MCC layout neu.indd - IGHG
MCC layout neu.indd - IGHG
MCC layout neu.indd - IGHG
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
311<br />
Thomas Hofmeier: Michael Maiers Chymisches Cabinet,<br />
Kleine Alchemische Bibliothek 1, Berlin & Basel 2007 www.ighg.ch<br />
Verzeichnis der Quellenliteratur<br />
Dieses Verzeichnis umfasst: a) In der Einleitung erwähnte Werke vor 1850 (danach vgl. Forschungsliteratur).<br />
b) Im vorstehenden Verzeichnis der Quellen genannte Werke, in denen sich die entsprechenden<br />
Texte befinden. Anonyme Werke sind unter dem Titel verzeichnet. Für die Werke von<br />
MICHAEL MAIER vgl. das kommentierte Werkverzeichnis oben S. 24–36.<br />
ANTHONY, FRANCIS:<br />
Medicinae, chymicae, et veri potabilis auri assertio, ex lucubrationibus Fra. Anthnii Londinensis, in<br />
medicina doctoris. Cambridge, CANTSELLUS LEGGE, 1610. 4°, pp. [6], 58.<br />
ANTHONY, FRANCIS; BRELER,<br />
MELCHIOR<br />
(Hg.):<br />
Francisci Antonii philosophi et medici Londinensis Panacea aurea sive tractatus duo de ipsius auro<br />
potabili, nunc primum in Germania ex Londinensi exemplari exusi, opera M[elchior]. B[relero].<br />
F[uldonensi]. B[uchonensi]. Jacobus sereniss[imus]. rex Angl[orum]. Numquid ego Antonium puniam,<br />
quia deus illi benedixit. Henr[icus]. Nollius. Medicinam universalem negant multi, sed ij plerumque<br />
id faciunt, qui ipsam assequi non valent. Hamburg, GEORG LUDWIG FROBEN, 1618. 8°, pp. [16], 205,<br />
[3]. Auf Vermittlung von MAIER<br />
durch<br />
BRELER<br />
besorgte Neuausgabe.<br />
Artis auriferae:<br />
Artis auriferae, quam chemiam vocant, volumina duo, quae continent Turbam philosoporum, aliosque;<br />
antiquiss. auctores, quae versa pagina indicat. Accesit noviter volumen tertium, continens: […]<br />
Omnia hactenus nunquam visa nec edita, cum indicibus rerum et verborum locupletiss. [3 Bde. in<br />
einem]. Basel, CONRAD WALDKIRCH, 1610. 8°, pp. I: [16], 405, [23]; II: 346, [16]; III: [2],185, [5].<br />
MAIER<br />
hat die folgenden Texte daraus zitiert:<br />
— I, 1–42: Turba philosophorum (Fassung B) und 42–89: Turba philosophorum (Fassung C).<br />
— I, 119–158: Aurora consurgens<br />
(2. Teil).<br />
— I, 158–178: ROSINUS (ZOSIMOS): Rosinus ad Euthicam.<br />
— I, 178–202: ROSINUS (ZOSIMOS): Rosinus ad Sarratantam episcopum.<br />
— I, 203–204: ROSINUS (ZOSIMOS): Liber divinarum interpretationum … .<br />
— I, 240–245: AVICENNA: De congelatione.<br />
— I, 249–251: Anonym [RASIS]: Epistola.<br />
— I, 252–254: MERLIN: Allegoria Merlini.<br />
— I, 288–349: Clangor buccinae.<br />
— II, 3–37: MORIENUS: Liber de compositione alchemiae.<br />
— II, 38–68: BERNARDUS TREVERENSIS: Epistola ad Thomam.<br />
— II, 71–111: Scala philosophorum.<br />
— II, 298–311: ARNOLD VON VILLANOVA: Novum lumen.<br />
AUGURELLO, GIOVANNI AURELIO; WEIGEL, VALENTIN (Übers.):<br />
Vellus Aureum, et Chrysopoeia, Seu Chrysopoeia Major et Minor, Das ist, Gülden-Vließ, und Gold-erzielungs-Kunst,<br />
Oder Grosse und kleine Gold-erzielungs-Kunst, Johannis Augurelli, Gecrönten Poeten<br />
von Romulen gebürtig, An Ihre Päbstliche Heiligkeit Leonem den Zehenden. Aus dem Lateinischen<br />
ins Teutsche übersetzt von M. Valentino Weigelio, Weyland gewesenen Pfarr-Herrn zu Zschopau in<br />
Meissen. Hamburg, SAMUEL HEYL, 1716. 8°, pp. [14], 112.<br />
AVICENNA; GEBER; CELSI, MINO (Hg.):<br />
Artis chemicae principes, Avicenna atque Geber, hoc volumine continentur. Quorum alter nunquam<br />
hactenus in lucem prodijt: alter vero vetustis exemplaribus collatus, atque elegantioribus & pluribus<br />
figuris quam ante hac illustratus, doctrinae huius profeßoribus, hac nostra editione tum iucundior, tum<br />
vtilior euasit. Basel, PIETRO PERNA, 1572. 8°, pp. [30], 767, [40].
312 Verzeichnisse<br />
BASILIUS VALENTINUS, FRATER; THÖLDE, JOHANN (Hg):<br />
Ein kurtzer summarischer Tractat Fratris Basilij Valentini Benedicter Ordens. Von dem grossen Stein<br />
der uhralten, daran so viel tausent Meister anfangs der Welt hero gemacht haben, nebenst seiner selbst<br />
eigenen klaren repetition und kurtzen widerholung, uber dasselbige geschriebene Büchlein, darinnen<br />
das rechte Liecht der Weisen nach Philosophischer art für augen gestelt, Benebenst einem bericht, von<br />
den fürnembsten Mineralien und ihren eigenschafften. Hierbey ein sonderlicher Tractat de Microcosmo,<br />
oder der kleinen Welt des Menschenn. Auch von der grossen Heimligkeit der Welt und jhrer Artzney den<br />
Menschen zu gehörig, etc. Allen so den grund der Weißheit lieben, das fürnembste, und zu wissen höchlich<br />
zu nöthen. Ingleichen von der Wissenschafft und verborgenen geheimnissen der sieben Planeten.<br />
Leipzig, Johann Schleern (Zerbst) für JAKOB APEL, 1602. 8°, pp. [28]; 241 [=240, wobei 5 fehlt]<br />
BASILIUS VALENTINUS, FRATER:<br />
Vier Tractä<br />
tlein Fr. Basilii Valentini Benedictiner Ordens von dem grossen Stain der uralten weysen<br />
Maister und Artzneyen menschlicher Gesundtheyt … / jetzo den Filiis doctrinae zum besten in Truck<br />
gegeben durch H. C. D. Frankfurt a. M., LUCAS JENNIS, 1625. 4°, pp. 150, [22]. Es handelt sich um<br />
einen Teil von Dyas chymica tripartita, was wiederum eine deutsche Teilübersetzung des Musaeum<br />
hermeticum ist.<br />
Bibel:<br />
Die ausdrücklich genannten Bibeltexte im Chymischen Cabinet<br />
sind ‹alchemisch› in dem Sinne,<br />
als sie ‹Weisheit und Erkenntnis› zum Thema haben.<br />
— 26: Buch Baruch<br />
3,14.<br />
— Applicatio: Hohelied<br />
ganz.<br />
— 26: Buch Jesus Sirach<br />
1,26.<br />
— 26: Weisheit<br />
9,17 (Setzerfehler 3,17); 8,15–17.<br />
— Applicatio: PAULUS: Epheserbrief 5,32.<br />
BOISSARD, JEAN JACQUES:<br />
Tractatus posthumus Jani Jacobi Boissardi Vesuntini De divinatione & magicis praestigiis: Quarum<br />
veritas ac vanitas solide exponitur per descriptionem deorum fatidicorum qui olim responsa dederunt; eorundemque<br />
prophetarum, sacerdotum … , adiunctis simul omnium effigiebus, ab ipso autore e gemmis,<br />
marmoribus, talibusque antiquis ad vivum delineatis; iam modo eleganter aeris incisis per Joh. Theodor.<br />
de Bry, Oppenheim, HIERONYMUS GALLER für THEODOR DE BRY, [1615]. 2°, pp. [28], 358, 12.<br />
BOODT, ANSELM BOETIUS DE:<br />
Anselmi Boetii de Boodt Brugensis Belgae, Rudolphi Secundi, Imperatoris Romanorum, personae medici,<br />
Gemmarum et lapidum historia: Qua non solum ortus, natura, vis & precium, sed etiam modus quo<br />
exiis, olea, salia, tincturae, essentiae, arcana & magisteria arte chymica confici poßint, ostenditur. Opus<br />
principus, medicis, chymicis, physicis, ac liberalioribus ingeniis utilissimum. Hanau, Andreas Wechel<br />
für CLAUDE DE MARNE und JOHANN AUBRYS Erben, 1609. 4°, pp. 16, [12], 294 (richtig 267), [16].<br />
BOREL, PIERRE:<br />
Bibliotheca chimica. Seu catalogus librorum philosophicorum hermeticorum in quo quatuor millia<br />
circiter, authorum chimicorum, vel de transmutatione metallorum, re minerali, & arcanis, tam manuscriptorum,<br />
quam in lucem editorum, cum eorum editionibus, usque ad annum 1653. continentur.<br />
Cum eiusdem bibliothecae appendice, & corollario. Heidelberg, SAMUEL BROWNE<br />
, 1656. 12°, pp.<br />
[10], 254. Ein erweiterter Nachdruck der Erstausgabe von Paris 1654. Ein Nachdruck ist 1969<br />
erchienen. Enthält eine ausführliche Liste von MAIERs Werken, S. 142–145.<br />
DEE, JOHN:<br />
Monas hieroglyphica. Antwerpen, WILLEM SILVIUS, 1564. 4°, pp. 56. Ed. mit Übers. JOSTEN, 1964<br />
Dyas chymica<br />
Dyas chymica tripartita, Das ist: Sechs herrliche Teutsche Philosophische Tractä<br />
tlein. Deren II. Von an<br />
jtzo noch im Leben: II. Von mitlern Alters: und II. Von ältern Philosopis beschrieben worden. Nunmehr
Verzeichnis der Quellenliteratur<br />
313<br />
aber allen Filiis Doctrinae zu Nutz an Tag geben/ und mit schönen Figuren gezieret. Durch H. C. D.,<br />
Frankfurt, LUCAS JENNIS, 1625. 4°, pp. 87, [3], Faltblatt, 150, [22].<br />
FICINO, MARSILIO:<br />
De vita libri tres, recens iam a mendis situque; vindicati. Quorum, de studiosorum sanitate tuenda.<br />
Secundus, de vita producenda. Tertius, de vita coelitus comparanda. His accessit De ratione victus<br />
salubris opus nunc recens natum, autore Gulielmo Insulano Menapio Grevibrugensi. Epidemarium<br />
antidotus, tutelam quoque; bonae valetudinis continens, autore Marsilio. Cum novo omnium rerum<br />
atque; vocum indice. Basel, BARTHOLOMÄUS WESTHEIMER, 1541. 8°, pp. 631, [53].<br />
FICINO, MARSILIO; ADELPHUS, JOHANNES (Übers.):<br />
Das buch des lebens Marsilius ficinus zu Florentz von dem gesunden und langen leben der rechten artznyen.<br />
von dem Latein erst nüw zue tütsch gemacht durch Johannem adelphum Argen. und anderwert<br />
emendiert und gebessert, mit vil nüwen zuosatze der quinta essentia und anderer stück. Strassburg,<br />
JOHANN GRIENINGER, 1508. 6°, pp. 116 (ohne Pagination).<br />
FLUDD, ROBERT:<br />
Anatomiae amphitheatrum effi gie triplici, more et conditione varia, designatum. Sectionis primae<br />
portio tertia de Anatomia triplici in partes tres divisa … Authore Roberto Fludd. alias de Fluctibus<br />
Armigero & in Medicina D. Ox. Frankfurt, ERASMUS KÄMPFER<br />
für THEODOR DE BRY, 1623. 6°, pp.<br />
[4], 332 (letzte leer). Enthält als ersten Teil den Tractatus de tritico (Traktat vom Weizen), der vor<br />
dem Erscheinen des Buches handschriftlich im Umlauf war.<br />
GARZONI, TOMASO:<br />
Piazza Universale: Das ist: Allgemeiner Schawplatz, Marckt und Zusammenkunfft aller Professionen,<br />
Kü<br />
nsten, Geschäfften, Hä<br />
ndeln unnd Handtwercken, &c. Wann und von wem dieselbe erfunden: Wie<br />
sie von Tag zu Tag zugenommen: Sampt auß<br />
ßf<br />
fü<br />
hrlicher Beschreibung alles dessen, so darzu gehörig:<br />
Beneben deren darin vorgefallenden Mä<br />
ngeln Verbesserungen: Allen Politicis, auch jedermänniglich,<br />
weß<br />
Standt der sey, sehr nutzlich und lustig zu lesen: Erstmaln durch Thomam Garzonum, Jtalianisch<br />
zusammen getragen: anjetzo aber auffs trewlichste verteutscht, mit zugehörigen Figuren, und underschiedlichen<br />
Registern gezieret, und in Truck gegeben. Frankfurt am Main, WOLFGANG HOFFMANN<br />
für MATTHÄUS MERIAN d.Ä., 1641. 4°, pp. [28], 1084, [14]. Enthält die Holzschnitte JOST AMMANs,<br />
die in HANS SACHS, Stä<br />
ndebuch<br />
1568 erstmals gedruckt wurden.<br />
GEBER:<br />
In hoc volvmine de alchemia continentur haec. Gebri Arabis, philosophi solertissimi, rerumqve naturalium,<br />
praecipue metallicarum peritissimi, … [Inhaltsverzeichnis auf Titelseite], Nürnberg, JOHAN-<br />
NES PETREIUS, 1541. 4°, pp. [20], 302, [4].<br />
GEBER:<br />
Alchemiae Gebri Arabis philosophi solertissimi, rerum qve naturalivm (praecipue metallicarum) pe-<br />
ritiß<br />
ßimi,<br />
√|ƒ§ ¤ä¥|ß« libellus, quem inscripsit,<br />
investigatione perfectionis. Incerto interprete, Bern,<br />
MATTHIAS APIARIUS für JOHANNES PETREIUS, 1545. 4°, pp. [16], 302, [4].<br />
GREVER,<br />
JODOCUS:<br />
Secretum nobilissimum et verissimum, in: Theatrum chemicum III, 699–721.<br />
HEDERICH, BENJAMIN; SCHWABE, JOHANN JOACHIM (Hg.):<br />
Gründliches mythologisches Lexicon, worinnen so wohl die fabelhafte, als wahrscheinliche und eigentliche<br />
Geschichte der alten römischen, griechischen und ägyptischen Götter und Göttinnen, und was<br />
dahin gehöret, nebst ihren eigentlichen Bildungen bey den Alten, physikalischen und moralischen Deutungen<br />
zusammen getragen, und mit einem Anhang dazu dienlicher genealogischer Tabellen versehen<br />
worden. Zu besserem Verständnisse der schönen Künste und Wissenschaften nicht nur für Studierende,<br />
sondern auch viele Künstler und Liebhaber der alten Kunstwerke, sorgfältigst durchgesehen, ansehnlich<br />
vermehret und verbessert von Johann Joachim Schwaben. Leipzig, GLEDITSCH, 1770. 8°, pp. [2], 54,<br />
1252, [36]. Nachdruck 1996.
314 Verzeichnisse<br />
HOLLANDUS, JOHANNES ISAAC:<br />
Operum mineralium sive de lapide philosophico liber, in: Theatrum chemicum III, 304–515.<br />
HOJER, CONRAD:<br />
Versus Biblici antiquores, quorum singulae dictiones, numerus quae illis super addisus singula capita<br />
cujusque libri Biblici complectuntur; ab innumeris, quibus ubique; fere locorum scatebant, mendis<br />
summo laboris studio repurgati, & Psalterio, quod desiderabatur, brevibusque argumentis tetrasticho<br />
inclusis breviter additis facilioris recordationis rerum sacrarum gratia in lucem editi. Ohne Ort, 1613.<br />
8°, pp. 128 (unpaginiert). Mit einem Beiwerk MAIERs (N° 56).<br />
LA FAYE, ABRAHAM DE :<br />
Horarum subcisivarum id est, Gallarum eiusdem exercitationem, queis cum seipsum, tum illustres,<br />
generosos & nobilissimos quosdam iuvenes dominos, amicos & commensales suos exercuit, in celeberrima<br />
Saxonum ad Albim academia; cum ibidem studiorum causa ageret. Liber primus qui germanam,<br />
& genuinam gallicam inguae pronunciationem aperit. Nunc demum in gratiam illustrissomorum,<br />
& fortissimorum principem ac dominorum, Dn. Iohannis Georgii, Dn. Christiani & Dn. Ludovici<br />
principum Anhaltinorum, comitum Ascaniae etc. iuniorum principum, opera & impensis authoris in<br />
lucem productus. Wittenberg, Georg Müller der Ältere für Andreas Rüdinger, 1611. 8°, pp. [24], 80.<br />
Mit einem Beiwerk von MAIER<br />
(N° 55)<br />
LACTANTIUS, L. CAELIUS L. FIRMIANUS (LAKTANZ):<br />
Divinarum institutionum libri VII. De ira, lib. I. De opificio Dei, lib. I. Epitome in libros suos, liber<br />
acephalus. Carmen de Phoenice: De resurrectione dominica: De Passione Domini. Editio novissima, ac<br />
omnium emendatissima. Lyon, JACQUE MALLET für THOMAS SAUBRON, 1615. 8°, pp. 785, [45].<br />
LEMNIUS, LEVINUS:<br />
Occulta naturae miracula, ac varia rerum documenta, probabili ratione atque artifici conjectura duobus<br />
libris explicata, quae studioso avidoque; Lectori non tam usui sunt futura, quam oblectamento.<br />
Elenchus operis, horum omnium gustum exhibebit. Antwerpen, AEGIDIUS COPENIUS DIESTIUS für<br />
WILHELM SIMON, 1559. 8°, pp. [32], 384.<br />
[LENGLET DU FRESNOY, NICOLAS]:<br />
Histoire de la philosophie hermétique. Accompagn<br />
ée d’un catalogue raisonné des ecrivains de cette<br />
science. Avec le véritable Philalethe, revû sur les originaux. Tome I–III. Paris, COUSTELIER, 1742. 12°,<br />
pp. I: XXIV, 486, [20]; II: XXXII, 120, 360; III: [22], 432 (total: 1476).<br />
MANGET, JEAN JACQUES (Hg.):<br />
Bibliotheca chemica curiosa, seu rerum ad alchemiam pertinentium thesaurus instructissimus: Quo<br />
non tantum artis auriferae, ac scriptorum in ea nobiliorum historia traditur; Lapidis veritas argumentis<br />
& Experimentis innumeris, immo & juris consultorum judicis evincitur; Termini obscuriores<br />
explicantur; Cautiones contra impostores, & diffi cultates in tinctura universali conficienda occurentes,<br />
declarantur: Verum etiam tractatus omnes virorum celebriorum qui in magno sudarunt elixyre, quique<br />
ab ipso Hermete, ut dicitur, Trismegisto, ad nostra usque tempora de chrysopoea scripserunt, cum praecipuis<br />
suis commentariis, conciuno ordine dispositi exhibentur, ad quorum omnium illustrationem<br />
additae sunt quamplurimae figurae aeneae. Genf, CHOUET, G. DE TOURNES, CRAMER,<br />
PERACHON,<br />
RITTER, & S.<br />
DE TOURNES, 1702. [2 Bde.] 2°; pp. I, 938; II, 904. — Faksimile-Nachdruck Bologna<br />
1977. Darin finden sich folgende von MAIER<br />
namentlich zitierten Texte:<br />
— I, 401–445: HERMES: Septem tractatus aureus.<br />
— I, 445–465: Turba philosophorum (Fassung A); 480–494 Turba philosophorum (Fassung C).<br />
— I, 465–467: ALANUS: Rotatio elementorum.<br />
— I, 509–519: MORIENUS: Liber de compositione alchemiae.<br />
— I, 636–638: AVICENNA: De congelatione<br />
…<br />
— I, 638–659: ARISTOTELES: De perfecto magisterio.<br />
— I, 662–676: ARNOLD VILLANOVA: Thesaurus … rosarius.
Verzeichnis der Quellenliteratur<br />
315<br />
— I, 676–679: ARNOLD VON VILLANOVA: Novum lumen.<br />
— I, 707–777: LULLUS, RAYMUNDUS: Testamentum.<br />
— I, 880–991: LULLUS, RAYMUNDUS: Codicillus.<br />
— II, 87–119: Rosarium philosophorum.<br />
— II, 147–165: Clangor buccinae.<br />
— II, 191–192: MERLIN: Allegoria Merlini.<br />
— II, 198–234: SENIOR: Tabula chemica.<br />
— II, 235–266: Consilium conjugii, seu de massa solis et lunae:<br />
— II, 371–388: AUGURELLO, GIOVANNI AURELIO: Chrysopoeia …<br />
— II, 399–409: BERNARDUS TREVERENSIS: Epistola ad Thomam.<br />
— II, 1–80: BONUS, PETRUS: Pretiosa margarita novella.<br />
[MARIA PROPHETISSA]/ANONYM:<br />
Excerpta ex interlocutione Mariae Prophetissae, è habita cum aliquo Philosopho dicto Aros de excellentissimo<br />
opere trium horarum, in: Theatrum chemicum VI, S. 479–480. Dieser Text ist eine anonyme<br />
Zusammenfassung des Hauptwerkes der MARIA und wird deswegen gerne unter ihrem<br />
Namen zitiert.<br />
NAZARI, GIOVANNI BATTISTA:<br />
Della tramutatione metallica sogni tre, di Gio. Battista Nazari Bresciano; Nel primo de quali si tratta<br />
della falsa tramutatione sofistica: Nel secondo della utile tramutatione detta reale usuale: Nel terzo<br />
della divina tramutatione detta reale filosofida. Aggiontovi di nuovo la concordanza de filosofi, & loro<br />
prattica; nellaquale, si vede i gradi, & termini di esso divino magistero, & della verissima compositione<br />
della filosofia naturale, con laquale ogni cosa diminuta si riduce al vero solificio, & lunificio. Con un<br />
copioso indice per ciascun sogno de gli auttori, & dell’opere c’ hanno sopra di cio trattato. Brescia,<br />
PIETRO MARIA MARCHETTI, 1599. 8°, pp. [16], 231, [1].<br />
PERNETY, ANTOINE-JOSEPH:<br />
Dictionnaire mytho-hermétique, tique, dans lequel on trouve Les Allé<br />
égories Fabuleuse des Poetes, les Mé<br />
étapho-<br />
res, les Énigmes el les Termes barbares des Philosophes Herm<br />
étiques expliqu<br />
és<br />
. Paris, BAUCHE, 1787. 8°,<br />
pp. [20], 546, [6].<br />
PERNETY, ANTOINE-JOSEPH:<br />
Les fables égyptiennes et grecques dé<br />
évoil<br />
voilé<br />
ées et ré<br />
éduites au même principe, avec une explication des hiéro-<br />
glyphes, et de la guerre de Troye. 2 Bde. Paris, DELALAIN L’AÎNÉ, 1758. 8°, pp. I: XVI, 580; II: [2], 632.<br />
RIPLEY, GEORGE:<br />
The Compound of Alchymy. Or The ancient hidden Art of Archemie: Conteining the right & perfectest<br />
meanes to make the Philosophers Stone, Aurum potabile, with other excellent Experiments. Divided<br />
into twelve Gates. First written by the learned and rare Philosopher of our Nation George Ripley, sometime<br />
Chanon of Bridlington in Yorkshyre: & Dedicated to K. Edward the 4. Whereunto is adioyned his<br />
Epistle to the King, his Vision, his Wheele, & other his Workes, <strong>neu</strong>er before published: with certaine<br />
briefe Additions of other notable Writers concerning the same. Set foorth by Ralph Rabbards Gentleman,<br />
studious and expert in Archemicall Artes. London, Thomas Orwin, 1591. 4°, pp. 104. Edition<br />
von S. J. LINDON, George Ripley’s Compound of Alchymy, 2001.<br />
SABELLICUS, MARCUS ANTONIUS COCCIUS:<br />
Opera omnia, ab infinitis quibus scatebant mendis, repurgata & castigata: cum supplemento Rapsodiae<br />
historiarum ab orbe condito, ad haec usque tempora, pulcherrimo ac diligentissimo, in tomos<br />
quatuor digesta: qui contineant, adversa pagina indicabit: atque; haec omnia per Caelium Secundum<br />
Curionem, non sine magno labore iudicioque; consecta. Autores, quorum e monumentis haec sumptae<br />
sunt, statim a Praefatione ordine dispositi, leguntur. Item, Index operum omnium copiosissimus, quem<br />
statim argumenta singulorum primi Tomi librorum sequuntur: reliqua vero suis locis disposita sunt.<br />
Basel, JOHANNES HERWAGEN, 1560. 6°/8°, pp. [92], 578 (= 1156 Spalten).
316 Verzeichnisse<br />
SACHS, HANS; AMMAN, JOST (Holzschnitte):<br />
Eygentliche Beschreibung aller Stä<br />
nde auff Erden, hoher und nidriger, geistlicher und weltlicher, aller Kü<br />
ns-<br />
ten, Handwercken und Hä<br />
ndeln, ec. vom grö<br />
östen biß<br />
zum kleinesten, auch von jrem Ursprung, Erfindung<br />
und Gebreuchen. Durch den weitbrümpten Hans Sachsen gantz fleissig berschrieben, und in Teutsche<br />
Reimen gefasset, sehr nutzbarlich und lustig zu lesen, und auch mit künstreichen Figuren, deren gleichen<br />
zuvor niemands gesehen, allen Stä<br />
nden so in diesem Buch begriffen, zu ehren und wolgefallen, allen Kü<br />
nst-<br />
lern aber, als Malern, Goldschmiden, ec. zu sonderlichem dienst in Druck verfertigt. Frankfurt am Main,<br />
GEORG RAB für SIGMUND FEYERABEND, 1568. 4°, pp. [236 nur vorne bedruckt], 114 Holzschnitte.<br />
SPIEGHEL, ADRIAAN VAN DEN:<br />
Adriani Spigelii Bruxellensis Equitis Veneti, et in Gym. Pat. Anat. & Chirurgiae Professoris primarij<br />
De Semitertiana libri quatuor. Accessit in fine epistola eiusdem argumenti. Frankfurt am Main, JO-<br />
HANN THEODOR DE BRYS Erben, 1624. 4°, pp. [12], 160, [4].<br />
STOLTZ VON SOLTZENBERG, DANIEL; MEISNER, DANIEL<br />
(Übers.):<br />
Chymisches Lustgärtlein, Mit schönen in Kupffer geschnittenen Figuren gezieret, auch mit Poetischen<br />
Gemälden illustrirt und erleutert. Also das es nicht allein Augen und Gemüt erquicket, sondern zugleich<br />
eien sehr tieffe betrachtung der natürlichen dinge erwecket, so in dieser ablengs Form zu einem Stammbuch<br />
guter Freund sehr dienlich und bequem kan gebraucht werden. Beschrieben von M. Daniel Stoltzio<br />
de Stoltzenberg, Boh. der Medicin Candidato. Nunmehr aber auß dem Lateinischen transferirt und<br />
in gewöhnliche teutsche Rhythmos gebracht, Durch Danielem Meißnern von Commenthaw, B.P.L.C.<br />
Frankfurt, LUCAS JENNIS, 1624. 8°, pp. 230, 107 Kupferstiche. Faksimilenachdruck von F. WEIN-<br />
HANDL<br />
1975. Etliche darin enthaltene Bilder stammen urspünglich aus Büchern von<br />
MAIER.<br />
TAGLIACOZZI, GASPARE:<br />
Cheirurgia nova, Garpari Taliacotii, Medicinae in Bononiensi Gymnasio Professoris celeberrimi, de<br />
narium, aurium, labiorumque defectu, per insitionem cutis ex humero, arte, hactenus omnibus ignota,<br />
sarciendo. Quae de curtis pars cheirurgiae nobilissima, tam a neotericis, quam veteribus, magno artis,<br />
at maiore laborantium dispendio & iactura, tot fuit seculis desiderata. Additis cutis traductis instrumentorum<br />
omnium, atque deligationum sconibus, & tabulis. Cum Indice quadruplici expeditissimo,<br />
capitum singulorum & verborum memorabilium. Frankfurt am Main, JOHANNES SAUR für<br />
PETER<br />
KOPF, 1598. 8°, pp. 605, [11].<br />
TANCKE, JOACHIM (Hg.):<br />
Promtuarium Alchemiae, Ander Buch,<br />
Darinnen der vornehmsten gelehrten Philosophen und Alchimisten<br />
Schrifften und Tractaten Von dem Stein der Weisen, So bißher noch nicht in Druck außgangen,<br />
und für einen grossen Schatz gehalten worden. Allen Liebhabern dieser Kunst, So wol den Philosophis<br />
und Medicis zum besten in Druck verfertiget. Leipzig, HENNING GROSSE, 1614. 8°, pp. [16], 702,<br />
Faksimile-Nachdruck Graz 1976 von Karl R.H. FRICK. Darin enthalten sind:<br />
— II, 615–640: BASILIUS VALENTINUS: Von dem grossen Stein der uralten Weisen.<br />
— II, 641–700: BASILIUS VALENTINUS: Zwölff Schlüssel.<br />
TEXTOR,<br />
JOHANNES RAVISIUS [TIXIER, JEAN]:<br />
Theatrum poeticum et historicum, sive Offi cina Io. Ravisii Textoris, post Conr. Lycosthenis vigilias ad<br />
meliorem ordinem redacta, disposita, & innumeris in locis correcta: Cum cornucopiae libello. Aucta<br />
ex Natalis Comitis Mythologiae libris aliquot, et Geofredi Linocerii Vivariens, Mythologiae Musarum<br />
libello: Cum Syntagmate Musis Lilii Gregorii Giraldi Ferrariens. Reliqua sequens pagina demonstrat.<br />
Cum Indice gemino fideliss. & utilis. Basel, LEONHARD OSTEIN, 1592. 8°, pp. [16], 752 (= Sp. 1504),<br />
[42]. Diese Ausgabe konnte ich einsehen.<br />
TEXTOR, JOHANNES RAVISIUS :<br />
Offi cinae epitomes, tomus I–II. Lyon, Erben von SEBASTIAN GRYPHUS, 1560. 8°, pp. Bd. I, 464,<br />
[5]; Bd. II, 470, [8]. Diese Ausgabe ist vollständig (Maschinentext und Seitenbild) im Internet<br />
zugänglich.
Verzeichnis der Quellenliteratur<br />
317<br />
Theatrum chemicum; JACOB HEILMANN / JOHANN FRIEDRICH BEZA<br />
(Hgg.):<br />
Theatrum Chemicum, praecipuos selectorum auctorum tractatus de chemiae et lapidis philosophici<br />
antiquitate, veritate, iure, praestantia & operationibus continens: In gratiam verae chemiae, et medicinae<br />
chemicae studiosorum (ut qui uberrimam inde optimorum remediorum messem facere poterunt)<br />
congestum, et in sex partes seu volumina digestum; singulis voluminibus, suo auctorum et librorum<br />
catalogo primis pagellis: rerum vero & verborum indice postremis annexo. Volumen primum–sextum.<br />
Strassburg, LAZARUS ZETZNERS Erben, 1659–1661. 8°; pp. I: 794, [30]; II: 549, [7]; III: 859, [13]; IV:<br />
[8], 1014, [33]; V: [8], 912, [30]; VI: [16], 772, [25]. Faksimilenachdruck Turin 1981. Von den durch<br />
MAIER<br />
im<br />
Chymischen Cabinet<br />
namentlich zitierten Werken finden sich darin:<br />
— I, 362 oder VI, 715: HERMES: Tabula smaragdina.<br />
— I, 683–709: BERNHARD TREVISAN: De alchemia liber ( De chymico miraculo).<br />
— II, 109–123: RIPLEY, GEORGE: Compound of alchemy.<br />
— III, 76–127: ARISTOTELES: De perfecto magisterio.<br />
— III, 197–244: AUGURELLO, GIOVANNI AURELIO: Chrysopoeia.<br />
— III, 304–515: HOLLANDUS, JOHANNES ISAAC: Operum mineralium sive de lapide philosophico.<br />
— III, 699–721: GREVER,<br />
JODOCUS: Secretum nobilissimum et verissimum.<br />
— III, 721–729: ALANUS: Dicta de lapide philosophico.<br />
— III, 755–764: BARNAUD, NICOLAS: Processus.<br />
— IV, 1–134: LULLUS, RAYMUNDUS: Testamentum.<br />
— IV, 513–543: ARNOLD VON VILLANOVA: Speculum alchemiae:<br />
— IV, 578–705: HERMES: Septem tractatus aureus.<br />
— IV, 883–887: AVICENNA: De congelatione.<br />
— V, 1–51: Turba philosophorum (Fassung A).<br />
— V, 52–57: ALANUS: In turbam philosophorum sermo unus<br />
= Rotatio elementorum.<br />
— V, 191–239: SENIOR: Tabula chemica.<br />
— V, 429–507: Consilium conjugii, seu de massa solis et lunae:<br />
— V, 429–507: ARISTOTELES: Epistula ad Alexandrum.<br />
— V, 507–713: BONUS, PETRUS: Pretiosa margarita novella.<br />
— VI, 479–480: ANONYM/MARIA: Excerpta ex interlocutione Mariae prophetissae.<br />
THÖLDE, JOHANN (Hg) BASILIUS VALENTINUS, FRATER<br />
UNTZER, MATTHIAS:*<br />
D.O.M.A. Matthiae Untzeri, doctoris et medici physici Hallae Saxonum ordinarij Anatomia mercurii<br />
spagirica. Seu de hydragyri natura, proprietate, viribus atque usu, libri duo vario doctrinarum genere<br />
referti. Halle/Salle, PETER SCHMIDT (Petrus Faber) für MICHAEL OELSCHLÄGEL, 1620. 4°, pp. [38],<br />
264. Enthält MAIERs Cubus metricus<br />
(N° 46) und S. 160–164 Cantilena Maierinana de mercurio<br />
philosophico (N° 49)<br />
UNTZER, MATTHIAS:<br />
Anatomia mercurii spagirica seu de hydragyri natura, proprietate, viribus atque usu, libri duo, S.<br />
379–390 und Sp. 391–756, in: Opera chymico-medica<br />
, [Erfurt], JOHANNES BIRCKNER, 1634. 4°, pp.<br />
[2], 1336, [48].<br />
Enthält den Empfehlungsbrief von MICHAEL MAIER<br />
mit dem Cubus metricus (S. 387–390), und<br />
im Cap. XIX die Cantilena Maieriana (Sp. 615–622 = 3<br />
1 2<br />
⁄ S.), vgl. Verzeichnis der Werke.