кÑлндÑк, меÑÑÑÑ-жÑÑÑ
кÑлндÑк, меÑÑÑÑ-жÑÑÑ ÐºÑлндÑк, меÑÑÑÑ-жÑÑÑ
метафоралык Tipicec. Ce6e6i кус канаты десек, ол ез магынасы: куста канат болатыны белгш. Ал, енде канат жоктыгы, эннщ ушатын кус еместт аян. Зерделесек, жай 6ip ен емес, канатты ен бола турып, онын ен 6ip кимасынан, ягни канатынан айырылганын жариялау да аккудагы, табигатгагы мушкшцкп оеерш жепазш отыр. Екшнп узшдщеп акта булттын жаулыгы да-метафоралык TipKec. Себебн жаулык; ауыспалы мэнде колданылган (бултта жаулык болмайтыны белгш). YmiHuiifleri тыныштыкгыц тегёй! де-метафоралык таркес. Автор тыныштыкгыц eirreyip 6ip TeremiH емес, ”сут уйыган" тегешш сапыруды бейнелеу нетижесшце аккуга ок атылганнан кейшп калыпты улттык угымга (сут уюы да, оны сапыру да казак ем1ршде ясна кездеседа) жакын баламалар кемепмен жетюзу улпсш керсеткен. 4. 1. Кдйсы -6ip киын-кыстау ай, кундерде, Шойрылтьш, туссе-дагы кайгым белге. Алансыз аккуымды атпасын деп, Жатка да дастарканды жайдым торге. 2. Ию-кию кол маны астан-кестен, Жер айналып, тау кулап, аспан кешкен. 3. Кустардын зоре-кутьш шыркыраткан, Не кылган каныпезер кулкы каткан! Жогарыдагы елен жолдарында сез колданудагы шарттылык, ес1релеу, тын тосын TipKecTi пайдалану кен орын алган. Моселен, кайгынын "шойрылтып” белге тусу1-шарттылык жемка. ДерекЫз кайгынын заттанганы, ауырлаганы сондай: белге тусш шойрылтуы, -6ep i М.Макатаевтьщ сез магынасын кецейтш, ез1ндж тосын таркес тауып, кедеге жарату ш ёберлт. Ал, ок атылганнан кейшп eKiHiui мысалдагы жер айналуы, тау кулауы, аспан Keiuyi-6opi ем1рде болатын накты езгерю емес, лирикалык кейшкер кабылдауына сай есхрелецген, шартты KepiHicTep. YiuiHiuire келеек, казак тш ндеп байыргы угымда "зере-куты кзлмады” TipKeci бар екеш мел1м. Ал, зере-кутгыц шыркырауы-Мукдгали екелген жацалык, автордын сез магынасын кецейтш, эсерлшКт; жоталантуы нотижесг 128
5. 1. (Аккулар туралы) Крмагай кеккутандар секшдешп, Жалп 6epin, жагага кеп конбайтугын. 2. Бас багады шыршаныц калкасынан, Кдруынан колында кдн сасыган. Келйршген узшдшердеп "комагай" сезш, "жалп 6epin", "кан сасыган" йркестерш поэзияга тен есемдж, аскдктык, ерекшелпсй танытарлык ажарлы сездер дей алмайтынымыз анык. Кдйта мундай сездер шыгарма есерлшгш кемггед1, поэзияныц прозадан айырмашылыгыньщ 6ipi сол карабайыр сездерд1 негурлым аз к1рют1рушде деген шюрде де жан бар. Эйтсе де б1ршшщен, аз колдану оны мулде пайдаланбау да емес. Екшшщен, Абай нейзша салган карабайыр сездерщ аратура орынды енпзу улпсш Мукагали да ширата туссе, ол да езшдж 1здоще жем1с1, шыгарма есерлш тн арттыра тускен жаналык айгагы деп кабылдаган жен. Ce6e6i "комагай", "жалп 6epin" конатын кеккутанга мулде уксамауымен де акку артыкшылыгы ашыла туссе, сонымен 6ipre карудьщ "кан сасыган" болуы да кус кунесыздыгына карсы алынып, катыгездйс сипатын айкындауга кь1змет етед1. 6. "Сондай 6ip достур бар-ды жарык шашкан, //B ip урпак 6ip урпакка алып кашкан",-жолдарындагы дестурдщ дерекс1з угым екеш, ендеше оньщ жарык шаша алмайтыны мэл1м. Эйтсе де сол дереказдщ дерект1ге айналып, жарык шашуы, жене аталган дестурд16ip урпактын екшшйге алып кдшуы - заттандыру жемкп. Не бойжеткен кызды, не салмагы, Typi- Tyci бар затты жасырын окету сез болганда гана "алып кашу" айтьшатыны белгш. 7. 1. Кднатынан аккудьщ балапандап, Эн ушатын сымпылдап тан атарда. 2. TipineTiH таудагы бар йршшк, Кднатынан аккудьщ оянган ба 3. Бала жатыр тесекте куйш-жанып, Баласынын ана отыр куйш багып. Кдйдагы 6ip катыгез, суркай ойлар, Миын карып барады, миын карып. 129
- Page 77 and 78: pap жерд* таппады"-де
- Page 79 and 80: тау ецселш п (1г) дел
- Page 81 and 82: 1г. Кел келемдшп, су
- Page 83 and 84: -"Ойга терец бойлас
- Page 85 and 86: месе "жастагы адам",
- Page 87 and 88: жерд1 кушактап мен
- Page 89 and 90: алмай жур. Элде ола
- Page 91 and 92: Ыктимал жауаптар: "
- Page 93 and 94: дегендеп "кекке" се
- Page 95 and 96: 2e. Эарелеу. 26. Ултты
- Page 97 and 98: к -"Сыпыра шауып кыр
- Page 99 and 100: лык; кэЬарманньщ бе
- Page 101 and 102: 2. Сэкен стилше багы
- Page 103 and 104: -Осы icnerri пшрда "Жаз
- Page 105 and 106: ЕК1Н Ш 1 Б0 Л 1М МЕКТЕ
- Page 107 and 108: Ыктимал жауаптар: -
- Page 109 and 110: -Балалар , манадан 6e
- Page 111 and 112: оньщ пншде ертегше
- Page 113 and 114: де, хан да 6ipa31зденг
- Page 115 and 116: Ал, ец соцында Жама
- Page 117 and 118: лыскд дэл бага беру
- Page 119 and 120: нады. Сондыктан да
- Page 121 and 122: шырауы да сол "аппа
- Page 123 and 124: 5. Ок тигеннен кейшп
- Page 125 and 126: шалык, келемд1 болы
- Page 127: 1. Саркытындай ел1мн
- Page 131 and 132: сыбырлауы (6ipiHnrifle);
- Page 133 and 134: 3. Ill отымай шолжац е
- Page 135 and 136: "Мына жаткан "Жетш к
- Page 137 and 138: Сауал бершгесш, муг
- Page 139 and 140: Бесшшщеп "ж1бек"-эр1
- Page 141 and 142: де, Баянды актарлык
- Page 143 and 144: жузеге асады. Мэсел
- Page 145 and 146: кейш орныгып, мацай
- Page 147 and 148: орналасуга тик "тас
- Page 149 and 150: парсы C03i, "тун кебел
- Page 151 and 152: г агытудыц сейлеу Ty
- Page 153 and 154: маганын, жапырагы м
- Page 155 and 156: Тастарды домалаткд
- Page 157 and 158: -"Оралган am белше". -T
- Page 159 and 160: -Адактыц куши екенш
- Page 161 and 162: icnerrec болганы анык,.
- Page 163 and 164: ец алдымен акку унш
- Page 165 and 166: С.СЕЙФУЛЛИННЩ "АККУ
- Page 167 and 168: "Кдзак, тш нщ тусшде
- Page 169 and 170: акку, мурша келмей,/
- Page 171 and 172: келге жылап акты//А
- Page 173 and 174: аныктауда сез магы
- Page 175 and 176: I. ЖАНСУПРОВТЩ "КУЛА
- Page 177 and 178: нын багамдауына му
5. 1. (Аккулар туралы)<br />
Крмагай кеккутандар секшдешп,<br />
Жалп 6epin, жагага кеп конбайтугын.<br />
2. Бас багады шыршаныц калкасынан,<br />
Кдруынан колында кдн сасыган.<br />
Келйршген узшдшердеп "комагай" сезш, "жалп 6epin",<br />
"кан сасыган" йркестерш поэзияга тен есемдж, аскдктык,<br />
ерекшелпсй танытарлык ажарлы сездер дей алмайтынымыз<br />
анык. Кдйта мундай сездер шыгарма есерлшгш кемггед1,<br />
поэзияныц прозадан айырмашылыгыньщ 6ipi сол карабайыр<br />
сездерд1 негурлым аз к1рют1рушде деген шюрде де жан бар.<br />
Эйтсе де б1ршшщен, аз колдану оны мулде пайдаланбау да<br />
емес. Екшшщен, Абай нейзша салган карабайыр сездерщ аратура<br />
орынды енпзу улпсш Мукагали да ширата туссе, ол да<br />
езшдж 1здоще жем1с1, шыгарма есерлш тн арттыра тускен<br />
жаналык айгагы деп кабылдаган жен. Ce6e6i "комагай", "жалп<br />
6epin" конатын кеккутанга мулде уксамауымен де акку артыкшылыгы<br />
ашыла туссе, сонымен 6ipre карудьщ "кан сасыган"<br />
болуы да кус кунесыздыгына карсы алынып, катыгездйс<br />
сипатын айкындауга кь1змет етед1.<br />
6. "Сондай 6ip достур бар-ды жарык шашкан, //B ip урпак<br />
6ip урпакка алып кашкан",-жолдарындагы дестурдщ дерекс1з<br />
угым екеш, ендеше оньщ жарык шаша алмайтыны мэл1м.<br />
Эйтсе де сол дереказдщ дерект1ге айналып, жарык шашуы,<br />
жене аталган дестурд16ip урпактын екшшйге алып кдшуы<br />
- заттандыру жемкп. Не бойжеткен кызды, не салмагы, Typi-<br />
Tyci бар затты жасырын окету сез болганда гана "алып кашу"<br />
айтьшатыны белгш.<br />
7. 1. Кднатынан аккудьщ балапандап,<br />
Эн ушатын сымпылдап тан атарда.<br />
2. TipineTiH таудагы бар йршшк,<br />
Кднатынан аккудьщ оянган ба<br />
3. Бала жатыр тесекте куйш-жанып,<br />
Баласынын ана отыр куйш багып.<br />
Кдйдагы 6ip катыгез, суркай ойлар,<br />
Миын карып барады, миын карып.<br />
129