кулндык, мешьур-жуст

М.МАКДТАЕВТЫН, "АККУЛАР УЙЫК,ТАЕАНДА"
ДАСТАНЫН OKJblTY
К еш »ш жылдары мекте-птега эдебиет окулыктары
жетшйрше туста десек, соныц шпнде 8 сынып окулык-хрестоматиясы
ерекше орын алады. (Алматы. Рауан, 1993 ж.
Курастырушылар: Н.Рабдуллин, С.Макдыров, Г.Курманбаева).
Штапта окушыларды ^здещцрерлщ, керкемдж сапасы
жогары шыгармалар сетта ipiiaunin бершген. Сез жок,
жеке 6ip туындыны белш алып, онын керкемдйс табигатын
калай таныту керек дегенде, алдымен мектеп
мугагнмдершщ елен мен поэманы окытуда кеб1рек киналатынын
еске алмай болмайды. Эрине, 1зден1мпаз окытушы
прозалык шыгарманы еткенде де, ондагы каЬармандардын
калай, каншалык мусшделгенш ашу, ашкызумен
6ipre ол туындынын керкемдак сипатын, жазушынын
кержтеу, айшыктау куралдарын каншалык утымды пайдаланганын
т.б. аныктауды коса журпзедг Эйтсе де прозага
Караганда, поэзияда ттдщ ажарлау, елемштеу куралдары
ерекше орын алатыны, демек бул ешекейлерд1 айкындаудын
елен, поэмада айрыкша менге ие болатыны,-бер1 ол
саладагыны етудеп эдастеме ерекшелшне есер етпей коймайды.
Осы орайда проза, поэзия болсын, керкем шыгарманы
мадактау емес, кайта окушыларды 1зденд1рерл1к накты
ерстеме KepeKTiri кел in шыгады. Шыгарма керкемдшн
таныту дегенде, эдебиет теориясы бойынша бершмек бастапкы
угымдардыц: эпитет, тецеу, метафора, портрет, сюжет
т.б 8 сыныпка дейш де мектеп багдарламасы, окулыктарында
бгрщкма камтылып келгенш; ецщ соларды жогары
сыныптарда opi карай терецдете , дамыта тусу керектагш
ескерген жен. Сондай шгерлеушинкта талап ететш керкем
туындыныц 6ipi-8 сыныптагы М.Макатаевтыц "Аккулар
уйыктаганда" поэмасы. Дастандагы басты идея: табигат
эсемднш ryciHe, багалай, коргай бшу десек, ондагы эр сез
колданысынын сол езектйп ашута багындырылганын дэлелдеуден
барып шыгарма керкемдпчн айкындау непз1 кала-
118