кÑлндÑк, меÑÑÑÑ-жÑÑÑ
кÑлндÑк, меÑÑÑÑ-жÑÑÑ ÐºÑлндÑк, меÑÑÑÑ-жÑÑÑ
селен: жорыкка шыккан хан acKepi кеп демещи, не пэлен мьщ деп санын санамайды, керкем эдебиет ушш ол кажет те емес. Онын есесше акын кез алдымызга б1рден сол KepiHicTi накгы елестететщцей сезд! алады. Bi3 шубырып бара жаткан, 6ipiHiH сонынан 6ipi epin созылган колды кердж. Бул жай кеп деп айта салганнан анагурлым айкын да эсерл1, енд1 6i3 игубырган адамдар KepiHiciH умыта алмаймыз. Немесе агаш саны пэлен мьщ деп санап айту мен " каптаган" сезш салыстырайык "Тау мен тасты" тепе каптаса, агаштын каншалык кеп екендт кез алдымызга келш тур емес пе Сырт Караганда "жагалай" ce3i адам к егтп н бщщрмейтш тэр1зд1. Ал, унше туссек, белгш 6ip алкапты жагалай толтыра орналасса, ол аз болганы ма Муны андагайлау, т1зигу, жапырласу, ентелеу, орап алу, анталасу, пзбектелу, сьщсу, камап жату, жабырлау, жапырылу, шылку, кзрк болу, жапырлау сезДерг туралы да айтуга болады. Бар сезде де адамдардыц, бeлгiлi 6ip кубылыстьщ, байлыктын каншалык кеп екеш накгы, дэл, утымды бейнеленш тур. Немесе, "жумылды" сезше карайык Жумысты екеу-ушеу, не торт-бес адам гана icrece, "жумылды журт" деп берер ме Щ Демек, "жумылды” сез1нде енбекке кеп журт катысуы да, олардьщ берЬс топтасып, уйымдасып, ынтамен Kipicyi де,-бэр1 жинакталган. Сейтш сабакта мугашм поэманьщ идеялык-такырыптык Heri3iH, ондагы образдарды ycTipT баяндай салмайды. Ол окушылардьщ ездерш ойлантып, 1здентуге баса кецш беледь Qcipece поэмадан кершетш акыннын образ жасау шебершгше, сез колданысы, сез сырьша, кударетше окушылардьщ ездершщ кездер! жетет1ндей жагдай тудырады. Керкем шыгарма мэн! хакында окылган жалпылама , успрт он лекциядан да кезбен корш, колмен устаткандай эсер берген осындай 6ipep накгы талдаудар эсерл1 де пайдалы. Белгш 6ip мэцщ, курдел1 niicipre жету жолындагы йдейй окушылардьщ сабакка кызыгуын да арттырады жэне мэцп есшде калады. Кыскасы, мундай проблемалап (окушыларды 1здентш)окыту озык заманнын бшк талабына сай, ен ипмда эдас депм1з келеда. 164
С.СЕЙФУЛЛИННЩ "АККУДЬЩ АЙЫРЫЛУЫ" ДАСТАНЫН ОКЫТУ Жогарыда сез етшгендей, мугалшнщ он 6ipiHiui сыныпка келгенде, окушыларга бершер тапсырмаларды курделенте Tycyi де занды. Сабак ж емкт OTyi ушдн, мугал1м С.Сейфуллиннщ "Аккудын айырылуы" дастаныныц мына тустарын окушылардын Komipin жазып келуш уйымдастыруы керек. Моселен, дастан басталымындапл алты шумакты, сондай-ак "Кен айнадан оз1н корт",-деп басталатын 13-шумак пен 16-шумак аралыгын, сонымен 6ipre "Сынкылдатып, жарып келд1",-тармагына шескен: 23-29, "Дел кездед1 сурша мерген" тармагын мандай еткен: 45-49, "Сур мергещц шырк айналып"-б1-66, Кекке кдрай кднат кдгып",-71-73 (сощы) шумактарды окушылар алдынала оз!рлеп окелсе, мугал1мнщ сабакгы сапалы отюзу1не непз каланады. MiHe, осындай дайындыкпен келген окушыларга мугалш сабак басталганда, темендей сауалдарды жаздырып, сол суракгар бойынша шыгармадагы кажет сездерд1 тауып, астын сызып, оньщ тебесше кажет цифрларды, демек, суракгьщ кайсысына лайыкжауап екенш белгшеген рет санын, коюды тапсырады. Сауалдар: 1. Рен осемдйчн бщцретш создер мен сез йркестерш тауып, оны "I" (6ip) цифрымен белгшеу. (Ескерту: opi карай тек сурак ретш, сауалдарды гана керсетумен шектелем1з.-К, Ж ) 2. Су тазалыгын.. 3. П ш н келютшшн.. 4. всем козгалысты.. 5. Жайсыз козгалысты.. 6. Дыбыс ерекшелшн:келют1 ущц.. 7. Жагымсыз дыбыс, немесе аянышты ущй. 8. Кус ушуын.. 9. Ушудан баска кус эрекеттерш. 10. Куска адам орекетш беруд1.. 11. Куноаздйс, поктж белпсш.. 12. Жалпы киналу, опат болуды.. 13. Кан агуын.. 165
- Page 113 and 114: де, хан да 6ipa31зденг
- Page 115 and 116: Ал, ец соцында Жама
- Page 117 and 118: лыскд дэл бага беру
- Page 119 and 120: нады. Сондыктан да
- Page 121 and 122: шырауы да сол "аппа
- Page 123 and 124: 5. Ок тигеннен кейшп
- Page 125 and 126: шалык, келемд1 болы
- Page 127 and 128: 1. Саркытындай ел1мн
- Page 129 and 130: 5. 1. (Аккулар туралы)
- Page 131 and 132: сыбырлауы (6ipiHnrifle);
- Page 133 and 134: 3. Ill отымай шолжац е
- Page 135 and 136: "Мына жаткан "Жетш к
- Page 137 and 138: Сауал бершгесш, муг
- Page 139 and 140: Бесшшщеп "ж1бек"-эр1
- Page 141 and 142: де, Баянды актарлык
- Page 143 and 144: жузеге асады. Мэсел
- Page 145 and 146: кейш орныгып, мацай
- Page 147 and 148: орналасуга тик "тас
- Page 149 and 150: парсы C03i, "тун кебел
- Page 151 and 152: г агытудыц сейлеу Ty
- Page 153 and 154: маганын, жапырагы м
- Page 155 and 156: Тастарды домалаткд
- Page 157 and 158: -"Оралган am белше". -T
- Page 159 and 160: -Адактыц куши екенш
- Page 161 and 162: icnerrec болганы анык,.
- Page 163: ец алдымен акку унш
- Page 167 and 168: "Кдзак, тш нщ тусшде
- Page 169 and 170: акку, мурша келмей,/
- Page 171 and 172: келге жылап акты//А
- Page 173 and 174: аныктауда сез магы
- Page 175 and 176: I. ЖАНСУПРОВТЩ "КУЛА
- Page 177 and 178: нын багамдауына му
- Page 179 and 180: "бултылдап", былкыл
- Page 181 and 182: Бакырмай домбыраны
- Page 183 and 184: аркылы Акан уш эсер
- Page 185 and 186: Суалдьщ, сорлы иецн
- Page 187 and 188: Ыкгимал жауаптар: -"
- Page 189 and 190: -Кулагерге кастанд
- Page 191 and 192: мен 6ipre "терт аяк,ты
- Page 193 and 194: Аулына ас бергеннщ
- Page 195 and 196: Жерге алып нокгалы
- Page 197 and 198: Y IIIIH IIII Б0Л1М М ЕКТЕП
- Page 199 and 200: лактасын. дауыл eicipc
- Page 201 and 202: 4. Сондай жел аралас
- Page 203 and 204: журю, буландау, бул
- Page 205 and 206: 2. Ол катарынан уш б
- Page 207 and 208: Мугал^м будан кейш
- Page 209 and 210: "кеп" у г ы м ы н д а м
- Page 211 and 212: З.Жыбырлап келдщ бе
- Page 213 and 214: Улгайган жасывда м
селен: жорыкка шыккан хан acKepi кеп демещи, не пэлен<br />
мьщ деп санын санамайды, керкем эдебиет ушш ол кажет те<br />
емес. Онын есесше акын кез алдымызга б1рден сол KepiHicTi<br />
накгы елестететщцей сезд! алады. Bi3 шубырып бара жаткан,<br />
6ipiHiH сонынан 6ipi epin созылган колды кердж. Бул жай<br />
кеп деп айта салганнан анагурлым айкын да эсерл1, енд1 6i3<br />
игубырган адамдар KepiHiciH умыта алмаймыз. Немесе агаш<br />
саны пэлен мьщ деп санап айту мен " каптаган" сезш салыстырайык<br />
"Тау мен тасты" тепе каптаса, агаштын каншалык<br />
кеп екендт кез алдымызга келш тур емес пе Сырт Караганда<br />
"жагалай" ce3i адам к егтп н бщщрмейтш тэр1зд1. Ал, унше<br />
туссек, белгш 6ip алкапты жагалай толтыра орналасса, ол аз<br />
болганы ма Муны андагайлау, т1зигу, жапырласу, ентелеу,<br />
орап алу, анталасу, пзбектелу, сьщсу, камап жату, жабырлау,<br />
жапырылу, шылку, кзрк болу, жапырлау сезДерг туралы да<br />
айтуга болады. Бар сезде де адамдардыц, бeлгiлi 6ip кубылыстьщ,<br />
байлыктын каншалык кеп екеш накгы, дэл, утымды<br />
бейнеленш тур. Немесе, "жумылды" сезше карайык Жумысты<br />
екеу-ушеу, не торт-бес адам гана icrece, "жумылды журт"<br />
деп берер ме Щ Демек, "жумылды” сез1нде енбекке кеп журт<br />
катысуы да, олардьщ берЬс топтасып, уйымдасып, ынтамен<br />
Kipicyi де,-бэр1 жинакталган.<br />
Сейтш сабакта мугашм поэманьщ идеялык-такырыптык<br />
Heri3iH, ондагы образдарды ycTipT баяндай салмайды. Ол<br />
окушылардьщ ездерш ойлантып, 1здентуге баса кецш беледь<br />
Qcipece поэмадан кершетш акыннын образ жасау шебершгше,<br />
сез колданысы, сез сырьша, кударетше окушылардьщ ездершщ<br />
кездер! жетет1ндей жагдай тудырады. Керкем шыгарма мэн!<br />
хакында окылган жалпылама , успрт он лекциядан да кезбен<br />
корш, колмен устаткандай эсер берген осындай 6ipep накгы<br />
талдаудар эсерл1 де пайдалы. Белгш 6ip мэцщ, курдел1 niicipre<br />
жету жолындагы йдейй окушылардьщ сабакка кызыгуын да<br />
арттырады жэне мэцп есшде калады. Кыскасы, мундай проблемалап<br />
(окушыларды 1здентш)окыту озык заманнын бшк<br />
талабына сай, ен ипмда эдас депм1з келеда.<br />
164