кулндык, мешьур-жуст

кулндык, мешьур-жуст кулндык, мешьур-жуст

library.psu.kz
from library.psu.kz More from this publisher
13.01.2015 Views

сезбе-сез угынбау керек. Бул лирикалык каЬарманньщ бостандыкка тез жетюа келуш (ен жуйрж ат-тулпар шапшан жётщзедд гой) (6) делелдейш. -"Айдарына кызыл шок//Укшеп сузш такгык б1з",-жолдары лирикалык каЬарманньщ бостандыкгы ерекше кастерлеуш (7) шегелейщ. Азаттыкты еспеттегесш де, оган жетюзерлж тулпарды Сэкен ерекше безещцрген. Сонымен 6ipre "кызыл" сезшде рен эдемшп (15), эпитет (II), ал "уюлеп, сузш" дегенде улттык ернек (21) ягни кун Kepici мал ба гумен байланысты казак емхршде жш кездесетш белп орын алган. Сэкеннщ еркшдйсп айрыкша багалайтыны: "Кызыл шашак ока устап,// ЖШек жабу жаптык 6i3.// KyMic ермен ерлесш,/ /Ж аратып, байлап бактык б1з",-жолдарында одан opi ерютетшш бершген. Сондай-ак бул тармактарда: рен эдемшп (15)-"кызыл"; керйсгеуш (Н)-"ж1бек", "кумю"; улттык ернек (21)-"жаратыпп... бактык" сап тузеген. -"Куншыгысты каптаган// Bip зенгер тау бар едд",-дегендеп "каптаган" сезшен тау кeлeмдiлiгiн (келемд1 болмаса, буюл куншыгысты каптай ала ма-9) тамашаласак, "зецгер" ce3i - epi эпитет (II), epi тау бш кпп (8) белпа -"Сол зенгерге баратын//Жол катерл], тар едГ, дегендег1 "зенгерге"-алмастыру (16) , ce6e6i мунда екшпп туруга лайык "тау" ce3i Tycin калгандыктан да, уксастыкка емес, жалгастыкка, шисгестЬске непзделш, сез магынасьш жетщщру жузеге аскан. Ал, соган баратын жолдын "катерл^ тар" болуы киындыктын туспал белпа (I) болып саналады. -"Тулпарларды оргытып,//Кекке кулаш сермедщ,'^ дегендеп оргыту да, кекке кулаш сермеу де лирикалык каЬарман мыкгылыгын, ерекше орекетш, демек Секен стилш танытушы (5) деталь. Сонымен 6ipre тулпар жуйриспп (19) де ернектелген. -"Шьщ басына кеп шыктык,//Кек аспанмен тщцескен"- тармактарында тау бщкхш (8-бшк болмаса, кек аспанмен тщцесе ала ма)де, лирикалык каЬарман тынымсыздыгы да, демек озыктык, ерекшел1кт1 ту еткен Секен стиш де (5) каба- FaT ашылган. -"Жер мен кекке нур шашып,//Kepinai тан жалтырап",- 92

дегендеп "кекке" сезьметонимия (16), ce6e6i "кек аспан" пркесшдей "аспан" тусш калгандыктан да, бар жуки ауыспалы менде "кек" ce3i аркалап тур. "Шашып" сез! -сеуле копий (18), аз болса, шаша алмайтыны белгш. "Жалтырап" -лирикалык, каЬарманныц тоуелаздЬсп айрыкдха унатуы (7) дэлел1 Ce6e6i баска адамга тан онша жалтырап KepiH6eyi де мумюн. Ал, Сокенге танньщ жалтырып KepiHyi -лирикалык каЬарманньщ сол кубылысты алаботен кабылдауы нотижесь Сонымен катар "жалтырап" сезш кесемшеден болган эпитет (13) ретшде де багалаймыз. -"Шаттык тасып лупшдеп,// Сокты журек калтырап", - дегендеп "тасып" созше 23 санын койдык. Ce6e6i "шаттык" - кезбен Kepin, колмен сипауга келмейтш дереказ угым. Ал, сол дереказдш заттанганы сондай: ол дерекп су Topi3fli тасыса, тек заттану аркылы гана юке асып отыр. "Лупшдеп", "калтырап" создерьлирикалык каЬарманныц бостандыкты озгеше багалауын, езшдЬс насаттануын (7) аша туседь Муны кызыл куннш "жаркырып" шыга келу1 де ерютетед1 Сокен сонша шал кып шаттангасын барып, кызьш кун "жаркырап" кершген. -"Тунерген зулмат аспанда / / Бултты куды рахман кун",- дегенде, алдымен символдык белпн1 (17) корем1з. Мундагы "булт" та, "кун" де тек ауыспалы магынада алынган. Оны келер узшдщей "Сарыаркага карасак,//Мунарткан oni тун",- суреттемес1 де ширата, nicipe тускен. К,орытынды сауал: -Олен идеясы неде -Бостандыкты енжар калыпта тоспау керек. Сол ушш кесек орекетке асыккан жен. Сокеннш лирикалык каЬарманы бигк тауга тулпарды оргыткдны тор1зд1 айрыкша ic кажет. Тушп айтсак, елен идеясы-куреске, тоуелс1здйс ушш алапат айкаска етпеттеуд! дорштеу. С.Сейфуллиннш "Асыгып тез аттандык" елещн сараптаганда, мугал1м акынныц суреткерлЬс шеберлшн гана танытуды (ол да аз шаруа емес) кездесе, каламгердщ екпшп 6ip туындысы "Тулпарым" олецЙ1 талдаганда, максат аукымын кецейте тусед1. Бул туста суреттеу тосш дерш щ акын ерекшелпшш айнасы екендт басты нысанага айналады да, 93

сезбе-сез угынбау керек. Бул лирикалык каЬарманньщ бостандыкка<br />

тез жетюа келуш (ен жуйрж ат-тулпар шапшан<br />

жётщзедд гой) (6) делелдейш.<br />

-"Айдарына кызыл шок//Укшеп сузш такгык б1з",-жолдары<br />

лирикалык каЬарманньщ бостандыкгы ерекше кастерлеуш<br />

(7) шегелейщ. Азаттыкты еспеттегесш де, оган жетюзерлж<br />

тулпарды Сэкен ерекше безещцрген. Сонымен 6ipre "кызыл"<br />

сезшде рен эдемшп (15), эпитет (II), ал "уюлеп, сузш" дегенде<br />

улттык ернек (21) ягни кун Kepici мал ба гумен байланысты<br />

казак емхршде жш кездесетш белп орын алган.<br />

Сэкеннщ еркшдйсп айрыкша багалайтыны: "Кызыл шашак<br />

ока устап,// ЖШек жабу жаптык 6i3.// KyMic ермен ерлесш,/<br />

/Ж аратып, байлап бактык б1з",-жолдарында одан opi<br />

ерютетшш бершген. Сондай-ак бул тармактарда: рен эдемшп<br />

(15)-"кызыл"; керйсгеуш (Н)-"ж1бек", "кумю"; улттык ернек<br />

(21)-"жаратыпп... бактык" сап тузеген.<br />

-"Куншыгысты каптаган// Bip зенгер тау бар едд",-дегендеп<br />

"каптаган" сезшен тау кeлeмдiлiгiн (келемд1 болмаса, буюл<br />

куншыгысты каптай ала ма-9) тамашаласак, "зецгер" ce3i -<br />

epi эпитет (II), epi тау бш кпп (8) белпа<br />

-"Сол зенгерге баратын//Жол катерл], тар едГ, дегендег1<br />

"зенгерге"-алмастыру (16) , ce6e6i мунда екшпп туруга лайык<br />

"тау" ce3i Tycin калгандыктан да, уксастыкка емес, жалгастыкка,<br />

шисгестЬске непзделш, сез магынасьш жетщщру жузеге<br />

аскан. Ал, соган баратын жолдын "катерл^ тар" болуы киындыктын<br />

туспал белпа (I) болып саналады.<br />

-"Тулпарларды оргытып,//Кекке кулаш сермедщ,'^<br />

дегендеп оргыту да, кекке кулаш сермеу де лирикалык каЬарман<br />

мыкгылыгын, ерекше орекетш, демек Секен стилш танытушы<br />

(5) деталь. Сонымен 6ipre тулпар жуйриспп (19) де<br />

ернектелген.<br />

-"Шьщ басына кеп шыктык,//Кек аспанмен тщцескен"-<br />

тармактарында тау бщкхш (8-бшк болмаса, кек аспанмен<br />

тщцесе ала ма)де, лирикалык каЬарман тынымсыздыгы да,<br />

демек озыктык, ерекшел1кт1 ту еткен Секен стиш де (5) каба-<br />

FaT ашылган.<br />

-"Жер мен кекке нур шашып,//Kepinai тан жалтырап",-<br />

92

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!