кÑлндÑк, меÑÑÑÑ-жÑÑÑ
кÑлндÑк, меÑÑÑÑ-жÑÑÑ ÐºÑлндÑк, меÑÑÑÑ-жÑÑÑ
\У С.СЕЙФУЛЛИН 0ЛЕНДЕР1Н ОКЫТУ "Б1зде кеп айтылып, аз ютелшш журген не",-сауалын койсак, "Казак эдебиенн окыту",-дер ед1к. Неге Казак тшн, не эдебиетш окытуга арналган арнайы конференция, кецестерге барсак, еститшш1з:"Орыс мектебшде оку-эдютемелж кур ал кеп те, б1зде аз". Сондай кездесудщ б1ршде откен жылы Павлодар каласында мына 6ip niicip айтылып едд: "Сол аздыц езш уксатып журм1з бе”. Сол сауалды ецш республика мугал1мдер1 аддына койгымыз келш отыр. Рас, Шзде оз iciH суйетш бшшда де, icKep, шебер мугалщцер бар. BipaK олар ете аз да, 1зденбейтшдер мулде коп. Моселен, соцгы он-он бес жыл бойы Семей, Павлодар облыстык мугал1мдер бщмщ жетигдару институтында сабак 6epin жургешм1зде кеп мугал1мдердщ макала тугш, мактаныш етер ец бшк алыбымыз М.Эуезовтш "Абай жолы" дэу1рнамасын окымаганын, шей окыса да, ерте кезде узш жулып кез жупртш, каз1р оны мулде умытып калганын жш байкап, кеп ескергпк те. Казак эдебиетшщ MyraniMi болса да, "II сыныпта сабак бёрмейэшз” дегецщ желеу етш, баска тупл "Абай жолын" кемесю бшетш мугагймдерге кынжылмауга бола Mai Ал, поэзиялык шыгармага келеек, мугашмдердщ б1разы тек шыгарманы жалац мазмундап, кеп болса, 6ipep техникалык, кернею курал пайдаланып, кез алдаганга мез болып жур. Оны 6i3 университетке окуга тусуге келген абитуриенттердщ жэне к&ста етш журген иэндак байкау-жарыстарга келген эр ауданныц "уздж" окыды деген окушыларыныц жауаптарын тыцдаганда да керш журмгз. Муныц ce6e6i неде Рас, эмфшщгцк жуйе кезшде жогаргы оку орындарында кадр дайындаудагы олактык аз болмады. Суййеп делшген коммуниста партия басшылары жогарш оку орны мен мектептерде орыс тшн окыту сапасын кадагалап, тексеру журпзш отырганымен, казак тшше келгенде , ете 6ip em i "кецшшЬс" танытты. "Казак тшн сапалы окытпасац, eerie жок",-деп журе бёрдце. Ал, каз1р ше Ka3ip 6ipa3 шгершеу жок демейм1з. Эйтсе де кеп мугал1мдер aid де бурынгы эдеттен, кез бояп, эдем! сабак журпзген болып, ic жуз1нде шыгарма коркемднтне жолай алмай, жалац мазмундаудан аса 88
алмай жур. Элде оларга уйп берерлйс, тым болмаса ой саларлык ецбектер жок, па! Казак эдебиетшен сабак беруд1 жаксартуга арналган кггаптар мен макалаларды санамалап шыгудьщ езше 6ip к!тап арнаута болар едь Б1з бул жолы сол шыккан ецбектердщ бэрш камтымаса да (ол мумкш де бола бермейтшш ескерш отырмыз-К-Ж.), тандап, тер т дегендей, аз белегш окымайтын устаздарга назар аударткымыз келедь Олардыц карсы айтатын 6ip дэлелй "Ютап, макала окуга уакыт бар ма!" Ау, сонда, мектепте 8-10 сагат журш, бос сейлеп, Н8тижес1 солгын шаруага уакь1т бар да, аздап болсын бийм кенейтш, мэнд! сез айтуга уакыт жогы калай Екшгш 6ip карсы дэлел: "'С1здщ ецбегщ1здеи ой тым курдел1 кершед1. Оны окушы укпайды". Б1здщ айтпагымыз:"Ci3 сол едкл! колданып сабак журпзш кердщ1з бе Окымай, игермей жатып, безш шыгуыныз жалкаулыкты буркемелеу емес пе!" Рас, 6i3 усынып журген эдютемеш еш дайындыксыз кез келген сыныпка койып калуга болмас. Егер окушы 5-сыныптан бастап естш, бшуге THicri угымдарды, мэселен, эпитет, тенеу, метафора т.б. дегендерд1 есйп, бшмесе, естюе де, мецгермесе, онда б1здщ эдютемемгз колма-кол жетшйкке жетк!збейд1. Оган 61зд1н эдастеме кшалы ма, жок, оны пайдаланар алдында окушыларды жете эз1рлемеген мугал!м ез1 айыпты ма Ойласайыкшы, агайын, егер бупнп киындыктарды: уакыт жогын, окушы 6uriMi темендшн т.б. келденен тартып, eripiK сылтаумен журе берсек, шыккан макалаларга эдеш зер салмасак, шэюрттер алдында езш1з жазыкты болып шыклаймыз ба! Ертецп ескелен урпак бугшп кез бояуларымызды кеш ангарса, шындап айыптаган кезде екшгенше, бугш камданганымыз жен. Мектепте окушыга 6ip тапсырма берсек те, 6ip сез айтсакта, дэмд1, нэрл1 дэрежеге жетюзш айта бшейж. Ол ушш, эрине, бурынгы эм1ршшд1К жуйе кезшде алган сапасы темен 6uiiMre малданбай, эр кун сайын 6Мм1м1зд1 де, бш1ктш1пм1зд1 де жетшдарш отыруымыз керек. Енд1 осы айтылган сындарымызды тушндей келш, окушыныц шын 6uiiM алуын кдлайтын, шыгарма мазмунын жалан баяндамай, оньщ керкемдйс бояуын ашуды, ашкызуды шындап максат еткен ецбеккор, 89
- Page 37 and 38: 8. Аркырап айкай сал
- Page 39 and 40: ган жер езгешелйсг
- Page 41 and 42: -"Бассын". Тагы да же
- Page 43 and 44: шалгын арасында кы
- Page 45 and 46: I/ мен де талантты а
- Page 47 and 48: 15. Лирикалык каЬарм
- Page 49 and 50: KepiHiciH лирикалык каЬ
- Page 51 and 52: (сол жетшшще) эйгше
- Page 53 and 54: магыныц жеке ез1-ак
- Page 55 and 56: Муны:" Кец даланы ку
- Page 57 and 58: курдел1 KepiKTeyiui улгт
- Page 59 and 60: селен, "Куз" елещнде
- Page 61 and 62: лирикалык, каЬарма
- Page 63 and 64: 2. Сезбе-сез угынсак
- Page 65 and 66: 11. Жогарыда келт1рш
- Page 67 and 68: TereypiHiH батырган, Апш
- Page 69 and 70: Кулдыц канын кылгы
- Page 71 and 72: шыгарманыц езегсп
- Page 73 and 74: М.ЖУМАБАЕВ 0ЛЕНДЕР1
- Page 75 and 76: Б.Майлин "К,ырда" ел
- Page 77 and 78: pap жерд* таппады"-де
- Page 79 and 80: тау ецселш п (1г) дел
- Page 81 and 82: 1г. Кел келемдшп, су
- Page 83 and 84: -"Ойга терец бойлас
- Page 85 and 86: месе "жастагы адам",
- Page 87: жерд1 кушактап мен
- Page 91 and 92: Ыктимал жауаптар: "
- Page 93 and 94: дегендеп "кекке" се
- Page 95 and 96: 2e. Эарелеу. 26. Ултты
- Page 97 and 98: к -"Сыпыра шауып кыр
- Page 99 and 100: лык; кэЬарманньщ бе
- Page 101 and 102: 2. Сэкен стилше багы
- Page 103 and 104: -Осы icnerri пшрда "Жаз
- Page 105 and 106: ЕК1Н Ш 1 Б0 Л 1М МЕКТЕ
- Page 107 and 108: Ыктимал жауаптар: -
- Page 109 and 110: -Балалар , манадан 6e
- Page 111 and 112: оньщ пншде ертегше
- Page 113 and 114: де, хан да 6ipa31зденг
- Page 115 and 116: Ал, ец соцында Жама
- Page 117 and 118: лыскд дэл бага беру
- Page 119 and 120: нады. Сондыктан да
- Page 121 and 122: шырауы да сол "аппа
- Page 123 and 124: 5. Ок тигеннен кейшп
- Page 125 and 126: шалык, келемд1 болы
- Page 127 and 128: 1. Саркытындай ел1мн
- Page 129 and 130: 5. 1. (Аккулар туралы)
- Page 131 and 132: сыбырлауы (6ipiHnrifle);
- Page 133 and 134: 3. Ill отымай шолжац е
- Page 135 and 136: "Мына жаткан "Жетш к
- Page 137 and 138: Сауал бершгесш, муг
\У<br />
С.СЕЙФУЛЛИН 0ЛЕНДЕР1Н ОКЫТУ<br />
"Б1зде кеп айтылып, аз ютелшш журген не",-сауалын<br />
койсак, "Казак эдебиенн окыту",-дер ед1к. Неге Казак тшн,<br />
не эдебиетш окытуга арналган арнайы конференция, кецестерге<br />
барсак, еститшш1з:"Орыс мектебшде оку-эдютемелж<br />
кур ал кеп те, б1зде аз". Сондай кездесудщ б1ршде откен жылы<br />
Павлодар каласында мына 6ip niicip айтылып едд: "Сол аздыц<br />
езш уксатып журм1з бе”. Сол сауалды ецш республика<br />
мугал1мдер1 аддына койгымыз келш отыр. Рас, Шзде оз iciH<br />
суйетш бшшда де, icKep, шебер мугалщцер бар. BipaK олар<br />
ете аз да, 1зденбейтшдер мулде коп. Моселен, соцгы он-он<br />
бес жыл бойы Семей, Павлодар облыстык мугал1мдер бщмщ<br />
жетигдару институтында сабак 6epin жургешм1зде кеп<br />
мугал1мдердщ макала тугш, мактаныш етер ец бшк алыбымыз<br />
М.Эуезовтш "Абай жолы" дэу1рнамасын окымаганын,<br />
шей окыса да, ерте кезде узш жулып кез жупртш, каз1р оны<br />
мулде умытып калганын жш байкап, кеп ескергпк те. Казак<br />
эдебиетшщ MyraniMi болса да, "II сыныпта сабак бёрмейэшз”<br />
дегецщ желеу етш, баска тупл "Абай жолын" кемесю бшетш<br />
мугагймдерге кынжылмауга бола Mai Ал, поэзиялык шыгармага<br />
келеек, мугашмдердщ б1разы тек шыгарманы жалац мазмундап,<br />
кеп болса, 6ipep техникалык, кернею курал пайдаланып,<br />
кез алдаганга мез болып жур. Оны 6i3 университетке<br />
окуга тусуге келген абитуриенттердщ жэне к&ста етш журген<br />
иэндак байкау-жарыстарга келген эр ауданныц "уздж" окыды<br />
деген окушыларыныц жауаптарын тыцдаганда да керш журмгз.<br />
Муныц ce6e6i неде Рас, эмфшщгцк жуйе кезшде жогаргы<br />
оку орындарында кадр дайындаудагы олактык аз болмады.<br />
Суййеп делшген коммуниста партия басшылары жогарш оку<br />
орны мен мектептерде орыс тшн окыту сапасын кадагалап,<br />
тексеру журпзш отырганымен, казак тшше келгенде , ете 6ip<br />
em i "кецшшЬс" танытты. "Казак тшн сапалы окытпасац, eerie<br />
жок",-деп журе бёрдце. Ал, каз1р ше Ka3ip 6ipa3 шгершеу<br />
жок демейм1з. Эйтсе де кеп мугал1мдер aid де бурынгы эдеттен,<br />
кез бояп, эдем! сабак журпзген болып, ic жуз1нде шыгарма<br />
коркемднтне жолай алмай, жалац мазмундаудан аса<br />
88