кÑлндÑк, меÑÑÑÑ-жÑÑÑ
кÑлндÑк, меÑÑÑÑ-жÑÑÑ ÐºÑлндÑк, меÑÑÑÑ-жÑÑÑ
окушылардын бейнелшк пен катар стиль туралы угым-тусшт калыптасуына нёиз каланады. Мугалш алдымен эр акында 9pi оны баска оз замандас каламгерлер1мен ундеспретш ортак сипаттармен 6ipre шындыкты бейнелеуде, каЬарман муандеуде, сэз колдануда т.б. эзшдЬс колтанба, озгешелжтер болатынын тусшдареда. Мэселен, Б.Майлин кэбшесе карапайым адамды калыпты жагдайда кэрсетш отырады. С.Сейфуллин "Асыгып тез аттандык" элецшде бостандыкты карсы алуга эдеттеп ат емес, тек тулпар мшит, тым шапшан ушыртып барса, Б.Майлин "Кырда" олещнде азаттыкка канша мерейленсе де , катардагы адам мумкшдцтн пайдаланудан аспауымен назар аудартады: Кеш едь Сол арада кун де батты, Шык тусш, жердщ жуз! акдаыл тартты. Ауылга -ез аульша бет тузед1м, Камшьшап астымдагы шнЁён атты. Мше, мунда Сэкендеп алаботен алып-ушу жок, кайта сабырлылык, катардагы пенде эрекетш, мумкшдйтн канагат туту басым. Bip гана "камшылап" созшде аккула емес, эдеттеп аттьщ журкй гана эрнектелген. Осы TyciHiicri окушыларга дарытканнан кейш мугал1м Сэкеннщ "Тулпарым" туындысын отерде мына сауалдарды усынып, жауап эз1рлеуаи тапсырады: 1. Сэкен стшйн, озшдйс ерекшелшн, ашарлык сез бен сез пркестерш тауып, саралау. Атап айтканда: 1а. Лирикалык каЬарманнын бостандыкты етпеттей кастерлеуш кайдан кэрем13 1э. Сэкеннщ лирикалык каЬарманы тап болган киындыктыц осал емеспгш им дэлелдещй 16. Сэкен асыккан тау бшкгш. 1в. Сэкен мшген ат жуйрйспп. 1г. Сэкен тшеген дыбыс окшаулыгы. 1д. Сэкен кощл бэлген пшын (форма) сипаты. 1е. Лирикалык каЬарман тынымсыздыгы. 2. Сэкен стилш дамытуга багындырьшган суреттеу куралдары, орнек ynrmepi: 2а. Шарттылык 94
2e. Эарелеу. 26. Улттык, ернек. 2в. KenTiK угымы. 2г. Дереказд1 заттандыру. З.Сэкен стшйнщ шарпуына беленген керкем сез нак,ыштары: За. Kepixreyim (эпитет). Зе. Тецеу. 36. Алмастыру (метонимия). Ыктимал жауаптар: -"TeMip торлы тас уйде// KeidperiM толды шерменен", - деген бастапкы жолдардагы "тем1р торлы тас" сездер1 epi "уйде" сезш айкындаушы KepiKTeyiui (эпитет), ягни (За) белпсше лайык, epi бул орам лирикалык, каЬарман ушыраган ауыртпалыктьщ кесек екенднш (1е) ашады. Ce6e6i "TeMip торлы тас" болгандыктан да, ондай турмеш бузып шыгудьщ аса киындыгы, демек, лирикалык каЬарман аркалаган жук жоталылыгы ангарылады. Ал, eiciHuii тармактагы "толды" ce3i аркылы epi дерекйз угым "шер" сезш заттандыру (2г) (заттанбаса, тола ма), epi кегпж угымы (2в) (кеп болгасын да кернещц гой) жузеге аскан. -"Кднатты, тагы тулпарым / / Аркырап келип кермеден",- деген жолдардагы "канатты" ce3 i ep i ес1релеу (2е), ep i KepiKTeyiui (За). Мундагы ес!релеу де, керпегеумж те em eyip алына салмаган, Секен стилше сай келиршген. Б. Майлин поэзиясынан бул icneiri сезд1 Ke3flecTipMeyiMi3, не тым сирек ушырастыруымыз тепн емес. Осы арада поэзиядагы шарттылык (2а), ыктимал емест1 жузеге асырып, шыгармадагы ыргак, еуез, ойнакылык, уйкас шарпуына кемкеру нэтижес1нде ат канаты болуына cenaipy де жузеге аскан. Расында, кара сезбен жетьазсек, Секен каЬарманы канаты бар ат MiHrici кел1п отыр десек, ешк1мд1 иландыра да, есерленд1ре де алмас едйс. Ал, мунда елецнщ букш тынысына сай ат канаты болуын т.б. тез уйып кабылдаймыз. Келт1ршген узшдщеп "аркырап" ce3i де - Секен стил1 айнасы. Сезбе-сез зерделесек, Секен кдЬарманын куткаруга келген ат карулы кузетшшерге шалынбас ушш, негурлым yHci3, байкалмай келуге тию ед1. Ал, мунда Сэкеннщ 95
- Page 43 and 44: шалгын арасында кы
- Page 45 and 46: I/ мен де талантты а
- Page 47 and 48: 15. Лирикалык каЬарм
- Page 49 and 50: KepiHiciH лирикалык каЬ
- Page 51 and 52: (сол жетшшще) эйгше
- Page 53 and 54: магыныц жеке ез1-ак
- Page 55 and 56: Муны:" Кец даланы ку
- Page 57 and 58: курдел1 KepiKTeyiui улгт
- Page 59 and 60: селен, "Куз" елещнде
- Page 61 and 62: лирикалык, каЬарма
- Page 63 and 64: 2. Сезбе-сез угынсак
- Page 65 and 66: 11. Жогарыда келт1рш
- Page 67 and 68: TereypiHiH батырган, Апш
- Page 69 and 70: Кулдыц канын кылгы
- Page 71 and 72: шыгарманыц езегсп
- Page 73 and 74: М.ЖУМАБАЕВ 0ЛЕНДЕР1
- Page 75 and 76: Б.Майлин "К,ырда" ел
- Page 77 and 78: pap жерд* таппады"-де
- Page 79 and 80: тау ецселш п (1г) дел
- Page 81 and 82: 1г. Кел келемдшп, су
- Page 83 and 84: -"Ойга терец бойлас
- Page 85 and 86: месе "жастагы адам",
- Page 87 and 88: жерд1 кушактап мен
- Page 89 and 90: алмай жур. Элде ола
- Page 91 and 92: Ыктимал жауаптар: "
- Page 93: дегендеп "кекке" се
- Page 97 and 98: к -"Сыпыра шауып кыр
- Page 99 and 100: лык; кэЬарманньщ бе
- Page 101 and 102: 2. Сэкен стилше багы
- Page 103 and 104: -Осы icnerri пшрда "Жаз
- Page 105 and 106: ЕК1Н Ш 1 Б0 Л 1М МЕКТЕ
- Page 107 and 108: Ыктимал жауаптар: -
- Page 109 and 110: -Балалар , манадан 6e
- Page 111 and 112: оньщ пншде ертегше
- Page 113 and 114: де, хан да 6ipa31зденг
- Page 115 and 116: Ал, ец соцында Жама
- Page 117 and 118: лыскд дэл бага беру
- Page 119 and 120: нады. Сондыктан да
- Page 121 and 122: шырауы да сол "аппа
- Page 123 and 124: 5. Ок тигеннен кейшп
- Page 125 and 126: шалык, келемд1 болы
- Page 127 and 128: 1. Саркытындай ел1мн
- Page 129 and 130: 5. 1. (Аккулар туралы)
- Page 131 and 132: сыбырлауы (6ipiHnrifle);
- Page 133 and 134: 3. Ill отымай шолжац е
- Page 135 and 136: "Мына жаткан "Жетш к
- Page 137 and 138: Сауал бершгесш, муг
- Page 139 and 140: Бесшшщеп "ж1бек"-эр1
- Page 141 and 142: де, Баянды актарлык
- Page 143 and 144: жузеге асады. Мэсел
2e. Эарелеу.<br />
26. Улттык, ернек.<br />
2в. KenTiK угымы.<br />
2г. Дереказд1 заттандыру.<br />
З.Сэкен стшйнщ шарпуына беленген керкем сез нак,ыштары:<br />
За. Kepixreyim (эпитет).<br />
Зе. Тецеу.<br />
36. Алмастыру (метонимия).<br />
Ыктимал жауаптар:<br />
-"TeMip торлы тас уйде// KeidperiM толды шерменен", -<br />
деген бастапкы жолдардагы "тем1р торлы тас" сездер1 epi "уйде"<br />
сезш айкындаушы KepiKTeyiui (эпитет), ягни (За) белпсше<br />
лайык, epi бул орам лирикалык, каЬарман ушыраган ауыртпалыктьщ<br />
кесек екенднш (1е) ашады. Ce6e6i "TeMip торлы<br />
тас" болгандыктан да, ондай турмеш бузып шыгудьщ аса<br />
киындыгы, демек, лирикалык каЬарман аркалаган жук жоталылыгы<br />
ангарылады. Ал, eiciHuii тармактагы "толды" ce3i аркылы<br />
epi дерекйз угым "шер" сезш заттандыру (2г) (заттанбаса,<br />
тола ма), epi кегпж угымы (2в) (кеп болгасын да кернещц<br />
гой) жузеге аскан.<br />
-"Кднатты, тагы тулпарым / / Аркырап келип кермеден",-<br />
деген жолдардагы "канатты" ce3 i ep i ес1релеу (2е), ep i<br />
KepiKTeyiui (За). Мундагы ес!релеу де, керпегеумж те em eyip<br />
алына салмаган, Секен стилше сай келиршген. Б. Майлин<br />
поэзиясынан бул icneiri сезд1 Ke3flecTipMeyiMi3, не тым сирек<br />
ушырастыруымыз тепн емес. Осы арада поэзиядагы шарттылык<br />
(2а), ыктимал емест1 жузеге асырып, шыгармадагы ыргак,<br />
еуез, ойнакылык, уйкас шарпуына кемкеру нэтижес1нде ат<br />
канаты болуына cenaipy де жузеге аскан. Расында, кара сезбен<br />
жетьазсек, Секен каЬарманы канаты бар ат MiHrici кел1п отыр<br />
десек, ешк1мд1 иландыра да, есерленд1ре де алмас едйс. Ал,<br />
мунда елецнщ букш тынысына сай ат канаты болуын т.б. тез<br />
уйып кабылдаймыз. Келт1ршген узшдщеп "аркырап" ce3i де -<br />
Секен стил1 айнасы. Сезбе-сез зерделесек, Секен кдЬарманын<br />
куткаруга келген ат карулы кузетшшерге шалынбас ушш,<br />
негурлым yHci3, байкалмай келуге тию ед1. Ал, мунда Сэкеннщ<br />
95