epistolarum tam ab 10. cal vino quam ad eum - Archive ouverte UNIGE

epistolarum tam ab 10. cal vino quam ad eum - Archive ouverte UNIGE epistolarum tam ab 10. cal vino quam ad eum - Archive ouverte UNIGE

archive.ouverte.unige.ch
from archive.ouverte.unige.ch More from this publisher
17.11.2012 Views

287 EPISTOLAE 2535-2537 288' cari consultum non esse. Sed vicissim considerandum est quid tarn pastori vestro quam vobis liceat. Quantum ad vos, quid ea de re scripserim antehac 3 ) scitis. Quod, vero ad ilium attinet, minor ei est concessa libertas. Nam si, posteaquam progressus est, retrograderetur, longe maiora in eum excitarentur murmura, nee sine scandalo: quod nos evitare debemus. Atque hoc est cur dixerim vos eum tolerare debere, neque ad vestram mensuram eum exigere. Nam etiam si vobis concedatur eiusmodi recipere caeremonias, quales vobis imponuntur, si idem ille fâceret, non solum ut duplex accusaretur a multis, sed etiam vobis afferret praeiudicium in posterüm. E contra vero, quum discedet protestans se tale iugum non posse recipere, faciet id fortasse aditum in posterum ad bonum aliquod medium, ubi per assensum illius ianua clausa foret. Quanquam priusquam eo deveniat conabitur, si fieri possit, pro ratione consilii sui res moderari in melius obtinereque quod ille cum bona conscientia et sine scandalo eorum, quos antea in doctrinae puritate instituit, ferre poterit, ac si id net nullo iam erit de facienda mutatione quaestio. At si Deus res in earn extremitatem deducat, ut fatri nostro omnis denegetur libertas, non modo administrandi sacramenta, verum etiam iis communicandi absque probro ministerii sui scandaloque infirmorum, vos rogo per Dei nomen, ut patienter feratis si discedat potius quam ut cogatur suo exemplo vos in servitutem adducere, cuius nunquam possit reperiri remedium, praebeatque interim occasionem malevolis ipsi detrahendi, atque ex altera parte, turbet infirmorum conscientias. Mihi non videtur mirum si doleatis quod vir talis amittendus vobis sit qui bene et fideliter servivit vobis: imo laetor quod intelligam vos aegre ferre ut se a vobis ille separet, siquidem in eo animadverto bonum aliquod signum zeli studiique progressus maiores faciendi. Sed tarnen limitandae sunt affectiones nostrae, quantumvis praeclarae illae sint, quo acquiescamus in eo quod nobis permittit Dominus. Nam si tali eum conditions postuletis ut aedificationi non sit, limites in eo transgrediuntur. * Turn etiam discere debemus non ita esse addicti alicui, quin parati simus recipere pabulum vitae, quicunque tandem id offerat. Quod si timetis ne privemini eo cuius laborem utilem vobis fuisse estis experti, tanto estote diligentiores magisque seduli ad orandum Deum ut eum vobis servet itaque disponat animos eorum, qui ei obstant hoc tempore, ut continenter se vobis impendere queat. Etenim, ut dixi, non est quod statim vos relinquat, donee, quod ad ipsum quidem attinet, spes omnis ablata fuerit reducendi res in melius. 4 ) Ac turn 3) N. 1929. 4) PerruceUus in suo Memor. I. 1. p. 282 dicit ae Fran- / sperate fore ut vobis alium suscitet Dominus, qui suo erga vos officio probe functurus sit. Yidete vero ne omnino vos labefaotetis: periculosa est enim tentatio nonnullis dicere quod se a grege separare volunt. Quin potius date operam, ut quod initium vobis dedit Dominus id tueamini, exspectantes donee res proficiant in melius, tametsi id tardius fiat quam vellemus. Cuius rei gratia, fratres carissimi, postquam ex animo me vestris commendavero precibus, ipse quoque Deum optimum patrem nostrum orabo ut vos sua dignetur protectione, vos donet spiritu prudentiae, rectitudinis, virtutis, constantiaeque insuperabilis, vosque omni benedictionè repleat. Francofurti 18. Septemb. 1556. Vester humilis fratèr Iohannes Oalvinus. 25ä6, • POLLANUS CALVINO ET COLLEGES. Qui scilicet arbitri constitua fuerant ad litem inter ipsum 4 Augustinum Le Grand pendentem dirimendant. (Ex antographo Cod. Gener. 112, foL 234.) Ornatissimis viris ac dominis DD. arbitris iudioibus constitutis in causa controversa inter Augustinum le Grand accusatorem et M. Valerandum Pollanum defensorem. Quum in huius causae cognitione et iudicio vobis earn esse autoritatem amagistratu nostro etiam confirmatam et mandatam ') arbitrer, ut de toto hoc negotio iudicetis, sicuti decet viros bonos prudentes et christianos, ätque earn sententiam pronuncietis cofurtum iisse ad invisendum Calvinum, turn per git: Otun eo ac D. a Lasco de negotio contuli universo, Qui fratribus Ve- •alienaibns soripsernnt, eos admonentes ne meam posthao abitionem impedirent, neve alium ministrum recusarent eligere, neve etiam quoad caeremonias me sno metirentur modulo, quoniam si eas recepissem, quas recipere Uli poterant, futurum fuisBet, ut retrocederem quum progredi debnissem, futurum etiam ut non solum aoensarer a multis nt homo dnplici praeditus animo, sed etiam praeiudicium eis ipsis afferrem in posterum, meo eos exemplo in servitutem adducens, inourreremque in dedecos muneris mei summum et infirmis scandalo essem ingenti. 2536. 1) Vides magistratum Francofurtensem Cognitionen causae non soîis peregrinis permisisse.

289 1556 SEPTEMB. 290 qualem ipse magistrates laturus erat, et ipse prae- 8ertim, quum ea causa nunc agatur, quae non tantum privata mea sit, verum etiam communis universo ecclesiastico ministerio, ita ut sententia vestra in hac causa sit futura reluti lex quaedam ex qua deinceps ministri omnes iudicentur etiam apud alias ecclesias: rogandi mihi estis, siquidem hodie convenitis ea de causa, inprimis ut de facto diligenter cognoscatis (quanquam de vestra pietate fide et diligentia nihil hactenus dubito), ac de eo maxime audiatur ipse D. a Lasco, vir non solum nobilitate et eruditione clarus, sed etiam pietate et prudentia apud omnes ecclesias illustris: qui unus inter vos omnes totam hanc causam optinie novit, cui etiam testium adversariorum mores affectus et studia magie quam cuivis alteri sunt cogniti, quanquam ipse D. Hormis,*) vir etiam pietate et eruditione clarus, pastor ecclesiae Augustanae, nonnullam habet eorundem experientiam. Quapropter postulo ne quid omuino statuatur sine ipsius D. a Lasco iudicio, nihilque adeo pronuncietur absque eiusdem subscriptione. Insuper rogo et obsecro, quod mihi bona pace vestra liceat, 'ut cogitetis, hie neque ex coniecturis neque ex suspicionibus aut rumoribus statuendum quidquam, quum ne in aliis quidem levioribus causis ita statui reote aliquid possit. Nam id vos probe meminisse ac tenere nullus dubito, quae et quales quanquam evidentes probationes requirantur in causis capitalibus (qualem hanc esse, quod me attinet atque Augustini accusatio apud magistratum tulit, puto et iudico) ut reus condemnari possit. Denique illud etiam Pauli diligenter apud vos perpendite, non temere adversus presbyterum admittendas accusationes, adeo quod, quamvis factum aliquod probatum esset supra omnem exceptionem, tarnen nisi crimen sit tale de quo magistrates poenas sumere debeat, non esse de ministerio ecclesiae aliquid sinistre iudicandum. Quod si unquam alias, hoc certe tempore maxime providendum, quum nescio quid homines passi in omnibus ecclesiis nihil aliud satagant quam criminatione ministrorum et ministerium infamare et verbo Dei suam reverentiam adimere. Et quoniam hodie intellexi quosdam testes adversaries (quod quale sit vobis iudicandum relinquo) satagere apud plebem ut publice sibi omnia praelegi postulet, ego certe non reouso, imo etiam opto, si id cum bona vestra omnium pace postulare liceat, modo ad singula aoousationis capita immédiat^ subiiciantur mea quoque responsa. Imo vos obnixe oro ut, si nihil aliud, saltern praelegan- 2) Cf. infra Hotomani epistolam proxime sequentem. Calvini opera. Vol XVI. tur literae D. secretarii Basiliensis,*) D. Garnerii*) et D. Emmanuelis : 6 ) quoniam ex eo facto magnam mihi ille intulit ignominiam. Praeterea etiam exemplar illud literarum quibus ego subsoripsi cum aliis principio huius nascentis ecclesiae. In quibus omnibus ita vos spero iudicaturos, ut nulji merito liceat vestrum indicium reprehendere. Porro de atrocissimis iniuriis mihi ab AuguS' Uno publice quum apud ecelesiam turn apud magistratum illatis nihil adhuc sum publice conquestus. Spero tarnen, quando illae vos non latent, ita de omnibus iudicaturos, nihil ut opus sit postea de his publice conqueri, non mea privata, causa sed publica totius ministerii et ecclesiae gratia. Dominus Iesus vos suo spiritu impleàt gubernetque in hoc iudicio, ut quidquid statueritis in timoré Dei pertineat ad nominis ipsius gloriam et totius ecclesiae aedificationem. Raptim Francofordiae 20. 7bris i556; iamiam concionaturus, quum paulo antea intellexissem vos sub horam 2 am aut 3 am conventuros. Vestrum omnium observantissimus Valerandus Pollanus. 2537. PROCÈS-YERBAL de l'interrogatoire d'Augustin Legrand. Affaire de Valerand PovMain à Francfort. (Autographe de Calvin du MS. de Gotha 404, fol. 54. — Bretschneider pag. 73. L'éditeur chez lequel le texte est très-incorrectement imprimé, an point qne nona devons nous borner à signaler un petit nombre de fautes à titre d'exemples, ne paraît pas avoir sn à qnoi se rapporte cette pièoe. H dit: Est protocoUum, ut vocant, scriptum, ut videtar, in loco iudicii in re coram presbyterio cui Calvinus praesidebat acta. H est d'ailleurs évident que ce document ne peat pas. avoir été le seul de son espèce, dans cette affaire. Les chiffres se rapportent à nn acte d'accusation, on à quelque chose de pareil; voyez aussi la pièoe suivante.) 1. Suslexcuse que le faict attoùche les anciens A. respond quil nest tenu daccuser les anciens, *) 3) Quis hic fuerit et quo pacto intervenerit non liquet. Viäe tarnen duo sequentia documenta ad §. 23. 4) nunc CasseUani. 5) An TremeUii? 2537.1) parmi lesquels il y avait des partisans et des adversaires de Pouïïain, ces derniers estimant -son élection irrégulière. 19

289 1556 SEPTEMB. 290<br />

qualem ipse magistrates laturus erat, et ipse prae-<br />

8ertim, quum ea causa nunc agatur, quae non tantum<br />

privata mea sit, verum etiam communis universo<br />

ecclesiastico ministerio, ita ut sententia vestra<br />

in hac causa sit futura reluti lex quaedam ex<br />

qua deinceps ministri omnes iudicentur etiam apud<br />

alias ecclesias: rogandi mihi estis, siquidem hodie<br />

convenitis ea de causa, inprimis ut de facto diligenter<br />

cognoscatis (quan<strong>quam</strong> de vestra pietate fide et<br />

diligentia nihil hactenus dubito), ac de eo maxime<br />

audiatur ipse D. a Lasco, vir non solum nobilitate<br />

et eruditione clarus, sed etiam pietate et prudentia<br />

apud omnes ecclesias illustris: qui unus inter vos<br />

omnes to<strong>tam</strong> hanc causam optinie novit, cui etiam<br />

testium <strong>ad</strong>versariorum mores affectus et studia magie<br />

<strong>quam</strong> cuivis alteri sunt cogniti, quan<strong>quam</strong> ipse<br />

D. Hormis,*) vir etiam pietate et eruditione clarus,<br />

pastor ecclesiae Augustanae, nonnullam h<strong>ab</strong>et eorundem<br />

experientiam. Quapropter postulo ne quid<br />

omuino statuatur sine ipsius D. a Lasco iudicio,<br />

nihilque <strong>ad</strong>eo pronuncietur <strong>ab</strong>sque eiusdem subscriptione.<br />

Insuper rogo et obsecro, quod mihi bona pace<br />

vestra liceat, 'ut cogitetis, hie neque ex coniecturis<br />

neque ex suspicionibus aut rumoribus statuendum<br />

quid<strong>quam</strong>, quum ne in aliis quidem levioribus causis<br />

ita statui reote aliquid possit. Nam id vos probe<br />

meminisse ac tenere nullus dubito, quae et quales<br />

quan<strong>quam</strong> evidentes probationes requirantur in causis<br />

capitalibus (qualem hanc esse, quod me attinet<br />

atque Augustini accusatio apud magistratum tulit,<br />

puto et iudico) ut reus condemnari possit.<br />

Denique illud etiam Pauli diligenter apud vos<br />

perpendite, non temere <strong>ad</strong>versus presbyterum <strong>ad</strong>mittendas<br />

accusationes, <strong>ad</strong>eo quod, <strong>quam</strong>vis factum<br />

aliquod probatum esset supra omnem exceptionem,<br />

tarnen nisi crimen sit tale de quo magistrates<br />

poenas sumere debeat, non esse de ministerio ecclesiae<br />

aliquid sinistre iudicandum. Quod si un<strong>quam</strong><br />

alias, hoc certe tempore maxime providendum, quum<br />

nescio quid homines passi in omnibus ecclesiis nihil<br />

aliud satagant <strong>quam</strong> criminatione ministrorum<br />

et ministerium infamare et verbo Dei suam reverentiam<br />

<strong>ad</strong>imere.<br />

Et quoniam hodie intellexi quosdam testes <strong>ad</strong>versaries<br />

(quod quale sit vobis iudicandum relinquo)<br />

satagere apud plebem ut publice sibi omnia<br />

praelegi postulet, ego certe non reouso, imo etiam<br />

opto, si id cum bona vestra omnium pace postulare<br />

liceat, modo <strong>ad</strong> singula aoousationis capita immédiat^<br />

subiiciantur mea quoque responsa. Imo<br />

vos obnixe oro ut, si nihil aliud, saltern praelegan-<br />

2) Cf. infra Hotomani epistolam proxime sequentem.<br />

Calvini opera. Vol XVI.<br />

tur literae D. secretarii Basiliensis,*) D. Garnerii*)<br />

et D. Emmanuelis : 6 ) quoniam ex eo facto magnam<br />

mihi ille intulit ignominiam. Praeterea etiam exemplar<br />

illud literarum quibus ego subsoripsi cum<br />

aliis principio huius nascentis ecclesiae. In quibus<br />

omnibus ita vos spero iudicaturos, ut nulji merito<br />

liceat vestrum indicium reprehendere.<br />

Porro de atrocissimis iniuriis mihi <strong>ab</strong> AuguS'<br />

Uno publice quum apud ecelesiam turn apud magistratum<br />

illatis nihil <strong>ad</strong>huc sum publice conquestus.<br />

Spero tarnen, quando illae vos non latent, ita de<br />

omnibus iudicaturos, nihil ut opus sit postea de his<br />

publice conqueri, non mea privata, causa sed publica<br />

totius ministerii et ecclesiae gratia.<br />

Dominus Iesus vos suo spiritu impleàt gubernetque<br />

in hoc iudicio, ut quidquid statueritis in timoré<br />

Dei pertineat <strong>ad</strong> nominis ipsius gloriam et totius<br />

ecclesiae aedificationem. Raptim Francofordiae 20.<br />

7bris i556; iamiam concionaturus, quum paulo antea<br />

intellexissem vos sub horam 2 am aut 3 am conventuros.<br />

Vestrum omnium observantissimus<br />

Valerandus Pollanus.<br />

2537.<br />

PROCÈS-YERBAL<br />

de l'interrogatoire d'Augustin Legrand.<br />

Affaire de Valerand PovMain à Francfort.<br />

(Autographe de Calvin du MS. de Gotha 404, fol. 54. —<br />

Bretschneider pag. 73. L'éditeur chez lequel le texte est<br />

très-incorrectement imprimé, an point qne nona devons nous<br />

borner à signaler un petit nombre de fautes à titre d'exemples,<br />

ne paraît pas avoir sn à qnoi se rapporte cette pièoe.<br />

H dit: Est protocoUum, ut vocant, scriptum, ut videtar, in<br />

loco iudicii in re coram presbyterio cui Calvinus praesidebat<br />

acta. H est d'ailleurs évident que ce document ne peat pas.<br />

avoir été le seul de son espèce, dans cette affaire. Les chiffres<br />

se rapportent à nn acte d'accusation, on à quelque chose<br />

de pareil; voyez aussi la pièoe suivante.)<br />

1. Suslexcuse que le faict attoùche les anciens<br />

A. respond quil nest tenu daccuser les anciens, *)<br />

3) Quis hic fuerit et quo pacto intervenerit non liquet.<br />

Viäe tarnen duo sequentia documenta <strong>ad</strong> §. 23.<br />

4) nunc CasseUani.<br />

5) An TremeUii?<br />

2537.1) parmi lesquels il y avait des partisans et des <strong>ad</strong>versaires<br />

de Pouïïain, ces derniers estimant -son élection irrégulière.<br />

19

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!