кулндык, мешьур-жуст
Share Embed Flag
Download ePaper

кулндык, мешьур-жуст

кулндык, мешьур-жуст кулндык, мешьур-жуст

library.psu.kz
from library.psu.kz More from this publisher
13.01.2015 Views

М.ЖУМАБАЕВТЫЦ "БАТЫР БАЯН" ДАСТАНЫН ОКЫТУ М. Жумабаевтын. "Батыр Баян" дастаныньщ тек кейшп жылдары мектеп багдарламасына енгеш белгш. Ал, осы шыгарманыц мектепте окылуына катысты азьш-аулак макалаларда туынды окигаларын тарихи фактшермен салыстырумен шектелу, онын керкемдж сипатын аша алмау т.б. кемшшктер орын алып келдь Б1з осы орайда дастаннын керкемдйс табигатын танытуга арналган ез ойларымызды ортага салмакпыз. Мугал1м бутан дейш окушылардьщ шыгарма метш1мен танысып, оны сабаккд ала келуш уйымдастырады да, мына сауалдарды усынады: 1.Tyc, рен ажарлылыгын бейнелеген сез бен сез таркесш тауып, "I" деген санмен белгшеп, оны ауызша долелдеу. (Ескерту: opi карай сауал peTi койылуына орай, мотшдеп суракка лайык сездер мен сез пркестерш сол санмен белгшеп шыгу керек.-К-Ж. 2. niuiiH (форма) ерекшелш. 3. Тау бийстш. 4. Дыбыс сипаты. 5. Су тазалыгы. 6. Жумсактык, майдалык сипаты. 7. Кдмыл-орекет денгеш. 8. Кеггпк угьш KepiHici. 9. Керисгеу1ш (эпитет) 10. Тецеу. 11. Ауыстыру (метафора) 12. Алмастыру (метонимия) 13. Кейштеу . 14. Дереказ утымды заттандыру. 15. Дерекс1з утымды жандандыру. 16. Нышан белп (символдык белп). 17. Шарттылык. 18. Улттык, ернек (национальный колорит). 19. Iunci жан толганысы белг!с1. 20. Сейлеу Typi. 136

Сауал бершгесш, мугал1м алдымен Кекшетау сулулыгын негурлым накты бейнелеген мына жолдарга кецш белпзедк Аркада жер жетпейда Бурабайга, Беленген буйра сыпсыц карагайга. Булт кушкан, мэцп мец-зец Кекшетауга Белектеу:"Ой, бауырым!"-дер анадайда. Окжетпес найза кия -кыранга уя, Кдрасац жанныц rnepi таркамай ма Солардыц ортасында Бурабай кел, Меп-мелд1р, деп-денгелек уксайды Айга. (29 б). Ескерту: Бул жолы жэне будан кейш жакдха шйнде тек беп керсетшш, узщдшердщ 6epi М.Жумабаев. Шыгармалары, 2-3 -том, Алматы, "Бшм" баспасы, 1996 ж. бойынша бершп отырады.-К,.Ж. Ыктимал жауаптар: Ескерту:"Ыкгимал" дегенде, 6ip окушы бастап, екшшшер1 дамытып, олар кдарсе, мугал1м e3i Kipicin, толыктыруы -6epi жинакталып бершед1-К,.Ж. -Алдымен келиршген узшдшщ екшпп тармагындагы "беленген" сезше epi 8, epi 13, epi 9 сандарын коямыз. Ce6e6i букш 6ip тау карагаймен кымталгандай оралып, беленсе, онда кдрагайдыц соншалык KenTiri, ягни 8 белпсше сай екен1 аныкталады. Сондай-ак бул сезд1 баланы бесЬосе белеу угымымен байланыстырсак, ягни жансыз тауга жан иесше, жандыга лайык ерекет дарытуды айкындап, оны кейштеуге, ягни 13 белпсше жаткызамыз. Сондай-ак кергктеуйдтщ еймшеден де жасалатынын ескерсек, бул сездщ ажарлау мэншде де колданьшып турганын ацгарамыз. Аталган ернекке 1ргелес коныс тепкен "буйра сыпсыц" сездер1 де-керисгеуш1 (9). Ушшш1 жол басында "Булт кушкан" таркемше epi тау бийстш (3), api кейштеу (13) белгшерш кабат кондырамыз. Ce6e6i жерден сонша алые бултты каусыру тау бщктйгш, сол децгейге дейш жеткенш межелетумен 6ipre жансыз таудьщ адамга лайык кушуга ие болуы кейштеуд1 дэлeлдeйдi. Бесшны тармактагы "найза" -api Kepiicreyim (9), epi ппшн ерекшелт (2), ягни Окжетпес шьщыныц сонша TiK, найза T9pi3fli калыпта eKeHi ернектелген. Соцгы жоддагы "мел-мелд1р" - epi Kepiicreyim 137

Сауал бершгесш, мугал1м алдымен Кекшетау сулулыгын<br />

негурлым накты бейнелеген мына жолдарга кецш белпзедк<br />

Аркада жер жетпейда Бурабайга,<br />

Беленген буйра сыпсыц карагайга.<br />

Булт кушкан, мэцп мец-зец Кекшетауга<br />

Белектеу:"Ой, бауырым!"-дер анадайда.<br />

Окжетпес найза кия -кыранга уя,<br />

Кдрасац жанныц rnepi таркамай ма<br />

Солардыц ортасында Бурабай кел,<br />

Меп-мелд1р, деп-денгелек уксайды Айга. (29 б).<br />

Ескерту: Бул жолы жэне будан кейш жакдха шйнде тек<br />

беп керсетшш, узщдшердщ 6epi М.Жумабаев. Шыгармалары,<br />

2-3 -том, Алматы, "Бшм" баспасы, 1996 ж. бойынша<br />

бершп отырады.-К,.Ж.<br />

Ыктимал жауаптар:<br />

Ескерту:"Ыкгимал" дегенде, 6ip окушы бастап, екшшшер1<br />

дамытып, олар кдарсе, мугал1м e3i Kipicin, толыктыруы -6epi<br />

жинакталып бершед1-К,.Ж.<br />

-Алдымен келиршген узшдшщ екшпп тармагындагы<br />

"беленген" сезше epi 8, epi 13, epi 9 сандарын коямыз. Ce6e6i<br />

букш 6ip тау карагаймен кымталгандай оралып, беленсе, онда<br />

кдрагайдыц соншалык KenTiri, ягни 8 белпсше сай екен1 аныкталады.<br />

Сондай-ак бул сезд1 баланы бесЬосе белеу угымымен<br />

байланыстырсак, ягни жансыз тауга жан иесше, жандыга<br />

лайык ерекет дарытуды айкындап, оны кейштеуге, ягни 13<br />

белпсше жаткызамыз. Сондай-ак кергктеуйдтщ еймшеден де<br />

жасалатынын ескерсек, бул сездщ ажарлау мэншде де колданьшып<br />

турганын ацгарамыз. Аталган ернекке 1ргелес коныс<br />

тепкен "буйра сыпсыц" сездер1 де-керисгеуш1 (9). Ушшш1 жол<br />

басында "Булт кушкан" таркемше epi тау бийстш (3), api<br />

кейштеу (13) белгшерш кабат кондырамыз. Ce6e6i жерден<br />

сонша алые бултты каусыру тау бщктйгш, сол децгейге дейш<br />

жеткенш межелетумен 6ipre жансыз таудьщ адамга лайык<br />

кушуга ие болуы кейштеуд1 дэлeлдeйдi. Бесшны тармактагы<br />

"найза" -api Kepiicreyim (9), epi ппшн ерекшелт (2), ягни<br />

Окжетпес шьщыныц сонша TiK, найза T9pi3fli калыпта eKeHi<br />

ернектелген. Соцгы жоддагы "мел-мелд1р" - epi Kepiicreyim<br />

137

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!