Өгөгдөл ÑÑглÑÑÐ»Ð°Ñ Ð°Ñга Ñ ÑÑÑгÑлийг ÑÐ¾Ð½Ð³Ð¾Ñ Ð±Ð° бүÑдүүлÑÑ Ð½Ñ
Өгөгдөл ÑÑглÑÑÐ»Ð°Ñ Ð°Ñга Ñ ÑÑÑгÑлийг ÑÐ¾Ð½Ð³Ð¾Ñ Ð±Ð° бүÑдүүлÑÑ Ð½Ñ
Өгөгдөл ÑÑглÑÑÐ»Ð°Ñ Ð°Ñга Ñ ÑÑÑгÑлийг ÑÐ¾Ð½Ð³Ð¾Ñ Ð±Ð° бүÑдүүлÑÑ Ð½Ñ
- TAGS
- ipdet
- cabinet.gov.mn
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
IPDET<br />
Модуль 8:<br />
Өгөгдөл цуглуулах арга<br />
хэрэгслийг сонгох ба<br />
бүрдүүлэх нь
Удиртгал<br />
• Өгөгдөл цуглуулах стратеги<br />
• Зөв хэмжүүрийн тодорхойлолт<br />
• Тоон болон чанарын өгөгдөл<br />
• Өгөгдөл цуглуулах арга, хэрэгсэл<br />
IPDET © 2009<br />
2
Өгөгдөл цуглуулах<br />
стратеги<br />
• Хамгийн сайн нэг арга гэж байхгүй:<br />
шийдвэр дараах зүйлээс хамаарна:<br />
– Юу мэдэх хэрэгтэй байна вэ:тоо эсвэл өгүүлэмж<br />
– Өгөгдөл хаана байна вэ: хүрээлэн байгаа орчин ,<br />
бичиг баримт, хүмүүс<br />
– Боломжит нөөц, цаг хугацаа<br />
– Цуглуулах гэж буй өгөгдлийн иж бүрэн байдал<br />
– Өгөгдөл цуглуулах давтамж<br />
– Өгөгдлийн шинжилгээнд хэрэглэх гэж буй арга<br />
IPDET © 2009<br />
3
Өгөгдөл цуглуулах<br />
дүрэм<br />
• Өгөгдөл цуглуулах олон арга хэрэглэх<br />
• Олдох боломжтой өгөгдлийг ашиглах,<br />
гэхдээ дараах зүйлийг мэдэх<br />
хэрэгтэй:<br />
– Хэмжүүрийг хэрхэн тодорхойлсон<br />
– Өгөгдлийн хэрхэн цуглуулж, эмхэлсэн<br />
– Орхигдсон өгөгдлийн хэр хэмжээ<br />
– Өгөгдлийн нарийвчлалыг хэрхэн хангав<br />
IPDET © 2009<br />
4
Өгөгдөл цуглуулах<br />
дүрэм<br />
• Хэрвээ эх өгөгдөл цуглуулах ёстой бол:<br />
– Бусдад төвөг учруулахаас болгоомжил<br />
– Асуултаа сорь, бас дахин сорь /шалга/<br />
– Горим тогтоож, түүнийгээ мөрд (тэмдэглэл)<br />
– Тодорхойлолт, кодчиллын бичлэг хийж<br />
хадгал<br />
– Өгөгдөл оруулалтын болон кодчиллын<br />
нарийвчлалыг шалга<br />
IPDET © 2009<br />
5
Зохион байгуулалттай арга<br />
• Бүх өгөгдлийг адилхан арга замаар<br />
цуглуулна<br />
• Ялангуяа, олон талбарт /байгууллага/<br />
эсвэл кластер /багц/ үнэлгээ хийж<br />
байгаа бол харьцуулж үзэх<br />
боломжтой<br />
• Хөндлөнгийн өөр оролцоотой жиших<br />
хэрэгтэй болсон үед нэн чухал<br />
IPDET © 2009<br />
6
Зохион байгуулалттай аргыг<br />
дараах нөхцөлд хэрэглэнэ:<br />
• Цар хүрээтэй асуултыг шийдвэрлэх<br />
• том түүвэр, бүлэг хүмүүстэй үед<br />
• Юуг хэмжих хэрэгтэйг мэдэх хэрэгтэй<br />
бол<br />
• үр дүнг тоогоор харуулах хэрэгтэй бол<br />
• янз бүрийн газар, эсвэл оролцоог бүхэлд<br />
нь харьцуулах хэрэгтэй бол<br />
IPDET © 2009<br />
7
Хагас зохион<br />
байгуулалттай арга<br />
• Тогтолцоотой, ерөнхий горимыг<br />
мөрддөг боловч өгөгдлийг дандаа<br />
нэг аргаар цулуулдаггүй<br />
• Илүү нээлттэй, чөлөөтэй, уян хатан<br />
• Хатуу зааврыг мөрддөггүй:<br />
– илүү нарийн ширийнийг асууж болно<br />
– Хүмүүс юу хүсч байгаагаа өөрсдийнхээ<br />
арга барилаар хэлнэ.<br />
IPDET © 2009<br />
8
Хагас зохион байгуулалттай<br />
аргыг дараах нөхцөлд хэрэглэнэ:<br />
• Тандах судалгаа хийх<br />
• Ойлголт, сэдэв, эсвэл асуудлыг хайх<br />
• Хүүрнэл, үйл явдлыг яриулах<br />
• Гүн гүнзгий, баялаг, “хөшигний арын”<br />
мэдээлэл хүсвэл<br />
• Өгөгдлийн үр дүнг ойлгохыг<br />
эрэлхийлэх<br />
IPDET © 2009<br />
9
Зөв хэмжүүрийн<br />
тодорхойлолт<br />
• Тухайн хэмжүүр тохирч байна уу?<br />
• Хэмжүүр үнэмшилтэй /баталгаатай/<br />
юу?<br />
• Хэмжүүр үндэслэлтэй юү?<br />
• Хэмжүүр найдвартай юу?<br />
IPDET © 2009<br />
10
Тохирсон байх<br />
Хэмжих ёстой<br />
зүйлээ хэмжиж<br />
чадсан уу?<br />
Хэмжих хэрэгтэй<br />
зүйлийн оронд<br />
хялбарыг нь бүү<br />
хэмж<br />
IPDET © 2009<br />
11
Үнэмшилтэй байх<br />
- Хэмжүүрт үнэмшиж болох уу ?<br />
- Хайж байгаа мэдээллийг олж авах<br />
боломжийн баталгаатай арга гэж<br />
үүнийг үзэж болох уу?<br />
IPDET © 2009<br />
12
Дотоод үнэмшил<br />
Хэмжүүр бодож<br />
байсан зүйлийг<br />
хэр сайн оносон<br />
бэ? /Хэмжих ёстой<br />
зүйлээ хэр сайн<br />
хэмжсэн бэ ?/<br />
Хэрэгцээний иш<br />
үндэстэй<br />
хэмжүүр нь<br />
хүлээлтийн<br />
жагсаалт мөн<br />
үү?<br />
IPDET © 2009<br />
13
Найдвартай байдал<br />
Олон давтагдсан<br />
туршилтаар яг<br />
ижил үр дүн олж<br />
авах хэмжээнд<br />
хэмжүүрийн яв<br />
цав байдал<br />
болон тогтворт<br />
чанар тохирох<br />
ёстой<br />
IPDET © 2009<br />
Хэр үнэн зөв<br />
байна:<br />
– Сая төрсөн нялх<br />
хүүхдийн жин?<br />
– Секунд<br />
хэмжигчээр<br />
хурдыг хэмжсэн?<br />
14
Тооны арга<br />
• Тоон хэлбэртэй өгөгдөл<br />
• Нарийн хэмжих болох өгөгдлүүд<br />
– нас, зардал, урт, өндөр, тайлбай,<br />
эзэлхүүн, жин, хурд, хугацаа болон хэм<br />
• Боловсруулахад хүндэвтэр<br />
• Шинжилхэд хялбар<br />
IPDET © 2009<br />
15
Чанарын арга<br />
• Тодорхойлон дүрслэх өгөгдөл<br />
• Ажигласан болон өөрөө мэдэгдсэн боловч<br />
ямагт нарийн хэмжиж болдоггүй өгөгдөл<br />
• Бүтэц багатай, боловсруулахад хялбар<br />
• Нарийвчилсан, өргөн ашиглаж болох “баян<br />
өгөгдөл”-г олж авдаг<br />
• Шинжлэхэд бэрхшээлтэй<br />
• Цуглуулахад хөдөлмөр их зардаг<br />
• Ерөнхийдээ урт тайлан гаргадаг<br />
IPDET © 2009<br />
16
Аль өгөгдөл вэ?<br />
Хэрвээ та:<br />
- Статистикийн шинжилгээ хийхийг хүсвэл<br />
- Нарийвчлалтай хэмжихийг хүсвэл<br />
- юу хэмжихээ мэдэж байвал<br />
- Томоохон бүлэг хамруулахыг хүсвэл<br />
- Өгүүлсэн, эсвэл гүнзгий мэдээлэл хүсвэл<br />
Үүнийг хэрэглэнэ:<br />
Тооны<br />
арга<br />
- Юу хэмжихээ мэдэж чадахгүй байвал Чанарын<br />
- Үр дүнг тоожуулах хэрэггүй бол<br />
арга<br />
IPDET © 2009<br />
17
Анзаарагдам,үл<br />
анзаарагдам арга<br />
Анзаарагдам<br />
Үнэлгээнд<br />
оролцогчоос<br />
мэдээллээ шууд<br />
авдаг өгөгдөл<br />
цуглуулах арга<br />
Ж нь: ярилцлага,<br />
судалгаа, онцлох<br />
бүлэг<br />
Үл анзаарагдам<br />
Үнэлгээнд оролцогчоос<br />
мэдээллээ шууд<br />
авдаггүй өгөгдөл<br />
цуглуулах арга<br />
Ж нь: баримт бичгийн<br />
шинжилгээ, Google Earth,<br />
алсын зайнаас тандах<br />
IPDET © 2009<br />
18
Өгөгдөл цуглуулах<br />
аргын сонголт<br />
• Ямар арга сонгох нь нөхцөл байдлаас<br />
шалтгаална.<br />
• Арга хэрэгсэл бүр нэг нөхцөл<br />
байдалд нөгөөхөөсөө илүү сайн<br />
тохирдог<br />
• Анхааруулга: Бүх арга хэрэгсэлд<br />
өрөөсгөл тал байдаг<br />
IPDET © 2009<br />
19
Гурмаслал өгөгдлийн<br />
нарийвчлалыг сайжруулдаг<br />
• Аргуудын гурмаслал /солбицол/<br />
– Янз бүрийн арга хэрэглэн нэгэн ижил мэдээллийг<br />
цуглуулах<br />
• Эх сурвалжийн солбицол<br />
– Нэгэн ижил мэдээллийг олон эх сурвалжаас<br />
цулуулах<br />
• Үнэлээчдийн саналын солбицол<br />
– Нэгэн ижил мэдээллийг олон үнэлээчээс<br />
цуглуулах<br />
IPDET © 2009<br />
20
Өгөгдөл цуглуулах<br />
арага,хэрэгсэл<br />
• Оролцооны арга<br />
• Бичвэр болон хоёрдогч өгөгдөл<br />
• Ажиглалт<br />
• Судалгаа болон ярилцлага<br />
• Зорилтот бүлэг<br />
• Өдрийн тэмдэглэл, Журнал, Өөрөө<br />
тайлагнах шалнах хуудас<br />
• Шинжээчийн дүгнэлт<br />
• Дельфи техник<br />
• Бусад хэрэгсэл<br />
IPDET © 2009<br />
21
Арга хэрэгсэл 1: Оролцооны<br />
арга<br />
• Өгөгдөл цуглуулахад бүлэг, элгэн<br />
олныг өргөн оролцуулдаг<br />
• Жишээ нь:<br />
– элгэн олны уулзалт<br />
– зураглал<br />
– Хэрэн явах<br />
IPDET © 2009<br />
22
Элгэн олны уулзалт<br />
• Оролцооны хамгийн нийтлэг аргын<br />
нэг<br />
• Сайтар зохион байгуулах ёстой<br />
– зорилгоо тохирох<br />
– Суурь дүрэмд үндэслэх<br />
• хэн үг хэлэх<br />
• үг хэлсэн хүнд хэдий хэрийн хугацаа өгөх<br />
• асуулт, хариултын маягт<br />
IPDET © 2009<br />
23
Зураглал<br />
• Зурах юмуу бэлэн зураг ашиглах<br />
• Сонирхогч талыг хамруулах ашиг тустай арга<br />
хэрэгсэл<br />
– элгэн олны ойлголтыг нэмэгдүүлэх<br />
– хэлэлцүүлэг үүсгэх, мэдээллийн хоёрдогч эх<br />
сурвалжыг шалгах, өөрчлөлтийг ухаж ойлгох<br />
• Зураглалын төрөл:<br />
– Байгалийн нөөц, нийгмийн, эрүүл мэнд, хувийн болон<br />
иргэний хөрөнгө, эд баялаг, газар ашиглалт, хүн ам<br />
зүй<br />
IPDET © 2009<br />
24
Хэрэн явах<br />
• Үнэлээч элгэн олныг тойрон явж<br />
хүмүүс, орчин тойрон, нөөцийг<br />
ажиглана.<br />
• Ажиглалт сайн хийх ур чадвар<br />
хэрэгтэй<br />
• Элгэн олныг газрын зурагт тэмдэглэн<br />
түүний дагуу явна.<br />
IPDET © 2009<br />
25
Арга хэрэгсэл 2: Заавар<br />
болон хоёрдогч өгөгдөл<br />
• Эх сурвалжийн жишээ:<br />
– Хавтасласан баримт/заавар<br />
– Компьютерийн өгөгдлийн бааз<br />
– Үйл ажиллагааны болон Засгийн газрын тайлан<br />
– Бусад тайлан болон өмнө хийсэн үнэлгээ<br />
– Хүн амын тооллогын өгөгдөл болон өрхийн аж<br />
ахуйн судалгаа<br />
– Цахим хаягийн жагсаалт, хэлэлцүүлгийн бүлэг<br />
– Бичиг баримт (төсөв, байгууллагын диаграм,<br />
бодлого, горим, газрын зураг, ХШ-ний тайлан)<br />
– Сонин болон телевизийн мэдээ<br />
IPDET © 2009<br />
26
Бэлэн өгөгдөл ашиглах<br />
Гол асуудал: хүчин төгөлдөр байдал,<br />
үнэн зөв байдал, нарийн нягт байдал,<br />
хариултын хувь хэмжээ, өгөгдлийн<br />
хариулт болон дутуу өгөгдлийн хувь<br />
хэмжээ<br />
IPDET © 2009<br />
27
Давуу тал/сорилт: Бэлэн<br />
өгөгдөл<br />
Давуу тал<br />
Эх өгөгдөл дахин цулуулахаас ямагт<br />
хямд бөгөөд түргэн байдаг<br />
Сорилт<br />
Энд кодчилолын алдаа болон бусад<br />
асуудал гардаг. Өгөгдөл нь яг<br />
хэрэгтэй өгөгдөл биш байж болдог.<br />
Хүрч авахад хүндрэл гарч болно.<br />
Өгөгдлийн хүчин төгөлдөр, үнэн зөв<br />
байдлыг шалгах ёстой<br />
IPDET © 2009<br />
28
Арга хэрэгсэл 3: Ажиглалт<br />
• Юу болохыг хар<br />
– үйл хөдөлгөөний онцлог<br />
– газар ашиглалтын онцлог<br />
– хот, хөдөөгийн дэвсгэр нутаг<br />
– орон сууцны чанар<br />
– замын нөхцөл байдал<br />
– Барилгын байршил, байдал<br />
– Эмнэлэгт хэн очиж байгаа<br />
IPDET © 2009<br />
29
Ажиглалт ашиг тустай<br />
байх үе:<br />
• Шууд мэдээлэл хэрэгтэй<br />
• Явагдаж байгаа үзэгдлийг ойлгохыг<br />
хичээх<br />
• Ажиглаж болох биет нотолгоо,<br />
бүтээгдэхүүн, эсвэл гарц<br />
• Бусад өгөгдөл цуглуулалт хэрэгжих<br />
боломжгүй, эсвэл зохисгүй байгаа<br />
үед хувилбараар хангах хэрэгтэй үед<br />
IPDET © 2009<br />
30
Ажиглалтын бүтцийн<br />
зэргэмж<br />
• Зохион байгуулагдсан: ажиглахын өмнө юу<br />
ажиглахаа нарийн тодорхойлно.<br />
• Зохион байгуулагдаагүй: юу ажиглах<br />
талаар урьдчилсан санаа бодол, эсвэл<br />
төлөвлөгөөгүйгээр нөхцөл байдлаас<br />
шалтгаалан аргаа сонгоно<br />
• Хагас зохион байгуулагдсан: юу ажиглах<br />
талаар ерөнхий бодол санаатай боловч<br />
тусгай төлөвлөгөө байхгүй<br />
IPDET © 2009<br />
31
Google Earth<br />
• Иж бүрэн, эсвэл нарийн бүсийн<br />
тодруулах хайлтад зориулсан газрын<br />
зураг, хиймэл дагуулын дүрс /цөлжилт,<br />
элсний нүүдэл/<br />
• Ахисан шатны болон газраас гадагш<br />
гарсан хувилбар<br />
• Google Earth-ийн Веб хуудасэы хаяг:<br />
– http://earth.google.com/<br />
IPDET © 2009<br />
32
Ажиглалтаас авсан<br />
мэдээллийг тэмдэглэх аргууд<br />
• Ажиглалтын удирдамж<br />
– Тэмдэглэх зай гаргасан хэвлэмэл маягт<br />
• Бичлэгийн хуудас буюу шалгах хуудас<br />
– Тийм/үгүй хувилбар; нийлбэр гаргах,<br />
зэргэмжлэх хэмжүүр<br />
• Хээрийн тэмдэглэл<br />
– Хамгийн бага бүтэцтэй, хүүрнэл бичлэгтэй,<br />
тайлбарлах маягттай<br />
IPDET © 2009<br />
33
Ажиглалт төлөвлөх<br />
удирдамж<br />
• Бололцоотой бол нэгээс илүү<br />
ажиглагчтай байх<br />
• Тэд нэгэн адил зүйлийг ажигладаг<br />
болгохын тулд тэднийг сурга<br />
• Өгөгдөл цуглуулах арга хэрэгслийг<br />
туршиж шалга<br />
• Хамгийн бага зохион байгуулагдсан<br />
ажиглалтад зориулж санаандаа хэдэн<br />
гол асуудлыг тогтоож ав<br />
IPDET © 2009<br />
34
Давуу тал ба сорилт: Ажиглалт<br />
Давуу тал<br />
Сорилт<br />
Бодит болон өөрөө тайлагнасан зан үйл,<br />
ойлголт дээр өгөгдөл цуглуул. Энэ нь<br />
бодит цаг хугацааны болон өнгөрснөө<br />
эргэж санасан байна.<br />
Ажиглагчийн ташаа, огт итгэмээргүй<br />
зүйл; тайлбар болон кодчилолын сорилт;<br />
түүвэрлэл асуудалтай байх; хөдөлмөр их<br />
зарах; хариултын зэргэмж доогуур<br />
IPDET © 2009<br />
35
Арга хэрэгсэл 4: Судалгаа ба<br />
ярилцлага<br />
• Хүмүүсээс дараах зүйлийг асуухад онцгой<br />
сайн:<br />
– ойлголт, санал бодол, санаа<br />
• Үзэгдлийг хэмжихэд яв цав байдал муутай<br />
• Түүвэр бүхэл юмны төлөөлөл байх ёстой<br />
• Хариултын зэргэмжийн хувьд их<br />
асуудалтай<br />
IPDET © 2009<br />
36
Судалгааны бүтэц<br />
• Зохион байгуулагдсан:<br />
– Хариулагч нар сонгож чадах урьдчилан<br />
тодорхойлсон хүрээтэй хариултыг яв цав бичнэ<br />
– Хүн бүрээс яг нэг асуултыг, нэг аргаар асууж,<br />
тэр нь заавал адилхан сонголттой байна.<br />
• Хагас зохион байгуулагдсан:<br />
– Асуултын нэг ерөнхий багцыг асуух боловч<br />
хариулт нь ихэнхдээ нээлттэй төгсгөлтэй байна.<br />
IPDET © 2009<br />
37
Зохион байгуулагдсан болон хагас<br />
зохион байгуулагдсан судалгаа<br />
Зохион<br />
байгуулагдсан<br />
Хагас зохион<br />
байгуулагдсан<br />
Боловсруулахад хүнд<br />
Хийж гүйцээхэд хялбар<br />
Шинжлэхэд хялбар<br />
Олноороо ажиллахад илүү үр ашигтай<br />
Боловсруулахад хялбар: нээлттэй төгсгөлтэй асуулт<br />
Хийж гүйцээхэд хүнд: өөрөө захирамжлах санал<br />
асуулга мэтийг хийж гүйцээхэд хүмүүс тээр болдог<br />
Шинжлэхэд хэцүү боловч өгөгдлийн дэлгэрэнгүй<br />
сурвалжаар хангадаг, нээлттэй төгсгөлтэй хариултын<br />
тайлбар ташаа гарах субъект болдог<br />
IPDET © 2009<br />
38
Судалгааг захирамжлах хэлбэр<br />
• Утсан харилцаагаар хийх судалгаа<br />
• Захидал, цахим шуудан, веб хуудсаар<br />
тараасан өөрөө захирамжлах санал<br />
асуулга<br />
• Захирамжилсан санал асуулга нь хөгжлийн<br />
хам сэдэвт нийтлэг<br />
• Хөгжлийн хам сэдэвт ихэнхдээ хэлний<br />
болон орчуулгын асуудал байдаг<br />
IPDET © 2009<br />
39
Захидал /утас/<br />
интернетийн судалгаа<br />
• Бичиг үсэгт тайлагдлын асуудал<br />
• Хүртээмжийг авч үз<br />
– Шуудангийн үйлчилгээний найдвартай<br />
байдал<br />
– Эргэж ирэх хугацаа<br />
• Ташаа гажуудлыг авч үз<br />
– Хүн амын ямар хэсэг нь телефонтой вэ?<br />
Интернетийн хүрэлцээ ямар вэ?<br />
IPDET © 2009<br />
40
Судалгааны давуу тал<br />
ба сорилт<br />
Давуу тал<br />
Сорилт<br />
Хүмүүс юу бодож, итгэж, ойлгож байгааг мэдэхэд<br />
хамгийн чухал бөгөөд эдгээрийг зөвхөн хүмүүс л<br />
хэлж чадна<br />
Хүмүүс зан үйлээ яг таг санахгүй байх юмуу<br />
хэрвээ хууль бус, муу нэр зүүсэн бол зан үйлээ ил<br />
гаргах дургүй байдаг. Хүмүүс юу гэж бодно<br />
түүнийгээ хийдэг, эсвэл тэдний хийж байгаа нь<br />
бодитойгоор хийж байгаатайгаа хэзээч яг адил<br />
байдаггүй<br />
IPDET © 2009<br />
41
Ярилцлага<br />
• Ихэнхдээ хагас бүтэцжсэн<br />
• Цогц асуудлыг гүнзгий судалдаг<br />
• Алдааны уучлал: ойлгомжгүй<br />
асуултыг ярилцлагын явцад тодруулж,<br />
дараа, дараагийн ярилцлагаар<br />
өөрчилж болдог<br />
• Үнэлээчдэд нөхцөл байдлын зөн<br />
совингийн мэдрэмж өгдөг<br />
IPDET © 2009<br />
42
Ярилцлагын сорилт<br />
• Зардал ихтэй, хөдөлмөр их ордог, цаг<br />
их авдаг<br />
• Ярилцлагад оролцогчийн талыг<br />
баримталж сонссоноор өмнө нь<br />
тогтсон итгэл үнэмшилтэй тохирохгүй<br />
асуултыг орхиж магадгүй<br />
• Соёлын мэдрэмж: ө.х., жендэрийн<br />
асуудал<br />
IPDET © 2009<br />
43
Арга хэрэгсэл 5: Онцлох бүлэг<br />
• Нэг төрлийн багаахан бүлэг хүмүүсийг<br />
хамтад нь цуглуулж, удирдаачийн<br />
удирдамжийн дор тусгай сэдвийг албан<br />
бусаар хэлэлцдэг чанарын шинжилгээ<br />
судалгааны төрөл<br />
• Зорилго: зөвхөн сонирхолтой мэдээлэл<br />
бус, бас “тооцоолох”-ын тулд ч бус<br />
асуудал, сэдвийг илэрхийлэн тогтооно.<br />
IPDET © 2009<br />
44
Дараах үед онцлох<br />
бүлэг зохимжгүй:<br />
• Хэлний бэрхшээл дааж давшгүй их<br />
• Үнэлээч нөхцөл байдлыг маш бага<br />
хянаж байгаа<br />
• Итгэлцэл тогтоож чадаагүй<br />
• Чөлөөт илэрхийллийг баталгаатай<br />
болгох боломжгүй<br />
• Нууцлал хангах боломжгүй<br />
IPDET © 2009<br />
45
Онцлох бүлгийн үйл явц<br />
Үе шат<br />
Үйл ажиллагаа<br />
1 Нээлт Мөс хагалах; зорилгын тайлбар; үндсэн дүрэм;<br />
удиртгал<br />
2 Бие<br />
халаалт<br />
3 Өрнөл<br />
хэсэг<br />
IPDET © 2009<br />
Хамаарах туршлага; бүлгийн харилцан ажиллагааг<br />
урамшуулах; төвөг багатай, энгийн асуултаар гараагаа<br />
эхэл<br />
Нарийн төвөгтэй, эмзэг, цогцолбор асуулт руу хөтөл;<br />
гүнзгий хариулт хайж ол; гарч ирсэн өгөгдлийг<br />
цогцолбор руу нь холбох, өргөн оролцоо<br />
4 Хаалт Хаалтын хэлбэртэй асуултаар төгсгөх; хураангуйлан<br />
дүгнэж, эмхлэн сайжруул; онолыг нь танилцуул, г.м;<br />
сүүлчийн санал гаргуулахаар урь, оролцогчдод<br />
талархлаа илэрхийл<br />
46
Онцлох бүлгийн давуу тал<br />
болон сорилт<br />
Давуу тал<br />
Сорилт<br />
IPDET © 2009<br />
Явуулахад харьцангуй түргэн бөгөөд<br />
хялбар; гүнд орох, хүн бүрээс ярилцлага<br />
авахаас цөөн хүн цаг авдаг; үйл явц,<br />
асуултад өөрчлөлт хийх боломж олгодог;<br />
янз бүрийн төлөв байдлыг илэрүүлдэг;<br />
хөгжилтэй байж болно.<br />
Шинжилгээ нь цаг их авна; оролцогч нар нь<br />
олонхоо төлөөлж чадахгүй байх талтай,<br />
өгөгдлийг ташаа болгож магадгүй;бүлэгт<br />
удирдаач, эсвэл бүлгийн ноёрхогч гишүүн<br />
нөлөөлж болно.<br />
47
Арга хэрэгсэл 6: Өдрийн тэмдэглэл<br />
болон өөрөө тайлагнах хяналтын<br />
хуудас<br />
• Хүмүүсийн өдрийн амьдралд болж<br />
буй үйл явдлын тухай мэдээлэл олж<br />
авах гэж байгаа үед ашиглана<br />
• Оролцогчид хожим нь санал<br />
асуулгаас бус бодит хугацаанд нь<br />
туршлага олж авна<br />
• Бусад өгөгдөл цуглуулах аргыг<br />
эрэлхийлдэг<br />
IPDET © 2009<br />
48
Өдрийн тэмдэглэл буюу<br />
журналын удирдамж<br />
Алхам<br />
1 Хүмүүсийг татан авчирч нүүр нүүрийг нь харуулдаг<br />
• оролцоог урамшуулах, нигүүлсэнгүй үзлийг нь даллан дуудах,<br />
нууцлалыг хангах, урамшууллаар хангах<br />
2 Оролцогч бүрийг товхимолоор хангана<br />
• тодорхой зааварчлагатай нүүр хуудас, тодорхойлолт, жишээ<br />
• Инээдэмтэй богино санамж, нэр томъёоны тайлбар, сүүлчийн<br />
хуудсанд нь сануулга оруул.<br />
3 Өгөгдөл цуглуулах цаг үеийг авч үз<br />
• хэрвээ хэт урт бол тээртэй, эсвэл залхуутай болж мэднэ<br />
• хэрвээ богино бол үзэгдэл юмуу үйл явдал орхигдож болно<br />
IPDET © 2009<br />
49
Өөрөө тайлагнах<br />
хяналтын хуудас<br />
• Санал асуулга болон өдрийн тэмдэглэл<br />
хоорондын эрлийз<br />
• Үнэлээч зан үйл эсвэл үйл явдлын<br />
жагсаалтыг тодорхойлж хяналтын хуудсыг<br />
бөглөхийг хариулагчаас хүснэ<br />
• Үйл явдал, эсвэл зан үйлийг мэдэхийн<br />
тулд цаг хугацаа, тухайн үеийн турш хичээх<br />
• Өдрийн тэмдэглэлээс илүү тоон хандлага<br />
IPDET © 2009<br />
50
Өдрийн тэмдэглэл болон өөрөө<br />
тайлагнах хяналтын хуудасны<br />
давуу тал, сорилт<br />
Давуу тал<br />
Сорилт<br />
IPDET © 2009<br />
Өөр аргаар бол мартагдаж болох гүн гүнзгий,<br />
нарийвчилсан өгөгдөл олж авч чаддаг<br />
Хүмүүс цаг хугацаагаа хэрхэн ашигладаг талаар<br />
өгөгдөл цуглуулж чаддаг<br />
Эмзэг мэдээлэл цуглуулж болно<br />
Дэлгэрэнгүй өгөгдлөөр хангадаг ярилцлагыг оролдог<br />
Бичиг үсэгт тайлагдсан байхыг шаарддаг<br />
Зан үйл өөрчлөгдөж болно<br />
Сэтгэлээсээ хандах, өөрийн сахилагатай байхыг<br />
шаардана<br />
Өгөгдөл гүйцэд бус нарийвчлалгүй байж болно.<br />
Гараар муу бичсэн, ойлгоход бэрхтэй үг хэллэг<br />
51
Арга хэрэгсэл 7: Шинжээчийн<br />
дүгнэлт<br />
Шинжээчдийг нэг<br />
нэгээр нь юмуу<br />
зөвлөл болгон<br />
ашиглана<br />
Ө.х., Засгийн газрын<br />
ажлын хэсэг<br />
Зөвлөхийн бүлэг<br />
Зохион<br />
байгуулагдсан<br />
эсвэл зохион<br />
байгуулагдаагүй<br />
байна<br />
Шинжээчийг<br />
сонгоход<br />
асуудалтай<br />
IPDET © 2009<br />
52
Шинжээчийг сонгох<br />
• Шинжээчийг сонгох шалгуурыг зөвхөн<br />
шинжээч гэдгийг нь хүлээн<br />
зөвшөөрөхөөс гадна дараахид<br />
суурилана :<br />
– Мэдлэг чадвар /салбарын/<br />
– Олон талын төлөв байдал<br />
– Улс төрийн үзэл бодол<br />
– Олон талын техникийн мэдэлэг, чадвар<br />
IPDET © 2009<br />
53
Шинжээчийн дүгнэлтийн<br />
давуу тал, сорилт<br />
Давуу тал<br />
Шуурхай, харьцангуй хямд<br />
Сорилт<br />
Нөлөөллийн үнэлгээнд сул<br />
Ихэнхдээ ойлголт дээр суурилж<br />
болох талтай<br />
Өгөгдлийн үнэ цэн шинжээч хэр<br />
зэрэг итгэл найдвартай байх ёстой<br />
гэсэн ойлголтоос хамаардаг<br />
IPDET © 2009<br />
54
Арга хэрэгсэл 8: Дельфи<br />
техник<br />
• шинжээчид алсын зайнаас харилцан үйл явцыг<br />
ажиглаж, ихэнхдээ тэргүүлэх зорилтын талаар<br />
нэгдмэл саналд хүрэх боломжийг олгодог.<br />
• шинжээчдээс тусгай асуулт асуудаг; ихэндээ<br />
сонголтыг зэргэмжилнэ<br />
• төв эх сурвалж руу явах хариултыг хураангуйлан<br />
дүгнэж, ямар нэгэн тодотголгүйгээр шинжээчид<br />
буцааж өгдөг<br />
• шинжээчид бусдынхаа саналтай нэгдэж, эсвэл<br />
мэтгэлцэж болно<br />
• үйл явц дахин давтагдаж болно<br />
IPDET © 2009<br />
55
Дельфи техникийн давуу<br />
тал болон сорилт<br />
Давуу тал<br />
Сул тал<br />
Бүх оролцогчид нэргүй байдаг<br />
Хямд<br />
Нийгмийн дарамт, хувь хүний нөлөө, бие хүний<br />
давамгайлал байхгүй<br />
Бие даан бодож, түүнийг аажмаар тодорхойолоход тус<br />
дэм болдог.<br />
Оролцогчид хоорондоо мэдээллээ хуваалцах, оюуны<br />
дүгнэлт хийх боломж олгодог<br />
Төлөөлөл байхгүй байж болно<br />
Туйлширсан байдлыг арилгах, замын дундыг харсан<br />
нэгдмэл санаанд хүрэх хандлагатай<br />
Бичгийн харилцааны ур чадвар шаарддаг.<br />
Цаг хугацаа, оролцогчийн амлалт зүтгэл шаарддаг<br />
IPDET © 2009<br />
56
Бусад хэмжих арга<br />
хэрэгсэл<br />
- Жинлүүр (хүнд)<br />
- Туузан хэмжүүр<br />
- Секундомер<br />
- Химийн сорил :<br />
ө.х. Усны чанар<br />
- Эрүүл мэнд сорих<br />
хэрэгсэл:<br />
ө.х. Цусны даралт<br />
чадвар,<br />
амжилтын<br />
сорилго<br />
-иргэний<br />
мэдээллийн карт<br />
IPDET © 2009<br />
57
Өгөгдөл цуглуулалтын<br />
хураангуй<br />
Нэгээс илүү өгөгдөл цуглуулах техник<br />
сонгоно<br />
“Хамгийн сайн” арга хэрэгсэл гэж<br />
байхгүй<br />
Арга хэрэгсэл нь таны ажлыг<br />
жолоодох бус харин үнэлгээний<br />
асуултыг шийдвэрлэхийн тулд зөв<br />
арга хэрэгсэл сонго<br />
IPDET © 2009<br />
58
Төгсгөлийн тэмдэглэл …<br />
“Би хэзээч таамагладаггүй. Өгөгдөл олж авахын<br />
өмнө онолдох нь үндсэн алдаа.<br />
Онол нь баримтад нийцэхийн оронд баримт сэлт<br />
болон онолыг мушгиж гуйвуулах нь наандаж<br />
хатуу сэтгэл юм.”<br />
--Сэр Артур Конон Дойл<br />
Асуулт?<br />
IPDET © 2009<br />
59
Change language