кулндык, мешьур-жуст

Мугалш туешдермеа:
-Зерделесек, кдтуланган аксакалдьщ тез сейлеуш-"шубыртып",
6ез1нуш-"жаудырды ... кдргыс”, ал Ноянга ептеп ара
тусуш "актай сейлеп" деп сипатгау кемепмен акын 6ip узшдще
сейлеудщ 6ipneuie турш пайдаланып отыр. Бул сейлеу Typnepi
аксакалдьщ клмге калай карайтынын, кандай irrnd сез1мд! аркалап
келш турганын, -бэрш накгы накыштауды непздеген.
Ал, кутан агасы мен кашкан ипсшщ ушырасуын бейнелеген -
де, долданган батырдын бауырынын актала сёйлёуше
мумюндж бермегеш де накгы ернектелген: "Жас Ноян "Жан
коке!"-деп сез катканша".Мундагы "сез катканша" TipKeci ауыз
ашып, niKip саралауга улпрмеуд!, ягни сейлеудщ каншалык
кшт узшш, келте кайрылганын дел белгшеп тур. Ал, mi кез
жумуынан кейш агасындагы акыл кешендеп те, бесен лебй
бищруге гана жеткен:"Ашудан бугып калган коркак акыл//
КубфЛей бастады енд1:"Муньщ не - деп" (396.). Мше, осындагы
сейлеудщ "куб1рлеп" Typi акылдьщ ашу алдында ел1 де
ектем eMecTiriH айгакгауга кызмет еткен. Ал, одан кейш калмак
кызын ушыратып, алып келгенш, оган кумартуын, Ноян
кашканын естггенде, ашуга epiK бергенш, -берш екте еске
алган Баян толганысынын соны бьшай кестеленген:
Зарланды, кун!ренд1 батыр Баян,
Мезгщде кунпрт тарткан кешке таман:
"Кен акыл, отты кайрат, сырттаным",-деп,
Ер едш еркелеткен Алаш тамам..." (396.).
Келпршгён узщц]деп : "зарланды, кущренд1" сездер1 тек
ун 6epin жылау гана емес, еткенд1 еске алып тш кату, ягни
ещрей отырып сейлеу Typi eKeHi анык. Бутан кез жетюзу ушш
epi ершген:"...Алашым, аттанамын, жауында елем!"//-Деп
зарлап, кущрещй жаралы ер" (41б.)-тармакгарындагы "деп
зарлап", "кун1ренд1" сез колданыстарынын да жылай отырып,
катты унмен сейлеу Typi екендйш салмакгаймыз. Шыгарма
сонына карай жауга шабуыдды догару, не жалгастыру туралы
ер1стеген Абьшай мен Баян жауаптасуы тамамдалган туста
соган деген кегпишк багасы былай туйшделед1:"Кдлын топ
хан ашуын байкаган сон,//-Агытты, орине,-деп,- сездщ безш"
(456.). Мше, осы узшдщеп "агытты" сезшщ ягни "сездщ безш"
150