лау” турше, жетшшще--,куану", сепзшшще -"жауын" турше, тогызыншыда-"сейлеу", оныншыда-"аз, азаю", он б1ршшще —"тшш" (форма) турше"-деген тор1зд1 мысал турш озгертш, дамытып отырса, окушы толысуына бул да ип ыкдал етер едь Осы орайда казак эдебисп гана емес, казак тип сабактарында да тш байлыгын менгерту басты нысана болу K e p eK T iri дэлелдеуд!- кажет етпейдь Мэселен, мугал1м тортшпй сыныпта "сын eciM " такырыбын откенде, туе, рен сипатын ашарлык он созд1: ак, кара, кок, жасыл, кызыл, сары, сур, коныр, боз, шубар-жаздырады да, уй тапсырмасы ретшде туе, рен сипаты турлершщ тагы он, не он бесш жазып келуд1 усынады. Сонда бул суракка жауап 1здеген окушы ата-анасына сондай сауал бередг де, сол куш буюл ауыл, не коше адамдары 6 ip -6 ip iH e хабарласып, 6 ip iH -6 ip i толыктыру устшде баласымен 6 ip r e ездер1 де казак тшш мецгере тусер ед1. Ал, ен сонында муталш окушылар T e p in келген мысалдарды саралап, мына создерд1 окушылар дэптерлерше жаздыртар ед1: жирен, торы, куба, таргыл, когшд1р, сепкш, шикш сары, кара кошкыл, кара баркын, тенбш, кырмызы, баран, кьшац т.б. Осы туста "баран", "кылан" сездерще дау тумас ушщ, Акан CepiHin o f tr u ii "К,улагер" эЙ1ШЦ мына 6 i p ж олдарын еске алу жеткипкп:"Алдынгы ат баран болмай, кылац болды// Жыгылмаса Кулагер кайда деймш!" Сондай-ак "Етюэтк" такырыбын откенде, "ceK ip y " c o 3 i синонимдерш терпзее, ’Тстеу" такырыбы кезшде мезгшге байланысты создер шогырын жинатса, "Ел1ктеупп создер" такырыбын откенде, айталык , дыбыска байланысты ел1ктеу создерш 1здетсе, мундай кадам мэнш юм томендете алар ед1! Мунын бэр1-казак TiniH шындап суйген, щденем деген маманга арналган усыныстар. Ал, 1здение1 келмейтш керенау топтьщ карсы дау шыгарып, уакыт OTKi3in, усыные авторын мукатам деп журш, балгын шэюрттерд1 казак Tiaii байлыгынан макрум калдырып, ертенп оскелен урпак каргысына калуы мумюнд1г1н де еске салгымыз келедг. 268
Мысал турлерк 1. Адам портрет!: а) Бел сипатын ашарлык сез бен сез TipKecrepi: буран, бел, кыпша бел, кынай бел, аш бел1, тал шыбыктай бел т.б. Ескерту: осы орайда, моселен, адам бет сипатына катысты мысал терген шоюрт тек осында корсетшген 5 мысалмен шектелмеуге тшс. Бел сипатын ашарлык создер, сондай-ак будан кейш п баска мысал турлер1 де жуздеп, TinTi мындап саналуы м ум ии. Сонын 6opiH б ip адамнын 6ip шагын ецбспндс камту мумкш болмагандыктан да, 6i3 одан аргы сы н ж уздеген, м ы цдаган м угал 1мдер мен ш опрттердщ 1зденуше калдырып, тек жол сштеумен шектелш отырмыз.-К,.Ж. о) Б1лек-балтыр си паты: жумыр бшек, бултиган бшек, балтырдыц торсиюы, тасыраюы т.б. б) Турпат турлерк талдырмаш, тортбак, домалану, дембелше, макар, талпак, имиген, букшиген, толыксыган, суйекл, ацсагай, капсагай, сойдауыт, шомбал, сунгак, сораю, сидию, соктадай, енгезердей т.б. 2. Адам портрет!: а) Ауызга катмстм сездер, немесе сез т1ркестер1: анкдю, шопшендеу, болпылдау, опыраю, талые уртты, урты салбырау, жука epiH, каймак epiH, кентек epiH, lypiK epin. кайкиган epiH, салпы epiH т.б. о) Кдо-кабак: жарлауыт кабак, жау кабак, кабагы туе у. кабагын тую, сызып койган кас. калам кас, имек ка с т.б. б) Мурын: тэмпек мурын, танкы мурын, жалпак танау, кыр мурын, icTiK мурын, конкак мурын т.б. в) Шаш: жалбыр шаш, урпек шаш, шаштын yflipeioi, шаштын сояулануы, шаштын сербикн, шаш жалбырауы, сумбш шаш, колан шаш, шаш толкындануы, шаш TerLiyi, шаш дудырауы т.б. 3. Бет (лицо) бедерЫ, рец!н ашарльщ сездер мен сез т(ркеетер(: а) Бет рецп албырау (бет албырауы), тотыгу, долыру, 269
- Page 2 and 3:
кулндык, мешьур-жус
- Page 5 and 6:
К1Р1СПЕ Крзак эдеби
- Page 7 and 8:
бермейтшш, б1ркдтар
- Page 9 and 10:
месе оныц мазмуным
- Page 11 and 12:
—Heri3rici сол: Эдеби ш
- Page 13 and 14:
Мугатйм туацщредк
- Page 15 and 16:
7. Кшк азапталуыныц
- Page 17 and 18:
Эншешнде есемдйс с
- Page 19 and 20:
Эр сурак ретше сай
- Page 21 and 22:
1."Журепм, жалын атк
- Page 23 and 24:
куйд! тербету, TinTi т
- Page 25 and 26:
куш-жпер жумсаганы
- Page 27 and 28:
Мугал1м корытындыс
- Page 29 and 30:
леген адам кайгы epie
- Page 31 and 32:
Bipimui сауалга байлан
- Page 33 and 34:
сипатын ашуга кызм
- Page 35 and 36:
Оныншыга катысты д
- Page 37 and 38:
8. Аркырап айкай сал
- Page 39 and 40:
ган жер езгешелйсг
- Page 41 and 42:
-"Бассын". Тагы да же
- Page 43 and 44:
шалгын арасында кы
- Page 45 and 46:
I/ мен де талантты а
- Page 47 and 48:
15. Лирикалык каЬарм
- Page 49 and 50:
KepiHiciH лирикалык каЬ
- Page 51 and 52:
(сол жетшшще) эйгше
- Page 53 and 54:
магыныц жеке ез1-ак
- Page 55 and 56:
Муны:" Кец даланы ку
- Page 57 and 58:
курдел1 KepiKTeyiui улгт
- Page 59 and 60:
селен, "Куз" елещнде
- Page 61 and 62:
лирикалык, каЬарма
- Page 63 and 64:
2. Сезбе-сез угынсак
- Page 65 and 66:
11. Жогарыда келт1рш
- Page 67 and 68:
TereypiHiH батырган, Апш
- Page 69 and 70:
Кулдыц канын кылгы
- Page 71 and 72:
шыгарманыц езегсп
- Page 73 and 74:
М.ЖУМАБАЕВ 0ЛЕНДЕР1
- Page 75 and 76:
Б.Майлин "К,ырда" ел
- Page 77 and 78:
pap жерд* таппады"-де
- Page 79 and 80:
тау ецселш п (1г) дел
- Page 81 and 82:
1г. Кел келемдшп, су
- Page 83 and 84:
-"Ойга терец бойлас
- Page 85 and 86:
месе "жастагы адам",
- Page 87 and 88:
жерд1 кушактап мен
- Page 89 and 90:
алмай жур. Элде ола
- Page 91 and 92:
Ыктимал жауаптар: "
- Page 93 and 94:
дегендеп "кекке" се
- Page 95 and 96:
2e. Эарелеу. 26. Ултты
- Page 97 and 98:
к -"Сыпыра шауып кыр
- Page 99 and 100:
лык; кэЬарманньщ бе
- Page 101 and 102:
2. Сэкен стилше багы
- Page 103 and 104:
-Осы icnerri пшрда "Жаз
- Page 105 and 106:
ЕК1Н Ш 1 Б0 Л 1М МЕКТЕ
- Page 107 and 108:
Ыктимал жауаптар: -
- Page 109 and 110:
-Балалар , манадан 6e
- Page 111 and 112:
оньщ пншде ертегше
- Page 113 and 114:
де, хан да 6ipa31зденг
- Page 115 and 116:
Ал, ец соцында Жама
- Page 117 and 118:
лыскд дэл бага беру
- Page 119 and 120:
нады. Сондыктан да
- Page 121 and 122:
шырауы да сол "аппа
- Page 123 and 124:
5. Ок тигеннен кейшп
- Page 125 and 126:
шалык, келемд1 болы
- Page 127 and 128:
1. Саркытындай ел1мн
- Page 129 and 130:
5. 1. (Аккулар туралы)
- Page 131 and 132:
сыбырлауы (6ipiHnrifle);
- Page 133 and 134:
3. Ill отымай шолжац е
- Page 135 and 136:
"Мына жаткан "Жетш к
- Page 137 and 138:
Сауал бершгесш, муг
- Page 139 and 140:
Бесшшщеп "ж1бек"-эр1
- Page 141 and 142:
де, Баянды актарлык
- Page 143 and 144:
жузеге асады. Мэсел
- Page 145 and 146:
кейш орныгып, мацай
- Page 147 and 148:
орналасуга тик "тас
- Page 149 and 150:
парсы C03i, "тун кебел
- Page 151 and 152:
г агытудыц сейлеу Ty
- Page 153 and 154:
маганын, жапырагы м
- Page 155 and 156:
Тастарды домалаткд
- Page 157 and 158:
-"Оралган am белше". -T
- Page 159 and 160:
-Адактыц куши екенш
- Page 161 and 162:
icnerrec болганы анык,.
- Page 163 and 164:
ец алдымен акку унш
- Page 165 and 166:
С.СЕЙФУЛЛИННЩ "АККУ
- Page 167 and 168:
"Кдзак, тш нщ тусшде
- Page 169 and 170:
акку, мурша келмей,/
- Page 171 and 172:
келге жылап акты//А
- Page 173 and 174:
аныктауда сез магы
- Page 175 and 176:
I. ЖАНСУПРОВТЩ "КУЛА
- Page 177 and 178:
нын багамдауына му
- Page 179 and 180:
"бултылдап", былкыл
- Page 181 and 182:
Бакырмай домбыраны
- Page 183 and 184:
аркылы Акан уш эсер
- Page 185 and 186:
Суалдьщ, сорлы иецн
- Page 187 and 188:
Ыкгимал жауаптар: -"
- Page 189 and 190:
-Кулагерге кастанд
- Page 191 and 192:
мен 6ipre "терт аяк,ты
- Page 193 and 194:
Аулына ас бергеннщ
- Page 195 and 196:
Жерге алып нокгалы
- Page 197 and 198:
Y IIIIH IIII Б0Л1М М ЕКТЕП
- Page 199 and 200:
лактасын. дауыл eicipc
- Page 201 and 202:
4. Сондай жел аралас
- Page 203 and 204:
журю, буландау, бул
- Page 205 and 206:
2. Ол катарынан уш б
- Page 207 and 208:
Мугал^м будан кейш
- Page 209 and 210:
"кеп" у г ы м ы н д а м
- Page 211 and 212:
З.Жыбырлап келдщ бе
- Page 213 and 214:
Улгайган жасывда м
- Page 215 and 216:
2. Алгашкы келген эс
- Page 217 and 218: Кдбыргасын сегйггш
- Page 219 and 220: Малынган бау-бакща
- Page 221 and 222: 2. Толыпты талай ещр
- Page 223 and 224: Этеке, емес бшгенщ./
- Page 225 and 226: Бул мысалда (баска
- Page 227 and 228: Желекп жас кедшдей
- Page 229 and 230: Сонан сасып турмас
- Page 231 and 232: Бугш аздап куанып,
- Page 233 and 234: 8. Мен куансамбшесщ
- Page 235 and 236: Апыл-тапыл алдында,
- Page 237 and 238: ернектердщ жеке-же
- Page 239 and 240: ган сездер модцыгы
- Page 241 and 242: 3. Бшу керек 6ip туган
- Page 243 and 244: жумып алып, imiMHeH мар
- Page 245 and 246: тасу гана бар тэр1з
- Page 247 and 248: V. КОП С0ЙЛЕУ, GCIPE АЙТ
- Page 249 and 250: Эрюмнщ op турл1 гой к
- Page 251 and 252: Кшдерден жылай кдл
- Page 253 and 254: 14. Кдраймын айналам
- Page 255 and 256: Кдзак, Tuii байлыгын:
- Page 257 and 258: 7) Бел1 буюрейген, ап
- Page 259 and 260: VIII. Белгш flip кубылы
- Page 261 and 262: Сойпп шагын макала
- Page 263 and 264: ce3iniu Еуропа халыкта
- Page 265 and 266: тупой, сом-сумма, т.
- Page 267: "унату турлерГ берш
- Page 271 and 272: э) Крсык; кыиыр, тоц
- Page 273 and 274: жылымсу, келпрсу, ж
- Page 275 and 276: тау, колбац ету, бул
- Page 277 and 278: 42. Жел турлерг леп,
- Page 279 and 280: 52.От жануы жене туп
- Page 281 and 282: 5. "С.Сейфуллин елец
- Page 283 and 284: Пайдаланылган эдеб
- Page 285 and 286: МАЗМУНЫ К1Р1СПЕ........