кулндык, мешьур-жуст

кулндык, мешьур-жуст кулндык, мешьур-жуст

library.psu.kz
from library.psu.kz More from this publisher
13.01.2015 Views

метафоралык Tipicec. Ce6e6i кус канаты десек, ол ез магынасы: куста канат болатыны белгш. Ал, енде канат жоктыгы, эннщ ушатын кус еместт аян. Зерделесек, жай 6ip ен емес, канатты ен бола турып, онын ен 6ip кимасынан, ягни канатынан айырылганын жариялау да аккудагы, табигатгагы мушкшцкп оеерш жепазш отыр. Екшнп узшдщеп акта булттын жаулыгы да-метафоралык TipKec. Себебн жаулык; ауыспалы мэнде колданылган (бултта жаулык болмайтыны белгш). YmiHuiifleri тыныштыкгыц тегёй! де-метафоралык таркес. Автор тыныштыкгыц eirreyip 6ip TeremiH емес, ”сут уйыган" тегешш сапыруды бейнелеу нетижесшце аккуга ок атылганнан кейшп калыпты улттык угымга (сут уюы да, оны сапыру да казак ем1ршде ясна кездеседа) жакын баламалар кемепмен жетюзу улпсш керсеткен. 4. 1. Кдйсы -6ip киын-кыстау ай, кундерде, Шойрылтьш, туссе-дагы кайгым белге. Алансыз аккуымды атпасын деп, Жатка да дастарканды жайдым торге. 2. Ию-кию кол маны астан-кестен, Жер айналып, тау кулап, аспан кешкен. 3. Кустардын зоре-кутьш шыркыраткан, Не кылган каныпезер кулкы каткан! Жогарыдагы елен жолдарында сез колданудагы шарттылык, ес1релеу, тын тосын TipKecTi пайдалану кен орын алган. Моселен, кайгынын "шойрылтып” белге тусу1-шарттылык жемка. ДерекЫз кайгынын заттанганы, ауырлаганы сондай: белге тусш шойрылтуы, -6ep i М.Макатаевтьщ сез магынасын кецейтш, ез1ндж тосын таркес тауып, кедеге жарату ш ёберлт. Ал, ок атылганнан кейшп eKiHiui мысалдагы жер айналуы, тау кулауы, аспан Keiuyi-6opi ем1рде болатын накты езгерю емес, лирикалык кейшкер кабылдауына сай есхрелецген, шартты KepiHicTep. YiuiHiuire келеек, казак тш ндеп байыргы угымда "зере-куты кзлмады” TipKeci бар екеш мел1м. Ал, зере-кутгыц шыркырауы-Мукдгали екелген жацалык, автордын сез магынасын кецейтш, эсерлшКт; жоталантуы нотижесг 128

5. 1. (Аккулар туралы) Крмагай кеккутандар секшдешп, Жалп 6epin, жагага кеп конбайтугын. 2. Бас багады шыршаныц калкасынан, Кдруынан колында кдн сасыган. Келйршген узшдшердеп "комагай" сезш, "жалп 6epin", "кан сасыган" йркестерш поэзияга тен есемдж, аскдктык, ерекшелпсй танытарлык ажарлы сездер дей алмайтынымыз анык. Кдйта мундай сездер шыгарма есерлшгш кемггед1, поэзияныц прозадан айырмашылыгыньщ 6ipi сол карабайыр сездерд1 негурлым аз к1рют1рушде деген шюрде де жан бар. Эйтсе де б1ршшщен, аз колдану оны мулде пайдаланбау да емес. Екшшщен, Абай нейзша салган карабайыр сездерщ аратура орынды енпзу улпсш Мукагали да ширата туссе, ол да езшдж 1здоще жем1с1, шыгарма есерлш тн арттыра тускен жаналык айгагы деп кабылдаган жен. Ce6e6i "комагай", "жалп 6epin" конатын кеккутанга мулде уксамауымен де акку артыкшылыгы ашыла туссе, сонымен 6ipre карудьщ "кан сасыган" болуы да кус кунесыздыгына карсы алынып, катыгездйс сипатын айкындауга кь1змет етед1. 6. "Сондай 6ip достур бар-ды жарык шашкан, //B ip урпак 6ip урпакка алып кашкан",-жолдарындагы дестурдщ дерекс1з угым екеш, ендеше оньщ жарык шаша алмайтыны мэл1м. Эйтсе де сол дереказдщ дерект1ге айналып, жарык шашуы, жене аталган дестурд16ip урпактын екшшйге алып кдшуы - заттандыру жемкп. Не бойжеткен кызды, не салмагы, Typi- Tyci бар затты жасырын окету сез болганда гана "алып кашу" айтьшатыны белгш. 7. 1. Кднатынан аккудьщ балапандап, Эн ушатын сымпылдап тан атарда. 2. TipineTiH таудагы бар йршшк, Кднатынан аккудьщ оянган ба 3. Бала жатыр тесекте куйш-жанып, Баласынын ана отыр куйш багып. Кдйдагы 6ip катыгез, суркай ойлар, Миын карып барады, миын карып. 129

5. 1. (Аккулар туралы)<br />

Крмагай кеккутандар секшдешп,<br />

Жалп 6epin, жагага кеп конбайтугын.<br />

2. Бас багады шыршаныц калкасынан,<br />

Кдруынан колында кдн сасыган.<br />

Келйршген узшдшердеп "комагай" сезш, "жалп 6epin",<br />

"кан сасыган" йркестерш поэзияга тен есемдж, аскдктык,<br />

ерекшелпсй танытарлык ажарлы сездер дей алмайтынымыз<br />

анык. Кдйта мундай сездер шыгарма есерлшгш кемггед1,<br />

поэзияныц прозадан айырмашылыгыньщ 6ipi сол карабайыр<br />

сездерд1 негурлым аз к1рют1рушде деген шюрде де жан бар.<br />

Эйтсе де б1ршшщен, аз колдану оны мулде пайдаланбау да<br />

емес. Екшшщен, Абай нейзша салган карабайыр сездерщ аратура<br />

орынды енпзу улпсш Мукагали да ширата туссе, ол да<br />

езшдж 1здоще жем1с1, шыгарма есерлш тн арттыра тускен<br />

жаналык айгагы деп кабылдаган жен. Ce6e6i "комагай", "жалп<br />

6epin" конатын кеккутанга мулде уксамауымен де акку артыкшылыгы<br />

ашыла туссе, сонымен 6ipre карудьщ "кан сасыган"<br />

болуы да кус кунесыздыгына карсы алынып, катыгездйс<br />

сипатын айкындауга кь1змет етед1.<br />

6. "Сондай 6ip достур бар-ды жарык шашкан, //B ip урпак<br />

6ip урпакка алып кашкан",-жолдарындагы дестурдщ дерекс1з<br />

угым екеш, ендеше оньщ жарык шаша алмайтыны мэл1м.<br />

Эйтсе де сол дереказдщ дерект1ге айналып, жарык шашуы,<br />

жене аталган дестурд16ip урпактын екшшйге алып кдшуы<br />

- заттандыру жемкп. Не бойжеткен кызды, не салмагы, Typi-<br />

Tyci бар затты жасырын окету сез болганда гана "алып кашу"<br />

айтьшатыны белгш.<br />

7. 1. Кднатынан аккудьщ балапандап,<br />

Эн ушатын сымпылдап тан атарда.<br />

2. TipineTiH таудагы бар йршшк,<br />

Кднатынан аккудьщ оянган ба<br />

3. Бала жатыр тесекте куйш-жанып,<br />

Баласынын ана отыр куйш багып.<br />

Кдйдагы 6ip катыгез, суркай ойлар,<br />

Миын карып барады, миын карып.<br />

129

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!