кÑлндÑк, меÑÑÑÑ-жÑÑÑ
кÑлндÑк, меÑÑÑÑ-жÑÑÑ ÐºÑлндÑк, меÑÑÑÑ-жÑÑÑ
iceinipMeci еместш., сол аркылы непзп идеяны дамыта тусуге себш типзенш айкындалады. Осындай жаттыгудан кешн мугал1м жогарыда аталган мэселелер бойынша мысал жазып келуд1 окушыларга тапсырады. Келеа. сабакта окушылар Tepin келш, калып койгандарын мугал1м еске салып, жинактай келе мына мысалдар талданады. (Будан былай керек сездердщ астын сызумен шектелем1з-К,Ж.) I. Ушу турлерш танытатын мысалдар: П.Калыктап кара бурит Keicri шарлап. Шарыктап айналады тауды барлап. Шацкылдап куздан кулап кок каршыга, Туйшер аткэн октай томен зарлап. (27) 2).Ыскырып, KOKTi жарып, садактай боп, Лактырган жасыл тем1р кдлактай боп, Кектен кеп, коз ашканша жарк-журк erri: Кдракус жатты кепкен талактай боп. ...Кок канат лашын екен келген шуйш, Суылдап жарк-журк етш еткен тушп. (33). II. Дыбыс байлыгын танытатын мысалдар: 1) Кдз бенен акку, бурит кднкылдайды... Шарыктап, бала бурит шацкылдайды. Кубылган кустардьщ эн, куйлер1мен, Жангырып тау мен орман санкылдайды. (26). 2.Сызылтып эдем1 энш сьщкылдатып, Ертед1 балапанын колде ей акку (30). 3.Сарнады сулу турып, даусын кырнап, Толгады эцпмеш энмен ыргап. Сынкылдап, акку кустай эдем1 унмен, Нэп-нэзж, калтыратып шертп жырлап: (31) 4. Сол кезде аждаЪадай кокте ыскырган, Б1рдеме жогарьщан суылдайды.(ЗЗ) 5.Оркестр топты керней куй тартады, Жартастьщ шегш жаткан жал тасында. Ерте-кеш сынхылдайды топты керней Тау iuirn, кел -орманды куймен тербей. (80-81) Myi'aniM осы туста акынньщ "сынкылдап" сезш уш жерде: 162
ец алдымен акку унше уйытуга, "кейш кыз дауысына емштуге, сонында оркестр унш оспеттеуге колданганына кецш беледь Акку, кыз, оркестр уш осылайша 6ip-6ipiMeH ундестЬсге алынады. III. Кептж угымды бейнелейтш сездер мен сез TipKecTe алынган мысалдар: 1.Шубырып ханныц колы журш Kerri. (18) 2.Ат койды кальщ аскер андагайлап. (18) 3.Тубектей айнала тау-берпс корган, Кдптаган тау мен тасты кап-кара орман. Бурабай жагасында Окжетпес шыц: Жагалай сол жерге кеп оскер конган.(21) 4.Батырлар турегелд! "алдиярлап", Тюшп туткын кызга болды бармак (22). 5.Батырлар козгалысып шапырласты, Ентелеп хан мен кызды орап алып. (23) 6.К^лыц кол гушдейд1 анталаскдн, Босеке 6ip кыз ушин тайталаскэн. (24) 7.Батырлар mipeHicin тобектелт, Тартысты садактарын "Абылайлап". (24). 8.Сыцсыган калыц тогай, томарлы кол, Сол нудыц кустары кеп арасында.(31). 9.Адакгы камап жатыр кугтыктасып, Жабырлап, кезек-кезек утыктасып.(51) Ю.Ещй кол жапырылды кузга карай;,(52) П.Жаткандай кара жер1 майга шылкып, Кдп-кара сем1з кыртыс, бореи былкып, Астыкка кзрк болад, 6ipi жуз боп... (67) 12.Жолына отарбаныц жумылды журт, Жалкдулык, надандыклен аулак кдшып. Агылтты, тиеп жукп, тиеп журтты Жуйткщ терт тарапкд тынбай тасып.(84) 13. Анталап, 6ipin-6ipi итермелеп, Жапырлап алып жатьф кейлек-кеншек. (87) Мугал1м корытындысы: -Мше, кепт1к угымды бищру ушш акын "кеп" ce3iH колдана салмайды, соны накты елестетш бейне, сез 1здейд1: Мэ- 163
- Page 111 and 112: оньщ пншде ертегше
- Page 113 and 114: де, хан да 6ipa31зденг
- Page 115 and 116: Ал, ец соцында Жама
- Page 117 and 118: лыскд дэл бага беру
- Page 119 and 120: нады. Сондыктан да
- Page 121 and 122: шырауы да сол "аппа
- Page 123 and 124: 5. Ок тигеннен кейшп
- Page 125 and 126: шалык, келемд1 болы
- Page 127 and 128: 1. Саркытындай ел1мн
- Page 129 and 130: 5. 1. (Аккулар туралы)
- Page 131 and 132: сыбырлауы (6ipiHnrifle);
- Page 133 and 134: 3. Ill отымай шолжац е
- Page 135 and 136: "Мына жаткан "Жетш к
- Page 137 and 138: Сауал бершгесш, муг
- Page 139 and 140: Бесшшщеп "ж1бек"-эр1
- Page 141 and 142: де, Баянды актарлык
- Page 143 and 144: жузеге асады. Мэсел
- Page 145 and 146: кейш орныгып, мацай
- Page 147 and 148: орналасуга тик "тас
- Page 149 and 150: парсы C03i, "тун кебел
- Page 151 and 152: г агытудыц сейлеу Ty
- Page 153 and 154: маганын, жапырагы м
- Page 155 and 156: Тастарды домалаткд
- Page 157 and 158: -"Оралган am белше". -T
- Page 159 and 160: -Адактыц куши екенш
- Page 161: icnerrec болганы анык,.
- Page 165 and 166: С.СЕЙФУЛЛИННЩ "АККУ
- Page 167 and 168: "Кдзак, тш нщ тусшде
- Page 169 and 170: акку, мурша келмей,/
- Page 171 and 172: келге жылап акты//А
- Page 173 and 174: аныктауда сез магы
- Page 175 and 176: I. ЖАНСУПРОВТЩ "КУЛА
- Page 177 and 178: нын багамдауына му
- Page 179 and 180: "бултылдап", былкыл
- Page 181 and 182: Бакырмай домбыраны
- Page 183 and 184: аркылы Акан уш эсер
- Page 185 and 186: Суалдьщ, сорлы иецн
- Page 187 and 188: Ыкгимал жауаптар: -"
- Page 189 and 190: -Кулагерге кастанд
- Page 191 and 192: мен 6ipre "терт аяк,ты
- Page 193 and 194: Аулына ас бергеннщ
- Page 195 and 196: Жерге алып нокгалы
- Page 197 and 198: Y IIIIH IIII Б0Л1М М ЕКТЕП
- Page 199 and 200: лактасын. дауыл eicipc
- Page 201 and 202: 4. Сондай жел аралас
- Page 203 and 204: журю, буландау, бул
- Page 205 and 206: 2. Ол катарынан уш б
- Page 207 and 208: Мугал^м будан кейш
- Page 209 and 210: "кеп" у г ы м ы н д а м
- Page 211 and 212: З.Жыбырлап келдщ бе
iceinipMeci еместш., сол аркылы непзп идеяны дамыта тусуге<br />
себш типзенш айкындалады.<br />
Осындай жаттыгудан кешн мугал1м жогарыда аталган мэселелер<br />
бойынша мысал жазып келуд1 окушыларга тапсырады.<br />
Келеа. сабакта окушылар Tepin келш, калып койгандарын<br />
мугал1м еске салып, жинактай келе мына мысалдар талданады.<br />
(Будан былай керек сездердщ астын сызумен<br />
шектелем1з-К,Ж.)<br />
I. Ушу турлерш танытатын мысалдар:<br />
П.Калыктап кара бурит Keicri шарлап.<br />
Шарыктап айналады тауды барлап.<br />
Шацкылдап куздан кулап кок каршыга,<br />
Туйшер аткэн октай томен зарлап. (27)<br />
2).Ыскырып, KOKTi жарып, садактай боп,<br />
Лактырган жасыл тем1р кдлактай боп,<br />
Кектен кеп, коз ашканша жарк-журк erri:<br />
Кдракус жатты кепкен талактай боп.<br />
...Кок канат лашын екен келген шуйш,<br />
Суылдап жарк-журк етш еткен тушп. (33).<br />
II. Дыбыс байлыгын танытатын мысалдар:<br />
1) Кдз бенен акку, бурит кднкылдайды...<br />
Шарыктап, бала бурит шацкылдайды.<br />
Кубылган кустардьщ эн, куйлер1мен,<br />
Жангырып тау мен орман санкылдайды. (26).<br />
2.Сызылтып эдем1 энш сьщкылдатып,<br />
Ертед1 балапанын колде ей акку (30).<br />
3.Сарнады сулу турып, даусын кырнап,<br />
Толгады эцпмеш энмен ыргап.<br />
Сынкылдап, акку кустай эдем1 унмен,<br />
Нэп-нэзж, калтыратып шертп жырлап: (31)<br />
4. Сол кезде аждаЪадай кокте ыскырган,<br />
Б1рдеме жогарьщан суылдайды.(ЗЗ)<br />
5.Оркестр топты керней куй тартады,<br />
Жартастьщ шегш жаткан жал тасында.<br />
Ерте-кеш сынхылдайды топты керней<br />
Тау iuirn, кел -орманды куймен тербей. (80-81)<br />
Myi'aniM осы туста акынньщ "сынкылдап" сезш уш жерде:<br />
162