кулндык, мешьур-жуст

кулндык, мешьур-жуст кулндык, мешьур-жуст

library.psu.kz
from library.psu.kz More from this publisher
13.01.2015 Views

Теренщ атын ертгеп ескен ел ец, 0зще ат 6iTiirri-ay, байгусым-ай! (279-280-6.) Мэтшмен таныстырылганнан кейш мугал1м окушылардьщ Батыраш туралы жазган байламдарын саралай келе, былай корытады: -"Ашушан", "катыгез" дегендерде дэлд1к жетюпейдь "0ркек1рек" уйгарымында 6ipa3 жакындау бар. "Ожар, долы, кикар, сьщарезу, кекбет, куйгелек", т.б.,-деген тужырымдармен келюе отырып, оньщ бэрш мына туйшге багындырайык. Ол-астамшылык. Одан opi Батыраштын Кулагерге бага 6epyi кестеленген мына узнш келпршед1 де, бага беру тагы окушы еншюше каддырылады: Жануар, 6iTiciH де ерек екен, Суйегщ алка-салка белек екен, Кергем жок керш журш мундай атты, Жуг1рсе шаба ма екен, желе ме екен Бул Kenip жылкы ма екен, не мене екен Осы аста алдымен-ак кеде ме екен Алдына ат салмаган Кектуйгынга Bip поле Кекшетаудан келген екен! Жылкыдай селт етпейд1, не мшез1 Жай, салан, мшез1 ме-бой куйез! Ecrynii ем сумырайдьщ сырттан дадкын, Жайлы емес, не кылса да келген кезь Отты екен жануардьщ ею кез1, Першщ пырагы ма муньщ e3i (286 б.) Мугалш TyciHiri: -Ие, дурыс белгшепсщцер, будан 6i3 сырт туркына карап, ат сипатын Батыраштын жете таныганын, бапкерл1гш, битрлтн байкаймыз. Тек осы бакылаудан кейш бершген: "TyTirin, кап-кара боп турды Батыраш// Жалгыз-ак "Кдп-кап! болып айткан сезГ'.-суреттемесшен Батыраштын ез1мшш, uniTap екенш де андаймыз. Мугалш сауалы: 188

-Кулагерге кастандык жасалганнан кейш, соны мойындау орнына кдрсы дау салган Батыраштын мына сездерше карап, кандай бага береаздер: "Е, Керей! Азган Аргын, Уак, Найман! Сендерде ненщ буы кокырайган 0лд1 деп Карауылдын 6ip жылкысы, Урыны канды мойын таптьщ кайдан Аулак тарт, атыц басын Алтайымнан, Келмейтш Керей-серей бакайымнан. Жала кып, барымтага 6эйгемд1 устап, Жер1нд1 Kepin турмын бата айырган! Мойныма ат ел!мш болсан койган, Bip жьипдым Карауыддан тартып сойган! Kecin ал кушщ болса кулагымды, Эйтпесе болганьщ не сонша ойран Куиинд! керем бэйге бермей койган, Тартылар ез табагын астан, тойдан. Шьщап кер конысында тыныш отырып, Есемд! ел шапсам да алмай койман!" (315-6.) Ыкгимал жауаптар: -Пелекор , суайт, ашушан, кдскунем, аяр, томырык, дунк, шадыр, кекшш, ожар, думше, бопсашыл, зорлыкшыл, киямпурыс, адуын, т.б. Окытушы осы байламдар шшен: "адуын, полекор, бопсашыл", -деген шеппмдерд! бел1п алады. Осылайша дастандагы Акан, Батыраш бейнелер1н саралап тамамдаган сон, шыгарма идеясын кен ашу уш1н жуйрйспктщ, озыктыктын символдык белпсше айналган Кулагер бейнесш де арнайы талдатуына болады. Мунда да алдымен узйщ усынылып, 1з1нше окушы жауабы тал ап етшедь Моселен, атакгы ат 6Ljiripi, 6anKepi Курецбай сыншы Кулагерге былай бага беред!: Келюкен кескш мынау, омыраудын 03i айтар: каратам,-деп,-казак каумын. Сом аяк, быртык бакай, болат туяк, Тасындай шубар ала Кокшетаудын. (272-6.) 189

Теренщ атын ертгеп ескен ел ец,<br />

0зще ат 6iTiirri-ay, байгусым-ай! (279-280-6.)<br />

Мэтшмен таныстырылганнан кейш мугал1м окушылардьщ<br />

Батыраш туралы жазган байламдарын саралай келе, былай<br />

корытады:<br />

-"Ашушан", "катыгез" дегендерде дэлд1к жетюпейдь<br />

"0ркек1рек" уйгарымында 6ipa3 жакындау бар. "Ожар, долы,<br />

кикар, сьщарезу, кекбет, куйгелек", т.б.,-деген тужырымдармен<br />

келюе отырып, оньщ бэрш мына туйшге багындырайык.<br />

Ол-астамшылык.<br />

Одан opi Батыраштын Кулагерге бага 6epyi кестеленген<br />

мына узнш келпршед1 де, бага беру тагы окушы еншюше<br />

каддырылады:<br />

Жануар, 6iTiciH де ерек екен,<br />

Суйегщ алка-салка белек екен,<br />

Кергем жок керш журш мундай атты,<br />

Жуг1рсе шаба ма екен, желе ме екен<br />

Бул Kenip жылкы ма екен, не мене екен<br />

Осы аста алдымен-ак кеде ме екен<br />

Алдына ат салмаган Кектуйгынга<br />

Bip поле Кекшетаудан келген екен!<br />

Жылкыдай селт етпейд1, не мшез1<br />

Жай, салан, мшез1 ме-бой куйез!<br />

Ecrynii ем сумырайдьщ сырттан дадкын,<br />

Жайлы емес, не кылса да келген кезь<br />

Отты екен жануардьщ ею кез1,<br />

Першщ пырагы ма муньщ e3i (286 б.)<br />

Мугалш TyciHiri:<br />

-Ие, дурыс белгшепсщцер, будан 6i3 сырт туркына карап,<br />

ат сипатын Батыраштын жете таныганын, бапкерл1гш,<br />

битрлтн байкаймыз. Тек осы бакылаудан кейш бершген:<br />

"TyTirin, кап-кара боп турды Батыраш// Жалгыз-ак "Кдп-кап!<br />

болып айткан сезГ'.-суреттемесшен Батыраштын ез1мшш,<br />

uniTap екенш де андаймыз.<br />

Мугалш сауалы:<br />

188

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!