SANCTI HIERONYMI - The Lollard Society
SANCTI HIERONYMI - The Lollard Society SANCTI HIERONYMI - The Lollard Society
5 P R O L O G V S SANCTI HIERONYMI IN ISAIAM PROPHETAM. E M O cum prophetas vcrfibus videric cfTe de- fcriptosmctapud Hcbrx'Os liga- , mctro eos sefti- _ _ ri:6Caliquidfim]lehabe rcdePfalmisvelopcribusSalomonis.Scd quod in Ocmofthcnc 6C Tullio folet fie- ri,vt pcr cola fcribatur dC commata , qui fciipferot. vtiquc ptofa 6C non vcrfibus t cofcriplcrunt.Nos quoque vtihtati legentium pro uidcntes , interprctationcm nouam , nouo fcribcndi gcnere diftinximus . Ac primum de Ifaia fcicndum, quodin fcrmo- ncfuodifcrtusfit :quippc vt vir nobihs, ioqta6i. 6C vrbanc t cIcgantJ9,ncc habcns t quid- '*"'^^'*^ quam in cloquio rufticitatisadmixtuni^. Vnde accidit , vt prjccajtcris florcm fcr- pbfaMrt monis cius translatio non potuerit t con- fcruare . Ocindc ctiam hoc adijcicndum, qubd non tam prophcta diccndus {it^, Ita cnirn vniucrfa quam Chri Euagclifta. fti ccclcficquc myftcria ad liquidum profcquutus crt,vt non cum putes dc futuro vaticmari, fcd dc pra^tcritis hiftoriam tc- xsrc.Vndc conijcio noluiftc tunc tcmpo ris fcptuaginta mtcrprctcs fidci fux (acra menta pcrfpicuc Ethnicis prodcrcnc fan ^um canibus 6C Margaritas porcis da- rent,quxcum hanc cditioncm Icgcritis, abilhsanimaducrtctisabfcoditam . Ncc ignoro quanti laboris fitprophctas intel- ligcrc,ncc fadlc qucmpiam poffc iudica- rc dc interpretationc, nifl intellexcrit an-< te qux legerit . Nos quoq^ paterc morfi- bus plurimorum qui ftimulante inuidia, quod confcquinonvalcnt , dcfpiciunf. Sciens ergo 6C prudens in fiamma mitto manum, 6C nihilominus hoc a faftidiofis Icd:orib^precor,vcquomodoGra5Cipoft fcptuaginta translatorcs AquiIa,6C Symmachum,6C Theodotioncmlegunt, vel obftudium dodlrinas fua: , vcl vr feprua- ginta magiscxcollationccorum intelli- gant:fic6CiftifaItem vnum poft priores habere digncntur intcrpretcm; . prius, 6Cpoftcadefpiciant, Lcgant ne videantur non cxiudicio, fed ex odij pr^efumptione ignorata damnare . Prophetauitaute Jfaias in lcrufalcm 6Cin ludasanccdum dccem tribubus in captiuitatcm dudtis, ac dc vtroque regno , nunc commixtim, nuncfcparatim texitoraculum Etcu in- terdum ad prasfentem rcfpiciathiftoria, 6C poft Babyloniaj captiuitatcm rcditum tamc omnis popuh fignificct in lud^am, cius cura de vocationc Gcntium,6C'dc ad uetu Chrifli cft.Que quanto plus amatis, 6 Paula 6C Euftochium , tanto magisab eo pctitc , vt pro obtredatione pra;(enti ( qua mc indcfincntcr ^muh Ianiant,)ipfc mihimcrccdcrcftituat infuturo, quifcit ob hoc in percgrina: hnguae cruditionc fudaftc, nc ludci dc falfitate fcripturarum cius ccclcfijs diutius infultarcnt. lom.4. A 3
- Page 2 and 3: Epfph.inliS. ^ritisprofhe taruhi. V
- Page 4 and 5: Vbi fupr^ 11 Gloford. & Nicolai de
- Page 6 and 7: Gloford. & NicGlai deLy ra 16 »5 a
- Page 8 and 9: Geij.°i9.b. 19 Gloford,& Nicolai d
- Page 10 and 11: ^ Glof.ord.&Nicolai(leLyra 24 Lauar
- Page 12 and 13: t SS.diR.c. ciiciens in fi. rial.ii
- Page 14 and 15: m 31 ^a rt fauilla. ^ Bafil. A Vel
- Page 16 and 17: 3S AddICIO. i6 eodemdicio cotermtur
- Page 18 and 19: Ioh.t.C Dan.>.g. fMie.4. 1 Cant x.b
- Page 20 and 21: l 43 Glofor3.& Nicolai deLy ra 44 q
- Page 22 and 23: % ftu Ezech.Zt b, Allegotice, 47 Gl
- Page 24 and 25: Allcgorice. Ccne i8.d. t pueri. £b
- Page 26 and 27: 55 GlGf.ord. &:NicoIai de Lyra 5^ ^
- Page 28 and 29: I Gloford. &Nicolai de ra ^9 Ly 60
- Page 30 and 31: Cxod.rj.d. Ifai.«.d. PfaLjoj.b. tT
- Page 32 and 33: ^7 Glof.ord.&NicolaideLyra S a Do.
- Page 34 and 35: Joan.z.e. y^ 7» GloCord&NicoIaideL
- Page 36 and 37: 7J #. aEleuabitfignum. •J5 Baniiu
- Page 38 and 39: •ffuos •f ieRgaire. \ Apuc.^.e.
- Page 40 and 41: t earbo Luc.xi.a. Mattb. n,i. 3^7 6
- Page 42 and 43: tue.io.f. Diuifio. 8; AdJ ino. tali
- Page 44 and 45: flrac cap.i. t.Iacelligetis. B 91 G
- Page 46 and 47: 95 ^a F.mmmul. Quldam Gloford.& Nic
- Page 48 and 49: PiaI.lo. Qyiiere fi- gnu a eo. 99 \
- Page 50 and 51: 103 Glorord.&NicolaicieLyra 104 A n
5<br />
P R O L O G V S<br />
<strong>SANCTI</strong> <strong>HIERONYMI</strong><br />
IN ISAIAM PROPHETAM.<br />
E M O cum prophetas<br />
vcrfibus videric cfTe de-<br />
fcriptosmctapud<br />
Hcbrx'Os liga-<br />
, mctro eos sefti-<br />
_ _ ri:6Caliquidfim]lehabe<br />
rcdePfalmisvelopcribusSalomonis.Scd<br />
quod<br />
in Ocmofthcnc 6C Tullio folet fie-<br />
ri,vt pcr cola fcribatur dC commata , qui<br />
fciipferot. vtiquc ptofa 6C non vcrfibus t cofcriplcrunt.Nos<br />
quoque vtihtati legentium pro<br />
uidcntes , interprctationcm nouam , nouo<br />
fcribcndi gcnere diftinximus . Ac primum<br />
de Ifaia fcicndum, quodin fcrmo-<br />
ncfuodifcrtusfit :quippc vt vir nobihs,<br />
ioqta6i. 6C vrbanc t cIcgantJ9,ncc habcns t quid-<br />
'*"'^^'*^<br />
quam in cloquio rufticitatisadmixtuni^.<br />
Vnde accidit , vt prjccajtcris florcm fcr-<br />
pbfaMrt monis cius translatio non potuerit t con-<br />
fcruare . Ocindc ctiam hoc adijcicndum,<br />
qubd non tam prophcta diccndus {it^,<br />
Ita cnirn vniucrfa quam Chri<br />
Euagclifta.<br />
fti ccclcficquc myftcria ad liquidum profcquutus<br />
crt,vt non cum putes dc futuro<br />
vaticmari, fcd dc pra^tcritis hiftoriam tc-<br />
xsrc.Vndc conijcio noluiftc tunc tcmpo<br />
ris<br />
fcptuaginta mtcrprctcs fidci fux (acra<br />
menta pcrfpicuc Ethnicis prodcrcnc fan<br />
^um canibus 6C Margaritas porcis da-<br />
rent,quxcum hanc cditioncm Icgcritis,<br />
abilhsanimaducrtctisabfcoditam . Ncc<br />
ignoro quanti laboris fitprophctas intel-<br />
ligcrc,ncc fadlc qucmpiam poffc iudica-<br />
rc dc interpretationc, nifl intellexcrit an-<<br />
te qux legerit . Nos<br />
quoq^ paterc morfi-<br />
bus plurimorum qui ftimulante inuidia,<br />
quod confcquinonvalcnt , dcfpiciunf.<br />
Sciens ergo 6C prudens in fiamma mitto<br />
manum, 6C nihilominus hoc a faftidiofis<br />
Icd:orib^precor,vcquomodoGra5Cipoft<br />
fcptuaginta translatorcs AquiIa,6C Symmachum,6C<br />
<strong>The</strong>odotioncmlegunt, vel<br />
obftudium dodlrinas fua: , vcl vr feprua-<br />
ginta magiscxcollationccorum intelli-<br />
gant:fic6CiftifaItem vnum poft priores<br />
habere digncntur intcrpretcm; .<br />
prius, 6Cpoftcadefpiciant,<br />
Lcgant<br />
ne videantur<br />
non cxiudicio, fed ex odij pr^efumptione<br />
ignorata damnare . Prophetauitaute<br />
Jfaias in lcrufalcm 6Cin ludasanccdum<br />
dccem tribubus in captiuitatcm dudtis,<br />
ac dc vtroque regno , nunc commixtim,<br />
nuncfcparatim<br />
texitoraculum Etcu in-<br />
terdum ad prasfentem rcfpiciathiftoria,<br />
6C poft Babyloniaj captiuitatcm rcditum<br />
tamc omnis<br />
popuh fignificct in lud^am,<br />
cius cura de vocationc Gcntium,6C'dc ad<br />
uetu Chrifli cft.Que quanto plus amatis,<br />
6 Paula 6C Euftochium , tanto magisab<br />
eo pctitc , vt pro obtredatione pra;(enti<br />
( qua mc indcfincntcr ^muh Ianiant,)ipfc<br />
mihimcrccdcrcftituat infuturo, quifcit<br />
ob hoc in percgrina: hnguae cruditionc<br />
fudaftc, nc ludci dc falfitate<br />
fcripturarum<br />
cius<br />
ccclcfijs<br />
diutius infultarcnt.<br />
lom.4. A 3
Epfph.inliS.<br />
^ritisprofhe<br />
taruhi.<br />
VI T A I S A I AE<br />
EXEPIPHANIO.<br />
S A I A S in lerufalem nobi-<br />
li genere ortus eft,ibiq; pro-<br />
phetauic : fub Manafleregc<br />
le6lus in duas partes occu-<br />
buit .<br />
eft fub<br />
Sepultusque<br />
iuxta tranfi-<br />
quercu Rogel<br />
rum aquarum , quas olim Ezcchias rex ia
-<br />
C A P. I.<br />
Ifio ifju, zsc. Tria runtgenera vifionis . Pri-<br />
mum corporalcquovidemiis ca.'lum,& ter<br />
ram,& huiufmodi. Sccudum rpirituale, quo<br />
>va videmusfTcut in fomnijs imagines holum<br />
& huiulmodi.Tcrtium in-<br />
tcllcduale,quod eftrarione<br />
per quod creatorem couno<br />
fcimus, & Spiritulando reuclate<br />
intclligimus quodli<br />
bet. Vidcrequoq; nrpc pro<br />
intdligcreponitur.V^nde lif<br />
pc interrogamus ,dicentes.<br />
Vidcs.i.intelligis ? Prophctsc<br />
quoqjhmc videntcsdi-<br />
cuiitur.i.intelligentcs.Hanc<br />
vilionem vidit ilaias Spiritufando.i!intimante<br />
, quE<br />
i propheta- *"• Vnde m pnncipio non<br />
lerit Ifua*. ponit viiiones licut Danicl,<br />
ncq; dicit quid vidcrit : fcd<br />
i i.e. Uai*<br />
ftatim dicit. Auditc cceU,3c<br />
aupercipe terra.<br />
a i,c.Ili.<br />
Keg.ax.e.<br />
cut./i.a.<br />
bdix.a.<br />
fjlitt.».<br />
itt.e.<br />
j(od.»o.c.<br />
iuifio<br />
•J« Ba(ilius.Intcrfcnfusno<br />
ftros,vi(useuidentilTimam<br />
B obnnctcognitjoncm, & m<br />
tdligentiam. Quz.n.formi<br />
dabUiaiunt, ncquaquapo-<br />
. dc,ac<br />
tcftquisauditunolTepcrin-<br />
vifu . Addc quod alia<br />
vis nulla ita apprchendit<br />
quidexpcteredebcas, vtviuo.<br />
Hincfadum cft,vtcorum<br />
qui vcritatc nituntur<br />
fpeculatio,vi(io appcllata fit<br />
ob euidcntcm ccrtitudinc .<br />
Ideovocatur Prophcravidcns.<br />
* Procop.Qiiod autcm vilionis vocabulum initiopoluit,libri<br />
argumcntum indicauit. Nequc.n.quam audicn<br />
do cxccpit,Icd quam mcnti imprcflam habct,fentcntiam<br />
dcnunciat.<br />
Hicronymus.Non folum Ifaias,fcd ctiam alij qui habent<br />
in titu. vmo ^^.im yiUt die vd-.Ue non infcrunt quid<br />
vidcnnt ( verbigratia.) i^idi dominumjeienum. fcd ftatim<br />
narrant,qua: difta lunt ficut hic ^uiiiecarli,&c. Et hax di<br />
cit Dominus Dcus ad Idumxam.Prophctx n iurcvidcn<br />
tes dicuntur,quorum oculi lcmpcr ad Dominum,fccun<br />
dumiilad. Adteleuani ocHios meof,iuihabiJn caUs. Etalibi.<br />
C LeuMc oculos veftrjs,& videie regio -i es : ijuia dbtfunt^ &c. Dc<br />
t<br />
his oculis diciiur. f.«rpr«j cjr^jom tui efi ocuLs tuus. Et.popn-<br />
lus ndebat voces.i. intclligcbat . Non crgo ignorabani fc •<br />
cundum Montanum quific videbant.<br />
Rabanus.iraiasintcrprctatur SaluatorDiii.Iudas con<br />
fcflio.Icrufaie.viriopads. Ozias,fonitudo Diii,Ioatha,<br />
pcrfcaio Dai.Achas.tcncns vcl robuftus.Ezcchias Impc<br />
num Drii . Qui .n. pra:fideDiio faluatur , Sc cft Hlius Anios.i.fortisatq;<br />
robufti.ccrnit fpirituaiitcr vifioncm c6<br />
fcftioni5,dum antiquapcccata plangit,
Vbi fupr^<br />
11 Gloford. & Nicolai de Ly ra 12<br />
^a In diebut 0^i
I<br />
5'<br />
Ifai 3L]9t<br />
^ a Domrnus li>ifuT»tt,te/{.K6vob\s,{cd mihi.vt quod in fpiri<br />
A fii audiui refcra vobisqiii ipkim audire no mcremini.<br />
•5« B3iiihas.iij'i.'donii>i.siotMt »<br />
e/..Ncglcdmi tranfmittcrc<br />
ncc vclleaudircfcrmonesdni, rtscllproriusplcnafor-<br />
inidinis & cxpaucfccnda-<br />
b f//wie «»'"«/. q.d. Ej^o<br />
cos adoptaui in fiiios, & ap<br />
pcllaui prmiogenitos. & ip<br />
finccficut brura animaiia<br />
benefici^sfuntvidi, vtin<br />
lelligercnt nutricium fuu.<br />
«lefccetunt Ncccomparatcoscanifaga<br />
me (vel c6 Qjjjnio animali , qui pro<br />
auciniBe;<br />
p2j.yQ<br />
^jj^ ^^^^ domino-<br />
>.if.b.<br />
>i44M.<br />
'.i.a.<br />
<br />
rum defcndit, icd ftolido<br />
lcnfui bouis,.,,u. prius<br />
Hlii D..I beneficic.Sc filijs ini>]uit.nis luo vicio.<br />
«Quia, f Ado'antrt .dcila,fil"'m Dfi non recipirmes<br />
3 mumlcgccondidit,fcdin k<br />
lcratis.DercIiquerutdnm,- * ' blafphemauerut<br />
nliosconucnit.diccns.f;<br />
*<br />
Uus mcus prioic^enitus //r-jf/.Aponoli.squoq; dicitur.Quia<br />
fifcccrint voluntatcmdfii.non dicaturicrui, fcdamjci.<br />
Primoccnitus aOt df lfracl,ne fupcrbiat : -<br />
quia lunt 3c fc<br />
cundi filijcx Gentib. & tamcnf.ni myderia lcripturaru<br />
non accipiunt hxrcditatc primogcniti.fcd<br />
fccundi. Non<br />
Cain muncra, fcd Abcl dno .<br />
placucrunt Ncc IfmacLicd<br />
Kaacccpit hxreditatcm. Nx Efau primogcnitus: lcd lacob<br />
tKncdiclioncm arripuit .Rubcn quoq; poftpofito,<br />
bcncdidiofcministransfcrtur ad ludam.ludxi crgo iux<br />
caputvocati.<br />
ta vocationisordincm fucrunt , primi ^<br />
Nosfccundi, &caudadicii : vcrfiliimusmcaput. &fi-<br />
Uj Dci appclIamur,vnde.DfNoncognouimiis.Vcn flinimiumoc<br />
cultus.Adhxc,'>)j{ o«/r bus,&c.<br />
d >*/«"'j.Gcntilisvelconiierfuslarciuus, anteimmundus.peccatisoncratu.s,<br />
qui incarnationcmChrinicrcdidit,<br />
qui natus flatim rcclinatus cft in prxlcpio , vt carnis<br />
fuz frxno rcficcrct vniucrfos .<br />
c ifratl. Scribx (onbabemut regem nifi Cttfarem. Et. \onnc hic cfl F<br />
fiUutfabrii ^ «^ba'ie.<br />
7 Et pop.meus i.populus Ifrael qui a Deo recepit hg- ipecia'.e.i<br />
8 Non i ntcllcxit . v/m btneficia &pr,tccpta intrafe legendo,<br />
& rec lendOyidco liibditur,<br />
p Vx genti pcccatrici. l. peccato affuet* ficut dicitur aittjuis<br />
artifex ex arte lam actjuijita per operis extrcitium.<br />
10 Populograuiiniquitate. Quiapeccatum quod perpctniten<br />
tlam nO'i liUuitur,viox lno pondtrt ad aliud trabit,<br />
11 .Scmini nequa filijs fccleratis.i^«w/>fr taUa hnminrs ejfi~<br />
ciunturf.mtiidiab(iii^eiusfilif,ficutp'.rcontrariabon.7opt>acffi<br />
ciunturfitf Dtt.Etttla prccaia magis explicatinfpeciaU, dicens.<br />
1 4 Dcrcliqucrunt dominum.£;My cuttum dibitu ne^Uieft.<br />
13 Blafphcmauciut,(Scc.£;«jto';/r«(flt..«/.f inucrcaindxiproptcrquod inuc-<br />
rccudamcrctrixpcccatrix vocatur :& ficcfl dcapollaiis<br />
rdigionis & dcalijscxponcntib.lciniicrcciindcpcccatis.<br />
10 i'iautrunf.i. Dcum fandifitatcm populum Chii<br />
ftianum pcr pcccata commifiioius.<br />
Tom.4. A 4<br />
• v*
Gloford. & NicGlai deLy ra 16<br />
»5<br />
a ^halienatiJiint.Qai<br />
Mat.i» g.<br />
Pfal.ir.g.<br />
diccbantur pars & Dci. Dici-<br />
filij<br />
A tur de eis,Fi!if atieni mentiti funt mhi. vndcXemo mitiens uianumji
Uv/o.a.<br />
16. i.<br />
i;<br />
Ifaia:<br />
^a Vft cuTi .ntedictt.vnd^-.Curtuiinms Babylontm & non efl c«-<br />
A rjM.vrbcm.f.confuGonis,& viciorum.Lcgimusquoquc<br />
'f.< i.a. defccndentcma krufalcm in krichoalatronibusvulne<br />
ratum: a Samaritano curatum, & poft aufteritatem vini<br />
jofuram oki molliciem .Etnotandum, g^exquodkit:<br />
In quo percutiam vos , &c.<br />
huaifque nSeftcurata medicamine<br />
ncque fota olco,<br />
translarionem feruauir: &<br />
irrcmediabilem ludeorum<br />
captiuirateni cxpreflit.<br />
b Ttrra veflra aejtrta , c^f •<br />
HJCcfubBabyloniispartim<br />
complera funt incenlls cuxi<br />
tatibuilcrulakm fubuerla,<br />
rcgionem lud^rum Sama<br />
ritanis incokntibus, Lconi<br />
busetiam terram vauanii-<br />
bus,fcd omnino iiib Roma<br />
nis . Omnipotcns Deus krufakm.dc<br />
iemplum,& po<br />
pulum deferuit , cuiusipfc<br />
cuftos fuit, cu affcrret fru-<br />
dius boni opcris. vndc: \//i<br />
Cap.I.<br />
^ nect curata medicamine, neque<br />
jj<br />
j ^ldco. b ^Frit<br />
fota olco.<br />
Terra veftra dcferta, ciuitates veflra^ fiiccenf^<br />
f Ban/loniorum vel Roinanorum. a f '•amatit^ini »el RoinTi.<br />
funtigni . Regione<br />
JB ''jminits iuliodurtt cmtitem fruflra vit^i.&c.<br />
log- * luftir.MS. Terram veiiram alirni deuorant. LetCC Cautum<br />
crat .ncquis I-.idaeorum prdcs inferrct in vrbes ludiac<br />
^uer.<br />
ado^rro» P®^ cruccra domini^joft vaftatas vrbcs Iud«x,& G quis<br />
iJ«o». jntroiftct.pkdcbaiurcapitc.<br />
•J* Tcrtullianus.Populus ifraeirccundumfua mcrira,<br />
in fanftatti ciuitatcm mgredi prohibebatur , fccunduni<br />
vcrba prophetarum. Vcftram rcgionem m confpcOu vc<br />
ftro alieni comcdcnt.<br />
h.t<br />
fsp.<br />
1«. 4« Eufcbius.Lcgibus impcrarorum,p6ft<br />
ab Adriano ludxa ludxis inacccffa.<br />
ucOam<br />
raL7J.b.<br />
veftram cora vobis alieni<br />
fReueca.<br />
deuorat,& dcfolabitficut in vaftitate hoftili,<br />
a 1 Ab honiinibii-.ve > Ppj b TleruUlem, wl lempltim.<br />
f. EtderclinqueturfiliaSiovtvmbraculiiin via<br />
< Vioca iidemi tJ de qiu:Viacain de AcgypiotiamiuliUi.<br />
b 'Q^od ablatoftuAucaftodes vacuum teliquerunt.<br />
^CoIlcilis tiugibus.<br />
nea, & ficut tuguriil in cucumerario , & ficut<br />
a 1Chiiltu>,dc quo: Doininus viitutum iplc di tcx gloriz.<br />
«Crgo.<br />
d ciuitast qua:<br />
vaftatur.t Nifi ddmin* cxercituu<br />
vaftitatcm in-<br />
Allcg. Quj dc fanitare priitma corrucrunt, & contrarijspotcftatib.traditi<br />
funtomnia bonacorum indcfertumvcniunt,&<br />
priorisiuftitixDcusnorcCordabitur, &<br />
ignc diabolioia fucccndcntur & fiuntpabulumbcftia-<br />
rum.dc quib.dicitur : >Vr tradta lnftifs animas conjitentn tibi.<br />
c z>mii«.VndcSurgitccamu$hincEtaUbi: ;f/'«ijtiitwr<br />
vobts dorrtui vciUa dcjcrta . Et alibj : i^r/'^M dvmum<br />
meamf&c.<br />
^ Procopius. Eftucr6dcrcli£lionisabfolutc fic^num ,<br />
dcfertum vine^ tentonum . Quamdiucnim frudushabct<br />
vinca , acuftcdchabitaturkntorium, ijfquc collc-<br />
fiisdefcrtumrelinquitur. "iic gcns vniucrlac^in fru-<br />
(Xus cdcbat.diuinum conftabat tcmplum.indcquc velu-<br />
ti dc Ipccula , illius nominc cxcubias agcbat Dcus , qui<br />
b 7.JebcIIo ait, 'xofro ttmufusi^>,eus m f»>c»«'Mtaquc anyclicis virtuti<br />
chir.t.<br />
uAap.ii. bysianquam vailo cingcbaiur. Natrat lolcphus antc<br />
JutiCo.<br />
*-"<br />
^<br />
NICOL AVS DE LYRA:<br />
ceptam<br />
I Ncc curata mcdica./.vr r6o & ixtmplojaccrdotkm & do-<br />
fiorHm.<br />
2. Ncquc fota o\co.'. operibus mif ricordix,qujt impetrant re<br />
mijfionrm cuipx .han.^.e.Veccata tua tUimofyms.redirnf.<br />
3 TcmvcilTXHicconfeqiientir fubditnrdebtta peena. Circa<br />
quod lciendum,f ftikt dicit Kah. sal.ljaiai dixilifladabi/s tribu<br />
ous tepore E\tii)ne dectm tribubus iam anti captiuatis,^ dtterra<br />
fuatransUtisin .Afiyrios,vt hibttur.^.t{eg.iS. Et iaeo prppheia<br />
frimb rtducit ad memoriam iliam deflrucitonem.feiundb cnmmina<br />
turre^no ludxfimUeta^bi^tt dcrehnqueiur . Cncaprimumdici-<br />
|iir:Tcrra vcttn.idefl terra decem tribuum quxdicitur hic pcrti<br />
nert ^dregnum ludx,quiafibi dtbebatur de iure eo quod fuit ae rr.<br />
gno Uauii & Salomonis,jtd timport l{pboam rtbeliauit, vt habetur.^.Hsg.\*'<br />
4 Dcferta..'
Geij.°i9.b.<br />
19 Gloford,& Nicolai deLy ra 20<br />
^a ^!4dite verhum.S3\uztis rcliquijs per apoftolos.ad Scri<br />
A bas& Phariraeos&populumdamamcm.Crucifigecru<br />
reliauifletnobis<br />
^'^ dixerunt : Educ vims qui<br />
ittgreH'1 lur/tadtP ,vf abutamur a<br />
m . Si ifti contraChriftum<br />
\ {emcn quifi.SodomafuifTe<br />
a '<br />
/• enoini.tnc e.at riiu) b INeauctiii I p-( .Cum dixcrit domi<br />
iniuri):hiver6in cum quiin propria vcncrat . IUiitcni<br />
in Angclosriftiin Dcum ipfum . Ipfactia Hicrofolyma,<br />
3<br />
resaudiendi verbopraruocat,quodad<br />
mentem rcfcr<br />
tur magis. populusautcm<br />
craffiorcs, attendcndi,aut<br />
vt alij reddidcrunt , aurib.<br />
percipite auribus legem Dei veftri populus 4 percipicndi, quod tcnucm -<br />
a offettisi<br />
ncu.<br />
21 maiac<br />
Ji W\c%.Uolocau^aatirtum. Pofcfl & dc illissccipiquicQ<br />
A Dciprx'cepradefpiciant,voliint<br />
illum mulfitudineracri<br />
ficioru placare,& pcccandi licenrjamemcre.Vtrl qui rapi<br />
nam & auaritiam altari oiTcrunr , & paupcrib tribuunt.<br />
a .Vu/.< . Pra:tcrito vtcns, oftcndit fe nunquam ludxo-<br />
-Jc Bafilius-Illudnolo^diciconucnit<br />
in eos qui ad<br />
infumcndas impcnfaspro<br />
fufiorcs quidcm funr,non<br />
mw.fX tatncn ipfos iniquc gcftorum<br />
pcnitcr. Quamobrcm<br />
fcriptura non reprobat vi-<br />
Aimas , fcd cas rcijcit qux<br />
ludaico ritu oifcruntur.<br />
* Rupcrtus.OUmnolui><br />
B fcd tamcn tuli.<br />
b Cum »r«jr«/j.HJtc facri<br />
ficia non qunluit Dcu?<br />
Kt,(X.<br />
quafiindigcrct,fcd ncdz<br />
monibus immoiarcnt, &<br />
Cap.I.<br />
a 5I'
^ Glof.ord.&Nicolai(leLyra 24<br />
LauarTiiniranguineChrifti,aquabaptirmi. Mudieftote,<br />
A manemcs in innoccntia vit^.Baptifmusenim (olummo<br />
do potcft elle in remjflione peccati,vnde:iy.//' (\>i''S rei,aim,<br />
Joa.j.i.<br />
j^c.Et zhbv.ltedoceti' omnes Gen.bapt.e.in no.pa.&r.<br />
M«th. »8.d.<br />
Qj.Jq prxcipuus. Non fufficit,lauamini,nifi adiungatur,mundieftotc:vt<br />
poft la<br />
uacrum aqus. cordisha-<br />
M^th. y.a. beant Beau cnm<br />
puritateni.<br />
vcffn,ndo<br />
rorde,<br />
japerum<br />
efuoniam ipft Deii<br />
roruia,<br />
T,>.lia.hk^ autcm cordis puritate,<br />
de mentibus luisdcbcntmalumauferre,<br />
non<br />
i 87' Jift-'- """^' fcdetiam in con<br />
4efenfionis. ftu Dci, cui nihil poteft cc- c<br />
loM'C- lari.<br />
•je Procopius.Quarecum d<br />
ea aientibus.quorurii<br />
eil iudicare vndeSalomon , fapientiam poltulauit ad iu-<br />
fohim in confpedu homi,11,1fpe- Hicandum populum<br />
^ c . . |.<br />
ie,&c.<br />
nuUo ludsi grauiusdomi<br />
numljefiflTe prodfuur qua<br />
quod viduegratiam mmo<br />
rumque iura violarunt.<br />
..v.-.^<br />
b peruerse, difcitebeneracere. tQuajrite iudi- 5 Ha^ciola cauraddidiinui<br />
Lit>. I ad V<br />
rcm.<br />
ricordiffuntcurg.<br />
e Dcftnd te v.duarti, & veni<br />
lib. dc bid<br />
-1« Ambrofius- In<br />
t fV.olcmer. b fldcll iud.cto fubuenite ii ems caufa bona crt: 6 diam mitigatura memOCa<br />
quia dlc.ur.Ne patcas pauperi in iud ci». c fldeft p.npH<br />
^^^ ^^ honOrClUr vidua, in<br />
cium , lubuenite oppreflo;, ludicate pupillo g<br />
honoribus^quiiuftitia m-<br />
'<br />
J^'c;otr"a"me i„ iM.i..U'." e"t. ingratL^^^^fn^n<br />
r^^inlbo'!<br />
defendite viduam : et venite ,<br />
* & t arguite<br />
a fQui no.imeutitut. b ^Qjiali h*c fecetitis.<br />
me dicit dominus . Si fuerint peccata ve-<br />
a fVnde: Afperges medominc h^Ubpo.Et alibi:Veitimenta<br />
eius .ilba licui nix.<br />
ftra, vtcoccinum, nix<br />
quafi<br />
dealbabunturj<br />
ciebat,aduentu fuo fupple- g & fi fuerint rubra ficut vermiculus, veluc<br />
uit Chnftus, noncorpons,<br />
non vcftium imperata lotione<br />
, fcd animorum per baptifmum purgatione , & ad<br />
virtutum fupcrftruftionem adhortationc.<br />
4« Laftantius. EtdixitEfdrasadpopulum.HocT^a/cfcd<br />
Saluator noiier tfi & refughttn noftriim,cop:aie,& afcendet in cor<br />
vefiruni,quoniam habemjts eum humiliare in ligno,&pofi hecfpe<br />
rabimus m eum,ne deferatur hic locus in xterniim tempus. Dicit do<br />
minmDem virtutumft non credideritis ei,neque exatdiefitis anmntiationem<br />
eius eritis derifio in gentibus . Vnde apparet, ludzos<br />
nullam aliam fpem habere , nifi feabluerint a fan-<br />
guine,& fperauerint in eum ipfum quem negauerunt.<br />
a Q^iefcite agere peruerse.'\Vi\X^EmnZ,c\\\ (onat: Eccejanus<br />
faBus es,iam amplius nolipeccare . Recedens ergo a viti js difcat<br />
bonum.qujerat iadicium,oppre(ro fubueniatrpupillum<br />
viduamque defendat.Si autem hxc fcccrit,peccata<br />
quaepriusinmodutAcoccini languinea fuerant, dimittcntur,&<br />
opera fanguinisin veftes domini mutabuntur,<br />
ciuxde agni vellcrc confedafunt; qucm fcquunturin<br />
Apocalypfi qui fplendentcandorc virginitatis.<br />
b Difaie henefacerc.Non confifi naturae.virtus cft difcen<br />
da & imitanda. vnde : lefus filiusSirach:/:jf//
^y<br />
Ifai aix<br />
^a Lanaall>t.C^c. Dcqua fiatv?flisChrifti,vndc Quotijuot<br />
A haptn^ati tJlis^CbrtJiitm nidH.JiiS. Et alibi: ytuit iJom:nus,qiiia<br />
Ijts ficut vejUn: ttto induens<br />
* Procopius Aiimtquidamfacrofanftum<br />
lauacrum fa<br />
nix dcalbcmur quomodo nulia adeo ^-<br />
..{,<br />
tis cflc,vtqua(l :<br />
uicax macula cxiflit , vt<br />
DcOmudatCcluindqUCar, »»i>ci)liheniin «bitiium. TQii'fiin»»ftt2!TOluBMteeft. KObfdieririi.<br />
Paulo tcftcin hax vcrba . a la^a alba eriit. Si vo!ucritis&: audieriris,me,<br />
fbi tJfundiluit dtliH^flltftlpfra' b alViuentia'». »cl pcilVniisvtC.h-niluJii prirei.iibus mu taii obeJiant.<br />
hmdamt , &gratia. alij in co ^ bona teiT? comcdctis. Quod fi nolueritis,&<br />
purgandi vim admittunt , ,1 indic>an.. «sic.<br />
fcd lamcn operibus ad tan- j ^-^^ ^d iracundiam ^uocaueritis,gladius de<br />
tUm iplCndOre, quaiialunt ilQjcveiitJteneJubiietis. Q^cveiitJienetlubiietis. b«Ve:bunjp3tiis:T
t SS.diR.c.<br />
ciiciens in fi.<br />
rial.ii.i.<br />
lo^n.z-h<br />
Pfal. 4ftC<br />
B<br />
^7<br />
Glof. ord. &Nicolai de Ly ra<br />
a Tn/(;oy/
liiiaK-<br />
iiqiuab<br />
^9<br />
Ifai aia!<br />
A,cxaminabo,\'tpurum deniqucexhibcam. Sicprccatori-<br />
^ busindignatiirDcusjVtccshcncficcntialuaalticiat. Nequccnim<br />
ad cxtrcmaminanirioncmcosplcdir.fcdca-<br />
Ifioatadmorumcorrcdioncm.Infcrtamcm ijrnchunc<br />
Cap.I 30<br />
eratl{exin Ifrael,fcdvnufquiffiecfuodplaceh4t^hncfatUhat.\\xt '"<br />
ccrtc ex quo opus non crat Rcgu m fcric poft aduenttrm ^<br />
vcriRcgis.quipollicitusert fc ludiccscxhibiturum prio<br />
ribusnihilodifparcs.idqucproprcrdifcipulos , dequib.<br />
vtadnihilum perducatquod malum pcr ignitadiaboli feJebuis.i^cindicuntes fuptt duodecim tnbtt.<br />
iacula mfcrtum cft<br />
anim^nonhabcnti<br />
fidciclypcum.<br />
a Siamitmtfitm.Vii<br />
famdoclrinamScri<br />
barum,(5c Pharifaro<br />
ucrz.ucut Oannum<br />
argcnto.Et dabopu<br />
ram.&pcrfeclamlc<br />
gLs& EuSgdii fcicn<br />
uam.<br />
* Sepruaginta. Et<br />
aufcram omncs ioi<br />
quosatc. Bafil. Ingcns<br />
bcncfkiu con-<br />
- fcrtur animz,qu«<br />
pcr<br />
mini<br />
occaiioncm jjcr<br />
ucrscprxfidentium<br />
dcfciuitaDco.quado<br />
ab ca anfcrfitur<br />
'<br />
iniqui pr«fidcs. Ob<br />
tniifus hoc & figna qu^di<br />
ebjncur<br />
^*<br />
a T Moyre',& Airon,& Gedeon, tor.ie.St filij .<br />
a omncftannumtuumj&rcftitiiamiudiccstuos^vcfuerunt j<br />
U 2 1 »^ ci nulu L)",& f.-crsta tibj «<br />
aperiant.<br />
lllisreftitut.s<br />
C Ciuitasihfii^-ohfi<br />
ilelis Sion,Qrc. Fcclcfia<br />
in qua reuocantur<br />
adiufli uiucndum.Ertenimciui<br />
tas congrcgatio ho<br />
piius,&<br />
minumadiuOeui<br />
confiliarios ciios iicut t antiquitus.Polt harc voca j<br />
a 1 Non puusl (iuiijsablcadi lufra inoiir^.upoGti. b i Chriili. c ^Iii Chnftumcrrdcns.<br />
4 f Non omnislVJ ia difcieiione crcdentmra,{( non credcnimm reWquix Jlrael (lux fieni. '<br />
e<br />
, Nai.gu.nchiii.<br />
(,^. -,„ .A<br />
c bcrisciuitasiuIii,vrbsnaciis:Sioniniudiciorcdimetur,& 4<br />
minumai<br />
ucndum.<br />
f Ad&4cin Clintii Afultoli.Scalit pizd^nivreii. ^Ab inh'deliiatc b IQux ahduOaeti pei J *PrOCOpNoam<br />
miaititiami 1S*d. « ^n.~minu,. ffer Ronuno>,»el in inleino d «haUtos. «.l:.._ __ ._;„ 4 j<br />
•<br />
. « 1 _<br />
hn.» • r « + r di o plius mcrctrix, icu<br />
t rcduccnt eam m lulbtiam. tt contercc t lccIcratos,& pec e reccnti nominc, iu<br />
a ^Subicc^os. «QjiinLhnlli roorte cpofenreiunt.iccicderenolueruni. b 1Contiitis(ns linaatn b ISa^icntiz. flofruAaoG. c iTunc<br />
d ^ ID pcifeccooe.Jceaptinitate. e ^S-ipcrbia. ^ m oui conii. e^iii< .<br />
foliis, & vclut 1 hortus abfq; aqua,et crit forciiudo vcftra ^<br />
circumEccicfiamftatuunturqu» dcprchenfosinintcr-<br />
diQispcccatis arccnt ab ingrcuu , & fcgrcj;anta rcliquo<br />
corporc Eccicfi* . Scd h?c iniqui irridcnt non intclligetitcsquia<br />
ifiz dcclinationcs fcparationis ea fiibindicant,<br />
qux in trcmcndo Dci iudicio ficnt. Porro quantum no-<br />
XX rcfiliat,cx eo quod non tolluntur dc mcdio iniqui do<br />
'ohK.f. cuit Apoflolus.Corinthios incrcpans,quod luftum non<br />
cmifiUcnt, uttolicrctur dc mcdiocorumqui ciufmodi<br />
malitiam cflct opcratus.<br />
b EtreliitH.im ifdi.es,&c. Non folum poft captiuitatcm,<br />
ut Zorobabcl , Efdram,5c alios, qui vliquc ad Hircanum<br />
;<br />
przfuerutit populo, (cd
m<br />
31<br />
^a rt fauilla. ^ Bafil.<br />
A Vel h-inc liquct , fua<br />
Glof ordi. & Nicolai de Ly ra<br />
a T Syn^aclii» putgjmentum ftupjt'. T Cito conrumetut. b T Fortitudinis.vel idoloUtiix.<br />
5 Oitinia inuniinin:(alias c<br />
mbliir.int.) f Seiluri.<br />
" tr r<br />
il * Vul'liis rriomcnti.<br />
wd<br />
-s .11 n « i h . n<br />
. ... , cuiq.opcracamfup a vtfauillaftuppoji&topuSveftru quaTifcintilljjScruccen i<br />
Tqmacitcu, pediratUracflemole a f Ab hofiioutae'»^^'""'"''- b ^Fottit do,.^us.vd .d.um, c; u-.ulalcminqua *<br />
Moraliter.<br />
rrimo^<br />
fliaru.q in fupplicio<br />
illoeiut.dumnosip<br />
fos reddimus fu turc<br />
con-<br />
idolum. i CJ^oddom-nus inccndit.<br />
dctur vnumquefimul,6i non eiit qui extinguac.<br />
^<br />
jz<br />
conflagrdtioni ido^D<br />
ncos .<br />
Allcg.vcl Mo-.<br />
ral.Hsc oia dc cotra<br />
riisdogmatib.pofsut<br />
accipi qa& magiftri<br />
& dilcipuU paritcr<br />
lunt penturij & op' Allcgor<br />
corunijCibusignis.<br />
NICOLAVSDE LYRA. tc}tcthocrjfernadi^u-{^rdumincenditdomtmtt<br />
I Et optis,&C. 54 opusdemcritoriHgenerattribiilationisltccdiu. niini,& dvmtm I{cgts,& dovtos lcrnfalcmpcr circuitim. '\.^eg'<br />
i Et {iic.vtru.fi.?H ignegehennx quatum ad obiiinatos in malis. ylt.St (ic illc ignis nonftiit cxtinQus ab homincfedfokm pcr con<br />
'<br />
S Et non crit qui cxcinguat. a ille<br />
giti igniseflperpetuns.To' fimptionem combuflibilis materi^. _'<br />
'<br />
'<br />
MOB^L. 1 1-t opusycHrtm.\\mz\v[. z stfcintiila&c.Vy,ncgchcnnx. A D D I T I O 1. .<br />
.7 Et nonerit (jui exiin.coqS cA durationis ztcrna-<br />
In i.<br />
cap. faix vbi dicitur in Toslilla.Tcrtiim in quod hac pr^ft<br />
tione manifejlatur efi papulus cuilfaias prophetauit.<br />
B Qjtp-itur hic quare no fccit metionc in hac pfatione de I{egibus<br />
Ifraehvt de erobodfilio loas,qfuit cotSporanc'' Hofe£.I{egi]udis,<br />
Jicut Hofcas fecit infua ffationc.Similiter quare Ifaias no facit bic<br />
metione de Samaria,nec de Ifrachftcut Hofcasfecitjicet multa Ifa<br />
ias de his fphctaucrit,prout patet infr.vij.c.& xvij. & in aliis lo<br />
cis..yid^folet dici,^ Jfiiasprophetatntprincipalitcr contra duas<br />
tribus.&ideo carit I{cges,&fua metropolim.f. lerufalcm tanttm<br />
intitiilobabet.-SedHofeas cotravtrofq;prophctauit<br />
circa hocpojfct c'u<br />
dici,^ Ifaiasprout dicit Uiero.inprologo de ad<br />
. Sedvltcrius<br />
netu Chrijii,& vocatione Gcntiu,&alijs myUerij: nou^ iegis,qua<br />
ft htsiona Eu.mgelicam videatur texercideo de luda , a quo Chri-<br />
Jius dcfcenditfecundum carnem,& dc ltid.ca, in qna mtus esi, paf<br />
fus,&fepuitusj&c.de quibus pnncipaliter intcndtt,tanttmmodo<br />
facit mentionem aiijs dimiffis quafi incidetaiiter ab eo introdu£iii,<br />
A D D 1 T I O II.<br />
In eodem c.i.vbi dicitur in<br />
Tosiilia.Circaprimum dicitproplje<br />
^ ta:Au(Mx.ccx\\.i.^ngeli.<br />
Quod in hoc capittdo coiitinctuy circa deieflionem populi ludai<br />
ci^& caufani ipftus & eius medeld:Tosliliator cxpontt dc captiui<br />
tate eitis Babylonica,& caufa in<br />
fimiUter remedio, utpatet m Tosiil.Qu^<br />
qiiide expofitio videtur apianojcnfu litcr£ dcuiare, nam<br />
caufapr£cipua'pdici:e captiuatisfuit peccatU idoio!atri
33<br />
A ft/«Wtr.Etderelinqncnir ^W^Sion.f.IcYnfalm.reltemplu,<br />
^M non folunt ab bomniihtts jfed d Deofnit dereliBa. luxta illtid<br />
a4i«fc.2?.rf.Relinqueturvobisdomusveftradcrerta.<br />
Confequaaer odauo vt oslSderet ,quod licet maiorpars Crprin<br />
cipaltor apudludfos prfdiSafceUra& pxnas incurriffent,mhilo<br />
jninus oiiqHA reliquifparufvt feminaadfalutem remanferunt.<br />
ideo fubditur: Nifi dominus reliquiflet nobis fcmen , &c<br />
Vbigloffa.Bu ofienditur tjuf contra luda & lernjakm di£iafHnt»<br />
tdcaptiuttate^H B^manorum effet referenda, quajtdo in ^po^olis<br />
reliqui e faluffoRffunt,^ m ma die crediderunt tria miUa,&in<br />
toto orbe Siiangeltum feminattm esi.hfc tn glofja.<br />
Confequeruer nono vt ofiendat quodprediHf reliquiffemirules<br />
non erant de matoribtisfeu principalibns,<br />
nec tn tanta<br />
qiumtitate,<br />
ytdiceraitiirpopulHs.Ideofubditur:Au
3S AddICIO. i6<br />
eodemdicio cotermturfcekrati , & cojkmentur qtii dereliquerut<br />
A dominu,(fuodimpletur in perfidis ludm&dm ChriHum mditio<br />
se negantibus,qui quotidic confumuntur, vt injra dicetur.<br />
Confequenter<br />
decimoo6lauo dicitur: Cofundentur.n.ab ido<br />
lis,quib>facrifi.&c. qnodprimafacie yidetur contrapmdi£lam<br />
expofitionem. Tslam vt dtftum efl in templofccundopro maiori&<br />
in-<br />
frincipaliparte nvufuerunt idololatrx..^dquoddicendug>hoc<br />
telligiturfectindtmfalftm ajfertionem ludtsorum y qui cu interro-<br />
ganttir de caufa huius ditititrn^ captiuitatis in quafunt, rcfpondet<br />
^caufaeflidololatria qttam commiferimt patrcs eorim intemplo<br />
frimoj,& etiampeccatU vituli quodfeccrunt in Orekquodefl ma-<br />
nifeflifalfim.T^lqn-enimpunit Detis filios pro patribtis vltra quar<br />
tamgenerationem j vtpatet Exod.zo. prefertim cimfiiij nonfunt<br />
imitatorespaternortimfcelertmM efl inpropoftto. Ittdxi enim in<br />
hac captiuitate exiflentes nonfunt idololatm,fedproprie imitattir<br />
fcelus patrum approbantes occiftonem Chrifli, & hoc cfl quod diciturhic:<br />
Confundenturenim abidolisquibusfacrificaue<br />
run t. quafi diceret : hi qtti dereliquerunt dominum conftmentur,<br />
j) non confundentttr.ffgnitentcs de hoc tp Chrifltm dercliqucrunt ,<br />
fedpotius conftmdtmtur ab idolis qiiibusfacrificauertmt, hoc mali<br />
tiofe fingentes ratione prncdiBa . €t eodem modo intelligendtm efl<br />
quodfubditur : Et erubefcetisfuper hortis quos elegcratis.<br />
i Confcquenter decimonono dicitttr.Cum fueritis velut quer<br />
" cus defluentibusfolijs,& vclut hortus abfq; aqua :vbi de<br />
clarat illud quod dixeratpartm fupra.Qui dcreliqucrunt dominum<br />
confumentur. Qm quidem confmptto jit tribus mo-<br />
dis,quorum duofunt in hac vita. Conftmuntur cnim perfidi ludtei<br />
infua malitiaperfeuerateSiVelut quercus defluentihusfolijs, quia<br />
fiatus eorum quafivetuflate confumitur . luxtailludHcbr.ii.D.<br />
Qupd veterafcet prope interitum cOi.ponfumutur ctiam alio<br />
modo velut hortus abfque aqua.f.fapicnti£feu gratix.Tcrtio modo<br />
cofumitur ftatus pradi^iorumfinaliter in ignegehenn^ inextingui<br />
bili.de qu9 dicit.Et erit fortitudo veftra vt fauilla,&c.£t ex-<br />
fonaturfecundumprimavi expofitionem, quxponitur inpoflilla.<br />
P^plica. Circa Ifaiatn prophctam &primim ctits cap.CimVofiillatorcs<br />
exponit de ludm temporeprimi templipeccantihus, &<br />
ftmitis propeccatisfuis, & redu£iis ad captiuitatem Babylonica.<br />
Qualiter etiani S.Tho.boc capitulim expotiit.Eurg.immemor proiogifiii<br />
valde redarguit Toflillatorem , quiafape di£iafan6ii Tho.<br />
dcclinat, quie tamen vt ipfe dicit funt igne charitatis examinata,<br />
&naturalisrationisdi£iaminemtdtiplicitcrpurgata:ipfei}iceum<br />
& Toflillatorem redarguit , t.mquam eos qui aplano fenfu liter^<br />
deiiiarum pro eo, quia vt dicit culpa deicBionis hic<br />
defcripta fuit<br />
idololatria.qtiodinhoccapitulononaffignatur . Hoc&qu£dam<br />
alia motient ipfum adexponendumprxfens capitultm<br />
de Itidm cir<br />
cafinemtemplifecundiinludea,& lerufalemreftdentibits , qui<br />
Chrifltm negantes dereliquerunt dominum :<br />
blafphemauertmtfanlium<br />
Ifrael,&c.frout literafonat , & euangelic^ hyflori^e teflan-<br />
C tur, & expcrientia cettificat. Sedhuic expofttioni<br />
ohuiant multa,<br />
qu
C<br />
37<br />
A CJptiucrum.rideat Buro.^randlpenjor (juantii raleat.Exmutatlo<br />
ne.r.temporunt^jufx' um i.->
Ioh.t.C<br />
Dan.>.g.<br />
fMie.4. 1<br />
Cant x.b<br />
Pral.ta4.a<br />
39 Glororcl.&NicoIaideLyra 40<br />
^ a<br />
/w nouiffimis.Bietony.Ve quibus lacob dixit fu is :<br />
filijs<br />
A vt<br />
Congregamini<br />
annuncim vobis , quodfutummfit m nouijjmn<br />
diebus. Et de veniat<br />
paulo poft. lipn deficietprinceps luda.donfx<br />
cui profsimum eJiAndc lohiLnnes-.HouiJsima bora c//,in qua.f.<br />
lapisabfcifus de monteftne manibus creuit in montem magnmi.<br />
b Mo»x.Montes,angeli,pro-<br />
pheta:, patnarchae, apoftoli,<br />
alij niartyrcs,& qui miracu<br />
liseffiilferunt. Colles,mino<br />
res a maioribus lumen acci<br />
Saliens in monti-<br />
pientes.vnde:<br />
buSftranfthenscolles , Etalibi: b<br />
Ii.aduerfi»<br />
ludzof.<br />
Mo»tes in circumitu eius,&c.<br />
* Tertulianus. Monshic c<br />
Chriftuscft, fine manibus d<br />
praecifus,implens omnem<br />
terram: apudDanielcmoflenfus.<br />
* Procopius. Montemdi-..<br />
xitecclefiam Chriftijdequa<br />
quce fupra montem eft, ciui<br />
tatem abfcondi non pofle le e<br />
a TVbi venit plenimdo tcmporis.mifit Deus filiu fuum. bfln vltima itate.<br />
cTPr»dcft'na[usa Deo .ignus occiftis aborigine mundi.<br />
tEt eiitin nduiflimis diebus pra^paratus<br />
a*Qnemqua(i lapideui vid.tDajiiclabfi:ifliim demunteiinefflanibus,<br />
&c eJf f in nioniem roagnum: b^Ecclefiac<br />
aflncarnaium. b ^FIuicsde gcntibus<br />
gentcs<br />
gimus.Montiporro, Chrifti<br />
comparatuseftmterramdcfcenfus.quiamonscftquoJ<br />
in terramultum eminet, ipfaquediii caro,terra alioqui<br />
natu rae comunione exiftens per ea qua habet cii Deo affi<br />
nitatefurfura aflfumptaeleuataqueeft, quaqui imitant<br />
B montes iUi , & petrx domum Dei fulcientes vocantur.<br />
qualis Petrus hxc<br />
extititqualiseft itequifqnis<br />
ca-<br />
tuper<br />
ducaeuedusrerudiuinarucognitionc |?fruitnr. lidcni<br />
vero ipfi montium vertices, in quibus con ilrudta cft do<br />
xnusdomini eleuata luper collcs , idcft , terrcK cumulos,<br />
mo-<br />
nndns domus domini in verticemotium<br />
a ^Defid-tio fidei' b f Citoabund^.<br />
& eleuabitur colle.s. Etfluent ad<br />
fupcr<br />
c f Poftula a me, & dabo tibi<br />
d TPaffibus fidci.ludai.<br />
ciim omncs gentes : &: ibiint populi<br />
atNon omncs.quiapauciorcsdeludaEis. b TNon contenti piopna lalute<br />
hoftabuniut fcinuiccm. vna:. Venite afccn &c.<br />
itiiilti, & dicent : Venite , afcendamus<br />
^Chiillum.fDci. a^Ecclefiam. bf^Iunioris poputi.i.Chriltiani pet lacob<br />
fit;nitic.ni.<br />
ad montem domini,<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
* ^«od in aduentu M.efiu muns iinai ZP" mons Tbabor&mons Car-<br />
mehquifuntprope monte Sionfmt adducenii diuina vihute & fu<br />
per illos mons Sicn dtbet ponr:vt ftc implcatur dtcitur :<br />
quod<br />
Erit<br />
mons domtis dornirii in vertice motium,&c.Sed boc dulii reprobat<br />
J{a,Sa.fuper locuifiu,dicens:Quodtalis cleuatio non cji mtc.ligindafecundum<br />
loci mutationem,Jedper ftgnorum operatiom m, ^a ma<br />
iora fignafiendajunt tunc in monte Sion,qua in alijs iribus Jmt fa-<br />
Ba.Et in hoc dicit veritatem :Jed in hcc dffitit,^ dicitfmurum qi<br />
fer Iffum ^'i^renum fuit fa^um,quod fic paut: Maius ftgnti fa-<br />
Bum in monie Sinai,fuit datio legispcr angtlum loquertcm in perfona<br />
domini ^61 j.maiusfignum ftne cornparaiionefuit,qubd Chri<br />
ilus verus homOyVerus Deus,in templo docuit legem cuangciica: in<br />
erat in monte<br />
quo legitur plurics docuijfe . Quod quidem templum<br />
Sion,vt frtquenter diclurneH,vbi etiam ctcos & claudos curauir,<br />
& multa alia miracuta Jtcit : Vbi etia ianuis claufis ad difcipulos<br />
^ intrauit,fuam refuri(e6iionemmatiiftsiando: Etibi Juper apoftolos,<br />
aliofque difcipulos,fpiritumfan£ium in diepenttcojies rniftt. S^od<br />
fuit maximu miraculuj.^ homines jimplices C^ illiierati cesjcii-<br />
pturas intelligerent,& linguis omniugentiumloquerentur. Etper<br />
hocpatet, quodmaiorafecit lejus na^arenus in mvnte Sion, quam<br />
ynquam fuerunt fa&a in tribus montibus pr
cfS.g.<br />
4»<br />
Ifaia: Cap. iL<br />
a De 5"iti».Non de Sina perra,fed de monteSion in ^a quo<br />
iJCiwff.xNonuc j>inapcira,icu uc iinjiiiconjiiiiiijuu Spiritualifcrgladi; mutanturin vomcfcs, & lancca: D<br />
^ quoque in templodocuif, quod non oportuitpropheta & duritiacordis vomere , idefl vcrbo Dci frangitur , &<br />
'^ Ierufalem,inqua templuni& religioDei. Dominus infalces, cumfeditionesdifcordiarum &ir3epelluntur,<br />
mori cxtra lerufalcm. fpinx vitiorum b Z.^jrcrTfr^ttw.Sicutfupraverbum&lcgemfimulpo<br />
cradicantur, vt femcn fcrmonis crcfcat,<br />
& tandem labores manuum noftrarum manducemus<br />
fuit , vt principcs audirent<br />
vcrbu,le?empopulusau-<br />
^ ^^^ ^,,^^,^^^ .„ ^^^^ ,,^^^ ^ .Faciiiora ma„d.« quib*.<br />
gT«d,amurad
l<br />
43 Glofor3.& Nicolai deLy ra 44<br />
qui erantabipfonafcendiprincipioa Dcoah'ei.ii,ah*cni- D<br />
a iluh repletlfioityVt r/2w,eJrc.Romanis.f.ei:cicntibus Tudxos,<br />
in ludxa habitauerunt alienigenE, vndccunq; ad-<br />
^ d\xQ.i aTito&yefpafiano.velciterisprincipibus.Vel,<br />
priufquam a Babylonijs vaftarcntur, haec commifcrunt<br />
jiibimpijsregibus.<br />
4« Procopius.Qiianta ma fNatuiam. a f Scilicet. fQticndam. fCui dcbetent efTe iimiles.<br />
}a pariat diuinatio ( habet<br />
b uEt merito ptoieri(ti:quia.<br />
.n. caufam cur a Deo relin a cnim popiilum taum domum lacob , quia<br />
j ^lniquit.iie 8c Uolis. b f In Af jrptOjVel in teria promi(Tioiiis , temi.otibus<br />
. iu-*icum. c fQuja j:atntii auium futuraprsclirunt veljpratfigiunt.<br />
treplcti funt vt olfm, dTaugurest habue^<br />
gena; nuncupantur<br />
alLxx.Alienigens.vnde: alienigenae mihifubditi lunt. I^Vel Palelimi.alia<br />
liteia:quihuic(uperftitioni iiiaxSmeli^ruiunt. b «r\ Deo teccdendo:vel<br />
ilibu<br />
, & ob id forfan quod aud i fornicatione,demuUcribus<br />
ahcnigcnisnati cflent.<br />
d AUegoricc . Tueris alienis, vel fateUitibus d^smonum. If».i8.
4T<br />
b T^on cgo . Non malcdi-<br />
liaix Cap. II. 4^<br />
"^ ibi ftatua Adriani & idolum louis.vnde : Cum videritis<br />
"* **<br />
'a abominationem defolationis ilatem in loco fando, &c.<br />
^ Bafilius. ExaggeratiocftmalitijE.quodvirquilon-<br />
^e erat princeps dono intelligcntia: & idem prxualcbat<br />
in fuis<br />
digerendis opcrib. ,<br />
propris dignitatisobliius.<br />
ie eo dciecerit, vt adoraret<br />
idola . Is inquam, qui imagocft<br />
Sc gloria Dei , Chrii<br />
Hum habens fupra fe f Eta^loria<br />
caput<br />
infra idolum fcfubftrauit.<br />
tNe Hisadde,quiavir.Hocom<br />
nem vinat calamitatem.<br />
maieFijtis etus . Quia vcnict cuni potcflatc D<br />
magna,& maicftatc Luc.ii.c.<br />
Moratiter . Abfcondercin fofta hu. Utra incubiculum, Mat:h.*.a.<br />
& clxufo oftioora patrem, ,omnibus fuperue<br />
alQ^i v.rcuofu^ciVcvidebatoi.quia vit avittute. btQuiauntacomnulciuiit. niet vm r-irvriii ii-ic VnC<br />
cfAliisd.mittam.fecunduinLxx rxpcfoniDfi.<br />
niCC Vna . 1 CaptlUUaS Ol-<br />
•* -'• •« •• t funt, &deiudicij dichjec<br />
afEt. YStatnas 8( huiufmodi. f Admiiabilis demeniia. Quidmelius:quo4<br />
taSumelt.an qui tccit.<br />
humiliatus cft vir.t Non crgo<br />
dimittas cis.In<br />
ai^Q^ianon visconuccti.bTTuncdiccntmonubus:Cadite fupernos: jc col-<br />
•<br />
libuvcoopeiiienos.c llnfpelnncis quod & fjftum efl.ficut hiftoricinairant<br />
egorice<br />
o.ioi.<br />
^<br />
dtlfaias,fcdbcncdicif.quia c<br />
imOrCCatUr eiS qUOO lUllU<br />
gicJcrcin pctra,&: abfcdndciein fdfla humo<br />
U af Baby!unio(umvelR.omanoraiii, perquot Deus probauit le limen<br />
Cft,'&OemftumbonU Cft. - dum^Sc glonficaodum.<br />
. . . n •<br />
ScddcRomanismcliusin f atacictimorisdomm!,&a gloriamaieltatis<br />
tclliliftwUre mfofii bum.uiti carne Chcifti confofta cla<br />
uis<br />
4<br />
5<br />
6<br />
i Dominiexertituum. Vbicunq;devidoriavelvindiftapn,i8a.<br />
domini loquitur,dominum cxcrcituum cum comme- ibid.j«r.g.<br />
inorat,nc dubucmus dccius vidoria, cuius tanta cft potcntia.<br />
k Cedros libam.t^ox Domini confrin^entis cedros.Et.yidi im- J-p"""-*-^* ..<br />
piumfuperexaliatum & eleuatum fitut cedros Libani,&tranfiHi, dmLKX^<br />
& ecce non erat . Sunt tamcn ccdri boni odoris ,qui cum Dcute.j.ai<br />
Apoftolo diccrc poft^unt: ':hrisli bonus odor fmnus,Vnde cc E<br />
dri Libani quasplanta.&c.Etalibi:Ponnon hominum.<br />
^ Proco-<br />
fecit t^abucboionofor vcnire cum raldemagna & excellcnii potC"<br />
flate cui nttUus deregno ludx potuit}eftflere,ideo fubditur.<br />
6 Oculifuhlimis hominis./.Jcrfw/* regis,quieleuatiisinfu'<br />
rtbtUaucrat<br />
perhiam<br />
Cbaldxis.<br />
7 Hu miliati funt . Quia fuit captus & cxoculatus,rt babetwr<br />
8 Et incuruabitur altitudo virorum . Quia viri bcllatorcs<br />
fuerunt occift & captiuati.<br />
9 Exaltabitur autcm folus dominus in die illa.'.(«»c ap<br />
parebit cius potcntia in puniendo peccatores . Ideo fubditur.<br />
10 Qmadomini cxcrcitnnm.r.tempus<br />
ii Supcromncm fnpcthnm.t.corde etatum.<br />
11 Et exCcKum./icA- ambitwne.<br />
vindi^i/e eius.<br />
1 j Et fupcr oem arrogante i.fuperbi loquente conira D%um,<br />
! 4 Et fupcr omncs ccdros Libani fubl i mcs & crcdas,&<br />
fupcr oinncsquciciis Ba(an,f. machinjTuctJ txtalibus lignit<br />
non potuerunt eos defendere.<br />
4< I Et<br />
uis&lancca.<br />
4 '^ facie timoris domini,& a gloria maieftatis eius.f. in iudicio<br />
finali,in quo Chriftus apparcbit<br />
in maicftarc.<br />
6 OcuU fublimis homtnis htimiliati funt,& incuruabitur<br />
altitw^<br />
do<br />
w>or«»w.i.fupcrbi tunchumiUabuntur.<br />
I o Quia dies dumini exertituum fupcr omnem fuperbum. fcil icct<br />
cordc.<br />
II £f c.vcc//«w.i.abutcntcm potcftatem.<br />
1 3 Etfupcr omnem (jrrogdHifWJ.locutionc.<br />
14 £»y«pfro»»nc/ fcrfro^. i.principcs fupcrbos,<br />
Tom.4, B 4<br />
*
% ftu<br />
Ezech.Zt b,<br />
Allegotice,<br />
47 GloforcJ.&Nicolai de Ly ra 4B<br />
/iS 4c Procopius . Eos per Libanos cedri intelligit, qui fa-<br />
5<br />
occecati intumcfcunt.Na & ipfe procera: valdc funt<br />
necvfibusidoneosfruaus gerunt,vixquevelfcnefcunt<br />
vel putrefcunt. Erat vcro omni idololatris genere reter<br />
tiffimuslibanus. Hinc&quseineovagabantur,maias<br />
Ad literam . Venientibus<br />
Romanis, & turres & mu- c<br />
ri funditus euerfi funt .<br />
Allego.Qiiia qui vita,&vir<br />
tutib. eminebant,vel pree- e<br />
minere debebat, in illadie<br />
fubuertantur . Turris, vcl<br />
ad munitionem vrbis eft ,<br />
vel ad fpeculum fit . Hanc<br />
computatis fumptibus de-<br />
bemus jedificare omnes .<br />
Sed fi fuperbierit, cadet fu-<br />
per eum a quo aidificata<br />
fuit:ficutillainSiloa vel le<br />
rufalem qus 18. homines<br />
interfecit. Muri ecclefia2,fa<br />
viri<br />
picntes & omni ratio-<br />
ne firmati , ne dogma per-<br />
uerfum i.^.». praeualeat .w»»...v... veritati.<br />
. 1....V.<br />
d<br />
naues onercnimio grauat? facile fubeuntnaufragium,<br />
ita coipora multa aUmoniaobefa.per voluptatemillcce<br />
brasjin voragincm perditionis demerguntur.<br />
d Tharfis . Cuiuslibet maris. Heb.n.quodcunque mare<br />
Tharfis appellant , & quafcunq,- congregationes aquaru<br />
,quib. df:£^o iniwm. b<br />
pei; omncs colles eleuatoSj5i fuper omne rur- t Heb.putant hngua lua ma<br />
Zoladmm^c i-.ii '^ poteftates:credi fignificant.<br />
a Montes excelfos.Vto<br />
" ^<br />
,r ^ r<br />
, . f fc proprieTliarfisappeila-<br />
;St««m^^^^ rimexcelfam, &fuperomnemmurumuni- .\i Sialiterdicitur,Syrueft.<br />
varic<br />
tatevirtutum.alij bonorii<br />
inontes,aIij colles appellan<br />
tur.Pro diuerfitate vitioru,<br />
ali) impiorum montes,alij<br />
colles<br />
fuper vos<br />
aTScilicetTNobilltate: bfSupetbia. c f<br />
b<br />
b Et ftipe<br />
Luxuriofos qui fruftificilit<br />
pords.i.iiamonibus .<br />
maria.Iuxta i\\a:Congregatio<br />
nes aqnaru appellauit maria. Si<br />
fublimes 6^ered-as , ^ omnes cut narrat<br />
fuper quercus<br />
lofephus , aduenicntib.<br />
Romanis,q csuperiores.<br />
Bafan.Etfuper<br />
omnes montes excellos^& lufSuperbos.<br />
in Bcn.i.b.<br />
lofephus<br />
por<br />
tib. erat coprehenfi funt,&<br />
naues eorum fuccenfx.<br />
t Heb.putant lingua fua ma<br />
a TEos qui manibus lucra feftantur<br />
AUegoricc.<br />
tum, Scfuper omncs nauesTharfis, & fuper<br />
aTTemplur.i quod valde pulchrum.virgines & iuuenesbf Humana tatione con<br />
ftruari erieens fe cotra ratione p-'.cTAlij venudati,alij occili.alij fame mottut<br />
omne quod vifu pulchru ell. Et incuruaoitur<br />
a f l^oientia, nobilitas.<br />
omnis fubh'mitas hominu , & humihabitur<br />
a f tdeft altus apparebit, vel in iudicio.<br />
altitudo yirorii, & eleuibitur dominus folus<br />
a fCum drderir inimicos fuosin captiuitatem. fldola. fHoc ad vtrunque.<br />
f in die illa.Et idola conterentur.Et ia<br />
penitus<br />
afldeft l?tibulacordiuniinquibuscotidiialunt.<br />
b f Vtabfccndanturprae<br />
cipiiikterrahiantis.<br />
n<br />
troibunt in , & in<br />
fpelucas petraru voragines<br />
a 1 linmink a domino.bfOu.indo apparrbit glotiofus qui contemnebatur.<br />
terr^E a faciefbimidinis diii et a ma-<br />
, gloria<br />
sf Q^^ii videbaf dormire bfPer Roinanos vel Chaldjfos vel i luditiocfTerrenos<br />
ieftatis eius:cum {urrcxei itpeicutcre terram.<br />
fPromiffionis. f Captiuitatis.<br />
~<br />
a fFalfa dogmaia .<br />
b<br />
f Eloquentia;.<br />
5 e Incuruabit. omnis . AUeg.<br />
Humanus fermorationa-<br />
bilis videtur, finon fit diui<br />
4 na: fcientias comparatus .<br />
Cum autem mendacium<br />
veritati, quafi ftipulaigni<br />
appropinquauerit,voratur<br />
5 &deperit:&dogmatafalG<br />
tatis qu£e idola vocantur,<br />
6 ab eo quoqj quoconfifta<br />
7 erant, penituscoterentur.<br />
f Etidolapenitus . Hocm<br />
captiuitate Chaldasorum,<br />
quando ludsorum idola<br />
8 comminutafunt, &inBa»<br />
bylonem afportata metal-<br />
9 la.Invltima.n.captiuitatc<br />
non leguntur ludaei idola<br />
coluifle. Ideocommiftim<br />
i&,49.j.Tecu vnde"'domrnus ad icrufaia S tln die illa homo t idola 10 de<br />
proijciet argenti vtraq; & de die iudicij<br />
dumLXX. a<br />
loqxiitm. Suptrmanusmeas<br />
finquibu confdebant.<br />
t ^um dicat lioc fpcciaUter<br />
bfssp^nta:.<br />
Ibidetn5>.e.<br />
-1- infraji.d.<br />
I Oginia.<br />
;.Reg.ii.a<<br />
Pfal.47.b.<br />
Pial.io
49 Ifaias CaD. II.<br />
A a rt ador. tal. Non i n te ,<br />
^fcd ficut talpjE fimulacra<br />
gcntiumoculoshabent &<br />
non vident.Et ficut velpcr<br />
tilioncs quelucefugiunt,<br />
cecc.n.funt.Sicomniadog<br />
ap,<br />
vt adorarcc talpas & ucfpertiliones .<br />
Etingredietur<br />
t fifluras petrarumA' in cauernas Cixorum<br />
a facie formidinis domini,8^a gloria ma<br />
ieltatis eius , cum furrcxerit percuterc terram.<br />
1 tHicverfu-ia I-XX. non habftur. b tCht.ftj.<br />
mataventaticotraria:qui nni
Allcgorice.<br />
Ccne i8.d.<br />
t pueri.<br />
£blcfcet,<br />
Match. i2,i.<br />
J» GIofyrd.&NicolaideLyra 52<br />
ros audire noluit.<br />
d Trincipemfuper cfuinquagintay&c.<br />
Aliego. Princeps g<br />
poenitentiae, & eorum qui<br />
faluantur per p^nitetiam h<br />
Chriftus eft . vnde dicitur:<br />
Quod fi quinqnaginta viriiujli<br />
inueniantur in «'«jVarCjfaluan<br />
B da fit.Iubileii quoq;quin- i<br />
f<br />
Et dabo pueros.Cxxm Cffitcra in pcrfona f fua dixiflet.fu<br />
bito inducit dominum loquentem pro maiori authoritatc,<br />
oabcy&c. Talis fuit Roboam qui fecutus eft confilia t popuC<br />
Num. 14. c.<br />
Firti bellatorm.J^OR cft apud ludfos qui pro lcge bcl-<br />
^<br />
I. Reg. i.a.<br />
l>roue.xc.i<br />
Eccle. 2^.a.<br />
let qui fm eam iudicet:cmnesenim vani & flulti (unr.<br />
. b Et ariolum . Qma ahqii vera ariolantur vt Balaam,&<br />
diuini confilio<br />
quinquevrbiumPalaEfthinorum.quoru<br />
arca domini remifla eft.q.d.Et veri & falfi aufe<br />
propiieta;<br />
renturaludaeis.<br />
c Senem. Quem LXX^re<br />
sbyteru<br />
tranftulerunt. Glo<br />
riafeniscanicies.i. fapien- a<br />
tia,de Canicics homi b<br />
qua.numprudentiaeft.<br />
Solus c<br />
Abraham fe- d<br />
presbyter.i.<br />
nex appeHatus eft,quia pau<br />
cioribus annis quam mul-<br />
I.Reg.u.b. tiquiab Adam vfque ad<br />
Sem vixit.Roboam perdidit<br />
regnum quia prcsbyte- e<br />
iuucnum,cum quadraginraduorum annorum rcgnum<br />
ccpiflet.Salomon aiit.i 2. annorii , nec tamen iuuenis di-<br />
. .^L,-,_ r ,. ftuseft,quiafapies.Daniel<br />
'<br />
» TVtnemopomtrefifterchoftibus vinbilibus l!Ueinuifibilibus,quiirrqueho-<br />
:,,J;^;,- „,,„,.<br />
die iicuiunt. b fQuia Romanosiudicespoa taptiuititem habueiunt. c fliam qUOq, aniC lUaiLlU pUCl ,<br />
nontltprophcta:;6£nosnoncog.ampliis. ^ ^ poftq iudiCauit,feneX ptCtem<br />
5^irum bellatorcm , & luaiccm & pro | sbyter diftuseft , quia fa-<br />
TMotibus. ^ I picnslndcprohibet Apo-<br />
2 ftolusepifcopu ehgi neoj<br />
phytum,ne fuperbiat ficut<br />
Dan. ij<<br />
phctam<br />
diabolus.vnde: Fidebamfatanam<br />
ficut fulgur<br />
de coslo ca-<br />
8^ariolum & fenemrPrincipem fuper<br />
a b<br />
l^Qujnquagefimum caputaccipiuntLaeuitsianitores. f Qu^i {ola vultus reue<br />
rentiarolt;thonor.in. c fVf inconfulr-oainiapricipitcnt.<br />
quinquaginta' & honorabile vultu,& \<br />
confilia<br />
^<br />
a TPrin"
alher.<br />
i.4.olluii^uvA>.iiit:^ p
55<br />
GlGf.ord. &:NicoIai de Lyra 5^<br />
^ a Topulum mtum.^ Hierony.Loquitur fermo propheti-<br />
A cus contraScribas& Piiarif£Os,quiturpislucri gratia,<br />
vt accipcrent decimas & primitias filin Dei negauerunt.<br />
Caueamusnefimuscxaftoresin populo,ae iuxtaim<br />
pium Porphirium matronae& muliere* fintnofter lena<br />
Porphifijfiul tus,quxdominentur in ec<br />
titia.<br />
clcfijs : & de facerdotali<br />
foemi a<br />
ffllTugradufauoriudicct<br />
crifunt. narum.<br />
tduftore.<br />
uu.<br />
b Toptle nieuf.-^ Bafilius.<br />
adolefcentulis fubij-<br />
Qai<br />
ciuntur,quiiugo premun<br />
•j« Bafilius . Perfpicuum<br />
^"'^il^.<br />
nb.ad1<br />
Vltimum ViqUe CUl , ftlandisverliis. b*^Ne laudeshominemin vinlua. ^Rcftirudineiu operum.<br />
mumexii<br />
funt, iibertateinfuper per<br />
immodica feruitute perdi<br />
dere,digniores funt quorii<br />
mirereantur exaftorcs ,<br />
quam<br />
a fOpCTationum. b ^AHomino. ~ fVcrba domini. c BenequJa.<br />
b<br />
enim manum eius ficcei : t populum meam<br />
a f Non doftores. 5^Sciibx& Pharifaeiexhibentesiidniitias & decimas.qui doce<br />
ledebuerant.<br />
b «rEoium,vel ipii elfTminaii.<br />
cxadldresfui<br />
{poliauerunt,&<br />
mulieres domi-<br />
a fQiyfi:Sedne treda.eis,qui3 Popu.m:;. b 5^01eumautem peccaiorisnonimpinguet<br />
capuc raeum. ISaceiloiesadulantcs eis ; quibusaccipiunt.<br />
ulbru, &abcxaao- b natasfunt eis.PdpuIemeust qiiibeatum tedi- +<br />
guntur,qui pcnu cunt, ipfi te decipiunt : dc viam crcfTuum tuo- t<br />
^<br />
ria rerunii nqUib. eXOluant C<br />
: f Malelaudandr.<br />
debita,m feruitute fcdadi rum ad iudicadum<br />
diflipant.Stat dominus,& ^<br />
eft in nos intendi fermonem D<br />
hanc,qui quidcm in presbyterijordinecooptatifumus.<br />
Veftr.x fidei concredidi vineam iftam, vtqam excolerc-<br />
tis,vos autin veprcs rcdadam abfumpfiftis. Fitaut hoc,<br />
dum docemus qua; non conueniunt , dum palmites ari-<br />
f Tandem. ^Ariernum.<br />
flat ad iudicandos popuIos.Dominus adjudi<br />
a tProphciis & patnnchis vnoe. Quandoledeiit cumfenatotibusterix.<br />
ciumvenietcum scnibus populifui &:piinci<br />
vt eos beatificent.<br />
a fApoftolis Dcquibus.Conftitucseos prin f o.t. o fO Phar fzi & ictibi.<br />
Iere.(f.cl. C Et ptam gre(p4um,Scc. In-<br />
c ^VioIenier exigendodecimas,& huiufmodi.<br />
]|zech.ri. tsnogate qu^ fit via hona , & e cius.<br />
pjbus Vos eiiim eftis<br />
dcpafli vineam<br />
"<br />
mea.<br />
ambuUte inea.Std fi erraui-<br />
|oa.i4.a.<br />
f Innocentis.<br />
Domum Ifrael. b Senfu vel (piriiu, qui folueie fi<br />
poteiat nec Ce dcfwnderc.<br />
c Elt. d<br />
mus^audiamus dnm in<br />
fQuaii.Ideodamnabit ves in iudicia. Nanque<br />
o pniicpcs.<br />
Ezechieledicentem: D
57<br />
^Moralitcr. Pro et*,/fttoJ fleua<br />
A ujimr. Corripiuturanima:<br />
(<br />
Ifaia! Cap. 111.<br />
a T Vt ctJam IncrfTu videntcs aHicfrent.<br />
dcbaCj&ambulabam^rpcdibusluis.&com- f ad militiam Chrini,queEzech.8.c.<br />
a f Oriute rapini • paupeniin. b1 v'! pro {^matu<br />
Ct<br />
inp«dib. ^<br />
Jgronnnia.<br />
•-<br />
'<br />
quxinrupcrbiacriguntur ,^<br />
i"<br />
1 1 bl<br />
- "<br />
-<br />
bi .<br />
,<br />
?^'"« &non virilcmduritia,iccl pater fignauit.vnde.-rtt/i.<br />
a politogradumccdebat:Decaluabitdominus<br />
i-uc-«s.c.<br />
,^^"' d;fl"olutione feminca le£ta .<br />
tur, & pcrdui' ornamenta<br />
a » QHopeccafadetcgumut.<br />
verticcm hliarum Sion,& dominus t crincm ^<br />
VirtUtU,qUetOrgbUS, mO- a «r B.omsnisirruent.bus.<br />
nilibus,armillis,&huiuf- b canimnudabit..lndieil]a aufcret dominus 4<br />
niOdidcfcributUr.COntra » f LiinnIxEcrlcfixoinamcnta, quialole iulliti^iHuminantur. J _^<br />
quoquc foeminas harcdi- c ornamentu calccamcntorum, & Itanulas,<br />
6<br />
6.io.e. a Df «/«j/^tf.Qiiod occuUu<br />
cftpafcbir, &foedacaluicicsapp.ircbit.<br />
Nihil enim<br />
B opcrtucft,quodnonreuciciur.<br />
b /B' bTIuucor» , iiiU.tiaiuftincni tviabiteom.«rRomano. 28 k'ntCfpOnlO lcmpcrinlu-<br />
cium.Pulchicrrimiquoqucvirituidadioca-<br />
^<br />
^9 aucrit,&corrucnsinpul<br />
io iicrcm (cdcbit.<br />
f Miiatoic,<br />
dent,&:foitcstuiinprxlio.Etmcrcbuntatq; ^' ^ Lugebuntportxeiusy&de.iCin^Mr.c<br />
^<br />
.1Qu5,
I<br />
Gloford. &Nicolai de ra<br />
^9 Ly 60<br />
A & hulufmodi vnde ajpiclenti beneftngula que<br />
de hac materia con &hoccum dicitin cap. feq. f. 4.<br />
In die illa eritgermen domlniin D<br />
tinentur in boc ca. magis videntur pertinere adftatnm huim cupti<br />
uitatisyin qua nullum robur habentyfeu valetudiiiem , necprophe'<br />
tar», ncc ariolum,& fic deftngulis bic contentis. Qux inglo.^ propib<br />
appUcantur huic ilatui eorum bodierrio,&<br />
cu red-<br />
fpecialiter<br />
ditur caufa buiufmodi panarum, cum dicitur. Rjdit lerufilem ,<br />
concidit ludas, quia lingua eorum , & adimuntiones eorum contra<br />
Deum,proprit videtur competere ludxis modernis, qui quotidie in<br />
fuis expofftioniJMLIC^. Inc. i.poHil-&Burg. differuntin appUcationc:<br />
quia pofiill. applicat aU capciuitatem B <br />
vos v,.i<br />
ideft Chriftum Dequo dicit 2.Cor. 1 1. a. Defpondt<br />
viro virgine cafia exhibere Chrifio.Licct cnim virginitas quatu<br />
ad id cp eft corporis rccupcrari n6 pollit, tamcn quau<br />
lu ad id, quod eft ex parte mentis, p6t rcparari,diccntcs.<br />
X Tanem nofirum comedemui. ideft nolumus amplius otio-<br />
se viuercfed dc laboribus noftris.<br />
3 TMtnmmodo inhoistnr ticmn tuum fupernos . Ideft mbis
upra.<br />
JC)9»<br />
^l Ifaia^ Cap. 1V-<br />
a Eterit.<br />
•jcEufcbius.IlIifuntquosappcIIorcfiduum,<br />
rclidi fuerint<br />
A quicxVaftitateludxi.inuidaaRomanis<br />
in populum Dei, Apoftoli difcipuli omncs & fideles, re<br />
liqui autcm fame, aut incendio, aut pcfie,<br />
aut fcrro abfumpti<br />
funt.autpulfibonisomnibuspcr totum orbem<br />
funt difpcrfi , foli Apo-<br />
ftoli, ^ fidclcs fcruatiex il<br />
la cladc,pcr omnes terras il<br />
luftrcs,&inclitifuntfadi,<br />
inidificatis ccclcfijs.<br />
b Qjafcripmefi. -jeBafil:<br />
In fupcrna Icrufalcm crcdi<br />
i>iIccftc
Cxod.rj.d.<br />
Ifai.«.d.<br />
PfaLjoj.b.<br />
tTcgme*.<br />
Liic.i.?.g«<br />
A<br />
tlerem.i.d.<br />
t Platisvitis<br />
«pUinz.<br />
DiuiCo.<br />
Vinea dAi.<br />
- .05.<br />
ttftBaait.<br />
ista.<br />
t<br />
«T Kaix Cao. V. *^ »^iiT )<br />
•}« ^ Bafilitij. No ccfTaf vbiquc fcripturae vitibusnortras<br />
A animascompararc.EascircundcditlcptOjtum eakcue«ritaccquz<br />
cx<br />
pra:ccptisrclultat,tum ipiaangelorum cu<br />
Hodia- Immittet enimfeautmedmui /t conjiiiuti an^tlus Domi-<br />
ni in tncnin timnjiumium. Dcindc quafi valla, fjue perti<br />
cas nobis dcfixit, pofitis in<br />
ccclclia primum Apoilo-<br />
lis,fccund6,prophcris,tertibdodoribus. Ejtcmplis<br />
vetcrum renfus noftros m<br />
fublime crexit,ncquc pcr a<br />
mifit nos in humu cflc de-<br />
icftos. Vult ctianosquafi<br />
clauiculis,amplexibuscha b<br />
ritatisproximis inniti.<br />
Qiiin& anobis dcpofcir,<br />
vtdumdcfodimur, luflincamus.Dcfoditurautcin<br />
anima.dumfccxuitmun- c<br />
di curis. Opus eft caam, vt<br />
ncvitcmhanc noftramfi d<br />
namus farmcris noxiis fyl<br />
ucfccre, & luxuriari.oftcn<br />
tationcm , & laudcm fu-<br />
E gicntcs.<br />
hcb. 4« Idcm. Turrisinmcdio<br />
ition. zdifkata . templum eftin<br />
^F' mcdio ludxx. Torcular<br />
ipfe (ynago^a , vcl prxparatio<br />
p legis obfcruationc.<br />
^* Ambrof. Torcular fic<br />
didum cA, vtpial. dc tor-<br />
» T Teni[.lum. T In quj ffuge» rtmnirttmiSi inCdantcs benias profplcetfra<br />
b «.Alt»ie vh^ fundebatur fannuis hoOiMu. c »Vt :n cojem loco vu» prxmer.<br />
cauic ruriim mcdio ei',& torcular exmixitin<br />
a « Fruc^us bonorum uperum. b n Ubrulc» drftx , quia<br />
n^lcjntur • Ainaritudinuia ad verba profhetarum noluerunt fe<br />
lotrijitrcauferendomala vit.elua:<br />
1 3 Et noti fo. i>uia fojforiodiuini timoris nonftieruut retraHi<br />
ab Dmuitaiibus (i^ts.<br />
14 Et afccndcntfu ideflcalamitatespungcntes,&miftria:- et<br />
^utaad liuram populo dutio ni capiiuitanm vepres,ctfpine crcue<br />
runt tn tcrra p> Ucft 8u culture.<br />
1 5<br />
Et nubi ma.&C Quia inttrra illafetuta eJlftcciMs magna.<br />
* Vinca<br />
Terditio tua exte IJrael , lauiummodo ex tneau.xtlium tuum<br />
Et<br />
fubditurpunitiocum dicitur<br />
7 -^i^fcramltpir/i t/
^7<br />
Glof.ord.&NicolaideLyra<br />
S a Do. iftitl &c. Ex quo diuifum ctt rcgnu , dece tribus<br />
A Ifracl diai funt. dux aute Iuda,in c]uibus reges<br />
de luda<br />
rc"nauerunt. Cuius virigcrmcndclcaabileDco,quia<br />
apud cos erant facerdotcs Lcuitx viri , rehg.oli quonia<br />
hxc ifaias loqucbatur.vcl quia Chnaus ex cisnatus cft.<br />
perat Chriftus, vt nos pro<br />
SSS^r^P<br />
pcribus, fic cxpediti magis<br />
baiulabimus cruccm .<br />
d viauribus. (^afidicerct<br />
propheta , Wxc vcrba intcrioribusaunbus<br />
audiui.q<br />
funtdomini cxercituum<br />
S dijlSs&S&tmodi
6^<br />
Ifaia; Cap.Vlap,<br />
A &'fti.gdu.sdeDeoedocen?mane.Scdc6feftimns6no<br />
-A Va-^ A ^TA*^^^'Qi'3'n-femporispartepofrent<br />
y^ fupr.. afecxcuflb lurrexerunt confe«d ««*.<br />
UmpcriliHm ..<br />
3 Ncc opera manuum cius confidcrabis./c;//«/ qualiter<br />
f««««-cr«,r >;,«,;„ carnainatispropter ip/im mundumdUu^<br />
u^ojub,teriend.,G,n.^,^^ ^un,^,,„„,^,,Z«, ^T/W/./,«rc>«<br />
"ndenu.,Gen.t9.Confe,]uenierJubdituriu<br />
Lur!f2T'' ?P"?"' ^"'^"^ *^" f^P"i"^ mcus./V.,1 dutetur./fatas<br />
emm iof.eOaiur de<br />
futuro vJmodum ""aum orMerM »f«pter<br />
urtituditrm pr^KrtU prih.<br />
{ueHOtt.<br />
'<br />
^ Aa,,u^^i.<br />
4 •<br />
Qi^ii^non habuit fcicnfiim '«-«cntiam >«/,/;, j .<br />
• /-<br />
^ppltcando ingemumftiu<br />
Lt; '""'f-»nie.&c.ai«>/i»d^Mortf(/jr/w,<br />
f«/i;a^'^ !;«.;"*.?/"" '"^"""* *""^^ foi.6cc:,dejrcapl<br />
??/ «.2 . '"''^'P''^'''^^' Ponuntur mortuorum cadaucra.<br />
"fulT^rl"''' "^' '^'^""'^'"' ""'"'^ damnaforuadpur.a.<br />
^niatuc nullusadeam admtttebatur,quantumcunque iujius idco<br />
t^ omues mortui , ^uantum ad antml ad infernZiTenierZ<br />
»aa,aputrefatia:^f„ .nfernus vtroque \nodo bic accipttir.<br />
Cfttra<br />
t i Tropurea captium dua^s efl populus wf «x.Dicitu r cn im n,<br />
antecaptioncm Achon talia vitia vigcbat ib ' & in<br />
lociv ahX ^'<br />
pluribus captis a Saraccnis.<br />
4<br />
5 il^'^'"^'^/>-^«'^/0 a Infunj.<br />
Ceterapatent vfqueibi.<br />
7 Et incuruabitur homo,& h u miliabiturr&c/t/f/? dtii<br />
cientur totaliter ^<br />
djua Juperbta.<br />
8 Et cxultabiturdominus cxcrcituum in iudicio./rff/Z<br />
P':^'^J'^od'ud.ctumpr^dtaumfactetdepucatoribus,mamJeJia<br />
Ottur cHlttudo ipjius .<br />
' t '<br />
9 Et pafcentur agni. ide/l,comedentur<br />
agnifiliorum ifraelab<br />
hottibus , VI panunt do^ores nodri.<br />
10 Et dcfcrta in vbcrtatcm vcrfa aducnx comcdet.'Ao-<br />
JtesfcUuet,quia nonjolum comederunt Babylontf animalia luJ^o.<br />
rum,fed ettam terrf uafcentia. R^ab.Sai. ad comrarmm Jenfum ex.<br />
ponttiJiamUteramJic:Etpafcenturagni,,dtfi ,u{i.,qu,a Jilif IJrael<br />
duaiin Babylonemhabebant viaumjujjicientem fecundum ordi-<br />
nemfuum^idesijecundumfuifiatn^decentiam.Hoc de Danide pa<br />
tet,
Joan.z.e.<br />
y^<br />
7» GloCord&NicoIaideLyra 72<br />
^ a Infumculus Samtath. In quibus erant.quibus dixit do<br />
ludas,<br />
A minus : Exitc . Vacca quoque rufa , nec iugum traxit,<br />
nec funiculis fuit aliigata. Achitofel quoque , &<br />
quoruhi alter Dauid, alter Chriftum prodidit, longo fu<br />
rReg7/f. "^ trahentes peccata, fufpendio perire<br />
Matthi^/.a. ' * confcientixpolTent prcsfen<br />
ti morte finire,putatcspoft<br />
Pfal. 1 1 8. morte nihil cflc Funes pecca<br />
toru circupkxi Junt me.Etfuni a<br />
Pfoucri>.j.d. buspeccatoru fuoru ejuifquecon<br />
IaPraI,iof.<br />
Amos.^.<br />
M4tth.27><br />
S<br />
ftringitur . Merito.iniquitas<br />
infuniculisvanitatistrahi- b<br />
tur.quia peccata peccatis c6<br />
neduntur,& inaniafuntjVt<br />
fila aranearum. Sed fi exire<br />
voluerimus, tanqua fohdif<br />
fimis vinculis tenemur.<br />
4« Bafiiius.Exeplahuiusse<br />
tcntias.Sitaliquispropefus c<br />
ladiubricitatem expledam.<br />
Obieruaperquotfibi alcifcit<br />
peccatii luxuri2B,primii<br />
corpusfufi coponit. Crines<br />
hocmodoei circutonden<br />
, tanquara malu<br />
a n Vinculum peccati.<br />
Barrabam elegerunt,Chriftii condemnauerutGencrali D<br />
ter adoes,qui iniuftuiuftificant,iuftu condemnant.Ma<br />
lu, tenebras amaru, in fimili fignificatione,& figura po«<br />
nuhtur.In Barraba diabolum intelligimus, de quol;6e*<br />
ranos dmalo.<br />
^ Cortiglam fecundum.Lxx.<br />
b ir Peecatis onerati.<br />
in funiculis vinculum<br />
vanitatis,6cquafi plau ^<br />
a f Vatvobis. bf iMonputattsiiamDciVentuiam,<br />
'<br />
2<br />
fedpoplietias firaftraminari ,<br />
dicitis:Feftinet:& cito ve-<br />
ftrijpcccatum.Qui<br />
al^Captiuitasiruamptatdicit^vos Ptophetac.<br />
b ^ Si verum fit. 3<br />
niat opus eiuS:,Vt Videb amus: 6^ applOpiet & 4 reHa>,&nouifftma eorn in infer<br />
a Quod vos (oli contemplamini.<br />
b ^ Qui modo non ctedimus.<br />
veniat confiirum fan^ti Ifrael , 6^ fcicmus il-<br />
aTConfltium. b1 MotCiticantanimas,quzmoiiuntui,Scviuificantquznon<br />
viuunc. cflniuftum. I^Barrabam. f Diabolum. dl^Iultum. ?<br />
T Chriftum: Ego fum paftor bonus. ^<br />
lud. t Vae quidicitis malum bonum & bo- ^<br />
a f DiaDolum, qui eft nox, & tenebrz, transfiguiat fe in Angelii o<br />
tucis, vnde: Qua:.fociccaslucis ad "<br />
teneoras?<br />
Allegor. Vxqui dicitis, M«th.54i<br />
&c.Omniadogmataveri<br />
tati contraria,amara funt,<br />
veritas dulci. Cauendu eft<br />
ergo ne pro veritate fequa<br />
mur mendaciii pro luce,<br />
tenebras.M«/f^ -vig videntur<br />
nn .V(\ iiifl-nc . no . Eft nm nf i-if<br />
iuftus,<br />
in<br />
qui peritin Ecclefy.c<br />
iuftitia fua,cuidicitur.-We ^lT'<br />
\is nmis tuftKf,vnac:2^n<br />
declinabimus<br />
ad dextera,ncq;<br />
ad<br />
fmiflrai DiflScilecnim vita ^, j, „^^<br />
mus hocmale di£bu, cum qui dicids.<br />
malis adulemur propter<br />
num malum, ponentes tenebras lucem & ^ potentiam, & bonos de<br />
mO- t<br />
aTChtiftmnjEgofumluxmundi. b.flFalfitatem. lOfpiCiamUS ptOptCr<br />
luc5mtenebras; poncntcs amarum in dul- '^ piam.vnde: AauilafigniM«th.i;.,<br />
t . 12<br />
a ficatms:Va5,quidicitisma<br />
"T Veiitatem.<br />
tur,taliterver6vefteamici d ^^ ^ ^^^^^ -^^- amamm. V? tur.Perhxcoftentatambi qui fapicn-<br />
;^ af s«petbicordis. bTNotletreptuLte.<br />
tiofam,& fuperflua curam<br />
ac ftudiu fux honeftatis.De<br />
xnde fuppeditat pccunias,<br />
Vtredimat fruitionempul<br />
chritudinis fcorti. Vcrba<br />
adornat,compotationes,&<br />
conuiuia. Hisomnibusfibi accerfit flagitiii proftituta:<br />
pudicitia:.Hiccft,qui attrahitpeccatu in funiculologo.<br />
J« Auguftinus.Inmodumfunisquiexpluribus mini<br />
mis creicit in multum , peccata femper tanquam longo<br />
funetenduntur.<br />
b ff/?'«rt,C^c.^«Procopius. Diuinamiram prouocabat<br />
his vcrbis, prophetaru minas , & Saluatoris ipfius eafde<br />
inculcantismagnaperfidiaicontumaciain fuam perni<br />
ciem inuocantes. inde quidam propheta imprecatur his<br />
verbis. i>"dtli vtilem hominibus.<br />
7 Et bonu m. fciiicet diuinum cultum , qui efl bonus fecundU<br />
veriatem.<br />
g Malum. idefl effe nuUius vtilitatis.<br />
9 Ponentes tenebras. errorw.<br />
I o i<br />
ucem<br />
fciluet veritatis .<br />
I I Et lucem.'/ci/j(rt'^rff/.<br />
12 Tzncbxzs- effeignorantice.<br />
1 3 Ponen tes amarum. idefl idololatriam, qua ducit adgehi-<br />
ne amatitud utm.<br />
.<br />
14 In dulce. 7««g«4W per eam hmoconfequatur optatum<br />
finem.<br />
i j Et dulce. idefl,fpfm latriam,qua coniungitfummo bono.<br />
ex hoc<br />
1 6 In amarum. ibi labor<br />
quodfn inutilis^ expenf£,(^<br />
fequtbatur, quodiflificerrantesfuamfcientiampraferebant noti<br />
tia prcphetarum<br />
contrarium afJerentium,ideofubditur.<br />
17 ViE,quifapientcscftis.?^c/? cognofcentes diuina , nonfecundum<br />
veritatem, fed tantumfecundum opinionem veflram,ideo<br />
fuhditur.<br />
1 8 In oculis vcftris . fcilicet, &ftcutfe aflimabatfcientes cir-<br />
ca diuina. ita & circa humana falfo tamen , ideo fubditur.<br />
1 9 Et coram vobifmctipfis prudentes . Trudentia enim efl<br />
froprtecircaagibilia,humana. Ex pradiBis autem erroribusfequcbatur,quod<br />
abfque vth timore implicarent fepeccatis carnali-<br />
bus, ideofubditur.<br />
20 VaEquipotentes eftisad bibendum vinum. Dehoc<br />
enimiaSiabantfe, quodi>nus pote^at tantum bibere,quantumplM<br />
res alii: & ftc poterant eos inebriare.<br />
uocati mali , falfas caufas fcienter fuftinendo, & legiti-<br />
masimpugnando.,<br />
17 y^ qmfapientes eflis in ocuUs veflris , ^ coram vobtfmetipfis<br />
prudentes. Ifti fnnt vani doftorcs rclinqucntes v tilia<br />
&curiofadocentcs.<br />
20 ra quipctentes eftis. Ifti funt ebriou.
73<br />
^ ^e V£qmtrMtU.V
7J<br />
#. aEleuabitfignum.<br />
•J5 Baniius. Pr.-e-<br />
^ dicit Romanum<br />
cxcrcitu, incxtreniaiUa<br />
obfidione.<br />
Ineoenimprocin<br />
&a bellico.formu<br />
\x militares&deledus<br />
legionum<br />
complcbantur cx<br />
gentibustumeloemquoaccitis,<br />
tu<br />
^<br />
t Tribulatio.<br />
C<br />
cvicino.Porrohoc<br />
fignum eft crucis<br />
fignii eius qui per<br />
camdilatatuseft.<br />
Et quidem gentes<br />
adfideaccitaefunt,<br />
Icrufalem vcrofo<br />
lo adxquata . Sane<br />
illitam citovcniebantadbellum,<br />
vt<br />
eis in obliuionem<br />
vcniretratioparadi<br />
commeatus.<br />
b Etftbiiabitaieu<br />
de finihus terr^,&c.<br />
Hebr.-Eihunc locij<br />
z<br />
de<br />
Gloford.&NicoIaideLyra<br />
»fQuii«loquiumdon)inifcJ»fph«mioeiUdt. b^^Vocitionis, quo congrfpabit Romanosconiri<br />
ludios. c «Hom^potum. df Hoccft <<br />
(ignum.<br />
TliiOiTabit.<br />
Et eleuabit iii<br />
fignum<br />
nationibus procul , et fibilabit ad ^<br />
a tB.oinanuiii excii,auin coiig(?gaQdum.<br />
b- ^^'cicepio ^. --„.-. figno.<br />
cilNonlu3,l(d<br />
Dfitliluspotcntia.<br />
*<br />
, «T1W......U...V...W .«..8.-e<br />
cum de finibus terra: : S^^ccc fcftinus veniet velocitcr. 5<br />
a f Hypcrbolice. bf rantoitmCK aliquis.<br />
c 1 Vi videiui pro Jelidcriocfticiendi.<br />
d TExerr tu.<br />
<<br />
^"Ardoreprxliandi.<br />
4<br />
.<br />
No*n efl: dcficicns nequc laborans in eo : ndn dormita- 6<br />
a T^Noftc, VI iigiundum quam ad piaidanililni. &deuoranduni licut Itro vciet.<br />
tus cius vt leonis, rugict vt catuli leonum. Etfrcndet j^<br />
^ Tindros 6; lua. bl^Cupide.<br />
& tcnebit prasMam , &: amplexabitur, 5cnon crit qui eruat:<br />
a f Sttepitus victoruni<br />
&fonabfclupcreum indie illaficut (onitus maris. Afpi- 14<br />
a TTupc. TCompaiicndoadiuni;it lc populo iuo pio^heta.<br />
bf Dcfjieraiio.<br />
fQm moJo fuperbi.<br />
c «jSpei quam in doj^^<br />
& liix x(J<br />
C minohabuimus.<br />
cicmus in terram, & ecce tenebra: f tribulationis ,<br />
a TTi^lnilaiionis.<br />
obtenebraca d\ t in caliginc eius.<br />
NICOLAV S DE LYRA.<br />
Et clcviabit.t.fadet eleuari.<br />
Signum.f.<br />
3<br />
w.vi//«»j, adcongfegationem bdlatorum.<br />
In nationibus procul.^«w ex<br />
longinq-m partibut venitil<br />
leexercitus contra lerufulem.<br />
4 Et fibilabit ad eum de finibus terrx .?. faciet eum venire.<br />
Et eccc velociter,&C.(7«M ille exercitusquamuisfuerit val<br />
5<br />
de magmsytamen fuit in brcui tempore congregatus: & cito venlt<br />
ad lerufalem,qitia nonfuit impedimentum m via . Quod declarat<br />
confequenter,di.<br />
6 Nou eft deficiens neque laborans in eo.Ex tanta.n.voluntate<br />
veniebant contra lerHfalem,qu6d quafi non fentiebant tabo<br />
rem,& ftc tolUtur impedimentum laffttudinis.<br />
7 Non dormitabit.'.c«»w magna folicitudine fefiitMtionis ve<br />
niet,& ftc tollitur impedimentum pigriti<br />
iuxtaludxx fitumE<br />
Alfyrij atq; Chalda:i<br />
in Septcntrionali<br />
plaga finr.<br />
Vcl apertius Baby<br />
lonios Aflyriofq;<br />
demonftraflet.<br />
C ^fptciemus.t^otx<br />
aufi refpicere c^lu,<br />
cuiushabitatorcra<br />
DeuofFendimus.<br />
#CAP. tincxlMi<br />
9 Et rota: eins.ucurrHseius,in quibuspugnabant antiquitus.<br />
10 Quafi impetus tepcftatis./. ternbiiesad modum tempefla-<br />
tis,cui non poteii refifti humana virtute.<br />
1 1 Rugitus eius.^.rf.no« Heiietur mifericordia, vnde& rex Bi<br />
bylonisplios Sedecia regis occidi fecit in eius oculis,& pofleaocu.<br />
los eius eruit,& nobiles de regno luda captos occidit.^.l\cg,vtt.Sc<br />
deciam autem exoculatum duxit ligatumin Babylonem, &populi<br />
terr£ captiuum,vnde fubditur.<br />
1 z Et frendet./5er iracundiam.<br />
I j Et tenebit praidam . quia nec a Deo nec ab homine fuerunt<br />
de manibus eius<br />
faluati.<br />
14 Et<br />
fonabitfuper eum in die illa ficut fonitus maris:<br />
qma in tanta dtfiru^ionc fuit magnus ctamor & terribilis tam ex<br />
parte Babytoniorum fe ad cxdem poputiexlmtatium, quam expar<br />
te morientium & aliorum in<br />
captiuitatcm duHorum,ideo fubditur.<br />
1 5 Afpiciemus in terram,& ccccpra confuftonenonpoten -<br />
teyocuLosfurjum leuare, & afijciat ftpropt^eta cum eis, eb ^ erat<br />
pars iltius poputi,quamuis mortuus fuerit diu anteiftam captiuiia.<br />
tem,fcilicet tempore Manaffe rcgis,rt diHum eft fuprd,cap.\.<br />
16 Etlux obtcnebrataeft in caligineeius. quia tributatio il<br />
lius captiuitatis fuit tanta , quodtota gloria qux fuerat ia poputo<br />
Jfrael videbatur fimpticiter extinUa.<br />
5 Et ecce feftinus veniet velociter.nzm in breui temporc vl<br />
trahumanam aeftimationem fibi aggrcgabirur multitudo<br />
magna & ad bcllum cxpcdita,idcofubditur.<br />
6 eil T^on deficiens neque laborans,C^c.<br />
\ Inanf<br />
In<br />
^<br />
"
v Ifaias Cap. VI.<br />
C A P. VI.<br />
Wj>/ne,tf"f.Oziasipfceft Azarias,qui cum tetnc<br />
confortium<br />
maicflatis.vnltatcmqj fubftantis. Deunemo D<br />
re facrificium ofFerrcr,lepra percuflus eft.Eo rel^t^:^<br />
gnantepra:didavifalUnt,|quo mortuo Ifaias<br />
Vidit dominum fedentem fuper foliumcxcclfum.Mora<br />
ipfiDeum videbmt. Vel certe non in natura A P.<br />
fua,fed in fubiedta<br />
crcatura vifus eft a<br />
Prophetis.<br />
VI.<br />
li. Dumn. Rex leprofus.i.<br />
diabolus regnatin nobis,<br />
necdominumin fua maicflate<br />
viderc, nec myfteria a<br />
cclfum . Sed exquomor- c aomus a maicftatc cius : 8^t ea, qu^e<br />
ncfafta , alia mala non irrogabat , tanrum expcclaiut, vt<br />
cxirctimpurus. Scdvidc Dciclcm.;ntiam non irrogat<br />
f)^am vrbi, qaam qu? Iblct irroa;ari intcr amicos cqua<br />
cs cum incidit aliqua ofFcnfio,abftincnteconuidu & c6<br />
fuctudine,Uiblatacaufa umultatis.rcditur in gratiam.<br />
b y^e.rO^»4r.Rcx,f lcprol"u$,qui faccrdonum.vfurpauit.<br />
c i^iii «foTWinfcm.Chriftum.f.vndeloa.Hj-ctiijr/t ifjus,fjita<br />
t» viduglouam tiHs . Et Paulus in Aiflibus Apoftolorum.<br />
Brne tocutuf efi ipiritiilfaniiui per Ijatam : jture andittis &mn<br />
i>nelliietis/< videntef,viJebitis,&non perfpi.&c. Vifuscft fi-<br />
husin habitu rcgnantis. Locutus cftSpiritufTjaclos j^g<br />
confor-<br />
fub ^<br />
78<br />
w^o,& fcabcllum pedum tius in ttmplo, fecundu<br />
ijuod diciiur infj 66.a. Coclum mihi fcdcs cft,& fcrra fcabellum<br />
pcdum mcorum: & duos ^ngtlos tlantesin vtroq;<br />
l«iereeius,& intelle.xit fignificationem vifi(mis:aliter non tffet vifo<br />
prophe(ica,fuut Tharaoq
•ffuos<br />
•f ieRgaire.<br />
\ Apuc.^.e.<br />
fCal7fJt'<br />
Exod.39>b<br />
lafta^l.f.<br />
l^ Gloford. & Nicolai de Ly ra 80<br />
B<br />
nobis,cum apemet,&c.Et,elo(]'*ta Domini argetum igne examma<br />
tumM crgo falutare incendium in facris Scripturis.quibus<br />
peccata purgantur. Vcl initium oris,quod fignificat<br />
linguam Hebrseam , qua vctusTeftamcntum fcnptucn<br />
cft.Incendiumcrgo.&initiumcrisduofuntteftameta,<br />
t difcindcrc naruram , fed<br />
nominu feruantur officia.<br />
Quod Hier. impiumdicit.<br />
Quidamdicuntferaphimvirtutesin<br />
coeloDeo affifte<br />
tes, & laudantes, qua: in minifteria mittuntur , maxime<br />
ad eos qui purgatione indigent,&propter peccata aliqua<br />
expartefupplicijs.<br />
Hicro. Cherubim,multitudo fcientix,fupcr quosDo<br />
minus in modum aurigx federe<br />
oftenditur, vnde . Quifedes/iiper cherubimma.co.eif.be.&<br />
ma. Seraphim au<br />
tcniprxter hunclocum in (cripturis<br />
Canonicis melegifTe non memi-<br />
ni.Errant ergoqui in prccibus folet<br />
fcribere.Qui fedes fuper Cherubim<br />
& Seraphim.<br />
a i^ra^-int.i.ftantafliftentiaDeOjVO<br />
lant demonflrantiaDeum , nudant<br />
quafi mcdictate: non manifcftantq<br />
Velata funt ,n6 velat qua: nota funt.<br />
b Sex al
8i<br />
§. mcntotrinitaspraidicatur ,drisChrinus, f. qui hicqua-<br />
A tuor literarum cft:quod proprie de Deo ponitur.Iod Hc:<br />
lod Hei.duo ia.q duplicataincffabilc nome Dci faciunt.<br />
n .ncoratu. ^ Epiphanius-iieraphim cum tcrclamant SandusTri<br />
nitatcm declarant, non enim pcr duas voccs , ncqucpcr<br />
quatuor Dcum glorificat,<br />
ncquc pcr vnam fola fed<br />
per tres,& finguhs vocibus<br />
numerofingularivmntur, a<br />
non cnim dicitur , fandi,<br />
fanftj.fandi, vt multas per<br />
fonasfingularinumcrodc<br />
fignent,patrem &fihum b<br />
& fpiritumfan(fhim . Etin<br />
claufula orationis , dominusDcusSabaoth.vttrini<br />
tas pcrfonarum, & deitatis<br />
vnitasdeclarctur.<br />
ij.c.19. * Damafccnus. Teftatur<br />
(. iimunaa,ibi;Et au-<br />
•5« CynIlus.Ante cruccm dominipcrcclcbreillud fcm- D<br />
plum fuitxstcrum poft ci uccm.poftquam ludxi Euangcli)<br />
lucemrecipcrcnolucrunt, dcreliquitdominusdo^<br />
mum fuam & tranfiuit a J genies , & ois tcrra rcpleta eft<br />
gloriadomini,omnisIuda:a vaftata eft, & tcmplum ince<br />
,. ,...,<br />
fum, quodfignificatvcrba<br />
i\\a,Superliminjre tcmpli cunci<br />
dit,fum$que impUtum efl.<br />
* Procopius. Talibus*<br />
afyli fiduciam, tcmplo vide<br />
licct fpoliato , adcmpta iri,<br />
& domum conflagratura ,<br />
cum gentibus innotuilTet<br />
Chriftus.fignificabaf. Qiio<br />
temporc,non vna amplius,<br />
fed plurib.& pr^eftantiorib.<br />
pcrorbem vniucrfum con<br />
ftrudlis domibus, diuinita-<br />
tisipfiusglorijcapparuit.<br />
c Vollutus. \\oc dicit pro fo<br />
cietate populi, cum quo co<br />
gcbaturloqui. Noxium cft<br />
cum pcccatoribus viuerc. E<br />
Oiii<br />
tangit picem, coi>,qttinabi- Eccl. 15.3.<br />
turabea.<br />
* Grcgorius. Nazianzc- •" ^poW^"<br />
nus.<br />
Ifaiasantcquam vide- '"•<br />
rctgloriam domini,Iudeos<br />
rcprchcndcrat, (e non Vcprchcnderat,<br />
vt vcro vidit,<br />
coepitdiccrc , 6 mifcr cgo,<br />
htuolauit ad mc unus J^ VaTmihiquiatacui.<br />
* Procopius.Comoarata<br />
hominum natura cum eaquam vidcrat, mifcrum fccxclamat.non<br />
animi,noncorporisvniucrfi, fedlabioruni<br />
impuritatcmconfcftlis ,nifiquiscxparte totamintclli-<br />
gat.ConlcicntixfpicuIofc iamcompuns;i,aif prophcta,<br />
qui hymnum duo diccnribus potcftatibuVadem ip(c cu<br />
illispcrfonarc non \ alcat.qui ingratam Dco in ore pccca<br />
torum laudem cdc non ignorarct . Sed pr.-Etcr cas rationcs,modcftixcaufaprophctafcfepopuIo<br />
admifcct. Fortaffe<br />
vcrohumanxnaturx morbum c6fitctur,iuxta Dauidicum<br />
illu'i,0»»«» homomrudax.<br />
* Origcncs. Apparet vcrbo tcnus pcccaftc prophctam, Hom! V^ ia<br />
alioqui dixidct.quiaimmundi^m corpus habco vcl im- Lcuiticum.<br />
mundos oculos, fi pccca^Tetin concupilcentia, vel immundas<br />
manus.fi in rapicndo.<br />
d Ego habito. N6ta cum pcccatoribus non e(Tc morandam.<br />
C Et regem dominum exercituum vtii oculis meis . Et volauit<br />
^«°* *••
t earbo<br />
Luc.xi.a.<br />
Mattb. n,i.<br />
3^7<br />
6<br />
w<br />
Glof.ord.& Nicolai dcLy ra 328<br />
De feraphir» . Seraphim per,m, in mafculino genere.<br />
^ per,n,in neutro genere plurali dicimus.Scraphim tameii<br />
^ fingulariter dici poteft,ficut cherubim & cherub.<br />
b fctm Calculus,i,<br />
waw|f/«j.i.operarioneeius,i.Chrifti.<br />
charitas, qucm forcipe,!. doftrina duorum teftamentorum,de<br />
altari tulerat,& Ifa<br />
iasin excmplum pofuerat.<br />
c c(icantem.<br />
imperatlue. ^ eiTnOn intclllgettS, Sc CnwWli. ^ Mat /j<br />
Luc. u.f.<br />
t impingua<br />
Xere.itb.<br />
Genef. i.b«<br />
Xoa. xo.f.<br />
^<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
1 Et in manu eius calculus./. carbo igniius . CaUulus enim<br />
plwrafingni^ica!. riw enm modojigvilicat lapidemparuulum.Mio<br />
modo [ignliicat numerattonem . quiaantiquitus folebavt homines^<br />
cum Idpillis numerare.Significat etiam carbonem ardenterHy& etia<br />
qu
eem.<br />
%<br />
Ifai<br />
xj Domin' cxcxra rnr populi 'mus.QaiCi dicat: Si totii m mun-<br />
^ dumfaluarcdcfideras,cxcseCdCorpopulihiiiiis. Si cnim<br />
ii.d. populushiccxca:catusfucrir^cntcsilluminabi;nir. Ncc<br />
eft Dci crudclitas,fcdmili:ricordia,infiddibuscxc.xcatishumiles<br />
illuminarc. vndc: Qiwties volm congre^are JtUos<br />
tf.os,&(.f.t, Condxjit Deuson<br />
Mufnb ptccato, vt omnium mi<br />
» f Cordis. b Pcccaio.<br />
MJg<br />
aiae Cao. VI.<br />
ip,<br />
u<br />
c Et ent. Sub AdrfMioTiidrra t.tcrnm vanat.-' cft 1 vero D<br />
annopo(lcaptiuitatcmKoinanorum. Pirohibiticnim<br />
funt pubhcislcgibus Iiid cam intrarc.<br />
* Eufcbius . Poftcladem inucOain ludv.-ra Vcfpafia<br />
no,reliduum foredccimam parrcm Iuda;orum invrbi- Lib.dcdcm^<br />
c f Intfrlore». d f Oflio peccatorum,<br />
& auies cius aggraua, & oculos cius claudc: ne<br />
/frMtwr.Erpaulo poft.O;>ro<br />
fundum diu lurum jafitmuit<br />
C^fcientui' Dti.<br />
a EtconuertatUT.Ouzmms<br />
crauc pctcatum fit,fi conucrtatur<br />
quiSjpotcii filuari:Scd<br />
hi pro m.ignitudinc<br />
li-clcris, poenircntia funt<br />
indignl vndc : f^vUa ton^ri -<br />
}^jrt filios forte vidcat<br />
otuJisfuis, &auribusruisaudiar<br />
& cordc 1 uo & intclligat, coucrtarur, & fanem<br />
s^^Conueilo"<br />
2<br />
3<br />
tw s, & r.->le^f.<br />
b Etgdhm.ctpto.i.adhnc<br />
cxgcntc ciccimafio,quafi<br />
adhuc cfr-cima par» illius<br />
gcntisrcrmanebit.<br />
a Tiicodorctus . Dcfcribit<br />
prophcta mala quse pa-<br />
b C^iid|^,lcna.. tnpulo inco. c 1 EiCicahKui<br />
ciim, Et dixi;<br />
V(qucquo domine? Sc dixit: Do-<br />
» • .A<br />
R,.injn -<br />
'..Ixfijnt . f h.>Ctft jblquf liibitj. &C fSint.<br />
ncc deloicntur ciuitatcs<br />
ab{c|uc habitarorc , Sc<br />
dom us finc<br />
hominc^dcjerra rehnquctur dcler<br />
'*'"»'"''» "'*'"* Tlmerra.licnjDarceiKlo<br />
l .nf u.iuicn.<br />
ta,6clongcfacictdominushomines,&rmulti<br />
f<br />
> 1 AOro b l'^. 1"«<br />
Alut,;^„,„*<br />
CfVbici.tiualcncbi.ur<br />
piicabitur (]u? dcreli^a fucrac in mcdjo terrc.<br />
a^Tamc.. b f Vuinea d<br />
eiinaj>ars icmmcbit.wel in tot.) orl-e,<br />
Bt..murIudc.,vtvolnntans b Er ^ idhucln7-,\WiZT^^^^^^^^ •»dliucm cadecimatlo :& c<br />
conucrtetur, & l<br />
®<br />
rebellespoen^sluant.qua<br />
dominumaudirerwlncrc,<br />
pdkabfumantur. c Et<br />
ctum critid quod ftcrcrit m ca.<br />
bushid.x-a;, 6c poOcarur- '^faccap.i».<br />
fum futura Ibb Adriano<br />
in pabulum ignis,vrquer<br />
CUS&: tcrcbinthus,qn cadunt<br />
dc loco fuo auulfa;.<br />
* Procopius.Noniam<br />
amplius cos vincam domini<br />
Sabaoth.non vt Dei<br />
paradifum.non vt oliuam<br />
pulchram,n6vtpaJmam,<br />
aut cicurararu arborum<br />
aliquam, (cdvehitiglandcm,<br />
noneanTquidem .'i.<br />
bi confhntcm amplius,<br />
Sc ipfosaitfibifururoscaii -<br />
,- - "-r—- "— iu..cir,.Fnoc ts.iiaom.nussjba.ihtelino. leflcc.<br />
(jucrcus ^uxtxpanditramos fuos.Scmcn lan<br />
_ . ^'<br />
s<br />
»»l^* O^CUpCnt, OC lOlltO na<br />
^i^^cf^rdincfruaus ed.it ,<br />
'«THdcm.oe.-jdjtpcriotiJcJititein. famtaniorum malornm,<br />
vt<br />
inccndio,i;fadto, famc,<br />
crit in<br />
ollcnfionem, ficut tcrcbinthusi 6?ficuc<br />
a TAri4i b<br />
lA|>'>i»oli«caUifirtcI«.»ndeNilidom.nusSjba...htelino. feflcc.<br />
6<br />
7<br />
(cd dcciduam, rciidtaquc<br />
ilicca . Hiimi iacercm,vcl<br />
tanq tcrcbinrhu amaros<br />
frudns<br />
cdcnrcm,picdicir.<br />
Ncc hisabfinijle ibre hi"<br />
dcorrigcnrem , imo dcte- E<br />
rioi c, cfi (.'^ fuas ifti<br />
regioncs<br />
occupcnr, & folito na<br />
'"'s cotra.fua ct nihil illis<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
* I Et au rcs ClliS. Idfji, a^gta»andss dfnuntia in affecJn per oh-<br />
Jimatwntm. Cina (fuodfciendum^quod talis e.vcacatio Cr obduratio<br />
non ijl a Dea direfii,Jed tx libert arbitrij defcHibilvate. Homo<br />
enim aueruus le a Oeo,meretur vt iufi^ Dr.s retrahat ^riUamJua<br />
abeoiuius iluce-<br />
/(""(,& hoceJiquoddicitur.Etmu\tipncabitUr,SccrKiaante<br />
aduentum exercttus P^-manorum contra ludxum , Chnfl^ani nui<br />
erani ibiper admonitionem angeli tranfierunt in regnum .Avrip.<br />
p^, qui erat conforderatus f{nmanis,et ficfucrmt dcreliai alus par<br />
tm captiuatis,& partim trucid.ms.quipoHeamuiiipUcati/im per<br />
orbem vniuerlum,rtpatetadfenfum.<br />
5 Etadhucdccimatio in ca. Quia decimx dantur afidctibus<br />
ectlefu.<br />
6 Et con uertctur. ^b abir[iione, & paucitate,& perfecutir-<br />
ne,quam pajja ejt tcciefia.Vrimo a principibus ludforum,^: patet<br />
.ylil.S.-J in<br />
pluribus locis<br />
altfs tiufdcm (ib>i:&poslea ab tn.pcrato.<br />
thus f{omanis,& eorum<br />
pr^eOis^vt in JanHorum lc^CHdis, &<br />
tn (hronicis habetur.<br />
7 Et crit in oflcnfionc ficut tcrcbinthus . Quad impleium<br />
vide-<br />
tJ^{O^^LlTEI{^.<br />
t S^'^"'" dcnuntia , fi pcrfcucrct in malitia , proptcr qua<br />
Dcusrctrahitgratiam fuam ,& ficcxcarcatur mcnspcccatoris&<br />
obainaiur,quoddcbct pracdic.itordcnuniiarc<br />
populout caucata malo.Etconfcquentcr lubditurrcmc<br />
aium.cum dicitur.<br />
J<br />
Donec dtjolcntur ctuitatis/ibfque.\^t^,\\om\ncSftCCJitQ.<br />
rcs<br />
talcproducetccxcidctinr.<br />
# Cap.<br />
ydemus maximi a tempore Conflantini, in quo incepit eccUfia no-<br />
tabtliter & mnahiiiter ixaltari (Vf dtlatari.<br />
8 Scmcn fanflum erit id quod flc. 'ouiafideles nou multi-<br />
f"(*ntHrpcrgencrationcmcarnalcm:fedpergratiamfanaifitanie<br />
I" bapnfmo.vcruntamen quiaexcxcationis & cbdurationis ludco<br />
rtm tcmporeprxdicatiows Cijriflt & .Apof^olorum eius figmafuit<br />
cbdurjtto prxdecefforumjuorum tcmpore prxdicationis leremie et<br />
rdiorum prop\>ctarum,q»ifuermm inueuti tcmpore defi riHliomi'fa.<br />
firtpcr Xabutliodonofor regem Bjbylonis. idco litera ifla p,tcfl<br />
expoui pro illo tempore , licet principalis intcntio propbetx feralur<br />
ad obitinattonem Iui,^,(juando<br />
rccuperaueruitciuitaiem & tcmpi.m ronha .Jn<br />
tiochumrrj^cmtuni valde pottntfm . Scmen fanftum crit, id<br />
quod fle.in ca. Q^uiapofl rrditum captiwtatis Bjbytonuetidlivi<br />
tur ludcoumpoputus adidololatriam dicH^ajfe ,mfi alumi pauct<br />
ex Ytolintia regis uiniiocbi, vt haietur i. Machab. &z.& tuiw<br />
eiiam atiqui tuet pauci comparatiut njpcau totius poputi acceie •<br />
runt at:quas conditioncs Ccntitmn,,facicndofibi prcputi.i,pateii,a,<br />
& rphibiam,vthabciur t.Maihab.l.T^ontameu 'aicitur ibi.qubd<br />
deciinaicruntadidolvlatriam.<br />
rcs per amaritudincm pccnitcntiac . Et<br />
4 lii<br />
multiptujbitur qux dirciiCiu Juerat<br />
pcccatum.<br />
7 Et erit in oftrnCiorem ficut tcrrhinthiis .<br />
dificatio .-...^.v<br />
peccatorispcr p -o^va 1.7<br />
f^Vl 1 IV J I i pornitcntiam<br />
p\;CII<br />
lai<br />
niturali;s in cxcmplum pa*ni;cndi j<br />
lcna.<br />
* Cap.<br />
quiafcquiturad<br />
hoc bonorum opcrum trudiificatio, fu bdini'-.<br />
A Dco proptcr<br />
Nam bona fruconucrfi<br />
prt potpatctdcMjgda-
tue.io.f.<br />
Diuifio.<br />
8;<br />
AdJ ino.<br />
talitercontrad,ceretfH^propheti^:qnamqmnegarctM'l'tcrpor qtamalue-rahienfufu^iptaaUegat.<br />
^"^<br />
rctnc?arepr£rentcmviftonem,&ideonooportctdicerc,quodh€C<br />
^;<br />
III.<br />
_ , ,<br />
fctnsgareprxfentcmrifto<br />
i^<br />
lneo.c.vhidiciturpoflil.Etdixit,Yz
So Ifaia CaD.VlL<br />
potucrunt<br />
a TQaia dominus aaxiliatus eft, vt filium raara de viigine<br />
n-rrtiutumhacoccalioaenuntiuet.<br />
debclLire eam<br />
fctnuntiaucrunt<br />
90<br />
\4tnrcx. Hic cft rex Ara qui interpretatnr exceirus,fa tici non crcdunt: fic idco no intelli«unt iuxta ScDtuaam n<br />
^ Et fiii'<br />
pictia,Uccuiari tumidus^ Pha^cec RomcUef rex.f. ^'P^"'°"'- ^<br />
ta qu* d.cuntur.qui dicunt.TaS<br />
dccem tribuum fm prophctam Ofce ) rcx hsereticoru. * Procopius. Non defuerunt qui typum baptifmatis pi<br />
Hi.f.vtcxpugnentecclefiam.conrentiunt. Quod audies icinam habere docueru n t.<br />
domus Dauid.i.fimplcx populus Chrifti pcrtimefcit , ga b Dertliansea. A fratre f uo Rabface, qui ad<br />
ro Anyrios tra<br />
arboribus frugiferis,fed<br />
infruc}uolo fal-<br />
coparatur<br />
tui. Hxrctici.n.&Gcntilcs<br />
fierat,vt tradunt Hebrai.<br />
c J^fubfilius tuns.Qaiimcrpretatur<br />
rcliquus comcs &<br />
conuertens, quiapopulus<br />
luda demanibusduorum<br />
Tcgum liberandus erat.<br />
d jnvta. Ibi Rabfaces,<br />
poftea cx prarcepro Senna-<br />
aTRegix.C >-----<br />
cheribDcipopulu blafphc<br />
mauic.<br />
fentnSm?am^S afacic;enti.Etixitd"n7a7l/aiam7Egrcdere « argumentorum gladijspugnantcontradomu<br />
Dauid,<br />
cu difentiant fibi.vndc:Fa-<br />
&i funt amici Hcrodcs, &<br />
Pilatus m paiTionc Chrifti.<br />
a £^rf
flrac cap.i.<br />
t.Iacelligetis.<br />
B<br />
91<br />
Glof.ord. &Nicolai de Ly ra 92<br />
a Tabeeh Tabeel bcnusDeus.q.d.Ibiponamusidolum<br />
Dei noftri.Vel ad literam,filium hominis,fic vocat.<br />
b .A.hi4Cjexta,^c.c\A. Interim cotentierunt finibus fuis,<br />
& Damafco tanquun metropoli Syriae imperabit Rafin<br />
& caput ciuitatuEphraim Samaria erit, & in ea intenm<br />
mortisfaucibuslibcratus, fignuinferni&accepit&de- D<br />
non credidit verbis,iuber<br />
dit . Quia prioribus propliets<br />
regnabit filius Romelix. • -,.^_, ,,, j--j<br />
c sexagintaquinqueami. Aa dio cius filiu Tabeel.HaJcdicit dommusDc :<br />
vigefimofextoanno rcgni<br />
tQupdminatur.<br />
fi^^num petere.cuius<br />
autoritate cogat credere. q.d. Vis yt<br />
fcmdatur<br />
terrxeffc dnr<br />
terra,& p3teantinferi,quicorde<br />
an aperiantur coeliiad quod vtrunque mortem domini,<br />
,<br />
. ^ ,<br />
r^ 9 zI<br />
Ozije quando lepra percuf- Non crit iftud, 6c non Itabit:led caput Syri^ ^<br />
fuseft, ex tiicloathanfilius b «Erunt. i<br />
Damarcus,& caput Damafci Rafin.Et adhuc ^<br />
.<br />
& afcenGoncm refpicit,vnde<br />
: Qui enim defte>idit,ipfeeji,<br />
(ircjuiaafcendir.vndc-.^edixerisin<br />
cordetno, eju:s afcendit g^^^j^"<br />
in ccelumA\OCc(\,ChriHum de-<br />
duc(re,aut cjuis defcendit in abyf<br />
hoc efl Chriflum de mortnis<br />
futur.icrcdiiit.vndeaaaif.Mr.on<br />
fum,<br />
ducerc.<br />
f 7VoM/5«4.Nonhumiliter,<br />
fcd fuperbe. Miilti enim le-<br />
15.7 deraon-<br />
creaiac. T>jviniuja. guntUT 3 dllO put Samarix filius Romelis.Si non crcdideri 9<br />
*<br />
ilgUa pCtlUlIiC<br />
& : acccpiife icd Achaz ita<br />
tis^no t permanebitis.Et adiecit dominus lo- tatem habens. eius rcgnauit xxvij. annis,<br />
patre adhuc viucnte : Poft c<br />
mortem eius xv). poftque<br />
Achazalijs xvj.<br />
npn Pofteare-<br />
fex annnis.<br />
gnantcEzechia<br />
ca<br />
Ephraim,ideftx.tribusin d<br />
ptiuitatem duftse, ceflarunt<br />
efle populus.<br />
d Smoncredideritis. -JeEufe<br />
bius, Valde neceflario pro- e<br />
fexaginta & quinqj anni,&definetEphraim 6<br />
cflfc populas:& capuc Ephraim Samaria,& ca 7<br />
* ^ --.^ r 1--..,.« k«/- nf*H r*.ntr. Afh.iz & noDulus'nQn<br />
a fDomino per ha:c<br />
propiictam prxd cente,Achaz & 8<br />
populus.non<br />
futur.icrcdidit.vndeaddit.^iir.oncredidf. fOviriluJa.<br />
pr.ii.ij4«.b<br />
Ibid. 104.3<br />
m.?8.b<br />
loflie. lo.e.<br />
i.Reg.jS.b<br />
lonr i, a<br />
a tm terra veftta.fcd & voscaptiusbimini. rcfpOndit taUquam aUtOri- Verior<br />
tentabis t.a de 1<br />
a TLibfrationis vel viftoris. bfCLuiauxiliumpolUcetur. IQ domtnnm Dcumtuum. Ydtl-<br />
^^^'^quiadAchaz,dices:Petctibi%numadomi-<br />
n muit 9 in figno Deus "=•*<br />
glori<br />
a«rNonabi
e<br />
i<br />
i<br />
nant.<br />
9^<br />
Ifai^e Cap.Vll<br />
^ a Ecceyirgo conctpiet. Hcbraice alma, Larine quoquc al-<br />
A madf lancta.Omnium penelinguarum verbisvtuntur<br />
Hebrxi. Vndein c|pticis de Grxco f^Mv ideft ferculu fc<br />
CirrexSalomon.SicenimHebrirolegiraus: Alioquinq<br />
nouitas c(i miracuU, fi iuucncula conceperir,vt metiuat<br />
Hcbrari? Alma rii vii^ineni<br />
nubilcm & adclclcetulam<br />
' fSaluti] !c libcrationis. THocfcilicct.<br />
figniticat. Nonampiiusloquctur<br />
vobis pcra:nigmata<br />
: Ecce virgo concipiet, hoc<br />
critnouum & mirabilcludximentiunturadolclccnfulam<br />
concipcre , fcd alma<br />
B quodinHcbrxofaiptumcft.Iingua Punicavirgincm fo<br />
nar. Alma apudHebracosadoIelccntuIa dicitur. vcl ab-<br />
kondita,idcllapocrypha quxnunquam virorum patct<br />
alpcchbus.fifc yirgo fo«
95<br />
^a F.mmmul. Quldam<br />
Gloford.& Nicolai Je Ly ra<br />
Ifaiani diios filioshabiiiflc diciint,<br />
A lafiib & Fmmanuel.Hmmanucl dc vxorcprophetifTagc<br />
ncratum in typnm faliiatoris. Et lafiibqui intcrprctatiir<br />
rcliflis vcl conucrtcnsin typum ludaici populi qui rcli-<br />
vcritas humani corporis probaretur.Itifantia<br />
6luscft,& poQca rcucrfuriis Emmanucl^idcftnobifcum<br />
Deus ) gcntium vocatione<br />
«CNobifcum Deuj.quod in deftruAione duoru regn patfbit. bf Apartetotfiideftomncnicibuinhqminiidoneum,<br />
in quo veruihomo monfti3tur.<br />
fignificat ,proptcrquavcr-<br />
c 1 F.t etiam ncus ecit.vi Trilicet.<br />
bumcarofaaumcft.<br />
^ t .„ s ^ « i j r-e<br />
in>. ieTrini * Tertulianus.Quomodo a Emmanucl Butyiu & mel comcdet ^, vtlciac<br />
tite.<br />
inquit IfaiaS 5 VOCabiS nO- atHeiodem, fcribas&Vhariltos.lNunquamviti>rum patet sffrftibus<br />
c 1 Benedico: auditcdomus Dauid I gnum vellrz<br />
menciusfimmanucUidcft, "^]^^;^^<br />
b<br />
nobifcu Deus,ficChriftus b i-epj-obaremalum, & elii^erebonum: Quia<br />
6<br />
enim non D<br />
praciudicabatdiuinx fapicntis.<br />
* Ircnxus. Dii igcnter fi^ lam m<br />
Cr 6<br />
& domu tui dies, no vencrilt<br />
{iiper patris c]ui ^<br />
aTNabiirhodonolot<br />
^. ^ ^^^, ^^^^^^ ^^^^^^^^.<br />
cum i|UO v-neiunt Mndi & '<br />
Perfi.&.Aegyptij<br />
St^Chaldsfi,<br />
adieb.<br />
feparationis Ephraim aludaciirege g<br />
Luc. g.<br />
lutaris fiuc faluator, quia<br />
BcuClisgcntibusfalutifer vc<br />
nit.Sed propheta dcclarauit<br />
hocnomineqdDeusadho<br />
mines i carnc vgturuscflet<br />
b l\eprobdremalum. q d.in panis infantiaj pofitus habcbit<br />
'<br />
bonimahq.-difcretionem.Hisverbispercipimus laluatorisinfantiadiuinam<br />
ineo non minuiftc fapientiam .<br />
Quailis dicatur: Vuer autem proficicbat
97<br />
^a A:fffrf^.i'.Aegyptijspopuloimbclli &idoloIatriaror-<br />
A dcnti. Lc^imusab AegyptijsIofiamoccilum,& populo<br />
'. rum Ifraei (ubiugatum, ne multo poft tpeNabuchodo<br />
^<br />
noforcuir. innumcrabili cxcrcituccpitlerulalcm, templum<br />
rucccndit, & habitatores Anyriosin ludxapoluit.<br />
•}« Procopius. Muicarum<br />
ti , fanie& cruorcgaudentes<br />
mufcas imitantur,vcl<br />
quod<br />
eorum ita multitudi<br />
ncm, vocirquccxilitatedenionftrat.<br />
Oftcndit autem<br />
Dei nutu, tanquam fibilo,<br />
non ab omni quidem Ac-<br />
fed ab iplius partc af;ypto,iqua,vtludxaminuade-<br />
Ifaix Cap. VII.<br />
a«rrnfpirabit.<br />
Afryrioru.Etcnt in nomine,militaresA^ypdieillarfibilabitdnsmu<br />
a 'Nili<br />
a<br />
t<br />
tiorum copiasintelligir,vcl<br />
quod idolorum cultui intc<br />
fcx<br />
qu^eftin extrcmofluminum<br />
Aegypti,& 2<br />
nihilcoslatcatquodoccultum fir.<br />
b \oujcula. Rcx<br />
Afl"yriorumfqui in Icrcmia,columba<br />
Dci vocatur)in co,&in hisqui trans flumcn fcilicct Affyrijsfunt.radcrdominus,<br />
in<br />
ludaeacaput&pilos pc<br />
lcilicctomncm<br />
fortituduicmrcgum, & principum, 5c<br />
fubiedorum.<br />
c Et etit in dieilla. Poft fubucrfioncm vrbis Nabuzarda<br />
princcpsmiJitix,qucm Lxx. Aichimarum vocant: piupcres<br />
a f Aii,ti|s »el Chaldatis nimiuiB fetocibus ic iaculis poteniibus. ^ Ale auho i<br />
ra:r ptofe^n tur.m hu^ulniodicnim locis tnulct -ifesquecongtegani ur.<br />
ap/quxeft in terra Aftur,& veniet 6(^reauier "*<br />
98<br />
peresrdiquit.quivincas&agroscolerent. VndeGodo- D<br />
has dercgiogcncrcqtii cis pripofitus crat , dicit : Scrme 4.Rcg..j.f<br />
rejitBabyto>,Lt,&beneerii vobis. quo tcmporctanta folitudo<br />
m ludia fuit, vt necgrcgcs ouium habercnr,ncc armentaboum.<br />
fln<br />
icrr.i tua.<br />
cent omnes in torrcntibust vallium,& ih ca- 1<br />
uerni-s petrarum,& in omnibustfrutctis,& in t<br />
J<br />
•ii Procopius. PoftChrifti<br />
natalcs hoftilis cxcrcitus<br />
omnibus viribusfradis5c<br />
difljparis.in fpontc fadtis re<br />
ccptaculis colJigcntur Ifrae<br />
iis filih tumq; captiuitateli<br />
infidiantis rc<br />
bcrati.magno<br />
gis dcdccorercquielcent.<br />
Qio tcmpore tanta anno-<br />
]^.«'«"oruBi<br />
'<br />
na: ^""''<br />
fcracitas futura cft, vt q<br />
vaccam vnam &oucsduas<br />
poirodcrit.ei in alimoniam<br />
fitfatis.Deindcvt ludiosfi<br />
8 gnificct,fcrmoncm dc mil-<br />
rCnt,CXCitOS AeSjyptlOS. Ve o ^.Musconauaa iii.mtera. c<br />
ilEujihratrn,<br />
Bturos ctiam Aflyrios ait, b nus in nduacula acuta in his<br />
quitrans flu<br />
qUOS apum nomine 9 lc vitibus inftituit.Vincam<br />
fignifi «TVt mhtl £<br />
fone. iiihil pulcfanjm remaneat.fed efeu.inatis hominibu» iino de<br />
Hlineti Aegypto tranftiilit.Htcc<br />
Q^f VCl /PPtCr militarisaCU ig^cminiotisinuliedbuscompaiemur.<br />
10 enim bcneculta multos<br />
lei vfum , &<br />
&<br />
imperium in<br />
11 fuaucs frudlus cdebat, fcd<br />
gcntcs reliquasjvcl -,.-., propter<br />
.<br />
" . _ T rrm?oregra:.t. neglcdla tandcm in amato<br />
& nThnri".'rS' c P^J^m &Lbarbamt vniuc^rfam. Et crit in die ' »<br />
^^•'? ^^^'- ^<br />
Lib.x.d.*--<br />
&pulchritudmcm,quali- c r *" '^<br />
14 * vniuerfis foraminibus.In die illa radct domi-<br />
EuJebius.Diesillaaduec' moua.ca.3;.<br />
^<br />
a<br />
Q_^ii
PiaI.lo.<br />
Qyiiere fi-<br />
gnu a eo.<br />
99<br />
\0 Tropolo.Nutriet<br />
Ahomovix vnavaccam<br />
, & duas oues ,<br />
lcilicet ,munda ani<br />
malia habent ludaei,<br />
vt ladte nutrian<br />
tur infantijcnon fo<br />
lidocibOjVtcomedatverborummelladclabiismeretricis,<br />
ideftdoftoribus<br />
prauis, nec habeant<br />
vinum quod letificatcorhominis.Sed<br />
operaeorum verta<br />
tur in fpinas, & vul<br />
nerenturabeis, qui<br />
fagittantinobfcuro<br />
red. cor. fi voluerit<br />
altiusfapere,quam<br />
GlGford. &Nicolai de Lyra<br />
• «rRarushaWtator. b^Vnamtanmm.qnUpauptr. TCarnem Robuflam vnitatem.<br />
cnVndepafcaturSi VfftiatiT. fRuoslinip!ices.-iffeftus,ad dominum.fcilicet & proximum.<br />
illa: nutriet homovaccam boum, &duas oues, &pr« ^<br />
afQuiamultar'f
•"^-<br />
101<br />
A D D I T I O III.<br />
A In todcm cj.yii dicttur in pofliUa: Ftfcijt rcprobare malim.<br />
f<br />
'iiotjndkm,qu6dinhocquoddtcitur : Vt (ciat reprobarc<br />
ina.&c vidcturprophetaaUndereadkoc quoddicituy Genef.:;.a.<br />
Erilis ficut dii,lcientcs tx)num & ma. Trimum enim Udam<br />
fcientiam boni & mali illiati appetiuit fcilicet vt efe flcut Dcus.<br />
ynde ibidem dicitur : Erilis ficu t<br />
di],(cien tcs bonii m 5c malum.<br />
C>jiclapfus eflinpeccatum fnpcrbi.t ,volci:s<br />
feadttquare<br />
Decfedfecundus ^dam fcilicet Emvunuelde quo hic<br />
a^itnr, non<br />
habuit fcientiam boni& malt , nifi vt Jciret rcprobare vialnm (jr<br />
eligerc bonum quaft dicat iicet ifle vtrgtms flius de quo loquor,bu<br />
t)ru7n ieis,fuit<br />
tamen maxune<br />
vtUttatisfiguns,prxfertimht! quifucrunt coutem<br />
porane: Chnfti & pofterts,quibus ab ipfo Chrtflo dtcttur: Scruia-<br />
«nni (cripturas, in quib. putatis vo$ vitaa^tcrna hfc&c.<br />
lob.^.f. Huiufmodt.u.fcrutantcs cum tmentuut concoYdantt.t hu-<br />
tus dtaiprophcttci: Eccc virgo concipici. cum dUlo eu.nfcln:<br />
t£Ccconapicsin\tctoAc.advcrafidaHattrah-utur,velinip<br />
faforttut cbfirmatur:& ideo notater dixi THat.in hoc loco. Vl im<br />
HiA plctur qd ditlu crt pcr prophcia. quaft dtcat. .Attcndite con-<br />
(ordoiUiamprophctici vattctnij cum cuungclico tcflmonio.<br />
A D D I T I O. V.<br />
In eodem cap.vbidiittnr mpoftiUa:^dfccundum dicendum .- ^l-<br />
mafignificat abjconfionem.<br />
Circa hoc
103 Glorord.&NicolaicieLyra 104<br />
A nohut.quiaf ccrto tcmit Dcim IfYaelnihilfoffi.Se^ iUa exfofttio<br />
no videi yerifmilis:na aniis ct fatcp,Acha'^,07^ias &Ioatba fHe-<br />
rat boni ctiltores DeiM habetur ^-l{eg. i ^,EtiAtha7^T>iginti annp<br />
viuebat adhuc<br />
¥U citts<br />
crat,anteqtiamfater mortrcturj&^fom/fis<br />
0:^wi auus ^chai^ qiiifiiit a dominp^leprapercnffns , qnod ctiam<br />
ulcha':^ latere nopoTuit.St quarto mio regni .y4cha:i; hd,c recuf(}tio<br />
ftgni obiatifaSla cfl>rt patet,non efi igitiir vcrifimite, q, infra tam<br />
breue tempus de notitia Dei,& eius potentiaperpatrem d procttl^<br />
duhio trtflmBus,quia dicitur bouHs.^.B^g. 1 5 .popuent tranjire ad<br />
iiiam certitudini: impotentix Dei, quam Bu,j^. defcribit m .Acha':^<br />
fttiffcSut enim idololatrui deditos de Dei boiiitatCjpotentia & au<br />
xilio diffidere,im6& defpctare fne tali ceHitudinc. Klon.n.potefi<br />
in intelkRu quantumcunqi dcprauato talisponi iertititdo fine r6~<br />
CAP.VIII.<br />
T7 T dixit dominus.<br />
JOj admecSumetibi.<br />
Primu prophctapdicitAchazfutura:<br />
'^<br />
l^ :<br />
ne<br />
'<br />
ne manifcfla,vel aitthoritatcqux inpropofltb affignari nopoffuntfT^<br />
certum enim efl,^ .AchaT^idololatrando<br />
kibuit effcBtim dcpraudtHm,fcdn»n<br />
intcllc£ium: ratio<br />
quianttUa eum ad idololatriam moiiitifedfola<br />
malitia qux ejt prattitas voluntatis contradi£laincnre<br />
ihe ronts:idco dicitttr de 1<br />
ipfo '^.l\cg. 6.^ambulauit in<br />
vijs regum<br />
Ifraehqtii qti,rmttis effent idololatr.^, hoc non proccjfit ex ronispra<br />
uitate:fed aifcEltonis: quiafcceritt vitulos coledos,ncpopuhis iret<br />
lerttfatem ad cttltum veri Dci , & rcdtret ftc per ajfuefaiiioncm ad<br />
regnitm donius rcgis Dauid, prout habetur,^.l{eg.i 2. imo & lora<br />
filius .'4chab,cum cffct cultor id^Aorttm, fciuit tameti dominitm d"<br />
eius potentiam,qtiem tamen no coluit.vnde dixit:Hcu,hcu,hcUi<br />
Congrcgauitnosdominustrcs rcgcs, vttraderctinma-*<br />
nu Moab ,protit dicitHr.4.f{cg.^.b. Modicum valet qttodBurg.-<br />
hic exponit. Sed nihilprobat.<br />
C A P. V I II.<br />
ll^^J Li?r5^ fSubsliafiguta partusviigiiialisdcfcribitur. fO Ifaia.<br />
jg poftjipfe dnsprajcipitvtfignii pctat.inde ad domum Da<br />
uid verba coucrtuntur, & virco pariturafiiium promit<br />
\ reportata<br />
titur.&filiUsnafciturus.Qnp filioinuocafo lubucrtatur<br />
Samaria, & Syria a regc Anyriorum , qui po(ka capiat<br />
Iuda:am , & in fblitudinem vcrtat. vnde rurfum partus<br />
virginalis defcribitur.<br />
* CyriUus.Nouusiiber& magnu.s.hicdr nouumtcftamentum<br />
,'non.n.ad inftar vcrcus nouu cftconfciiptum.<br />
* Procopius. Quoniam omnium aurcsca fcne non<br />
poterantj prophctx librumipfum,<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
C A P. V I I I.<br />
T dixit diis ad mc Sume tibi librum<br />
grandcm^<br />
fiuc codia-m fiuc<br />
dicir,<br />
ETdixitdominus,&c.. ^ntequam deftcndam addinifione'<br />
huius capitis& eius expofttionem pcr partes. Vrimo videnditm<br />
tenmdtm efl,qiiidfit depuero,de qiio fit lemb in hoc ca.rtm<br />
dicitur : Et acceffi ad prophetinam & concepit fiiiu.&c<br />
iquu.<br />
II<br />
loy<br />
a rct'«/eryJWHJ<br />
xncn pue?i.q.d. Ne patiaris<br />
. HOC nO*<br />
Ifaiac Cap. VlL io6<br />
rio Emmanuclls<br />
,^epablJeepr»dico«e«nomnoiMcnatiuItati$. bTMorehominunvcjuod<br />
opera,r<br />
.<br />
rcUuet iBteiiigipoffit.<br />
c »v>rba pamiad fiiium. qucm in pugna Iuda:os in<br />
^<br />
vltradiaboUim regnarcEt , r l^*- /1,1 fc^;^unt angeli:<br />
THaria Detts anniintiet<br />
ttbi verbum ex ipfo,nomen etus lefusfilius THaria & ertt honorabilis<br />
in hocfxcHlo,& tnfutttro.Ite ibiic.Dixit<br />
tpfa: Dcus mcuf<br />
quo crit mihi fiUus & non tctigit mc homo > Dtxit:ftcuc<br />
t>€us creat<br />
quoivult,cum iecreuit<br />
vtiq; acquiratur itcit.n. tiio,<br />
t&erit:Et hoc modo dtxtt Cabrtel M.irix,Lu. i .i. Non crit im-<br />
poflibilcapud Dcumomncvcrbuin /rewhKrot/CT/f.tnrjco<br />
t^opltetoHit Mariaie futurareprobatione Iudteorum,&vocattO'<br />
dc fedc, & cxaUauit<br />
uegnttium itcens . Depofuit potcntcs<br />
\\\ii\ii\cs,& fic patct eamfutjfe prophetiffam.Klunc vtdcndafuut<br />
ttiimontatesiium fuprd tnduUoru .<br />
Stqutaperprophetiam ^ri*<br />
'^habemusfcript.tm expltcitiKfuut tiecde multis alijsprophctis<br />
ytpatet ex dccurfu librt Hfgum , idco recurrendu ril ad tUud qitod<br />
deeo duitur lere.iO.f. Fuit quoq? vir prophctans m nomine<br />
Stfcribe in co flylo bomi.eKponcado lucidc & d ati<br />
ncdomini VriasriliusSemei, & prophctauit aduerfus<br />
ciuitatcm iftam, & aducrfusterram hanciuxra vniucrla<br />
Verba leremiai.fat quo habctur quodprophetauit desiruHionem<br />
ciuitatis lerufakm &Iudc£ perChaldxos ftituram ficut & lere.<br />
Et hoc eii<br />
qiiod dicitur in translatione Chaliaica<br />
fuprapofita, &<br />
contcRatusfum.ex parte mea tcsiificationes malas^quas dixi vcn<br />
turas<br />
inprophetiaFrisfaceriotis. Trophetiam autem Zacharixfi<br />
lif Barachis habrmus dttodecim prophetarum in quo Zacharix 9.<br />
M.
Luc..*4.b.<br />
Libr.de tri«<br />
B<br />
haerefis con-<br />
tra Collyri-<br />
Aitaos.<br />
Tropolog.<br />
-x.Reg.ix.(I.<br />
Ltb.j.c.it.<br />
107 Gloford.&NicoIaldeLyra io8<br />
a yriam,&c.Vms,\ax domini.Zacharias,mcmoria do<br />
mini.Barachias bcnedifkio domini: his teftibiis naciuita<br />
tis domini comprobaturj. Vndc duobus tcftibus cimrib.<br />
in Emaus incipiensaMoyfe,&prophctis,qux defcdi»<br />
ftacrant,difleruit.<br />
4» Procopius .Eranttunc<br />
temporibus hiftoria tctte,<br />
Vrias quide facerdos , pro-<br />
phetaauteraZacharias.Vi<br />
xit cnim Ezcchias xtate.vt<br />
in Paralipomcnonishabetur.Hosautcm<br />
non fincar<br />
cano fcnfu tcftcs appcUat.<br />
Lex enim VrijE nomine,<br />
quampontifex ipfe doce<br />
« «rDiaboTo. b ^Wpti eft. efEgo ifaias.Huiusrei.<br />
de tiahe,cito pr^darcEt addhibui mihi tcftcs<br />
afLux doraini.bTPiopterdoftrinam legis-fQuj vere fuit faccrdos.legem do<br />
cens & cultodiens.fLabiafacerdoiis cultodiunt fcientiam. cfMemoriam do<br />
mini d<br />
fQuempropheiamfuifrcconftat.<br />
fBcnediiftio domini.<br />
filiu Ba-<br />
fidclcsVrramfacerdote&Zacharia<br />
aTDignum accedendi me fecit. b«Qujtprophetauit,dicensMagnificatanima<br />
mea dominum.<br />
c Tldelt concipe-<br />
i<br />
refec"-.vndeSpiritu(ranus fuperueniet n te,& virtus,&c.<br />
rachia: Et acccflit adprophetifsa,& concepit<br />
a fQuod concepitrfe Spiritufanfto.<br />
•J« Eufcbius.<br />
SpoliahisverbisappdIatomneseosquii-ii>,7.ci<br />
abdudi ab errore dsGmonumadhaEfereChrifto. D<br />
e Tuer. Augaftinus^ de quo dicitur ^'•'•^-<br />
, priufquam fciat<br />
"'^* ***<br />
puer bonum aut malum contemnet malitiam.Hxc duo<br />
alitcrfciuntur: perprudentiamboni,&aliterperexpc-'' ^'<br />
b ?o iTaia.<br />
rientiam maii, Perprudeti<br />
1 tiambonimalumfcitur,&<br />
nonfentitur. Tenetenim<br />
bonum,nc fentiatur malii.<br />
Percxpcrientiam mali fciturbonum.Qui.n.amifcritfcntit,<br />
cui amiflb bono<br />
male fucrit. Puer ergo an-<br />
2<br />
tcquamfciretperexpericn<br />
riam bonum quo careret,<br />
amiflb bo-<br />
« a • /-!• -' T-. 1 •<br />
bat,fignificatur,ficutperZa c Q^ pepcric fihii . Et dixit dominus ad mc: Vo- 3 ^ut malu quod<br />
chariam.proplietaj.<br />
b sy4d prophetiffam.Ad Spi<br />
ritumfandlum, aquoom- o\og\ch in anima virg{ne(ncc pol<br />
luta fordc)dc Spiritufando fcrmo Dci conceptus,djcmo<br />
nes fpoliat,& fibi facit fcruire vniuerfa . Et cum ex parte<br />
videat & , prophetet antcquam fit perfcftus , & merito<br />
Deum patrcm , & matrem fuam vocat lcrufalem caile-<br />
ftem,quafi infantia vincit Damafci fortitudinem.ideft,<br />
fapientiamfecularcm &aufertfpolia Samarix, quibus<br />
hxretici eccfcfiamfpoliant, dicentes; Vovednobisparsin<br />
Dauid , &c. PraEfentcrcgc Aflyriorum diabolo, qui non<br />
poteft eisauxiliari, talesfiUos&vjrgoMaria & C^ndx<br />
mulieres generant.Sara.i.ptincipcs,& Rebecca.i.patientia,vxores<br />
patriarcharum.<br />
d spoUa detrahe. -{c Ircneus. In ipfo fuo ortu fpoliabit<br />
homines,auferetignorantiaipforum,fuicognitionepr5<br />
bcbit,quod verba illa Ggniiiczt\t,yeloctterfpolia detrahe.<br />
Eufe-<br />
ca nome eius, accclcra fpoha detrahe, fcftina t !"P »<br />
afPueti."! Qji conceptuseft deSpiritufanfto.h«rA(cedensin altum capti.du.ca,<br />
a f Infernum. bvNediuH natus populam fuum fola inuocatione faluabit.f^Erat<br />
homo. cfSecundumhumanitaiem.dfDeum.<br />
T Vel loleph putatiue.<br />
pdlri, quia antequa fciatpuer vocarc patrem<br />
alMariam. b Ta <strong>The</strong>glathphs'nafar.<br />
fuum Sc matiefuam,aufcreturfortitudoDa<br />
a fPer regem Aflynorum Salmanafar. b f Afljrrius dirigens vl ehtus.<br />
ma(ci,5cipdha Samaria?,coram rcge Aflyriorum<br />
. Et adiccit diis loqui ad me adhuc dices:<br />
fTianslatiue.<br />
NIC OLAV S DE LYRA.<br />
I Et adhibui mihi teftes fideles . f^erbum efl ipftus Dci,vt<br />
pradiHum eli f & de jidelitate cr ttjiimonifs ipforum teflium di'<br />
Him efl.<br />
1 Et acccfl[i ad prophetifrara.».r/»x/»e»» CMariam,vt prx-<br />
diilum eji.<br />
3<br />
afDecem trtbus. fQujc per hoia» ebulliunt.<br />
Pro co quod abiccit iite<br />
populus aquas Siloc,<br />
£t dixit dominus,&c. Hic confequenter ponitur figni ada-<br />
ptatio &fecundbfubditur ratio diBi,ibi : Etzdiccit.Circaprimii<br />
dicitur.<br />
^ Voca nomcn nati.<br />
cwxs.f.pueri Loquitur tamen hicfcriptura<br />
de futuropermodum pr£teriti,propter certitudinemprophetiat<br />
di8um eji.<br />
ytfrequenterfnprd<br />
5 Accclera fpolia detrahc . Qum hxc proprietas competit<br />
ChrifioyVt diHum efl.<br />
6 Quia antcquam fciat puer vocare, Sccffcientiacreata<br />
vt diHum eft cap. pracedentiy vnde idem efi ac /t diceret : An tcquam<br />
LM li^ L 1 T E B^.<br />
f t ./^fcp/r./j[7o.afcfy
109<br />
liaix Cap. IX.<br />
b<br />
xrGlcntiofllUinr, Chriftum TRegem Syr<br />
•-<br />
>ifRce«dMudaorf<br />
/Jtiam cxereituum eius.<br />
4 Et afccndci fupcr omncs riuos citx%.i.deflruct totum re-<br />
gnum Ifrael.jicut inundjntia aquarum dcjiruit omnia qut inuenit.<br />
5 Et ibit . llic confequenter ponicur regni luijc affiUUo per redundantiam,<br />
cum diciiur.-Et ibit per ludam inundans ^quia exerci<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
10<br />
II<br />
1»<br />
monc in populum dcflcxo<br />
iuuchitur , & coarguit ,<br />
in /«<br />
U Confortamini.Con^rffnr«w virtute velira.i.confortabinii..<br />
m,quia propheta non induxit eos adprjefumptiontm de fua virtute<br />
fed eam prttdivit futuram.<br />
i^ Etvinccmini.wrrHrff
^g-a<br />
111 Gloford.& Nicolai de ra* Ly 112<br />
In lapidem.Qacmrcpvo<br />
a fEt.<br />
fScdrimrtedominumex.<br />
bTInvoWs.<br />
Dominum cxercituum ipliUTi ranc2:ificatc,&<br />
a f Dominus. fSit. b TCotpote. TBcatus viiqui tiinetdominum. c TMente.<br />
dTIta.<br />
in vobis .<br />
Alij prophetje, & D<br />
1 eorumdifcipuU. Legunt<br />
2 hoc quidam deduobusfilijs<br />
Ifai», quos gcnuit dc<br />
•^ baucrunt?dificantes,hicfa<br />
dus,&c. Et iioc ioco (iimit<br />
Apofiolus teftimonium, .<br />
t palatium rc q^od Chriflusfaausfit ludps<br />
fugii.<br />
jcandaLum^Gentibus amemjtut<br />
titia. a<br />
b Duabus domibus . Vclin b<br />
duabus famiUjs,Samai.f.&<br />
Helles, ex quibuslcribs &<br />
Pharifsi. Hi duo non mul<br />
topriusquam dominusna<br />
tifunt inludaia. Horum<br />
fcholam fufcepit Achiba,<br />
quem magiftrum Aquilx<br />
profelyti autumant.deindc<br />
fMachir. t Achircuifucceflit loanna<br />
filiusZachcei, &poftcu<br />
Eliezer,&perordinemTel c<br />
phor,& lofeph GaUl?us,&<br />
vfque ad captiuitatem leru<br />
falem lofue. Samai,diffipa<br />
tor . Helles, prophanus,ga<br />
MatMi.b.<br />
tHcb.i.c.<br />
fa.t.b.<br />
Gji.4.C.<br />
Diuifio.<br />
per traditiones fuas iegis<br />
pra^cepta diflipauerunt &<br />
maculauerunt.<br />
c Sigiia /e^ew.q.d.Aperi ea<br />
B domine difcipulis meis.i.<br />
ipfepauorvcftcr & ipfeterrdrvefter: eterit<br />
fScdciit.<br />
afFidehbus.<br />
vobis in t fandificationem : in lapidem aute<br />
a fln fidelibus de duabui' -k dcceui iiibubus.<br />
fcandali<br />
oileniionisj&^pccram duabus domi-<br />
a fQui Chtiftum non reccpciunr.<br />
bus lirad5& inlaqueum 6ci.n ruinam habita<br />
a TP«ecipiia. b f In laptdem. Ttei infidelitatc.n. £ fNon omnes:quia rcliquiac<br />
faluz ftcnt.<br />
tibus lerufalcm . Et offendcntcxeisplurimi,<br />
a f B.uina iteina. b frGMdio & faue c TPeccati lum funibus. a*\ R.oraan s.<br />
6cj:adenr,& contercntur, & irretientur,&ca-<br />
a T£'go. TDeus adpiophetam. TNe videant. TQ^'» Chiiftumnolunt<br />
teftoi.<br />
fufcipere. TEa«lu»''''i bTViiionem. cTldcft alJfconde.QuodeiMm iigna'urabfconditur.<br />
TFigutis. dTV^terem.<br />
it nobis tn fanftifi.cationeni.<br />
bl<br />
cipulis meis: expedabo ddminum qui abfcoa<br />
«rrqgnitionem. b Tlutf.^tis non ciedentibus.<br />
dit faciem fuam a ddmo lacob , & prxftola-<br />
a tfHocrepctitvt addat de ptopheiispracftolantibus .bTPi»<br />
ftolabotdonunuiTi. c «rPiiftoIabuntui.<br />
^ prophetiila: fed faKb . Pau-<br />
4 lus in epiftola ad Hcbraros<br />
licct cam inter canonicas<br />
.<br />
ApoftoIis,& apoftolicis vi» e<br />
r- &j>«Ktent^ci^.<br />
o/^i., «.rv,...^..,,.^ ir Hi quos vifccrib.mifcricor<br />
ris.Vel,lex & dedit dominus m<br />
prophetae vf-<br />
lignum 6c m 11- 1 portetum 5 ^j^ ^^^^^^ excalefacicns ofFeram<br />
que ad CjyafihocfiM.<br />
TEcdcCa.<br />
loanem ligati funt,<br />
^<br />
Vt non . intclUgant Prodi-; racladnoexercituum quihabitatin monte<br />
J^ infignum&portentum.<br />
'<br />
fcipuUs .n. iuxta Hebraici<br />
•}« Idem. Signa & porfermonis<br />
ambiguitate poflUmiiset do^rinas intclUgerc tenta fuerc miracula quscunque palam ab Apoftolis<br />
5 (<br />
fcripturas non recipiatLatina<br />
confuetudo)hoc teftimonium<br />
ex perfona falua •<br />
(5 toris ponit: Ecce ego & fueri ^^-^<br />
mei.i. Apoftoli qui in portc<br />
7 tum fecularis fapientia:, &<br />
fuperbizE ludseoriim fucrunt.<br />
Stultci.n.& infirma elegit<br />
i.Cori<br />
DensyVt fortia,&Japientia<br />
con-<br />
funderet.<br />
s ^ Bafilius.Conuiftisin-<br />
pienturI.igateftimonium,fignaIegemindif ^ credulis, loquiturDeusin<br />
•<br />
'' : •- -> .- _ ..<br />
(<br />
aTVel indo
"3<br />
^ a Tro vms,& mor<br />
A /M/V,€J"f.-J-<br />
« ditionibus, idcft,<br />
antiquis crrori<br />
raclamantis vanis<br />
fermonibus , fcrmoncm<br />
& icgem.<br />
.„<br />
tt.bubt.on^. _b ^Vndique ma.un, .<br />
-<br />
bus.<br />
^ Procopius.Qinf<br />
quiscnim Dci legcdcfpcda,<br />
dsmo<br />
9 num fraudc clu-<br />
10 fus,fcandalizatur,<br />
11<br />
verbiillcfamc, cca<br />
12 ftafi<br />
j<br />
^ pra:rerea &<br />
m itiDuiJtionc. b «rVndique maiuni . li Uall pra^rCrCa 6C<br />
In Ic?e vcftra fcribi ^ ^^ terram intucbitur: &fccce tribulatio , 8^tcnebrx,t d^T'<br />
*• TCTci.asinduraticordis.<br />
tur-^Nonfequars J-/T' i'»"^-^""'*'' n<br />
14 vlquc laborabit,<br />
idoia.iuxtalc-cfa ^"^°'""o>&<br />
angii"^a,&caIigo t ^^ vt<br />
perfequens: &nonpote- Regcm fnum,<br />
^<br />
cicntcs,n6attcnda v S?^-" i6 vcl vt habent 70.<br />
T/'o»-\.nu„t>tur<br />
17<br />
iisventriloquis,nc "tauo'arcdcangulhafua. interprctes. Prin-<br />
^ exacerbationc co l* °''etur,CMm duitur: Etcum dixcrintad vos. SciticnhomintsidoUUtr^<br />
& fupniiitiojr.<br />
2 Quxritc a pyiho.i{efpcsfim deoccuItis&fMttmt. DiiStnr<br />
mem pytbones.tjui diMtnnt quodam modo (pecalij^ ilicet per ap.<br />
paremrm/itfatattonemalicMiMt mortm,ftcut diHiun fuit diffofms.<br />
I. B^egitm zS.b. Dicuhtur auum dtuini<br />
generoLter diuinatorts fuperHitiofi.<br />
3 Qii ftridcnt , 3cc. Quia ptuntur<br />
t^il>ufdam nominibttt , &<br />
yerbis<br />
ignotit,& (ubdttur refponfio populifideiit.<br />
4 Nunquid, 3cc 'J.d. Sic refpondebnis talihus malit ptrfuafonbus<br />
. Nu nqu id non , &c. t{.d. Sic tfuia infide/es rctjuirunt hoc<br />
M Deofuofal/t,, &Jicdebent/idetes^H4irerea Deofuo vero , ideo<br />
fubditkr.<br />
5 Ad lcgem magis. Idtfl,adlegfm diuimtus datam, & ad te-<br />
ftimoniim prophttarnm tt De» mfpiratorum magts tjt recurren.<br />
dum,quam adpythones & diuinot.<br />
6 Quod fi non dixcrint. Idfji/ecerint.<br />
7 lu xta vcrbum hoc Sdticet adpythones, & diumos cotitra<br />
C verbumhoc,<br />
8 Non<br />
M l{_ot L I T E II.<br />
t r Etcnm dixerint ad wf ,«jrf,Nol itc crcdcrc,fcd vcrbis Do<br />
minific Apoflolorum, idco (ubditur.<br />
5 ^dlegem mjgit,&c. Siipplc cftrecurrcndum,<br />
6<br />
Qiipdfiiondixcfirr.1dmpu!fks,cr hoc dicitur pro populo qid cum Sedtchia rtmalit in ci<br />
uitatc & in Ugr.<br />
12<br />
I ?<br />
14<br />
El ad ter.Pr^ confufionc & dcfperatione,ideo fubdifur,<br />
Et cccc tribulatio. ilkgntim cd nfti ^ionem coporum.<br />
F^ tcncbr.T. i>iianium ad deieiiiontm mentium.<br />
15<br />
16<br />
Etdiflblufio.i^iViwmfx/iiBflrf.<br />
Et anguftia. Scilicet mentis,eb tmbd non apparebat vta eua~<br />
ponis.<br />
17 Et caligo pcrfcquens. Qmm Sedechias,& viri btllatores dt<br />
ttofie f.*'^e>untrT ChM.iir< s inftcutifunt.<br />
18 Et non potcrit auolarc,&c.jQffM Sedecfnam conprclyende n<br />
rwwr.4Afg.2 5.<br />
"Jt Cap.<br />
8 V.on erU in tit narutina /«.v. Scilicct gratia: pcr quam itt<br />
nobisoriturfo! iuftitiar.<br />
9 ttcumejuririt,&c.<br />
ScilicctcrcdcsfalfisProphctisproptcrdcfcdlum<br />
vcridodrinaB.<br />
10<br />
£/i»ia/frfifef/(p^/7j/o.ChriftumbIarphemando,<br />
I I<br />
Etfufpicietjurfum. Idcft , cx niilla parte habcbit auxiliumifcd<br />
incuitabilc tormcntum.<br />
t MOl\yi-<br />
phetiffom, inteUigatur deBeata<br />
rirgine , & fir. maPififiumcH^<br />
quod non cfl tanu autorilatis ficut pr^cedevs. Item principalefundameutum,quod<br />
ponitpofiit. ad firmandum hanc<br />
expofitionem, e/l<br />
illud qicontinetur in translanone Cljatdaica : rx<br />
qua concludit &<br />
beve,qudd hoc qi diciturhu: Accefli ad prophctiflam: non efi<br />
veibtim Ifaia,fed ipfius Dei . Et quia hoc fundamentum, licet ftt<br />
verum.non tamen eft tantx autoritatis/tait fi in Utera cotincrctiir.<br />
Ideovcrba fanai Tljom. pr.tdiaa vct eidcm attributa funt manife<br />
flh raiiormbrUa, uec tn hoc fauetur errori licb. T>lam ilta qu^ cow<br />
tmetmrin 7& g.cap.neceJfeeR, vtintdUgamur deChriUo adlite<br />
ram,fcdra qu£ wriUnentur in haccap. 8. non habrntur cxncceffitate<br />
Uter
*<br />
"y Add ino. ii6<br />
A A D D I T r O III.<br />
In eodem cap. vbi dicitur inpojiil. In quo vtfupra Mntn cfi, de-<br />
nunciaturChriflirefurre£liofHtura.<br />
Ea qu£ continetur in boc cap.non vidcnturpertinere adfi^nnm<br />
indicatiuum nec rememoratiHum.-nonenim inhoc cap.dicitur: Da<br />
bit vobis fis,nam,ficut inprxcedenti , vtp.itctdifcimenti literam,&<br />
ideo licet expoliatio duorum ^egum fuitf.gura cxpoliationis<br />
inferni per Chrifium fiend£ , ftcut hifiorix vcteris Tefiamenti<br />
fueruntfigurA eorum in nouo,non tamen ex<br />
qu£ contigernnt<br />
hoc di<br />
cuntur fuiBc data tanqu.m ft-itia indicatiuafcu rememoratiua.<br />
A D D I T I o nir.<br />
Jneod. cap. vbi dicitur inpoflil. St erit vobis infanBificationem.<br />
Hoc quoddicitur hic: Et crit vobis in fanftifi. & in la.&c,<br />
Troprie videtur referendim adtempus aduetus Chrifli in carncm,<br />
in quo tempore fuit Chrifius, in fan8ificationem credentihus ,<br />
& in<br />
lapidem ojfenfionis& petram Jcandali dnah.domibus Ifrael,<br />
fcilicet regali &facerdotali quaspropter fuam incredulitatcm iufto<br />
iudicio fecit ruere.£t vtraque earum confueuit dicidomustn<br />
fcriptura,vnde inprxcedenti cap.iudite nunc domus Dauid,quod<br />
inteUigitur de domo regali, & in Tfalm.Domus .Aaron benedicite<br />
Dominorintelligitur de dpmo facerdotali . Dicerc .lUtem quod ifia<br />
duie domus intelligantnr de domo ThaceefiHj I{gmeli£ , &de Ofea<br />
p fiho £2a,quifuerimt ^eges Ifrael, non videtur coucnienter di£ium.<br />
^<br />
"Klamficut in<br />
regno luda licetfuerint multi l\egesfuccelfme,non ta<br />
menpropter hoc dicuntur mult£ domus, fed domus Dauidtanttm.<br />
SicdicendumefldeI{egibusIfrad.Sequitur: Et in laqueum, &<br />
in ruinam habitantibus lerufalem: in<br />
quia ciuitate leru-<br />
falem vbi Chrifiuspaffus fuit,multi rueruntper iiifidclitatem, non<br />
tamen omnes,& ideo feqiiitur.-Et ojfendcnt ex isplurimi, idefl,no<br />
emnes. Secundum iflam expofitiommpropriefcquitur immediate:<br />
tiga tefli, &c. quod inteliigitur de occultatione myfiertj Clmfli ,<br />
de quoflatim inprxcedentibus agitur,& exponaturficut inpoflil.<br />
A D D I T I O V.<br />
In eod.cap.2. vbidicitur inpoflil. Non erit eis matutina lux.<br />
Secundumglofiam quoddicit hic : Matutina lux, intcUigitur<br />
ipfe Ci]riflusj& hoc eflproprie di£ium.T
\[^<br />
"7 Ifaiac Cap. IX. ir8<br />
fcClt : Ibi Cnim aquaS in Vi^ •<br />
TW«ft.. g«««»li captiuii»». b THurimi» in enore maneatibus , gcMutcc<br />
'<br />
num conucrrit , Aponolos j^, „'« ',^'1^,^"""'"^''*"'* '"''''"}{''l-<br />
^^/"."«"i ,<br />
dcgit,vndc:Princ,pe:Zabuld, a ©^«"""mo aggfauata cft via manstraslor-<br />
*<br />
& Tnncipes ^fphthalin,.<br />
'"^.^^U^^GJrS^" mu:.xgcn.« I<br />
habiubanc ib.. c T Ifrael vd<br />
2<br />
a riamaris. Marcinhoc b danemGalik^EGentium. PoWiisquiam-<br />
lOCoIaCUsGcnezareth.qUl , T.g„„„n..x b<br />
TChriftu,n.quidici.:Ego.uLx.J. TE,a.Iux<br />
iOrdanC innUCntC emCltUr. vrrxqux oninein hominrm vcni^niem in hunc mundum.<br />
llum^iiac<br />
In cuius littorc cft Caphar- Dulabat in tcnebiis , vidit lucem mao-nam :<br />
naum,Tybcrias,Bcthzaida , ,. ., ,<br />
TPecc«i. a^f chriftus* e Uubunturcoramte Lstabuntur (oram te, ^tc &c.<br />
&Corozam,inquibusDo- c habitantibus m regione vmbrx mortis lux 6 Propheta ad Chriftumde<br />
jnmusmaximecommora- » tNoiituttu. b TvoxAjoftoiommadchriQumadiuccmortam. 7 difcipulis.<br />
^ '<br />
tUSCft, iJc ficpopuiusqui > TCen.ilcs.<br />
. ^ ,.,.,. h-,<br />
Pr^rv^.,:,,. A J L<br />
ambulabat in «n . vidit lu. d o«a eft cis . M *<br />
ultiplicafti Gc'ntem , non ma- ^'''^""^'<br />
+ S fSS"i^*^<br />
4<br />
d Ho^tMdgmficafiitetkiam.D<br />
Nobisde falute ludeoru.<br />
Quamuis enim gaudeant<br />
de Gentiumconuerfionc,<br />
dolcnt tamedeludeorum<br />
repulfione, vnde Apofto- Rom. 6.x<br />
lus : Optaba ejje^anathetm pro<br />
«T..Pnam. _ . . TAportoii. Tochr.ft, T quodfeptceamregione.<br />
magnam<br />
b GMu^GmtiHm.GzMlTex c gnihcalti lajtitiam. Lartabuntur coramte,<br />
duacfunt.VnaGcntium.vi<br />
cinaTyrijs in tribu Ncphihali. AlteracircaTyberiadS,<br />
& ftagnum Gcnczareth in tribu Zabulon.<br />
c Jn rtf^ione pmbrjt morm. Hicrony mus.In vmbra mortis<br />
funt.qui inpcccatisadhucviuunt./nrf^jowvm^rr mortts.<br />
'^ui iam cum mortuisopcrib. ad infcrna dcfccnderunt.<br />
d ^pn<br />
B _<br />
yclfis.<br />
& quinquc panibusconle<br />
cratis,tantam hominu tur<br />
. . n .-. ,. bamfaturauit. Adfenfum<br />
autem,quia Apoftoh ipfi.no alitcr quam mcfforesGcn.<br />
tiummcflcmopcratilunt.<br />
f Idem. SpoIia,ideft,hominQ animas.quibus vi apudfc<br />
prxdonum morcpotcftatcsabutebantur.<br />
•jc<br />
Idcm.LxtanturilliquidcquiChriftiadhecvfq; tc-<br />
"<br />
pora<br />
NICOLAVS DE LYRA. tur primum,&fecund6fecundumjbi : ParuuUis . Circa pyimum<br />
/o«,^.m-2y(^^»,,/„7««-^,;,,„.;,,.-.^^^,,,„-. '^Vi^.PfimotemporcalLhtacfte^r^&c;^^^<br />
husfmsincap,mU0iua,s.To{ieayeToSdma,afu,rex^iryrto<br />
f»>cefUO,e.^rgemIJrael,&refuluum^^<br />
^us ctrca<br />
pr;nc,piu,rfu^ pr^dnaVonrpuuhf^^^^^^^<br />
&miracJa fccit<br />
,Jd,ciLattkrfup^^^^^^^^^<br />
*<br />
. . /• / y»^rf moriis , &c. Rcpctitio cft<br />
ciufdcm ad maioicm cxprcflioncin.<br />
8 MuUipltutH Ofwtttr/.Scilicct rdigiofam. Scd qiioniam<br />
aliquiddiciunt,vtdi£lumcft,idco(ubditurmalis.<br />
t HP" magmficafli tiUtiam,m. Ht dc bonis fubditur.<br />
9 Lftabwitnr eor«»jtc,Spirituali dcuotionc.<br />
'<br />
t Sicut<br />
r
np Glorord. &NicoIai
j<br />
121<br />
^a Tunctpitusfuperhu. Du<br />
A duccretur ad patibulum ,<br />
portauit cruceni , in qua<br />
mcruitprincipatum.<br />
jlog. i. ^ luftinus . Significatur a<br />
i-hriflu ijj^ vcrbis vis lancliffiniaE<br />
cruciscui Dommusfubic<br />
cithumcros.<br />
-<br />
15. -5« Thcophylatus . Qtioniam<br />
crux lefu fuit glo-<br />
'*T^" ria,mcritddicituxprincipa<br />
tus ipfius , liuc princip.itLis<br />
dignitas, & ipfiusprincipa<br />
tus infejnccruxipfacft, vt<br />
fcnatorum infignc prxtcxtafuit:&<br />
coniulum, & hn<br />
peratorum duodccim fa<br />
fces^Rcgum mfignc, di.ide<br />
ma&lccptruoi.<br />
.iidue:-* Tcrtnllianus . Quis<br />
ixm. omnino Rcgum , inlignc<br />
^potcftarisluxhumcroprc<br />
tcrt? & non aut<br />
capitcdiadcnia<br />
, aut ><br />
manu fccptru<br />
Ifai aix Cao. IX.<br />
ip.<br />
a T ««luaadtf. b ^ D-;. c.T A Deo fola gratia. f Qiianiuis fit DeiB.<br />
cft ndbi.s,&: filiu9 datiis cll nobis . EtfavHrus cft i<br />
« T Ctui: per quim cxiltjuiiillum Deus, & donauit illi nomcn quod eft fut>«<br />
omne ni.men b« Piftn prsnnni ndiiiina his f:x nominil)usappelUb'ur. 2<br />
pnncipatusiuperhumcriimeius,<br />
t &voca- i<br />
JTQuiaDcus.&homoquodinaiKfitum. b r Lxx. magniconfiili An^elus. 4<br />
biturnomen cius adniirabilis , confiliarius,<br />
afCteatotomniunibl CuiicliiJtrepcteft. c f Qulalinefine beneuoluj.<br />
d 1 QuitVcunaqiic vaum.. 1 Qm; leconciliaifetnosDco,<br />
& Miflis.<br />
Dciisfortis,pater tflituri f?cuIi,Princcpspa- 6<br />
b • a T In tidcIitos_ ^ cj piidicalionei» A.poftolvjium, & fucceflotum . b ,<br />
led lolum nouus Rexno<br />
uorumsuocumChriftus Icfus, nouarglorrx potoftatc<br />
hunicroextul!r,crucemlcilicct, vtfecundum prophc<br />
tiaTHrcgnarcr a ligno.<br />
Sep;ii3};jnfa.M3gni confihj angclus.Qiiod in Hcbrxo<br />
non habctur,fcdnominum maicftatcpcrtcrriti roaufi<br />
funt<br />
dcpucrodiccrcqd aperieDcusappclIadusfir. Idco<br />
pcohis/cx hominib.hocpofucrur.m.iiinicofilij angclus.<br />
* NICOLAVS DE LYRA.<br />
fpiflolaad Defiderium , qiuprjeponittir in Blhliji principio Crnr-<br />
Jrs: quia trtmHulerant Lltros retai Ttjlatrenti Ttolvmxo Ki^',q''i<br />
tratThilofophus,& vnius Dei culicr, Itideo ybiinHrbrxo fit<br />
tnentio de dritJle Chrifii, ficut fuit inhocloco tacucrun:,rd atiter<br />
tranflulerunt.ae Tiolomfus crederet eos ponere dut^liceM Jettatem<br />
&y:Jtcretum fidtinonjperirentCentili, patettamen cxeorum<br />
tranfl^tiune, quod<br />
foituh<br />
jme, Scdaboiibigentes. c TSanclonim licei aliquando tribulen- 7<br />
I' r. T Elus. o<br />
b . o<br />
J? Tertullianus . Dictus D<br />
cftmagni confili) angefu^, l-'t>..de earidcft,<br />
nimcius: magnura "Cchnftj.<br />
cnimcogitatum patdsfupcr<br />
hominis rcftitutione ,XL c"<br />
annuciaturus f^culo venit, vnfco<br />
^ Auguftinus. Ncc mira- Lib.i8.de ci<br />
dum,quiaangelusDcidi- "'t«c-J5-<br />
£tuseftChrift^5icutenim<br />
fcruus proptcr formafcrui<br />
, in quavcnit ad homi-<br />
roborctittiudicio,'S'iuiUtiaTmodo5;vfquc ,. "I^hv ^^'?^''- '"'"'^'"1'<br />
. ,,,,f,...,u. „ ^,r '..:... ^_ **<br />
a f^ Ii^fzculalac„ioium bf Chitiias, non liominuin metiia rcddidcrunt,tanq«anide . c^ Qjcm<br />
p<br />
i« hcbrjco habetnr , 5c VOCabitur, & non vo-<br />
^ Dcusfortis, &C. I^firtur ad putrum naium , &<br />
cabir, & quodillud quod fequitur: Adrtiirabilis.confiliarius,<br />
quodiufine<br />
autoritatis nou habetur, Triiicipem pacis, in ac(ufatiun,jcd Tiin-<br />
ceps pacis in noninatiuo, quia toco omnium ifiirum difiintfionum<br />
ponitur in tranflatione Septujginta , Manni con-<br />
fili| Angclus , /1 nominatiuo . Item hoc idempjtet pir<br />
tranjhtionem Ch.ild«icam , qu£ autljenlica<br />
efiapud hlrbrfosy<br />
>t dulnm eii fupra prjctedenti caprte ,quxtalis eji: Infansnatus<br />
cft nobis , & filius datus cft nobis , & rccipict (upcc<br />
fc l(^cm ad fcruandum eam , & vocabitur nomcn cius<br />
ab antc mirabilisconfilio, Dcusfortis, pcrmancnsia<br />
fa:cula,fa:cuIorumMcflia5,incuius diebus multipUcabiturpax<br />
(upcrnos. txhocpatetmahiftJle.qiiodpallusUlelo<br />
quttur ad iiteram Ue Chriflo , qui expeHabrur in<br />
lege , & Trophetisadfalutemmundi<br />
venlurus. Uuodautem inhac translattune<br />
ponitur: Et rccipict fuper fclcgcm ad feruandumcam. /o-<br />
€0 (uius in hebri.0 habctur. Et cnt<br />
principatus fupcr humcrum<br />
cius, conuenit ipft Chrisio, quifatius efl Ihb legc, vt diHum<br />
eji ad Caljt. 4. Et quidicit defeipfo , Matth.^.b. Non vcni foliicrc<br />
lcgcm, fed adimplcrc. Quia etiam in ea dicitui-.Et voca<br />
bitur nomen cius ab antc admirabilis,&c. Conumit chn-<br />
Jlo, qui vocatusjuit ab<br />
angdolefus antequam in vtero<br />
conciperelur<br />
vt dicitur Luc. 2. in<br />
quo nomine quod Jalus interprctatur , omnes<br />
conditiones hic taB* implicite continentur.lgitur remotafalfa ct-<br />
pofttione accedamusad veram , qux efl de Domino lcju Chrtsio,ci4<br />
lus hic introduciiur principjtus, verumtamen prxmittitur eius na.<br />
tiuitas , citm dicitut : Paruulus cnim natus, ficc. Q^ii veri- fuit<br />
faruulus in humanitate . Et loquitur hic Vropheta de fuiuro per<br />
modum prxttriti, propter cenitudinem prophttia . Lt fubdiiuT<br />
eius maxnitudo in deitatc.<br />
' I E t fii i us . Sf /7« rt tuturalis ipfius Dei patrit , & pcr confe-<br />
qftens jibi aquaiis .<br />
^ Datus<br />
M l{^^ L J r E H,.<br />
t ^ ^>ocabilurnomenciusadmirabilis.ficncnim mirabilia<br />
inbon<br />
cosdctcrrcniscoelcftcsfaciendo.<br />
^ egrruuifuitm pitemtr i-.traint , Vir.vli.ii. Oportuit<br />
pati Chriflum,& ita intrarc in glori.nm fuam.<br />
4 Et vocabitur nomen cius admirabilis. yiiracitla faciendo<br />
5 Confiliarius.Co«;/i/4 Euangelicafr.aeptis decalogi fuperaddendo<br />
.<br />
6 Dcus fortis. Infernumfpoliaiido<br />
7 Patcrfuturi fccaVi.Elcdosadciuitatcm cdcflcru admittcndo<br />
^ Princcps paCiS. SciUcet internx,qiijntum adcdjcicntiam, cjr p<br />
Jupernf quaitiumadcaele(iem ^Jtoriam, proptcr auoi in eius iialini<br />
tJtean;iclicintaneru>it: Gloria in altilTImjs Dco, & in tcrra<br />
pax hominibus bonx voluntatis. Luc.i. b.<br />
5? Multiplicabiturciusimpcrjum.rwrff (/(,vtf Matth. vUJ.<br />
Data eft mihi omnis potcftas in coclo , & in tcrra.<br />
10 Et pacis non crit firiis . SiUirft p.uis c
123<br />
Glof ord. &Nicolai de Ly ra 124.<br />
^ 4« Frocopius Sic .<br />
depuero prophctiam<br />
condudit Zc-<br />
A hisDomini.Zelus inquam, bonusciquccongrucns ma<br />
xime qui a diabolo in poteftatcm rcdados cnpcrc,& lal<br />
uarelata?at.Aliteripfum ad xmulationcm piouocauerti<br />
nt irraelitx: //»/' we prouocaucrmt m to, qul nou eft Dcui,ait<br />
•<br />
Mofcs ••<br />
Et<br />
ego pYOUCcabo eos,<br />
a r MU-et filium f»Iuare raundum. b> Proph«a renertitur acl «Ufrfionem<br />
Fvht.-.i.n,&RaV . c 1 ludamvelin omnts u,bu$. T Fruniatmii.<br />
in non cH<br />
co,qui populus.<br />
a i/tr.mtJo.Vcxhu hebrai-<br />
faciec hoc. Vcibum mifir Dominus inLcob,<br />
cu 13T Dabar tres<br />
per<br />
confonantcs<br />
fcribitur: Dalcth,<br />
Bcih Res. Si , legat Dabar,<br />
verbu m Deber b<br />
(jgnificat,ri<br />
niorte,& pcftilcntia.Vnde<br />
quida ambiguitate decepti<br />
mortedicunt e(remi(Tam.<br />
Vcrbu prxccptu adlitcra,<br />
vt de luda Reges fieret,qui<br />
cmni Ifrael impcraret.Cccidit<br />
aute Ifracl,idcft,in de<br />
, lcilicet<br />
a f Al.« decem triba.. T Ide» .,uod Raf.n.&. Syii S"! *»"' « ami".<br />
quan.lo
^ a<br />
l^y<br />
Et difpfrdct dpmitiPt , &c,<br />
A Tropologice.Auferctdo-<br />
S'er j.f. minuscaput &caiida.iMa<br />
i-10.3.<br />
iorclcilicct, & minorcm.<br />
Cauda diccndo,hcrcticos<br />
non homincs , fcd iumeta<br />
dcmonllrat,quae hocmebrotcguntflcrcora,5carcct<br />
altcra parua animalia-<br />
Incuruantc, & deprauate<br />
dati non agunt pccniietia.<br />
Idco in iuucnibus non lac-<br />
_ tatur (ihs,qix'i2:vf ciuitaticu<br />
•** ms iit.x luucnii tfl, & g Deu<br />
patre,vcl fponfum vcrum<br />
perdidcrunr mifcricordia<br />
non impctrabunt. Omnis<br />
vcrohxrcticus hj-pocrita<br />
cft,&qu!Cquid loquitur,<br />
ilulmiacll . lamcxtcndit<br />
4hs manum f ua adpuniSdu,&<br />
fpinas impictatis co<br />
ru flama voraxconfumct,<br />
& vcrba abfque virtutibus<br />
( quaEinfruauofcfaltut<br />
comparantur) fumo<br />
fupcrbiae inuolucntur.Ad<br />
coru pocnas contromifcct<br />
tcrra, & dcccpti populi xtcmis<br />
tradctungnibus,vcl<br />
ardoribus: quiaturpislu-<br />
cri gratia.nec fuis parccnt,<br />
fcdtcnatim*ictcptos prxdatur,<br />
rclinqucntcs bona,<br />
Ifaix Cap. IX*<br />
jTTanicn. I' VudrI)ominiu:Sinecauripercuin filio] vefttos, difciflfnam<br />
on (ccrpilhs. r Dei.<br />
t In omnibus his non ell auerfus furor cius,<br />
T Dd.<br />
lcd adhuc manus eius extcnta, 6^popuIus<br />
3 T Quia b f Pcminum ^quipenuiii, &. ipfe inedetur<br />
n6<br />
b h) die vnt. ^: Procopius. D<br />
Quoduna dicdicit,ccrtQ<br />
quoddam, &ftatumRomanibcllitempusfignificat.Quidam<br />
tamen ex quo<br />
ad cos , quod miflimieft:.<br />
quia verba lcgis,vel prece -<br />
J3ta rubuertunf,& rc^ladc<br />
iin,& prauant via nonellrcuerfus ad<br />
pcrcutiencem fc, &do-<br />
•r ..c.« Vel ex. ,.aeo. T Ideo<br />
^ vcrbumpcrucnitoempcr<br />
„ minum exercituum non inquifierunt. Etdif "«^dun^ordmc.pforu c6-<br />
,<br />
'"<br />
aTPiincipe? bTPopu.um. I %nmcan voluc<br />
J^^!^";<br />
perdctDominus<br />
Logcuuquoi.idcft<br />
que qui caput cl>,«Sc pCeu<br />
ab Ifrael capuc,& cai^dam ^^'""^^ "P'"'' ^""'^^<br />
|<br />
j f Q_uiJ mifumeft.- bf Ali.isreftenanteTi.<br />
fVcibalegis. cfsimul.<br />
b fincuruintcm , & dcprauaniem in dk \nL<br />
a T pnncrp,.<br />
qucquicaputclt,&:pleu- _^<br />
doprophaa,ideft,cauda di c Long.tiius , & honorabiJis , clt :<br />
iplc caput &<br />
iperdct.magiftjos paritcr,<br />
Prophcta doccns nominc, animal rationc<br />
carcnsinnuit.cui populu<br />
mendacium , ell cauda.<br />
& ,.-c..-.- iplc 1 :<br />
difcipulos, & gproptcr a 1 Si i.cci!5 rx< um duxctit am j„,-p cadunt. bf Intociicem. flnlideleni.<br />
* muncra laudant, & g lau-<br />
rupuic meus qoi beaium tedicunt fcdurtint tc.<br />
fi<br />
milefecit, autcertcratione<br />
pditu, &: quod ca deftituitur:<br />
autdcnique principe,<br />
& fubditoru quclibct.<br />
C<br />
Longauus. -5« Idcm . Hoc<br />
EteruncquibeatificantpoVlumiftumfc-P ?tac5pte"ote<br />
A ^ ^;^"""' ^0-;-''^""'"^'«'""'"""»''«'».- . . gimus.-PmnrwpflpW^^er/rducentcs.&quibcatihcantur,<br />
f lo<br />
prxcipitati. tiorcs, f,nos'hod:/duudica.E<br />
T, I r 1 1 '/ ^''"T. "''•<br />
• . murinbencfaaohomir.isinfirrropteriioc<br />
luper adolelcentulis cius non n wi,e^c. Eftaut6caputpopu<br />
. T Ah«deieft,b..u,.<br />
. „ . lifaccrdos.cutanquamin<br />
Lxtabitur «2<br />
Dommus,&pupiliorumeiu.s,&vi- vnocorporeconfidcratur<br />
duarumnon mifeicbitur. Quia omnishy- Jj caudaaute,quiitiiquado.<br />
a f Aliudlimubns, aiiudigcns.at ptzfex:Dscaniuccm,jclafciuiens, olten<br />
lans p)>ipejpaicm ina:fupiuo<br />
Etqnibcm.Quiavtriquefueruntcaptiuati.<br />
• «I<br />
^to^tcihocQuuiantextatemadultamfueruntpartimoccift<br />
.. &<br />
t<br />
M f{_ A L I T E t{.<br />
4 ttpopu. Idcft,adDciimpcrpocnitcntiam,quipcrmi<br />
iit talcm pcrcufiioncm.<br />
7<br />
^'^cr.io.ldcft.apopuloChriftiano.<br />
t Caput& cau. i.ix^alos Principcs & Prclatos,& obfcque<br />
tcs cis,& qih iftacauda dcprauat cos aJulationib.fui8,6c<br />
inturuaicosarcaitudincrationisioiubditur: incuruantcm<br />
«y<br />
16<br />
T„^,„,,^Arti innr
t Siipra;.,-,.., 8ccodcu,,are.n.. , ...nul. 1 Qil''-»<br />
ntct f d (cordcs. tini
129<br />
^ rib .&popnlC!ciiis.In quo<br />
A recniaris lcietia fignincaf.<br />
n. ComminatiirdonriinusSe<br />
nachcrib, licetcnim permi<br />
fcrit ci debellarc decem tri<br />
bus non tamen voluit vt<br />
pcnitus contereret, fcdflas;cllaret,&<br />
conculcarct , vt<br />
lutum platearum.IUcautc<br />
immodiceelatus. aflignauit<br />
hoc fuis viribus,& non<br />
Ifaias Cap. X.<br />
a f Pfi quem flseello.<br />
inei,&: baculus dl . In manu t eius<br />
ipfc<br />
india<br />
^ Complcbiiui.<br />
b f C^uzinteime,&idoIa cUudtcauit ^quxfe<br />
fiAuram mea ptzcepta mcDiita cti<br />
gnatio mea,ad gentcm fallaccm mittam cum ^<br />
& contra populum furorismeimadabo illi,<br />
a ^ Dc.c;ii fibum. b f Non interiiciat lic popuium mcum<br />
vt auferat fpdlia , & diripiat pra:dam : &<br />
po- 5<br />
natillumincoculcationcmquafilutumpla-<br />
principes mei fimul reges fiint? Nunquid no ^<br />
a ^''.irr, qux coliJem vrnetatur dc«'j.<br />
Samaria.Nun^d non ficutfeci 10 fenfus magnus Aflyriorum<br />
, qui in.tantam con-<br />
1 1<br />
Samari? & ido tradominuminflaturfu- a f Hot non Permilit dominus profi" Ez ch'.-.m.<br />
pcrbiam, vtiapientiKfuac ,.<br />
lis cius? fic facia*m Icrufale, & fimuiacris eius? ' ^ JEftimct contra ccffara. Ec<br />
« Hoc Hicii Ifjlas f Fet Scnnacherib. Qn^x^difpenOut.<br />
Eteritcuimplcucrit dominus cuntla opcra 13<br />
'^<br />
a ^ H«dicrHominBs. t vndcio. 14<br />
pcr fiuctu magnifici cordis rcgis Afllir, & fup<br />
a f Supctbu«»'.?«w fupfr^*<br />
titius, & rnagis upparet in ocutis, qudm in altjs partibus toiporit.<br />
ip Y)ix'\iQn\n\.Exfuperbiacordis.<br />
^ I<br />
In for-<br />
Pcr hocfignantur rcgcs, &rcgna , quos fibi fubijcicc<br />
Antichriftus.<br />
1<br />
j Et erit (iim complfncrit dominus cufSa opera fui,&' . fci' i-<br />
cctpunitionemmalorumpcr<br />
Antichriflum, ficutpcr<br />
flagcUum fuum.<br />
1 5 yiftiahoJupcrfruHum magni cordis regU 4f]ur, & .<br />
Idoft<br />
puniam fupcrbiam Antichrifli viftoriam ataibueaiis<br />
fuxpotcftati. idcofubditur.<br />
Tom.+. E
131<br />
Gloford.& Nicolai de Ly ra<br />
a 7«/"o»-fi?«A'»*. 4«Hylarius.Hxcfiiperbienris diaboli<br />
^A vox eft, qui Deo, ac domino noftro Icfu Chrifto,oftentnfral<br />
u8, fa terrenorumimperioruglona.dicereaufuscft; omnia<br />
h^c tibi dabo fi cadens adoramris wr.Non cftc autcm hunc fo<br />
Jitarium, fedpluresei adcffe fpiritualium ncquitiarum<br />
Matth. /f , miniftros , per eum docemur,<br />
qui ait , Difcedite ame z.<br />
n>aledi^i,&c,quempr^parauit<br />
pater mcus diabolo , & angelis<br />
eius.<br />
tib. i.eoni- * Rupertus.Aniir diabo<br />
ment. luseft, cuius tvrannidisfi-<br />
In Pfal.ca.r, miiitndo pceflit in Aftur.<br />
jy^jj^<br />
Primoenim tanquavirga<br />
furoris dom.& baculus in<br />
'^ noru iSjooo.Sicdominus<br />
j5 diabolum ad gente fallace<br />
mifit. lUe veronon ficar-<br />
bitratur,& cor eius non ita<br />
aftignat.Nec cnimitaferuit<br />
vt Deo coferri veUt, no<br />
ita vcritatis rcbeUes xtcrna<br />
niortc «^aptiuat , vt iuftitia<br />
f Non Dei.<br />
In fortitudinc manus rne^ feci , & in<br />
fapiena<br />
1 Multaiegna deuicit, eorum tetminosabftuht: &lub<br />
poteflatefua<br />
tia mea intellexi,& abftuli terminos populorum<br />
:,& t principes eorum deprcedatus lum ,<br />
«rSolio .<br />
& detraxi quafi potens in {ublimi refidentes.<br />
Quomodo fi eleuecur virga<br />
132<br />
lorumduritia;& percutiunturvirga, quinonrccipiunt D<br />
dilciplinam. Hxreticiquoque fenfum qucma Deo accipinnt<br />
, perucrtunt , & loquuntur contra Deum a quo<br />
coditi funr: & hngurBminiftcriuquo dominus laudandus<br />
eftin blafphxmiam conuertunt.<br />
d Et jubtus gloria:T>[c\ty{\Q<br />
omnia conclufit .<br />
ronymus feciidu Hebra:os<br />
corpora interfcdorumcx<br />
lcfti igne exufla, & in puluercm<br />
redacla.veftimenta<br />
illjBia : & venientes ludxi<br />
veftium fummitate arre-<br />
contra cleuan-<br />
a T Qi'?ii v^MOif effe non potcH.<br />
tem fe, & exaltetur baculus qui vtique lignu<br />
a 1 O^ fegloriatur ; Proptcr hoc.<br />
pta puluerem excutiebant.<br />
Idem . Quidam volunt t Sd<br />
dignationis eius ad getcm"<br />
fallace miftus eft , ad gente<br />
decem tribuum Ifrael vitu<br />
los aureos fallaciter adora<br />
t Subibiitil. tem, & contra illii popuh'i<br />
mandauit ci dominus , vc<br />
auferret fpolia. Fecit, & ^fpcratus<br />
cft ••<br />
al" Impiiienteslctueri. f imbeU-tn. birPoientia,<br />
tt inuenic quafi nidum m^nus mea t fortitu<br />
a f Metjphoram prolc-ouitur. b«rNidi. alias, viu^is. fed falfo.<br />
dinem popuioru,&<br />
Ipfe aute non<br />
ficut colliguntur oua qu^<br />
ac A mairc. b f Deficiem-bus rcgibus. f Habitatorcs.<br />
_ '<br />
n<br />
derelida fiint^fic vniuerfam terram ego<br />
cona<br />
f Manum con(iame.<br />
gregaui, & non fuit qui mouerat pennam,&<br />
a Quafi: iSecflereaudent necgemere. «f Mutiret. f Sed<br />
llcarbitrabatur,fedapplau b apeni-^t os^&iranniret.tNunquiddoriabi- ^^ /'^«w.Lumen autelfrael, £<br />
dcbatfibimeitaquauglo- c i "<br />
,~ •<br />
r<br />
1 a- r '^ hunc rcgem fignificarcco- ^^•"^ "<br />
traria fortitudincm , & cu<br />
cfTe Aflyriorumpnncipe, pofu,<br />
ficut :<br />
legitur Vnnceps Verfa<br />
rurrf,& Miedorurr',& Grxcoru,<br />
Eteumvolunt propterfu-<br />
10<br />
perbia<br />
II<br />
&fan6tum,ideftipfumdo<br />
fensii magnu vocari,&iudicio<br />
gchenuK tradi,<br />
qute prteparata dtabolo,& an^e<br />
tur (ecuris contr a eum » fecat in ea ? Aiit<br />
rietur fecuriscotra eii, g qui<br />
exaltabitur ferra conrra eum ,a trahitur ?<br />
quo<br />
a f Sic Sennacherib coniiadominum.<br />
fe<br />
t ii.dift. e. cat.Tade venit AngeP dfn<br />
minumfuccendere veprcs<br />
& fpinas, & omncm Afiyrij<br />
potentiam , & innu mc-<br />
clt. Propter<br />
hoc mittet dominatordominus ^^ gitiuum imminentes poca<br />
b<br />
5- Printipibusbellatcribus f ler Angelum rlxx.xv milliaintetfecit. *7 nas VClle VltarC.Qui aUtCm<br />
exercituum in pinguibus eius tenuitatem : & ^ ^ » ^ dcconfufionc<br />
^.^ ^^1^"<br />
_ , „ L„. uf ....,P..,-„: ,:-,...-:...,. .,r:.... I c cius li2nifaue i5crituris DO-<br />
1«! Sub veftibus. b ^ Muiiiiudoenim pcpuli, glotia i^gis eli. c vSicut.<br />
ian<br />
b<br />
" Deifacereintendat.Et nuc •.ombtnrns<br />
^ h • •
H3<br />
Ifai aias<br />
^a ^dcarnm. Hacrcticiquoquccum ccclcfiafticadoflri<br />
A nailluxcrit,& eoium dccipula patucrit, adtantam venientfolitudinc,<br />
vtdeJaltu&infruduorisarboribus,&<br />
innumcrabili multitudinc,vix pauci refidcanr, qui eo-<br />
Ue Je- rum lcquantur crrorcm.<br />
i\c.^o. j, neluiuthgnifjltus , &r.<br />
^'"- * EufcbHisverbispaucijtatemIuda2orum,quiinrer"um<br />
fint euafiiri vna cu<br />
(iiras,<br />
vrbis IcruCalem incendio<br />
Slifer.'<br />
\[<br />
I<br />
i refidui<br />
i|<br />
oflcndit Hi ver6,inquit,q<br />
fuerunt , numerus<br />
crunt, hoceft, non plurcs<br />
quamvtnumcrocompre<br />
Cap. X.<br />
.„ .. . .=,:....,-_-..*<br />
a f Excrcitiis inniunciabilis, vt<br />
iigna rjrlimum<br />
tantum cum ro : fujjrrunt n traaunt Hcbrsi .<br />
&reIiquisEligni (altus ciu.spracpaucitatenu l<br />
t T Poiciit fcribere. b TQil' "•" innuiueiibilcs.<br />
c « Fug»to AflVtio .<br />
TTcmporr^ ^<br />
hendipofIinf,vtpoie,qui c mcrabuntur, &:puericriber eos. Eteritin die 7<br />
&pauci,&facile numcra<br />
bilcs futuri funt Xon plurcsigiturcxtiterunt<br />
ludco<br />
rummultitudini coparati<br />
qui inChriflucrcdickrut.<br />
C Tue» jc ribtt (os. -^ Idem .<br />
Illc fcilicct pucr de quo di<br />
^umeft:£tte virgo concipiet<br />
& pariet fiLum , &<br />
antequam<br />
Jciat puer vocare patitm , aut<br />
matrtm illos , qui paucos<br />
c<br />
ad vitam .<br />
fcripGt<br />
* Bafilius Pcrpucrumfi*<br />
gnificantur prxfidcsccclc- /.<br />
ux, quibus rcuclantur ar"<br />
& quae pcccatorcs<br />
B prdi-luslatcnt,quorum nc<br />
mofcfiiscflrcpotcft,prster ^<br />
cum ,qui occulta cordiu vniufcuiufquc fcrutatur . Hic,<br />
inqiiii, fcribctalcs pcr pcccatam alioqui oblitcratos , ac<br />
dcnuo lUos priori libro infcribct.quod inccdifi fugerint<br />
fcfcquccxpurgarintauftcritarcpaenitcntiac. Vcl pufio illeeft<br />
queMjgi adoraucrunt , qui afcribitlibrovitccos<br />
c<br />
U a T Pauciremancntcs f Ideft de dccfm tribubus. o<br />
5 p^nitentia propriuspcrtingunt<br />
3ui<br />
ad cognitionc Dci.<br />
tt e-it in die tUa. Cum Phaccc & Rafin vcllcnt vcnirc,<br />
&duastribuscaptiuarc,mifitAchazadRcgcm Acgypti,<br />
diccns: Struus tuus fum , vt/i» , cr aufcr lugum Vhacct , &<br />
F^afin de coilu mro . Illc autcm non libcrauit cos,(cd dominusproptcr<br />
Dauid (cruumfuum, quo mortuo, Ezcchiasfilms<br />
eius rcgnauit pro co,&omnia fimulacra qu^<br />
impius Achaz vbicunqucpofucrat.confrcgit, & populii<br />
qucm illcad ritusgcntiumpcrucrtcraf.adDcusrcuoca<br />
uit.Quod audicns Scnnachcrib,iratuscft valdc . Cumq;<br />
iam Syro$,& Philifthxos habcrcr,& dcccm tribus capti-<br />
uafTct, cuinnumcraoilimuhitudine Icrufalc aggrclfus<br />
dlAlias .n. ciuitatcs ludx la antc vaftaucrat • Indc dicit.<br />
duabiis tribubus,vt no confidant in Aflyris,& Acgyptijs,<br />
9<br />
I24<br />
qui ffpc cos pcrcuticb.inf,fcd in Dco fuo fpcm Donanr D<br />
C J\elu^u:^conueyic,>tur. Sccundum lofcphum 'innume: le"-^'", Kfc.<br />
rabih ludseorum multitudincoccifa, inrclligimuspau- "^- '^f ^*<br />
cos in Apoftolis, & Apoftolicis viris cflefaluatos.<br />
•5« Eulcbius. Qmii ara.a. Nam cu m duopromifcrit Dcus<br />
AbrahJc,dchisquiabillo<br />
eiusA'tCarmeliciusabanimavfqueadcar- I<br />
.TPcrcuflioen.mexerctu. fugittetram fuam. & i?. Niniue 2 ^''^"" Crant, Vnum qUOd<br />
adoiansDeumluani a filijsfuisoccifus. 1<br />
, UfUrrCUCnr llCUf flcllcCOe<br />
ncm confumctur : Etcrit ^'' aherum<br />
f tcrroreprofueus, 4<br />
,quod taquam<br />
bTiJ^em.<br />
iIIa,non adijciet refiduam Ifiael, 3c hi, qui fu-<br />
4 T Elapli in leniialem ad Ezcchiam. T Confideie. f A0yhu.<br />
gaint de domo lacob, inniti<br />
fupcr eo, qui<br />
a T '^^amicofaAusinimicus, quienim piius pioeis Damafwum cepit<br />
, St Rafin inietfKit.<br />
dominu fan<br />
percutit cos , (cd innitctur fupcr<br />
' T Q^faoat. TSanJiifieat. bf Vcio coide.<br />
dumllfacl . In veritatc coucrtentur:<br />
reliquix<br />
rclic[uij:, inquam,<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
1 Et Carmcli Cius. idtji acus bcUaturum.<br />
2 Ab anima viquc ad carncm confumctur .<br />
a T Conuct:entur. bTQi!ipotrlt libeiarc.<br />
lacob ad dominu fortem.<br />
tf T Piophet* .J< adarntu Chti:ii. T Puli. b f .\polluli.<br />
t Si cnim fuerit populus tuus I(rael,']uafi area<br />
5 Ad Cbiiilum . T Fuangclii<br />
namaris, rcliquix conucrtentur ex co . Con-<br />
a f iD juubus uiandatis tegis.<br />
quia anlm*<br />
torum deict-aerunt ua igntm gebe>inx,& carnts Juerunt ii.cinera-<br />
U. kuta tatnen vtfles remanferunt ihtaB^, ideo dicttur hic.<br />
V fquc ad carncm .<br />
b T lnuiid.ti^>acict, i;jia. ii) omnem<br />
teiiam exiunlt nuseoiutiiE. i' tinesoibis iii x vrrba corum.<br />
fummatio abbreuiata inundabit iuftitiam.<br />
com buflio illa<br />
3<br />
Jcilicet inc<br />
lufiue , ^uia<br />
wnproiejjit vjqut ad vtfles , & arma.<br />
4 Et crit tcrrorc profugus. quia Sennacherib vidcs in mane<br />
flaga .lla,tnitus fu^it ad terram fuam cumpaucis. Ideofubditur.<br />
5 Et<br />
rcliqui.x.j«fc// refidui defuo exercitu,qui ndfuerTit prrcuffi<br />
6 V\%^mcmtcxi\xmct!i\yymi.ciid& defacili.jdco tnbditi^r<br />
7 Et pucr ficribctCOS. tdefijiribere potcrit:quia potcfi facerc<br />
vnurn<br />
muilicumjimplicim trathm,cuius ftgurx efl litera lod apui<br />
liib'
t Pafillam.<br />
laile. 7»<br />
t Adconrum<br />
ptioneoi eo'<br />
lum.<br />
I3J<br />
Glof.ord. &Nicolai de Lyra 1^6<br />
8c leruneAtonc , humani<br />
a Confummattonem emm. Aa gencii5lber«ione,ttibut liebusconfummauu.<br />
A litcram.Fecit, quia tantam a<br />
| Coiilummatione enim, & abbreuiationem<br />
t Infra »8. f. multltudinem prXterdeCe ^ , lerufalem diotur vmbilkus mundi.ideft in medio omn.s terri .<br />
occidit brcui fpatio vnius<br />
dominus Deus cxercituum facict in me'clio<br />
nOCtlS . a T Vi fcilicet non timeat Ezechias.<br />
b Hoii /imfm Anagoge.Praj q^^Is terrjE.Proptcr hoc h^c dicit dominus<br />
cipiturpopuloeccleliac, nc _ ^xt i-<br />
•<br />
i<br />
timcat aduerfarios, qui ad b Deus excrcituum: Noh timere popuius meus<br />
jn via Aegypti ambuiauerunt,&<br />
non funtconfifi in<br />
domino.Cum autereucrfi<br />
fuerint , & via Aegypti dereliquerintjflagellum<br />
Dei<br />
in iudicio fufgitabitur con<br />
tra aducrfarios. Madian na<br />
queex iudicio interpreta-<br />
& furor meus | fuper<br />
a ^ Aegvpiiorum, Aflyriorura, & Sennacherib. •( Vox prophetx.<br />
fcelus corum . Et fufci-<br />
f Sennacheiib. T Vltionem.<br />
tabit f upcr cii dominus exercituu ilagellum<br />
a l' Sicut Madiaaitc i Cedeone fine fanguine ludzotumviAi funt.<br />
b 1" vbi occifuseft.<br />
iuxta plagam Madian in petra Orcb , & vir-<br />
a i Pot n.iam. b f it.ubtum.<br />
tijr , vt fpiritu oris cius , & c<br />
g »j„ {\^ ^,^ f^pgj ^^j.^ ^ ^ lcuabit eam in via<br />
OlCO mileriCOrdiae iUgUtn - a 1 qula fpwafti in Aegyptijs. bfCumab Aegyptotcdierit. c f Hoc<br />
*<br />
hoHiUm COmpUtrcfcat.<br />
fcllicetquodau. d1 Sennacherib, occifoexercitueinsabAngelo.<br />
Acgypti. Etcritin dicilla^ aufcretur onus ^^<br />
B C Super<br />
a T Auferetuificquia, compuire.<br />
te in via .Aegyptt,<br />
Captiuatis decem tribubus<br />
rcucrfus eft per ciuitates la<br />
da:,& Beniamin.qujeerant<br />
in viaAegypti , quas fub-<br />
ucrtit. Velcaptis ciuitatibus<br />
Iud^,& Beniamin,eti3<br />
partc lerufale inferiore.rcuerfuseft<br />
m Aegyptii. Cii-<br />
g<br />
eiusdehumerotuo, &iugum<br />
eius dccollo<br />
• f Degciet dominatio 3 ^rzfentia mifericoidiz Dei.<br />
b f Viam Scnnacherib ab Ae^ypto vfque in Nobe delctibit' propbeta.<br />
tuo,& coptitrefcetiugum<br />
t afacie olei. Veniet<br />
e Iv petra Oreh , & vhgam -r^<br />
^ Procop.Vbi in loco a/Jii<br />
£lionis. habet 70. In Sur Oreb<br />
intcrpretatus eft Symmachus.ne<br />
illam,qu2 GedeoneMadianitaruduce,<br />
fcd<br />
quq pcr Mofen inflidlaeft<br />
piagaintelligercmus. Sur<br />
niiffnanfllimremDCr narapilgnanaum<br />
lCnipcr para-<br />
!;et"i4Zr;:!;"',ro<br />
a 1 Ideft ab Aflynjs. b.f Deprecandononpen.tusdelendo.<br />
letufalem enim liberabn nropter Dauid feruum meum.<br />
t^^bitator Sion ab AfT^r : In virg. cmm peV-<br />
;rnSpo7«tm:y c cutiettc&baculumfuur^lcuabitfupcrtein ,<br />
cipiunt,&nontamgladio ^ via Aegypti. Adhuc cnim paululum , modi- ^<br />
quamyirgapercutiunt,ga cumq; 6c confummabitur indignatio mca, ^<br />
cnim iple foluendo vocabatur,<br />
eratque monti nomcn<br />
Orcb, cum & eodem Nuajj^<br />
tempore lunt mafculi om<br />
9<br />
nes, ipfique adeo Madiani<br />
tarum regcs interruptionc<br />
dcleti.<br />
falemcaptiuandam,ciuita<br />
fcSjXjuac remanferant,& in<br />
viaab Aegypto Vinientib*<br />
in lerufalem , erant, cepit,<br />
& fubuertit.<br />
f Recenfuitd Prf«/«/<br />
»wmo
^/«P Poftquam<br />
Ijje.<br />
I<br />
IIOI<br />
it. 3.<br />
o<br />
• nc<br />
»37<br />
a Coifortamlniadhuc difsifi.<br />
Scnnacherib tctcr<br />
Jitin Nobetcntoria,vo<br />
lens mane expu'j;nare leru<br />
ialem , non ccflauit vfque<br />
in mediam nodcm mifia-<br />
ri dcrolationem lerufale,<br />
dicens : En,ifta Iblaciuitas<br />
liberaride manumea po-<br />
terit?<br />
b Ecte dominJtnr dominus<br />
fxercituum, &c. Dixitpucri<br />
nomen dc virginc nafcitur,r.Emmanuel,&<br />
poftea<br />
KcLix Cap. XI.<br />
* TQj^a^ozrunt huius noinini]. bfHoeaudito.<br />
TErgi. fNimio vluhtuhmncs. «rIiquo'uin ir.ore^<br />
Siulisfu^ic; Hinni vocetuafilia Gallimat-<br />
*, Ciuitates UnA pcrqujs uanliuit.<br />
cuttcniis. b ^Q^iia. f Um.<br />
&Gabbiin.<br />
i fldeftdeclina tediligentei impctuin<br />
tFugit. TCiuitates ludz Mcdemco]<br />
tende Laifajpaupercula Anathoth. Migrauic<br />
af C^au:Qui habiutis in collibus.quod fignili^at eabim<br />
b f (Ot<br />
nt;«. b f Sion moBseft.in cuiuscoli: Icrulwieni eft.<br />
bitmanumiuam fuper montcm filiarSion,<br />
, ._. - a •'Prophctia de panjonedomini. fSed. bfPatrr.<br />
invtcroprophct.iTxconcc b collcm lerufalem.Eccc* dominatordominus<br />
. pti,t.accclcra, Ipoliadetra ,„ .<br />
,.^<br />
€ . , "^T- I r »TPetcutiam paftotem, &difpergenturOHesgregi$.<br />
he fcpr^.CC q> ellet lapiS Ot f In paffione. b f Porpus Chr.fti terrenum.<br />
lefcpr^.^ g^elTetlapisof<br />
ienfionisduabusdomibus<br />
IlVacl.Scd nunc antcquam<br />
dc Icfle,& Dauid fit<br />
nafciturus , per translatio-<br />
nedefcribit cius paffione.<br />
4« Procopius. Adgentcs<br />
iam fermoncm conucrtir.<br />
Erant.n.ipfarum principes<br />
dcfpculo conditoris cultu<br />
^ idola amplcxi,& animi fc-<br />
roci-<br />
NICOLAVs DeLY rX:<br />
l^ ptfidre aduetitum Sennacberib. Et dicttur Cabaa SauliSyrjuia Saul<br />
^<br />
eam inhabnakHjVt habetur 1 . neg. zz, Et tcmpore eiusfuii tbifi-<br />
, 1<br />
ies regia,<br />
Hinni VOCC tU3.'.ger/ie prx artxietate & aduetu Sennacherib<br />
1 Filia G2AUm.Callimeftmonsinquoeliciuitas,qutediatur fi<br />
l-a rnmis iUiH',io quod eil ibifortalitium,vtideciuitas iUa defenxiilu','tcutftlia<br />
per matrem.<br />
3 Attcndc L2i(a.f.aducntHm Semutcherib^vt ihi caueas.<br />
4 Paupcraila. ciuitas efi vndefuit leremiaipropl)eta,qu4 dici<br />
turpa'ipercula,q'iia fuit ab exercuu Sennacixriafpoliata.<br />
5 Migrauit Mcdcmcna .i . habitatores eius fugeruntprx titHore<br />
Snnii icherib.<br />
< Habitatorcs GMm.fimiliter fugerunt.Quod autemfequi-<br />
tHr,iuuur in perfuua Scnnacberib fcflinantis verjts lenifaUm, di-<br />
centis exercituifuo.<br />
Q 7 Confortamini . Talis .n. mutatio in modo hquendi fit fre-<br />
quentcr in prophetis,efl enim t^obc locus prope Inufalem,ad quam<br />
tuertendam f- iiinabir,ideo fubdttur.<br />
8 Agitabit manum fuam.i/M* exercitus virtukm.<br />
A D D I T I O.<br />
In<br />
cap.xo.vhi dicitur in<br />
pofiitla. Quodautcm fcquitur dc<br />
pcrfona Scnnachcrib.<br />
/iof^worfiiwar.Conforfamini.adhucdicsclVi&c.y/wi-<br />
literpotefi intelUgiinperfona Ifaijefuijje diHum,ficj't k^ pttceden<br />
tia & fequenlia ad vfii; finem . capttis .Adquodfar ii'»in,
Siipr»,7.c.<br />
Canti.z.a.<br />
139 Gloford.&NicolaideLyra 140<br />
/g" Maria intelligimus,cui nullusfrutexadhajfir.vnderVir<br />
V eo concipict & pa.fil.(5c floremChrirtum.qui dicit .• . go concipict 6c cticit<br />
pa.ni.oc noremv.nnitum,qui Eg(<br />
. Ego<br />
"jum/ioicampi&lilium conuallium. In euangclio NazareorQ<br />
(quod Hebraice fcriptum cft) ita habetur?Fa6tum eft aa<br />
temcum afcendiiretdommusde aqua, dciccndic fons<br />
omnis fpiritus , & requie-<br />
uitfupcreum , dixitq;illi:<br />
Fili in omnibusprophetis<br />
expedauitevt venires, 6c<br />
requiefcerem in tetu es .n.<br />
requies mea , & tu es filius<br />
meusprimogenitus,qui re<br />
gnas in fempiternum.<br />
^<br />
af Aconccpiioneperpetua^ ^^ChiiAum<br />
uiiritiis doiTiinus eii.<br />
b ^ln quo efl U'oettas> quia<br />
Etrcqiiiefcetfopereum fpiritusdomini, fpia<br />
i Ipfee.iira Dei viitus 8c Dei eft. :<br />
fap.eniia fVnde Omnia in lapientii<br />
fccifti.<br />
^<br />
ritusfapientia:&<br />
incelledus^ fpiritus confilij<br />
H„m « :„ * Origenes.Dicitur Chri<br />
Nimieros. «"s c.xire virga,& lios aice<br />
atVnde-.Noii aiccpiltis fk>iiitum in timorc, fcd ».«.,^....1^ ,..-,fpiritum<br />
adoptionis.in<br />
quo clamamus -Ab.i paicr.<br />
6^fortitudinis, fcientix & t<br />
fpiiitus pictaaflnelFeauinitialis.<br />
b f Cafti Jer"e,quiaiinguiisdiuerfus<br />
pc rmanentis.<br />
c tis, & eum timoris domini.<br />
replebit fpiritus<br />
d<br />
cfEcitur:eiquife|nioreft Mon fecundum vifionem oculorum iudi-<br />
& negllgentlOr<br />
nt L,nnltUS<br />
afcedetfedeXlt. ExeU tcntatishypoctiia!.<br />
Virga<br />
dum eft namque qui fc-<br />
^ IDicemibus: Magiftei fcimus.quia veraxcs.&c.Refpondit : Quid me<br />
* cabit, ncquc<br />
gnior eftjde eo ftatu in quo<br />
eft , & tranfeundum ad aliu m in quem virga compellit .<br />
Ei vero iufto qui ficut palma floret,dicitur Chriftus afce<br />
B dere vt flos , vfquequo afFerat frudus fpintus , qui func<br />
charitas,gaudium,pax.<br />
IpfcChriftuseftflosdevirga, natade<br />
lib. de «arne 4« Tcrtulianus .<br />
Chrifti. radice Iefle:radix autem leffe^genus Dauid.virga ex radi<br />
'<br />
Iib.j.off.c 14<br />
ccMaria ex Dauid:flos ex filius<br />
virga, cx Maria,ipfceric<br />
Sc fru«aus ventris : flos .n. fruSius, quia per floiem & ex<br />
flore omnis fruftus.<br />
^ Ambrofius. Virgacftverbumdirc
I<br />
'+•<br />
KcLix Cap.Xi.<br />
icgni<br />
auduum aunum arguit.vt<br />
loquentes afTumerct, quos<br />
facerctcaufidicos vcritatis b ro:. oris<br />
Etpercutietterram virgi fiii, t et<br />
fed idiotas , & hommcs fi-<br />
nelitcris.Etiudicauit iniu<br />
flitia paupcrcs , ApoQolos<br />
lini.4. .f. quosiudicauitiuiiitiafi<br />
t./"' "-f- ied f\a. Mo.iflui dtchm improbat,qi,antum<br />
i^^l ad domtfttcationemanimalium dicensi^o afcendatfupiy cor,q:tod<br />
. . .4» . indtibus tVteffix deftcietaliqmd de via huiusf^ctili , vel innouctur<br />
aliquiddeoperibus fcx dierum.Jcd iht mundus iitxta folitam rijm<br />
& per coiifqmns animalia remanebunt in condttlonibu^ fuis natu-<br />
4<br />
6<br />
tJM Vi./t l l T E R,.<br />
Etpcicui.ctttrrani. idcftcupidos tcrrcnorum .<br />
yirgaortsfui. idcft fcntcntiacx orcfuo proccdcutc .<br />
EtciitiujUiiaiingulumlumbortieiuf. idcftmfti,& fidclcs<br />
adhx'<br />
n"»w . Diuitia; aut & fanit.as<br />
corporum,& omniu abun t t.<strong>The</strong>ri.S<br />
dantiahis conttaria,etiam ?°"" ^"""<br />
1 , ,- 1 lum , quonioapud<br />
phiiolophos, ncc bo- ^o ^j ^u, ^j<br />
•<br />
na dicuntur,ncc mala.Vn cancur.<br />
7 noftroconcordantdosima<br />
ti.nihil dicuntbonum.nili :<br />
8 folam honcftatcm & virtu<br />
9 tcm,nihilmalumnifi turiQ<br />
pitudincm,<br />
4« Eufebius . Qus dc fcris manfucfaciendis.in eius ad-<br />
uentuperprophetamdicnntur,pcrfiguramrefcrripo- .. .<br />
tcrunt ad morcsimmites, & ad vidus hominum fcros Lib.rdedequi<br />
per Chrifti doftrinam tcntatem '<br />
priorcm abiccennt<br />
Horum figuratus fcnfus apcrictur , fi quis radicem Icfle<br />
£<br />
&virgam &florcmadfcnfum conuertcns ,<br />
interpretctur,<br />
exponcfiirquequopactointcUigaturiuftiiia larera;:i ,<br />
cinxini%& veritatcIumbosiniiiTcSicur.n hBcnon ali<br />
tcr pofTumus quam per figuratam locutioncm intcrprc<br />
tarijitaaccipcrcoportet.qur varijsin locis fubanimalium<br />
nominibus profcrunrur.<br />
•je Oriiiencs. Exiftimirunt ludsci lupum in aducntu t;(,.4.periar,<br />
Chrifti palci cumagnis,pard;im rcquicfccre cum hedis, chon,c.».<br />
vitulum pafcicum leone . Horumigitur nihil gcftijeflc<br />
fccundum hiftoriampcruidcntcs, inquib. prxcipuefi-<br />
gnaadutntus Chrifti obfcrnandacrcdcbant, fufcipere<br />
prxfcntiamdomini noftri Chriftinolcbant.<br />
Vitulus & ouis.humilcs & innoccntcs,carncm fuam Aa.ix.a.<br />
Dco mortificando confccrantcs.Hxc.n.animaliafacrifi'<br />
cijsfuntdcputata. Hancdiucrforummoruconiunclio-<br />
'<br />
nc in lintcoquodPctro dccclo quatuor initijsdcmifsu<br />
cft,pcrqua:quatuor mundiplag"asintclligamus.* cranc<br />
ibi quadrupcdia,& fcrpcntcs, & bcftix, & volucrcs c?li,<br />
figurarinondubitamus, vtquodarcaindiluuio ,hoc<br />
prxftctccclcfiainmundo. ^ Leo<br />
ralibus.Et/ic ex diiio it^.Mvy.pact difetlus argumcntt.Smilitet p<br />
patet ex tc.xtu^quia a principio huius capitis loq:titur metaphorii i,<br />
cumdicitur: dt<br />
Egredietur vlrga<br />
radice<br />
I(ffc,& fios ieradijeeius<br />
afcendet,Cfc.vbi dicunt Hchr^i^Et botrus ae radice flus alccdet,&<br />
fecundum cos Mtfftas tbi nomtnatur vi-ga & botrus metaphortcd.<br />
Similiter quod dicttur\Et crit iufittia cingulum lumhorum etus, &<br />
fides cii.£lorium rcnu eius.fnudum Hcbrxos iufii,&fidclcs MiijitC'<br />
adhxretesdicuniurmetaphorice,& eiuscinguUmi & cinBoriH, vt<br />
alU"atum efl fupra pcr tradatl)ncm fhildiicam : & eadV rattonc<br />
^W/OTOTeJijrt/f^^^t/o-.Habitabitlupus cu agno.p/i metaphorica<br />
locuito:perqtam intcLiigttur pai,tfica con'*erJatio,&<br />
cohabiia'<br />
tin fiklium in primitiua fcclefta . fecundiim quoi dtcitur ^ti.^.f.<br />
Multitudinis aiit credentiu crat cor vnu , & ala vna, ncc<br />
quifquam corum luum cflcdicc<br />
quxpoflidcbat.aliquid<br />
bat.icd crant illis omniacommunia & fic qua>ituncun
143<br />
Gloford. Sc Nicolai de Lyra 144<br />
a i;o qud^tbnsy&c. Pfindpcs enimhuius (qcali, & fim-<br />
. plices,alij hiftoriJE fuperficic runtcontenti:triticum.n.&:<br />
medulUm ideft , interiorem fenfum non intellijunt.<br />
HJftoria oble ^ ^"f''"^ ' Chriftus,vel Apoftoli, malitia paruuli,fenfu<br />
aat fimpliccs perfefti:qui dxmones eijciebant de corporibus obfeflis.<br />
4« Procopius.Perafpidu<br />
foramina & ciibilia, haereticorum<br />
latibula efFugiaq;<br />
^, ,; intellige in quae qui in<br />
multa coo D<br />
repleta eH vniuerfa urrx fcietit domini, ficut aqua<br />
perit mare,ecclefia qux toto orbe continetur,pia dodrina,deiqj<br />
cognitione,quicquid habetfcclerata vita falfuginis,multa<br />
veluti fluminis innundationedcleturam,fi-<br />
gnificat.<br />
itafri^i.d. Chriftopiiericxiftunt ,tutomanusinijcere<br />
poflunt.<br />
c /If^'»//. Regulus rex om<br />
nium flatil<br />
ferpentium,qui<br />
& vifu non folum castera ,<br />
fcd & aues volantes necar,<br />
& diabolum fignificat.San<br />
€ti ergo abladari, qui fciii<br />
a i THvtmUi peceawre B ecctffi». fQui<br />
qui<br />
t fin.ftri». b ^Nobilis atque fctox<br />
ioiraotatus !n pafcha, noR<br />
Regulus<br />
tVa«ea<br />
cctlaloird^o^cibo "poffunt<br />
«rPrius ferociflimus<br />
fei<br />
c1 1"nocei!spai!pfr.<br />
cumh.Tclo.accubabit. t Vimlus &Jeo S^ouis<br />
a 5ln ecclefia. b fPetrus 8c Andreas & pifcatot alij.<br />
c fDucet. 1"In viam pacis.<br />
fimul morabunmr, 6^puerparuulusminaa<br />
f nnocens. b «iHorrendus. c fVerbo Dei.<br />
bit eos. t Vitulus & vrfus<br />
pafcentur fjmul,rea<br />
TFamilizdifcipliiix dumini coniunfiz.ipfis inter fe coniun£iis.<br />
b TRex. c fnufticus.<br />
quiefcent ca tuli eorum Vti Saudent mitere '??... manu<br />
, 6^ lco<br />
quafi<br />
bds coaTIntelleftumfimplicem.<br />
fNoncames. b fAliasablaaabitut<br />
CfAmotus a carnalibusdefidetijs.<br />
f?;d!^&?SS,rvSoTa b medctpllcasEtdclcaa'biturti„fa-ns abvbe-<br />
^iifl-^nt rla^UCa/V.. .r-m-nn 8 «'Malotum corda. bfOiaboli. »Occulte " " " '<br />
faruieniis,<br />
^^^ fuper<br />
foramina : C<br />
& in<br />
aipidis t cauernam<br />
a TApiiteferieniis bfDi^boli. c fPrxdicationis.<br />
d<br />
•fJafteas cijciant deobfeilis corpo<br />
ribus fcilicet.<br />
d MdnafK.i.diuinam pote<br />
B tiam in comprehenfum<br />
exinde afpidem vel regulu<br />
ideftjdiabolumtradet captiuum.<br />
e Quia repleta . Morc fuo<br />
in finc prophetalia verba<br />
panduntur, neadlitcraiu<br />
accipiantur.<br />
4« Procopius. Pcr monte<br />
fandum & ecclefiam intd<br />
tRo.i j.c. Ugit. Quod autem addidit,<br />
reple-<br />
rcguliqui abla
»4y Ifaia: Cap. XI. 1^6<br />
EritJepukhrtmem^loyiofHn-. ^^ Hieronymus. Venera-<br />
'^ banturquondam ludari randani lanfloru.quia ibi erant<br />
iftoLad Clicrubnn&propitiatonum,& arcatcftameti.manna,<br />
!'in&Eu virga Aaron,5caltareaureum Nonne tibi venerabilius<br />
.um.<br />
:cnt.<br />
vidctur lcpulchrum domini?quod quoticfcunqj ingie-<br />
dimur, totics iacere m Tyndone<br />
ccrnimus Saluatore.<br />
a
*CJJ.<br />
-\ populf,<br />
f eius<br />
Luc. X, »,<br />
147 GIoford.&Nicolai(leLyra 148<br />
Lingtiam maris . Que idola laudabat. Mare i. popukis<br />
^ Acgypti.quiiuperomnesidolacolitj vtcum laudet&<br />
timeat,& idola condemnet & abijciat.<br />
b EtLeuabh . VtIdum.Ta,&Moab, & filij Ammon tradent<br />
manus Apoftolis,fic & Aegypti/.<br />
c £t percmet. Ideft,minuet «<br />
pro vno feptem principes a dientcs^f crunt.Etdefblabitdominust lingua<br />
pOnendo. VnuregCmhabe , IHocmaremagnum&iiatiofum.&c.<br />
bat Libya, & alium Penta- ^ maris Aegypti : bC leuabit manum fuamfu-<br />
poliS,allUm<strong>The</strong>baidiS,aliU , f Reg. u n Aejypti b fRomanosadducendo.<br />
Alexandria,aliu Aegyptus. ^ pe^. fljjnie in forti tudine f fpiritus fui, & pcr-<br />
d vt tranfeant per ewriy&i .Suh metaphoraNilusdiuifus,<br />
& in parte CEfus dicitur vt Apoftoli calceati,ideft,fecurc<br />
&fincimpedimentopr2Edicantcslibcre poflcnr difcurre<br />
re ad vltimas partcs Acgypti Romanorum virtute pacati.Ante<br />
natiui tatcm drii non licebat de gente in gente tra<br />
fire, quod poflpaflionem<br />
I duslicuit,dominocuangelio<br />
viam prxparante.<br />
r, •a Thcodoretus . Regno<br />
Aegyptiorum<br />
diuifo a Ro-<br />
manisin prouincias fepte ,<br />
D<br />
1 ora H(<br />
l:nguas<br />
hnt pro<br />
ti>rij,q(<br />
guarun<br />
itar in<br />
iasprxdiceret,nondumNi d cutieteummleptemriuis, ita vttraleanrper<br />
. lusdiuifuserat,quepoftea _ ^^P°"°'j-<br />
» TNontugic„,i fprxdica,or.i,„s.<br />
eii calceati. Et crit via refiduo t<br />
popiilo meo, 6<br />
a ^Defpicietur afupeibis. b «rSiDciuiiieuiaicnto.<br />
c
J<br />
H9<br />
A dicendumt quod pUhitudo horum donorim in Chriflo ex Ijoc cofide<br />
riUttr,q'.iod ab ipfogritii Spiritnsjan^i denuainr in mernbiisjuis.f.<br />
in corporefuo myhico.vnde cum loa. di.riijet deeo : Plenum gra-<br />
ticc & vcT.fubtktixii: Et de plenitiidneeiusomnes acccpimus.<br />
loan.i. Quam quidem plenitudinim propheta osiendn mfra<br />
cum dixit . Erit iuftitia cin?ulum lumborum eius, &c.<br />
Ifaix Cap. XII.<br />
150<br />
tes cardinales vno modo ptolantur connex^, ex hoc quod "pfta earu D<br />
quodammodo per aliam perficitur.vnde Greg.in i. Moral.de huiufmodi<br />
donis SpiritusfanSii loquens dicit:M:nor cfijapieniia fi intell;<br />
£iu carcati& valde inutilis e§i intdle3usji fapientia non fubfiflir.<br />
Vile eji conftUum,cui opus fortitudinis deeji,& valde fortitiido de-<br />
(Iruitur , nifiper conftlium fukiatur. nulla efifcientia fi vtilitatern<br />
Quod exponitur cte iufiis & jideltb . adh^rentib. Chnjio ficut cingu pietatts non habeaty& valde innutilis cji pietas/t fcientia difcretiolum<br />
CS lumbi re adherent homini . Ex qui metaphorafaiis patet,<br />
nis caret,tlmor quoque ipfe fi non has virtutes habuerit, ad nullum<br />
qnod om nes iustifeu fidtles habent virtutem fiiei & iuftiti
i habitatrix<br />
Babylon.<br />
t eleuatum.<br />
Matth.4. b.<br />
Diuifio.<br />
lyi<br />
Hier.Libcrisalle<br />
K gorixfpatijs in Ifa-<br />
iaeuagatur,5cinter<br />
pretatis nominib.<br />
ingenium fuum fa<br />
cit cccleficE facramc<br />
tum . Eu(ebiusPaphili<br />
hiftoricamcx<br />
pofitione promittens,oblitus<br />
propo-<br />
; tioiicseius:<br />
GloforcI.& Nicolai de Ly ra<br />
a «rMandamm noai:mdo vobisTtdili.inuiccm. b fExcelfus dom nus& humili.refpicit,<br />
mementote, quoniam cxcclfiim cll nomcn , i<br />
3 ^)Oiiuicui cantanJnin clt- b f Moncm mottc vicit.carnein in ilo vexit, & huiufmodi.<br />
eius. Cantatedomino, quoniammagnificefecicannun- z<br />
a O Apoftoli. b jMagnaliaeius c ^ln omncm leuamexiuit fonus corum. d 1"Vbi mif ricordia i<br />
eius. c CErgo tibi. tA'ils. f ^^Deum tiiuin. a f Dei tui. b '<br />
tlJeft, piimitiaa, vcl ecclefia<br />
de gcntibus,<br />
ecclefia C3tlioi'r3.<br />
tiate hoc in vniuerfa terra. Exulta 6^ficat Ifrael. J<br />
quia magnus<br />
in medio tui fandus ifrael.<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
jj I Memcntote quoniam. f^ndc Thitip.z.h. Dedit illi nomen<br />
,quod eft fuper omne nomen , vt in nomine lefu<br />
,<br />
omnegenufledatur,coeleftium,tcrrcnrium
n-at<br />
iy3<br />
aliquando tcnamS<br />
A tumDci .aliquando<br />
apoftata Angc-<br />
Ius,aliquandoquilibc^<br />
hereticusdefi<br />
B<br />
gn^^ur.Hoclocove<br />
^^ ^"'^ Babvlonis rc<br />
aaratis<br />
»'c.'iij. gis Ipccic, de antiquo<br />
hoftc prsedicatonbus<br />
dicitur: Su-<br />
I Q<br />
per montem cali^inofum<br />
kmte ftgnu.Vrxdicatoresquippcsa<br />
a<br />
t\x, fupcrcaliginofum<br />
mStemfignQ<br />
clcuanr,qiiandoc6<br />
tra fatanx fupcrbia<br />
Ifaia^ Cap.XlII.<br />
9 fTndiando de altis. fOprra boaa ^icndo. bfHoftcs Babylonit eontr* ipram adiautndo.<br />
f E'euatio manuum meaium faciificium vefpertinum. c TBabylonix. TSaipiuiz laciamcnta.<br />
d f Pctlaium & Moe loruiii fCyro» & Danus efVlvenuni. < nfpiiando.<br />
leuare manum,& ingrcdieturpdrtas duces.Ego me*ndaui<br />
af Mcrdis&cpetfis obedieniibasm.hi. IncomparaiioneBabylonis. blMiniKris. c'fSicut<br />
raulum. Ilnhocroihiferuicntes. dTVindiiia. f OlUnla,Tltim'r:ni|poftea.<br />
t fandificatis meis,& vocaui forres mcos in ira mca exul<br />
af inde;Sanftieftoic: quoniamegolanftusfum. b ^Non in foiiitudine fua.<br />
cTlmpetum 8c uiuliiiudinem hofbumdefcribit. fAudita. fConlona.vndead<br />
ipluradicamus oronc^. d f Mcrdoium 8c Pcifarum. '<br />
^Babylonis. f nA's.<br />
tantes in<br />
gloria mea.Vdx multitudinis in montibus<br />
quafi<br />
a f Malicruffl. b f Auditaell. cfMagiflioiiun. TOatij.Cy ,8talioium cumcis.<br />
, di~Oifcipuloium.<br />
populdrum frcquentium, vox fonitus rcgum gcritium<br />
a fOmnis poteftas a Deo. b fMcctlii ii perO'<br />
congregatarum. Dominus cxcrcituumf prxccpit mil idx<br />
af Adnil>usieT:z ad tecla. bfA rummocceloegTeflio eius. f Q^tin hus te rx. cf>eaiet.<br />
bclli,vcnicntibus dc terraprocuI.A<br />
fummitatc cicli ddmi<br />
.«.....».» ..^ ^.w.— acBfllaloes. f Cytus & D>tias. b TTcrrenafapientts. c T Ergo 6 Batjvlonii.TPrrnirrndo.<br />
qui fiepcTubnebu- b iius,& va(afuroriseius,vtdi(pcrdatomncmterra. Vlula-<br />
ll firruliltionis, 3b« aTVliionis lludiciwvrlmcitiscuiulque. b TMeuphoiam bellaioiit lauat.<br />
/v-j- . c TVaiabitur rcilirci BibvloM.<br />
icoduur , virtutcm ^. _ !. v nja j ;_.•_.!><br />
cruds cxaltant.<br />
* Procopius. Qui<br />
jnagna vocis conte<br />
tionc cruccm pra:dicat,is<br />
in montc Q<br />
gnum elcuare.id-<br />
ncSXmortcm "^<br />
tc,quiapropceftdicsdomini,quafi<br />
«cncbunt^quafi pirturicntcs^dolcbun^<br />
amplificarc polTc di<br />
citur,& promiffioncsplanas apcrtarquereddcre.<br />
a yoxm^tltuHdims. * Procopiu$.Promircuamcorumvo<br />
cemoftcndir quiinpra:liorunt,hominum, cquorum,<br />
inccntium,fugicatiu,qualcmpaucotum nutlus dixcrit.<br />
b utlnu<br />
vaftiras adomino vc-<br />
aT^onrL.ta-f manusdiirolutai b TChi axorum. rTfauoicinimicotuin.<br />
nict.Propter hocomncsmanus diflblucntur,&omnccor<br />
1 Deficict. ipec<br />
fVentri*. cTAlioruai roembrorum.<br />
hominis contabcfcet,& conterctur. Torfiones & ddlores<br />
1 ^Kotlcilicrt. b* ncomparj-' !i:tr cTEt fVidenscum in eifdem fMmfniis.<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
I Leuate manum . Infignum confidentif & yi^orii ohtinen'<br />
df.idtojubintur.<br />
a Et ingrcdiantur. Scilicet<br />
Babylonis tanquam vi8oret,<br />
J Duccs. ^ciUcet Terfarum & Maedorum: quttx Cyrus rtx Vetm<br />
farum,& Uarius rex Madonm cttmfuis exercitibus Babylonem ce<br />
perunt, vt habetur Dan. j.<br />
4 EgO mandaui, &C. Rebrfi dicunt,citatit meis. Di^io enim<br />
Hebratia qu( ponttur hiCyfqutuoca e(i ad litationem ^- fanfiifica.<br />
Uonem. Hebreitamen videntur hic meli
ijy Glof.ord.&NicolaideLyra .j«<br />
a Comhitfle, Qiaficarboncsnimiodoloic:<br />
vdin rc.<br />
Multi enim fucre combu-<br />
i\'\. Cimbunxi^. Igncqicm<br />
Pfj|.4.b {ibi fiiccenderunt : quia di-<br />
i.Cor.j.d ccre non poirunt : ugnatum<br />
tfifuper<br />
nos lumen vuUus tui do<br />
mine, El:<br />
T^cs auttmytuebtafa<br />
ciegloriam dvmmi ioniemflaites.<br />
'. b £cfe rf/«rfow/n/. -^tBafilius.<br />
Superiusdixit. Tropeefldiis<br />
dum n/,hic autem,rf/« dim ni<br />
venit , ad ponendam terram<br />
in iblitudinem.Hincobferua<br />
vtramque hanc incifionem<br />
prophctise , non de eodem<br />
die dcbereennarari.<br />
Prior enim iila de confummationecuiq^noftrum<br />
pro<br />
B pria intclligendaatK/r,quiE e<br />
ffuperboro vicinoadeft,Iixc autcm de<br />
vel torcium,<br />
die vniuerrali. Forfan dics<br />
t Pretiofiotc<br />
facii viruin.<br />
-<br />
::<br />
Orcx.4-J<br />
"> C<br />
f Ba!iylonis<br />
migniiudQ.<br />
\<br />
illa peculiariter diciturdics,<br />
proptercontinuam vnione<br />
itii fiatus &perpetuaEtranquilUtatis.Nullaenimin-<br />
tercipictur no(5le,non vcfpe<br />
ra vlla certo circumrcribet<br />
cemprofcrcntur.<br />
C Obienebratus eji fol.Voffunt<br />
hzec addiem iudicij rcferri,<br />
quando oninia luminaria<br />
obtcncbrari videbuntur c5<br />
parata fplendori Chrifli.<br />
d Et vii tabn juperorbis ma.<br />
Vindicabo vtcorrigam,veiicmentcr<br />
autcmfupcr im-<br />
poenitentes. iratus. ( inquit<br />
a f Pto nim :i raircrij.<br />
proximum fuum facics combuftx<br />
Itupebit<br />
;Quj3 bfCaptiuitaiis,vt' iudicii gfnetjlis. c^P.t entihus.<br />
vultus corum . Ecce dies dni venicc crudelis 2<br />
a A-ftimaiionemalorum. birlii inferno qulscontitebitur libiJ j<br />
Non t ft tcmpub pfniif-ndi, l(d poenx'.<br />
& indignacionis plenuSj&ira; furoris qua: ad<br />
3 * Ciux peccaiorum pondete ^rauabaiur. fBabylonis. b^Vtdcletit<br />
lcclciibujfclaiurtitia rfgnet m terra. 5<br />
ponenda tcrram in (blitudincm, & peccato- ^,<br />
afConiritioneexpellendos. bf Aliase.i c '<br />
fPrincipes. f Bubylonis.<br />
rcs cius conterendos itcllx<br />
deterrarquoniam 7<br />
5 nonfplendebitmluminefuo.Etvifitabofu-<br />
.T>lonrs:pro nimia mulniudine popali. SfVifitabo,<br />
per drbis mala,& contiaimpios iniquitatem<br />
e corum.Etrequiefcere facialuperbiam t infi-<br />
delium, & arrogantinm fortium humiliabo.<br />
a fTun^.fR..iior. blPall eftruclionera. c tln terrapetfeucrans! Cum<br />
vccfit tiliusho.pu.ne fi tnttr. dfC^jrum<br />
rubtum. _ _<br />
,<br />
f t Pretioflor eiit vir auro, & homo f mundo '^ tabitdominus maiaorbis,<br />
g<br />
terra de loco fuo propter indiffnationem do- fccutionem<br />
. . • "<br />
• •<br />
o j r<br />
fWOT fiirni.fuerint,&c. Dc his D<br />
autem qui in Chriftofunt<br />
credituri,dicitui:^V"'i^'""<br />
vir^a iniquitates eorum: Mijeti<br />
corda auttm mea non attferttur<br />
ealimite , quod eo die, qux<br />
9,<br />
eatcnusddituerant occulta mmiexcrcituu,&proptcrdiemn-^furoris ^uod<br />
tenebrarum in apcrtam lu-<br />
animata fint, fcd pro<br />
afBabylon. blCrcIo & tcrr» ivinmi.tis.<br />
cffLeoncin.<br />
"<br />
r b<br />
» • b
^ a<br />
m Jfaix Cap. XIII.<br />
Ecce cgofufchabo,^c. Lcgimns in Genef. i o.a. Qnod &<br />
A Madai filius Noe autor Moedorum fuit : qui intcrprctaturmcnfura,fiue<br />
apotenie vcl forti. Igiturconrra Baby<br />
lonios qui mentc confufi funf, fulcitantur \ potcnte , &<br />
\* forti Deo fortitudincs ad punicndum,qux rcddant vni-<br />
I poncn-a Duxciuilates<br />
I apud Mcedos<br />
dicuturf^(flx cx<br />
I<br />
ca,<br />
Ijjjj Cthefiphontcs& Sc<br />
lcucia fcilicer. No- ^<br />
a f Fclli. Anecliqaipfsfunt humanoeencTi. b^lnmundo fciUcct. cf Nctradas beftiii. o<br />
i<br />
IC<br />
animas confitentiuin. I» tVri, VCl<br />
^<br />
gcncra dxtandum<br />
, quod pcr ncc<br />
paftotes rcquiefccnt<br />
ibi:fed<br />
rcquiefccntibi befti^, & monum.<br />
fcrmoncm domini a.r^bilxubun'r btHab loniomm. cTVel^ionurovi.eorum. Jg { 1^1uU irnttiibus.Ma.<br />
.58<br />
dulci & mortifer(tcarmineanimastrahutinprcfundu, D<br />
alupis& canibusdeuorandas.<br />
c Bf/''*.^f.Perhasomnesbcfiiaslucisrcfugas,dxmonum<br />
velangelorum fortitudincs intelligimus ,quibus lo^;*-!»ad<br />
pimiendum traduntur.<br />
*Thcodoretus.Incorporea<br />
dxmonu<br />
naturacft.Soletautcm<br />
decipere homi<br />
y cuique fecundu ope<br />
•.'.riii 7« nu/. «»;•» »iS aflnhwefi. bTAb hoftibus. cf^cilicet.fMalus Tl viuat bonus. YVetteimpium.Sc non etit:<br />
d fRf nfterc volucrit.<br />
qui inucntus ra fua. In qua enim me<br />
Jura merifi Junt,<br />
fucrit, occidetur, & dmnis<br />
qui ruperuenerir,<br />
a '^ ^pitiruali. b f (^i non rcnciuac ad pcifeftam-chaiitatcm. TBeatu» quiteneoit &allidct paruurevicthturels.<br />
* Procopius. Quod<br />
ait Mcedos gentcm<br />
diuitiis abundatem<br />
pccunias afpcrnari,<br />
ideofacit,vtabillis<br />
fpem omncm am- a<br />
puietrcdimcndi cxpugnationem<br />
& fcr<br />
uiiuicm.<br />
b Ecent Bahylon illa<br />
ciuitaSfV-c. Nonpoftca<br />
rcardificaiacft,<br />
fcddiciturm mcdio<br />
*<br />
-.<br />
y<br />
cius clTc hcu.^ fcrpStibus<br />
plcnus,& arbu b<br />
fta inquibus odibilcs<br />
benix & aues,
Nota.<br />
t faciam.<br />
ftollent.<br />
lyp Glorord. & Nicolai de Lyra i6o<br />
A D D I T I O<br />
In eap.i j.v^i dicnur inpoflil. Et pilofi raltabunt ibi.<br />
id^fi,vutpes & bpi.<br />
In Ueb.pmitHY quHatn diclio qu^fonat D^Tyiw feiriii , quod<br />
tfl plmale huius nominis 1'y«» Scir,& habet mulupiue figmficafioue.f^no<br />
modo fignificat puofum.vnde Ge».2j. de Efau qui erat<br />
•virpilofus,in Heb.dicitur Seir.Alio modofignificat idem quodhir<br />
cuscaprarTi.vnde Leuif.xS.b.vbi dicitur^t-t a multitudine fiUo<br />
ru Ifrael accipiet duos hircos.vbiin Heb. htibtt Semm. aUo<br />
dicitur. N6 immolabunt<br />
mdftgnificat dxmonr.Leuit. i y.b.vbi<br />
vltra vi«&>*? ide e<br />
quod vcrnaculus & indiges.<br />
Fiiturum cnim erat qui de<br />
I3abyIonijs indigcns Iuda:os<br />
fequerentur, apud illosprofelvtorum<br />
nomen habercnt,<br />
eruos & ancillas : &<br />
bcrent , fecudum Hebraios.<br />
e Eterimt capientesccs,&c.<br />
^ Hicronymus. Locum<br />
iflum ludxi intcrprjcrantur<br />
carnaliter, quod poftquam<br />
reuerfi funt de Babylone, fa<br />
ftum cfTe diccre non potue-<br />
runt. NequecnimBabylonij<br />
feruierunt eis , qui eos<br />
prius cepcrant: neque victis<br />
Babylonijs, domus eoruni<br />
poflederunt, neque habuerut<br />
eosin feruos,& ancillas -'<br />
f Quomodo,&c. Admirando<br />
qui pofl: vidloriam nomcn c humii (uam. Adiungetur aduena ad ioSy &c ^ quomodovaflator terrarii^<br />
accepit.clegit.<br />
C .Adiungttur aduena,&c.<br />
* Procopius. Qiiem hic aducnam,<br />
Gra;ce ;««'>'*»' dicit,<br />
profclytum ceteri a fide. bfAffeftu,non capiinitate. c f Reucrtentcs.<br />
,<br />
adL^rebit domuilacob. Et f tenebunt eos<br />
d1 Prodeft inalis ferui<br />
interprc-<br />
'<br />
a,i"Gcntilrs. bf^Adtienas. c^Ecclenam<br />
8<br />
icrufalem<br />
& tributis cunda opprime.'?<br />
fitcontritus.tSc adnihilum<br />
rcdaftus. Et pofllint h^ec in<br />
re br.nis. vn
i6i<br />
gellantur a Deo im d<br />
pijjficpcrhunc in<br />
Ifai^Cap.XIIil.<br />
CMtCSqULf^syna .,Arim.eon.mquos,Wecerat. bllnaducmupiincipis,<br />
as.<br />
xi<br />
v. eius^oe- I7 ^""' CipCS<br />
' tameU ficn<br />
dlUCriarU gen nJinmTentuicuiush^norabantpotentiam. fConlolatunpoeniselus. pOtUCrunC. oOla-*<br />
tiumabilloaffli(ai.<br />
gantcs. Omnesprincipcstcrra:furrexeruntdcfbIijsfuis:om igtiumeftmalorum<br />
Vcl filij qUOrUm pa<br />
^ Enam. fSuneieiunt .<br />
inimicos habere<br />
»p<br />
B tres interfccit. g<br />
^<br />
ncsprincipcsnationum. Vniucrfircfpondebuntj&diccnt<br />
Exquodorm.QmX »fON»bu£hodonofot. fMoite xtarna.«TVeliri. bfVtquosinteriafeaeuitdi^nitas.apudJnfeio» _- n ^tt/wera fj. Qui<br />
viao forti & direp . ., ^ „ _ focietporna<br />
^<br />
MQa^occidiiii immortalisA Dc<br />
cis vafis eius fatelU- libi:Ettu viilncratus cs licut&nos,noltLilimiliseftectuses. usvidebaris. Nos<br />
\6i<br />
/^ »» rv,* Oiii ^Tifrlr vf afParnaiam diibolus.vrl tfuibuicrunKvelNabmhodonoror. bf^wanizvel<br />
Aque ad nouiflimu<br />
ccfTauit cxaaor, cuieuic tnbijtum ? Conrriuit dominus<br />
Quadrantem adebi a „., ,. ,.r^i'.> i<br />
'^<br />
.<br />
., ,. ... alDiaboIumVel b,«Qui aoluntluUii.eieuigum<br />
•\A<br />
l:ue.<br />
tOnbUSlUIS, qUlQl- Nabuthodonofot. 2<br />
cuntillud: Dimitte b baculum impiorum , virgam dominanrium eius cedros Del. Has D<br />
aliquando pcccan<br />
tcstradit dfis fnpplicio<br />
contciedas.<br />
, ccdcnrcm 3<br />
ponobis<br />
dcbita. Huic<br />
a^Suav.ldcr b^Monc at inj. c«;Q^a\ut cc ocrc, ni r. _<br />
cinrnd.^tc. 4 taet dvnuusitdiosli.<br />
tradcntur dcbitores<br />
pulosin indienationepla
i62<br />
Glororcl. & Nicolai de L<br />
^ a 5'«ite>'» Putreddtmca&opetimenmmvermiura.poe<br />
'A nx aetcrn? funt quas propria genuit conrcientia.Vel fup-<br />
pliciorfi materia.qua: cx proprijspeccatisnafcitur.Sicut<br />
humorcftin cadauere, vermcsnafcutur<br />
cnimquandiu<br />
tibi"dabo,ficadensadoraue a Subtcr tc fternctur tineaj& dperimentutuu<br />
a f De foliopotenti.r.<br />
ris me .<br />
* Eufebius. Credibile eft<br />
t*irore filfj. Ghriftum cruci affixum vi<br />
difleinfernasbeUuasformi b<br />
dabiles, de quibus Ifaias ad<br />
«um qui de coelo ceciderat<br />
Luciferum fermonem in-<br />
tendens,ita loquebatur, In-<br />
fernui jubter te conturbatus eU Q<br />
in ocurfum tui Jufiitati funt tibi<br />
cmnes gygantes . Hsec itaque<br />
crunt vermcs<br />
a fNabuchodonofoialiis rcgibus<br />
b fFaftus loiionor, vtLucifer liellisfplendidior.<br />
herperus modo occidcns.<br />
ej_yra<br />
Lucifer , f quimanc oriebaris? Corruifti in j<br />
a 1"Ante calum vel poft.<br />
terram qui vulnerabasgentes, qui dicebas in 4<br />
afCumfubiccetim mihiterram,quiaieftatnili in ccelum confcendam.<br />
b fNon infta. TQuac non cecidetunt. i^Idellludios qui & aftracoeli,Dei<br />
cognitione fulgentes. 5<br />
corde tuo: In coelum aftra<br />
conrcendam,{upci- ^<br />
a fEcdcfia.Non poteft abfcondi ciuitas fupia mintem pofita: ISion vbitem 7<br />
plumin quoeft teftamentum, quodcftin laterc aquilonis. ^<br />
/<br />
1^4<br />
qui nil in fe habebat ex luce?Quod autS apoftata fit ifte,i.D<br />
refuga,etiam DomiHUs in lob ita dicit,Educes dr^conem in<br />
bumo apoflatam , ideft, refugam . Certum eft autem quia<br />
draco ipfediabolus intelligitur. Si ergo contraria: virtu-<br />
cx putredine , fic cx ipfa materia peccatorum gignuntar<br />
Kitt±m fupplicia.Requiesdiaboli,<br />
»<br />
Lib itdeJc leftaluS tCntationis, qui di- TOmn>,p?n.d.aboI,s re
*•<br />
j.<br />
J<br />
l^J irai^CaD.XlIil. i6S<br />
omnino non credunr.fed per teporem & flmulationem rodach filium fuum(qui eo interuallo reptem annorum D<br />
A fidei a dommo rcijciuntur. rcgnauit \ in carcercm mififfe, ^S d ta exi >iij quaii radiuer.<br />
c fccndcriitad fundamcnta laci. Quaficadauer<br />
a f (^odomnet fjgiunt. bfQ^iatamagiAer.illi difcipun. Cui pluscrcditui.<br />
pti>- netjue.<br />
pite, &odortuusfuauis, *^"^'<br />
& facies tua fpcciofa.<br />
g Cow/orrwOT.Scilicctfepul<br />
tur,r. Altera cftcnim pcena<br />
autoris,altera cius qui p<br />
ab aiithoritate copulfus. *<br />
Hic cft gladius quo vulnc<br />
rati funtplurimi.&interfcfti.vnde:<br />
Gladiumfufl<br />
vi.ar.fu. tctcn.<br />
h Tuenimterram. quafi:<br />
In fuperbia tua rcgnum_-,<br />
Chald?orum deftruaum ^ "^<br />
cft, quodadhuc manfif-<br />
fet, nifi fuperbia tuanon Mi«.ii.fultatione contra rcgcm Bahylonis,hic c3-<br />
fequcnter ponitur infuUationts con(irmatio,pei hoc quod denuntiatur<br />
lerniin nio regni:& primo con(irmatur verbn.fccundo exemplo Diuifio.<br />
ibi: lurauit dominus. C/rcdpiwMm dicitur. rucnim tcrra<br />
diCidefi lius pndiiioncm meruifii.Et ftmiUter exponitur quodfub<br />
t/jrttr, Tu populum tuum.&c.<br />
15 N6vocabitur,&c.fcmcnpe(fimorum, .regnii Eabylo^<br />
Tom.4. E 2 .
^ fcmcn<br />
i6j GIorord.&NicolaideLyra i6S<br />
de Babylone, & regibus ei us & populis > n u nc de Sen n a-<br />
efl. peffimorum Non quod ftmen malum fitpfcr<br />
A fe,Deus enim fccit omnia bona. Scd ^b his qui volunta-<br />
Ocuii.d te peflimi funt , ortum eft femen malum, quod vol untate<br />
non natura fit.vndc: Semtfi Chmam & non luda.Dc bo<br />
jiis dicitur : Ver .<br />
euangelium ego vosgemi Omncs concor-<br />
Dan.ij.f dant hiftoriac, quod occifo<br />
».Coj-,4.(i Balthafar nullus , poftea dc<br />
progenie Nabucfiodonoibr,<br />
eft om a<br />
regnauit.Deleta<br />
nis progenies pro fuperbia<br />
& impietate patris.<br />
* Bafilius. Malorum operum<br />
aboUtio hic accipitur<br />
per filiorum a T Et ideo.bTCogitationes optta<br />
iugulationcm<br />
vtnon mediocrem vtilitaf<br />
inioiattfU,<br />
temeiusqui genuitpatris.<br />
Hoc igitur loco tropologia<br />
^*i- -. in fe compleditur amore<br />
foimi<br />
mala n impiis patiibus nata. c «r Nabuchodonofor.<br />
TP^o.<br />
Pr.Tpara'te filioseius occifioni f in iniquitate<br />
a irO. orcidenturneconfutgantvltra.^In regnum.<br />
patru corum.Non confurgent,<br />
nec hasredita^<br />
^<br />
afPatris. TSanftorum.<br />
bunt terram, faciem orbis<br />
neque implebunt<br />
afDomini. «TNifi dominuscuitodietitciuitatem. TVel tis. «iPro quia. bfNon<br />
eft perfeifla hominis Viftotia. T In Cyio & Daiio. c Tfilios fcilicet Nabuchodonolor.<br />
tciuitatum, & conlurgam eos dicit do-<br />
fiipcr<br />
a fVtnon nomineturdominaregnorum.<br />
minus exercituum,& perdam Babylonis noa<br />
TFiliosfcilicet.bfNevItrapullulrijtin vrbibusdomini.fVel ait<br />
men & , & reliquias j germen & cherib, & qua: tunc imminebant fuper Alfyrios.qui Samariam<br />
ludxamque vaftaueruntprxterlerufalem, &<br />
in fuperbiam contraDeumelati. Vndevnanodle 185.<br />
millia de eis ab Angelo<br />
progeniem,<br />
a fNon contentus hiSi<br />
funt percufla. Et hoc in terra luda<br />
&in motibuscius ficut 4Rc<br />
dominus przdixerat.<br />
'<br />
e in montibus.l^otz '^"<br />
propric<br />
tatem , in terra conteritur, ^**"'<br />
in montibus.ab ipfo dominococulcatur.<br />
Cumenim<br />
omnes inimici pofiti fuerint<br />
fubpedibus Chrifti, vt<br />
nouiffimadeftmatur »2ory,tunc ^.q<br />
auferetur afanflis iugum<br />
Aflyrij. Hoftistemerarius<br />
non folum terramDci , Sc<br />
humiliora occupare feftinat<br />
: fed & eosqui virtuti-<br />
£rga homincs latente mul-<br />
Ios,dumiubetfemini bus profecerunt,dequibus<br />
ne- - .^ ,. ^<br />
quam,quatenus fieri *<br />
-^ '-'<br />
afNonJ^ntentushis.<br />
2 dicitur. Fundamentaem inVW<br />
poteft<br />
vtfe alleuet excuftb b<br />
graui dicitdominus. EtpdnameaminpofTefllo- 3 montibus fan^is.<br />
OnCre Vitiorum fuOrum . aTHicetiamcstetamonftraimellige.Tvelibus. bTquibuscircundantut f HOC COnftUum. ideft,Audiuites.c
1^9 Ifai^ Cap.XlV. 170<br />
yrr^<br />
^<br />
T^eUfem. Regemortuoinim!cilirantur,'qua{ialilucri<br />
qnid faituri nouis reb Hinc Philiftxi quos Achaz<br />
-<br />
;f:us'<br />
affli.xir.dc morfceius Utantur, & ludccis mfultant, quia<br />
maturo Tcg.c pcrdito,fubiaceanteiusfilio,quorcgnantc<br />
fc puiant fineseorum pofle inuadcre.<br />
b n>gupnra,ij6.,,. Abie-<br />
lum , quiflatu<br />
mines occidcrc dicitur .<br />
Hxc funt pcccata varia dc<br />
prauo the(auro cositatio-<br />
nura ad opus pcnimaui<br />
prorumpentia. Hxccum<br />
regnaucrint in his , quia<br />
Deofuntalicni , cgredicntur<br />
fcrpentes pennati , vt<br />
non fufficiat cogitaflc vel<br />
c In'erire faciam. ^ Eafilius-Quj fermonibusnutrinn<br />
tur improbat.-c dodrinx , fami ix. inediae traduntur , ad<br />
animarum luarum vtihtatehi. ^iquidem periuria mav f^rn^n. 1 rcgulusquieft Achaiqni Phil.fthzus momo,ditf.?nor abforbuit.<br />
rcx bus,vtreualefcant & faluteni confcquantur.<br />
d /^/wifl.QuafiPhiliflha;!<br />
ferpen<br />
5c vifu ho-<br />
2<br />
3 Phitiflha:i potione caden-<br />
{bristui. Deradicecnimcdlubriegrecliciuu<br />
4 u-s inebriati fcilicet calice<br />
5 Babylonis,& vinoinquo<br />
» 'Ezcciiias fSicut baliUrcutlolo flatu vel vilu.Plus cnim omnibus Fhili<br />
b f<br />
IJhxo^k^rcufTit<br />
r.xx.voljiuesfcijients.<br />
reguIuSjS^ t^cmcn cius abforbcns vblucrem.<br />
a T^uoi t; ibtotbaeiit. TOooimus p^ifcit me.& nihil m hideeiit. bfliid.ii.<br />
d-qjibu-^ Fii.iiimcusptimojenitus llViel cf Spir tus qui non ibijcinnt iiigu.<br />
Etpalccnturprimogcniti piupcrum, & pau<br />
a^ >pttituqui ponsnt m Deo i\e.a luam.nun inii:iiitl|s. b f Abf]u? pauote<br />
^.'aitctcoro eis foliciio. c fn pacecum Lizaioin linu Abi
i^r Gloford&NicoIaideLyra 172 *<br />
i<br />
T-luntifs gentls . AngcUs<br />
^ qui prjefunt eiuitatibus &<br />
gentibus: fingulis mirantibus,curfolaSionamaritudinem<br />
fumi vitaucrir vcl<br />
cualerit.<br />
b Fundauh Sion. Super fundamentum prudentix.iufti<br />
NICOLAVS DELYRA.<br />
ijt prlncipum eius,qui difcurrentes per Judjeam prxdicabant dicentes:<br />
Reucrtimini ad dominum Dcum Abraham Ifaac Sc IffAc\,&<br />
reucrtenturadreliquiasqujecfFugeruntmanus<br />
rcgisAfryriorumj&c.i.raJ-a^.^o. Etfubditurrcfponfio.<br />
j' QuiadominusfundauitSion. Eligens locum iUum ad<br />
(uum cultum.<br />
A D D I T I O I.<br />
An aliqua mo j„ cap.x 6, vhi dicitur inpoliilla : Qui manC Oricbaris, qula.<br />
""""""intenreationemeius.<br />
tionem & ,_..., ,. ,.. . ^<br />
Duplex eji opinto circa hoc :an aliqua mora futt<br />
tnter creattone<br />
lapfum ange-<br />
li Pbilorpph» & lapfum angeU,Vrobabilior tamen efl^et magisfanciorum diciis<br />
3 confona qubdfiatim pofl primti in^ans fujccrcationis diaboluspec<br />
cauit:pnde de eo lo.B» dicitur ^ in vcritate non ftetit . T^ec ob-<br />
ftat, qucdinter quxlibet duoinflantiatemponmefl daretempus<br />
medium,prout probatur infexto Tljyftcorum.T^am boc Imbet vcri<br />
tatem de tcmpore continuoyin angelis tamc<br />
qni<br />
non funt fubieSii ce<br />
lefii motui(t}ui per tempus contmiu mefuratur)tepus accipitur pro<br />
ipfflfuccfffione operationu inteU,e£lusfeu affe&us & idco inter operationes<br />
tales licet non ftnt ftmul,non requiritur dare tcpus mediu.<br />
vt in primapartc.q.6^ .ar.6,in rffpofione ad vltimutn argumentH.<br />
A D D I T I O II.<br />
2« eodem cap.vbt dicitur in poflilla:Sic enim voluitprcceffe alijs<br />
angelis.<br />
Licet<br />
angelus malua fciretfe non<br />
poffe ejfe abfq; Dei manutenen<br />
t!a,nihiltamenprobibt'ttVtipfevelletnuUifubcffeftmpliciter. Foluntas<br />
entm qmndoquc efl impoffibilium pmfci tim voluntas dam-<br />
nata,ficut in diaboto.<br />
A D D I T I O III.<br />
In eodem cap.vbi dicitnrinpofiilia. ^liqui verb expofitores ex<br />
ponuntderege Dabylonis.<br />
Hoc quod dicitur.QyiQ cecidifli \acif cr,magisproprih vide-<br />
tur exponendum de angelo lapfo quam de \abuch. Cuius ratio efl:<br />
C T
1/3<br />
a»/^r.i.aducrfariui:fapiclia fecularisqux aducrfa-<br />
ria Dco. Cuius murus dialcftica<br />
arteconfirudtusno<br />
B Ctc vadatur & conticcfcit .<br />
Hiftorialitcr.Qtua Moabi-<br />
taigauififuntdecaptiuiratellr..;liiaru,ficut
ij^ Gloford.&NicoIaideLyra ,76<br />
^trium annorum fignificamr, vnde, Abrahgpr^cipitur,<br />
ein.if.b. vtofferatvitulum&arietem,&hircumtnumannoru,<br />
A pcrfedum lciUcct facrificium , vt hccrcs domini cfle mereatur.Cum<br />
autem cgerintpoenitenriam per Luith.i.ge<br />
naru m lachrymas,ad aUiora con(ccndunt,sS: quafi me-<br />
PCal.6o.d.<br />
ttriennein<br />
'jBerelini<br />
Pfal.istf.<br />
roris foramine & introitu,<br />
clamorem contritionis leuabunt<br />
ad dominum dice-<br />
tes: Sacrificium Deofpiritus co<br />
tribulatHS,cor totritum. Et hoc<br />
fiet,quiadoftrina hjEretico<br />
rum qui pardis & prsuari<br />
catoribus comparantur}de<br />
lertaerit. Omnisquoque<br />
^<br />
a fldtft paruulam petuenient.vt non robufti, fed fragiles videantur.<br />
5^rriumannotum.<br />
adSegdr vitulam t conternantcm,Per afcena<br />
fGenx ^ Cliuus enim obuius captiiiis per (]uem trahebantur<br />
& p
77 IfaicC Cap. XVI.<br />
^ Moab & miTerlis,infpirat6conuertitoculum mentisad<br />
A natiuitatcm Chrifti, & coepit Moab alloqui.q.d. Nc de-<br />
•<br />
rpercs,3gepaenitentiam,quialicct captiuandus,detua ta<br />
men prc^cnie nafcctur agnosqui tollet pcccata mundi,<br />
qui dommetur in totoorbe.<br />
a 7'«rarff/(rr«.Ruth.f.qnia<br />
.tivrir^r-vrpnriim rlni Moa » fRmh Gent!Ii:GhoiicoR)patatuipultteri. b f O^ia mifeiosfecit.<br />
tpuluis,c5fummatus cft t mi^fcr^dcfecit con fj<br />
a cvadando. b^^reiienos. tDeprimo adueniu. c T lHo confumpto.<br />
4 fraiKS. TOmnnenimpeccaueiunt ficegentgloiiaOci. e f B.egnuin<br />
179<br />
a sedebttfuper eum, Qaic-<br />
*f fecns & iudicans , fuper<br />
corda bonorum.<br />
b ^udiumtis /uperbia Moab.<br />
More fcripturs.quialxta<br />
nuntiaucrat, ne negligentcs<br />
faccrct.comminationc<br />
tcrret.<br />
t Ierd,48,c, 4« Bafilius.AduerfusmCi-<br />
Glorord. &Nicolai dc L 180<br />
f Vtpoft mifericotdiam iudicet, Scquarat iuftitiam.Sc reddatvnicuique<br />
fccondiita operi fua. b ^lnecclcfia. TQ^od mrructat & furcitatuin eft.<br />
& fedcbit illud in veritlte intaberna-<br />
fupcr<br />
a «r InfccundoaJuentu. b «[Dicensmalis. Itein ignem a:istnum.Bonis.<br />
Vrnite bcnedifti patris mei petci. i;e.<br />
culo Dauid iiidicans & qua^rens iudicium,&<br />
a fVn cuiquefecundum<br />
opera fua b ff Hoc iterum de Moab. «iVoxfan-<br />
ftotum.quideMoabfaluati funt.si: fuperbiam ineiusexpeiti<br />
b velocicer rcddcns^quod iuftumett.t Audiui<br />
3 I^Hsieticorumfimpluitatem ecclefixirridentium.<br />
mus fuperbiam Mdab:, fuperbus ci1: valde.<br />
di principe hec didla funt,<br />
qui primus apoftafiam de<br />
9 liTaccipitata audaciaPlusaudetquam poflit.<br />
iignauitj&fuperbiaelatus c Supcrbia eius&arrogantiaeius ocindigna- 4<br />
fuumcontempfit creator<br />
r .. .: . /-....i.:. ^.^^,-.<br />
. . rem.Hicquiinflisatanti- «ar r ^* j ; tj ^ 1<br />
ftites hxrefeon.vtm excel- tlo eius,plulquam<br />
fortitudo cius.Id circo vlu<br />
TAdltr inuicem. b ^Moab.<br />
, • fo iniqualoquantur,qui , ,. raTVf r ^r 1 1 1fedemife<br />
d i^bit Moab ad Moab, vniuerius ululabic.<br />
quidem fi qii eo<br />
nnt,vt eflcntiantur propo<br />
-fSuper doiis fitJB quxftioni , fQui confidunr &g!oriantur in munitionerautotum.<br />
ille docet e tHisquil^^tanturruper<br />
Cirsharefath<br />
quidem non cxcuti opor-<br />
muros codilateris,<br />
a 1 Oprzlatiecclefiaiuel de Moab faluati. b «r Mortem capiiuitalem.<br />
THzreticotum iaculisfaftas. c «jVici & villat.<br />
Jo4mn)ini,ve ^^^.^ ^^ Hberari rationem<br />
runtame per j.<br />
curu.<br />
Joan.jo.b,<br />
Verfu». '<br />
Djuifio.<br />
1<br />
fermoniSjimo verocum r<br />
. . ^ , ^<br />
j5 qui prseualet coargucre<br />
'<br />
abfurditatem dogmatum<br />
ipfius,deberc potius incef-<br />
ii contumelijs.<br />
c Et . indignatio Contra<br />
Deum in coelum pofuit Sabima domini<br />
os fuum prophetis detrahens<br />
. Illud euangelicum apponcns Omncs qmveneruntai<br />
te antemefures fuerunt,& latrones.MoyCcn & Dauid liomi-<br />
cidas vocat,Iofue fanguinarium.<br />
loquimini plagas fiias : quoniam j fubuia<br />
fi..iuitas nobiliSiiicut&Sabama. b ^Dei auxilio, velcombullaignedi.<br />
uino. c<br />
fPrarcipue.<br />
bana Efebdn dcferta fiint . Et t vineam<br />
a f Multimdinempopuli. b fPrincipes AfTyriorum vel ChaU<br />
dxotum. f Apotioli vcl apollolici viri . VeHic diliingue: Et<br />
vineaSabamadomini gentium.<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
it I Iudicans&qua:rcnsiudicium.^'t77;«f ejfrr-ewww.<br />
Flu-<br />
2 Velocitcr reddens, quod iuftu eft. quia in brcui tempore<br />
dabitur jententiapro iu(iis :Ycn\X.c hcnc6^i^\.,S
03.<br />
i8r Ifai^ Cap. XVI 18:<br />
Enauerur.t. Lurtr.intCJ.<br />
aTN_dog.n.ta .^gnbus IDomini genti.-m.<br />
b<br />
7«jr.ye>_ro.\'ttandcquas f flai;ella eius ufquead lazer peruenerunt: er- i<br />
interhccrct, non habercnt , a , ^fenimx«j.c«. b texcUs fdi^cct flagdL f a d«>. TFug.tiuos. »<br />
C Tropapnes. Mctaphocii<br />
pri- vincs prorequitur.<br />
d Trjnfujuvt mare. Vt m i-<br />
. rabilia domini vidercnti.n<br />
'<br />
protundo<br />
tcntationum li-<br />
bcraticxci.s.<br />
c /^Jif.VincaMoab.cx vi<br />
clnialoci talis cfl,qualis So<br />
doma . vndc: De vuua SoAojnoruM<br />
vineaeorutn.<br />
f Sabama. Quircexiollit<br />
contrarentcntiam Di.i.<br />
g De Car. CarmciU ; mos<br />
cftintcrPhoeniccrn,6.' Pala:<br />
flhinaminimincns Ptolon<br />
maidi, in quo Eliasorauir.<br />
j,<br />
_ 'ntcrige. ntcliee.<br />
raucruntin<br />
aelertoprdpagines eius, f reliclx<br />
a 5Scd. t Domini gentium. f Uutiiui Baovloniam. b TTentationibuife.<br />
culi. Veniinaltituiin;mniaris &tcmpelUsdcmetfitine. c f Malo<br />
d ^lfaias.l Vt m..cuin plorsnt. TFottitudineni fcilicet hiieticorum qui<br />
feextoHitcontrarcieniiam r>ei.<br />
funt j tranfierunt mare . t Super hdc plorabo<br />
d a «Dciieiis rc-cet lazer. b «rAbundanteifupet ciptiuitatemtLani Hehi.<br />
in fletuluzcr, dc vincam Sabama: Inebriabo<br />
6<br />
7<br />
8<br />
fiirruafaccrc,nopreualc- D<br />
bit: non cnim ftatim pcrfedc<br />
virtutem capimus.<br />
n<br />
7yo«vj//t.Ineis.f.non<br />
inucnicnt auxilium, in q.<br />
bi's fperabar , & fic anparu.it,qa<br />
incafllim colcbar.<br />
o Hvc ver In prcoemio.f.<br />
vbi dhOms Moab.Ex tunc,<br />
ex quo .f. loc]ui cocpit , vt<br />
omne quod dixit vnum<br />
verbum,idcf^, vna fcntcn<br />
tiafit.Hoc verbum prooc<br />
a «Co^itatifneseoium.quibusadexcelfa cunfcrndetunt. TAfccnlio . r..TT i<br />
c tclachrymamcaEfcboii&Elcalc, .juoniam ^o Su^^flS^eJKr.<br />
r a «rQnxnafci-utin vallibu Raphaim. ,t r^.i^^^,,;., I- ^<br />
liiper t vindcmiam tuam .V fupcr me-(rem tui \l Scon";i«am!'"" '<br />
a iJominoiuin gentium. fAtrrtt^tumiChaldaroiumdiiipientium bona n Tntr .. - A C<br />
Moabitaium b rHa:ieticorum,vtaudiaiit, Beati qui lugent. r •"'•'•«q.U ^lCUtpaUCl<br />
t vox calcantium irruit. Et auferctur lcti tia 8^ ^<br />
afnefc.en,:a„u;nominis. ?<br />
^Moab<br />
ra^ciiii remanet poft vin<br />
acmiatorcs, itacx multiexuItatiocicCarmcIo.&inuineisnonexuI-<br />
"^ '"5'neMoab pauci cf^u-<br />
»<br />
Etponirurixpc pro ia>^' v>t<br />
^»jc-(!:i, ht't:a CJ" exai de ff<br />
- tabit, ncqueiubiiabicVinum in torculari no<br />
ii Crf' wtu .i.tcrtilitas in II qual«<br />
tabantur Moabita:.<br />
h £:r;endo. f LuAuin. c fCordit ioiciion. vnde:<br />
*'of«,..Ncdraconisvenc<br />
bcnedic an.majnea dnmH o Sc om om qux vL<br />
^5 g'^"^ hoflcS./»<br />
r>-...Prophc<br />
tiacontra<br />
Philiftheos, Sc<br />
MoabitasmortuoAthaz, p<br />
ca-pit dirigi. Etpotef^ in-<br />
16<br />
Tdi.-g.^quiacx tunc tcrtio<br />
ahnoMoabifcfucrunt va<br />
flati, acfidiccrct: Sicut<br />
merccnarius expcftat finemannijVtrecipiat<br />
mcr<br />
« . I Benedican.maroea dnmiTO&omouquivL nem nnni Vf rpr.'ni.s^ i-t-»*^»<br />
i«S;r''''''- Mdab,quaficithirafonabit.)Kuifcc'iamca .7 aX„""nS<br />
*<br />
nur^neui . Proplicr* y"?';^- *> ^ ciai-ans bcntcs<br />
'<br />
q„x c ,v,„um riie «ipfi. 1 8<br />
jjciatehbu,. poa tres k yenurmeui. annos<br />
Prorbcr* J'^'^dclebitur<br />
"<br />
'"""'r- f-i;' .'«'"''-• ' V'-", e.ie .,p„. 13 poii tres annos dcJebitur<br />
^ '''^ "'"'''"^ "^^*^^ ^^^'''"' ' ^^^"^ •' ^^ qui tanqua cirhara rri;:'ica<br />
^PP^- '^ ab Aflyriis. Poteft de Ba- tadCi,h««<br />
' ' '<br />
' '»— ^- «^<br />
artc •«^•><br />
compofitus , & dc Dci<br />
'•""^<br />
f<br />
qux puubat 20 bylonc m<br />
no,«,jibu.<br />
ex.^fj.<br />
tclligi,quia poft '<br />
. timorc concipicns muuS ^"^^" ^^°^ ^ laborauit Moab fupcr CxcclflS z i captam Icrufalem tertio<br />
'<br />
libcros<br />
,^cncrat , vt omnis<br />
' ' """^ ' ^"""^<br />
*'"'"t<br />
'""""'^ ' '- '^^«'-. ?" Ji^ \S?!^?f "^"k'"*<br />
fonum compofitum non " ^ nonualcbit. Hocuctbum V?<br />
quodlocutus dacis.Sicutmifcricordia<br />
• *'""<br />
emittit,(l vna chorda rnnf > o """"<br />
'SS"'.ii ^.^^' "^ *'««""?' doininu,: 24 Dci in wiiuui,u vna pondcrc cfl Sc<br />
tnoraa " mc<br />
rupta Moabit.St Am.nonit«non mttabum.neccleUaai f.,rn flr in Inr?i«,c r-r.,^;.,<br />
'""'"<br />
fucnt,ficfpititualisvcntcr<br />
vcicquornfcu.tea<br />
iiira, iicin ludaMscrucia-<br />
"'««'upphciumtvtcum<br />
prophctx,fivnachordavir ' c^ dominus ad Moab cx tunc- &: nunc ,<br />
^ tutum • dcfucrit,dulcemc- *Moc4ciubviDne. b f«on piuhbu.. -5. rrcsannitranficrinr, qui-<br />
relinquctur paruus<br />
'^ &mod.ais inglor.uscffc<br />
dcfiflat. Moab igitur q _<br />
cxtcrnuscrat.nccdcpopulo Dci,fcd rcUao ^<br />
crrprcconucrfustnbusannistantum<br />
paruus & modicus & ingld<br />
rius<br />
rclinquitur.dcquibus:C05«4«;(//M rtwwMoi' «wiojaw<br />
-losnonrcronabir,nccadl3 P locutus cfl dominus : diccns : In tribus , ^^^<br />
tcritium murum cunftis<br />
clamabit v-ilccribus.<br />
Philofophorum quoquc fcntcntia<br />
eit,ha:rcrefibi inuiccm virtutcs. Et lacobus: cm vna deesl,<br />
dejUHtomnes.<br />
m sancU fua. Ad fanflam fcilicct ccdcfir, qua conabi-<br />
- tur<br />
^ „ NTCOrAVTDETTRT.<br />
I<br />
J-iagClla cms. i.pdmites,qui rulganter vocantur flagelU,et<br />
fueHm eb-rxo: tamen accipiuntur /mpalmites metaphortci-.pro<br />
fopuloiUiusciumus qux abundabat in vineis, vt diaum efi.<br />
% Vfquc ad lazer pcruc. Fugiendo aduerUrics.<br />
defanU errant proptcr mcntis<br />
perturbationem<br />
4 Propagincs cius.<br />
idefl,virifortcs.<br />
3 Rchaa; f unt. Scilicet a Dco<br />
tanquam inutiles.<br />
6 mare. Idefl,<br />
Tranf^crunt Eupfnatem duHi in<br />
captiuitatem<br />
Mdterram aUtnam. kt vocatur hic fluuius Euphrates marc,propter<br />
tii'.smagnuadinem,fecundum morem<br />
Hcbraicifermoms, quo cnre<br />
gatio aiv^arum mare vocatur,fccundumillud Cen.i.a.Con^yrCRZ- °<br />
tioncfque aquarum appellauit maria.<br />
7 SLipcr hoc plorabo. Hoc duitprophcta compaticns populo<br />
Moaorauone fupradicU.<br />
5 In ^
18?<br />
^ a MereennarliiJBs^Ca. dodri<br />
^A nadmpia lucri caufa fa-<br />
Cit . McYC '-^yjarius inm videt<br />
Exod. r i.g. ^vpam vcnicntem,& fu Et io<br />
diaum cft : Aduenam &<br />
mcrcennarium iacerdote<br />
de fanftis non comcderc ,<br />
fed fcruos fanftorum efTc<br />
DtSes-quirno^p^<br />
Glof ord. Sl Nicolai de L<br />
L'." oSXciunt.vt lanis vcftiantur , & lac mulgeant.<br />
NICOLAV:> DE LYRA.<br />
yra<br />
184<br />
facit clcc- D<br />
^Profcftus eft Mo»b:«t habuit mult. » comites<br />
;H/^»i/Hem»f Moabitis maji<br />
^a OKlus<br />
. rnafcus Damafcus<br />
mctropolisSyria;, quam<br />
condidit Eliczer feruus Abraham<br />
, cuius rcx Rafin<br />
fempcr praEJ^cfeat auxiliii<br />
dccem tribub. contra ludam<br />
. Ideo fpiritus fandus<br />
rainatur ei captiuitatcm p<br />
\ Ifaiam.Pcrcamautem,ro<br />
C tam intcUigimus prouin-<br />
Cen.^.b. ciam. Damafcus fugcsfan<br />
guinem velbibens,vel fan<br />
tmunltio.<br />
Dluifio»<br />
ADDITIO.<br />
rationemduorum nialorum leuiuspeccatum eftapcrtc<br />
pcccare,quam lanaitr.tem U mulare.<br />
mcrcennarij,eo quodpro fiivenctifs crmtibi.<br />
2 Auferctur gloria Moab. pa vafiationem terr^fua.q.d.iU<br />
ludfaHum eorurn in tribus annis diais fuit caufa punitionis (tu a<br />
Deo, & fic per hoc,quod dicitur bic in tribus annis,von pr^figitur<br />
tempus fuc punitionisjed affignatur cius caufa pitrtialis , quia conduaio<br />
Salaam prtediaa, & ifta impugnatio populi Ifiaei concurre<br />
runt adhoc: &etiam Moabitartm\fupc7bia,vtdi3urneli.<br />
3 Et relinqueiur ^«w patici de Moabitis efugerunt manus vtt<br />
ftatorunuvel q:tiaaliquipauci velpaupercs<br />
a vafiatoribus fuerunt<br />
dimijfi pro cultura tcrra, ficiH Jiabu^^^^ardan defiruBa Icrufaleduxitpoputum<br />
Kpiitationis in Babylonem & de tcrrj dlcitur Ex mnc,idefi,<br />
C(tp.l6. inpofiil ab <br />
ipfo (aluatoris aduentu fia<br />
guUrcgcs vbiqjfublari fint.<br />
b .Ariie. . gtegibus Mirica<br />
qux crt arbor infruduofa ,<br />
.AchaT^ rsx luda fecit ftbi fieri allare Ijolocausiorum in lerufakm<br />
cd fimHhudinem altar:s,quod erat in Damafco, vt Ijabetur 4. E^tg.<br />
16. Diuiditurautem prefens ca. in trey partes:quia primo dejcribi-<br />
Vurpunitii Syrorum , fitios Ifrael adpeccatum trahentium,fecun-<br />
dbffiliorum Ifrael in ipfis confidentium,''bi. Et erit. e5" rmio .Affy<br />
tiorum vtrofque va{iantium,ibi: Yx niultitudini. Circa primii<br />
dicitur:Oiyus Damafci. idcfi , punitto Syritea Deoprxuifa, quia<br />
Damafcus erat metropotis in Syria . Ecce Damafcus dtfinit effe ci-<br />
uitas fcilicet notabUis, vt cxponunt aliqui, eo quod <strong>The</strong>gtathphal-<br />
tiafar q'u interfecit I{aftn l{tgem Syri^ nolegitur eam dcflruxiffe.<br />
Sed illud quodfubditur,videtur repugnarc: & erit ficut acer uus<br />
lapi-<br />
a i;Gent«.ro']r coBUftlac non etunt<br />
in J<br />
prlliin<br />
ci.nueifstiont:. De vK)Ca.<br />
tioni?eniv)^rnt>uiii hiragitur.<br />
Damafcus • dcfincc eflc<br />
crit ficut acer-<br />
3 5^ rotens nobil s.<br />
,<br />
'<br />
nalccnsindefcrtis&t fal-<br />
Ibfis locis.q.d. Omncs Syri<br />
fruduofi erunt & defolati.<br />
Alij dicunt cx hac arborc<br />
malcficis artibus odia con<br />
guinisofculu, quiaibioccidit<br />
Cain Abel,vel saguis<br />
cilicij.Hi.n.quimultufan b<br />
guine fundcbant, poenitc<br />
tiam agere dcbuerant ; qd<br />
jfignificatur per cilicium.<br />
ciuiras & :,<br />
a ^Grex fid 1 s de multis collcftus. b t V.unrum. c % iudioiumexca:catornni.<br />
d '^lftj-eu?tfa. e<br />
Abhomini^.is.<br />
IIU.S Derelidasciuitates A-<br />
lapiduminriiina. ^<br />
a CRegioSytii.inqiiapluresciuitates.fMirica. b
«<br />
a3,C<br />
I%<br />
Ifai<br />
^a £rm/ wrf/ifi?/.r.CuniSyriavaftara fucritab Aflyrijs,<br />
^<br />
&Damafaisdefierir efleciiiiras.Tresfimilitudines,Ien-<br />
"^tentiapcenevna.Sicutenim rarillims fpic« manusfugiuntmetentium,(5c<br />
pauciracemi (qui aremanendo di-<br />
cii) manus vindemiatorum ,
L:i»-<br />
R«m.^.».<br />
tClunuu<br />
i87<br />
Glorord. & Nicolai de Lyra<br />
^ 4« Frocopids. Ind^orum apparet infidelitas. qnod plan<br />
4 tationem infidclem.vndeiploserraflecertumcft,planta<br />
^ uerunt. Quodlimutata(ententia,ait,adexorientem mu<br />
doeuanselicaElucis.foUrqueiuftitismafatinamhoram<br />
intucns,1-emen aliud nemp^ verbi D^^i-^*^'<br />
J^f^^^^^^f.^^<br />
in tead mcacm,& alios tanquamtranfmiffamhliosha:<br />
teditate docebis.<br />
a Manejemen tuim . Cum<br />
f. vifum fuerit germen, &<br />
. T Idefl. prlmam fcmen tuum pulchrom "it.& deficict cum maturucrit: vel<br />
antc tcmpus florcb... & idco<br />
'<br />
vcl nc.n diftumeft.<br />
,<br />
aliquam vmbram habere<br />
,<br />
pietatis,duhominesabido a &manenefementuuflorcbit. Ablataeltmei<br />
iolatriaretrahiS. CuadfrU<br />
"°Y*Ilhoftibus<br />
r . ''VJ^I^XTr ATfeeftmef<br />
ip.mual.um.<br />
aTCumdcbe«ti„horrcum«condi.^y Cm^^^^<br />
au colligenduveneris,do- tJfeheriditatis , & dolebis grauiter<br />
lebis,cernespopulugentiubllsm^^^^^^<br />
.ibipr?lamvndc:rr:M..f^<br />
rniln magna,& contiouus dolor<br />
cordimto.Vokb^t enim oes<br />
fan£ti cum ramis oleaftri<br />
r^dicemfaluari.<br />
b f^te multitudim. Scnachc-<br />
B rib,& exercitui eius, quem<br />
congrcgauerat cotra popu-<br />
lu Dci.minatur fermo pro<br />
tata<br />
pheticus.Cu<br />
enim mul<br />
titudine venit, fonitus eius<br />
comparetur fonitui maris.<br />
Vx ««/r.Dixitgentiu voca-<br />
. Vis<br />
i;£udinii)opulo^rummultorum,tvtmul<br />
titudo maris fonantis, & tumultus turbaru,<br />
a T Aqu9 mult« popuii multi . bt Contta Sanftos. l Voce<br />
conf na .<br />
impictatis.<br />
.<br />
ficut fonus multarum Sonabunt<br />
aquarum<br />
a ^<br />
Venicntcs cum Scnnacheiib'.<br />
populi ficutlonitusaquarum inundantium,<br />
^a 1 D ominus occidcndo excrci.um. b T Autotcm feditionis
189 Ifai^Cap.XVlIL<br />
^cumcymbalumalarum.Nilusenim (qui,& Gcon) flu-<br />
A uius immcnius per Acrhicpiam , venicns , & pcr A^yptumflucns,hicantequ.Tdiuideretur<br />
magno fonitu per<br />
montana defccndcns, fonirum fimile Ibnitui alaru mul<br />
laru grandiu auium dabatldeoq; multiiudo illius popu<br />
halaiucoparatur fonitui.<br />
VcIOX quippe, & COncitUS a «<br />
TjNuniiossdduasttibas. TDifcipuIos. b f Qu!<br />
a ^ O nuniii inei. c f A Dco & pattim i terra lua,<br />
d ^ AbAfTyris .<br />
gtliveloces adgentem<br />
tcdnuulfam & dilacc<br />
a f Qtioniam dum Deum habebat prote^orem .<br />
ratamadpopulum tenibilem, t poftquem<br />
a f Eius f otcntiz comparandas. b « Auxilium noftium. T Vcl Oei.<br />
c i" A diueiijs gentibus.<br />
1C)0<br />
tur. Vafa papyri funtcorda do^toru fccularium . In va- D<br />
fis papyri legatos mittcrc,en predicationem fua in fapietum<br />
carnalmm fenfibus poneie , «Sc dcfluentes ad culpa<br />
populos vocarc.<br />
b ite^ngeli. * Procop. Ite tanquam hocprimu adSal-<br />
mittlt .necns.<br />
i^^auiumvolatusfonocym- b gafos,&: t invafispapyrilupcracjuas.Itcan- 2<br />
'*f^~—: -.-. u,,f.,.i .......<br />
balicoparatur. velfimpli-<br />
ten<br />
citcrNiluscitiftimusfonitumalaruin<br />
modiaicym<br />
, bali habct. Vel cymbaluni<br />
alarij, quiaficut auiscito<br />
trafuolar, ficcitoNilus fru<br />
uatoris difcipulos rcferat<br />
quos vt a lud^oru diftingueret<br />
Apoftolis, hoc nomineappellauit.Neque<br />
ab<br />
iftis illa diflentiunt, quibus<br />
eos Chriftus ad perditas<br />
primuIfraelisoues,tum ad<br />
getes iubct ^ficifci. Quod 1'^* quofme<br />
vtficretfacilius,& expedi- * *'''"•<br />
tius,nihU g> iter impediret,<br />
aflumere,non auru, no ar-<br />
ges gencrar. Vcl pcr cy mba c non cft alius:ad^ente o expea:atcm,& concul-<br />
'<br />
lualarum,auxiliurr.,&pro<br />
aTRe|e,.«cprincipe^..<br />
tc
191<br />
a Ego quiefcm , eJ*<br />
cofiderabo in loco »Meo,<br />
-<br />
" eJ-f. ^ Septuagin-<br />
>fal 8^.<br />
ta.Inmca ciuitate.<br />
^ Procopius. Dc<br />
quafcriptueft,G/oriofadidaf^ntdeteci<br />
Glof.ord. &Nicolai de Ly ra 192,<br />
• C Viftorie Ajryrioruro. b f Alias rationibus. T Aegypt.orum.<br />
c J QuSt»""i"' f"P" Acgvptios, T Alias quod cog.tauerun. |u-<br />
perAe^yiJtum. a-^^<br />
,=<br />
T.,..y..^...-.-r-c-j<br />
cdm elciiatu fuerit fign^m in moncibus videbitis: et cian-<br />
fforem tub^ audietis, q uia h?c dicit dommus ad me :<br />
gOrCm lUUd; ><br />
1<br />
^"'^^ ^,^^ ^ Ecdeliafiunt. cTC,lo. TEcclef.»a<br />
1 Jrinera r"- " i<br />
-^^ „,.,..f.,r.,. vnde . Nec eft gui le abfcondat<br />
d T Ita vniu«TS pcluarat, vnde . Nec eft qut le abfcondat<br />
a calorccius .<br />
' d<br />
Ego<br />
Guiefca &confideraboinlocomeo:ficuttmeridi3nalux ^<br />
> 4<br />
aTS.cdominushab,ta.^secdefi=e^<br />
7<br />
Matur.j^uem.<br />
^^ ^ £^^^^ j^^^^s rons t in die mellis. Ante meilem »<br />
uitas •• Dei . Nec eft cp<br />
, -i * a^ S.c dominus naaitaiun;» .ii.v.x....v .—o ^— '^"Z t<br />
in Ca VUlgare lume Aorefcunt. b ^ Confummat-onem. 1"<br />
cxpcaes , fed quale<br />
b ^<br />
fpcS roris nube cnim t t^t^cfflo^uitA immatura p^rfedio gcrminauit, et<br />
.temperatUm COn- . , Qu,f. .nutiles. , Ne .otam n,aff.m<br />
- 7; , 1- PopuI..m<br />
oecifum.<br />
b f Alias ilium.<br />
j^<br />
arentcm<br />
facit humedando<br />
mcus catmA^v''- c fuper eum volucres, fccabile: ficfermo<br />
& omnes befh;. eum<br />
terr^fuper<br />
te meflem ,<br />
vt in<br />
Dci ccclefijs fpicarum<br />
more florcn-<br />
tes fignificarct<br />
fi<br />
, fAd5minibus.-rAbh0min.bus. bTInp...esvari=s;. 'i^^^p^^<br />
culcata,cuius diripuerunt fliimina terram eius : ad locum<br />
T Scilicct. T Ecclefiam.<br />
nominis domini exercituum montem Sion.<br />
cutantca, cumlastabuntur<br />
coram fc, tanquam qui laetantur in mcffe,dixit<br />
C quascriam regioncs albcfcere , &opcrariis multis indigere<br />
, iple docuit Saluator . Atque ha:c quidem de Dci<br />
ciuita-<br />
10<br />
II<br />
12<br />
ciuitate ante con- D<br />
fummationem fu-<br />
tura funt .<br />
d i{amu[cuU.<br />
les. vndc: Egofum<br />
Inuti 10311./<br />
ritii vera, & p^^^er<br />
meiii a^ricola eH : om-<br />
nem palmitem in me J^^J^<br />
non ferentem fruBuni<br />
toUeteum, &omnemy<br />
qui fert fruclum purgabit<br />
eum.<br />
C Etomnes befliteter-<br />
r
•<br />
^93<br />
J% tem lac1ur},pro9tbabetur In bijlorla<br />
Siho!aflica . Fndedei^h<br />
i[ videtur J^^^^e Prophetj in boc capitc , CMtn dixinVx tcvrx cym<br />
baio alariim . De gentc enimjeu terra,qux e(i in valde remotis,<br />
feu in locis communiter intranfibiUbui , non habetur notitia , nifi<br />
quafi in fono cymbdi , cjui de longinquo lentitur : & quando quis<br />
deiUapirteloii^iHqua venitquafntim vo'aredicitur,vnde Deur.<br />
S.c.dicitur: Adducet Dotninus fupertegentemdeloaginquoinfimilitudincmaquilx<br />
volantis: &hoceji,quod<br />
dun : Vaj tcrrs cy mbalo alarum. ldeH,v£ terrje ita remot^<br />
& exdufjt d conuerfatione bominum commuai,qu6d quaft cymbalojomiscius<br />
euenitptr volatum alarum,& fequitur. Qui eft tras<br />
fiumina alludendo ad illud<br />
Acthiopias.* quod dicitur cap.fupra<br />
dido^. l{egum 17. quodfueruratranfmigrati ttansflumina Go-<br />
^aTn,qu^ hic videntur vocariflnmina ^ethiopi^ . ynde Vrophe-<br />
ta, hic non nominat proprio nomine tcrram T,e: ciuitates , m quibus<br />
erant,ficut nec fuerunt nominat^ in propria bifioria fua tranfmi-<br />
grationis hpra dicia. Etfequitm. QS\ mittil in mari l^atOS,<br />
& in vafis papyreis fuper aquas. Vro quofciendum, qu6d lUi<br />
de decem tnbubusfic exterminati , & reclufi veri fimiliter credi-<br />
tur, quoi defidtrant fcire eaquxgeruntur circa ilios,qui in hispartibus<br />
remanferunt in luijta. Tum quia multi de iilis decem tribubus<br />
remanferunt in ludxa, & in<br />
alifs difpcrft partibusfugientes d<br />
» J{ege sAffyriorum, vtpatet de<br />
Tobia,qui<br />
erat de tnbu Tiephthali:<br />
& ftc de : Tum aiifs quia<br />
iUi licet pro maiori ptrte fuerunt idololatr£<br />
, tamen fpeBabant Saluatorem feu Meffiam , ftcut (^ de alij<br />
lacob :<br />
Um , vtaliquidfcirentexprxdiHs :fedauiahoc nan poterantfa-<br />
jgenere &<br />
ideo aliquando mittebant nuntios verfus lerufa-<br />
ttreper terram propter recluftonem, nitebantur boc facere, per aliauas<br />
aq^as fubterraneasfeu occultas. Et in vafts papyreis,idcfl,in<br />
pfaUisfcirpeis. DiHioenim Hebraica, qu^e hic po»itur,ncnconfo-<br />
Matin aliquad iicl.oni qu e ponitur Gene.6. cumdicitur . Factibi<br />
t"" arcam dc ibi<br />
lignis lcuigatis, enim dicitur de lignis GofFcr,<br />
B bic iuttm dt Gmjt ,<br />
Itgnis & efl d'fiio eadem omnino ei qux poni-<br />
I d«que<br />
tiir,Exod.i.vbi dicitur : Fecitfifccllam fcirpeam 5cliniuit<br />
eun ynde Mii) G}mi qu£ hic & tbi in Exod.ponitur, fignificat<br />
hiacim, SunterumaUquiiuncimariniitaduri^quodpoffentexeis<br />
fieri aliq-a vaft td niutganium per flumina. Et quia hutufmodi iu<br />
ci lic(t dtri,non tamen habent duritiam lignorum, & ex quibus<br />
na<br />
tagia fiunt : & ideo dicunt Hebrti , quod tutius nauigatur ineis ptr<br />
aliqias ripas ftunfinum, eo qu6dnon ita cito franguntur ,fed qmn-<br />
cedunt tangenti ; & ideo talibus nauigifs mittebant legatos<br />
fit»f, vtfecurius per locafubtertaneafeu occulia tranfire poffent .<br />
Ihc autcm quod diciturin mari,intelUgendum efl de congregatione<br />
aquiruM,proutfspe confueutt dici in Scriptura. Quid autem debe<br />
rent ftcere ifli nunttj fubdit,cum dicit. ItC ad gcntem COnuulfam<br />
5c dilaccratam. Idefi.aiG^-ntrm ludjiorum proutin poflil.<br />
daLtratur,& fequlfAr. Adpopulumtcrhbilcm. Gcnsenin<br />
ludxor-Am licet propria potettjte non effet terribilior dijs,poteHa-<br />
ttttmc diuina frcquenter mirabilia pro eis operante tembilis erat,<br />
pt paiet lufue i.a.de R^aab diccnte exploratoribus,quod omnes ha-<br />
iitatores terr,jt Chanaan timtbant eos propter traj^ttum lorianis,<br />
. & huiufmoii.Et ideo dicit. Poft qucm non alius,/c//if« ttrribilior<br />
tnjignis & prodigtis.Et fequitur.Gcntcm cxpcclantcm,<br />
fcUicet Saluatorem & ({edanptorem. Et concultatam cuius diri-<br />
(uerunt flumina terraeiiis. d.<br />
q. quantumcunque concukata tfl ab<br />
impetu aduer/worum ,ftmper efl expecians fuam libcrationem d<br />
Deo. Et vt oflendat in<br />
qua terra<br />
effct illagcns cmuuifa & dilacerau&<br />
t.xpefijns,f»bi!t:Ad montcm nominis Domini cxercituum<br />
montcm Sion./n iUo enim loco vbi e(i inuocatum no-<br />
fnen Domtni , habitabat illagens ad quem miitehant ilU qui trans<br />
flumina .Aethiopi^e rectudcbantut: &fequitur. OmncS habita-<br />
torcsorbisqui moramini in terra,&c. Q^t^quidtm verba<br />
fecundum omnes expofttores intelliguntur efje diHa per Vrophctam<br />
C in perfona Dom'ini:^d qttorum declarationem attendcnium,qhoi<br />
in his qu4 dida funt,exprimitur ratio huius legationis.Dicit enim:<br />
Itc Angeli vcloces ad Gcntem conuulfam. ^pn autem di-<br />
cit quid lili Angeli feu nuntif di bebant nunttari tUi Gcnti cui mit- ,<br />
tchantur , vtl qui ab cis debebant fcirc:fed hoc aUqualiu r inuenitur<br />
inhocquod dixitfupra. Ad Gcntcmcxpcftantcm.^.f/./cwtisab<br />
eis fi lUud quod cxpetiant d Deo,hjbcant in re ,rtij nofipfi<br />
pmicipemus eorum redemptior,em.^d quod refpondetur in perfina<br />
De : Omncs habitatorcs orbis,qui moramini in tcrra,<br />
cum clcuatum fucrit fignum in montibus.videbitis, &<br />
^ clangorcm tuba: audictis. Cuiusjenfus esl,quod redemptio vcii<br />
MiJJiJt,j, litiet Chri(ii,quam omnesfidtles txpeclabant,oflendcn-<br />
daerat publiie omttibus habitatoribus orbism duobus principalittr<br />
, Tnrno m leuatione fi^ni (ruds, vnde» Si cxaltaius fucro<br />
Add itio.<br />
i^4<br />
Iterra.omniatrahamad meipfum./0(i«».i2.p. Secimdom Db<br />
pr^dtcuione vntuerjalt ^pojioluruM ,& difcipulorum Chrifii per<br />
orb.m diuiilgata,dequo dicit. Et clangorem tuba: audietis.7. *<br />
d.nmtijs mijfis pr^difiis, mn opotttt ws mittere adinqutnndum<br />
de tempore exPt^ationis redeptimis veflrx: quia hoc publicabitur<br />
omnibus commorantibus in teira pr^diiits dnobus modis . Votfl<br />
etiam referri h»c qund diciiur : Cumelcuatum fucritfignum<br />
in montibus, videbitis . adexaltutionem crucis per vidvrum<br />
Confiantim Impcratoris,qu£per totum orbcm falutifere fuit diuuf-<br />
gata,j& fic in hoc quod dicitur.Omncs habitatorcs orbis,&c.<br />
Oflenditur quod Saluator non erai fic expe^mdus, vt circumiret p<br />
orbem adfaluandos eos qui faluandi erant prout quidam \Hebrjecrum<br />
erronek putabant,fedper eleuatimem figni , & auditum clan*<br />
goris tub£ fupradidis falus erat per orbem ^ vfque ad reclufos ptf<br />
di^os extendenda. ^d quodamplius declarandum 'fnbdit : Qiiia<br />
hxcdicitdominus admequiefcam & confiderabo inlo<br />
CO meo. Et eftfenfus: quiapoflquampaffio Chriftifuitcelebrata,<br />
non oportebat vt ChriHus per mmdum difcurreret,fed vt iam quic-'<br />
fceret d labotibus,de quo dicit. Quiefcani & confiderabo, /ie fidei , & feruore<br />
charitatis ab ipjo Deo infufis,ideo fubdit. Sicut iux claraeft, &<br />
meridiana. vtperhoc quod dicit:tr:Lux ilara,inteUigatur lumctt<br />
fidei,&perhocquoddicit, meridiana,/er«o« charitatis . ficut<br />
feruordiei vigetprxcipuiJoleexijienteinmeridie.Et quia exifiis<br />
virtutibus qu^e d Deo quiejcente, & confiderante in locofuo in Ec-<br />
clefta infundHt'4r,ieriuantur dona SpirituffanHi,qui fui rorisafper<br />
fione Eccleflim fcecundat , ideofubdit. Et ficut nubcs roris in<br />
dic meflis. Etfequitur. Ante meflcm cnira totus cffloruit,<br />
in quo Vropheta inftnuat iiiis trans flumina .Aethiopi^ fxiitentt-<br />
bus,qtio tempore,& modo ai ChriHum acceffurierant,& hoc erat<br />
fuum principa'.eintentum,quod quidem tempus ent circa fintm mu 5<br />
di,vt diHum efl.Finis enim munii dicitiir<br />
m'ffis, Maith. 1 3 .rf.Sini<br />
te vtraquc crcfcerc vfq; ad mcfllcm. Et efl fenfus.-^nte mtf~<br />
fem,ideli, anteflnaleiudiiium,iUt pouulus flortbit, ideft, ttndet ai<br />
tcndit in<br />
fruHiflcandtim in bonisnperibuSy & culcu Dei , ficutfios<br />
ne cum dici-<br />
fruclum. Et rf.'ti>,ciHoruit,/>r.«rtr/V«w pro futuro.Et<br />
tur,io\\iS.inteitjiatur pro toto illo populo nemine deficiente , tdeo<br />
fubJitur.Et immatura pcrfe£tio gcrminabit.fM/a non omnes<br />
venier:t ad mJturitatis perfidionem. Prxcidcntur ramufcult<br />
cms falcibus,&C. Quiail'iramufcuUquifi4nt quafiinutiUspnefcindeniur,&<br />
qux dereli^ifunt abfcindcntur,fci!icet d ccrpore Ec-<br />
clefix,& cxcHtientur,fcU:cet de terrafua m quafunt reclufi. Etfe-<br />
quitur. Dcrclinqucntur fimul auibus montium, vfqueibi.<br />
Supcr cum hycmajbunt. In quopreiicitfirages & morticina,<br />
qux dcbcntficri infua excuffi ine,prout diiiumfuit in principio hulus<br />
expifitionis . Et quia tam de exeuntibus qum 'fe obuiantibut<br />
erant multi mortui,ideo dicii : DereUnq ucn tu r fimu 1 , fcilicet<br />
ah vtraque parte pugnant um. Sequitur. In tcmporc illo dcferctur<br />
mun us,&c. in quo Vropheta posiquam pr^dixit modunt<br />
fux egrejjionisjubdit tempus Jiie conucrfionis ad Chriflum,dicens:<br />
In tempore iUo,JcUicetante mejjem ( vt expofitum fuit) dejeretur<br />
munus Domino exercituum,fciUcetper iatrix cullum. A populo<br />
dinulfo &di!aCcratO,&C. SciUcet<br />
dreliquiis popuU lHiti<br />
quod legnur Sophonitt cap.^.h.Vbi ficvltra flumina<br />
Acthiopiae inde fuppliccsmei fili; difperforum mcoru<br />
dcfercnt munusmihi. ^dquod fttendum, quod ihi ivqintur<br />
dc flatufinaU quomodo omncs Centcs reducendx fmt ad veru cwftum<br />
diuinum,vnde immcdiath ante dicitur . TunC reddam populis<br />
labium cleiSum , vt vocent omncs in nominc Dbmini,&<br />
feruiaturin humerovno. Etibidem vocattUos qui<br />
funt cxtra fUtminu ^(thtopia!,f,Ulos de decemtribubus pritdiiiis<br />
fuppUccs Dei inquantum et humiliabuntur per pxnitentiam de prf<br />
terttis.Diiit ctiam eosftUos dijptrjorum meorum,e6 quod dcfcrndut<br />
ab illis qui dijperfi Juerunt per .Afjyrios ex Jeutcntia diuma, da q-<br />
hus conciudit , qu6d ex tunc dcferent Dco tnuncra parijot mia, ficut<br />
hic dicitur. In illo tepore defcrctur miinus Domino cxer-<br />
cituumapopulodiuulfo,&c.<br />
Tom.4. * C<br />
^.
peceflitate cogamur altioru<br />
intelligentiam quxrere.<br />
* Procopius. Su^eriorib',<br />
quaemarifluuioqueAegy a<br />
pticonuenirent(vnde&eo b<br />
rumquiChriftum annuntiarent,viam<br />
fore perfacile<br />
.,. patuit)allata funt. lam Aegypcijsquaefauftiffimaim<br />
c<br />
pendeant,iftisdemonftralur.<br />
Infcribitur autem Ae- d<br />
Glof.orcI.& Nicolai de Ly ra ip^<br />
C A P. X I X.<br />
non aducrfus e<br />
eypti vifio ,<br />
!Aegyptum , vt fuperiores<br />
nonnuUas, vel quod perfpi<br />
catiori mente qu? dicutur,<br />
jntuitura fit Aegyptus , vel<br />
quod Aegypto qnx condu<br />
cant , prophetia<br />
contineat.<br />
Quidcnimquam quodin f<br />
a «iCiucsVontra ciues.cum aUi fe tradere alii contradicebant.<br />
cupiebant,<br />
&pugnabit<br />
ea eft<br />
peregrinatus Domi-<br />
P nus, habebat beatius ?<br />
vir contra fratrem fuum , 6c vir<br />
a fNon credentes contra credentes.<br />
contraamicum fuum,ciuitas aduerfus ciuitatem,regnum<br />
aduerfusregnum,&: f dirumpetur<br />
invifceribus eius,&:<br />
— ipn-itus Aegypti •<br />
a 5^Quo bfObltinatiinmalo. •rQ.uastem quaie<br />
rebellareconantu<br />
liaec iizc 6cnt. ncnc. . ,<br />
b Ecce Dominusafiendet, &c.<br />
tenebrae vel moe<br />
Aegyptus<br />
hunc mundu<br />
jorjfignificat<br />
ante aduentum Domini in<br />
fidelitate tenebrofum ,que<br />
Chriftus ingreflus<br />
in leui<br />
corruptione virilis commiftionis, & cu Maria & lofeph D<br />
in Aegyptum fugit , & tunc forfitan fimulachra Aegypti<br />
corruerunt,& dsmones in eis obmutuerunt, & cor-<br />
Vus^egyptK&f. Sciendum multa quae hic di-<br />
'<br />
cuturad Aegyptum hiftonaliter pcrtmere.<br />
Sed & hic & in aliislocis fcripturarum mul<br />
ta ponuntur,quje non iuxta hiftona<br />
poflUnt<br />
ftare, vtrcrum<br />
r* A T)<br />
..xx- XIX- .<br />
, .,<br />
a T lu Heo.Maff». 1 Alu auumptio. Lxx.vifio.<br />
dafapientiumAegvptipauoretabuerunt. ,_^<br />
• Eafebius.H$cprophetiacxitumfortitaeft,qn Angeb<br />
f Mundi.<br />
n<br />
L.brr<br />
lus in (bmnis lofeph,<br />
dixit.<br />
J^=";<br />
Smgens, accipe putrum & maj^jjj^trem<br />
eius & fuge in ^egyptu,<br />
• ,. . b -x- r T>»<br />
Procopius.In nube,ideft<br />
Niis tcce Dominus<br />
^ Aegypti^ eoquodde Spiritu fanao<br />
..., j<br />
aTExercitum Aliyriorum, velcarnempondciepeccaa<br />
I<br />
2<br />
immunem. Corpusfanftz virginis<br />
nube.ideft , corpore nulla grauato corruptione.<br />
jdola funt commota, ideft, confraaa , & ab hominibus<br />
afcendet fuper nubemleuem,<br />
a «f Adliteram velmundum^Sic.<br />
6(jngiediemr Aegyptum;. &c<br />
mouebuntur afacie eius,<br />
fimulachraAegypti<br />
a V Scilicet h 1"Deficiet.<br />
fapientej.<br />
& cor Aegypti tabefcet in medio eius.Et con-<br />
currerefacia Aegyptios aduerlus Aegyptios, ^ cumularet.<br />
confilium eius f pr.xcipitabo , & interroga-<br />
af Hjc Aflyriis fupciuenicntjbus , 8cin Domini aduemufimilimodo<br />
ger«bantur.<br />
buntfimulachra fua, &Jiuinos fuos & , py-<br />
Et tunc<br />
adChriftum venicntibus abiecta. Qushicde Aegypto<br />
dicuntur,tam ad eius deftruftionem , quxper Aftyrios,<br />
tdcRruaro. quamad Chrifti aduentum referuntur. Nubem.n.leue,<br />
dicit exertiet Aflyriorum velocem . Dicit ergo,non per<br />
Angelum pcrcutiet Dominus Aegyptum,fecl ipfe afcen<br />
det fuper exercitum Aflyrioru velocifl[imum<br />
gredietur Aegyptum,&c. Afcendetautem infpirando,<br />
&:in belloviresminiftrandOjVtpercutiatAegyptuqu^<br />
feduxerat populum fuum promittendo<br />
auxilium . Simulachra<br />
Aegypti mota funf,ideft, cofrafta ab Aflyrijs.<br />
Velforfitan Domino cooperante dxmones.qui erant<br />
jn idolis,non poterant dare refponfum Aegyptijs fuper-<br />
Matth, uenientibus Aflyrijs. Dominus quoque fiiper nubem le<br />
C uem afceMdet,corpus humanum affumpfit non grauatu<br />
corru-<br />
Pivifio,<br />
Myfticci<br />
'<br />
; & fic in-<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
C A P. X I X.<br />
i^Nus Aegypti. Hicconfequenterdenuntiaturpunitio^e-<br />
V^ gyptiarumper^omanoSi&primoponiturdi^apunitio.Se<br />
cundoIudieQrumconfolatiOtibi:la.6.Ki\\ztmni: Circaprimum<br />
fciendum,q»bd ^ntonius collega K^ugufii Cdfaris{fub quo natus<br />
fuit ChriHus) amore Cleopatra F{egin£ ^egypti captus,repudiauit<br />
rxoremfuam,^ugufli fororem,& Cleopatram accepit:& ,Augu-<br />
fto bellum induxit , ii<br />
quo tammfuit deheUatus & capta >Aegy-<br />
ptus . Etquia tempore ^ugufii Chriflus fuit natus , & in ^egyptum<br />
portatus,ideo ab hoc incepit Vropheta,dicens:<br />
7. Ecce Dominus afcendet,&c. .Afjumendo fihi carnm hu~<br />
manam.Qu
,<br />
JP7<br />
IfaisCap.XIX.<br />
d^ vt non masn a fcntiant ficut antc/ed fpiritualigladio fe-<br />
'^<br />
paraii.conVilium fuum ccgnoicantpr.TCipitatumcfle.<br />
-^<br />
* Eufcbius. LicctplaneAegyprios & omnes lymulacrorum<br />
ciiltorcs .euniq; quFin ipfis vim fuam exercet<br />
fupcrflirionis fpiritunvntueri periurbatos,& multu c6fultantes&commi<br />
nifcctcs corra Chri<br />
I<br />
\<br />
fti dodrinam vt e5<br />
cxtinguantjdiipcr<br />
gi,&diflipariabco<br />
quiaitfin prophe- b<br />
lia: tt coi.ubjbimr<br />
ffiriiHS ^egyptiorum<br />
m eis, & (ori/iliim co- C<br />
rumdjppabo. Cum-<br />
queinnumerabilia<br />
a Ae "nfjqu^c interroget<br />
inoraculis, nihilta<br />
menampliusex il-<br />
Jishabent.<br />
a Ettnd^m ^egyp.<br />
i^or ^ Procopius- Ab<br />
*'.^ aducntu ialuatoris<br />
'""CefareAuguftoim<br />
perante,Acgyptiaci<br />
regni coepit abroga<br />
tio . Primus enmi<br />
B ifte dcuidam Aegy<br />
ptum Romano adiccit<br />
imperjo.<br />
b D>,rumorurn (rndem<br />
lium. Multisdomi-<br />
nisAegyptus tradi-<br />
^Tff taeft.PiimumAfly d<br />
j<br />
'<br />
rijs.poftNabucho- c<br />
doiofor.fcrtio Alc<br />
.\^:idro,ad vltimfi<br />
Konunis,Antonio<br />
& Clcopatra ab Au<br />
gufto lupcratis. f<br />
Chald.Ei crudelio-<br />
rcs, Romani potcn<br />
tiorcs. g<br />
c £tdrc/£er.Fierifo-<br />
lct,vtcum ira Dei<br />
\ captiuitasvcnit, vt<br />
indignationemeius<br />
pcftilctia fubfcqua-<br />
^tur,& contrapecca<br />
torcs elemcnia dcfaeuiant.<br />
(Ut.<br />
Vcnicnte<br />
I<br />
«^Quiic ventriloqui. b « Tamen. c f n blafpheioaic<br />
c tD ibolu«,dcquodicitur:Cum liottis ar.cu. attiuinfuuni,&c<br />
dominorum crudclium, & rexfortis dominabitur eorum,<br />
af CuiDsdiceieellface:e. buDominanterege forti. c T Doc^iina fecularis.<br />
, d quividcbaturhabeic medufam, jcnoneft vacuus,<br />
fcdfiagilis & dio maicctcii.<br />
^^Siccab^tor.<br />
«R.iuu.& fors f Krtfi&o c»r'te.<br />
fi^iuncus marcefcet^t nudabitur alueus riui afontefuo. Et<br />
a f Irri^iti aqms .\rgypti.<br />
omnis fementis irriguaficcabitur : arefcct, & non erit. Et<br />
• fFlcbaiu. fSicciutem nainmam. fAegrpti, qui contianjfunt pifcatoribusettanjceiij.<br />
b ^ vd dccipiendum.ut decipiant rccult^.<br />
moercbuncpifcatores, &Iugcbuntomnes micccntcs hamii<br />
a^^AquasiuioiJas. b f FubIicelo in (yuagogiifatanSjficadducentes.<br />
drceftorarr :;regr«. c f ^egyptiarum.<br />
in fiumcn,&: cxpandcnccs rctc fupcr faciem aquarum emar-<br />
e»^ocaptiuitatepcr<br />
ChaIdi:os vcl Roxnanos,<br />
forfitan, &<br />
Nilus,& fontesficcatifunt.Hypcrbolicosquoqiic<br />
proptcr nimiam tribulationcm flamina<br />
polfunt<br />
pofliintdici defccifle,& fontcs armfle A' riuiilf.<br />
a TVt fjci.iniueliesfacrrdotum. bT.^llud.<br />
198<br />
* Cyrillus. Putabant /\ci?ypnj^epoflccfl^i!gcrereruitutisiijgum<br />
,qiiodrcptcmN!lialueismaximts,& nauigabilibus<br />
tota Acgyptus cinAaerat.vt nequc Auguftum<br />
timeret , iieque Verpafianum : fefcllit eos fpcs rbmncs<br />
ccfcent.Confiindcnturquioperanturluuim,pIeulcula. c^Acg. pti. dfAleoua. eTMaetcbunc *'Oinnei.r.iiilidizpifcaiorum Acgypti<br />
d«itiuentur.<br />
texentcst lubcilia. Et eruntt irrigua eius flacccntia , omhcs<br />
a TViuirii. bfAntm>f. c TEnint.f.eo tempote.<br />
qui facicbant lacunas ad capicndos pifccs. Stultiprincipcs<br />
af Mcttopnlis Aegypti inqua Moyfes mulu ligna fecil. b^Opinione. c^Kcgis Aegypti,<br />
qui diflipitot \ d-nifns. d Tlnunle<br />
ThancoSj fapienccs confiliarij Pharaonis t dcdcrunt cc)nfi-<br />
• T Qui pcrdidilfiominusfaptcniiam fapienlium. b fU hxrctici<br />
ilapti<br />
licutfuleris<br />
c
f ictifiwu<br />
199 GloCord. &Nicolai de Ly ra 200<br />
a Ebrius & ytmens. Furore draconum , vt tandem poft<br />
vomitum intelligantcbrietatcm fuam. Qjandiu cijim<br />
cbrij fuerint, nec principiiim habebunr,necfinem.<br />
b i{efrenantem. Haymo. Pro co quod Hieronymus dcbuittransferreincuruantem&lafciuientem,iaeft,fene<br />
& puerum,an)biguitatedc-<br />
ccptustranftulitincuruan-<br />
tem&rcfrcnantcm.Quod .-.<br />
fecerunt Acgyptum in omni operefuo ,ficut<br />
liusad Dominiaduentum referuntur. Indicilla.fper<br />
Dominipaflione,eruntquinqueciuiratesmterraAcgyptiloquenteslinguaClianansa.Aegyptusquaieftmceror<br />
vel tenebr.x,mundus eft,Chanaan commutata.Quin<br />
qucciuitates,quinque fenfus corporis,quarum vna folis<br />
eftjf.oculi quibus lumen<br />
^ -^ , ^- .<br />
^^^^^^..^ ..^.^j ^<br />
fJPi^^'^"^;^^ ^ 5v'iurantes<br />
diflblutifuerint, per Dommum exercituum, dim=c6moucmur,&qua<br />
firiidimusDnivoIutati.SJ<br />
tunc terra luda erit Acgypto<br />
inpauorem . Recordabitur enimquiatantamala<br />
pafla fit,quia ludxos a cultu Dci aucrtir, promittedo<br />
auxiliumeis, vnde & fcquitur. Omnisqui illiusfucrit<br />
record.<br />
f Quinque ciui>ates.Q^dzm quiuquc libros fi Moy intel-<br />
ligunt,qui in Alexadriaprius translati lunt^Sed haecmelius<br />
N I C O LAVS D E L Y RA.<br />
^t Tctnonait he^yptO,ldefl,populus^egyptinonhabebitfe<br />
intromittere de ^ege prxficicndo , qui per caput defignatur , nec de<br />
familia eumfequente, qu^e dicitur cauda,nec de iudicibus& procfe<br />
Q Slispopulum gubernatibus,eum refienanda ah<br />
iniurijs infercndis,<br />
& paenis incuruando pro iUatis,quia capta ^egypto per ^ugufiif,<br />
gubernatio ^egypti deuoluta cfi ad Impcrium B^manum,qubdpo<br />
nebat ibi prafedios,^ iudices.<br />
z In die illa. Idefi, ^egyptij erunt totaliter fubie^i B^manis,<br />
mulieres viris.<br />
ftcut<br />
^<br />
Et timebun t. Idefi,poteJlates eius quam tribuit ^uguUo cS-<br />
tra >Aegyptum,qHia omnis poteflas d Deo efl,<br />
4 Et crit tcrra luda . Imputando vaflationemfuameuenijfe<br />
proptermalaqux fecerat ^ntoniiis, interra luda , qui ^ntigonu<br />
defcendentem a Machabs iiifiperabile , fecutidum quod dicitur Daniel. i l.c, .<br />
Fili) quoque prsuaricatorum populi tui extoUentur , vt<br />
impleant vifioncm.& corruent. Qupd (xponitur de hocfn-^<br />
HoOnite. T^uemmlicebat Iud.tis erigerealtarc& facrificare<br />
nift in Jcrufalem, & maximepofl templi Salomonis adificaticnem. ._<br />
Fadium autem qifod Inc dtcim commendabile efl,& Deo acceptum, ^<br />
utpatebitliteramprofequendo. [{ab. Sa. aliam expofitionem ponit,<br />
dicens:qi4bd Senuachmb vltimb veniens contra lerufalemndduxit<br />
fecum aliquos Trincipes dc^Aegym quos ceperatin bello con-<br />
tra Tharacam l\egem .Aethiopi^>quem iuuabant, de quo bellohabe-<br />
tur 4. l\egum 19. Et ilbs Trincipis adduxitfecum compeditos, ut<br />
oftenderet eos ET^echix , & populo<br />
eius ad terrcndum eos: Sed quado<br />
exercitus Sennachcrib ab<br />
fuit.percuffus ^ngelo,ipftfueruntfal~<br />
uati,&per E^i^chiam d uincn'.';sliberati, & ftc reuertenttsin tcrra<br />
fuamfeceruntaltaria adcolendum Deum ifrael, eos<br />
qiii liberauerat<br />
de manu Sennachcrib,&fic exponit<br />
litcram iHam.<br />
8 Eruntquinque ciuitatesin terraAegypti loqucntes<br />
lingua Chananxa. Scd contra hoc ifl quod jubdnur : loquen<br />
tes linguam Chananxam.&c. Idefl, Hebraicam : qmaterra<br />
Cbanaan tunc & dlogo tpe<br />
anth ab Hebrxis hibitabatnr. Si aut diclu<br />
\a.Sa, efjet uerum,Trophcta diccret : LoqucntCS linguam<br />
Aegyptiacam,&C. Siautem dicatur, quod duxeruntftcum Hebrps<br />
adfaciendum diuinum offhium in ^egypto,non ualet : quia<br />
non erat eis licitum ibi<br />
erigere altarc,ut di8umeft,& fic fa^.m eo<br />
rum effct uituperablie, \ulla etiamfcriptura canonica,nec hifloria<br />
famofa de hoc aliquid dicit,& ideo illud diHum uidstur effcficiitm.<br />
Tropter quodpars ifla exponit-tr de receptione fidei Chriflian^ ab<br />
.Aegyptijs,qBeatus Simon Apofpredicauitin .Aegypto,qui«^«fZo.Eruntquinque ciui<br />
tates. Idefi, Hebraica . In ^egypto enim trant multi ludp , qui<br />
^fucrant<br />
nis Apoftoli, & Beati MarciEuangeliftai.ficut plenius di-<br />
xi in expofitione literali . Et quoniam hsc cxpofirio cft<br />
ctiam fpiritualisjideo pertranfco, de alia hic ponenda.<br />
E
7 A<br />
201 Kaix Cap. XIX.<br />
a in dit illa . Hoc non intcll igcns 0;iias fxccrdos, ciin-i<br />
veninctin Acgyptiimcummultitudinc ludiorum fm<br />
lolcphumjcditicauittcmplum Domino,& altarcinci-<br />
uitatcHoliopoli, tanquam implcns vaticinium Ifaix.cS<br />
trahocpraxcptum faciens.Non xdiricabitis mihi altarc<br />
pcr omncs vrbcs vcftras,<br />
icd in loco qucm elcgcro<br />
Sciendumautemquia non<br />
Iblum Hcli^olis, fcd qiia<br />
ruor huicvicina: qux iuxt<br />
T laftitizcjoonniliilluininat' ciuitatemvideant. b CPoft palTioncm Domini.<br />
Ciuitas folis vocabitur vna. In die illa crit al-<br />
t Rinocoluram Uint fnq<br />
linguaChanaan,i,Syra lo-<br />
'<br />
ta<br />
af i'» hocoiimia altaria habcmus,quz in mundo funt, vel pei aitaiefidem<br />
fuprr quam facit^camus Deo buna nollra ^uz agimus,<br />
tarc tDomini in mcdio terra: Acgypti, &<br />
Nazaicnus<br />
Rcx tudzrtum. bf Fidei vel mundi. c ^Altatevcl t'.
203<br />
a inrfi^iW^em.Nonvi<br />
^ cifllm ab AiTyrtjs Aegyptifquemediusvexa<br />
bitur/edenttertiuscil<br />
•ipfis feruiens , fcilicet<br />
Glorord. & Nicolai de Ly ra 204<br />
a fVtomnem maffamfu» bencdiflionis fermento mifceat.<br />
Indieillacritlfiacl tertiusAcgyptio & AfTyrio,<br />
de Sion exibit<br />
lex, Se verbum Domini de letulalem. TKiit. b f Populo c«rAquo.<br />
a C Benedicitur in toto mundo in Apoftolis & al i|t uaclibus , quii<br />
quam .n. intrauerit plenitudo<br />
Gentiu , Kracl faluus<br />
fiet. Aduertehoclocolfraelem<br />
tertium nominari<br />
Romanis.<br />
4c Cyrillus. Diftus<br />
benediaioinmcdiotcrnECuibenedixitDomi- 2 poft & Aegyuciiv.uiwviv^<br />
_ AJvrios .. . _<br />
pfios,afFecit.n.cruceDo-<br />
a ^Societate<br />
minum, &:pofitus eftin<br />
Iftaelis. b T Sit. T Vt fcilicct pof ulus Dei fit Acgyptius , & opus<br />
r- 11,0 T\\f\,xe roa„uumeiu$Aflyiius,lfraelautem ha:redit3s.<br />
dorfo iuxta illud: Quoniam<br />
c* IfSf pnmog^rs b nus cxercituum , diccm : Bc'ned.aus ^" *""^ ' ~<br />
r _ , rouiain ipfp flemenmniluam^oVuIus demonftrauit.<br />
infiUjs, poftquamaut<br />
infiliumDeicftdebacchafti»,<br />
poft nationes<br />
collocat , fortitus a f Qllja<br />
poft<br />
in clemeniiini fuam ipfi? demonfirauit.<br />
meusAegyptij&opusmanuammearumtAfafOuia<br />
ibinatus.nuttitus.pafTuscft, & csteranoihaEredemptionis, myfteria coniuramauit.<br />
h TQui menteconfpicitDeum.folus poteftdiceie;PaismeaDeus.<br />
pones eos dorfum.<br />
b BenediBus. H? rcgiones ^'^^<br />
prffi omnibusalijsmonar<br />
chis abfidauerant, & idco<br />
benedici meruerunt.<br />
autem mea ifiael.<br />
Ggtcsfmlocura.Poft- yrius.-liajr^ditas<br />
~<br />
NXCOLAVS DE LYRA. ^poJtoUfutrum de Ifraei.tt per pr^dicationem Euangelij comun"<br />
M, nuia in priuitiua Eccleliafideles vndecunque effent qumio conue- xerunt diuerfospoputos adinuicem mutua charitatydeojubditur.<br />
•liebamadinuicem,viuebantinmaximaconcordia,vtpatet ^^4 ^ Benediaioin mcdio tcrrscuibcncdixit. i>umbent-<br />
£t ad Im reft rtur quod fubditur.<br />
di^K> ^«
I<br />
nct<br />
20^<br />
^ diCtia, folo cilicio indue<br />
Ifai^ Cap.XXr. 20^<br />
T?rophe« non folum vcibis, fed oais tutuM piiiicebanr.Ccut in hoc loeo."<br />
af Tnbusdiebus.<br />
lurnr vir nobiliflinuis, a^f ^ccicfic: vadcnsnudus&dircalceatus. Etdixit<br />
vtHcbra:i rradunt. Cii-bDominus.SicutarabuIauitfcruus meus Ifjias nu-<br />
ijS Hiiani RcX Minallls fNonquoduibus annis.nudus ieiit.led<br />
diesperanno»poauniinteliigi.Vnd«ad<br />
t-h-N^t.r>om.nusd,c..:D.emproa„nodedi..b..<br />
,<br />
aCCCpitmCOnUl-ium.nO<br />
crubuitnudiis Tncederc, °"^ SC^ailcaiceatus , tnum annorum fignum &<br />
nihil honeftiuS mdiCaS, »>cHumilcmScdeieaan,.qu..i.top,c.fupex-<br />
'^Tii^^hmnb^r,!^!'^'^''"^<br />
quarvi Domino obcdirc.<br />
portcntum eiit fuper Aegyptum & fupcr Acthiob<br />
D/ia/«a/«y. Notandu<br />
1 f Tiibus an.iis (icut feiuus mcus nu dus ambulau.i tiibus diebus.<br />
quod 3d antequam anteqiiam capia- capia-<br />
piam:Sic f mmabit Rcx<br />
Aflyriorumcaptiuitatem<br />
uir Azotus Prophcta fit<br />
aCMinahir. k«'iL«..i . l../i<br />
ncnsmanu, calccatispc- D<br />
dibus,ncper huius(;rcu- Exolu.<br />
li folitiidinem tranficns<br />
afcrpeubus mordeatur.<br />
d Haccmeerat Aduiirada<br />
Dci prouidcntia omnia<br />
rcgnacontra fe inuicem<br />
fuperbicntia dcflru<br />
xit. Ifracl contra Dci vo •<br />
luntatcm , in Damafco<br />
Syrifq; iperauit , &ideo<br />
vtrique captiuaij ab Af- +"P"uos iUMo modo. ^(Jumhicjatilint. fum,&poftaRomanis<br />
fubiugatum<br />
S"m,[r'^,a'l«r.^d Afl}iiorum.ErquomddoefFugciepoteiimusnos!<br />
^" ' • • -<br />
quamfcftinat, vclflarc.uclambulare.<br />
c ^d . ignominiixm Quia pafcha Domini comcdcrc non<br />
. Roma-<br />
.... . ., numimpcriuqiiod qua<br />
li tcrrcis dcntibus,& vnguibus carncs fandorum lacera<br />
|)Otcrant,quodcomcditlumbisaccindus jbaculum tc-<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
^* tui ai defig f.aiTt^ip ^egipHj & ^ttiopcs nudi & difcalceati duce<br />
uturincaptiuituii^ f{fge ^jfyrtorii. E' patct litera hoc excepto.<br />
1 Trium annotu,&C QHodexpoHiturfic, ^ hoc frcit Ifaias<br />
pet trci anfivs antequam accideret islud fj&utn ,
Hltt.4£<br />
b.<br />
207 Gloford.&:NicolaideLyra 208 |<br />
a DedefertoVenit.lnQVlQ tTvndeveBtiwhementiflimi. bTSicdedefcrtoMcedotum.ScPerfarum mihi<br />
' *<br />
" '<br />
.<br />
.<br />
vaftiras irruit.<br />
Dominus tentatus , in a<br />
ab Africovcniunr^dedeferto venir,deterrahorri-<br />
qUO liraClUX pCrCUUia fMihi. afCinantistentationibusmuiidusplemisnc. TCaptiuitatis. bfADeo.<br />
lerpentlDUS. cfDom^n.velOeo. egnu<br />
Babyloniig quod contempfttfeu decepit , & deua(lauie multas pro-<br />
tiinciis,furrexit regnum Terfarumfub Cyro,qui fibifnbiecit re^r,u<br />
Babylonia &deuaflauit, fecundumquod dicitur infrd i^.a. Vse<br />
qui fpernis,nonne&ipfefperneris ? Vjequi prffidaris,<br />
nonne & ipfeprjedaberis.&c.Etarf e««(/m/e»/«>w reductur<br />
franslatio nofira.Qui increduluseft infidcliter agit.Hoc dici<br />
tur de Balthafar l{ege Babylonis,quifuit idololatrapcjjmus, vt ha<br />
betur Dan.').& ficfuitincredulus,vd quiadiSlum lere.29.dere'<br />
gnifui terminatione credidit effe faffum , propter quod fecit illud<br />
conuiuium magnum,Dan. 5<br />
et<br />
.Egit infi ieliter,quia vafa diuino cul<br />
tui dedicata appUcauit vftbus communibus in illo conuiuio.<br />
7 Ef qui depopulator cft vaftat . Qwd intetligitur de Cyro,<br />
qui B-Jyylo- em et multasalias Trouinctas depopnlauitet vaflauit.<br />
8 Afcendc Aclam.l^eg/o eli Terfidis,cuius bellatores cu Cyro<br />
tJH t^jt L 1 T E B^<br />
afcer:-<br />
J tur defertum,c6 cp eftmoribasincultus, peccatoru fpinis&<br />
vcpribusrepletus.Etdercrtum mnris,c6g»efttur<br />
binibus caufarum turbatus,contra ipfum dicit prsedicator<br />
veritatis,9turbincs veniuntcontraipfum,i.horribi<br />
les poensE,nifi p^nitcat vere,ideo fubditur,<br />
6 ilui incredulus eJt.Vcrbis pra;dicatoris.<br />
t infideliter agit.Yn peccatis perfeucrado.Et quia tah"s perfeuerantia<br />
cotcmptum parit,ficut dicitur,Prou. x5?.a./w-<br />
pius ciim in profundum peccatoru venerit,contem>is,\dco lequ it'<br />
8 .Afcende t^elam Qm interpretatur defpiciens,propter<br />
quod fignificatcontcmptum.<br />
. j> ohfide M^de. Qiia» intcrprctatur famcsantiqua Et fignificat<br />
ambitionem quaparentcs primi volucruntcflc<br />
ficut<br />
I<br />
2<br />
5<br />
4<br />
5<br />
6<br />
t<br />
7<br />
8<br />
9<br />
lo<br />
II<br />
12<br />
13<br />
t<br />
5<br />
in pariete , profpicitc<br />
quii Ocus rcgiumhuiusnumerauit.<br />
Surgitc<br />
po(tquam comcderctis,<br />
& biberetis, arma arripi<br />
te.Babylonem dcbcllate.<br />
Comcdite& bibitecrcdetes<br />
fanguinem & corpusDomini,vtprinci-<br />
Ephel<br />
pesEcclefias fitis, vtcly-<br />
peum<br />
fidei & armaturam .<br />
Pauli arripiatis , in quo<br />
igncatcla diaboli reftrin<br />
gatis.<br />
^ Procopius.Suntqui<br />
verba hxc fponemenfam)<br />
ad AelamitasM^dos,Pcrfarumquelcgatos,<br />
quiBabylonem inuafuri<br />
funt,(5c hic ad bel<br />
lum jCertamqiiefuturae<br />
viftonas fpem,non fccus<br />
atque ad cpularum luxu<br />
riem inuitantm-,eflc exi-<br />
ftiment.<br />
f Contemplare,&c.Qn\A<br />
poft menfam ingrilat ei.<br />
Vel,Contemplare 6 Bal<br />
thafar quid fcripferit in<br />
^ S^ecuU<br />
afcendtrunt contra Babylvnem.<br />
9 ObfidcMgde. In HebrM& inlibris correBishabeturM^<br />
dcquoiiiam PciJ.i & Mcedi obfederunt Babylonem,<br />
I o Omnem gem itum eius ccflare feci.i.faciam de propin.<br />
quo,eb quod B.ibyiohij a vobis capti, non audeant coram vobis con,<br />
querit prji nimio timore & deprcfsiove.<br />
I I Pf opterea. Hic confequenter ponitur Trophetx cmpajfto'.<br />
quia licet uuint Babyloniorum militiam,diligebat tamen naturam^<br />
& tdeo<br />
compatichaturmifriteiusqHam videhat futurarn.Etpra<br />
pter hoc dicit Vropheta .- Propterea replcti funt lumbi mei<br />
dolor,&C£r pat' t lirera vfcjm ihi.<br />
1 2 Tenebrae ftupefecerunt mc.i.mijeria venturafuper Btt<br />
bylonimJiupef'cauntn,eprxadtinratione.<br />
1 3 Babylon, Hic pomturfecundum,explicans captienis Baby<br />
lonica modum.Et pi mo ex demerito Bilth^^r B^gis.Secunao,qua<br />
tiira ad modum exercitus eontra eum venicntis,ibi , HcCC cnitn<br />
dixit,r/na pnmirin diciinr.<br />
14 Pone menfam./" hocalloquitur Balthafar qui fecit grade<br />
conuiuitm, Dan,^. Dicunt enim aUqui,quod Cyrus & Dariusfuerunt<br />
in hocconuiuio muitatia B.dthaf.xr,eo quod uolosb fimulauc-<br />
ruitt fe velte pacificare cum eo,&fic recedtre cum amicitiie f^derei<br />
propter qiiod Baltoafir fecit eis ronuiuium. Sed hocnon videtur ve<br />
rim:quta Dan.^.dicitur . Balthafar Rcx fccitgrandc conuiuium<br />
optimatibus fuis mille . Siaut feafjet ilLud cmuimum<br />
Cyra & Dano l\(gibus,p. incipMter fuiffcnt expreffa eorum nomi<br />
na,propter quod dicunt Hebriei,quodfecit illud conuiuium fnis prirt<br />
cipibusyie^imans di£lu lere.<br />
fuijfe falfum determinationeregnifui^<br />
quia terminum pofitu<br />
lert. t^.crediiit efje tranfadtm>^^ in ^ Dei<br />
contempttm fecit apportari vafa Dei in illo conuiuio . Et quia ex<br />
hoc mcruit a Deo condemnari,vt ibidem dicitur, ideo fcquitur.<br />
»5 Contemplare. ScilicetmanumfcribentemjetitemamDei<br />
contra tc,co'itracandelabrum in<br />
fuperficie parietis auU regijc, cu-<br />
iusjcriptura & expofttio diffush ponuntur , Dan. 5 .<br />
•J« I Comeden-<br />
ficut dii,Gcne.5.ItemMcdeba aliter intcrprctafur, aqua:<br />
eminentes,ideo fignat profundum peccatorum.<br />
10 Om''-m gemiti^m eius leJiarefect.VcT dcfcflum penitcn<br />
ti2,& qm pra;dicator de talib.anguftiatur,idco fequitur<br />
1 1 Tropterea repletifunt himbi mei dolore .<br />
13 BabylondileHamea . Idcm fignatur nomincBabylonis,quod<br />
prius fignatum eftpcrdcfcrtum mans,f mun<br />
duspcccatisplenus,de quo dicitur:Babyi6 dilcfta nica,<br />
non propter culpam.fcd propter naturam.<br />
1 T'
2u rsi<br />
vnde<br />
a spiCkfrorew. Spcculantcsdicunturprophcta:<br />
A ndEzcchi!:\cm:Sp'i mawrtm dedi le demui Ifraet.<br />
:. b ^f:^r;v!eni. CyrusprincepsimpcrabatMcdis &Pcr-<br />
lispoit mortem Darij auunculi fui. Hunc ergoafcenfo.<br />
Pcrfis venientccon-<br />
rem viditprophetacumMoedis&<br />
tra Babyloncm cu<br />
Dario auunculo<br />
fuo- Afinusregnu<br />
Pcrfaru eft , quod<br />
antcCyrumignobilefuit<br />
6cnuliius<br />
dignitatis. Camehis,rcgnumMcedoru<br />
, quod femg<br />
Ifaiae Cap. XXI. hq<br />
d Sttper fpeculam dcmlm . IdcO pcr dicm in<br />
contcmpla- D<br />
tione pofitus dlebus ac nodtibus paratus audirc & loqui<br />
qujE przcepcrit.<br />
e stans toti noclibus . Vtmecuftodiam<br />
abomnipeccato,<br />
vt fim dignus audire verbum domini.<br />
f Ecceijlerenitrir,<br />
a fWs Dari & Cyrf '•um rcgf comedentes 8c bibtntes furgite Sc interScite dominutn vedrum.<br />
inlpccula; t comcdentcs&: bibcntes, fuigitc * principes, j<br />
f Vrl accipitc.<br />
4.<br />
t arripite clypeum . Rtc cnim dixit mihi dominus: Vade, ^<br />
a flncoidctuo , idefldiligcnterintuerc
211 Gloford.&NicoIaideLyra 2l2<br />
a<br />
Onus Duma. LXX.Iduma;x,qu^ cfl pronincia Sa^race-<br />
nora.Duma,rcgio ldumea;:habitatorcs eius deprogcnie<br />
E(au,qui Edom & Seir, Iduma^iaute ab AflTyriis & Chald.vis<br />
expugnati runt,(icut & due tribus.Qui vidcntes poft<br />
Ixx.annos duas trib.a feruitio liberari, & fe in captiuita-<br />
te teneri, cum de cade ftir-<br />
pe fucrmt, implorabat au-<br />
xilium dfii ; & hoceft , O-<br />
nus Duma ad me clamat.<br />
b ^dmectamar. Deus, f.<br />
tl in Arabla filenfiu . Idumxatcrrcna.<br />
pcrnoaatiusPofliimuscrgo diccrc, cp<br />
adfimilitudine populi ll-<br />
rael vocetur gentiu multi<br />
tudo: & vbi prius fuerat fi<br />
lentifi lcgis Dei , ibi fit clamorconfeffionis.<br />
P6t&<br />
t <strong>The</strong>man ccclcfia narrare , 9 dns dc<br />
Scir , i. de terrenis locis ad<br />
tur.To.f»<br />
fc clamct,& ad falute prouocet,&<br />
dicat ad eu: O cu<br />
de nofte confur-<br />
B ftos , qui<br />
gcns verfaris in tencbris.q<br />
cs in carne abfq; peccato<br />
carnis,quaca voluifti hu.<br />
a<br />
b<br />
c<br />
f Adhuc captiuus qui eft rtx Scir.<br />
Onus Duma,ad me clamat cx Seir . Cuftos<br />
a fLiberas populum tuutii.quifi illis dormientibus pro ipfis vigiUs, quare<br />
& rosdeeod-rai;cncre(iiTiiliternjn liberas. bfDeus oninipotens.<br />
juid de node : cullos t quid<br />
t quide<br />
nodle dixit<br />
CuftoS meUS die aC nOcXe mc ad pnriam vocat,vt<br />
a^^Deusomnipotens. bcrcinpuslibeiationispopulomeo. c^TiibuUtio<br />
re- linquensSeir(quiinterpre<br />
d fMe.<br />
;>dum«i».<br />
eTT^tocorde.^ d •• ^. e<br />
d cultos; venitmane&nox. taturhifpidus &pilofus)<br />
Sl<br />
qu^ritls qritc:<br />
e<br />
cu ftos meus die ac node<br />
rcuertarapudeu habitatu f<br />
rus. Dumafimilitudo vel<br />
a bfEiiam<br />
215<br />
0C[iu in cccIcHa pofiti/tiperni fpiritus charitate perflitur.<br />
A Fugitautemquihuius mudimalaeuadcre concupifcit.<br />
TiBe<br />
•<br />
Qui crgo in terra Auilri habitat , fugienti cum panibus<br />
occurrat, i.is qui iam fanclo fpintu intra ecclefiam plcnus<br />
eft,cuqui malafuaeuadei'cnituur,eruditionisaUo-<br />
quio cololetur. Fugienti.f.<br />
cii panibus occurrcrc, eft<br />
metuenti xterna fupplicia,dodrinx<br />
facrcefcas of<br />
• ferrc: & modo tumore ter<br />
rorec6primcrc,m6 pauorecxhortatione<br />
rcfoucre.<br />
a ^dhnc in vfto , &c. q. d.<br />
Quia non liabuifli in cos<br />
. mifericordiam propc fufli<br />
'^ ncbitis captiuitatis mifc-<br />
'<br />
riam. l'oi\ annuni a ludaica<br />
captiuitatc & Icrulaicm<br />
fubuerlJonc,iii quoquc va<br />
ilatiiunr.<br />
Procopius.Apcrit quac fugicntibuslfraditis prsflarc<br />
docucrat.Vos.n.aitoTha:nianitc,initincrcDcda fu-<br />
gicntib. obuiam prodirc,& ea quib. egcbutoffcrrc opor<br />
tuit.Quod humanitatis officiu cua vobis neglc«>ii^Muitiaui. T v^ r*c ucnjicians niiic-<br />
a TOccurt..e fag.cn..,quoni,n,. TQ^ Nc dcfpiciari, n,irc.<br />
ins:CUo cnim veni^t dies vcltra.Scc. fFututi.<br />
prxlij<br />
q^Qj ^(^. QuQmodo mcrccnnariusannu<br />
fuumpu.<br />
Adhuc in vno anno t quafi in anno merccn- "5"^ laborcm.dum inhiac<br />
. Quoniam ha^cdicit dominus adme:<br />
-<br />
'Captiuiiatiseotmnfuftincbitvosdominus.<br />
^n-a ' a ad merccdem , fic & vobis<br />
*^Foftannum.<br />
narij , ^ aufcrctur omnis gloria Cedar: &<br />
a ^Sjraccnitf >-.)iib Aflyiiji: quilagittaiijlunt Ctut Ifmael pateiectum,<br />
c;u:j m lolitudinr moiantur.<br />
t reJiquiienumeri fagittariorum fortiumde<br />
a T ABabvlonij'. fOtnnium.<br />
nlijs<br />
Cedar imminiientur : Dominus enim<br />
a f Froptix t)ui liil ctt elt.metccs vidcntium Deum.<br />
Deus Ifracl locutus elt.<br />
NICOLAVS DE LYRa.<br />
p ttdit ex pHfiUanimituieJid ex neceffttate.propter quoddebetis eis<br />
magii rompit/.Etquia hoc nonfciiJits,ideojHbditurpa;na yeftra<br />
c*M ctcitur.<br />
» Quoniamhacc dicitdominus. CuiusdiHumnonpotefl<br />
ffjefaliun.<br />
i Adhuc iii vno anno. idejlpofl captiuitatem ludsoruper<br />
vnum annum tantum flahitis in<br />
glotia & potffiate reftra.<br />
3 Quafi in anno mcrccnnarij. i.ficut menenarius tonftde'<br />
vatfifurn anni ia quolncatus ejt ad Jeruiendum d^ecipiendu pr4mium<br />
C AP. XXII.<br />
\kj vatlis, Icru :<br />
falcm quonda<br />
domina gcn- I<br />
dcfpcdiue<br />
tium,ciuitasrc<br />
gis magni,nuc<br />
dicitur vallis.<br />
noncnim valliseft, quia<br />
in montc eft .<br />
fcdquia humiliseftfacla,&vilis(ubdita<br />
idolis.ficut & caftcllfi<br />
dcfpcftiuc dicta eft . Itcin<br />
caftcUum , quod cotra vos<br />
cft, &bcnevallis vifionis. ,<br />
Ibi cnim prophct? fucriit,<br />
qui vifioncs vidcrc mcrucruLNcc pcrtincnt ha;c ad obfidioncm<br />
qua: fada cft aScnnachcrib tcmporc Fvxciii^,<br />
fcdmagis adcamquac tcmporcScdcchiaca Nabuchodonolbr<br />
fada cft . Onus hsercticorum, qui dc fublirai<br />
fcnfu lcripturarum ad infimacorrucrunt.<br />
* Procopius.Vallcm idcolcrofolymanominat.quod<br />
ad Sionis radiccs fita fit.<br />
a yaUis.viJi.Lxx.Sion. idcft fpccul^.fcilicct ccdcfic.vn-<br />
dcConflitutusfum rex ab eojuper swn mon.&c. Qui idfiduuttn<br />
dominOfftcut mons Sion.Ef.diligit dominuspor. iionfuper omnia<br />
taliernacula Jacob.<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
C A P. XXII.<br />
• cu, H<br />
ONUS vallis. Hic inter punitiones aliarum gentium refumit<br />
propheta puniiionem regni ludx , addendo aliqua qu non<br />
fuerum Juperius dicla. Et diuiditur in duas partcs,quia prmo pro-<br />
phcta loquitur contra regnumjecundo cdtrafacerdotiurn,ibi:Hqc<br />
X«io. dicit dominus. Vrima in duas.quiaprimo dcfcribitur regui lud*<br />
pumtio,ltcundo fubditur punitionis ratio,ibi.Et reuclata cft.<br />
1'rmaadhuc in duas,quiapnmbfonitur dexnmtatiopanx.fciun-<br />
dofubditur<br />
compajfioprophetaytbi: Proptcrca dixi . Circa prifnum<br />
'<br />
dititur.<br />
» Onus vallis. vifi.Z;iVrt.r. Jerufatem auantum ad vnam partc<br />
l'i in mo,ue,tamen v,ia pars eius dl in valle.Et quia proplma hic<br />
aenumtat tuturam eius deieaionem per l^abuchodonofor rcgem ,<br />
M O H, . .4 L I Tr E H^.<br />
I<br />
3 minimumrcftat fpatium,<br />
4 quiapropceftexcidium.Si<br />
5<br />
cut.f.annus merccnnarij ci<br />
to<br />
pr^tcrit,qui tantum cx-<br />
pedat mcrccdcm laboris<br />
pnih,^<br />
c vtena.doanm h?rcticorumplcnacftmultiloquio& ib.dcia.t6.*a.<br />
dam ore. ^ /^,^,,.<br />
idcopoiius nominat earn nomine vutlis quarn montn.<br />
2 Vifionis. quia multipropheif vifiones habuerunt de eius de-<br />
flruilinne.<br />
l Quidnam tibi quoquccft. idrfl qua de caufa.<br />
4 Quia afccndifti,&c. idcfl adfacrificandum idolis fuper te-<br />
Ha doMurim, vt dicunt lommutnier cxpofitorcs nojlri : &in IjoC<br />
tangitur cutpa ciuitatis proptcr quam deHruBa fuit ./. idulotairia.<br />
I{ab. Sal.txponit, quodappropinquanteexercitu T^abucljodonofor<br />
ad lcrufjlcm homines<br />
afcendtbantfuper tcEla dcrnorum, qi
^»^<br />
03. Intetfe^tur.Y&WisScWi-<br />
A cetSion,voluntatcpropria<br />
ad hxreticos.l.tranficrunt,<br />
Comparationeeorum qui<br />
|aliasn6 ha poft prelium vi£li funt, inbec<br />
tuimor- fceijcius vulncrantur , qui<br />
"''<br />
fpontelctradunt.Qiiomot<br />
a ha.latori do i" martyrio qui poft pnc<br />
bttt. nasncgat,lcuiuspunitur,<br />
quam qui<br />
fine ncceffitate<br />
Chrirtumabncgat.<br />
in cap.p. 4« Procopius.Quado pcc<br />
€enefis, cgtum admortcmcfl,quo<br />
anima intcrir,dicitur intcr<br />
lere. sf.h.<br />
Glof.ord. & Nicolai de Ly<br />
a CMaximafineceitanuneJicomentioneab hJitctJc.sfupplantaturpars.<br />
^<br />
b 1Sedfami-& fitl. ^ «^Q^aomnfs tugenmt.<br />
Intcrfedi tui non inteifedigUdio, nec mor-<br />
^Eiiini. aiHsicticotum. f a nabis cxietunt.leu<br />
ex nobis non fuerunt<br />
tui t tui.mortui in bcllo. Cundi principcs lui<br />
a CAd fy.iagogam latha:>i ab ecclefia. b tCapti a Chaldat.s . cVinculi»<br />
diaboli. vnde: Anima noftraficut panei cte. eltdela. c fQuu obturauctunt<br />
aures 'naj , t non audirent bonum.<br />
funt. Omnes<br />
fLigeruntfimul, tdureq,ligati<br />
a Tnuasdeupiunthatietici feinueniflegloriantur. bcL.iqueu<br />
c TCum principibu!<br />
pccc.ti.<br />
1<br />
qui inuenti lunt vindi funt<br />
paritcr procul<br />
a 1-Adomlno. b c<br />
TQmafugiunt. fEgo Iiaiis . d rConfoIantes.<br />
tO<br />
fici, non interfici ferror.<br />
rr mprophax. e5"Vnde: Qjjsinhrmatur, 8cegoinfitm(-^<br />
fugcrut .<br />
Proptercadixi,rcceditc a mc, amare 5<br />
.1 1 Vaftitatem populi mei. 1 Sic .Saraucl plangebat !>aiil,& lciufalem<br />
rhrifKis. b^lnclinariaH me afgrotantemnimiodolore.<br />
b cunaiprinapcs,&i.bicut d £^^0 . Nolitc incumbcrc,vt confolcmini mc<br />
in Icremia legitur<br />
chias noacpcr muri fora-<br />
: Sede<br />
mcn cumprincipibus exiuit<br />
& aufugit , ftd in campis<br />
Icrichontinis capti , ad<br />
Nabuchodonoibr (qui tuc<br />
cratin Rcblata: ibi cnim<br />
^No tilij: qui virilitatispetdiditdignitatem. b^^Scilicei.<br />
mm net qns finguloiuni operum dcmonftte'.<br />
fuper vaftitate Ci\\x populi mei. Diesenim<br />
a TNonleiufalem: quzvifiopacis, fed antiqui nominis<br />
hiebus quod irterpietatut conculcat'0.<br />
intcrfcvilionis & conculcationis, & flctuum<br />
a «^Oritur. b fNon in raonte vifionis- c Tleriifalem.<br />
- 1 h<br />
mancns cxercitum fuum e tdomino Deoexcrcituum m vallcviTionis,<br />
adcaoiendam Vrbempra:- 3 ti-aaensfauicr, lomnlno dellru.-.tur. b TH«reticotum contta<br />
r .<br />
, _ . „ ^Ktit- ecclefiam conHtiiclum. cTExtitit.<br />
t...,»s"Sl1tt!;°^f!;lii<br />
rum<br />
nior .tdmon<br />
tcm<br />
alias<br />
t Sciilcan. murum . & mignificus fiipcr<br />
- • a fnoftorcsquifpinChtiftOii.ontecondllere gloriantur. vnde.Venitj auen-<br />
& cia- occidi fecit , ipfi oculos e<br />
aamusadmontem,Scc. nTemplumquodeueitifecit TVcl te«.<br />
5'Cr.ntra pupuiuui meum.<br />
nem dufti funt.<br />
4e Procopius<br />
. His verbis<br />
figni ficat no futuros rcges<br />
amplius apud ludaeos, nec<br />
duccs,nccprophcias,nec fa<br />
cerdotcs.<br />
c tugerunt.ln fugaconcor<br />
des , quorum. princeps ed<br />
dracho fugiens , coluber<br />
a ^Neconctulosin t Etco ngye'<br />
-^<br />
'rufict et lacbrymf u' cadut 'i mare^fcA hoc dittufalsu e(i et pmrite.^<br />
10 Et Elam fumpfit pharetram.jrft//, Elamita quijunt optt<br />
mi lagittarijJumpjnunt phareijas ad vmendum cum ^abuthoio<br />
nojor contra lerufalem.<br />
u Et cutta.i.currus ad portSduarma et alia necejfaria cxerattis.<br />
1 2 Et parictcm nudauit clypeus. idefl clypei ptndtntcs adpa<br />
rietts iiidefuerunt ajjKmpUaDellatoribus 7^abucbodonofor,vtvf<br />
vircnt ad bcUandum comra Itrufalem.<br />
1 i Et crunt clede valles tu?.<br />
iden in<br />
quibus crcfcebat trittcum<br />
& vinum in abundantia.<br />
14 V\enxq\Ji?Ldngzt\xmowriiatcrrxnafcentl'.contercnt!<br />
fiflendU ISlabuibodonofor: & looc efl quod dicitur: Et rcuelabic,<br />
2(Cf.tem'plum quod propterJantiitatem fui fic crat opcrtum,qn:fcd lunc feccunt indefortalitiam.<br />
18 Et videbis in die , &c./. locum vbirepombantur armaa<br />
tempore Sakmonis.vt Uiis te munias contra Chaldxos. ^Et fcit-<br />
D<br />
iliidcu<br />
i fopoi<br />
15 Etequitesponcntfcdesfuas: ?"c(
si<br />
ti j<br />
21/<br />
a i t ccrtorrgaflis. Tcrra pro-<br />
miflionisquamuisvbcrri- ma, magna pcnuria<br />
, aqux<br />
luftincbat, &maximelcru<br />
rale.Icieo facicbatcifternas<br />
ad cclligendas aquas. Fluuius<br />
cmm lordanis intcr<br />
GaUIa:am,& ludeam fluir.<br />
Siloaauteadradice motis<br />
Ifaia^ Cap.XXIL<br />
a T IB quoconlillic tuib.i gentiuni> vndc: laurnlmusntn in campisCIuc:<br />
b^ luac. c f Scifmata, fcllicet£cc!cnx,quzniulcjplicaai,vt<br />
. decfptos congiegacc^ d T leruralcin. -<br />
riltus j ct fcifluras ciuita tis Dauid videbitis :<br />
a T Scifluix. b l' Vos.f. qui vidiftisfcifiuias Ciuitatis Daaid.<br />
f Intcaciuitatemperocculcosmeitus. f In lacum<br />
"<br />
vnum.<br />
b_<br />
(juia multiplicat? funt Etcongrcgaftisaquas<br />
a f Doaiini f Non luperioiis. T QMsde lerra habetaquas. 1 Q^ir<br />
anfeiri poterat. TEccIefi?. b T V. numeio &menruia dilpenfar'tur.<br />
pifcin? inferiorisj & domoslerufalem nmuca<br />
T Contra hoftcra<br />
Siooritur.Inlcruialeduj raftis , &: deftruxiftis domos admuniendum<br />
pilcmxerant.lnfcriorqua: O ^ ^ conciliummal,g..a.,tium: bTPifcmxinferioHs. c T Flueie.<br />
ab hoflibuS Capi pOtCrat.IU d T Noui & vetetis lefiamenti. T Duos, quibus ciuitas cingebatur . alij infra<br />
penor qnx non porcrat.<br />
•<br />
Procop.Pilcinaiilanihil<br />
aliud ,qaam fcnpturx diuinitus<br />
infpiratx fermo,<br />
qucm aucrfati , alienam<br />
aquamquxficrunt, docen.<br />
tes dijciplinas,wanda{a hcminu<br />
lcfabulis miiniucrrit, nihil<br />
omnino de Dco folhciti, d<br />
quo pcr (aaftoj homincs<br />
laipiura vctus,ipfa nimirii<br />
de Spiritus fandi fontibus<br />
pjfcinaprofluit .<br />
c Etlacum. Nonputcum,<br />
qui aquam vit^c habet, &<br />
attcrna:fcdiacusc6tritos q<br />
contincrc no valent aqua .<br />
d Inter duos muroi-. Sciliccf,<br />
&nouij,&: vctusteflamcn<br />
lu fcccrfit tibi nouas aquas&<br />
primuiii muium , alij habitant infta fecundura. e T Vt ncutium habetetisdum<br />
, vecuscrprpbat quianouum piobatui teftimopijs vcceris.<br />
c murum . Et lacum feciflis inter duos muros ,<br />
d a T ILeftauiaiiis. b T Qux diu non habaeiai aquai. c T Secundum.<br />
neglexillis<br />
2i8<br />
enhnflentef, tfuoniam ipft ride' *,.<br />
bunt . Et ad plandtum: ne di<br />
catur eis .- Larnentauimus vo-<br />
bts, & nonplanxiflis.Et ad cal ^jg^,, ^ ^, ,<br />
uitium: vt opcra multis ra<br />
dat,& de corpore fuo quid<br />
quidnon viuitauferant.Ee<br />
ad cingulumjacci. ne pro cin*<br />
gulo vcfte cingantur.Cum<br />
Nabuchodonofor (ficut le<br />
remias ofleditjcoepiflTetobfidereciuitatemiijtdominusleremiam<br />
adScdcchia<br />
& ad Iuda;os, vt pceniteret<br />
& mifereretur coru: fed vi<br />
lipendntes, & dcfperantcs<br />
ctaquampifcinaeveteris.- ctnon infpexiflis 7 dicebant:Comedamus,& Hierem.j^^<br />
c tes verbftn dommi<br />
.<br />
^ _ iditioncmfuam Dc<br />
qmbus Hicremias, Me reli-<br />
.nt fontcm aqtu yiuen-<br />
a- Da:oicilegis. , In q«o magisfperandum. b^T Aquam. g<br />
C/c.<br />
) Etdtliruxiflis,&c. «jclde.<br />
iudsi ciiiitatis doraos in<br />
'<br />
inuri fuicoftruftione cucr<br />
tcrut.Na vfurpatas (cripturcsaflevoccs<br />
cxcositatisi<br />
blbamUS , CtaS Cmm mOad<br />
cum qui<br />
fcceram cam,&: operatorem eius<br />
a T i'Z. TOmnino neg'ext(lis. b Domirus execituum.<br />
diciiarquoi^*>!a'i vjidmagnumpotentrr fafiuius Ij"dacur.<br />
^<br />
deiongenon^idiftis. t Etvocabitdominus<br />
a T Oculocum.<br />
Deus excrcituum in dic illaad fletum , & ad<br />
a T Manuum. T Antiquipocnituitcs,& caput tondebant , & baibamiade><br />
^ant , tc Iscco intfuti in cinerrfrdrbaat .<br />
plandtum, & ad caluitium T Ante vltioncm. ricmur.<br />
9 "5« Procopius.Deusillosad<br />
refipifccdu hortabatur: c6tra<br />
illi omnino,taqua pro-<br />
10<br />
prie falutis,& ludicij<br />
, & ad<br />
cingulum<br />
a T Econtn. Qaafi contra dominum moncntem paeni.tentiam,<br />
tt triftitiam: habucrc ^audium , 8( Izt tiam.<br />
illius<br />
1 1 quod poft lianc vitam fu- i.<br />
1 2. turum cft , abicdla ratione<br />
| vocault;<br />
13 fcccrunt:ideoquccontigit, £<br />
vtiftaPaulusvfurparit. Si<br />
mortui non refurgunt,eda<br />
mus & bibamus,cras cnira<br />
facci; & eccc gaudium , &ia:titia: occiderc H moriemur.<br />
.<br />
I - .<br />
I<br />
• j ^„ * ClemcnsAlexandritius. Lib.r.pedag,<br />
vitulos, & anetes<br />
luguiarc , comcdere carnes, ^. ^^^ ^^^^ ^^^.^^^. ^^- ^^ „p. ,/<br />
». T Duminhoc fxcuiolumus, dehtij» alflaamus. Cialiinumemm, idcft futu<br />
f % U.—/. A;r/>nt/*c Tnrvrtiil<br />
lumtempusfitiefCTlucrtvclerit. T Qui>li omnia morte finianiui, con- lCa na;C aiCClirCS morilU<br />
tia Deum bUfphemiam loquunmr .<br />
Crant DCO ^<br />
, fcpclietCS mOr-<br />
&bibcrcvinum. t Comcdamus & bibamus M tuosfuos,hoccft,fcipfosin<br />
crascnimmoricmur. Etrcuclatacftinauri- '^ mortem defodientes<br />
T Hzcblafphcmii. a T HxcvoxDominieft.<br />
busmcis vdx domini cxcrcituum . Si dimit-<br />
» ' Apofiopefi». Q;_d. Von dimittrtur.<br />
tctur iniquitas ha:c yobis,donec moriamini,<br />
T Mihi. T Mil'1.<br />
dicitdominus Dcus cxcrcituum. H?cdicit<br />
17<br />
Cor.t f.<br />
f Mortanini . Vitijs autcu j/jjg* poen.<br />
cisadinfcros dcfccndatis. aif. i. cap. a<br />
i8 Hocnonfoludchxreticis, eniin verfic.<br />
fcddc omni eo poteft in- Pctruscjucq;<br />
incis vox.<br />
tciligi, qui negligcnspcc ^^^l""" isna.<br />
cata lua dcfpcrationc pc-<br />
^<br />
iorfir,&voluptatibus irrc<br />
fcnfum vi<br />
quasintcriorcs putant.<br />
raaioracontincre my flcria.quam vctus tcflamcntuni. tituspcccato blafphcmiam iungit.vtomncm<br />
c Et vocabit dominus Ueum excrciiuum. Quotidic prouocat ucntiu putct finiri mortc.fccfi JCi ilhid Epicuri.Poft mor Epicurifcre<br />
dominus haercticos ad poenitcntiam, & ad flctum . Beati te nihil cft,& mors ipfa nihil eft.Q^ia: hic dicut no pcrti- tia.<br />
enim netadcaptiuitate fadateporcEzcchia:. ^Subnam<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
1 Et fcifluras ciuitatis Dauid vidcbitis . .Ad repxrandum<br />
crponendumibi defenfores contra ChalJxos , propterUci dcbili'<br />
tatem .<br />
2 Et<br />
congrcgaftis aquas pifcina: inferioris.-^rf prouidendum<br />
hominibns^i^ iumentis de<br />
potu, & tctr.pore obfidionis .<br />
Et domos Icrufalem numeraflis .<br />
j<br />
'Adfciendurmiuu ef-<br />
fent ibi perfona,^ qualiterpoffent cis piclualia fufficere .<br />
4 Et dcflruxiflis domosad municndum murum . Idefl<br />
muros lerufalemad fortificandu eos dclapidibus , ($ iignisinde<br />
afumptis: & etiam ne hosles poffent ibi habere latibula.Locfuitur<br />
tanturn hic de domibus qttx erant in fuburbijs , qux folent deflrui<br />
ante aduentum aduerfarioru,ne fmt ciuitati obfeffx in nocumentu.<br />
5 Etlacumfcciftis: ldefi,foffaminquaaquacutreret:<br />
6 IntcrduosmurOS. .Admurorutn maiorcm fortitudincm .<br />
Ciuitas enim clauja erat triplci muro.<br />
7 Etaquam pifcin» vctcris. Scilicet inflitum priflinumre'<br />
fiitutflis . In obfidione enim plus tndiget ciuitas aqita, to qubi pltt<br />
res conueniunt ibi ad defenftonem ciuitatis:& ideo quxdampifcina<br />
qux alio tempore non erat neceffaria,propter quod fuerat dercUda<br />
immintnte obfidionefuit reparata.<br />
8 Et non fufpexiflis ad cum,qui fcccrat cam.- Scilicet le<br />
rufalem .<br />
9 Etopcratorcmciusdclongc. Quiaab eiernopr
t ad Mun.<br />
ciendo,<br />
£xod,z8.r.<br />
29 Glof orc!, & Nicolai de Ly ra 220<br />
a Sobnam. Vertercnuncvel conuerflo.interpretatur:<br />
A Cui dicitur:vt conuertatur de les>e ad Euangelium & re-<br />
lidisfiguris tranfeat ad verum (acrificium . Sobnas,fuperbus,lupus<br />
rapax, hic nmorc perturbatus inferiorem<br />
partc vrbis tradidit exercitui Sennachcrib. vn , de ei dns<br />
hscmalaminatur<br />
b Qf4id tu hit^ Ac Cl<br />
diceret:Cur tibi vis<br />
^dificare domum<br />
occidentem litera:<br />
& tabernaculii tuu<br />
quod no habct fun<br />
^<br />
5 -, P '<br />
tvx figur? firm.ra-<br />
Te:quodnontamta<br />
bernaculum & domus,<br />
quani fepulchrum<br />
& memoria<br />
t profeftione appcllandum.<br />
iri , i vehe- ^ Coror.ans coro. te:<br />
bebas coronam p6<br />
tificis,& fandificationem<br />
in lamina<br />
auri (inquafcriptu<br />
B eratnomen Deijtri<br />
bulatione & anguflia<br />
coronaberis.<br />
d Tribuktione. Pro<br />
lamjna aurea in<br />
qua fcriptum erat g<br />
nomedomini, qua<br />
in fronte portabat<br />
facerdos<br />
anno.<br />
femel in<br />
e . Quaft pilam Sicutfphera<br />
in loco<br />
decliui & fpaciofo<br />
fO Ifaiss.<br />
domlnus Deiis exercituum : Vade, Sc<br />
ingredere ad f eum<br />
a ^Sermo. fcilicct luiaiczlegis, &ratio c)ux<br />
vcrfataeftinleftione veteris teOamemi. b«iDomipi.<br />
c Scilicct.<br />
qui habitat in tabernaculo , ad Sobnam praqDofitum tema<br />
TFaci» indomn mea. bf(^ita fcd-s h'cqu.li hicdui (tare<br />
aliguis poflit.<br />
|-^g^ ^-^^j ^ ^j. q^ jj ^^ hic,aut t quafi q uis hic? Quia ex-<br />
a Tln ciuitatc. b fNontimens captiuit.item. cTvteriam feiiultuilupeibias.<br />
^.^- ^- ^.j^. ^^^^ iepukhrum, excidifti in excclfo memoria-<br />
a fSepulchrum. b «rSeJ. TQ, Noli laboraredeoccilione fepul-<br />
chri: quiatransteretdominus fa.dd^ttum tuum.<br />
le diljgenter in petra tabernaculum tibi: Eccc dominus a- ^<br />
s ^C.iptit^um b1 facile fine labore. c'Oiii nutrit gallina. Hlios.<br />
Iportari te faciet, t ficut afponatur gallus gallinaceus: & ^<br />
a TLeuterfuprr humeium leuatum.<br />
quafi amidum fic fubleuabit te . t Coronans coronabit te ^<br />
a TQilif'ci'e i"" r"'t bfA morteglorix in vallem ignoiantia 8c ignominia;.<br />
, tribulatione, quafipilammittctteinterramlatam&fpa- t<br />
a fCumlitera tua. b^Potcntia.ftJjuoante inclytus fciebatis. cTJR.ed
221<br />
crataureadauis.<br />
Ifai^ Cap. XXII. 222<br />
a £{ a/>trw; Vndc: ^ rupcrhumerumeius;&aperict,&noncrir,c|uiclaudar,&<br />
Qia aperitj & ntmo<br />
clandit, claudit, &<br />
nmo aperit. Qiiod<br />
inpaffione relera-<br />
j^ uit:daudinonpo<br />
tetit, quod in ca:-<br />
ui remonijs claufit ,<br />
nemoapcrict.<br />
b Etjujpe/idamfnper<br />
Vnde in Euange-<br />
8 lio; Omnis populns<br />
ptndebat ex co , Hodiequoque<br />
adver<br />
bum fapietia: eiiis<br />
pcndent.<br />
C .Aitferttur paxilr,<br />
Qlis hic dicu-<br />
:ar,n6pertinctad<br />
capri-<br />
^ I Supcr<br />
» f SanAam Sctipturain . T Vnde: Aperait illis fenrum , vt<br />
intelligerfnt rcfipturat.<br />
T Mctaphoiicifiiniaiiicntuni.<br />
claudctj & non eritc[ui aperiat.Et figam illum t<br />
paxiJIum 3<br />
af Inecclclii vbi conucntusfidclium. bfldeo. c 1 Caput , fcilicet ^ctlclis . fVtpio<br />
ipfototaeiu« fiaiilia honorctur. dTEcclefia. fArgeloium, &fanftorum.<br />
in Idco t fideli: ec eritin fblium<br />
glorie domus patris fui,&<br />
a T Attendeiefaciamaddodlnnimeiusele^os. b f Quafi paxillum, ficut to poftibusinfignia<br />
fulp-nduntui,<br />
captiuitateScbn», D<br />
fed Scdechiae, qujc<br />
vltima. Etnorandum<br />
cum fupra<br />
per paxillumEliachim<br />
intelligeret,<br />
modo ipfum facer<br />
dotiumpoftmortem<br />
eius deftruflu.<br />
Adueniente.n.<br />
va/orum diuerfa<br />
gcncra: dmne vas paruulum a vafi^ crate 5<br />
a T Cantoruni qui dulci iiiodulationecoidaauditornm dclcvlant, & ad Dei amoremiuuitant,<br />
+ ^'''7» ^ necaptiuitatc<br />
teporc ^**"*<br />
_ „ „<br />
Sedechise faccrdO"<br />
tiocarebant. ,/iitasmultoium. c f Infideliiatc. J<br />
T ''ulti enim timoredeficienl. d f Fide. f Meftper. q<br />
loco fidcli, &: & *<br />
frangctur;, cadet,& peiibit quod pepen-<br />
dcrat in cOjquiadominusIocutuselt<br />
NICOLAVS Dt LYRA.<br />
humerum cius .•<br />
quajt babtns onus cura tmpV, &<br />
" totins populi.<br />
a Et aperiet , &C Hoc dicittir ad cSlendendum fuperioritattm<br />
(liisad dijponcndum de ingreffu templi, & miniflerif tbidem exer-<br />
^<br />
'<br />
cedi.Exquofatisoiiettditur,ffuitinfurr,mofacerdoitoconflitutus<br />
Lt ;^;am i\lum,Si.C.ldeliprincipa!fni in templo domini .<br />
5<br />
4 EtiuipcndafupcrcQoinnc gloriadomus patrisfui;<br />
Jitfl omnis ali>fiutrdotes , er Uuiie ihhuentur uus poltjtati, fitut<br />
4pptn(a tn paxiUo innituntur ei,<br />
5<br />
Vaforum diucrfagcncra,&c.)50' ioc tmuens, qubdom-<br />
niaejfentfub ordinatione , & pottftutefua.<br />
6 Vfqueadomncvas mvtdcomm.i^alantuficorumdicun'<br />
tu,bic infiritmenta , in<br />
quibus cantties lantabant diuinas laudes:<br />
modo loquendi<br />
Hcbraico<br />
tjuo inflrumentum cuiufl<br />
bet artificis dici<br />
tur t>as eius:vnde & i.<br />
\eg. 20. ^. -pbi dtcitur : Dcdit CrgO lonathasarmafuapucro./n/«^f/o/7di««r,<br />
vafafua.<br />
M H^.A L I r E l{.<br />
3 Etfigam eum paxiUum. Addcbiles fupportandum.<br />
In die iila dixit, &c. Jdcft Pr^latus malus.<br />
CAP. XXIII.<br />
ONvs ryr». Tyrusno<br />
biliffima ciuitas Cha<br />
nan.TorHm. Cuhcc Ifaias<br />
pracdiccbat inlula' magni<br />
mariscratpoftaute longo<br />
m temporc Nabuchodonofor voluitcam continetcm tcr-<br />
' - rx faccrc , fed multo fruftratus laborc non potuit . Qui<br />
auteminciuitatcerant, cumnonponcntrcfiftcrc, qui<br />
nauespotuerunr haberefugcrunt in A«iyptum, & in<br />
Moab & in vicinasregiones.vndeNabuchodonoforfu<br />
rorc fuccenfus, nauesfucccndit, ciuitatcm fubucrtit.captiuos<br />
abflraxir, ficutpatctin fequenti.Etin Chaldaram<br />
rcuerfo datum eft ei a doraino pro Tiro rcgnum Acgypti<br />
rcajdificata Tyro. Poft.70. annos ciim Alexandcr per<br />
gerct ad eaptiuandam Acgyptum dimifit ibi partcm<br />
cxcrcitus, & terraecamxquarevolmt, &nonpotuit.<br />
Acgypto vcro fubiugata, Aethiopcs, & multas alias<br />
gcntcs Iccum adduxit, & lapidibus , & arboribus contincntem<br />
tcrrcc fccit, ciucscocpit, ciuitatem fubucrtiL<br />
Nuncautcmlfaias de illa captiuitatc agitquam Nabu-<br />
:iu<br />
NICOLAVS Dh LYRA. Cap. xxiii.<br />
Tyri. .AdinteUigentiamhuius capitulifciendum,<br />
ONvs<br />
quod Tyrusfuit ciuiias fita in mari mcditerraneo vndique<br />
niarictrcuncluja: tamen ex vtta parte non mulium difiabat d lito-<br />
re: & tdcoerat aptiljmaadrectptionemnauiimpropter quodafftrtbantur<br />
ibt multa mercimonia : vndeproccjju leporisfuit muliu<br />
ditata,& infuperbiam eleuata, propter quod diuino iudicio bisfuit<br />
euerfj.Vrirnopet T^ahuchodonoforyqui vteam faciUus pofjtt ca-<br />
fere , voluit cam coniiguare lerrainiplendo fpatium intermcdium<br />
, lui.idthus,& Ugnis, ^ terra: fedhocnonpotuit: verumlamen<br />
nauigio eurn capit, & fubutrtit : poflca rccdificata ittrim<br />
ftr Aiexandrum Magnum fuit cuerfa , quipermultitudinempopuli<br />
ium eo exiftcntis contiguautt eam terr^ : & fic eam cecpit<br />
ftne tiauigio . De prima vero eucrfione agitur in hoc capitulo ,<br />
&^ fpectaliter rationc captiuitatis ludaic^ , qiiia regnum Tyri,<br />
& rtgnum Iud£ fuerunt ad inuiccm confaderata tcmpore Salo-<br />
^non.^.i^tg.^,^ i :co captiuitatis ludteis debuerunt compatiratio-<br />
0\t O l{ ,A L I T E l{.<br />
in pdicatione Eli^,<br />
ludxi conuertenturadfidem.<br />
7 In die illa. hic loquitur Tropheta ei iam Cvntra alios factrdo^<br />
tes in gcneraliyfecundum quod dicunt expofitores uoftri communi-<br />
tet dicentes, eiuodhic propbeti\at de abit3ione facerdotum tcr^ore<br />
Sedechia, quando templum fuit con^huslum, (^facetdotes in ca- E<br />
ptiuitatrm duBi, cum d>citur,<br />
8 Auferctur paxi\lus.i.Iofedech.quitucfuitfummusfaccrdof.<br />
9 Et pcribit,&C.»
t NegotiatO'<br />
res.<br />
^ *",<br />
225<br />
a Tacete. 4« Proeopius.<br />
Ahtcaenim fcrodentcs,ai<br />
verbis vtercntur arrogfui-<br />
_/<br />
Glof ord. &NicoIaideLyra<br />
a f Gracia.<br />
f Giaccin etc. tores nurtiaueant defliuftionem Tyti .<br />
b «r f arthag^nenfilnis. c^OTyri<br />
dc teira Ccthim rcuelatii cll cis. Taccte ^ lia-<br />
ll foeniieniiamagite. a1 In mundo^tentatioi ibusconceno. b»t l/tus.<br />
bus.nnnc abiedos & dc-<br />
colonia iidonis. Sidonii vcio caufa ncgotiandi'veniebant rytum.<br />
,<br />
. c T SiJunij, Carthagir.enfes, Gi2ci,maxime •\cgvpiijw<br />
r^"r;Si'o;iS"; b bitatis in infuht, t nego\i,.tio Sidonis. Tdr^C-<br />
..^'^'. ^^ , r.. 1 a T iiccngelafcei snonpotcnt , fcilicetmaienauigari oninia<br />
congelafcent. b <br />
^<br />
ait marefortitudomaris diccns: Ndn 8<br />
partu- quodvirgimbus, &mue-<br />
riui,& no peperi,& non enutriui iuuenes^nec<br />
a f Sedille quidica:Dcfj
22^<br />
Trindpes hiflitcreT eius tnclyti tertay&c. Inter alios ncgo<br />
tiatorc5,vcl etiam in rcgnis.<br />
b ^d r-^iiomtnijm deduierrt , Cf(' Non dns ignominia: aulor<br />
cft.fcd quod ignominiofum cnoftedit, fm illuci:Co«<br />
wOTi'-J"t"»f f«>n:..»>'i'wWrf«m,nong'(acerdoscotaminatio<br />
nis autor fit : fcd q^ oftendit<br />
contaminatum eum quem<br />
mundum putabant multi.<br />
Procopius Grauc&pc<br />
riculofum , fanttis ipfis , cu<br />
'lagellantur.infultarc.vdq a<br />
nlbs fcmper tueri cofiicuit,<br />
rnanum defatigari & imbc<br />
cilliorcmfieriputarc, non<br />
iciipui-i'-, •""'<br />
remurSion.<br />
d Ctngubm rltm tihi. Fortitudorcfiftcndi.Cingulo<br />
.n.<br />
lumbos rcftringimus. Inlu-<br />
bis fortitudincm habcrc di<br />
cimur.<br />
C Conturbahitrefnci.SciWcct<br />
Aceyptioru& Moabitaru ,<br />
&ariaru incircumitu.Tyro<br />
.n. capta & fubucrl"a,aliarc-<br />
coturbata funt timorc.<br />
gna ^ Regnu quoqi Acgypti pro<br />
fubucrfa Tyrodatu cft Nabuchodonofor.vndc<br />
in Ezc<br />
chiclc:fi///^o»/w, hiobuibo-<br />
donofoi Jeruo meo, nd efi reddita<br />
merces pro feruitutt dcitilE,ne nauibus<br />
t/aufitur c f Mundi.<br />
T^olite<br />
*<br />
exihare in altum comu Tranfi icrram tuam flumen^fiha maris<br />
vefitii ,<br />
quafi<br />
a f lulVf.x. b<br />
TNif^tr^nlifji?.<br />
„ cumcadecaufaTyri fplctt<br />
dor in ignominiam<br />
lc cufqi conucrfus fit.<br />
c H«»we/;. c<br />
Babyloniorum.<br />
f.<br />
Super flumina Babyloms ttUcJe-<br />
^ dimus «ir ficuin.us, dum recorda f<br />
<<br />
dominocreatore confidat.<br />
i Talis<br />
populus non fuir. V ib;<br />
ad morteni Nabuchodono<br />
lorfortifliniifuper omncs<br />
6 Chaldxi &<br />
iji TJ f ;e TV.nd ftim.<br />
Aflyrij , poftca<br />
7 populus GrcECorum & Rotibi<br />
.<br />
dcde- d non vltratibi . Manum fiiam fii<br />
eftfcingulu 8 manorumfortiorfuit.<br />
a f ,ccjnduTn. b raini». c -• I TOiib-l' munJi<br />
a bjo LU-c r>9k J^w/fofifrMW.^Q^iando Napcrmdreextcndir,&conturbabitrcgna.Do-,o<br />
buchodonofor Tyrum in- ^<br />
]n(uiraii'' .. N^huchowor<br />
_ bi^K-rt, j^<br />
., » I uafit uauigio , uou folum<br />
mitius mandauit aducrlus Chanaam ^ vt co u muru,fcd & domos fuboer<br />
bTChana« TOon.inus<br />
^CipfeNib...h d^<br />
^^ tit,& quai Ctat nCgOtiatlO Cl<br />
tcrcrerfonc:.ciu.^, &dixit: Non adijcies vl- 14 uitatu fa^a eft 5 fcptuagin<br />
a « !n diO ii' lciiiiumus^potenc.lfi.uui. fldeo c4det.NiGdominusxdifica-.2O<br />
u'iit domum<br />
^^ ^ qui poflcaconfummabitur.<br />
Omnia autem bona<br />
lcculi incerto nauium<br />
ojrfuicomparantur: quia<br />
ChaId2:orum,ttalispopulusnonfuit,Alsur 21 citoperitura:&-cunaa nat<br />
TDxmone, TCh«i
227 Gloford, & Nicolai de Ly ra 228<br />
y^ a Septuamtaannh.TyTUsquondam anguRiata dimitti<br />
^ tur,vtcxplcK> folitudinis tcmpore carmen meretricnm<br />
A in laudcs Dci vcrtat,citharam aflTumat , omneschordas<br />
concinentes habeat , vt poftqudm bene cecincrir, apud<br />
Deum inmemoriafitquxgpfornicationcm obliuionitraditafuitin<br />
priftinuni<br />
reftituatur : & mercedes c6<br />
grcget diip .Quis ergo noh<br />
habeatfpemlalutis<br />
fi bene a<br />
cccinerit,fi chordas.i. virtu<br />
tesbcnccopofuerit? vndej<br />
Pa.,.e/;»t^^^^^^<br />
tveluti.<br />
ffflcrces<br />
'Critcum<br />
V&!.8^.<br />
Daniel.?.<br />
Gen.r-<br />
* <strong>The</strong>odGrctHs.Immcnfa<br />
domini milcricordia, ipfi<br />
Tyrij pcr immcnfa feculorum<br />
fpatia peccauerant.dris<br />
circumfcribit tcmpus vltio-<br />
nis. Vita vniusregnisaut<br />
potius vita vnius hominis<br />
annis fcptuaginta,& fraenat<br />
ludjBorum fuperbiam . Na<br />
quod tempus prsfiniuit Ba<br />
3 bylonicxcaptiuitati,5c vaftitatiHicrofo!ymoru<br />
, ide<br />
praefinit vaftitati Tyri.Idcm<br />
enim,& Iud2orum,& gcntium<br />
Deus, & ipfius eft ter-<br />
ra, &plenitudocius.<br />
* Procop.O Tyre,tamdiu<br />
caftigabpris quamdiu vrbs<br />
ipfaDeoconftituta, In qua<br />
quia infurrcxifti sequalcs<br />
cum ea poenas quoqs luitu<br />
ra cs . lugu .n. feruitutis 70.<br />
annospaftaeft, quodtempus<br />
humancB vita: ad Dauideprsfcribitur.<br />
Idem & re<br />
dciiaftata clT: fortitudo vefttaEt crit in die ilh<br />
: in obliuione cris 6 Tyre ieptuaginta<br />
an-<br />
a Tlnobliuionefuntpo/lmorcemeiusrSc li untum vixetit inregno,quo(i<br />
nunquam legiin'"!. 5" Cito obliuifcUntur. f B-" dificat*.<br />
nis^ficutdit^srecris vnius. Poftfeptuaginta<br />
^ autemannoseritTyrotquaficlnticumme<br />
fet,profua<br />
T Tyrn«.<br />
in eosbencuoletia brcuiorcm cfle voluit, vt D<br />
calamitatcsingruentcsaucrtcret, prasfcnrcrqj tcinporis<br />
progreflli maiorcsficriprohibcret.ANiniuitisauccum<br />
penitentiam egifl!ent,non alia ratione decreras certo die- ^o»:<br />
rum fpatio minas remouit, quam folet mcdicus a fignificata<br />
antevel fedionc, vel<br />
a5^Qux piiusa veto fponfo rcceircrat. b f Ifaiasdac eiconniium vtpceniieat.eciudicium<br />
euadat. c ^Vt bene tendantur cbordx. dl^Cantan<br />
do roifetias<br />
tur^.<br />
^" Imitaildobonos,<br />
rctiicis. Sumecitharam circumi ciuitatem<br />
a ^ Piius. 5^Eccle(ia. TDeUbijshuius metrtricis llillacmel,in prouerbijs.<br />
b fAbamatote. 5" A Dco. c f In laudes Dei : corde,voce, opere.<br />
(j merctfixobliuionitradita, Benecanc,fre-<br />
T Domini. f Apud Deum.<br />
quentacanticum, vtmemoriatuifit. Etcrit ^<br />
a r perfeftipoenitentix. b T Benefaciendo. c f Vetus medicus.<br />
poft {eptuaginta<br />
annos vifitabit ddminus<br />
a "f .Sicutt-mi4u!ndsfolatum. b f Fanitencem. c 1 Quas habuetat ant^.<br />
d 1' l^.in alieiias ouaJ ptius habuit.<br />
& TyiuiTi;,66:educeteam adtmcrccdcs fuas :<br />
a 1 TempU' f- bf,Negotii!i tui. 5^Q'V verfusin Ucbrxoin<br />
didtur: Et crut<br />
q:*o defcribitur readificatio Tyri in fpirituaUh.cu<br />
negotiationeseius & mcrccs eius sa^tificata: «n diio,&c.<br />
^od dicunt aliqui impletum fiijje tempore ^Ltmia: pofl reditum<br />
captiuitatis Babylonic
^25?<br />
-lod vcl nunc in Dci ccclc<br />
;saiux ibi habcntur quori<br />
ic licct intucri. Addutunt<br />
*utc his,g cora dno habitat<br />
CiD. XXXIIII.<br />
idert<br />
ifr, cJ^f.Poftfpc<br />
ciale scntiu fin<br />
gularum corrc<br />
ptionc lud^,<br />
L\XC,l9-(.<br />
huc.6. d.<br />
t Ceflabit.<br />
^3 . ..<br />
a Luxitvtnd(mtnjn{irmatar!'<br />
T Tctrenos.<br />
tis eii. In coriimmaticne mu ^io vbrabic tcrram,&t peccabunt habitato-<br />
I Gloford.& NicGlai de Ly ra<br />
diprxteritarum dcliciariim a f smpcbuiu.ndK-noMiiiino. bi Aiiia-oKs.<br />
rccordatio erit materia crurcseiusrideoqj<br />
infaniont eultores eius, & re-<br />
CiatUUm. Vnde: Purpurai" di<br />
j^Aiijsdahinaw. b
T<br />
^<br />
^33<br />
a S(cretummtiimmthi.^CC<br />
rcttft plenius cnarrare pre-<br />
niiabonorum, nccpoenas<br />
malonimqucprxuidctpcr<br />
indc dolctdi-<br />
rpiritnni : &<br />
cci\s -.yxmiht.<br />
b form'tdo^& foura.Voffvint<br />
hictam ad tcmpora marty<br />
j rumqi amadtempora Annchriftireferri<br />
. Immincntccnim<br />
pcrfccutione mul-<br />
tiformidinctormeti,Chriflr.m vccc. 5: non corde nc<br />
cabant,& poO pocnitcrc no<br />
fcbant, & ficin foucam cadcbant,poft<br />
inftante diabolo<br />
in laqucum arterna: dam<br />
nationis.licctiam fictm te-<br />
porcAntichrifli.<br />
* Seucrus Antiochcmis.<br />
Habiratortcrrceft.qui aco<br />
gitationibus , & mcditatione<br />
rcrum cocleftium auo-<br />
catiir,tcrrcniscogitationibus impl catus,6c excogitat<br />
rstioncs aduerlum veritatcm.<br />
Hicenim propriehabuat<br />
in tcrra , vcluti dauis<br />
quibufdam affixus folo, &<br />
humanis cogitationib'g'a<br />
•<br />
;f':s, adcoclumanimum<br />
tOilere non potcft , hospcrdctDeus.<br />
c .^/"rr;/«»r,jeccataquf pr'nsi[;noiaievirtebatur, quia non paniebat.<br />
plicuent de fouea tcncbitur laqueo , quia 7<br />
af Fenclh; Antichtiui. bfldeo. c T Qui refpicii .ctram , & facit 8<br />
eam treHiCre<br />
c catara»5l?dccxcclfisapertgfunt;et conaitien 9<br />
a f icrr«motusncnietunt petloca.<br />
d turfundamcntaterrar.Confradlione confrin<br />
c geturterra,cotritionc cocereturterra. Com-<br />
a f 'nte vel habitaioics: Omnia cnim in momcnio tianfibuni .<br />
motionc coinoucbitur terra, agitatione agitabitur<br />
tcrra ficut ebriu.s,& auferctur quafi ta<br />
a f Vi non icfurgit.ideft non Ci habiutio hominum inea.<br />
b T rondete, quji in Z>< haria fcdei liiper lalcnmm plumbi .<br />
f bcrnaculu vnius no(ftis. Etgrauabit ca iniqui 1 1<br />
a f Ideft, noneiit icirena conueifatio, vcl piiftinzutr liaius.<br />
tasfua,&:corruct&non adijciet vtrefurgat.12<br />
a t Quali zgioiaBlrs. f Vindicando. Vifitabo in viigainiquitatcseoiuw,&c.<br />
b f riofhcias AniKhiifti & dzmoaet qui m aciadilcuirent.<br />
f ludicii.<br />
g EtcritindiciIia,vifitabitdomin't fupcrmi-ij<br />
n a YAeteaspoteflates,velqnosl'heltarenaamantes . I4<br />
i Iftiam cceli in cxceIfo,& fupcr rcgcs tcrr^ , qui » 5<br />
a f riouincias. btQuianon f(iu.iucriini lanAum gradum.<br />
f Animzillorum.<br />
^ funr fiipcr tcrram. Et congrcgabutur t incon i6<br />
af Colligati. f Similes inpocna.quia limiics in lulpa. b f infeiui Larum<br />
apeinii 8c edoditeum.f^c 5 ite in it^ncn zteroum .<br />
l grcgationc vnius fafcis in lacum.Etclaudcn «7<br />
a 5 Eaoioti facaL. b T Euocabuntiu ib infetis n reccpiit curpo><br />
f Vfque ad iudicium. ribusliatim ad pcrn.i> ieir'"1jntui.<br />
*" tur ibi in carccrc, &poflmuItos dics vifita- 18<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
Audmimusg,lo.f.Chrifii,cuiusgloriavbiq;terraruenprx<br />
dicata.Etquia myiteriii Chrifti erat occullii,&/ecrcti< temporc ve<br />
ttris leftamenti: proptcr quod Ixx.Jnterprctesproeo quodhabctur,fupra<br />
^.cap. de chriflo:Et vocabitur nomcn cius admirabilis.confiharius<br />
Dcus fortis, parcr futuri fxculi.princcpspzcis<br />
iran/iulerunt . Etvocabiturnomcn ciusmagni<br />
conuhj angelus. Ideo didt hic prophcta .<br />
1 Et dixi: Sccretum mcu.fr duplicaturadmalorem ajfirma<br />
tione.ytl quia duplexcontinebatur fecretu, ibi: fnian, perfonJt,in<br />
t{ua duplexcotuungitur natura fcilicet diuina, & humana,quod ell<br />
vsldearduum. .Aliud tcmports , quia determinatnm tcmpus fui<br />
aduet.erat valde ociuhu. Y^m\WUUc efi pars iniidctaUs in qua<br />
propheta deploratcafum pcpuli fui ,quiainaducntuChrifti pauci<br />
ludjei crediderunt , & muUi remanfcrunt cxcxcati : C? per conjcquensforte&gaudio<br />
eUHorum priuati, quodpr,tuidcns prophcta,<br />
dicit: Vx mihi. ex<br />
cafupopuU mci.<br />
4 Prxuaricantcs prxuaricati Ciint<br />
Hicquaterponiturpr.etiaritaiio:iiuia<br />
Vrimo puaricatifuni lud.ti,Chri(ii humanitati bla<br />
p^hemantes: Eccc homo vorax, & potator vini publicanotu,6c<br />
pcccatoru amicus. Matth. n.c.fcutdo eius diuini atem,<br />
^ ntracuU virtute diuinitacis facla,damonihus attribuentes,Luc.il.<br />
b.ln Bcclzcbub ptincipcdaimonioru cijcit dacmonia.rer<br />
tio,moitem ciusprocurunte.Quartd,ipfumin fuis difcipuUs pcrfe-<br />
^3J<br />
Gloford. ac Nicolai de Ly ra<br />
236<br />
/? iUiin perpcmispccnisvifi- fccifrc, &C. Verauorum dotlrinam glorifitatus eft Dais<br />
etiam<br />
CAP. XXV.<br />
OmineDeus, &c,<br />
* Procopius.<br />
Abfoluta difputa<br />
tionedc vniuerfo<br />
pioru,& impioru iudicio<br />
cuius fineXpi regnu fecuiu<br />
eft in his Deii laudare,& glo<br />
rificare ^phctes aggreditur,<br />
b Cogitatmes anti. * Idcm .<br />
Huius cofilii antiquitatcm<br />
(Qhrift' meminit,cumdixir,<br />
Toffidefe regnu quod vobisparatu<br />
cflfd conftitfitione mundi . Et<br />
Paulus : Sicut elegit nos in ipja<br />
mundi coflitut>one,vt jan^i, &<br />
fate expreflit<br />
Quia viderunt ecuti meifalut«re<br />
tuum,quad parafli antefacie omniu populorum.Et Zacharias,£t<br />
erexitcorn» falutis nobis, in domo Dauid pueri fui . Sicut locutus<br />
ffiperosfanchrum, qui dfxculo funt prophetarum cius .<br />
^men<br />
b<br />
c<br />
^<br />
rrfl>t8u luminis patrif fccundum quod dicitur ^poc. 2 1.^. Ciuitas<br />
noncgctfolenequelunavtluceantinea, fcddari-<br />
rasDciilluminabitillam, &lucernacius eftagnus.<br />
2 Cum regnauerit dominus exercituii. id ift angetorum.<br />
3 In montc. Scilicet catefti de qua dicitnr Gal. 4. d. IUa quas<br />
furfum cft Icrufalem libera eft , qus eft mater noftra.<br />
4 Et in confpcdu fenum fuorum.^ciZ/cfr patriarcljarum,<br />
prophetarum ,& aliorum fanBorum . FueritglorificatUS.<br />
tu, exai<br />
jiiam fecifti mirabilia Itabo te 3,<br />
tebor nomini tuo , quo<br />
a Kctt.buendo vnicuiquefccundum opela<br />
fua<br />
, &<br />
^ TQH.
t^oMa<br />
I o ficco.<br />
aii. 26.i.<br />
/il^a Etf.iciftdc-<br />
'^\ mhnn: •}: PrO-<br />
'<br />
copius.Ncdc<br />
lcifb vfurpa<br />
ri putarct<br />
lu-<br />
dxi, gratiaq<br />
in caetcrasgc<br />
rcsdjfFulacfl,<br />
hisucrbis ad<br />
ijciuEc facist<br />
CTf.&bibcnc<br />
ucrc uitis ui-<br />
nuillud,qdfc<br />
no priusbibi<br />
turu affirma-<br />
uit Chriftuv,<br />
doncc nouu<br />
cuaplisincjc<br />
jo tumeret .<br />
]> Qui ad incar<br />
narioneChri<br />
fti itVa refe-<br />
fcuniex-runt,pcrni6ctruni,<br />
& tcm , ccclefia<br />
^^''""'"defimiata di-<br />
:reUmcnC"n"t,qua:&<br />
.ocffobu Ipccula & pa<br />
mniuni cis Vifio ^p<br />
p shini , do^matQ aiti<br />
•<br />
:°^"'"f<br />
tudinc, alamiuodo-<br />
ri'omncsruniq'-.q»»«^<br />
o!>. t£vocat.Pcr<br />
vjnumaut&<br />
vnguctfi my-<br />
I<br />
m\<br />
Ifak Cap.XXV. 238<br />
• «Vcittunileruralem ^Hicviii:cena di<br />
ffultjfHts. 16 Connimam pin'rmiim.i,conuiui„mc.xccllcn<br />
tif]imii,h.ibtsinjc ornneJpiiituaU ddciiatnemTi, quod de(i'inattir e<br />
deicdabHtacorporalta hic exprejja.runc emm dedit difcipidts futs<br />
corpusfun in ctbu^&Janguii.einpotum: & hoc facrawcniT, c(i ani<br />
m^rnax,mt:reJcciiuH&perapoHolosfiivs,&difdpi,losfccit,&fa<br />
ctt hoc c-QUitiiu mimflyan omnib.Chrifiianis pcr orbtm dififis. ^li<br />
qui autcxpommtsiudconiiiutii de coniiiuio a ludxisfatioprogat<br />
dio (lcinterfeaiottcnolvfcrniufcdhoc noyidctur bcucdiclu.Tu •? 1<br />
Ula htflona no e(i dc canone,nec apud Hcbrxos habetur.Tu quta ijia<br />
expofttio nou fc habet confequenter ad prxcedctia.& ideo melius ex<br />
fonitur ptimo modoftqtiendo jikxandrum.<br />
17 Etprxcipitabif.fya- efi tettia pars in quaponiturcuaftofe p<br />
cutidi mali.f.perjccuttoms antuhrifli (juxgrauior crit omnibiispr.t<br />
cedent,btis,cum dtctttir.Et prxcipitabit &c. idefi, in monte Sion<br />
tn qtio fmt tcplum,vbifla:uetantubriflus (edtmfua. fecundZ quod<br />
dtc'tur2.adrh(ff.z.b.deantichrifio.({>cxto[\ctmiupraomnc<br />
quod dr Dcus au t q^ colitur, ita vt in templo Dci fcdcac<br />
& Chrifius eum,ibi interficiet. vnde ibidcm ftibdit apojiolus : qubi<br />
dominus lefiis interficictcil fpiritu oris fiii. secundum alios<br />
yerohoceritinmonteOliuttiinilLoloco vbi dominus ajcendit in<br />
cftum,& iflud communius tenetur.<br />
1 8 Facicm vincui i &c. idtfl, faciem antichrifli,qui erit qu.^ri<br />
quodd^m vtmulumconsiyingens omncs populos fub fu.ipoteJi.itr.<br />
1 9<br />
Lt tela quam orditus c([.i.procefium fuu & intcntioncm.<br />
20 PriCipitabif./i.Cf efi quartapatsin qua ponitur cofcctitiofc j);u;{j
E,ib.4.e.i£.<br />
^19<br />
t Ft dictntm itla dict &e,<br />
* Thcodorcnis.Saluati p<br />
^ Chrjnfi.cu vidcant fpcrata<br />
bon.ipoft h3c vita,hoccan<br />
+ "itpeft^bi- ticoSaliiatorigrasagi^u.Hic<br />
:» scciiial<br />
inqniuut.laboin frudus,!?<br />
titia (cnipitcrna,bcatitas,3c<br />
votuptasnuWo claufafine.<br />
Ircncus.Sicutaducnicn*<br />
te pcrfcdo, non altcrnm<br />
patrem vidcbimus,rcd huc<br />
c]'icm nuncvidcre concu-<br />
pilcimiis: Beati.n.tnkdo corde,<br />
tjimtium ipji Dtn videbunt . ita<br />
aliui« Chriftum &<br />
ncque<br />
Dci filium,(edhuncquicx<br />
M jria natus cft.vt ai t liaias,<br />
jflcr^Hilin;». Eue dominus Deusnoftcr.<br />
i in Mcdio c- l> £t tritnrabitur Moab, &t.<br />
MK<br />
Antichnfi!<br />
(ici«fti«.<br />
B<br />
Licctgcncralitcrde cofum<br />
mationc mudi loquerct,nc<br />
til plcntia omnino ncgligc<br />
revidcrcc', nominatMoab<br />
inimicu Krael : qui fecitcu<br />
fornicari cuMadianitis & p<br />
fccrari Bcelphegor,q intct-<br />
prctat Priapus.Contra que<br />
Gioford. &NicoIaideLyra<br />
«Entnorimabmnri. hifAbCotpe» mo»i*llb«m' «tTlemEnda.<br />
— •• -<br />
quiadomin*<br />
locutus cft.Etdiccntindicilla:<br />
im puiau(run'. b T Eft- 'aTQuem incirdiilihonilirmtaniumpuiauerun'. b T Eft- t^ftvtnAt><br />
c T Patiendo<br />
»n.lc:EvOfiftadoii i-iO & virUifTa^r.Sc a^r,!)c con.^cTve-rbiseiut con.^cTv^e-rbiseiut credidjmuj.<br />
credidjmuj.^<br />
Ecce Dcus nortcr ifte,1t<br />
cxpc«?tauimus cum,6^<br />
a T Promidj conipIenJo. f Eft. b T^Ei^o.<br />
faluabit nos. Iftc dominus/uflinuimus cu, ct<br />
• TCor.iOre. T rJefaucibuj morti''repri. b T Mrn e. c T Sjluitione.<br />
cxulrabimus & Ixtabimur in falu tari cius :<br />
k T 'oiia'is,quarante in meirbrisfuij Uborabar. b T Sion .<br />
T Ecclefla . T Dediabolo & piiDiipibui T KituPaleliinr. b 1 Sieutfolen' quilabumut .<br />
(» I Et diccnt.|.'«'ii -i, quando v.dnhunt Chrijtum in forma gloriO'<br />
fa,& dicemcm m.Vcnitc bencdi-fti patris mci,&c. Mati.2$,<br />
2 Ecce Dcus nofter.P'i/»^//zV m demoniiruta humanitate,<br />
3 Expcdauimuscum.Pcrver^mJlipfw .<br />
4 Etlaluabitnos. S';c««pi-o»»//ff. 5<br />
ficut tcruntur<br />
palca: in f plaufti o . Et cxtcndct manus fuas<br />
1 Domino . T Toium cotpuj .<br />
tfub co,ficut cxtcndit n atans ad natandum :<br />
TDominus TDiaboIi. T Opetuin poteitix.<br />
&: humiliabit t gloria cius cum allifionc ma-<br />
a T ''celliies. bT '"
241<br />
^ a t rhs fpr.Vox i u noruiw,<br />
% & nuncA in futuro.<br />
* Procopius.<br />
Eft autcm<br />
caticum ciufniodi.Ecce ciuitas<br />
munita , Salutarc no-<br />
flrum.Ncquc cnim muni-<br />
tainfcrionfta mtcrris, vi<br />
capta (xpius & cxpugnata ,<br />
l"cdrupcriorilla& munita<br />
^ m cnks Salucarc.quod Icfus vo-<br />
tcriu tii cabulo apud Hcbr^s figni<br />
inhu ti- ficatur,;diciquc3t.Eftcnim<br />
.nitoaici ipfcbcatorum faluator, cipce.<br />
in pa murus & cjrcummu<br />
u. * ralc. Cuiusportaium ap-<br />
Bpci!ntioncm,manfionum<br />
]bdcm cxiftcnriumaditus<br />
r.os dccct intcUigcrc, cp no<br />
Iudxis.non liracti.vcl quibuslibct<br />
alijs fimplicitcr,<br />
fcd iis tantumqui iuftitia,<br />
vcntarcjn5: pacem coliJr,<br />
apcriri iubct.<br />
li7.c. h ^peritepcrtasHoCCZnccoltajicnmrcpciuc<br />
mutat pcr«<br />
•<br />
fonas.<br />
c Tortas. iuftitiat Vndc.<br />
•<br />
^pcriie mi.pcrixs luiliti^Voz<br />
XX \'iix & juftitixjfidcs.clia<br />
ritas, humiHtas & cztcrat<br />
virtutcs . Etportarmortis,<br />
iniquiras,infidclitas, &cxt.<br />
1 vitia. Quilibcraturdepor<br />
| tis mortis, potcft ingredi<br />
liire.<br />
^\<br />
portas virx.qui has no fuc-<br />
ritingreftus , non inucnict<br />
vnam portam.de qua : lUc<br />
portanommifiufii inirabnntin<br />
eam. Pcr plurcs margaritas,<br />
Q ad vna margarita vcnit : &<br />
pcrmultas<br />
IfaiarCap.XXVr.<br />
• « Confeflionis.Tfroteftio.fHoc efl cjnticnm Sanrtoiuni Chriftl b^O.<br />
c fChriftus.<br />
u ^ ^**"<br />
a hida. Vrbs fortimdinis f noftra: .Sion faluacor i<br />
a T AChii to.b f Ope^atio:^ Fides. 5 Non lufficit files nili bi.nisopctibujconrumc"i'.f<br />
Df viuisUpiiJibi'1.<br />
c T frophcix d^Dejsid piigi:lo.d<br />
Jemper<br />
tuc.tSc'<br />
1 tidc donrt-<br />
Bo ia<br />
perpetuii,<br />
()uia ta<br />
«iomino Deit<br />
pa(i(u cUoni<br />
nit mHniiirv<br />
bur.<br />
Pfal.4/.i<br />
t callctn iufti<br />
p 'i$ rcac.<br />
rium.<br />
jdcltjcrabic.<br />
F<br />
I manc ^u>
ICd.iif.i.<br />
*<br />
Qiionijm<br />
cuiii jirimuni<br />
iutiicutuj vc<br />
uerunc in ter<br />
nm iuliitijin<br />
dtiliccruiit<br />
t ttiifbricordia<br />
adccucus<br />
c(i iuipiui.<br />
inon reuerebiiur<br />
ni.iic(b<br />
tciu doinmi.<br />
fvbi dcbcoat<br />
tedi Ciccfc.<br />
B<br />
iredtamen fo<br />
luin tui n>c-<br />
Biofcs iutnus<br />
Lib. cotra (cr<br />
inoneiii, Aru<br />
i .<br />
norumcjp.<br />
Damii.iti for<br />
inani tilij ho.<br />
iniius 116 Dci<br />
vidcbuac in<br />
iudtcio.<br />
DCHt. }'.<br />
H3 Glof .ord. & Nicolai Je Lyra 244<br />
a A/irercJtftr.Dominusadprophctam.An mircrcmirjm-<br />
vtdifcat.fcilicct dcmcntiam mcam,cium iplclalpio.i.itav<br />
uaturquafihocmcliuscd.<br />
b £i«£;«Vi/cfr/;«y?.yirf.q.d.quomodopotcntnoflctuamxu<br />
lWiiam,cxpcrtns tuam clcmciiuam?<br />
c injo«v<br />
tcxccl<br />
ioPG<br />
Lib.i I<br />
cip.i<br />
19 Moricntcsnonviuantgigan.H/cf.rpyict/iaVcof/wrf/wrrfw- q,Ji<br />
plexcorrcUriii.Sciundiipunituribi:Di^cil\Zt)gll{\ia,SttpcriuslociiS
24^ Ifaia Cap.XXVl.<br />
a Tcrdidifliomnetv.Lxx.mi<br />
fculinumcorum, Hifdcm<br />
a<br />
cniin tribus litcris T<br />
, zai&<br />
•AdgotiaminiudicioniChnmilientur h<br />
foftc! nmalo, velharefi<br />
TQliisrncrtuiinpeccato, &<br />
c
-c<br />
Sermon.i.de<br />
confohcjone<br />
cnonuorum.<br />
B<br />
247 Gloford.&NicolaideLyra 248<br />
* Auguftinus.Sicutrorc<br />
madcfada fcmina gcrmi-<br />
nant , & fic exurgunt rore<br />
,<br />
fandi (piritus<br />
ofla fiddiQ><br />
vifitata cuni fuo corporc,in<br />
acternaglonagcrminabunt.<br />
a Vade popul' meus, * PrOCO-<br />
pius<br />
. Cubiculorumnomi-<br />
nc intcUigit man fioncs ilias<br />
quiapud patrcm mult?,fin<br />
gulispro mcritorum rationctiibutae<br />
funt:Sunttnqui<br />
dicant, Dci pcrfonacosdcmulccntcintroduci,quifal<br />
uatore fpiritii cunftisanun<br />
tiantcs,grauibus malismor<br />
tiquc<br />
a 1" In battatium. b T nrm nusad martyrcs T O martyres.<br />
detrahcs in ruinam . Vadc populus meus ,<br />
^<br />
a f Cum oraueiii intra m cubiculum tuum, &c. bT Ponedominecu- ""<br />
llodUmori meo. TSepukhiJ<br />
cTSrpuUhnim.<br />
intra in cubicula tua,claudc hoftia tua<br />
luper ?<br />
1 T Fiuere bono confcieiitii. bTVTqucid uidicium. cT Adcnmparationem<br />
iteinitatit. f Ideft quali<br />
bicue tcinpui eft. d T Reddam ipfis lecundum ope-<br />
a T Tcrrcnoium amatoiis .<br />
quitatcm habitacoris tcnx contra eum &<br />
T Vox fanguinis fratris tui Abel clamat ad mcde terra.<br />
b reuelabit terra fanguinem fuuro,&: non opc- ^<br />
T Martytci,<br />
riet vltra interfedlos fuo.s .<br />
NICOLAVS DE LYRA.»<br />
^ I Detrahes i n ruinam. /rf ejlgebemam. Et accipitur<br />
ra pro peccamibus in ea habitatttibui eo modo loquendi , qui dici-<br />
^q<br />
tiqucfuturicrant obnoxi/, D<br />
omncfquc vnius nomine<br />
vcrbisiftiscopellaic, percu<br />
bicula,fepulchra fignifican •<br />
do.<br />
* Grcgorius.Cubiculain- ''''^"'•^<br />
fccrcta me- "^ ^'<br />
tc, abfconderc modicum ad mdmentum do- 4<br />
a T Quam <strong>The</strong>fmrizant fibi inn>a;nitentes .<br />
5<br />
necpcrtranfeatindignado. tEccccnim do- 6<br />
aT Indiciudicicijvidcb.tuicgiedimalisfcilicet. bTMifeiieoidia pie J<br />
c •<br />
taflocusnus.<br />
Vindicando.<br />
g<br />
minus vtvifitctini- „<br />
cgredicturdclocofuo, b T grcdimur.cuni<br />
ts noftrac intiamus. Oftia<br />
autcm daudimus, cum iUicita<br />
defidcria cocrcemus.<br />
b l\euetabit tena. Tcrrcni<br />
Habitatorem.<br />
habitatores deftruuutur .<br />
hlc tev<br />
tur:TerradtHruBa,quandoeius<br />
X Vade.H/c confequenter defcnbitur reftirrc^ionis tcmpus.Tof-<br />
jet enim aliquis crederc expr£ii£lis,qubd effet propinquumtcmpus<br />
refurreHionis, qitod non efl verum: fed eritin fine temporis, ideo<br />
dicitar: Vade populus mcllS, pri'ts recedendo de rita prsfenti.<br />
3 Intra cubicula tua. UeH fepukhrum quantum ad corpus.<br />
& purgatorium, quintum adanimas eleclorum, qui tamen hahent<br />
aliquidpurganium infutiiro. Veltimbim patrum quantum ad pur<br />
gatas & ante apertlonem ianu^ permortem Chrifli, velcxlum<br />
empireum, qnantum adpurgatas pofi apertionem ianux .<br />
4 Abfconderc . Qjfia defun3i ab homimbus huius vitafunt<br />
r-. abfconditi.<br />
.<br />
5 Modicu m ad momcntum Qum tempus vfque ad iudiciu<br />
fefpeHn xternimis eft modicum, &c. Hoc modo dicitur animabus<br />
'^<br />
eleBo-<br />
A D D I T I O I.<br />
J» cap. le.vbi diciturinpofiilla Nomcn taum,fcilicet lefus<br />
& memoriaie tuum :<br />
Quomodo Deus nomenfum proprium, Jcilicet Tetragramma-<br />
.<br />
tonreferuauit Moyft.EXod. 3. d.legitur fic Hoc eft nomcn<br />
meum in a»ternum, & memoriale mcum in generatio-<br />
ne, & :<br />
gencrationem<br />
ybi in additione ibidem fuit notatum<br />
hoc dicitur: Hoc esi nomen meum, refertur ad nomen Domi-<br />
quod<br />
ni Tetragrammaton: quod proprih ftgnificat effentiam diuinam ,<br />
prout ibidem fuit expofttum. Et quodfequitur: Hoc efi nomcn memonale<br />
meum , refertur ad nomen lejiis , quod eji conforme maxime<br />
nomini Tetragrammaton, prout ibidemfuit declaratum . Et de<br />
hoc illud<br />
propriyinteltigitur adThilip. 2. ^Etdonaui illi nomen,<br />
quod eft fuper omnc nomtn.f^ ride inperfona expeiU<br />
tium, feu defiderantinm Cl/rifli aduentum Ifaias<br />
dicehat in hoc loco;<br />
Dominefuftinuimus te nomen tuum& memorialc<br />
tuum defiderium animcE. q. d. defideramus<br />
notitiam nonfolum<br />
nominis tui. nobis in veieri teHamen<br />
Icilicet, Tetragrammato<br />
topropofiti , fed etiam notitiam memoridis tui. qubd fcilicet efl<br />
hoc nomen Icfus, vt di8um de<br />
ejl, quo plmius habetur in<br />
prxdiBtt<br />
additione .<br />
A D D I T I O II.<br />
Itt eo cap. rbi dicitur in /)o/?//.Indulfifti domincgcnti,<br />
Vbiin tranflationenoflra dicitur: Indulfifti domine gentf,<br />
&c. InHebrxohabeturfic: Addidiftidominegcnti, addidi-<br />
fli, glorificatuscs, elongafti omnia cxtrcma tcrra:, & fecundum<br />
iliam itteram proplHtatoquipn dcadditione gentium ad<br />
populum Ifraeliticum: Et eft fenfus: Addidifti domine genti.<br />
rcilicct Ifraditicit , gentes aliarum nationum. Et quia<br />
ex hac additione<br />
Deitsfuit magis glorificatus inquantumnon folum lauda-<br />
tus cfl in Judaa,fed etiam dfolis ortu vfque adoccafum. ideofubdi-<br />
tur: Addidifti glorificatuscs.£r neexhocintelligeretur,qubd<br />
omnes indifferenter fuerunt additi pcr vcr
ar.j. a<br />
(jr.6.c.<br />
C A P. XXVII.<br />
,^ "H ^ie illa. &c. TraduntHcbr.tM diabolu(id eft cri-<br />
^Jf minatorem,qu6d grcecum nomcn cft}hcbraice<br />
. ^ dici iathan.id cft aducrrarium.vndc.5'/ai»dryj;/;j«<br />
a dmnseius , vt adutrjttur « .DiCitur & bciial . id eft apofl.ira.<br />
id eftprxuaricator,&<br />
_b(bue iugo vnde: Q^^ rom.<br />
nn.^o. C r/iuniccttiu Chnfii ad beliat ? Di-<br />
li^o c.<br />
citur quoque, & alijs nomi<br />
t-in d.<br />
nibus vndc: «/"/»;«<br />
rtts cft magnurn cctum.llt: 'H.nn<br />
qd capkslcuialha iMtmo. Et ali-<br />
bi: Dracoifre.fjiian forrnafiiud<br />
c|jlyp.i n iii-deniiP. faduseflcnim, \t<br />
angcli illudatci. vndc Apo<br />
ftoli accipinnr poteftatem<br />
calcandi lupcricrpcntes, Sz<br />
icorpioncs.quia crgo ab eo co.c<br />
b<br />
locofciiicct, Dominusdifll<br />
rumhominuminteritumduroilli&magno,validoq;<br />
gladio tradetur:cuius nomine vcrbum Dei viucns & ef-<br />
Jicax & quolibcrgladio acutiiisfignificatur. Qiio quide<br />
gladiocuminterficcrein priori aduentu Saluator noluit,<br />
fcdadoriri tantura.ciufque viresinfringere& con<br />
culcare . Sed interficiet tandem pccnitus in mundi con<br />
fumationc.<br />
ai4;8.b. b super Uuiathan.Grcg. in moral.Draco vt fertur m ter<br />
c<br />
raicrpit,natatin aqms, volat inaere.IndcDiabolus,&<br />
ftrpcns,&cctus, & lcuiathan .<br />
c Fedem.Lxx Fugitiuu. Tuc n. fugiet,q fugcrc ncfcic-<br />
bat ncrdes illud: Qho ibo afpmtu tuo,&c: Vndcgdarapul<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
Cap. X X V I r .<br />
ISJ dic illa. Vojlquam dcfcripta cft gratiarum aHio de<br />
Ifai^ Cap. XXVII.<br />
xxvir.<br />
2ya<br />
chrelufit m g.gantomachia; r)/.o/i,^^;r F.fc/4^.^.«,y-,,„-^, ^<br />
accelJertsoras, Juh louejo.pererts . Lcuiathan additat^^^mfi<br />
corum intcrpretatur quorum,nifi hominum>Rcae an<br />
tem additamentum corum dicitur,quia poftqua Driml"<br />
cuIpamalafugseftioneintulir,hancquotidie Se" ,a<br />
uibus pcrfuafionibus non<br />
a<br />
N die illa<br />
T Animaduerte .<br />
vifitabic doa<br />
T Verbo id ell<br />
filioper quem luditabit<br />
patci. b T Impiiit.<br />
minus in gladio fuo dii-<br />
a T Vt omnes compia^hendat . b T Vt nc-<br />
moiciillat<br />
definir.Lcuiarha gpc ifte in<br />
co quod fc homini tradcie<br />
fpopodit tortuofis ad cum<br />
finibusirrepfit.Etdum falfo<br />
mipofTibiIia,pmirrit , ve-<br />
ra&polTibiliafuftulit.querendum<br />
nobis, curquifcf-<br />
„ a ,. „ ^b Pcntedixcrat&tortuofum<br />
ro , 6:grundl & forti, 3 iHilubiugebat, inierpofuit<br />
a T Leuiathana.idicamentum eoium , pcr- 4 VC^ftem ? Nifi forte-QUOd in<br />
antn.hiafim: cumcnim fc addcie promittat, minuit. fprn^r..;o ,..._.:. j- n<br />
b f serrirneaud„.uc. leipcntis tortitudinc fluxa<br />
pabit tcrram,& nudabit eii,<br />
|.iy.d.vfqucad pr.xfcns capitulii c<br />
fupcr<br />
contra totum orbeincon- d<br />
lcuiathan ferpentcm y ^°!''.c'cs, invcaeauteeft<br />
aT.Malleim --"* ""'^'"'^<br />
vniurrroterra:. ...M.... .v.ia.. T Alias .->iia3 claudemem: ...HUUV...W..). ' co ..w qubd .JUUU carccre VdlCCJC fuo I UO - mul IH U I + 1 I rigiciltas.<br />
.-'<br />
^ ,<br />
3<br />
toidaul.T t. b TCJniin veritate nonftetit. cT q;ii diiigi non potelt virga UUnC, & duorUlll fic-narpr<br />
•<br />
^ vXCxJ r"''T' 1 r c<br />
veaom & t&molIem:&vcaenomi<br />
fupcr<br />
leuithan<br />
ferpentem tortuo- 6 nat, & -...-«.. icrpentcm Surus<br />
r<br />
T<br />
a T Quj 'brorbuitlonara. bTMundofalfo, &araaro. .7 Cluinnf ^0-«».. r,,.,).--.^ 1<br />
fummationem mundi u- ^ fnm &orcifler^rnim nni \n mari pfl- rn Ai^ l 3"^'^^ malitiamol-<br />
^Pe,'^<br />
diciumorxdarieft &-no ^ iLun>OcOcaaetcctum,qunnmaiieit. Indie 8 hspcr blandimentum<br />
UltJUUipi.iEUCtLlCll,0CnO-<br />
Ve- ^^<br />
V.T Vinca Vineafaaadldileao. faaaelldileao . COlIminProDlieiis.Sraliisfi.n.-^;. CP.„„.!„, ... A.V .J:„:. A .<br />
TOlim in Prcpheiis.&alijslanrtis. TPopuIus lu<br />
^zofum. bTlnebriata. cTCanticum dolor. H T l>omino.<br />
illa t vinea meri canrabit ei .<br />
Ego domi.^<br />
TQ2>'a. a dicium prxd ftfi eft , & no<br />
Buiflimu,«;inimicus deftruc-<br />
^ turmors:contradiaboluni<br />
T Ve! modo abomnibusaduerfis.velobfcruodans locum<br />
^^^'"'.^cxtrema<br />
rententiacft,vt in-<br />
poeniietia:<br />
b" T In iudicio. c"• T' C^uia conueiti non ml. T Calicem va:<br />
viila ducaturgladius fupcr cu ^" . :"?<br />
'""""" "b" "" "^<br />
^'""'"^^•_ ,<br />
><br />
Procopius. Moics in "^^'<br />
ge ^^' ^^^"o eam; t<br />
repcnce propmabo ei,<br />
ncfi fraudcm fcrpcntis reci<br />
taflicontentus,quideum ftipplicij mancretprjrtcrmifit<br />
qaod nucpropheta facit. Virga Dei «^is<br />
dicitur,quia vfq,- ad nc-<br />
9 <br />
^Us,quaprtrrtoponitt.l^odUeteB^^^^^^ --/''^-e^^^S^S^ST<br />
dofoluiturdupicxqu£iio,ibt:EsXiDom:xn\Xi. dofoluiturduplexquj:ftio,ibi:Es,oDom'm\XS. Cir- Cir- Vuru.&^minu. t^SnJiJ... 'L; ,: \:.^^"T^^^ "^'"""1<br />
p!tru,&optimu.yinea igitur meri,hic<br />
accipiturfadctasfupcrnovu<br />
dicitur :<br />
I In die illa. Scilicetiudicij gencralis.<br />
z In gladio,&c quamumad pcne afperitatm.<br />
3 Et grandi. quaatum ad cius laiitudincm.<br />
4 Et iOTli:<br />
quanturn adin.mutabilitclem.<br />
5 Supcr Icuiathan,&C per lcuiathan,qui bic bisponitur, &<br />
per cctum, idem inteLligitur,jcilicet diabolus vt dtcl'im fuit «ofrf. ancqtiah^rcticorfi.dadofibi vcrala-<br />
picntiam:& a violentia lyrannorii dando fibi patientia.<br />
1<br />
i\epite fpinabo ci. pot um aduerfitatis temporalitatis.<br />
^ l^cjortd
tFiCKt.<br />
t FrBdu.<br />
flpfe eam iu<br />
Jicabit folu<br />
ia propagini<br />
bus eius ipactum<br />
lugeri,<br />
&aufctet ve<br />
to fuo duro<br />
tcpore cjuo<br />
fiit. Datui<br />
f poruerint.<br />
f Calcis.<br />
PfalmiS.<br />
Ciuifio.<br />
2Jl<br />
^ Voxpatrisde<br />
jj<br />
liberatiue mo<br />
rcnoftro, qui<br />
magna fadiiri<br />
deliberam'.<br />
q d.Nnttamfi<br />
lium ad incar<br />
nandii?.^"po-<br />
ttustejortitiidivttnTncam. Yt<br />
icilicct potius<br />
idagat fortitu<br />
Euangelijclemcntiam,quinofuntfaluati<br />
audontatc<br />
lcgis.<br />
b ifrac!,\d eft<br />
lu-<br />
populus<br />
da;orumcon-<br />
ucrfus,vidensdoctrinafiliorum<br />
fuorum '<br />
orbcmfloruif<br />
fc.<br />
c Et implebut.<br />
* Procopius.<br />
Similccft,quod dixit Dau^t .<br />
Glof.ord. &NicolaI de Ly ra 2^2<br />
neVortavrfiteturconrracam,noacA'diereruo eam indignacio no<br />
\ iSj: .n^i;! .1 M M . n, ^ .n .cco.dc. .cdo. c T Peran.ipb^r.. . , rc.anph.c.cos. d, Dcu.<br />
^ihrum&c.U!f,v,vincamna.uran,np„„.<br />
e 1 Concu!c.,v. ca.n.<br />
] ^ ^^ SJ:^,. G,<br />
cft mihi? O uis t aabit me fpmeam & vcprem ? in pr?lio grddiai lu-<br />
3 , Q..n,,n,rr:::aui b« Dcii.ua..,. c i H.,um. T Chr.flus Dc.vu.us.^<br />
D-fap.^,... -.^,-j<br />
1 Dci-^a'm (uccendam cam An tcnebo fortitudme mca?<br />
parircr. potms<br />
jNonouia , f Carnc anumf.a mundum rcconciliabi, mil>.t bt Propl.etadc ApuUoli.. c t Apoaoli.<br />
f Adptx-<br />
FacTct paccm mihi , pa'cem facict mihi . t Qi^ii cgre^dientur impetu<br />
^ ;.<br />
T Tunc. «S.de b lOpetnione.<br />
T Ai-oltol..<br />
_<br />
b aiacob florcbit, 6: ^erminabit Ifrael, & implebunt facicm or--<br />
C a c Prxdi.a,ion;s. T •" omnem t»,^. rxiu , lonuscerum.&c b . i.cu, .mmifct.cotd.tetaucifixecJin. eum. & n.at<br />
tvrcsciusoccidenmi. cf Pjpuluin Iuda:oium .<br />
^ '<br />
. .<br />
'<br />
p (p<br />
doinca,vtira U,c + reminc<br />
diffcra,&fal- d bis T leminc . Nunquid<br />
'<br />
«em cos pcr<br />
iuxta plagam t percurientis le percul-<br />
J •_ ,.,:... "^<br />
j^^ondiuenimlullinuiteos.fedquiauontgeruntpcx;-<br />
Miniine. a f Msityiei. u 1 Tain rrudeliier.<br />
* "<br />
nitcniiam, tandcrain mcn.coniram-n. PiJ-ne<br />
nitcniiara, tandcrain mcn.coniram-n. *^"^"<br />
B<br />
•<br />
• ^ T^ ^<br />
fL 1<br />
{iteum?Autficutoccidit intcrfcaos t cius,licocciius eit. tln mcn<br />
c<br />
, I<br />
'<br />
olCulp*. b?CumApol.oI.adgentcs,.an(ierint. cTFerRomanos.vclindie.udicij. d^ leiufalcm. e^ Do jj<br />
minus. fQuidret.ibu-irris . .cT 1 vpoOol.. b,NrnatV ^ Idell vt vi ,u,e, pr^bea, & v„.a re!e c. cj Inali.s, vchn al.,s. ,,<br />
mittetur miquitas domif i lacob & iftc<br />
, t omnis frudus , vt autcra-<br />
,3<br />
^<br />
b r tasdomui la- P"cao<br />
Idoloru.n.<br />
afChorusAportolorum.<br />
24. *-,;;rj:'"'<br />
turpeccatumcius. Cum- t pofucritomneslapides aharis, licut .^<br />
p?optcr r<br />
i a f in quibus facri.iCibant dsmonibus. ^6 ;»^ /-^:i;<br />
lapides t rita , fcilicct<br />
cineris ailhfos<br />
, non ftabunt luci , & delubra.<br />
^Z ,<br />
^<br />
Apoftoloru<br />
qui pcr mundum<br />
idolo-<br />
In omnm tcnm exinit fonus<br />
eorum<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
Nefortevifitetur. Ideflrtec.xprojpcrisinjolcjcat.&fic<br />
pto ii^fulentifs vifttetur con tra eam in die indicii .<br />
2- Noae,& die. Idefi tempore aduerfitatis & profperitatis fub<br />
pattr't
^55<br />
Ilaias.v/«//>^j,inquit,Tf«i?tes<br />
d vifione , venitc ad rcnuntiandam<br />
fcilicct domi<br />
nircfurredionem.<br />
* Origcncs.Dcinis mu-<br />
Ifai^ Cap.XXVlI.<br />
2^4<br />
dicationinocrcdebar,qaa D<br />
auide gcntcs rccipicbaat<br />
a<br />
a Ccnterenttir.SicntDclho T lerufilein. b TOHm.<br />
lium Dci octidit.<br />
raadbdlum iuit,& popu fix<br />
lum ad ignominiam lu- a<br />
Hlijshoniiniim,<br />
fCuftoilia angdotum. c T fef Roroanos, qui« fid<br />
Qupndain. T'" quahabitaijatijpcciofu» torm»<br />
.^lum ad ignominiam<br />
,j lu- a Ciuitui enjmmunitat dcroIatacrirjtfuacioTa j<br />
i.Xi.e. dxorum iudiCauir, 6cfWn- » TAdeo. TSutgitewom^hinr b TAHhomin 1.,». 2<br />
cliabitnr. minentc Chald.Torum carclinqu<br />
viris taccntibus<br />
ptiuitate<br />
Oldaprophctauit: Sicimminete<br />
captiuitate Romarorura<br />
vcnicbat tbrte mu<br />
licrcsiSc doccbanteos.<br />
b A/»(/;cref. diuerlxfyna-<br />
etur , & dimittciur<br />
quafi delertum. ?<br />
Ilnviuciilla b 1K.omanusexercitus.vnde': Vaftauiteam apcr d.lylua.<br />
TTitus.de i)uo:5ingul.iMs fctus dcualtauiteam.<br />
Ibi<br />
pa/cetur uitulus , & ibi accubabit , 6^con-<br />
TMagiiaics. a<br />
TQiJbusconfumptijcitonioiitutvinea. b<br />
TMciaphora.<br />
r 1 • r i n ^'^'(""«Plcbi^eii.s.<br />
lumct T lummitaces- 3I0S.<br />
cius. t In nccitate meflis<br />
go^e.Vel apcrtx mulieres, .<br />
'<br />
f')"'"- -"fc«'-<br />
^^^^^'<br />
^'"'"'"T .^"'""'•^="J''?<br />
„..^'„..^.,i. .,-.i^.;u A« t) illius conterentur mulieres venientes & qu^nudatis pcctorib. doa<br />
Idcodoccbunt niu'ier« f Non vult clTe. b<br />
Tlntclligrns creat 'rein:<br />
fan<br />
guinantcsferunt lacertos.<br />
4iduer- * Tcrtuliianus . Reuer- centcs eam . Non cft enim<br />
populus sapicns ,<br />
4:uonc.<br />
tcntcsquoqueafcpulchro<br />
^ proptcrca<br />
mulicres,& abilla Angelo<br />
I rum vifionc profpiciebai<br />
non miferebitur cius qui fecit muhcicsobiddiuinusco- 1 h.-,bi«cuKl<br />
pcllatSpiritus. '''"''^" «"'•<br />
Apoftolos<br />
cnim tanquam noau cor<br />
pus iuftuiiflent,fahb accufabant.<br />
Idcoque minime<br />
% fufpcdos teftcs ad corum<br />
6 rcfutandam vcfaniam tc-<br />
7 ftcscict. At muUcres pri-<br />
8 m^refurrcaionis fide arri<br />
'"'^''**<br />
piut,cjuia mul ier prima fcr<br />
}^'^ cetami eiui.<br />
9 pcntis deccptioni patuir.<br />
lo c fiofe«r«<br />
caw.Magna in»<br />
II foehcitas popuU , & repre-<br />
eum, 11 henfioamuhcribus, Ume<br />
&c fbrmauit<br />
(]ui eum, non ei .<br />
parcet Et erit<br />
tationis m<br />
carmina difcerc.<br />
"<br />
a Cii^iiuitacis. b T Teriam ludaotum. c TVtin ludia d<br />
quacquondam fuit ter- ^^«/«eo.LXX. abEu-<br />
ia|-tominionis.nullu»tcpetiaturfermodoatinzvel lcientiatfcriptutatum. vn lA phratC vfcilie' R innromlT<br />
cbet.<br />
^^"'^''"r"'"**<br />
lily 'licribus ( Maria Magdale-<br />
Deiir. ji.b<br />
Gloford.& Nicolai de Ly ra 55<br />
C A P. XXVIII.<br />
jle cororiitfHper. Huc vfque ad cofummationcm<br />
mnndi.diftum cft.ab hoc loco : Eccc dominus<br />
.^ diflipauit tcrram & nudauit cam.*^/ coron^. Di<br />
caniiiirpriushiftoriam,dcindc Tropologiam, tadcm va<br />
ticinium (^a.Sa<br />
prophctalc<br />
pcrius dc dic iudicij.dc fub<br />
ucrfionclcrulalcra dccouerfione^cntium.nucagit<br />
contra dccem tribus qux a<br />
drir: Vel Icroboa<br />
Ephraim<br />
qui dc tribu Ephraim pri<br />
nnis fuper cam rcgnauit<br />
vel a lofuc qui Moyfi fuc-<br />
^^7<br />
yf coronaglorix his qui in ecclcfia cotnmorantur, multita<br />
^ dineerrantiumpauci funt.Eftautemfpiritusiudici/.for<br />
A dcsIaiiansfilianmiSion,&fortitudoreuertentibus,dc<br />
• bciio quo diabolum vicerunt , ad portam quae eft Chri-"<br />
i\us, cui omnia tribuunt . f^erum hi quoquepr^ vino ne.&c.<br />
Vinumeft quodde vinea<br />
fit. Sicera,omne quod ine-<br />
briare poteft, quam propric<br />
Aquila ebrietare tran<br />
fpirj- ftulir. Sacerdos & prophc-<br />
tanefcicrunt,prjEcbrietatc,&c.TaIcs fueruntPrifca<br />
&„ ..—..— Maximilla . & Motanus, ,._.-_.,<br />
fcripiuras male intelligut,<br />
& pcrucrtunt.Scira qui feculari<br />
fcientia abutuntur.<br />
a Fortilhdo reuerentiOns .<br />
Non leguntur bella Ezechix,<br />
kddominusproeo<br />
Mx Cap.XXVllI. 258<br />
'' Ttjuafi ex auro & gemmij.<br />
.<br />
dommus exercituum<br />
coiona^lori^,&fei--<br />
a TEx floribus. b 1-Duabus tiibubus'q;^jt non fLini capiiaaie<br />
tcrrudimentaprims£Etatispofitus;.ncquaquam oladiu D<br />
pcrcufturi patris horrucrit.Piures filios habuit Abraha<br />
fed inhocfololegiturfecifleepulum magnum,& bcri<br />
magnum, quia typus erat eius quem fcmpcr cpuUntur<br />
corda iuftorum.<br />
• ab Aflynjs tcmprrt: Ezecliix.<br />
^ Chryfoftomus . Ait<br />
dominusefle docedoseos,<br />
1 qui fubcunt omne dilcri- '"teatos lob<br />
men, etiamfiexpcdat cos ^ Abrahim.<br />
2 Satham, vt excnbret eos .<br />
^<br />
tum cxultationis reiiduo<br />
populi (ui , 6^t fpi<br />
s Tlpfe Deus<br />
jnfpitan-Joquomndoiudicet. o^tzecna:.<br />
bfrEzech'iE. cTB-eKui. j Quandiu .n.<br />
..^,.^.w„.M. „„(^...„.j^„>ju„„^.uu.uuii«.<br />
c^B.egiii. J VUailUlU .n.<br />
impcrtCCtl impcrfcdi lii- lll-<br />
ritus iudicij {edcnri lupcr thro^iUm:, & forti- 4 mus,nobis parcitur: & qua<br />
aflmerfcfiion-Afiyriorum' b^lerulalem. 5 diU iadamur patCme foUC-<br />
qui neicicoant quid dice- a tudo reuerentibus de bello ad . portam Ve- 6 mur:vbi autperfc61,ores fa<br />
Tent.Inebriantur xenr.Inebriantur vino,qui<br />
alDujctribus. aiDustnbu*. fSicuralUtribus. csicuranrtrisi.c rn„;=,i.,^,x,ii._; :-i fl-i fiipt-imiic nf^c^/^^<br />
Tquia^iuda & Beniarain Icgem<br />
(X\<br />
fuerimus,perfe(aoruni<br />
pra:uiricaiifunt,*( ipfiin captinitatem dufti funt.<br />
bfFornicationis. t certaminafubimus. Et non<br />
a<br />
rCreatorem.quifzpeliberauitcos<br />
rumhi dixit, ablati<br />
quoqueprx vino ab vbere , (cd<br />
neTcierunr, &pr:e<br />
afA via Dei. t flmquus. cTfalfus.<br />
7 auulfi,cogunturenim fide-<br />
8 les,vt reccdanta laftcndo,<br />
9 vteant pcromni diicrime.<br />
10 d UitMmaniia,Hmaua,rfiaK-<br />
I<br />
ebrietateerrauerunt. Sacerdos&<br />
propheta<br />
M.e.<br />
nefcieriitpriE ebrietate,abfbrpti<br />
beliil<br />
gcflit, intcrfedis 1 8 j.<br />
mihbus Aflyriorum,quoatruntrumludjeilpolia<br />
college-<br />
fiint a *•<br />
vino,<br />
fA via Dei.<br />
crraueruntincbrictate, f nefcierunt viden-<br />
-—— • — »—• a Deum .^vyjut. >.w.i..qv.-<br />
qui omnia vidct. hfluftum.<br />
i> i lunuin.<br />
runt.&adportaslerufale b tem,ignoraueruntiudicium. Omnesenim<br />
CUm Caudioreuerfi flinf.<br />
a^JSupc. qa.-a comedebantanteido'a. b fOmni immunditia .<br />
menlireplctxfunt vomitu fbrdiumcjuc ,ita<br />
aflneis. bi<br />
Domino.^ ri^Dgnum doftrjii domin. d 1 1<br />
da,remancia,exp(^a, reexptda,<br />
1 2<br />
(iXfefla reexpeaa^ modiQum iht,<br />
modicumibi . quafi dicat vos<br />
ij non poteftis doceri, quia<br />
cumgaudioreuerfifunt.<br />
b Omnes c«/ffi.Deum fcrio<br />
pturarum non digcruntci<br />
TOorainus. •«<br />
^"pviuviiiuid VI pucilUCn<br />
bos, ncccorporifaciuntvi vtnonefrecvltralocus. ^^<br />
Qiiemdocebiticien tiamagatis& hbercmini)<br />
tales,fed immaturos & fce<br />
aeo :ndaiiH...r.ra.H„m;n., cr>,;i,,u... ,„.,<br />
i oppomtis manoa leman-<br />
tentesegerunt,vtin eis doda:quaii<br />
dicat . O<br />
minus nullum<br />
propheta<br />
inucniat<br />
iocum.<br />
ir<br />
14 ridetcsprophetas(perquos<br />
j pr^dicitdominusvobisraa<br />
lafuperuenturavtpoeniten E<br />
a ^Q,;od auderita dommo. ^ Quihabetaures audiendi<br />
audiat.aut quoJauiibus haufciil.coxdeintcllizat. fVnbum<br />
ca ro fa^um eit.<br />
prsECipc<br />
17<br />
quodvis, minare<br />
IS qux vis : hxc tamcn non<br />
tiam^&que intcUigerefacietaudicum? Abla<br />
• TSicut<br />
C Ii.
2 j9<br />
/^ ncmpc ludai<br />
• A ^^"^ acccpcrant<br />
a fpiriu<br />
|U«crcc,uic$fan^og'"atis<br />
muUi lugaru<br />
dona lingua-<br />
• •L ^ •<br />
'lRo./>.g.<br />
Diniiiot<br />
rum , &<br />
hoc<br />
quoquc prophct?dicunr,<br />
ouo hxc de-<br />
clarantes,fci- licet , quod<br />
Jinguarfi vajietatcm<br />
acce<br />
perint Apoftoli,&cum<br />
attraxeritom<br />
jies gen tes ,<br />
non attraxe-<br />
II, rit JudiEOs .<br />
^ & in labijs a-<br />
lijs lo^usr fofulo<br />
huic y &<br />
monfic<br />
Glo£orcl. & Nicolai de Lyra<br />
a T'l"*d"'i- b TPopulo. etI>ominus. d TVos brnefacienres.<br />
b. 1 c .^ T T d "<br />
& lingua altcri loquetur ad pdpulum iftum , cui dixit ; Hx c eft rc-<br />
"<br />
^rtabciaie l^cieciuisin iniquicatibusvellris.Ecalibi: Laboiauirufti.tMe.<br />
b Tln bonis optnbus vettris TAniina iulli fcdcs fapieniiz eft.<br />
queismcajrcficitcUpfumj &thoceft meumrefrigerium,<br />
& no-<br />
a TQuod iiritlcnc. bTS^-^lictc.<br />
lucrunt audire , Et ctit cis vcrbum domini manda, remanda, man-<br />
da, remanda , expcda , rcxpeda , cxpeda , rcxpedla , modicum ibi,<br />
a f n inteiitum. bTEu"'cs. cTBoni caduni in tacicm.mali rectorrum.<br />
modicum ibi, vt vadant & cadantrctrdrfum, Sc^ontcrantur & illaafA<br />
JabyIoniisvelR.omjnis.bTQ2i' '""''*''<br />
queentur 5ccapiantur . hoc auditc vcrbum dornini viri il-<br />
Proptcr<br />
3 < b<br />
Pontificei,Scfibi,8(^haciffi. ^rriticipcs.<br />
lu/dres, qui dominamini {iiperpopulummeumquieftinlcrufale.<br />
a fObliticnimbeneliciorum meorum. ^Opcrenonfeimone. bTSemelfalutemderpciauimns.<br />
*Immolantesdinionibusficutal spentcs. cTDiabolo. 1 Vt deilenfuciadinfcrosleuinsnominamur.<br />
Dixiftis cnim : PercimimusfoEduscummorte,&cuminferno fcci-<br />
a Tl^acis aftum. b«^Ergo. ^Captiuitaiis.<br />
c cAnte mortuos.<br />
mus pactum.FlagcUum<br />
inundans cii tranfierit,no vcnictfuper nos,<br />
a V
^l<br />
a Lapidem l<br />
^l ^ Lapidem iUiapateinonmdicatquemquam. Tiuftoexamine. bTVttcddat vnicuique ifcundu.n oicra fua.<br />
'IfMulntudo tormcrtorum.<br />
aj .... •<br />
r, n • • • h f^<br />
pondcre iudjcium,& lultitiam in menfura . Et t fubuertet prando<br />
a Tlpfum diabolum.vcl<br />
ipfosqui in eo fjpem habuaunt. bTD.abo'um quem putabant proteft^nem fuam.<br />
^ , 1 •• S<br />
'TTribuhtionum.<br />
ipcm mendacij & t protedionem. Aquxinundabunr,& delebitur<br />
a T'^"! '''X. b "iCirod pciculDrtiscumdiabolo.<br />
focdu5 veflrum cum mortc, &: t<br />
pacfbum veftrum cum inferno non<br />
a 1 De quo dixiftis:Non veniet fup„ nos. TMottis vel<br />
captiuitatis Scnnach«ib vel Nabuchodonofot<br />
bTVtlvencnr<br />
•<br />
cTCo„culr,bit vos n L-* rl« cum II<br />
1<br />
tranfierit:<br />
Itabit .<br />
l-lagcllum inundans , cum tranlienc, eritis ei in conculcaa<br />
TQuja.<br />
b •'Delhuet<br />
tioncm.Quando'cunq; pcrtranfierit^tollet vo.
26 ? Gloforci. & Nicolai de Lyra 2^4<br />
^ .<br />
-<br />
nomen acccpit.<br />
a ^lienum opus.Cy-<br />
A piJs proprium Dci a<br />
t
fel<br />
i6^<br />
non ftflinabit . Etinfecundo pgnificato efifenfus: Qyod qui<br />
Credidcrit doftrin.x Chri^li , de tfuo hicloquim nonfeftinabu<br />
ad credendum eo (juoddo^rina Chrilii maxmi e§i fuprafenfum ho.<br />
tninis . Vnde , &<br />
difcipuli Chrifli ,,qui eius doHrinam continub<br />
tudierunt, & eius miracula viderunt, non tamen feflinauerunt cre<br />
dere, vnde eis dicitur etiam pofi refurreiiionem : O tardi COrde<br />
adcrcdendum.<br />
A D D I T I O 11.<br />
Ineocap. rbi dicitur in poflilla.<br />
Sicut cnini in'monte<br />
diuifionum.<br />
^d vlteriorem deciarationem huius quod dicitur hic : Sic enim<br />
in monte diuiftonum,(fc. vfque ad finem conftderandum , quod ha<br />
due billoriie q hic tangutur, fcilicet de monte diuiftonis, & de val~<br />
U Gabaon ,videntur pToprie referenda ad duos aduentus Chrifli,<br />
in quorum vtroque iudicium mundi confideratur . Islam in prirno<br />
fuit iudicium difcretionis, feu jeparationis ,fecundum quodfepara'<br />
ti fuerunt credentes ab infidelibus . De quo iudicio loan. i z. e.<br />
Nunc iudiciumeft mundi, &ad hoc iudicium refertur,quod<br />
dicitur hic . Sicut in monte diuiftouumftabit dominus , idefl iudi-<br />
cio difcretiomSifeufeparmionis.Infecundd vero aduetu erit vniuer<br />
faie iudicium in valle Iofaphat,in quo iudiciumfinaliterreprobos pu<br />
nientur . u4d quad iudicium refertur illud , quod hic dicitur : Sicut<br />
in valle, qu£ efl in Gabaon irafcitur: quia in eodem iudicio fol itt-<br />
fiitia<br />
>n'. 6,<br />
et.<br />
lians ad iudicandum contra damnatos irafcetur, fcilicet figna<br />
irte ojiendendo. Et in<br />
quia primo aduentu opus redemptionis huina-<br />
. ni<br />
generis,<br />
Chrisius expleuit per pafftonem,quam fuftinuit , quf nS<br />
"*<br />
couueniteius deitati, ideofubditur: Vt faciatopusfuum,alienum<br />
cft opus cius; vbi gtoffa:& efl Gregor.<br />
In mundum veniet<br />
ytfaciatopusfuum,fcilicetredimatgenushumanum, fed abipf»<br />
ttUenum efi opus eius . t^on enim conuenit deitati conf^ui, fiagel-<br />
lari, crucifigi. Hxc inglo.<br />
Et notandum , qubd ifle modus exponendi huitts quod dicitur :<br />
AUenum eft opus eius,&C. ^idetur verior,quam dicere quoi<br />
punire non eftproprium Deo ,fed magisparcere, & mifercri , pro •<br />
Mt in pofiiila . Tunc quia licet verum efl , quodDeo propriumefl<br />
ntifereriinquantu ad tpfum proprid pertinet releuare defedus aliorum,<br />
non tamen videtur concedendum , quod opus puniendipecca-<br />
tores efl alienum d Deo: cum hoc opus pertineat ad veritatem iufli-<br />
tii,qu£ Dco maxime competit ,vt facra fcriptura inquamplurivus<br />
locis teflatur . Tum quia opus puniendi tranfgrejjores eii bo^<br />
tiumftmpliciur , licet fecundum quidfcilicet rejpe&upunilihabeae<br />
tationem malifcilicet pan£. Confiat autem , quod omne opus bonu<br />
Deo maxime competit , &fic palet qubdptiniredelinquentesfecun<br />
dum ordiiiem diuin^ iuflitije non eft dicendum effe aUenum opus<br />
Deo, licetmifererifit Deo maximh proprium .<br />
Infecurulo verb aduentu,quia iudicium vniuerfalc competit Chri<br />
floetiam fecundum, quodhomo. Vnde loa. J.c. Poteftateni<br />
dcdit ei iudicium faccrc , quia filius hominis eft. 1^« e qui"<br />
dem potefias etiam jeextendic ad Angelos , vnde .Apofiolus x.<br />
Corint. 6. a. Nefcitis quoniam Angclos iudicabimus.<br />
fciUcetauHoritate Chrifit , ideo fequitut :<br />
vtoperetur opus Juum,<br />
peregrinum eil opus eius . l\(am ficut alienum efl, idefl non conueviens<br />
deitati<br />
ftagellari, & cruciftgi , ita<br />
peregrinum efi humanita-<br />
U omnes homines, & .Angelosiudicare nifl ex vnione ad verbum,<br />
^ alijs gratijs in Chriflo/ingularibushecei competerent. Etquia<br />
ifiaftcjuntalta fttpra fenfumhominum', vt in infidelibui lumine<br />
fideicarentibus, quandoque ludibria videantur : ,ideofubditur Ec<br />
nunc nolite illudere, nc<br />
forteconftringantur vincula vc<br />
ftra . Confummationcm enim , & abbreuiationcm audiui<br />
a domino. q.<br />
d.<br />
proptertales iUuftones ordinata efl d Deo<br />
conjummatio Mreuiata .<br />
Quodintelligitur<br />
de<br />
captiuitate Babyionica,<br />
vel I[omana . Et quia ad credenda illa, qu^ dixcrat de Chrifto<br />
effe atiena , & peregrina , videntur difpofttiones humanx , &<br />
diuinaauxilia,ideofubdttur: AuribuspcrcipitC, &C. Nunquid<br />
totadie arabitarans , &c. ()uod quidem exemplum non<br />
videtur referendum ad finalem prxmiationem bonorum . Tum<br />
quia infutura remuneraiione valde improprid eleHi dicerenlurpo-<br />
ni, vt femina . Semina enim, dicuntur ejje in hac vitt, in Jcriptura,vt<br />
cum diciturin Tfalm. Euntesibant, & flebantmitten-<br />
tes femina fua . FruHus verb feminum,proprii dicuntur ejje in<br />
yita alta in qua manipuli rerum fcminatarum portantur , vnde di-<br />
(it •• Vcnientes venicnt cum exultationc portantes manipulosfuos.<br />
Tunc quia hic dicit Tropbeta: Etponct triticum<br />
per ordincm, & hordcum,&c. flatim fubiungit : Et crudicc<br />
iUumDeus fuus in iudicio doccbit iVM.Conflat autt- , quod<br />
mfiruli fiaiu beatorum cefjat cruditio , & doHrina , quia tunc<br />
omnes eleiU eruntperfeiU in domino doBi , vt infra j^. cap. Et<br />
idco hoc exemplum videtur potius effe refetendum ad itla , quxfacit<br />
Dews mifericorditcr circa genus ijumanum , vt credant qu^ adfa<br />
lutempcrtinent, & bonum Jruclum afferant more boni agncot^ ,<br />
quimultai ^ diuerfa opera in agrumfuumfacit , vt<br />
~ ""<br />
benefruHtfi-<br />
^<br />
AddItlO.<br />
cet.vn-<br />
266<br />
cet.vnde in hoe locoglo.fic dicit: Pius,& mifericors dominus<br />
genus liumanum, vtfruHum boni opet<br />
is<br />
ajjerat , arat vt<br />
agricola<br />
vomerepriidicationis ,profcinditverberetribulationis : nunc pefle<br />
, nunc captiuitate corrigit , & hoc efl quod dicit: Nunqu id to<br />
ta dic. Hec in glof. Fbinotandum^ quod in hoc quod d/«t«i-.Nu-<br />
quidtOtadie./efKnrf«w hanc expofitionem,quevalde proprie eji<br />
Tropheta monetauditores,quos ante adattentionem excitauerat fit<br />
fra dicens : Auribus percipitC,&C. vt afiiment, quodfmt agri<br />
colanon tota diearat,Jic Deus non femper faciet difpofttiones ijtas<br />
fed tantum vfque ad tempHS futurum, ex qua conftderatione auditores<br />
difcreti adpcenitentiam reuocantur . Qund autcm fequitur in<br />
Utera : Non enim in ferris triturabitur Gith, &c. referendii<br />
videturaddiuerjum modum mottis eleBorum.<br />
Toffet enim aliquis qu^rere , ex quo omnes iuSli cum de hac vi.<br />
ta tranfeuntfunt inflatugratie , per quam vitam marentur, quare<br />
aliqui eorum moriuntur, in maximis tormcntis , & alij leuiter hac<br />
vitam tranfeunt ? ad quod refpondendum pcr exemplum decoUe-<br />
Hione fiucluum diuerforum. Quorum aliqui cum duritia, & afperi-<br />
tate colliguntur,ficut bladum de quofitpanis..Alif verbleuiterper<br />
leuem excuffionem virga, vel baculi , (^ir hoc cfl quod dicitur : N5<br />
cnim in ferris triturabitur Gith , nec rota plauftri fupcr<br />
ciminum circumibit , fuppleficut fuper bladum:Jed in<br />
virga<br />
excntietur Gith, & ciminum in baculo,fcilicet leuiter , panis ante<br />
comminuetur , fcilicetferris, &plauflris, proutinglof Sedquia<br />
poffet quis dicere , qubd licet res qu^ deducit in exemplum ftt vera,<br />
tamen ackpropofitum non vidcturpe)tinere,eo qubd videtur iuflitie<br />
Dei effe incor,fonum , qubd in his qui in fiatu gratix exeunt de hac<br />
vita ,tatttainueniatur diuerfitas inipfo modomortis: jldquod<br />
dupiiciter refpondet. Trimb dicens : Vcrumtamcn non in pec<br />
petuum triturans tnt\lt^h[t.quafidicat momentanea funt i/ia<br />
tormentarefpeduperpetu£pr^miationis , in qua omnia reducentur<br />
ad veram iufiitiam . Secundo refpondetfic . Et hoc d domiio Deo<br />
exercituum exibit, vt mirahilefaceretconfilium , & magnificaret<br />
iufiitiam . quafi dicatfecundum confilium diuinim , mirabtle , ifta<br />
exeunt, vtmagnificet iuflitiam. Gloffa interiincaris fecundura<br />
quam pltts exigit ab eis , quiplura acceperunt.<br />
B^ E T L l € ^. In cap. vigefimo oBaud cerca il-<br />
lumpa/Jum: Alicnumopuscft. TomUalor dicit, qubdper<br />
hoc inteiligitur opus iufliti^ Dei quod esi alienum , inquantum alie<br />
num diflinguitur contra proprium , idcircoficut Deo proprium ejl<br />
mifereri , ita punire dicitur hic Deo alienum , quia etiam putiit circa<br />
condignum .<br />
Burgen. iniiat ratiombus ,qu
i.Far.ii<br />
t Eri».<br />
Regy<br />
Pralm. 17.<br />
XXIX.<br />
^rtel. Adlerufalem<br />
compa- a<br />
tietis afTectu . qnit b<br />
fi lognouifles , & tu,<br />
lco Dci . Lco enim<br />
Aricl<br />
Dei Icrufalem potctiflima c<br />
& fortiffima fuit.<br />
4« Procopius<br />
nulli vrbem id nominis<br />
. Aiunt no-<br />
ob id fonitam eik, quod<br />
ipfa Dci auxilio non alitcr<br />
quam<br />
lco fibi rcludantes<br />
diUiparet . Ipfam autcm<br />
qucE alicnigcnarum crat,<br />
& Icbus vocabatur , tum<br />
demum Dauid cxpugnauit,<br />
cum caccos & claudos "<br />
reludantes, internccionc<br />
deleuit . Ad hunc modum<br />
Chriftusciusincolascecos ^<br />
& daudos cfle oftcndir, cij<br />
eosrcde inccdere diuinuque<br />
lumcn admittere nol-<br />
^ le Scribas,& Pharifxos te- f<br />
Glof.orcl.&Nico<br />
C A<br />
yra<br />
hiclocusProphetaj.quod D<br />
ipium rcru ciietus aperuit.<br />
* Cyrillus.Hisverbispr^dicitur<br />
obfidio lerufalem,<br />
lai de L i63<br />
P XXIX-<br />
& Roinaiiis.<br />
(ua lufereiur a Chal<br />
« reTiipluiii,& altaie.<br />
A£ Ariel, Ariel ciuitas<br />
t quam expugnauit Da-<br />
a T VfZtc ituni pio tuturo.<br />
qux fa£ta cft poft crucem 1 1» q<br />
dommi.<br />
"""»<br />
Uid. t Additlls eft annus 5 e HurnUiaberis . -Jt Cyril-<br />
adannum,folcmmtatcs * _ nuaria<br />
'^iS^.S^r^^lrl ="<br />
a 1 Finitxfuntadert perietunt .<br />
Excrciiu Chaldacorum<br />
nem tuam. Humiliaberis,de terra loqueris,&<br />
.<br />
a f SignificatdeillopopnlomagosfututosvtSimeon Magus<br />
dehumo audieturdoquium<br />
tuum. Eterit<br />
quafi phy thonis dc terra vox tua, & de humo<br />
ftatuseft.HincillaDauidis<br />
g eloquium tuummullicabit. Eterit<br />
ficutpul-<br />
Fllij al:eni inueterati funt , & a T Innumerabiiis. b ^ R.manorum.<br />
claudicauerunt a femitis Juis,<br />
t Difpcrgen- b Expugnauit. Cum potetium.<br />
tiffima eflet , rcpugnantibus<br />
cxcis, & claudis,quando<br />
loab primus domatum<br />
t Clunw. cxcclfa confcendit.<br />
C ^dditHs ejl annus . Ciim<br />
DluiCo.<br />
Ariel.<br />
uis tenuis multitudo t vcntilantiii te, & ficut<br />
a f Qnzfemperin motu perttanfit, &ideonon poteft numerari.<br />
t fauillapertranfiensmultitudo eoruquicoa<br />
t Catamitas. b ir Quiafubitoobfcffifunt anreexpeftatum.<br />
tra te pr^ualuerunt. Ericq; rcpente, confeftim<br />
a T luvltione. b 1 Quodauditumeftanteaduentum<br />
Rrm3rotum,& teira mota eft.<br />
h<br />
tTamt<br />
fent Pharifaei , & iaftaflfent cetis.-<br />
eudlutas funt:, &circum- 5<br />
f Quiaditut.i.<br />
uallabo Ariel, & t erit trilHs , & moEiens , &
2^p<br />
yf a bliuprftite & ai<br />
j «^<br />
miramm . Poft fubi<br />
. ucrfionemlcrura-<br />
j<br />
I<br />
f""''km&tapli,idcft,<br />
contra Scri-<br />
j\riel<br />
bas &Pharireos,p<br />
phctia dirigitur.<br />
|.Matt. * Orjgenes. Dif-<br />
I roluimini&ccfta-<br />
fln patiminj, ideft,<br />
populus diflbluat<br />
animo &mcntep<br />
crati e- multitudine pecca<br />
iqiios ex torum , & ecftafin<br />
it.<br />
l.idekU.<br />
extra fe<br />
patimini,i.<br />
iit impios mentis,<br />
infaniatcontraSal<br />
.• natorem inebria-<br />
mini,i. fit cbrius , .<br />
Ifaix Cap.XXIX. 270<br />
3 •'Qnafi nlhil 8f inane cito peribant. b fPHgnabit pro eoorbis terrirum contrainrenfatos."<br />
D<br />
ficu c {cmn iu vifionis nadluma: multitudo omnium gcntiumquie<br />
tdimicauerunt contra<br />
Arielr&omncsquimi-<br />
Iitaueiunt& obreclerunt&<br />
pra^uaJueiunt aduerfuseam.<br />
Etficutiomniatefuriens &comcditj cumautefueritexpergefacluSjVacuaeft<br />
animaeius . Etficutfbmniatfitiens<br />
&bibit, &poftc[uamfuerit expergefadus<br />
lafliis adliuc<br />
fi tit, & anima eius vacua eft j fic crit multitudo omnium<br />
gentium qu^e dimicauerunt contra montcm Sion . Oba<br />
«'ADiina eius V.1CU3 eft. ^Sccibz & Fhaiifzi. b fMireiiam vefltam.<br />
flupefcitc 6c;admiramini,t flu«5luate&; vacillate,inebriaalSedadoloie.<br />
bf Stuporemoueminimalocum,<br />
b<br />
vel poeniten<br />
testVteuadatis.<br />
m ini,& non a t vino,moucmini,& non t cbrietatc.Quo<br />
a ^^Alienationem meniis, ^<br />
TQuja videntes raluatoicm.<br />
'<br />
-r • i- j<br />
clauliftitoculos nc 'ideietis.<br />
• r • ' r ---^-^— ......<br />
contra Chriftum. ° niammilcuitvobisdommuslprituniioporis.t Claudet<br />
b CLjudet OfuloS aTCotJis. bfSed. i" Qui debent pr?uidere. TPftquos fcient'^ D'' *'
271 Glorord.&NicoIaideLyra 272<br />
rs a Libijsfuis- Lxx, Labijs<br />
fuis me honorat,cor aute<br />
*f<br />
^t*,..», . ciuslongeeftameifruflra<br />
Marcj.b. autem colunt me , docen-<br />
«dif.c.fin. tcs praecepta hominura<br />
atque do^rinas.<br />
Lib.4.c3p.t(S ^lrengus.Vcrbal^iscnu<br />
tiabant Iudxi,erant aut finecharitate.&pphociniuftiin<br />
Dcum & in proxi<br />
m os , docebant dodrinas<br />
homi num,i.presbytcroru<br />
finxerant, vt fruftra-<br />
t AMi. I.C.I. quas<br />
Cor.i.c rent lege Dei , ne ci eflent<br />
fubie£ti,hoceft.n.quod a<br />
Paulo df, ignorantes luliitia<br />
-polentes ^atucre<br />
x.C»r. i.e<br />
fEcczj.c.<br />
Dei,crfuam<br />
iuHiti^ Dei non erant fubie&i.<br />
b Teribit enim . Ab loco<br />
hoc Apoftolus teftimonium<br />
ponit: Verdamfapientiamfapientium<br />
,&inteUe£lM<br />
frudentium rcprobabo : alijs<br />
vcrbis eundem fenfum.<br />
Veregrandc miraculufe<br />
n cit Deus in populo vt eodem<br />
tcmpore ciuitas arderet,&<br />
templum corrue<br />
'<br />
'<br />
a fTtntum.non corde.<br />
pinquattpopulusiflccfrcfuo, Sciabijsfuis<br />
aQ^unoncrcdiditiutiiiumi&quinoQCieditinfiliam ,<br />
oui iniGt illum.<br />
r.ccciediiinema<br />
glorificat mc: cor autcm cius eft a<br />
longe<br />
me:<br />
a KTradilionibi^s Scribarum & Pharifxotum qui iuftitiam<br />
fuim volcntM ftaiueic, iuftitiz Dei non funt fubieAi.<br />
b -o>'«w/«//cft & ignorantii»<br />
12 Oculicxcorum.j
.J.C.<br />
i.d.<br />
^73<br />
a eonfumpttii efl<br />
Idem. luillufor.*<br />
^ Chriftu<br />
da;i,f.qui<br />
£<br />
contumcIiose,adorti,irta<br />
iadlarc au<br />
fabri filius^i]uomodo<br />
igitur dicit, dc calo<br />
defcendt, &c.<br />
b Et decHnauerunt<br />
\<br />
Ifaias Cap. XXIX.<br />
a ^\n morte Chrifti. h«rprincpps mundi.<br />
*<br />
ni<br />
cxultabunt, quoniam defecic qui pra^ualebat , confiini- '<br />
"<br />
a eft. «rCanfumpius b»WM/«/»/
^7y CAP XXX.<br />
^eflij dejctoresdidt<br />
domiuus. Poft prophcfiacotra<br />
Ariel<br />
& csetcra.vfqiie ad hunc lo a<br />
cum vaticinatur qu? poft<br />
1 teeerent te 15 o.annos (qu.ie fuerunt in<br />
gttacntum. tcr Ifaiam & lercmia ) probanrui<br />
elTe complcta . De<br />
B didcrint , &<br />
tarem defecerint,vt fuos ip<br />
filiberos mattare, nedum<br />
praefeftis repugnare non<br />
dubitarinr.<br />
l^j; ftlij defertores. Tropol.<br />
yafilif defertores<br />
. Omnes.f.<br />
qui Dei religione contempta<br />
ineunt confiUum non<br />
per dnm , & addunt pecca<br />
ta pec catis,vt fuperati blan<br />
GloCord. & Nicolai de Lyra<br />
ditiis pcccatorum recipiant etiam pramtatem dogitiatum<br />
&defcendantintenebras Acgypti quaerentes PliaraonisauxiliumquiregnatinAegypto.cumsfortitudo<br />
Sunt enim m Tha-<br />
ducit in opprobrium fcmpiternum.<br />
phnis idclt in mandato humili & deieao,prmcipes ems<br />
*<br />
qui<br />
NICO lAVS DE LYRA.<br />
C A P. XXX.<br />
C AP- XXX<br />
276<br />
quifruftralaborabatfupcr D<br />
populo. Sandos magiflros<br />
oeifonniij sc Trrfmi».<br />
Ac dcfertdtes dicit domi i adiuuat<br />
filij dilcipulorum fanus,utfaccretisc6riliutii,<br />
&C ' lus, pcrd.tio feduaorum<br />
" " '<br />
j<br />
,<br />
perdiriontquos.<br />
» o, + ^..J,, ]?.«,;„; b. Qui anibttlatlS . Vt ulClt<br />
non ex mc j & T oiairemini 3 tj- t - •<br />
uwii VA iiiv. a WA, .<br />
i •.<br />
Hiero. lercmiascBeisiuit,<br />
hisdicit , qut fprctocofilio<br />
Dei & leremicE poft morte<br />
Godolixquemreliquisprc<br />
fccerat Nabuchodonofor b<br />
fugerunt in ^^^''^-XZ^l^''Zr(\-.Tr\t^i^^<br />
;<br />
Aegyptum &<br />
hoc eft.<br />
* ProcopiusLuget<br />
corum<br />
vicem.qui leremi? non cre<br />
qui<br />
antea filiorum<br />
ordini alcribebantur,<br />
nunc appcl<br />
{)raeuaricatores<br />
ar, qui a Dco ita ad impie-<br />
^ fupcrportam ciuitatis<br />
tclam,& non pei tum Ipir 5<br />
jhaphnislapidescompor<br />
. ,cn.t.„,io„... ur«b,«<br />
,^v«us. Gr^asww'«a^<br />
^^^^.^^^ dicit: H?cdicitdo j,„<br />
meum,ut adderetis pcccutum lupcr pccca- 6<br />
a TQuaf. ^AmhuUbi.u Ab ifaia cn.m vf.ue .d i«'n.um.cu.u,<br />
hmhodonofor feruum meum,&<br />
tcinporchocfaftumelt.i«i.anniiuni ... riir i I<br />
hosla-<br />
nim Oui ambulatis, UtdefccndatLSin Aeey- ,<br />
po^^etfedtm/uarnfuper<br />
tum. V^ui dii)UUidi.i.>j ""-'^ bJ 7 pidcs&compnhendetvcspan<br />
2 fl«cmiamprophetam,pophct«cn,mosdomin. funt vnde: piainc Lvmy ipcfiuci i^u.yu t<br />
Os domini locuium eft. b ^Q.ma quod inteirogantes audieunt ter CUm omnibuS ttt<br />
^CgypttfS,<br />
ncpi-xerunt. _ ^<br />
(l' f quibus confufi eflis & fcnbitis<br />
- ptum & O.S meum non<br />
, interrogaltlS, Ipe- famc,captiuitatedura,gladio,eo<br />
*- *<br />
a 1-lnfortitudiret«a-dominehabemus haucam. b Ituaiao<br />
quod nolUtjilS audireVOCe mca,<br />
nomen dignitatisregisc. ficutAuCMftusCjtlK<br />
qubd notuijiis audire vocemca,<br />
yt habitaretis in terra vrftra.<br />
rantes inauxiliuminfortitudine Pharaonis,<br />
C Os meum, &c. ¥: Proco- g<br />
^Proteaione.<br />
habentes fiduciam in umbra Aegypti , & pius Videtur contrahifto<br />
ritB fidem os mcum non<br />
(*cMcrhteslicU(alius .StCino vrc^pr.c.<br />
S^T^i*<br />
a ^Qni<br />
erituobis foititudo Pharaonis in confufio-g<br />
nem, & fiduciaumbnr Aegyptiinignomi-<br />
a l^lroma. TEuijhatic. s, cum itr.uone lcgendumclt.<br />
b -li^-iThamn s<br />
fAHasIeram.<br />
^<br />
j niam. EranteniminTaphnispnncipestui, 9 ^^_<br />
& nuncij tui vfque ad Anes perucneiunt. i^ fuluit.<br />
^^,^^^,^acegoadducamna'-'^"<br />
inttrrogaftis,habere liaias,<br />
cum illos per Icremiani<br />
Deum conftet confuluifle. ,<br />
Verum non interrogauit ,<br />
qui aliter quam decuit,aut<br />
ei penitusnon crcdat,con-<br />
Omnesconfufifuntfuperpopuloquieispro-'/,^ ^^^^^^^.^ ;„ rH^«,V.<br />
Aefilij defcrtores dicit dominus.HJc confequen<br />
lerlfaiaslocjuiturcontrairrilonsptophaarumjutu<br />
rorum & potijfime Icremi^ qui prophetauit tempore<br />
captiuitatis Bahylonic^c.lfaias vero ante prophctautt<br />
perplures annos . Interfcaus emmfuit circaprmt'<br />
quafi dicat , An idco reccfliftisa me ut fugeretis vfque f ih.<br />
inThaphnis &Anes.t Thaphnis ciuitas in quamagi<br />
contraMoyfen figna fecerunt. Ancs in finibus Acgypti<br />
fita eft,forfitam ti more turbati non aufi funt in Tha<br />
phnis manerc:fugerunt& vlquead Anes.<br />
Anet<br />
olciim mtundens pojt \ii,um.(e^una.t ibi : Propterca cxpeftat<br />
dominus,1^»Wd in duas.quiaprimb arguit culpam,fecuudd Jnbdit<br />
debitam pcenam, ibi: Ppropterca hjEC dicit . Trima adbiic<br />
in duas , quia primb argun cuhfidcniiam eorum fupcr .Aegyptim.<br />
Jccundb Dei contemptum, ibi : T^unc ergo ingrejfus Circa primuitt<br />
dicit.<br />
1 V? filij defertpres dicit dominus.co»///;^' leremi/e&alio<br />
vcm prophetarum<br />
domini.<br />
2 Vt.facerctis con filiu U. De requirtdo Tharaonis auxilium.<br />
piumregni ManaJJ^,rt d,aumfuit Jupra i.c^ prmipioverorc-<br />
lerufalern per<br />
ChalgniManaJJavJqueaddeJiruaionemciuitatisdxosjluxerutanni<br />
uo.quia ManaJJes regnauit $ ^.anms.Amon.x.<br />
Jofias 1 1 .Jochw. 1 1 .Scdichias.x i . SccHndum igitur, quod rcgnum<br />
Jfrael & regnum ludafuerunt deftruBa ex cbfidentta adiutorijregis<br />
^egyptt . Expofitores igiturnoflricommuniter exponuniboc<br />
capitulum adliteram de ludais qui cuaferunt manus regis Babylonis-.Jed<br />
intcrfeiio Godolia quem rex lu-<br />
Babylonis prafecetat<br />
tenje<br />
ita,tranfierunt in ^egyptum timore Chald.torum contrH madatum<br />
dominifaaum eis ex ore leremi^ vt habetur<br />
hoc d,aum<br />
ler.i.Sed<br />
non videtur yerum,quia de ipfts defcendentibus in ^egyptum dict<br />
tur tui<br />
infra cap.iflo: nuncvi vfquead ^nesperuenM,
277<br />
Lxx. Quia<br />
funt in Tanis<br />
principesAngcli. ^ luftj-<br />
. nus . vtijitelligas Angelos<br />
Ine'" malostenuifle Aegyptum,<br />
citabo tibi Ifaiam teftcm ,<br />
IfakCap.XXlV.<br />
deflenon<br />
poterat.Nonfueruntin auxilium,<br />
& in<br />
aliquam vtilitatem.Sed in cofufionem ,<br />
a «r Dui tribus. « Homo cum in honore eilet.non intcllcxit, coinpaiatus cft tu<br />
'nentisinlipientihus. b f Qnjainaullralipnrtchabitabanr.<br />
qui Angelos malos habi- a &inopprobrium.Onusiumenrorum Auftri.<br />
rafle in Tanai , regione Ae<br />
gypti ait.<br />
* Procopius.Cum antede<br />
Aegypto Propheta difputa<br />
ret,principes Taneos defcciflecommemorauit.<br />
Nec<br />
immcritOjCum deSaluator;s<br />
aduentu verba faceret.<br />
Athicdelcrem. teporibus<br />
loquens,non defecifle dicit<br />
fed quofdam cfle principes<br />
Angelos malos , cos iplbs<br />
intdligens , quos principes<br />
eti for Taneos nominauit,da:mo-<br />
9i)«um ncsfcilicet, qui cun£ta in c<br />
*fe. Taniinfcf^arent, inquatu<br />
rcgiaPharaonis habebat.<br />
1<br />
a Onus iumenmu , Poflde-<br />
ccmoneradiucrfarum ge-<br />
I tium, vndecimu onus reli-<br />
P quarumduarum tribuum<br />
ponit.que remanferunt du<br />
B fto Scdec'hia,& alijs princi<br />
pibusin Babylonem .<br />
lumentoru.Lxx.quadru<br />
pcdu in irtterdcferto.Oes<br />
q crcatorc<br />
deferto fjccuii crroribusfc<br />
dederut, quadrupcdcs<br />
in dcfcrto fxculi funt,<br />
aqutjfruflraquaerut auxiliQ<br />
qui Dcu dereliqucrunt.<br />
Procopius. Quadrupcdu<br />
nomine innuit anima-<br />
,1.,<br />
liailla,quac apudAegyptios<br />
prodijshabcbantuf.<br />
b interra. Eremusperqua<br />
Pontif. loanna filiusCha<br />
rea:,&alij duccstraduxerut<br />
rcUquias in Acgyprum c6<br />
tra<br />
pr^ceptum Domini vel , ipfa Acgyptus in qua multas<br />
tribulationes ,(5canouftias fubftinucrunt.<br />
*<br />
Procopius. In tribulatione cnim & anguftia, locu fibi<br />
« alpide & leones & fi q sut illis mala fimilia,repcrcrut:<br />
quoru_imagmesca,qabillis indcos aflumiif animalia<br />
Q cxtitcrut. Jjfdeqjvrbcsctiadclconu,dccanu,dccrocody<br />
- lorum.<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
* I Onus iumentorum auftri. Idefl mmentorum portav.tUm<br />
a ir Metaphortcos. «r Ierufalem,vel populus. «T Ioanni,&aliiprincipes.<br />
b In tcrra tribulationis,& angufti?,lcena^& leo<br />
a % Venenatis venenati . b u Generatio vipetarum. c % Cito ttanllcns ficut oatrcs<br />
eorum. d«rSfcum in Acgypium.<br />
cx ^is vipcra & regulus vdlans , portantes fu-<br />
a «r Equorum.afinorum. b «[ Aurum Jcar»entum,&c.<br />
perhumeros iumentorum diumasfuas, &<br />
liiper gibbum camelorum tbefauros fuos,ad<br />
populum qui eis prodefTe non poterit. ^gya^<br />
AduenienteNabuchodnnilbr. b irQuia in Aegypiiis vanumauxiliuni .<br />
ptus enim fruftri 6^ vaneauxiliabitur. Ideo<br />
a T In Aeg fpto, non conrtantia bcUi .<br />
clamaui f fuper hoc, fuperbia tantiim eH:,<br />
a «F Ergo f In tetra ,ua. b ^ Aegyptum .<br />
quiefce. Nunc ergo ingreflus fCribe ei fuper<br />
a » Viin perpctuuTi nisneat.<br />
buxurn, &in hbrodiligenterexaraillud, &<br />
278<br />
loru dcqjccteroruciufmo- D<br />
d\ nominibus vocatas cx-<br />
truxerunt, in quas diui-<br />
tiasfuasludcei coportabat.<br />
c Hunc ergv. Dominus ad<br />
leremiam.vcl ad Ifaiam fe<br />
cudu Hebra:os.Vnuscnim<br />
fpiritusefl in Prophctis, &<br />
apud Deuni omnia tempo<br />
ra funt coniuaa.Dominus<br />
ad leremiam:0 Icremia in<br />
grcflus cu eis in Acgyptu m<br />
fcribediligentcrque mandauicis,<br />
vt non fugerent<br />
fcilicet in Aegyprum, -fed<br />
manerer in terra fua , vt fit<br />
fcripturah^cinteflmioniu<br />
quia benefcci eis , bcnc do-<br />
cui,5cipfifpreuerunt.<br />
*<br />
Procopius Tanquam<br />
n .<br />
certis temporibus, hec cue<br />
turaeflTenondubitct^fcnbi<br />
imperat,vtex conucnicnri<br />
10<br />
eorumexitu,n6faI(bprx-<br />
*'
279<br />
/^ a Vro eo (fuod rrprc-<br />
"«A baflls yerbum. Hxretici<br />
quoque & omnc<br />
dogma conrrarium<br />
vcritaticonfi<br />
duntin caUimnia,<br />
& mendacio.prop-<br />
tercaimpictatisco-<br />
IvioJeniia. rumciuitasdeflrue<br />
pand*t<br />
' '<br />
tur, quam fcilicet<br />
JEdificauitCain,cui<br />
vcnict rcpentma p-<br />
djtiocumcaptafue<br />
rit ab ecclefiafticis<br />
viris.&idcodcflru<br />
£ta,(Sc comminuta,<br />
nihil remaneat<br />
pvt<br />
inea,quodpo(Titignem<br />
emortuum<br />
reacccndere, &rallem<br />
coenofam ,<br />
&<br />
paruulam aqua fitientibuspraebcre.<br />
b Sicut interrupiio<br />
cadcns. Qnafiquomodo<br />
inicrruptio<br />
inurialtiffimi,qui<br />
longam traxir ruinamdifficileinftau<br />
rari, & priflinu decoremreciperepotcfl,ficvenietvobis<br />
rcpetinacontritio.<br />
C Quia ht£cdkitdomt<br />
nus Deui fa^Hus Ifrct/.<br />
Anagoge. Omncs<br />
Gloforc!. & Nicolai Je Lyra<br />
sfPrxren-'». bcMonitaeiu». f Piop'etM h«rdicirdom'nu< « ^QJ» tfprobiftisiHum.<br />
facic noftra fan«ftus Ifrael. Propterca hxc dicit fan- i<br />
3<br />
airKolcniibusfcingtl.t.vt >]uem neUikCOmuv ei.tcra.ttntiatij punirntcm.vtliabitare<br />
lis in teira vetiia. «Aliaiex. «Hoc. bfHab-ntfs fiduciam in<br />
A^yptiorum<br />
calumniia^one -^ndpcio<br />
du$ fracl, Pro co quod rcprobaftis-vcrbum, 6^fperaftis<br />
jfllfcepiiontm. bf S,<br />
pribiair A ypti. fSpr. «rTuraultu. ^<br />
.<br />
r<br />
in t cilumniam & t tumiilrum, & innixi cftis fupcr eo. 3<br />
afrr n ttflii pr«epii. bf Muri c fV- ipli cj1ai'sfu!>ito. 4<br />
Propterca cric vobis iniquitas h^^Cjficut t intcrruptio ci- 5<br />
dcns t6crequifitain muro excelfb. Quoniam fubito du ^<br />
af.Muti. bf Alia iimilf.udo.<br />
non fpcratur vcnict contritio eius, & comminuctur ficut<br />
afiic nccd- VI bs iliqiiiH tilc t iiunebit perrciiuenteNabuchocionofor.<br />
conteriturlagenafigulicontritionepervahda, &n5in- g<br />
uenietur de fiagmentis eius teftaj in qua portetur ignicu<br />
lus de incendio,aut hauriatur parum aqug defouea,quia<br />
a fQ^ pei me & lcremiam vobis loquitui.<br />
b fQaafi-.Poenitcotiam<br />
agiteantenujni veniatcaptiuttas. 9<br />
hrecdicit dominus Deus fanilus ifrael.t Si rcuertamini&<br />
•<br />
bfQ -tis cf Fix' inme & nnn in Agypto.<br />
bo,- r ^ arln tetia veitti.<br />
=-1,<br />
•<br />
^ c -^ 1<br />
I<br />
quicfcatis/ahii eritis . In filentio &c in erit<br />
fpe<br />
fortitudo i<br />
afObcdre mihi. t f Manebimushic. . cfApvptiorum. 12<br />
vcftra.Etn61uiftis,&:dixiftis:Ncquaquajfed adeqifosfu- i3<br />
a fConcitn i;ndu pergemus ad eos. 1 4<br />
giemus. Ideo fugictis. Et fupcr veloces af cendemus.Ideo » 5<br />
a «rChaldatiquoselfugercMon poteritis. f Aegyptii in quibusconfijitis lO<br />
velociorcs crunt qui perfcquentur vos . Millehomines ^7<br />
a facie terroris vnius, & a facie terroris quinque fu- ^^<br />
afFauci in iignuin tantz captiuiiatis.<br />
giecis, donec relinquaminiquafi<br />
|0<br />
^ — 20<br />
bf Fixus III lignuui njufragii.<br />
malusnauis in verti-<br />
afPotentii !>ci dcinon''rand.T. Jc cuiusfeiinocompleatur meiisan iilorum<br />
cc montis , 5
28i Ifaix CaD.XXX:<br />
^a Tioram nequsijuam plorahit.lvL^xi referunt hoc tempus<br />
A ad illud,quado lub Zorobabel & lefumagnoSacerdote<br />
poftyo.annosredierunt decaptiuitatelerufalem,& bo<br />
nafleucruntqujcpriushabuerantnosautemomnespro<br />
niifnonesquxexceduntmedioaitatem illius temporis<br />
ad Chrifti referinnisaducntum:In<br />
quocaptiuusquon<br />
dani populus paffione<br />
dni liberatus,<br />
habitat in Sion &<br />
inlcrufalcm in(pe<br />
culafcilicet& vifio<br />
Bepacis,i.ccclefia.<br />
b Etdibittibido.etc.<br />
* Procopius.fer<br />
artum fcu a<br />
p pancm<br />
affliclioniSjintcltigit<br />
principium reiiprfionis<br />
quo tem<br />
pore a vicinisaffli-<br />
gebantur.Deinceps<br />
cnim illis omncm b<br />
vbertatera & copia<br />
dciuntiat, imprinnfque<br />
crrore care<br />
tem fecuriiatem, c<br />
quamuisnon defu<br />
turi fint,qui auerre<br />
re, & in vias quasli<br />
bet inducere co- d<br />
nentur.<br />
C Et irunt oculi tuiy<br />
^ '"<br />
&c. * Procopius.<br />
Aucrfi a Dco fumus,&<br />
tamen non<br />
c<br />
uyma- auertitur vnde pcr f<br />
Kaiam dicitur. Et<br />
Oiiio,<br />
^'<br />
erunt oculi,&c,Qnz{i<br />
fQaafi:Harc venient nifi paniteatiam egeritis: Propterea ex do.<br />
a iroenitentianiveftiain. b tlnwifericordia, Superexaltatmifericordiaiudicium.<br />
^Vel in cruce.vt oinnibus parcat<br />
cxpcdiat dominus, vt mifereatur veftri,& ideo exaltabitur<br />
a ^Filius. Paterenim non iudicatquenijuam.fedomne iudiciumdedit filio.<br />
dominus . Beati omnes<br />
parcens vobis, quia Deus iudicij<br />
a f£xpcdadominum,&viriliteiage. &C. I^Reftafpe, b TEcclefiarquicft modo in fpecu-<br />
laiione. c fCoelefti, vbi elJ veta vifio pacis. , .<br />
qui expcalnt eum . Populus enim Sion habitabit in leru- ^ "" retroccdimus ,<br />
a fAnte. fConueilus. b l^ln leruulem. TAblterget dommusomnem li-<br />
chrymam ab oculis eorum. TFIetus tuus vettetui in gaudium. c TQ^iotidie.<br />
d f Indie ludiciiomnino.<br />
falem.Pldrans nequaquam pIorabis,mi/erins<br />
miferebitur 6<br />
'<br />
—<br />
a f^Flenam luileratione. bOiaiionis. c f^leiufalcm. df^^idignaaudiii.<br />
e ^EcceAdfum. fMagis n* quam uoce. /<br />
tui . Ad voccm clamoris tui ftatim vt audierit, refpo^ndea<br />
f Iuda;i dicunt,quodegreiruridecaptiuitate inopiam cibi & potus pafli lunt.<br />
b ^DoiSrinamEuangelijquxduobusmandatis Ciiarda^omnia mandatJ veteris teftamenti.<br />
bittibi. Etdabit t tibi dominus panemtartum, & a- 9<br />
a tSciptu'^ vbi obfciuapanisivbi eftaperta aqua. bfivecedcre.<br />
c TMagifterveftervnusrftChriftus.<br />
auolaiea te vltra doAoreni lo<br />
qua'mbreuem,&nonfaciet<br />
a fCordis hTModo in fpetand^ra in re.<br />
tuum,&cruntoculitui vidcntes<br />
priECcptorem tuum , &<br />
•^lntcriores. TExaudicnt. TUuilli.<br />
a TChtiftusad credentes loquitur.<br />
TEgo fum via veritas,& viia.<br />
aures tUcT audicnt verbum monentis .<br />
poll tergum H^'c<br />
a «iMeimiiaminl.vnde: Vcndeomnia qus habes & fequeic me.£tahbi: «^uimihi minifttat,<br />
roe fequatur.<br />
De vittute in viitutcm.<br />
b TNoti efleniminmiuftus , e Tln manum derlines ideftregiaquenon<br />
via,ambulate inca , neque ad dcxtram, neque ad fini- i5<br />
|5^^*^a<br />
f Conuerfusadiidemreputabis oniiiiaidola coniaminaiafculptilia 8c conflatilia.<br />
infacicm fuam liomo monitus eft,quando ad iufliriam<br />
conditus, prarccpta reditudinis . acccpit Scdcumh.xc<br />
eadem prxcepta contcmpfit , quafi conditori (uo dorfummentisin<br />
faciemdedit. Sedecccadhuc po(\ ter-<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
gum<br />
tif nonvidetur bene prtediclis concordare,& maximequia nunqua<br />
redierunt ad tantam profperitatem ficutfuerant ante de multo;ma<br />
xime tempore Dauid & Salomonis,et aliorum regumplurimorum.<br />
£t ideofduometiori iudicie, videiur, q> ludici melius quantum ad<br />
aUquid exponant partem iflam,fc.de redemptione eorum fienda per<br />
Chrifium:fedin boc enant,qu6dexpe8ant futurum, quodiam tran<br />
fiit in prttteritu. Igitur accipiendo ab eisquod efl verum,&falfum<br />
refpuentes,exponamus literam de redemptione faSaper Chriflum.<br />
Et diuiditur in duas partes:quia primb ponitur redemptiofaHa per<br />
Chriflu in fuo aduentu pnmo,fecundbfienda infecundo,ibi: Et crit.<br />
Vrima hic pr^diciturab Ijaia ciim dicitur:ProptCICi. Ideji pro •<br />
ptermaia vefira multiplicata.<br />
1 Expeaat dominus, vt mifereatur veftri . ideH dlffert<br />
redemptionem vcjtram ptrfeciam per Clmfiumfiendam:veruntamen<br />
quia non aufert eam,fubditur.<br />
2 Etideoexaltabiturparcensvobis. quia tempus fuiad-<br />
uentusenttempus magnxmifericordi^ : veruntamen non eritfme<br />
iu(iitia,qu{femper Dei mifericordiam concomitatur.ideofubditur:<br />
Quia Deus iudicij dominus.<br />
3 Beatiomnesqui expedant cum. firmiter credendo eius<br />
aduentum.<br />
4 Populusenim Sion.i.fideUs & cathoUcus.<br />
5 Habitabit in lcmti[cm.i.ccclefia,fcciidum quoddidturad<br />
Wet.22.^.Acce(Iiflis ad montcm Sion,& ciuitatcm Dei vi<br />
t<br />
uentis Icruialcm coeleftcm. Et quia ad literam in monte sion<br />
incepit fides catholica per pr^dicatione Chrifii in propria perfona,<br />
etpermiffione 9pirituffan8ifuperapoHolos,vt diilu fuit fupra z.c.<br />
6 Plorans nequaquam plorabis.pro diledione Chrtfii ven-<br />
~<br />
,<br />
I<br />
2<br />
5<br />
282<br />
gum fequitur & monet : quia iam & a nobis contemptuscft,&tamennosvocarenonccnat.Quafidorfumei<br />
in faciemdedimus, cuiusverbadeipicimus. Sed(ians<br />
poft terguni nos auerfos reuocat.<br />
d Toji tergum . Prinia conditione quafi^in facie Adam<br />
audiuit a domino:<br />
ftram. Et t cdntaminabis laminas (culptil lum arjTcnti<br />
iJ 16<br />
M O l\ .A L 1 T t l{.<br />
I ExpeHat rfowjn«j.Hicadliterapoft filioru luda increpa<br />
tione.prophetadcnunciatcoruconfolationemperChri<br />
ftu futura , morc boni Samaritani poft vinu mordicati-<br />
uii infundcntis olcu lcnitiuu . Moraliter aut pot exponi<br />
confcqueter ad pr^difta dc apoftatis expofitione.na aliq<br />
coru cx diuino rcfpedu verc pocnitctes reucrtunt, & im<br />
pofita fibi poena non folu paticntcr fuftinent, (cd et ma<br />
iorc accipiunt cx fcipfis,& fic magis proficiunt in bono<br />
virtutis,<br />
Crefeite & multipUca<br />
mini,& reptete terra.<br />
poftpeccatum,qua<br />
fipofttcrgum pofi<br />
tus.maledidtaterra<br />
inopcretuo. Hu-<br />
ius cafu nos om-<br />
musadomino:roB<br />
uertimini ad me, &<br />
ego con.advosJEt^Xxhv.Conuertimini<br />
adme<br />
in totocorde ueJiro,etc.<br />
vthismonitisante<br />
riora petamus : &<br />
hoceft: Aurestuse<br />
audient verbu mo.<br />
D<br />
Gcne.r. d.<br />
Gene. j.c<br />
Zacha. i.a.<br />
lohel.z. c<br />
poft terguni.<br />
e "Heque ad dexteram.lvL<br />
vtraque par<br />
te quidquid fupra<br />
niodumeft, invitio<br />
eft. t{eque ad t atiguftis Sc<br />
aquam op—<br />
II<br />
12.<br />
preflionis.<br />
Huiu. lo.C.<br />
dex<br />
Ij teram,&c.dQc\'mm-<br />
14 dum qft fed via publica<br />
gradienduni<br />
contaminabis<br />
laminas, Idolafcili-<br />
cetquxadfiniilitii<br />
dinem veritatisar-<br />
tifcx lingua compofueritinfplendorc cloquentie,quod<br />
figni(icat argentum,& in ratione fapientia: quod fignificat<br />
aurum: comminucs & difperges, & imniunda iudicabis.<br />
. ^ Etda.<br />
turi, pro qua fufpirabant ingemifcentes patres veteris tcfiamneti.<br />
7 Mifcrans mifcrcbitur tui . intantum tp exponetfe morti.<br />
8 Ad vocem chmoris. Inprimitiuaecclefia^etperlongUtps<br />
foUea,fantli viri habebant frequentiffime ad vota diuina rejponfa.<br />
9 Etdabittibi dominuspancm znnm.i.ex Deigratiaeris<br />
contentus paruo vi3uyatiasparco,ficutpatet in diuerfu ecclefi^ in<br />
viris perfeElis,& religiofis.<br />
10 Etnonfacict,&c./. Chriflum,quidicitde (eipfo Matt.2^.a<br />
Et de fua permanentia dicitur<br />
Vnus eft magifler vesier ClmHus .<br />
Matt.vltJ.Eccc ego vobifcum fum omnibus diebus vfqj<br />
ad COnfummationem (ccilVl.Secundumenim diuinitate vln-<br />
que efl per efjentialem prttfentiam & potentiam: & in ecclefiafua<br />
perfpecialemgratiam,&fecundum humanitatem in euckarifiite fa<br />
cramcnto,in quo corpus eft cx vi facramenti,& anima & diuinitas<br />
£.V concomitantiainjeparabilipofi refurreBionem .<br />
In translatione<br />
Cbatdaica fic i)abetur:Vx non rccedct vltra diuinitas eius.EA:<br />
quo patct , qubd non potefl conucuienter mtelligi de Efdra doHore,<br />
1 1 Et crunt oculi tui , &c.<br />
Jed de Cimsio conuenit optime.<br />
idefl ChriHum,qui apparuit vijibitibus etiam oculis corporalibus in<br />
forma humanitatis, & in facramento jub fpecie panis.<br />
11 Et aurcs tux audicnt verbuni. Jcilicet Euangclicum.<br />
Moncntis poft tcr^.i.adjequendii vefligia Chriflipr^dican<br />
1 3<br />
tis in perfona propria primo,& pojiea in apofiolis atijsq; difcipulis.<br />
14 Hxc via. fcilicetfidescatholica,<br />
1 5 Ambulatc in ca. qui ecclcfia nunquam declinabitgenera'<br />
liter a fide cathoiica.<br />
16 Etcontaminabislaminas. Quia Centiles ad prxdicationem<br />
apoHolorum tonfregerunc idotafua materiam & ornamenta<br />
idotorum pauperibus erogaraes.<br />
Egrc-<br />
virtutis, q aliqui qui niaquam pcrapoftafiam cccidcrut.<br />
vndc Grcg.exponensilludLuc.is.b. GaudiumeritincalofU<br />
per vno peccatore pxnitentiam agente,quamfuper nonaginta iuflis.<br />
Duxinprdiomilitemilluplusdiligit,quipoftfugareuerfus,ho(lctortitcrprcmit<br />
: qilluquinunqtergaprncbuit.nec<br />
vnq aliquid fortiter fccit. Sic & agricola illam<br />
tcrraplusaniat,quspoftfpinas,vberesfruausfacit,qua<br />
illamqucnunquamfpinashabuit.nccvnquamfrugem<br />
vbcrem producii.Dc<br />
talib. fubditur:Erunt oculi tui,&c.<br />
f tcce<br />
E
283 GIoJ[orcI.&NicoIaideLyra ,84<br />
^a Et dabitwrplu.ln Kcgam . _. "^fOtn.menmm. _ ., j-<br />
#voliimine fcripmm crt, ga tui,& veftimcntum conHatilis auri mi,5C di-<br />
A intcrfeais ab Elia pfcudo fpcrges ca ficuc immundiciam menftruatse.<br />
J.Rcg. I8.g. prOphetJS dafa fit plUUia » noifaiavelleiemia. bTPopulociedentid.-Gemibut. c fGrat a Spiriloan^b^'<br />
'<br />
tun-.nai.<br />
terrxlfracl ,&panJsElifxi ^<br />
dT'^«dica..nni.<br />
Et poftcafaluatoris vberri- a ci.Etdabitui Icmi ni<br />
Egrcderc,&dices pluuia<br />
i<br />
montes & coUcs aquisflue D<br />
tibusirrigentur. Nosmon- Ma<br />
tcs &colles intelligimus , q ^°'<br />
qui<br />
virtutibus eleuatur , &<br />
cfuriunt& fitiunt iuftitia,<br />
quos dominus prouocat ad<br />
bibendum . Qui.n. bibcrit<br />
mUS »<br />
b Itgofumpanisviuus. 1<br />
fUCrit.atqUepingUifll-<br />
Tlnqu^cunqucGfnte. ^ ^<br />
mus,& tantamplcnitudine tuoubicunquefeminaucrisin tenaj&panis J dcaquiscius, non fitietin<br />
a f Incordibusfanftoruro. b TGtaiia & -^ -<br />
pinguedine fpiri'ii(r»nfti. xtcrnum.vndc: Senediciie do-<br />
b"<br />
Mi<br />
habcat.vt multahominum . . ^ ^.<br />
milia faturata fint . In prx- b<br />
frugu tcrr? crit vbcrri mus 6c pinguis.Pafcen 4<br />
- ..-..— .<br />
fcntiquoq;loconondatur a^i4Jie veibi Dei. b TEcclelia. c fCum idolaiiiiifregcris.dTMitis corde,<br />
qui fcquitur agnum quocunque letit, &feniper addex'eram eft<br />
pluuiafeminilpirituali, &<br />
panistcrr» vberrimus atqj<br />
pinguifi[im*,nifi idola deargentata<br />
& deaurata fuerint.<br />
cominuta&reputatainftcr<br />
quiliniu:nifi.n.vitia abicce<br />
tif r in poflcflione tua in die illa f agnus ipa<br />
a TApofloli ducesgregis. b Filij fcilicet ludzorum qui per iiinam.vel Gen<br />
tilittm,qui prralinzpullum Cpnificaniur. fSubiefti. cfVi fturtificent.<br />
a TSanaosui.tutibuseminemes.velpIusuelminus.uelexpoluores<br />
tilabro & van li rclaxauit , in ludaia cDm- diumoiumeioquiotum.<br />
no. „u,, .^„.—!.,„.<br />
Gen. j6 pleta,contcndunt.<br />
c.<br />
omnemmontemexcel{um,&luperomnem<br />
Commixtum<br />
Oreae.j.a.<br />
migma. Ifaac a f Do(flrinaEuangelij.<br />
9<br />
lO<br />
minodefon.lfraet,<br />
e InterfeBionis multorum .<br />
Multi enim sut vocati, pau<br />
ci vcroeledi. Turres, po- jp*<br />
tcftatesdEmonum , velfu- r&<br />
pcrbijde quibus Pfalm.r/rfi<br />
impitm fuperexaltatum & de-<br />
ciose,& tauri tui & pulli afinoru,qui operana<br />
TEcclefiam.uel vnufquifque corpus<br />
uatumficutcedros Libani . fuum. b1 hiltoriam cum fpiri-<br />
^—......^ tualifcnru. c fMigmaefthordcum cum palea. , „<br />
. rint, virtutesnonfubcunt. c tur tcrram tcommixtummigmacomedent, %<br />
""""<br />
b T>a/cm«r . Quidam hxC a TSctipf«t« bfASpiiieufanaoexaminatum. cfOedieiudidi.<br />
ii^rn"<br />
fquod ventihvperbolicosCyritcmpori d j- ficut in area ventilatum eft .<br />
btumcft ven bus qui CaptiuitatCm pOpU-<br />
Eteruntfuper<br />
Has<br />
turrcs xdificarc cupicbant<br />
qui mouerunt pedcs fuos<br />
aboricnte, quorum linguce<br />
in Babylone confufs, & fa<br />
pcr quos<br />
cecidit turris ia<br />
Siloe.<br />
f Et erit hix . Cn prsemiura<br />
hordeumfeuit, quiaapud coUcm cleuatumriuicurretium aquarumin n laboris percipicnt,quia crca<br />
B AUophylos<br />
crat:& centena fudicij. tura liberabitur a leruitute Mi<br />
riam hordei frugem rece- e die interfedlionis multorum, cum ceciderint iz corruptionis . Nonmirum<br />
pit.Et Hofe?, choro & dimi<br />
dio hordei adultcram con-<br />
duxit.Saluatorquoqi quin-<br />
Matth. ly, i, que milia viroru , quinque f<br />
fenfus corporis& lcge Moy<br />
fi fequentium, hordeaceisg<br />
panib. faturauit, qui in alio<br />
locOjfrangens feptempanes<br />
& in fruft~ra coiiiminucns,<br />
J ContritlOi flliatllOr miiia triticeis t>an!<br />
• -<br />
3 fDimones,munimentummalorum,& principes huiusffculi.<br />
b «rPoft iudicium.Sc catlum eiit nouum 8c terra noua. Qma enim ptoptet<br />
hominem fafta in -lu» laprupeiorarafunt.fol & luna fuolu.nine minorara.<br />
turres. £teritIuxIun?ficutluxibIis,&Iuxfo ^^<br />
VFinitum pio in&nito. a fScilicet quandn cieatus eft mundus.<br />
lis crit feptepliciter:,ficut lux fcptem dieru, in<br />
a fScilitct. bffSanando. cl^Mortalitatem pcccati & omnes miferias.<br />
d fAbfolutf,utomnesDeo fciuientesfignificet.<br />
fSan(iiorum. «jFugiftdolor &gemitui.<br />
^^^ 4«^ alligauerit diis t vulnus populi fui, &<br />
* ^**""'* promittitpiatmia.conteuptonbusminaturfupplicia.<br />
eius fanauerit. Ecce nomen<br />
busrepIeuit^quiEuangeli-hpercufllirapIagx<br />
cum numerum fequebantur.<br />
Huiufmodipopuli,partemcomeduntpalcarum in<br />
quibufdam (equentes literam:& pcr paleas & hordeum<br />
paulatim proficiunt,& tranfeunt ad frumcntum.<br />
montes & coUes erunt<br />
d £{ trunt . In die iudicij fuper<br />
riuicurrentium aquarum,quiabonaopera fanftorum<br />
darebunt, quae oblcruantes madata impleuerunt,& doftrina<br />
Euangelij appropinquantedie iudicij, prjcdicatio<br />
neElisE & Enoch peneperoesgentes abundabit.tr er««£<br />
/«pcr.IudjBi.multos interfe£tos,& ruentes turrcs, ad Romauum<br />
referunt imperium. vnde: Ft qui<br />
tenct nunc teneat,<br />
donec de medio<br />
fiat:q\xoA eo tempore tanta beatitudo fuc-<br />
«.<strong>The</strong>ff,i,b.<br />
rit populo IfraeljVt non folum valles & campeftria , fed<br />
C<br />
montes<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
1 Egredere & dices ci. in<br />
idefi idololatri
s^ a<br />
innomine Ta-<br />
tris,6~- rilij,&<br />
Spiritusfahd:'<br />
noninnomi<br />
nibus, icd in<br />
nomine q3<br />
cft Dcus.<br />
a Spintus eius<br />
1 fuffocat cii<br />
adcuiuscol<br />
IQ peruenit ,<br />
^<br />
fic Dei iudi-<br />
^<br />
fAd cUfflnindum malot , & tcmunerandum bonos.<br />
Ifai^ Cap.XXX. 286<br />
h<br />
b 5^Poft multa tenipoM. c Tln vindiflamorenoflro;<br />
H f Rejirobs.<br />
Domini vcnit de longinquo, ardens feor eius, &:grauis'ad por-<br />
dicatione A- D<br />
ppstoloru, cQ<br />
a TVeiba. b ^<br />
ffilij. t VjCntCS ad fi<br />
TDiccnJo: Efuiiui,5cnondedillisraiIiim:>nducaie, t>c.<br />
-<br />
, d fltemalediiniin igneraaternum. 2<br />
tandum . Labia eius funt<br />
repleta indignatione, & lingua<br />
eius 3<br />
quafi<br />
a TDiabolum Sf membraeius. Gcntcs ad fide<br />
venerint,<br />
& idolarelin<br />
4<br />
ignis dcuorans. Spiritus eius uelut torrens innundans ufque<br />
^'"'jciumnemioio-nc<br />
tranfibit impunitum.<br />
'I b i^o(i m:i«majr/tfM.VtprovoIuntatcdiab6Ucirain<br />
ferrentur.haccperdet Dominusin dieiudidj,vel inpra:<br />
dica-<br />
ad me 5<br />
AfTuruirgapercufruSj&erifJ^tranfitus uirg;^ fundatus quam rea<br />
TVinon cianfeac. li TI.a:titiafanAoium.<br />
TDiaboIum. TP"'bituriuliuscumvider!t vindiAam.<br />
(juiefcere facictDominusfiipercum,in citharis, &tympanis,<br />
quent.<br />
c Car.tiat erit<br />
pobis . Poft<br />
velut torrts in<br />
r(ura.<br />
undans. Sicilt<br />
IX torrcns ina- ^ . _<br />
danscu per- d fandificatxfblcnnitatisj&lastitiacorclis<br />
t^onortt^ ,, /-«.<br />
ficutquipergitcumtibia<br />
^ ^'lndxiin templum.raaftiincceluni ^ReditadpoEaam malotum. b,TVenithora,vtomn^iqui inmonumentis.<br />
lunt audient viicem lili) D;!,J; proccdentj&c. c l^ln iudicio.<br />
ut intret in montcm Domini ad fortem Ifrael . Et auditam facict<br />
a 5"Patrr. b Tvl.ionem malorum. cfFilij quiScverbum. d f Ite mjledifti in a TDiabolumqui rubieftos tiahit <br />
inr"inam.1Uiiminationcm."<br />
dium colli , ad t perdendas Gentes in nihilum , & fr^cnum erroris 7<br />
c quod<br />
igncm ittcrnum. cfFilij.<br />
Ddminus t gloriam udcis fiise, & terrorem brachij fuioflendetin<br />
erat in maxillis populorum. Canticum erit uobis ficut I<br />
t uox<br />
uenerit vfq;<br />
ad collum ,<br />
animantem<br />
fuffocat, fic<br />
noDc<br />
fpjj-jfus<br />
irae<br />
^Dci, iniudi-<br />
-^cio ! impios<br />
^p-iuffccabit :<br />
**|'°"Fmem ompoenammaloru<br />
agit de<br />
9 g!oria fando<br />
10 lum.Sicutfi-<br />
11 lijlfrael tran-<br />
12 fitomari ru-<br />
13 bro, cumvi-<br />
14 diflTcnr. Pha-<br />
1<br />
5 raone & Ae-<br />
a clte miledift. in igncm artfnum. b f Ignisfuccenfuseft infu.meo.Scar vfque admf. &c.<br />
gyptiosfub- cdmminationemfuroris,&t ilammaignisdeuorantis. f Allidet i6 merfos, culae<br />
nium venilbI'.nur<br />
fe {^nificat,<br />
a l^ln circiimiiueiust;mpflb! vilida. b TLapidaiionetiibulationis. ^Sentrntia ternbili.<br />
in turbine , & in .<br />
lapide grandmis A uocc enim Domini f patebit<br />
a TDiabolus ficmembia. b TVitionis. c THoc contiaOiigenem.<br />
17 titia dixerut; g<br />
Cantcmus domi<br />
'"'^ficut torres<br />
d TFerculIio vltionis zterna:.<br />
e fNon tranlitorius.<br />
18<br />
19 noghriofeenm Exod.ji.a.<br />
20 e^f. Sicindie<br />
21<br />
iudici/ tranfi<br />
22 tomundo, &<br />
•<br />
&in ^^ damnato dia<br />
a TR.eprobos. TD*"iones. b ^'Itemjlediil. in ignem aiieinum qui pisparatus eft diaoolo. c ^Ab initio. •" I^OIO OC meill<br />
bcUis t prascipuis cxpugnauit eds . Pr^parata ell enim ab heri brisfuis,fan-<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
^ tem \Jlam ad literam de deieSione Sennacherib I{egit ^AffyriO'<br />
rum venier.tis conira lerufalem , quando exercilus eiuspercujfus<br />
fuitab angelo,ftc ^corpora bellatorumfucrunt incinerata inta5iis<br />
vciiibus & armis, ftcut diBum fuitfupra feptimo capitulo , & ai<br />
boc fatis poffet appUcari liteta . Sed contra hoc videtur,quod dici'<br />
p tm hic in principio: Ecce nomen Domini venit de longinquo . Ex<br />
quo videtur Ifaias loqui de tempore longinquo , quod efl tempus<br />
iudiciij finatis , & non de propinquo feu , prxfenti cuiufmodi<br />
fuit di^a percuffio Sennacherib , quia fuit tcmpore lfai
Zj GIoford&NicoIaideLyra .88<br />
^ bononim fuorum<br />
A djioofFcrrct, dato-<br />
t etia jpfi rc rcm bonoru glori<br />
S'*<br />
ficatcs, fic fandi in<br />
frefpexerunt<br />
t cx^uigeruc<br />
Ier.4t.
iSp Ifai^ Cap.XXXlIl. 2^<br />
^a l^w h£c dicit.Hoc de illis qui cum Scdechia in captiui<br />
A tate dudi poft 7o.3nnos domino mifcrante reuerfi fiint,<br />
4-a csfis in Acgypto Ifraelitis & Acgyptijs,in quorum auxi-<br />
lioconfidcbant.<br />
b Quomoiio ji mgiat l;o, * Procopius.Lconefcruntponqiia<br />
rugitu primu<br />
greges , &<br />
paftorcs<br />
tcrruerit, eolcie aggrcdi.<br />
Adhuncmo<br />
dum&dominusip<br />
fcpoftquamminas<br />
propofuif,non poeritentes<br />
vicifcitur, a<br />
abaccolaruiniuria,<br />
quam poft reuerfio<br />
J3cm patiebatur , Ifrade<br />
tueri placuit.<br />
ttuerit Nondefuntg fimi<br />
vum. litudincm leonisad<br />
. .^lfraelitas refcrant,<br />
lubit.<br />
^y- ^^ ferarum qui<br />
dem mctum erga c<br />
Dcum ducem fuu<br />
retinucnmt. Vndc d<br />
&incosfelconum<br />
more gcflurum fi-<br />
gnificar.AliasfipcE<br />
Hitere & rcfipifccrc<br />
contigcrit,cofdem<br />
ic 3u:s infiar , qux<br />
puUostuctur cfle^p<br />
redurum .<br />
-i^TicIec Sic pfotej^n domi-<br />
;',nus. ItafccitdominusconrraSamari-<br />
taaos,qui impcdirc<br />
conatifuntjcdifica-<br />
C tionem «cmpli . Et<br />
cb in temporcMachaba:orum<br />
in paucis<br />
: muUosfudit.<br />
iri fu:<br />
teote.<br />
anl.<br />
1 TAegyptiorum. bjfAegypiius<br />
intelligibih-s , non viri gladio,fed vcrbo diuino pcufl-as' D<br />
cum fuis<br />
poteflatibus in<br />
abyfliim dctrufus eft.<br />
d CoKMfj^miW.<br />
Inprophctiancctcmporis nJchiflorioe<br />
ordme fcruat: locutuscft dc ilhs qni fub lefu Saccrdotc<br />
magno rcuerli luntdccaptiuitatc,modo rcucrtitur ad te<br />
,, ... , poraEzcchiac.Adj^<br />
cTFrrigilK. H «r Inuicibni'.<br />
1 monctautcm pio-<br />
opGiantium iniquitatcm. Aegyptus hJmo & no D.cus, &<br />
.Vnqiiil'u5cor.(:.'i^ bfCi.dehcifns^ _<br />
c ^Laxabir habenas.<br />
cqui eom caro 6c non ipiritus.Et ciominus inclinibit ma-<br />
afAevPtius,<br />
b^luda<br />
numfuamj&con-uet auxiIiator,&cacletcuit pr^ftatui*<br />
•fA Nubuciiodonofut.<br />
quod vcl in fupcrbientib.Afly-rijsvi<br />
deas :<br />
atq; etiam cn<br />
b<br />
auxilium:,(imulq; omnesconfumccur.^Qjjia h^cdicitcio<br />
1 Deiribu lud.i.<br />
* Procopius. Qui- c<br />
dam hxc incidifle<br />
putantinca tcmpo<br />
ra,quibusIcrofolYmorum<br />
ccclcfiam<br />
minus ad me : Qu.omodo fi rugiat leo, &; catulus leonis<br />
fupcrpr^dam fuam,cumtoccurreiiteimultitudopailo-<br />
5 Confiius vinbus.<br />
xum,i vocc eorumnon formidabit, &^a multitudinceo-<br />
C.vliferando.<br />
rum non t pauebit,{ic defcendct dominus excrcituum vt<br />
' r an«'' un j-ftnfor.<br />
b *\ Non contra.<br />
prxlicturfuper monteni Sion,&{uper collcm cius. Sicut<br />
aiStcucgallinacongic^aipjiijs. ^^Sicuc .iquilaprouocat pulius fuos ad volandum. ^Sup<br />
auesvolates, ficprotegctdominusexercituumlerufalcm,<br />
a «iFoenitcntes pugnaiite iloinino pr.j vobis.<br />
protegcns 6^ liberans,tranfiens & faluans. Conucrtimini<br />
a^C^i ii p.ofundo confilio & prccato leccUilUs a doininj. bf Conueriiiuini:ii enim conuerfi<br />
fjftiti-.In d e illijStc.<br />
t iicutmprdfundura lecefrcTatisiilij Ifrael. In dicenim<br />
a^Moncnic Eicchiacum Jibcrafleii.ij dominusde manu Aflyiiorum. f Vd fecundum quof.lim<br />
2<br />
pliera tribLiIuda&<br />
i Beniamin,vtanicq<br />
4 Scnnachcribreuertcnsde<br />
Acgyptocu<br />
Aflyrijs vcnirct in<br />
Icrufalc<br />
ficutin^^-<br />
s<br />
6<br />
fundo malorum rc 1 ellauxilio.<br />
ccflcrant,fictotdaf<br />
fcclu mcntis rcdi- ,<br />
rcnt<br />
•2« Procopiu.^J.Symmachu.s.p(x:nircmi<br />
nifihj Kiacl, ficur<br />
de tranlgrcdicndo<br />
^fundc cogifailis.<br />
Significarante cos, ^<br />
qua: mala funt.ahe<br />
cogitarc, quscDci<br />
autcm.fupcrficicte<br />
nusiquirere5c me<br />
ditari.<br />
e /2'"> f^ /« y/. Sion<br />
ponrediiuin a Rabvlonicacspt uita'.e ccclcfiainquait^nis - , ,.<br />
vlquead aducntum '<br />
domininuaquam filii' " Uiael id<br />
'<br />
"<br />
btCro qu |i'i5capiai..Hly-<br />
rtosper SalmaaaJarregem.-aliquideillo reghoeuaferunt ,tcitii^nitcs<br />
vbtpotcrant :fidpofiea vencrutit a l<br />
L^ccljiam regtm , & reicHa<br />
idotolatria, conuaft fuerant ad vctH Dci cidtii, idcofubditur.<br />
S In dic illa abiicict vir idola argcnti fui , £cc.i. difbidet<br />
amore cultus diuttti.<br />
pr.c<br />
9 Et cadet.f/;c confcqucnter ponitur Sc>,nacherib deieaio , qu^<br />
Jaaafuu ptr hoc 3, angclus domini percujfu m excrcitu eius i 8y . Diuirio.<br />
niilia.Quod dicens Scnnnchtrib cum pauusfugit tcrtius.& Im lU<br />
quod dicitur: Et cadct Aflur.r
^9^<br />
CAP. xxxn.<br />
Ccem iuliitia<br />
rign. Finita<br />
prophctia<br />
dchisqui in Aegy-<br />
ptiiaidclccnderar,<br />
incipit dc aducntu<br />
-locu.inquo Chrini & Apofto-<br />
^'^"''^'"loriimcius.<br />
ait.<br />
* Procopius. Lxx.<br />
inhxccamprccedS<br />
ffcopuli gr». tibusiungut. Cum<br />
ui*. cnim primififTent<br />
beatum cxifterc q<br />
in Sione ("cmcn habcrct,<br />
& domcfticosinlerufalem.or<br />
dineia. Eccc cnira<br />
rcs iuftus rcgnabit,<br />
•f feftinabitlo adiunxerunt . Alij<br />
qiumuda.<br />
cadequib.agimus,<br />
alfcriusprincipiscf<br />
T, (c voluerunt. Tan-<br />
qnamigitureaquf<br />
lercmiae temporib.<br />
cfllcnt eucntura,abfohiiflcf.alium<br />
iam<br />
dcChriftidiuinain<br />
Chriftusfo- fcrris apparitione,<br />
jusrexiuftH». fermoncm exordi-<br />
Phi]o{bpfai|s,<br />
tur folumcnim iu-<br />
(lum Inter mortales<br />
rc2em fui^Tc, A-<br />
Gloford. &NicolaidcLyra 292<br />
C A P. XXXII. ficutquiventum&D<br />
turbincm fugicns<br />
a fHon acriptn prtronam. bfChriAu*. crApoftoIi.<br />
I tUtO fc abfcoudit lo<br />
Ccc in iiidida rcf^nabit rex, & prfnci- * co,& qui fontcs pu<br />
aTiuito b«FoJuiusiidf';». riflimos inuenit in<br />
pes in iiidicio pr^erunt. Etcritvjr 3 dcferto,quifolisar<br />
aTDrmonum.<br />
dorcm fuum ,^mi-<br />
ficut t qui abfcondituravento, & t ncnti deuitat faxo.<br />
afHuiusmunrfi- bKlirigatiodoftrin->-.<br />
cclat fe a<br />
tcmpcftate.<br />
Sicut riui<br />
aqua<br />
rum t<br />
afEcdelix.<br />
in fiti:,&:vmbra t pctr? prominentis<br />
in tcr-<br />
a f Vnde: Bcau oculiqui vidcnt qux vos vidctis. b*^A|poltolori'Tncredcntiuai. cf Cnrde.<br />
ra deferta. Non caligabunt oculi videnrium, &;aures<br />
a^Qu;'' l^ius furdi crint. b^Domino prxdicante. efAntc.<br />
f Idioiirum vcl Gentilium. f mundi<br />
Sculta&infiri^^a clrgit Dcus, vcconfunHat forcia.<br />
audicntium diligcntcr aufcultabunt, & cor flultom m-<br />
afiDainini. b^Q^z Ctinnum lonacenonpotciac.<br />
c f Prius. fQ^ancuiD ad vecba fidei.<br />
C c.t Et ceUt fe d tempe<br />
Jtate. * Procopius. lin j,<br />
Ex hiscosctiam q<br />
aducrfuni fe coicrant.cumnondum<br />
pati ftatuiiTct , nihil<br />
profuturastcntatio<br />
ncs vocabat. Itaquc<br />
cum faxis pctcrctur<br />
idipsu nihilfaci6s.<br />
„. r-^ •- „ I- 1'<br />
I II c -''''^Td'"- ^^'"«^"'r'^^'^ lo medium pcrtranfi-<br />
-a^iApcrtp. -<br />
,, V-, b^Philorophus.bJiii-itiahuiusmundi ftiil.eft 3P'id D;.<br />
- - * - *- • ,-. -, V. .. r -^p<br />
- •<br />
ci.apient,«.<br />
_ . ..<br />
Dauidis. l^ihilpro.mi<br />
tclligctlcientia,& linguaDalborutvelociterioquetur6c u batillxfus.Hincilla<br />
plane.Nonvocabiturvltraisquiinlipienselttprinceps, 12 fidet inimicus in eo,<br />
afScribt Sc fhitifxi.quifcauJuVmcilcgeni Dciiniciptctantur. bfln lege. &Ct<br />
c fQ^iib' iiepidauit vbi non ecat cimoc. A r'<br />
nequefrauduIcntusappellabiturmaior.StuItusenimfa- J^ rum hfui&c'.<br />
a f Dzmonium habec &huiufmodi. bf Oixicinnpiens in coideruo. NoncllDcus. ju IJ '&4 i<br />
' ' tlAt<br />
cflScimusquiavecaxes.&c. Ij * Idem. MultOS in £„;(;<br />
iiii ]oquetur,& cor eiusfaciet iniquitatem , vtperficiat '^ fcriptura vocari flu e<br />
tfimuIationem,&Ioquatur ad dominum tfrauduletcr, \l kTfuerum fanaf'<br />
aTPane vcrbi De(. bf Aucttcndo aprzdicatione Chcitii. c f Pouuli. „. • '<br />
jt._ »• /<br />
fDoftrinz.<br />
Q"i difccntium fi-<br />
&vacuamfacictanimamefuricntis,&potumfitietiau- ^^ ""^, •euarccQnan-<br />
^<br />
tcs.hisDauidisvcr- lin<br />
''^"''<br />
i«l<br />
^^^'<br />
bisiudicantur. Elc- "1"^<br />
poftolos aut ccclefix ipfi cu iudicio pra:fuinc notu cft. uaucrunt ftumina vocem fuam. Clara: fiquidem fuerut<br />
'b Eteritficu!, quali dicat. 6icerittutusin tribulationib. &adaudicndumfacilesApoftolorum voccs.<br />
ficut ^T ir,.<br />
NICO LAV S D E LYRA.<br />
C A P. XXXII.<br />
^Ccc in \n?ai\z.rzs,n^bit.Hic profeqwtur prxdlBu<br />
riid^is in fpecialt.tt diuidltur in duaspnrtcs: qaprimo<br />
defcnbitur iuHitia E:^cl}i£,prcptcr quam fada<br />
fuit tmc diila faluatio. Secund6,malitii Sennache-<br />
rib,propter quamfaHa eft eius deie^io.cap.ftq.Vrima<br />
diuiditur in duas partes,quia pnmo defcribitur iuflitia ET^echie<br />
qup meruit di3am fduationem. Secundo^malitta Manafjes qu£ de<br />
meruit regni lud^ deflruHionem ib!:Stv\tns.Circaprin/u dicitur:<br />
I Eccc in iuftitia regnabit rcx E^Trechias<br />
./. quifuit iujlus.<br />
^ a Et principes<br />
in \\x
293<br />
y^a Triicepsvcroeaqurdij^tia. 4«Procopius. Duccscnim<br />
A nobisAponolos rex uifiuslargituscft,quiinpralmisita<br />
loquitur:7"w vero hotno vnanimis dux meus^tS notus meus.^v\<br />
la autcm hic omnino vcl Kraelis.vcl Iacobi,vcl ludac me<br />
1 aBo- nas<br />
tio fa^a repcritur,qu6d de Chriflo & ecclefice prjcfedis<br />
homoinflituitur,!<br />
.^Dofloris,<br />
qua^ermeilkidbca<br />
torfi hominum fru<br />
£tiisade6vbcrescdi<br />
dit,vtorbe vniucrfum<br />
fua benedidio<br />
ne rcpleuerit.<br />
b /w«//
25»^<br />
a Onaj^orunt. Quo-<br />
A rumliijct fylucftriu<br />
tPjIatium. animalium,& auiii<br />
Gloford & Nicolai de Ly ra<br />
afDomus me» domns orationis voobirar. TB.eIinqa-tar domus Teftra dtCcr». fTempIum.<br />
Ta b<br />
Deo.Suigiieeatrmsliinc. I^Pomornm. cir*'' tnbitaioribus.<br />
tDdmus cnim dimiffa cft, multitudo vibis relicta eft<br />
»TE«deBCt«ievcpiium &fpiiuium. b f Palpabiles. c i Abdita , &fccietaloca lemp i<br />
8c mydT
25)7<br />
CAP. xxxiir.<br />
Ae ijui pr.eda>if. Co<br />
tra Scnnacherib a<br />
^^ polTLinthfcetiam<br />
^^^"^l referri adqucmlibctrapto<br />
preue- rcm , & ad ipl"iim diabolu.<br />
•. -3« Cyrillus. Confolarur<br />
, ponolorum,<br />
crcdcntes dicens . V£ illis<br />
,<br />
qui vos faciunt miferos,<br />
vos autem nemo miferos<br />
reddcf.pati.n propterChri<br />
ftum.paritiandisgloriam<br />
pcrlequentibus exitium.<br />
b Dominemifcrcrer.oltrt.ln<br />
obfefli a<br />
perfona populi b<br />
Sennacherib,vel potius A-<br />
& omnium<br />
I fidelium. c<br />
4« Procopius.Apoflolorum<br />
voce prarces fundit,<br />
quodlublatis impijsaqui- d<br />
busoppugnabantur,faiutc<br />
a Deo colecuturi fint. Qyi<br />
"''''*" dam iocumhuncficexpli<br />
£ cant.Cumncq;minis,neq^<br />
promiflionibus perfuade<br />
Ifai^ Cap.xxxm. 25)8<br />
XXXIII.<br />
.' 'Tacdio miiltarum viftoriamm ab A,gypto redicns.<br />
fAlios.<br />
Ae qui prsdarisjt nonnc »<br />
a ^-^ domino ornfis 1 85 mthhus* *"<br />
S^ipfe prsdaberis ? Et ^<br />
a fQuunon Dco, Ted tibi atiribuis.,<br />
fpernis , nonnc S^ipfe<br />
fpcrneris?Cum confum-<br />
mauens deprsedatione,<br />
deprxdaberis, cum fati-<br />
gatus dcfieris contemnere,conrcraneris. Doa<br />
^Libi-ra nos de manu Aflyriorum. b ' T ^<br />
I cYcive[»r,ti.ia.<br />
IxluntGentes. Etcongrcgabunturlpoliaue ^ IdcofinntfofljE&obruun<br />
afinhrcmir.ici;i><br />
a «Mo'itis Sion,ve! ca:lu.i.m, vel in cordibus clcftorum.<br />
bfPer H7.fchiam qui p"pu!uTi Dciiuftciudicauit, fc aH 'dolol.itriarciiorauit.<br />
reicax, ex ouis qu? vi<br />
ux concepcrant, monux ^f^caniila-<br />
ceflum locu-<br />
retur populus , 'tanquam c fti-ajficutcolligitur bruchus,tmelutcumfof-<br />
vnicum fupcrcfletplagarfi<br />
fcmcdium, eius commifcratione<br />
commotusjpra-ccs<br />
ad Deum fundit prophcta,<br />
lignificans completas en*c<br />
ab bis<br />
iniquitates,poenasq;<br />
mcrcri.Scd tua,!nquit,mi-<br />
nus,quoniamtbabitauitinexcelfb,impleuit<br />
a * hcticiia.n.<br />
b ^Fidels populus.<br />
c f In lempore arcep<br />
1 exsudiui te.<br />
Sion iudicio & iufticia, & eiit t fides in tem-<br />
etiam bruchos gignant.<br />
11 -{t PiOCOpiusQuafiDeUSftarum ince-<br />
12 cosquidifpcrfifunt in gen
A<br />
taifaeij eorQ<br />
Tob.4.d.<br />
PCiliio.b.<br />
tdeuaftauit<br />
Libanum &<br />
ruccidit.<br />
2^0 Glorord.&NicoIaideLyra 300<br />
a TReutrtitaf «d vltimam ciPtiii(e«*rt». fc TAfoftoll. f B««tioeiili qui Tidentqua vosvi.<br />
Et in :<br />
Euangelio<br />
Ecte fgo ntitio aU »os St Scfibas c<br />
pT">ioncm lioininum. bTDomini. cf Dominus. d i ludxorum. c^Eos.<br />
.<br />
prodeft,<br />
^^^^^^^ I fadum eft 3uam pa* _ .-<br />
8<br />
timordommr<br />
^ a «iNcibi exaudianturprecesidominoucut ante. blProuinciaincet loppcn &Ly*im , ibi. 9<br />
b Tadum . Qiiod<br />
rjmpi frfiiles& UtiiTimi.<br />
l ^ /^<br />
Geo.ix.e. pcpigit dominus<br />
ZjCaa.II.X<br />
Ezech. tr.2.<br />
t cakist<br />
B<br />
8c obfurduit.Et fidus eftt Saron ficutde{erm,& concufla<br />
CUm Abraham .1. " afRcinO;. biConrraluJins,vcUmnrtf,vclapat|i-ntii. ir'.iuiaapoftolnsrccipcrciioluerunt.<br />
Muuipiicaboien.ituH c citBifan & Carmclus . Nunc confurgam dicitdomiuus, ^^<br />
ficut Jiel.&C.tX ^ltoi<br />
aflnctuce. b lluGencibusfpictusa ludiis.velafcenaensad cailos. Habitabis in loCO iflo<br />
»modo& vfq;infem<br />
c^^Oludii.<br />
d TInuidia.coniraapofto!os.<br />
„ , ^ nib I<br />
nunc cxauabor,nuc lublcuabor.ConapiccisTaraorcm,&<br />
fitemum.<br />
C Libanus . Templum<br />
al Verba bl.ilplieiniac<br />
inani.^ vc ftipula.quibustantuninuttiatucinuidia.<br />
VSed. Malus.<br />
vndc : 12<br />
.Apm<br />
Libaneportas tuas,&<br />
deuoret ignis cedros<br />
/««.EtinEzcch.Aquila<br />
magnarum<br />
alarumvenitadLi<br />
banum,&tulitme<br />
dullam cedri.<br />
parictisftipukm, fpiritusveftcr vtignisvorabitvos, Sc^u<br />
a<br />
IPoftcaptiuiiateiv.<br />
fPauci reliftiin<br />
mcmoriYn. b1 Peccata ludxorum. '^<br />
eruntpopuli quafi deinccndio f cinisrfpinxtcongregatg ^^<br />
.i «rGcli?nn.T fOgentcs IHinc vel n Deo. b^^Inimicis ncis ludacis . ^7<br />
igniconbttrentui-. AuditcquilongceftisqucEfecerim,& '<br />
f Quis prfmt . Dci<br />
magnalia narratus<br />
a«Ilnhac vltionc &timctc. fMoalnt*. «Deleii.<br />
&pciiignevocat, o^j^,<br />
fmillud:De«r >.()/??»•<br />
1 qui<br />
igniscon. eSl. Et ipfe: Luc.<br />
cognofcitevicini<br />
Ignemvenimitterein £<br />
terram:&quodvt.ni.<br />
vt ardeat.<br />
•J< Lxx.Quis annucia 1exc<br />
fortitudinem meam . tContriti funt ^°<br />
a 1 Qui Deum occidcrunt. b «komanoruin. c »Scribas, & Phacilao»- 1"Vz vobis Scribai.at<br />
tcQn<br />
dtJquhmnlSitZ<br />
bist^nem tttemum ^<br />
10<br />
tcm tum dxmum D<br />
ci.s intueri cxpcririqiUccbit,cu^lorincabitur<br />
. Nonnuliihsc<br />
adpcnas<br />
rcferri volunt,qui<br />
bus cxpugnata &<br />
dircptaciuitate,co<br />
rumin lecotumcliam<br />
vltuseft, quo ^^"''<br />
temporc gloriam<br />
cius,quemcruciaf<br />
fixerunt,prophcta-<br />
rum qualibetloge<br />
fuperiorem effe pa<br />
tuit.<br />
rharilii hypocri.<br />
J" *''/f"/,.^,^fo^inSionpeccacoies,pofl'edittreWrhypdcritas. Quis 22 * Procopius.Lo-<br />
Og,quadcditMoy r >f cum xtemum ^^^^^ d5<br />
bTPecca.avcitcLorcs.&mincacir^^inico. 23<br />
potcrit habitare de vobis cum fcs trans lordancm<br />
igne<br />
deuorante ?<br />
duabus tribub. &c<br />
.<br />
dimidiajrhascquoquevberrima Carmclnsmonstcrrx<br />
promiffionis fertiliflimus. Pcr haeccrgo debcmusintcUi<br />
gere ludxos omnem fertilitatem amififle,<br />
e 'Nurtc conjurgan!. ^ Procopius. Hortaturvt fecurnlu<br />
illum&gloridfum aduentum intelligir,quifatanx<br />
& angelis cius<br />
prasparatus<br />
cogitcnt, quoddiuinita-<br />
eft.De his alibi propheta;^«->«?i-co>-«w sen-<br />
MOI^^LlTEli.<br />
nachc<br />
•f I £c«v/(/e«t«f/awaA«n^/cm. Hicreucrtiturprophetaad<br />
denunciandum mala qux<br />
tem fuam,dicens :<br />
faciet Antichriftus ante mor<br />
Ecce videntes clamabuntfons.i. homincs<br />
litcrati clamabunt contraAntichriftum inorationc fe-<br />
crete,qui tunc non audebuntloqui contraeu publice.<br />
2 c/inge//ip
a Et (xcutit manus fuas ab om,<br />
. .5« Gregorius. Qujanon<br />
Iblum traus in acccptionc<br />
kMoM. pecuniaEeft,munusprocul<br />
r dubiovnumnoneft.Tres<br />
vero funr acccptiones mu<br />
nerum , adquas ex fraude<br />
jrli ttts feftinatur. Munus namq;<br />
Ifai^ CapXXXIIIa<br />
T'p>fi"is fanfti qui pecMrj c «'uTiit, fideles incendJt.<br />
t Quishabitabit cx vobis cu ardoribus Ccm-<br />
a «; Hic lcilicei. blSeinperdiligendo. fDe viitme in viauiera.<br />
cffluribus.<br />
d TSrmpcinon ^mel.<br />
piicrnisrQui ambulat in iufl:itijs,& loquitur<br />
a^Quie ,<br />
.iiatei<br />
calumnia,:]uiaejt alierius dainno altcriu» pecuni*<br />
coaceiuantui. bflnnoceniia.<br />
veritatcm, cjui proijcit<br />
auaritiam cx calum-<br />
a Oiis.maiius,officij.' f Munei.i cxciFf ant oculos rapientiuin.<br />
V;,,;!,t^coTdecR,captatA^nuzA a nia,5ctcxcutitmanusruas,abomnimuncre.<br />
Jjllliq. COgitatJOnC.MunUSabore,<br />
aT^ecca.oconremiat.<br />
«ireac cflgloriaperfauorcm.Mu<br />
b<br />
Qui obturatauresruas,neaudiatran5uinem<br />
^o_c.& nusexmanu,eftpr?nuum c<br />
liAione. perdationcm . Sed iuftus<br />
quifqucabomni munerc<br />
a^^iJapiiis Sccoidis. f Aueiteoculos meos,nevi.va. fFelixcinlcieiitia<br />
quznecaudtnecarpicit mnluiD. «TTalis. TIii ciliscum domino.<br />
U quifqucabomni munerc &:cIauditocuIosfuos,nevideatmaIum. Ifte<br />
I manUSeXCUtit, manusexcutit,quiain quia in eO a«:Excmp'a. bvSanaoiumquirumfundat' fupia firmampetram.<br />
I quodrc^eagit.nccabliu<br />
d in excelfis habitabit, munimenta fixorum<br />
a Tnoue^io (alias piofcdioj<br />
ad Deum. b TVeibi.<br />
eo<br />
quod rc^e agit.nec ab h u<br />
mano corde inanem glo-<br />
cfADeo:<br />
dfDoftrnx.<br />
jiam, nccabore laudcm,<br />
;i m«r ncc a manu donationem<br />
^i rccjpcrcquzrit.<br />
^eijtio re- b Qifi ohturai,&i. {« Idcm.<br />
iuu<br />
ibes.<br />
Quid eft obturare aures<br />
u tui.<br />
-I.C.<br />
n fuasneaudiatfanguincm.<br />
jfubh^miras cius.Panisei datuseft,aquas eius<br />
a TAblquc hireii. b TOiunipotcniem.'5Deum ipfum. c"i In deiiate.<br />
dTOcuIieius. Tferafto iudicio.<br />
tfideles funt.Regem in decore fiio videbunt,<br />
a f Nunc in<br />
fpe,in futuio in le.vnde: Cieiu viderebona doiuini in tetta viuenfum.<br />
bllderv. f Si vis habitare cum Deo<br />
302<br />
eccIcfiaeU,iuxtailIud.- Tu D<br />
es Vecrus , i^ juptr banc pC' Matth.itf.<br />
team,&r.<br />
e Tunis ei rfaf«y.-J
fo£i8.a.<br />
i.Mae.i.fc.<br />
303 Glororc!.&NicoIaideLyra 304<br />
a Tabetnaculu ej'to3.<br />
^ Tabcrnaculura c\S<br />
habucrut ludast pcr<br />
ercmum de loco ad<br />
locum translatum<br />
cft.PrimuminSilo,<br />
«lcindc in Nobe : dc<br />
Nobc in Icrufalcm<br />
ad Moyfi fepulchru,<br />
vtdicit libcr<br />
Machabrorura. Ec<br />
clcfiaautcmimmo<br />
bilisfundatacft fu-<br />
ifQuantuBadDfum.reil tanrum verba. b^Perdam fapienriam fapientium.Scc.<br />
c f C^uicunq; iuftus. dTorzrentemecilcGain^in cju» vetaeftfolenninj.<br />
nulla eftfapientia. RefpiceSion ciuitatem loleiiitatis no-<br />
a fCoidis. bfNanque. ciOilellem. dfQium n^coculus vidit.nec aurisaudiuit.nrcin<br />
'or ho.Scc.<br />
ftraj.OcuIi tui vidcbuntleruTalem t ciuitaccm opulctam,<br />
in afEccleliim piarientemiignificatam tabcrnaculoMoT". bfrSicuttabeinaculuraludzoiumtfansla'um<br />
cM, i A fide.achaciiate.<br />
tabernaculum transferri<br />
quod nequaquam poterit,<br />
ncc<br />
afMetaphnra. ^Dortotcsquibusfixa<br />
lei e u^. b f Pta:cirpta quibus extenfa dt>iOB^^'<br />
D<br />
thabi I<br />
"tv«r«i<br />
tis.<br />
V<br />
\
3oy<br />
^l<br />
a CiJudidiripient. -JiThcO-<br />
A dorctus<br />
. Romani claudi<br />
appellantur & debilcs ad<br />
tantum opus, quibus tanicnDominustantum<br />
ro<br />
bur dabit contra iHdxos ,<br />
vtdaud^&debiles, quod<br />
eoiamtempore Romano<br />
rum vis clanguerat, V f fupradidum<br />
ell, vclociorcs<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
* t Pratdaru multarum. Ttm qau magn.ifuit mnltitudoper-<br />
B<br />
Ifak Cap.XXXllJ.<br />
arumtuOum. a rR.oman: in fe, fot-<br />
^ uidcnturfpoliaprirdarum multarum,c]audi<br />
diijpientrapmam^nccdicett vicmus/elan- '<br />
a fCoK-od,: .Con,,«at,onc,udxcrum ,q,,UfcCu,..,e« D., ^<br />
vo',un.,. ,n<br />
gui. I<br />
opulusquihabitabitin ea',aufcreturab *<br />
a 1 1'eccatum ilUui<br />
flragis. 5<br />
eoiniquira.s.<br />
fuerint aquilis,nequequif- noneftconfequutuslfrad<br />
quam<br />
CHJjorum.f. } 8 5 .w«7w quia apporcuimant Ibifpolia cjux in alijs locis<br />
Iudxe rapueraiit . TUm qMa nx^ainacherib, &fu'iieiites ctm<br />
to niinlfecum alportauerknt,vt vclocius fugerent . It^ania ad ta-<br />
le lucrum cucurrerutit hotiiines etiain debiles,ideo fubditur.<br />
t Claudi ctiam,&c.op2mj<br />
P
DlHifio.<br />
Glof.ord. &Nicolailcen,:Ue..:cd^in<br />
lusvcl malib- nin^sexemplointetfccrruni. ^ . r 1 C^XX'<br />
dosprxdasfafturos<br />
i?irTms'ne^^^^^^^^^<br />
dlXlt.)lltlSnCC.narm<br />
eo"rum ^<br />
& de caMaucribus<br />
proiicicntur,<br />
corum afceiidet t<br />
6<br />
Cliriftus . Spiritus<br />
quoque mali amilfa<br />
potcftate<br />
recludentur.<br />
C Et complicabuntur<br />
ii! infcrno<br />
ficut liber. Non.f mte tcia<br />
ribunt, fcdpoftqua<br />
^J^ Pf^^^^^^^^^^^^^^^<br />
IUCriniOC UCrCllOia ,<br />
corum.!ntcrfeciteos,&: dedit eos in occilionem. Intertcai 4 complicabuntur U-<br />
flnntWr.m. b V«ca..,..l>us. c^^reccat-.rum. ^ r l^? bu , q fUCrat ,<br />
., Cin,ntrrr.,m. b V«'»'-^"^"S. apertj c ^reccatorum. r 1 5 UH , IJ apcru rUCra[,<br />
ytvUrainehnofcri<br />
i ,Denncn, b TTyia.mi. fVclangeli.qu fingulisGentibuspt^fidcban,. c IQuos bantUt dcllda . Vllqui<br />
oiim claudica- \ccd'un,. . ^^ . ^ „ i / de : ludiciunij'tdic,ir.<br />
runt dc Dei in ocs , f^^^^^ Tabefccnt montcs a fangumc<br />
eorum , &^tabclcet<br />
iudiClO CathCCliefin<br />
^ ,D.monuma«iotum. b de<br />
^V,r,ut.,caclotummouebuniUi&<br />
cadent^ftellx<br />
« inftitucre,&tanqua caio - i- i ^<br />
^ r *i u ..Irlifir<br />
longe a fe b iicut Iibcr<br />
propter omnis militia ccElorum,& c^li<br />
6c<br />
8<br />
coplicabuntur<br />
: J..l»l..»..:.^m rfty^n C . n^ „.„.,,,, .,n. f Sub autumno.<br />
idololatriam remoc » fu.vmon»....<br />
tsub autu.nno.<br />
deumea 9<br />
tas gentes.vtacce omnismilitiaeorumdefluctJicutdeHuittolmm<br />
dant.in damare.No a T.mrletas mal.t.a b<br />
^iSansuinc.nt.-.kao.um. I^Ac.e<br />
P^^ccjnn.<br />
defunt,quiideo ad<br />
'<br />
Aflfyrios, quod Hierufalem<br />
fuis fe viribus,nonc6ccdente<br />
Deo,expugnaflcpu<br />
tarent, rcferriexirti-<br />
in quo<br />
mcnt,& abhis ad<br />
vniucrsu iudici fermonetraduci.Ita.n.<br />
dxinoiv5 li.il) tmt c fVltio.<br />
& dc ficu: quoniam inebriatus cft in coelo apirtifmt lihri.CompU<br />
cabutisr ficut tibercsli.<br />
Aer iftc<br />
ignc inuo- E<br />
luctur,&plicari<br />
10<br />
meus.hc<br />
gladius II<br />
t<br />
videbitur<br />
ficut Uber.<br />
Poftquaijp.n.omnia<br />
pcccata apcrta fucrint<br />
& rclida copUcabuntur<br />
Ubri qui<br />
^fuperldum.a^m defcendet,<br />
a^fupcr popu um nncr e-<br />
honis mca: ad iudiciu.Gladms * dommi elt lanrepietus<br />
t<br />
i^ Jj, HicDanieUiudi<br />
a,Pec«tis. b f .„.qu:,..,efnperb.rum. . ... tSubicftoru.n.d f ^r„.atu.n I 2<br />
-pliciu^r..<br />
l,^i...nof,...,m. ^l^.„j,^ij^^ /,/,„ ^^,,<br />
euine,incraflatusciladipede{angumeagnoru&^hircoru, ij ^.^^^^^<br />
O _ _„ ,7...„,r, b I^Toimcnta. 14<br />
a ^rPo.-o.oruin Uucum.<br />
bno.mcma. ''^<br />
^<br />
^ Epihanius Quo- ,<br />
dommi 15<br />
ad a^ calum rrt>l..m .S{ tcrra^'<br />
t5<br />
&Saluatorcmaiut,<br />
in Euangelio poftquam Hie.ofolym.s<br />
n^o"ui^a^ux<br />
cucnturacirent,fubiungeredcvniuer(o.<br />
^^^.^<br />
7<br />
Vil- D;<br />
^^^-^^^^^<br />
defano-uinemedullacorum arietu . Visflima enim<br />
& SaUiatorcm aiut ^ ,<br />
•«- . ij;».r>n^\,7tY.ic dnrcnt crunt corporain tcrra, qn vcro vcncriteisqui<br />
-<br />
N I C OLAVS DE LYRA.<br />
C A P. XXXIIII. ,<br />
^^<br />
,<br />
Jt \ CceditC Gcntes . Hic propheta comminatur Idumxis qut<br />
j jf\_ fucrunt contrarij hid£is,curn tamen dcbniffcnteosiuuare;<br />
eoqubdaduobusgemetlisfratribusdefcendercnt,f. Efau&lacoh.<br />
Trimb tamen comminatur omnibHsexiJientib.incircttmpropljeta<br />
Huregni Babytonis generaliter Secundo Idum^is fpecialiter .ibi:<br />
Ecce fuper Iduma:am . dicit : Circaprimtm AcceditcGcn-<br />
tcS^&c.eJ' per hoc,infiiiuat,qubd vult dicere magna,uieofnbdit.<br />
'<br />
a Quia indignatio,&C^«« /"/»« rf^x vittute ar-<br />
Balytonis<br />
jnorumfibifubiecit,qu£fi4eruntmulu valde,fecmdum quod dtffi4<br />
fius exprimitur lere. 2 j .<br />
ftbi reftfiere virtutc armorum:<br />
3 Et furor. quia non potuerunt<br />
girbtneponiturhic indigatio domini,quia T\{abuchodonofor nonfe<br />
cit illas viBorias virtutepropria,fcdinquatumeratfiagelltm Dei<br />
adpuniendtm peccata illiHs temporis.<br />
4 Interfecit cos.idefl interficiet,loquendo defuturoper nodum<br />
fratertti,<br />
5 Interfeai eorum proijclhrflijs & autbus tnfepuhi. ^<br />
6 Et tabefcent montes, &c. ptr tjoc dcjtgnatur multnudo tr-<br />
terfictendortm.<br />
7 Et tabefcct ols militia ccloru m. f exponic i{a.s^. de an-<br />
gelis prffcdis ad cultadiam ditiarurn Gentiurn quos dicnfimnl p»niri&<br />
contrifiaricumGentibus qmbus pr^funt: quod efierronei>:<br />
llUenim fitntangetibeati,&id£0 nonpotefi eis atiquid conttngere<br />
tjuodfit contrarium voluntati idco ta nutto trifiantur,<br />
ipforum:&<br />
nec grauantur de punitione temporati Jeuxterna Gentitm qitas cu-<br />
fiodiunt:<br />
CMOP^ULlTEB,.<br />
4 I .Accedite Gcntes . Hic ad literam defcribitur perfecutio<br />
^generalis aliarum gentium per regem Babylonis qux<br />
cofufio interpretatur. ideo per ipfum diabolusfignatur,<br />
qui cft rex infcrni,vbi nullus cft ordo.fcd fumma confuiio<br />
.Ipfeveropcrfequitur generalitergcnushumanum<br />
cum & aftutia,<br />
potentia,nequitia, proptcr quod Iblliciti<br />
debcmuseflede bonarefiftcntia,ideo dicitur; ^ccedite<br />
CcBta./.adrcfiftendumimpugnationidxmonum.<br />
1 auiaindignatioy&c. Dicitur autcmdominusGentibus<br />
hbminesa daemoni-<br />
indignari,inquantum permittit<br />
bus grauiter tentari.<br />
3 ttfuror, &c. Ideft fuper magis perfeftos^quos Dcus<br />
aliquandopcrmittittcntarigrauiusi&patetinncgationePetri.<br />
5 i»rc>/effi,«Jrc.pcccatomort3li.<br />
Troijcien.<br />
^^^"\;^^^^^^^^^ ,<br />
c(x.iupuc<br />
^ i„ Bofra<br />
jtuuiurit:
f<br />
305)<br />
^' a In Bojra. In ciiiirate mundi contra Dcu munita.Bofra<br />
A enimtmuninavclexDco. Mundus.n.voluiitatedomini<br />
firniatur. Vnde./o/i' luper muria fnn.eum . Et es>o cunfii maui<br />
coUnm^jf etu^.Jjoivam & Edom,Hcbra:oriim mag^irtri Ro<br />
mam volunt intclligi,& omnia de ipla dici qux rcquenti<br />
B<br />
3.jjj<br />
cotinctur capitulo<br />
b Qitiadies vltionis<br />
domini annus retribu-<br />
ftomV.Poftgcnerale a<br />
mudi vltioncm , ad<br />
lerufale rcucrtitur.<br />
Ifak Cap.XXXllL 310^<br />
tiam peccatoretcopcrit.MalicfQfc n mgtis d-Jiplicftasfcfd Dmtra<br />
(c collfgens.abfcon-cfitup intcncbrisdctl^p.ilonis. ii- a f intemplo.in d i» «''•• "' ' •- cum ,<br />
quoinitiopcc<br />
mjregia ^<br />
catoradculpam vc<br />
.<br />
-<br />
T^""^'"»""'"'» m,rcgia. b riacogitationiifurguntquecxalpcr.nr,<br />
16 &pcccata opcruin<br />
t quarpungunt.Paliu<br />
17 rus tanra fpinarum<br />
iS circundationc dcn-<br />
f.bi.Cf Sipnaextreini|..liiudini?.<br />
h cica;,&: Paliurus i j-fiL;fcit,X'tproa(pcri- municionib.eius,& cric cubile draconii,<br />
ncrit,velquibusvc<br />
'Q|j[, COliigitUr . CapUt .<br />
ftigijscuipaperpcttatafit, cognofcitur. Scdaddduais<br />
excufationibus,& initia iniquitatis, & veftigia abfcondu<br />
tur, cuisquicorrigitcunaaqugpriusnoucratamirtcs<br />
^ tcrgiucrfationeprauK defcnfionis inuolutu intra cofcie<br />
tiam<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
I In Bofra.De hac enim ciuitatefuit lohab rcx Edom, Gen.i6<br />
z Et dcfcendent vnicorncs. Ideflfuperbi & ceruicofi.<br />
3 Ettauri cum potcntibus. Wcf2inrfoi»K/.<br />
4 Inebriabiturtcrraeorumfanguinc. 7«£>oc«of'tt/«H/7y &dirrlia!s.<br />
18 Spinx& vrticx , & Paliurusin munitionibus cius.<br />
Carduus e/l fpiriofut,curn quo paranturp.inni.<br />
19 Etcritcubilcdraconum. Ter omnia ifta intetligiiur<br />
quud terra ad JuUtudinern rcdtgetur,<br />
•?« Etoccnr<br />
1<br />
J\i,)fi crit iranjiens. quia nuUus euadcrc potcrit dc gchcnna.<br />
1 1 Et poffiifbunt eum Onocrotal:ts.pct h«c animalia fignan<br />
tur diucrfadarmonia.<br />
14 £fme«(/««.,i^f.fcilicctdiuina:iuftiti.'c.<br />
f In dcfolatione.C{\ml\i &
^ ludnBx<br />
3rt<br />
fpecicdicitur .<br />
Gloford.& Nicolai deLy ra<br />
Erit<br />
a TTnuic-m. b*Monftra. 54- Acccditc gcntcs.<br />
Islud cap. {in quo propheta<br />
inuitatomnes Centes ad audiendimf<br />
& indignationem dominifupcr omnes Centes comrninatur,& confe<br />
quentir refiringitfe ad Idumaim tantum,de cuius vafiatione plura<br />
(& principaUa qux in hoc cap.continentur, denuntiantur) fecundim<br />
pofiil. in pojiilla fua primipalitir cxponiiur<br />
de Idumais abEJ^ii<br />
dcjccndentibus^ro ^ fuerunt contrarij Iud£is,cum tamen debutffent<br />
eos iuuare,eo qubd aduobus gemeilis fratribus defcenderant,pr(,ut<br />
in poflilla largius ccndnetur,qubd non videtur rationabiliter diHu.<br />
fum quiapct pneamhulum huius prophetix datur intelligi ,qudd<br />
indignatio Dei de .jU z Inc agitur , fit maxima refpcB» predtiiarim<br />
ijite m prophetijs f r}C:dentib is fu runt tradita. Dicit cnim.Accc-<br />
dite gentes,&c. Audiat terra & plenitudo cius, orbis tcr-<br />
rarura; & omac^^cimiii cius.'.i^^iverbaquetammaximam<br />
atun*<br />
bus adduaas Icrufalcm colonias, & lecundum rituin<br />
prouinciarumfuarumfingulas prouinci-as familiafquc<br />
propriorumdxmonimicoluiflTc portcata. Hecomnia<br />
habitaflc firmabimus in lcrulalcm.<br />
^,<br />
Cap.<br />
D<br />
Ibef-<br />
quc I<br />
CIO<br />
6 Vttum c\c\s. qu-iipradixiventurafHpraEdom.<br />
-<br />
7<br />
8<br />
j
j i<br />
3^3<br />
A ldumx:[CsTV.knsDiui(i.Sxauopatet, qiwdijixdux Gentes<br />
IfracUfctlicct & Idtm.ta no habehatfc ad muice,vtfi-atres,fcdpo<br />
tiw vt aduerfjD-u j proutfiiit prophetatim dc eis, Gen. vbifupra.<br />
Duopopulicx vcntrctuodiuidentur,populurq,populu<br />
lupcrabit. ^ow ergo e.x t.di fraternitate videtnrfcqui , quodldu<br />
mxit.im acerbilfime dehuilfait pnniri, eo qiiod non adiuuifjent<br />
Ifraclcm .<br />
Fnde aliqui expolttores yioflri hoc cap.videtitr exponcrc principalitcr<br />
dcfinalt iudicioj in qtto oes reprobi puiiientur ex omnibus<br />
nationibus. St licet huic expofitioni plurima, qitx m hoc cip. coti<br />
"" nentur concordet tame non confonat ei hoc quod dicitur infra ^egS<br />
(I j pottits mitocabunt, ciim m iudtcio,nec pofi iudicium nonfit aliud<br />
i.er vegnuy nifi regnu Chrifli, que non pofjitnt inuocare damnatiyin quin<br />
e'^ bus maliffiitas odijfemper pennanet , vt in .^.fententiaru difl. 47.<br />
^ '''<br />
Fiab. Sal. vero, & comuniter omncs Hebr.toru expofitores , hoc<br />
cap. exponitnt dcT{omano impcrio.fcu rcgno. Vndeglo. noflra per<br />
Eofra,& Sdo, Hebr.i:oru magiflri I\pma vobint intcUigi, & omnia.<br />
dc ipfa dtci qux continentiir infeq, cap. Hecgl. Circa qua attcnde-<br />
du, quodper R^mci intclligitra ccclcfia I{07r.ana, cuius crput in ter<br />
ris efl I\pma, qua dicunt cjfe deflrucnid per Mcffia ab eis expcHa-<br />
tum. Quodqtiidevi regnum Ecclefite dicunt efie prxfiguratiim per<br />
ij quartam befltam, Dan.^.cap. qu£ deflruettda efl per vnum regniim<br />
!<br />
incorruptibile a Dcofnfc itandum,prout ibidcvn i).ibctur,in qua ex<br />
.<br />
pofitione duofalfapnefuppoHunt.Tri/HHm , fcilicet quod regnitm<br />
fhrisi.jfeu ecclefi£fit'figuratuper qu.rrt.vn befliam in vifione Da<br />
akiia tonteiitam.Qkod cfl manifcslefalfum,prout plentjfitit expo-<br />
fitum in addttioncfuper Daih cap.fupradiSo. Secundum pT.-e.fHpponutit-<br />
'i/.od Popnitis Chnflianiis efl Idumcus, &fic tcnent in om<br />
r.i 'jHiyi.i .:ir;s tam Tii.ilmndicis. qtiam alvs, vndc in hoccap.^a.<br />
Cawi. fie dicit, qnod regnum P^ornanum, & omnes qiti tcncnt lege<br />
^^{'.^renipro ma,iQripartefuntldiim£i , licet cis fucrunt aliqux<br />
.iiiones Oiimixtx . Smilitcr dicit , quod Cxfar ,
'<br />
3»J<br />
A dequodicit ;Etnoncomplcbuntur,ficiitnubcscocli,9Hw<br />
natt in lihro complicato nihilapparet lcgcndum.pc nonapparcbnf<br />
kuvAfmodi acr.potcflatcs. ac fi cfent rctusUtc ad confumptionS t?<br />
dentcs,dcquodicit: Et omnis militiacoriim dcfluet ,<br />
Addlao. 3 16<br />
&c.<br />
trfcqmtur: Qnonia inebriatuseft in coclogladius mens.-<br />
^uiafciliceipcr cceleflcmfententiam incbriutus ejifangmne mtcr'<br />
feaofum Pladiusdminxvindiaa modoprMo, &fequitur: Et<br />
ricfcendct fcilicct,?/^rf/«j meuf de ccclofupcrldumcafcihcctfy<br />
luvovctmprxdiaamhfupcrpopuhm mtcrfc8tonis mex ,fcilicet<br />
a-2i mc mterfecerunt adiudicium, fcilicet diumumamfesianium.<br />
et quia h
). I<br />
37<br />
A dfmonnm huiufmodi prohibitio fuit reuocata, &fic Thalmudica.<br />
&1<br />
dofiriru rectifcratafHitdfmonuprocui-qtionc.Qu^ quidcm hiflor.<br />
narraturperextcnsuinltb.textuali ipfius Thalmud, qui dicitiir<br />
2iehila, qui efi authenticus apud eosjjccundii quodproprie dicitur<br />
tp in Idumeaf.fynagoga Sathanf.Etpilofus .tlter clamat ad alterii<br />
f. rnus dpnon adaliu confociu ad opusfuum explcndii, feu rccupe<br />
randH. Toffet etiam hoc de duobus intelligi diaboliris hominibus,<br />
qui inter ceterosperfecutores Chrifli,& T.cclefiepcrmcioftorcs ce-<br />
fentur.Trirr.iisfeuprincipaliorinprimitiuafynagogaftthanefHit<br />
Schariotheside quo Chrijius. Qui tradid. me ti. &c. vndc d Xpo<br />
diahoks nomimtur,Ioan. 6.g. Nonc i 2. clcgi & vnus cx vo.<br />
Sf.C.Mte" vcro pilojus pcteji intelUgi ^ntichriflus, quiprincipa-<br />
lior eritmffecntionevlt.eccl.& yirt :!te d^monu miraculaftltcm<br />
apparcntia,de qtio .yfpofl.z.adTeff.z.b.cy iccundu opcratione<br />
5athan:t,&c. &ftcpilofi clarKab.xn- .rltcr ad akcrum,licet valdc<br />
remol i in tempore: quia aJfcRiones coruni dtabolicx ad tnu ice cor-<br />
rcfpondcnt,nitentcsf. Clmflu,& i\cLftafubuertcrc,.iltcrf in ca.<br />
aitcr vcri tn cinnih. mcvibris vniuerfJitcrfihi contra tcp-jrarxis.<br />
St a:item obijciatHr contra e.xpofitioncinprxdtilam,^ videtur ejfe<br />
Ifai^ Cap.XXX V-<br />
viyfiicantnliterjIisiCoquodlJnmfa propriejignijrc-a<br />
illam terram<br />
C A P. XXXV.<br />
^^ .Aetahit^ir, Expofitacaptiuiratc ludicorum agit<br />
dcconucrfioncgenrium,<br />
*Iurtinu5 Dcfcrtaappellatnationcs.quod Dci<br />
viri cognitionis cffcntcxpertcs, & dcdituia; .oe<br />
leftibus bonis, quibus !xt3<br />
i;utiat,quod omnia bona,<br />
quf apud kidioscrant.ad<br />
jlloscflcnt transfcrcnda p a<br />
Apoflolos, quidixerunt.<br />
Ecce conuertimiir ad gentes.<br />
* Eufcb.Hoclocopalaralutaris Dci canitur aducn-<br />
tus , qui mulra bona fit allaturus furdis auditum, ca:cis<br />
vifum.&cDelertu vcrooraculu fignificat cam.qusde<br />
gcntibuscolIciftacft,ecclcfiam,qua:cum antea finc Dco<br />
cflct pcr cos, de quibus nunc agitur.cuangcl i u m accipit.<br />
3r8<br />
ramSeir, quamsfanpojfedit: Jhniliter Bofra ciuitasprincipalis D<br />
in eaexiflenSiVndc quodper ifla intelligitnr Synagoga, vidcturpcr<br />
tincre adfenfum mysiicum , fciifpiritualcm ; & ficdc multisin<br />
hoc<br />
cap. contcntisfccunduprcdi£iam cxpofltioncm. Dicendum,i^i<br />
turquodindiElis prophctarum miilta tradnntnr paraboltce , Jcu<br />
metaphorice,ficufJuprd 5. Vinca domini accipitur pro domolfr.<br />
C^' 2 5 . pcr Moab intclligitur .Antichrifliis ad litcram,vt ibidcm Ita<br />
betur inpoflil. vndc & in hoc loco,qnia litcra huiiis cap. non bene<br />
ad.tptaturnccproprieldiim.te,ncc r{om.e,n;cal!is dc quibus ditiu<br />
efl,JedSynagog.i: Sathan.c modoprxdiSio. Idcirco dc illa cxponitur<br />
adliteram, quia in locutinnc payabolica,vt diclii fmtjuprd inque<br />
fiionefupraprologHm Gcn. finfus literalis cfinon ille, qitifignifica<br />
titrpriiho pervoccm,J'cd ille, qnipcr rcs intcnditur figmficari.pr^<br />
fcrtim ctm inhoc locomuka mucniuntiir huicveritati cortfona:<br />
vnde & in<br />
alijs locisfreqitcntcr accipitur Idumea pyo Syn.igogapdiiia,vt<br />
infra $^.a. Oui efl tflcqui vcnit dc Sdorn tinEiis vcjiibns<br />
de Bofra? & in<br />
altfs locis,vt tbidcm Dco datc videbitur, & eadcm<br />
efl ratio de alijs in hoc cap.paruboliic contcntis.<br />
1\ST>LIC.yi. Sed tn nr/>. 54. rcccdit d posiil. qui exponit hoc ad.<br />
litcrarn. Bttrg. ipje antem per allcgortamfitis extcnfam ponitpro-<br />
pofttioncs Tiialmudicas,& alia mira.^de qnibns non iitdi.<br />
* <strong>The</strong>odorctus. Dcfcrtum fiiicnsdicitUr.quodnon ,-,., ,<br />
fuitirriguum Prophctariim vaticinijs,& phuiiacoclefti «'oniirc aV<br />
Defertum, quod Dci agricultiiram non acccpcrit, huic<br />
Ixtanuniiat, & gaudcrciubct, & Ixtari. p<br />
* Hufebius. Hisvcrbisfignificatprophcfia,non ipsa Vbifupra.<br />
lerufalcm, neque lud^am<br />
CAP. XXXV.<br />
fGentilitas. a f A Deo. f SineChrifto, quidicit. Egosu<br />
vj- tw via,vrt'fas,?{ vitj * ^inc dortoribui veii-ntis. bt IHcm.<br />
;<br />
^i^J^^<br />
•1« Thco-<br />
yEcabitur dcferta & inuia ^ & cxultafcdipfarumgcntiumtcrram,<br />
cuidiuina cognitio<br />
cxhibcdafit.Carmcl enim<br />
& Saroncxtcrnarijgentiii<br />
locacrant.Eth^cquide ad<br />
vcrbu.Ad fcnfum autedit "ndri cfi,quod hi, gprius ani.<br />
misexcxcati crant,adc6vtligna & lapidcs.nccno u^mo<br />
ncs loco fummi Dci colercnt,hisomnibus maiis r<br />
pt Sal<br />
uatoris dodrinam libcrcntur,& mulro prcftantiorem ^<br />
ea<br />
cft,q ad corpus pertinet falutcm , opcmq^ rccipiunt.<br />
^ Sajon<br />
NICOLAVS DE LYRA. mcntidomini nccafccndctfupercor, nccrecordabruur<br />
Cap. XXXV.<br />
^,<br />
Acia.b[tUT..yindrcas,&aliquiexpofitor.<br />
i\\'niS,6iC.Tcrtiumefivn&:orcgi!m,&Tontifictim,q'{iaTonti-<br />
cathol. inhoc ipsU ficcs, qui fitcruntposi captiuit.^tcm'. Babylonicav? rion fucrurit infequcntesexponat<br />
tfiudcap.adlitcranintts ludatcefdepro- fiitutipervn[lion:mficram,fcdin(littieb.vitnrfrcqHcntcrper1{c-<br />
fperttate ludfortimposl redttU de Babylone,fedhoc non videtur ra<br />
ttonabtliter<br />
dicium,quia ab illo<br />
temporcvfque ad Chrifiii fuerunt<br />
injeruttute quduis tnterrafua,ficut dteiptjuitjitpra<br />
21. Fuerunt<br />
ettam in<br />
multisaffu£iionibus,&angufitjs,vtpatct in ltb.Ffdr.&<br />
7icemi.i,&Dan.& idco<br />
ffperitxsf& iucuditas,q in hoc ca.dcjcri<br />
buritHr,adtemfus lUudnuilomodoreferri vidciUiir.Sifacict aiite<br />
qH6dimmo,qiitalncefi hyperboltca locutio , ficittdicitur deaiba<br />
multe-re,quod cfl dbioT niue, quamuts multiim dcftciat d niuis albe<br />
dinejnc non videtur conuenienter diBum in propoftto .quta magni<br />
ficum,&piim decctplits confcrre quampromitterc, vclfalte non<br />
minus,& mtrius puntre, qnam commtnari: Deits autem m.tgn'.ficetijfimus,&ptij]imus<br />
efl.ideo eius promifftoncs de bonts nori vidcn-<br />
titr ration.tbiltter exponi per reflriatonem implcttonts, nift aliqtti<br />
do appa-fctt mamfejte, qttodfic debcarit cxpont,vt proptcr dcmcri-<br />
tttm manifejldfuperueniens.propter quod bonum promijfum mfie<br />
refctnditur,veltotaliter aufertur: comminattoncs tamcn de rnalis<br />
rationabiliter aliquando exccfim, ftue reslriaionrm expormntur<br />
fecundum qiialitatem^&mcnfurampcccatorum ipjoriim deitnque<br />
ttum:propter^I{a. Sal. hoc cap. exponit de fceltci fiatu qucm expeUant<br />
ludet tn aduentu THcJfie. Igitur dmittcndo quod Jdljurn cfi<br />
m diilts emf. tp Clnrsiusfit adhuc ventiirus in rnunditm, & acci<br />
picndo quod vcriim cfl,f.^ hoc cap.fit ad tcmpiis Chnflt refcrcndtt<br />
potefific conttnuari ca.prfcedenti , tn quo Vropheta deniintiauit<br />
iefiru£iioncm Idumaf ai confolationsm ludcorum. Htc confcqucn<br />
terderuinctat eis corifolationcmperfcciam Cimfii tcmporc crcdcnti<br />
bus affuturam.st dtuiditur in trespartes , qniaprtmo conjblatttr<br />
tos defutura multipLicatione: fecundo dc credcnttim roboratio/ie,<br />
|ti.C6fortatcmanus.rmw dc dfmonum deteBione.ibi.ltx cu<br />
bilibus.^(/ euidentiam primifcicndii,^, tn scnhedrin lerofolymi-<br />
tano (quiapud Hcbrfos efl liber aiitenttcus) dicitiir:qHod qutnque<br />
res notabilcs defuerunt infecundo templo per Zorobabel fdificato,<br />
'j qnffueraiit in<br />
templo Salomonis.Trtmum efi ignis contmiius tn al<br />
.«te<br />
tarihtUocausiorum, qui tuncperpluuiani,vel \cntHm non c.xtin-<br />
iM|| gucoatur,quamuisctiam jub dio.Sccimiimesl arca tcfiamenti,<br />
,^^ yndtdicituricrem.i.e.ln illisditbusnondiccnt arcatcita-<br />
M0I{_^LITEI{.<br />
i Lftabitur dejenj.](\ud cap. htcralitcr cxpofui dc ccclcfia<br />
leporeXpicxliidaEis.&saibuscoUetlai&ficlcniuslitc<br />
ralis<br />
ges, quibus Iiid.ti er.trit tribf.tari:, qiiifrcquentcr vendcbant fummttm<br />
ftco-dotiu.SimiUtcr toto illo tcmpare Iudci<br />
rcgcs rion habuerunt<br />
nifi aliqitospaucos parim ante<br />
tempits Chrisli: & tlli rion fnc<br />
runtpcr vn&ion:m infiituti. Qufirtum^fi SpifitttfidnBus fcu diiii<br />
nitas, qufpro t.into dtcebatur in templo Salomonis habitare , qitia<br />
ibi d fummo faccrdotc .tudicb.int!ir diuirtarcfponfa non autcmin n<br />
fecun lo templo. Quintiirn est. £3'nnToni« Vrim, &Thttmmim<br />
pro qito ponitur in Litino do£iriria & vcritas. E.xod. 28. &fccuiidiim<br />
lufcphim er.it quid.tm fitlgorjubitoprofiliens debptdib. ra-<br />
tionalif. &fupcrhumeralis : quddo Dcus acceptabatprcccsfimmi<br />
Saccrdotis dc quo dicit lofephus.y.lib.antiquitatis ludaicit^q, defe rofcphus «<br />
citper diiccntos annos antcq incipcrct fcribcre libritm illum, qucrn<br />
iticcpitfcribcrc amio<br />
qii.tdr.tgefirnofccTtdo ap.iffione Cbrifii vcl circiter,qHta<br />
librit iilitm obtitla Fcfpafiano in.pcr.itori: qiii ccepit im<br />
perare arino dominicf irtcarn.itionis . 71 &ficfecundii tpfim cejft<br />
ittt pcr magriHm tcmpns .tntc Chriflim:& adhuc per m.tius tps an-<br />
te ccfidnitJeciindum Ltbrum prxailcgatiiw: &fccundii hoc dicitnr,<br />
1 Lcta.dcfcr. Idefi, ludca, quefiiit dejerta d Dco qnantim ai<br />
quinquc predi^a.<br />
2 ht in via. Tcmporecnimprimitempliprophctedifcnrreb.mt<br />
pcr lHd.tam popuiuni a malis rctrahendo,& boimm cxhortando.TB<br />
porc verdfecundi tcmpli ron lcgantur habuifie nifi'.yieggcum, Zacharia,&<br />
MaLadiKtm ^qm pnip.Ktaitcrimt tpc rcfdific.itionis tc-m.^<br />
plifecundi: fcdpofica pop:dHs ludatcus carutt propbetis taiib. pcr<br />
5 o j.annos & ampLius,vJ'quc ad tps lounnis haptifif,qui capit pce<br />
nitcntiampredu.ire, O- aducnlu Chrifii nunciarc: Leta. dcfcr /.<br />
liidfa qitf fuerat prfdifio iuodo dcfcrta.Kt tn .tdcntu 'chrifli habcbit<br />
materum gaiuUj quantiim addcfnn£ios qiios Chrifins dc liriibo<br />
ad viuos crcdcntcs vn<br />
fatriim tranfiHiitadglt,ri.m , & qu.vitum<br />
cim,g,potilJimcfHit tmpLctnm quado rcccpto SpirituJJunclo in di?<br />
Tcmctostcs con}idcntcr,& magnavocc l.tudabunt doininnm.ja.i<br />
Lt cxuitabit \oUt\.[i\o.i. gcntilicts , qu f advio.lim foLitudi-<br />
5<br />
nis cariicr.it ciiltu<br />
Lcgis cj' propijct.vrum, cimgaiiiLioJuccp.t fidcm<br />
Cirrisli adpredicatiuitciu aposiolorim.<br />
'fi Etflorc<br />
rjliseftcri.^ilpiritualis.potcfttncuhrtccxponimoralitcr<br />
dcquohbctpcccatoreadDcucu magnapcvniicfia rcucr<br />
icmc, & ficahquadoplusinmcntoproficit.quailicqui<br />
t innotca-<br />
'<br />
'
3»5><br />
^a y''.1""''°""f<br />
Apoftoti.&al..[ri>i.itual« b1 Vn>mrublUn.,»mpatr^5,& fil..,& Sp.r.tuira.,a..<br />
f Quomodopa.rr,nt.lio.«ctilius ,n p»irc. Sp,r.iun.,nftus in vttontnt.<br />
tur fnuieriagauiiii ex rabomliunc Cfedotnim^ium dicttu".(Zoiot<br />
UK.Etefi vcrbu propiietaad .Apoiiolos : Confortatc llianus<br />
diflblu tas.!rfe/i GentiliH qui ante erat tardi,^ pign ad opus umu<br />
8 Etgenuadebilia. Ge/jfi/irtJK-<br />
9 Kobotzi<br />
ecepcnmt,fide liberd confitedo.Cuius caufifubdttnn<br />
17 Qiiia fciflx funt in defcr. ludu,^ Gcntilitatis, vt p.nct ex<br />
jupradiCiis.<br />
1 8 Aq ux. fcilicet facramenti baptifmi.<br />
19 Er. torrentesin folirudine. ideft vari^grati.e spirlttijfan-<br />
tii,de quib.diiitur. i .Co. iz.a.Alij datur fcrmo i'apictix,&c»<br />
20 Et qux crat arida in fta. & fi. in fon. aqua.i'tY Im noia-<br />
tur plenituM grati.e dat^e temporc eccleftai primtttue.<br />
21 Incubili. Hic conjequenter denuntiatur materia gaudijex<br />
demonum deieBione,ium dicitur:h\ cubili. idefl in pf}anis,& te-<br />
plisidnlorum.<br />
zp Inquib.habitabatdiaconcs. ideR d.(mones in idolisrefponfa<br />
dantes,& aiiqaando in taUbus locis apparuerunl dxmonts<br />
in draconum.<br />
fpecie<br />
23 Orieturvirorcalami,&iunci. Quiaidolisinde ahiciiis<br />
taiia iocafrequcnccr per ^pojiulos, aii»fque dtfipulos dituno cui'<br />
tuiapplicabantur.<br />
24 Etcritibi femita. quantumad obferuationc confiliorum.<br />
•^- Et via<br />
I Et aures, fcUicet furdorum patebunt. ad audiendu Dci vcr-<br />
bum cum effcdu niiiplctionis .<br />
t TuncjaUtt, ftcut ccruus ciuuaus. ad ambulationem vcloci<br />
ler in via morum.<br />
t Et aperta trit lingua mutorum . ad Dcum magni ficc Kiu*<br />
dandum.<br />
17 Qi^ia fciffx funt indeferto aqux . idcft dona grati.tdiuin^.<br />
21 Jn cubilibns in<br />
quibus prius<br />
draccncs habit.^batit . idcll<br />
mcntibus humanisinquibushabitabant da;moncs per<br />
ciiipam.<br />
25 (^iror calami , & iunci. Pcr pulchritudincm mcntis^<br />
&cxteriorishoncftatisvtfitlccus aptus dmini h^biti-',<br />
tioni .<br />
t Etvix
?' a 'Hontranfthit, •JfCyrilaTInfolitudine<br />
gentinm.bTChriftui.<br />
^X lus. Hxc via cuangclica c ^^;: "1^:r'i=;'"- r'"*<br />
hisquinondumcmun- iemKd& via,6c Vla fan I<br />
Et ift Jn<br />
datifuntfacrobaptilma a ^l »^""''''<br />
'hL''""'\,.<br />
aoium vocabitur.No<br />
tcmacceflacft.<br />
f<br />
aYEccIeCi. bfBesti immacubti in via.<br />
* Diabolus h^^inicida ih iritio. c «->ia« iuftui^. quili.fue. ad^monis<br />
jeruitute.<br />
7 Etredcmpti.&c. lefu Chriftofuofanguinepreciofo .<br />
8 CouertccAc ideji a.HEccle. militate, primd,poftea ad triumphavte,Jecundu<br />
qtwddicit.-.rHebr.iz.f Acceffiftisad Sio mo<br />
tein,&ciuitatemDei viuentis rerufalcm coeleftem &c<br />
9 tt l?titialcmpiternafupcaputeoru.fc:r/;of,cjrp/«„7,^;<br />
aiijsin hoccap.pojms videtur, quod hcc capitulum referri<br />
ad<br />
nopofte<br />
Jtt mpHjJ^udxorurnde captiuitate Babylonica rfdemium<br />
re verba<br />
prxdicatoru,benccapiunt opcra bona ipforum<br />
4 Hon erit ibi /eo.ideft djenion ad nocendum,licct lit ad ^<br />
cxercitium.<br />
j Et ambnbbunt, fcilicct de virtute ad virtutem.<br />
7 itve)io.r,e^t.Finalitcradvidendum Dcumdeorum<br />
m Sion. cuius vifio habet anncxam U-tiuam fcmpiterna<br />
^'''""^''^ (^'^"^^'^(lf>*e''t!utr,-jr de projp.,iiut.adharentninixhri<br />
Igitur dimittcndo, quod Jto,& de quMda ad tH>cpert,ncntLi,nibtdemfuito(ienfum.<br />
CAP. XXXVI.<br />
J""::'''^^T'''""^.''^' fr"'!^/"'^^^'^'^^ deftruaione Sy-<br />
nagog^ ludxorum que per Idumeam ibi<br />
dtfii,natUf ,& dt<br />
piuribus<br />
ad hoc<br />
penincntibus, vt ibidemjuit large ofte.ifmi.<br />
In prxfenti vrro cap. traaat de conjolatione , & ftatu creden-<br />
tium in ChriHo.ytJic oppofita iuxia fe poftta clarius clucefcant.<br />
Et exponatur totum pritf ens capitulum ficut ir> poHilla.<br />
D<br />
diflimile veri. Sacra narrat 4;Reg. /f . i,<br />
, faru,cu<br />
^<br />
qbus,& Tobias ca-<br />
V ptiuatus.-ficuthabctinhb.<br />
ei'.PoftSalmanafarPhuI,<br />
qui,& ipfcpopuiil cxpartc<br />
captiuauit.poft Tcglatphalafar,&Sai^5fucccflcrunt<br />
b<br />
vfq; ad T Decem tribubus<br />
captiuatis, & cfuita"<br />
tibutludae<br />
vaftjn, ad lerufalein! per<br />
uen tat.<br />
T fadum cft in<br />
quartodccimo<br />
anno<br />
Regis<br />
Ezechia:, afccndit Scn-<br />
Senachcrib, g quar<br />
todecimo anno rcgno Ezc<br />
chias afcendit. Scd quomodo<br />
totrcgcs tantillo<br />
fpacio?<br />
nacherib Rex Airyriorum<br />
fuper omnes Ciuitatcs<br />
luda munitas , &<br />
ccpitcas. Etmifitrex hift.primii Phul.Aflyrioru<br />
rcge fub Manahe rcge Ifr.<br />
AflyriorumRabfacen<br />
c QMimtancexpugnabat<br />
'^'''^«'n^<br />
vaftaflt. x. tiibus Secundii<br />
Tcglatphalafar,fub Phacec<br />
filio Romclije vcniflTe in Sa<br />
maria. TcrtiuSalmanafar p..^,,,<br />
fub Ofce rcge Ifracl totam ^-^^''^*'<br />
cxpifleSamaria. Qijartum p<br />
fuifTe Sargo, qui cxpugna<br />
uit Azotu.Quintu Afarad Efai. io. a.<br />
don qui translato Ifracl,Sa 4-Rcgi7. i.<br />
j > »T"""""r'^"*""ri I r. ^ .<br />
de Lachis in lerulalcm ad Regcm Ezechiam<br />
T<br />
Muiti,udine_ .<br />
m manu Itctit graui,& in aquxdudu pifcin?<br />
maritanos cultores mifit<br />
in ludga Sext.Scnnachqui<br />
fubEzechia regc luda ca-**^'8-*8'f-<br />
pta Lachis , & multis aliis<br />
Icrufalcm . obfedit 4 ScdtraduntHebrJEiiquod<br />
tot nominibus diaus fit<br />
ivb.FuUo c<br />
C.Jr^r^Zl'!^''?'"'^^'^}]<br />
„,a,.^,.<br />
^^P^^^^io"^<br />
b i{abjacc.* Procop Huc ^U<br />
quecxcaptiuis x.tribubus<br />
in via agn FuIIonis . £c egicirus eft 6<br />
extitiflc, idco colligim' qa<br />
vnusScnnachcrib, ncccft 7 ludsoru dialefto vtcretur.<br />
NICOLAVS DE LYRA.'<br />
C AP. XXXVI.<br />
4«P T i^(^nm c&. Superius Ifaias defcripfttliberationeETecb»<br />
JLa 6-popultpermodupropheti^. Hic [cdjcquetcr eam dcftribit<br />
&pcrmodumhiftorif. Circa quod fciendum ,' quod ETechiasmi-<br />
Jtt magnas pecunias regi .Ajfyriorum taiipaao), quod d terra eius<br />
recederet,&ipfumpacedimttterct,vtdianfuic^.[{eg. i8 fciticetacceptapecuniapaaumfregit,nitens<br />
lerufalem deliruere, ef<br />
populumtranslerre,(^ adterrendum EXechiam,&populumJuum<br />
yerbis commtnatortjs miftt E^bfacm cum magno exercitu ante le<br />
rujakm . Circa hoc 'gtturficproceditur,quiaprimbponitur dia
m<br />
A naScriba,ali' a<br />
n6 fupcrbus,<br />
quivt tradQt<br />
Hcbr^i c6mi<br />
nationc Rab<br />
f Oiw,yel pu facis pcrtcrri- b<br />
to.confiiium jyj inferiore<br />
fciTir/a partcmciuita<br />
m-do eft in tistradidir,ar •<br />
la'>ijstuis.<br />
cc rcmanctc<br />
t iaiiixas. & tcmplo.<br />
b H£c r//c.'/:Si c<br />
cut forfan i<br />
patrc audierat.hxcdicit<br />
doniinus : Sc<br />
vtverba eius<br />
habcant ma-<br />
Plal.19.<br />
1<br />
ius pondus.<br />
Notat arroga<br />
tiam.Hazcdirexma-<br />
^cit<br />
gnusquafico<br />
traria fortitu<br />
do.<br />
traria,voxilla<br />
Rabfacx,<br />
cumprohxc<br />
dicit dominus,rexmagnusvlurpauit<br />
:<br />
•J« Idem.Pro<br />
uocat Ezechiamadpugnedifcnme.<br />
ledei fic re<br />
fpo ndercqat<br />
Ezech: Hi m Ce<br />
a f Atioganter bf<br />
cwribus , & bi<br />
Elauisin fupcrbiam, cjt nunciorumhunulitate.omnesquafi vnu n<br />
slioqjirui. inQUitdomi*<br />
in aquis .<br />
C Eac conftdis.<br />
Q Mcntiturpla<br />
ne.Nufquam<br />
Glof.ord.&Nicolai(leLyra 314<br />
• TSuramu» Ikintifex, quiSohnrfuperbofacecflit. f Lxx. Crammaticus. ^ t^ec potevis D<br />
ad eum Eliachim filius Hclchix y qui erat fupcr domumj 6cSobna i No cx imbc*<br />
a 5^CanccUitiut Kegis. bf Huncalij filinm liiizauiuinant: aliiSama iicnifuiire, 2 CillitatC fcd<br />
tt ideo loqu' Hebtatce _ l . .<br />
Scriba. & loahc filius a<br />
Afaph commenta'rijs. Et dixit ad eos RaV \<br />
*" PSSonc<br />
f Tiraorem intutit. fVtibatfgis.<br />
faces: dicitc Ezcchia:: Ha:c dicit rex magnus rex Moy<br />
Aflyriorum ^uipcr<br />
Quxeftiftafiducia, confilio, velfortiquaconfidisj<br />
5<br />
t autquoconiiiio,<br />
af Ci"" piiLSttibui» redJideris, vnde n oJofeuciitJtis mrTiiicriio mntus incuiiit.<br />
tudmc rcbcUarc ?<br />
difponis Super quem habes fiduciara , rc-<br />
quia<br />
a f Ncgjndoitibuca. bf Falfum. c f Excopiaaquaium Nili, multz aiundines funt ibi, pei<br />
qu,is fLbfanindo defignaiuT foitituCiO cndc rcgelfrael<br />
prccepit<br />
diccns; 'Hjon<br />
muliiplicahis<br />
Acgypli.<br />
ceffiftia me: Ecceconfidis fuper baculum arundineum confradum<br />
iltum cui fi t innifus<br />
fuper y€gyptum, fuerithomo, m-<br />
ti<br />
bi xquos,& CHr<br />
rus , nec vxores<br />
plmmas.<br />
C Indaice in au<br />
ribus<br />
populi.<br />
^ Epiphan. inN<br />
Qiii fpiritale ""dc<br />
impugnatlc- ^^''<br />
rufalem.vide<br />
^ tit. f Nonpotensfuftincic.<br />
trabitinmanumeius. &peiforabit cam, fic Pharao rcx ^gypti<br />
a f O Ezcchia.<br />
omnibus, qui confidunt in eo . Quod fi re/ponderis mihi , in dof<br />
Hocverum. a f Dommus. ^ Hoc falfuni.<br />
minoDeonoftioconfidimus, nonne ipsc eft: cuius abftuIitEzc- 7 ^icct catholi-<br />
» ? Q^ Aibaipatcieiusconfliuxit, &Ezcchiasdciiruxif abie.lis idolis, fedquodfecitcaufa teli Cam CCClClia<br />
'gion s.mein faciilegium peruertit.<br />
chiasexccKaj&alcaria, &: dixit IudjE,&IerufaIem: coram altari<br />
f Solo.<br />
ifto adorabitis? Etnunc ttradc tcdominomeo regiAflyriorum, 8<br />
a f In perfonaregis.<br />
b f Faucitatemiignificatobfcf^dtum .<br />
dcdabotibi duo milia a^quorum,tnec poterisex tepr^bereafce- 9<br />
a f (^afi:MefamulumScnnachetibminimum>nonpotciisfufliDeti:, tjuomodofubiUne- ^^<br />
pto,inquadrlga, &in a^quidbus, & nunc niinquid<br />
fine domi<br />
f Non. f Quia.<br />
no afcendit ad rerram iftam > vt difpcrderem eam ? Dorftinus<br />
dixit ad me: Afcende fuper tcrramiftam, & difperde eam. Et<br />
» ir Ciuafi.quidnccefreeft populumfalfis tomoueie Kriot.bus,<br />
& vanam ia/>aic virtu cm.<br />
dixit Eliachim & Sobna ,<br />
, & loahe ad Rabfacen •<br />
Loqucre ad fcra<br />
f Chaldxai b f £am quz vtrifque rommunis eft. c f Hebraice loqucbatur,<br />
vt aftami populo teiioi incmcrctur.<br />
uos tuos Syra lingua, intelligimus enim , ne loqua^ris ad nos<br />
configuratur<br />
quodammodohis.quitcr<br />
rcftrem leru- ^<br />
faleni oppugnant,ftudet<br />
enim patru<br />
Ja,vcldava-SupcrbavaJ- d<br />
dem. de,&infoles<br />
t fiquidem. propheteque<br />
t Vertere fa^<br />
maximc con<br />
Cies Kaae dutii<br />
vnius.<br />
bisipfun..<br />
lorcseorum. Et fuftinebis quomddot faciem iudicis vnius lo- n queadmodii*<br />
ci ex Icruis domini mei minoribus? Quod fi confidis in v€gy- "^ Rabfaccs alia<br />
f (iuafi fiuftia. b f B.efpiciiear\ c<br />
vfus eft, fiqui<br />
^4 decontrapatres,<br />
& catho<br />
licaecclcfiara<br />
Hxret. patru<br />
15 dodrina, &<br />
ecclefiaftivo<br />
ce vfurpant.<br />
Scd a fruai-<br />
f quifcdentinmurd, vtcomcdantftercorafiia, &bibant t vrinam ,1 ^<br />
enim legitur<br />
^* *<br />
1 ** *^
3^; Kaix Gap. XXXVI. ^z6<br />
^i?.TSf',im ^'^""''"Mum vobifcum! Etftetit<br />
A Rabfaces, Vckmauft voce , tU:"auteodcD<br />
tllS, tiis OC naiUS a *<br />
, & huius<br />
f^ VrropuIusintcIlEerct. 5tt,mcret.<br />
fcECulifabiilaj<br />
auresinfHtis,<br />
ne D. Paulu<br />
autloanncm<br />
audianuiscu<br />
pubiicM^urur<br />
in cccle<br />
fijS, fed COnfa j •<br />
buiemur,&<br />
a 5^ Vr ropulus intcll gerct, «c timcrct.<br />
magnaludaice, &dixit. AuditeverbaRegismagnr,reds Aflyriow<br />
IrJj T'„'"^^ contratia ei de qua dicitui: Hic dicit Dom.nus Deus U.acl. b f Confotfando.<br />
T Acculauo RabfacistelUmonmmcft EMchrx.quodindominoconfirus populum confottaueiii.<br />
rum . Hacc dixit rex : Non vos leducat Ezcchias , quia non potcrit<br />
cruerc vos , & non vobis tribuat fiduciam Ezechias fuper domino,<br />
'^ Lo-y icieba. . vel audierat ab aliquo EKCchiam. fic petfuader; populo<br />
aicens: Eruens hberabit nosdominus, nondabitur ciuitasifta<br />
quafi ftcrcus in manu regis Aflyriorum . Nohteaudire Ezechiam. H^c enim<br />
aUriDUS nO- a T Minisiiiifc«blanditias,;vtquosnonvincitietiore,vincatPioii)inione.<br />
ItrisimmittUt J- •<br />
b T • A /T<br />
qMi in benediftionenj vefttam ptonciat.<br />
hu. a dicitrex Aflyriorum : Facite mecum bcnedidlionem , & eo-redi-<br />
negotia<br />
mana, & cp<br />
barbarus ille<br />
minabaturdi<br />
ccns, comcde<br />
tisftcrcusveflrum,<br />
id nuc<br />
multi no ver<br />
bo , fed re in<br />
vobisfaciunt<br />
imoctiamul<br />
tofccdius.Na<br />
Bfornicarijcatus<br />
, multo<br />
magis quam<br />
flcrcora funt<br />
abominabi -<br />
lcs.<br />
a faciie mecu<br />
benediHionem ,<br />
(^c. Laudatc<br />
mc ,bcncdici<br />
citcmc. Vcl<br />
ficuthabcta-<br />
liacditio.Fa- citequodvobis<br />
vtilc eft,<br />
vtmerccipia<br />
tis, i!^ pax ma<br />
ncat vobifcu.<br />
b h(unquid L'<br />
mmi ad me, & comedite vnufquifque vineam {uam,& vnut<br />
quifque ficum fiiam , & bibite<br />
vnufquifque aquam cifterniE fu^<br />
*<br />
^,'*''. '^'SyP^o. Illuceniin '••'>••;'" '= ' ""-- --••—•- -- -<br />
j a . iiedccreueiatcapiaLobna.<br />
—.ntuc.jn.ij,t3 i-oona. o'^ v
t Pfophet».<br />
B<br />
1131« i6»<br />
f Agenduni,<br />
compiendu.<br />
Diuilia.<br />
b ifiiam filium<br />
^mos.ln libr.<br />
Rcgum icgitur,<br />
quimifit<br />
ad ifaia proshctam<br />
. Sed<br />
lic.quiadefe<br />
faias tcxithi<br />
:loriam,non<br />
prophet3,fed<br />
filiu prophetx<br />
fe nomi-<br />
nat.<br />
C Diestribulationis,C^comptionisy<br />
^c.<br />
4« Procopius.<br />
Quafi dicat.<br />
euafimuspar<br />
Gloford.&NicoIaideLyra 3^8<br />
GAP. XXXVII.<br />
T fa8iim (fl cum audiui/fet rcx ET^ecbia^Scidit<br />
re-<br />
Scinduntvcftcs , quiaaudierant<br />
Hmentafua.<br />
Rabfaccn rcx credes<br />
blafphcmantcm.Scidit<br />
CJT pcccatis ruiSj& populi hoc prouenifle .<br />
C A P. X<br />
a t Blafphtmlam<br />
4« Chryfoftomus. Prophetis<br />
moseftdiccrc Deusme' D<br />
quamuis totius orbis cft dominus , fcd peculiare hoceft Hi<br />
amori.vtexcommunibuspropria faciat.<br />
e Tro rtliquus. lam cnim deccm tribus addudlje. ciuita'tcs<br />
luda: , & Bcniamin vaflats. pars ctiam infcrior ciuitatis<br />
in man*<br />
hoftium tra-<br />
XXVII.<br />
Rabfacis. b f Feccatofiio<br />
irafcfn^.rjuoputabat affligi Ciuitatcm.<br />
r fatflum eft cum aiidifTetrex Ezechias {ci-<br />
a t I'ofita tcgali vcftf, 8c piirputa<br />
dit veftimenta iua,& obuolutus ':ft, facco , &<br />
a f Adauxiliumotationistufir.<br />
intrauitindomumdomini. Et mifit Eliachim<br />
, qui erat fuper domum , & Sobnam<br />
Scribam,&fcniores defacerdotibus opertos<br />
& dixcrunt adeum<br />
a f Non rtolis. f Habiiu mileiabiU-<br />
faccis, adlfaiam fihum Amostprophctam,<br />
a «r Conquiftio. blNoftti. cDiivna:, d 1 Hoftium.<br />
tamendolo- d non eft pariendi . Siquomodoaudiat<br />
res ferrevale Rabfacis, quem mifitrex Afsyriorum dominus fuusad blafphetifimileS,qui<br />
a I^Qujavindicaiepotcft. T Ad<br />
dicere neqa- mandum Deum viuentem:& t exprobrandum fcrmonibus quos au<br />
nms.^timore -<br />
Nortiamlatentem.<br />
tuo domine con diuitdominus Deus tuus. Leua crgo<br />
orationem<br />
pro reliquijsjquiE<br />
"I a f Omnesducesrcgis, feiuiconliliaiij.amici. rndeab AuialonedicituiChufi. Quateuon luifti cumamicotuo.<br />
b^ Nota liumilitatcm non Je piophctamdicit.<br />
cepimus, & do<br />
luimus,e^pepe<br />
rimus Jpiritum<br />
falutis. Itaque<br />
Deum tuum<br />
ait,Deum no<br />
ftrum nominareaufinon<br />
fumus .<br />
d Si quomodo<br />
audiat De* tuus<br />
4«EucherN6<br />
' -~'b<br />
repertaEfunt. Etveneruntferuiregis Ezechi? adlfaiam. Etdixitad<br />
a f Nonmeo. ir Mcis, & cius.<br />
eoslfaias. Htecdicetis dominoveltro. Hxcdicitdominus: Neti-<br />
a c Comminatinnem. b T Fjinuli,<br />
meis a facie verborum , qu? audifti. quibus, blafphgmauerut pueri<br />
a ^ Nonte. b it Dc Taiarha, vipaicbitin fcquenti.<br />
regis Aflyriorum me. Ecccegodabo ei fpiritum, & audiet nun-<br />
a^- Chaldxorum. b f Duodicit, quod dendciai/at audite, iplunilcilicct a peiiculo libetandiini,&<br />
hoftem in tetrafua mof''urum.<br />
cium,& reuertetur in terra fuam,8c,corrueie eum faciam gladio in<br />
a f Pomino permittente Tcnit ipfo piicipiente leccflit.<br />
cnimaudem'<br />
diim oKiTo- h tcrra fua. Reucrfu.s eft aute Rabfaces,& inuenit rege Affyiiorum ad-<br />
ftrU dnm di-<br />
fcetc quo ira<br />
fcerc,tatapatimur<br />
, fed<br />
a ^ rtjUaiitem. b l^ lam fupci ita Lachis vbi eum dimilcnt. - "<br />
T vbipa;abai<br />
uerfiis Lobna.Audierat efset<br />
enim,g.a<br />
de Lachis . &: audiuit<br />
^fcdus cum efte. f Umcipta,vcl deferta.<br />
c T Sennaiheib.<br />
n<br />
tuumdicimusdominum, & hanchabemusvltionisfiduciam,<br />
quod viucns Deus blafphcmaiur acultore ido<br />
lorum. Cumquc venifTentferui rcgis ad Ifaiam, prseuenit<br />
eos Ifaias, & iam abfcntem rcgem audicrat , & dicit<br />
quidrefpondcrc debeantdomino fuo.<br />
_<br />
"<br />
ditaabimpio<br />
&fupbopon<br />
tifice Sobna.<br />
Leua ocutos , ,<br />
&c. 4« Pro-"'^'*<br />
copius.Qiiafi<br />
dicat. oPro-<br />
phcta ,<br />
Tc ,<br />
qui noftrum<br />
omncm populum<br />
in ho-<br />
{^iumiampo<br />
leftatem i,,.ic.i.^.4. vc- , v-<br />
Hicc dicitEzechias. Dics tribulationis t 6c , &blai- 6<br />
correptionis<br />
nifteno igno<br />
a r Petlimilitudinempaitutientisdolofis lignificint<br />
(uos. TQ3iinon poflumus diccte.<br />
y<br />
A timoietuo concepimusdomijc, &pepctimus fpiiitumfalutis. bl^Confilia noflra.<br />
phemixdiesha^c: Qiiia vencnint filij vfque adpartum, Sivirtus<br />
ras , pro<br />
8<br />
a l^ Explentli. «rQ^^pafi fortadis audict. b 1 Ncn audemus diccicnofliuni.ijucm iratum fc-ntmius.<br />
9<br />
dominus Dcus tuus verba 10<br />
II<br />
nobis<br />
qui relig<br />
fumus,orare<br />
deprecamur.<br />
f Etdixi.Ora.<br />
tionem eoru<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
Cap. XXXV I I.<br />
T fadum eft. Hic confequenter defcribitur ipftus E-s^chi£<br />
liberatio,& primo ponitureius liberatio abhoUe,<br />
fccundb ab infirmitate cap. fcq.Trima in duas , quia primb<br />
circa h^c pnnitur prophetica denunciatio, fecundo angetica cxe<br />
cutio, ibi: Egrcflus eft. Trimain duas,fecundu dupticcm denun-<br />
ciationem,fecunda ibi, Reuerfuscft. Trima induas, quia primb<br />
ponitur E^^echU humilis petitio, fecundb, Ifainc confolabilis refpo-<br />
Jio, i6/;Et dixit. Circaprimum dicitur :<br />
1 Er fadu efl,&c. Eade caufa qua,& nuncijfm, vt diBum esl.<br />
2 Et obuoUuusefl [^cco. ideji, vejie cilicinalmmiliando fc co<br />
ram dominn , ideofubditur:<br />
3 Et intrauit,&c. vfrfjpjM deprccandu humiliter, & deuote.<br />
4 Et mifit,&C, jiiia magis cofidcbat de meritis Ifaix,qua dejuis<br />
5 Eil ili Amos prophcta. Ita habenl aliqui libri. quodfa^u efi<br />
ab aliquibus corretiionib. eo ^ ijie ^mosfuit propbeta,ficut di^u<br />
fuit in principio Imw.fedmelius dicitur hicprophet3,vt referatur<br />
ad lfaia,ficut & ^.'Reg. i^.in principio,vbi traHatw ijlahijloria.<br />
6 Dics tribulationis,&c./«7i«f mei, &totiuspopuli.<br />
7 Etblafphsmix. contra Dcum.<br />
8 D ics h xc. /. J« ^'/« l\abfaces dixerat prxdiBa, qu£ erantad af-<br />
Jiiciioaem regis E^s^chif, & populi,& vituperium Dei.<br />
9 Quia vencrunt,&c. in tanta afjitHioneJumus pofiti, vtmu-<br />
lier txtlitns in affiiHione partiis cui deficiunt vircs pariendi.<br />
10 Si quomodo.&CS/c legcda cfi iila litera ibi incipiMo. Lc-<br />
uacrgoaddo.orat-pro re. qua:rep.(unt././7ro/«rfpV qre-<br />
martjeiutin regno lud^ , quijunt vddepauci coparad"^ ad ttpora<br />
pmeri-<br />
prxuenicSjinE<br />
fpiritu CLidta<br />
praefcicns.<br />
g Ecce tgo dam<br />
bo ei fpiritum,<br />
&c. Quafidi.<br />
cat. Non dica<br />
vniuerfa,qu5<br />
AfTyrio facia,<br />
nemeam videar<br />
iaflarc<br />
potentia. Sed<br />
hoc vnum ;<br />
i6 Ec.ego da.<br />
h Et itjuenit,<br />
17 PugnaffeSen<br />
18 nachcrib re-<br />
19 gcm Aflyrio<br />
20 rum contra<br />
21 Aegyptios,&<br />
22 obfediflc Pclufium,iam-<br />
|v<br />
qucextrudisaggcribusvrbecapienda,vcnifle Taracha<br />
rcgem Aethiopia: in auxilium, & vnat nodem lerufalem<br />
i85,miliadeAflIv'riocxcrcitucorruifl[e, narratHerodotus,<br />
& Berofus Chaldaicce<br />
fcriptores<br />
hifloriae.<br />
^ Orauit<br />
prfterita:quiaiam dccem tribus erant captiuata. Siquomodo<br />
audiat dominus Deus tuus., idejl quem tu cotis .<br />
Jottititi.<br />
1 1 Verba Rabfacis. vt (ic moueatur contra<br />
^JJyrios pro vcr-<br />
bis blafpl)ematorijS, & Ibcretnos abeis.<br />
12 Et dix it ad cos Ifai as. Hic conjequenter ponitur IfaiiC confo<br />
labilis refporifto, ciim Jubditur.<br />
13 Netimeas, SiC idefi propter verba I\abfacis .<br />
14 Quibus, &c. quia verbaillaexprimtbant Deumlfraelef-<br />
Je impot(-tc,eo (p nonpofjctfatuare ETicchia de manu regis .Af]ym<br />
liomine mortali .<br />
rum,& fic feqi4ehatur,quod e£et impctentior<br />
1 5 Ecce ego, &c. idcjl perturb.nionem mentis.<br />
16 Et audict nuncium. de Taracba regcAethiopum inuadeit<br />
regnumfuum, vt habeturpartefequenti.<br />
17 Et reuertetur in terram fuam. adeam defendendam.<br />
1 8 Et COrrucre,&C.Hoc«ow/«« m ifia rcMrftont: \qua redijtf<br />
defcnfioueterrAfujcfed in atia, qkidebeliato rege ^ethioptirn,po-<br />
Jieavenitin lud^am ad dcjiruendam Ierufalem:Etpercuffofuoextr<br />
citu ab<br />
^ngelo in<br />
fugiens,redijt terramfuam,& tunc eius filijs in-<br />
terfcccritnt eumgtadio, vt babctur infine huius capituli.<br />
1 9 Rcucrfus c(\,S(.C.Hic poniturfecuuda denuciatio prophetictt<br />
de liberatione Ei^'chijc,&populi fui.Etprimb circa hocponittir co.<br />
minatio E^echie per rege .Affyrioru. Secundb eius deuota oraiio co<br />
ra rege celoru,ibi, ;Et tul i t Ezech. Tertib confotaiio cius per pro'<br />
pbetam confciumfccretoru diuinorii,ibi:Et mifit Ifaias. Circupri<br />
mu notatur tocus cJi dicir.Kcuct.c{\ a.\i.Kab.p£ra^io fuo nuuiio,<br />
so F.tinucnit,&C. vbieratfortaltcium.<br />
21 Audierat cnim,&c. tpja expugnata,<br />
ai Et audiuit. fcilicet Sennacl)irib.<br />
i2<br />
15<br />
* DcTa-
V-9<br />
Jfai^ Cap.XXX VII.<br />
a TNunt'os. «rHocfcilictt.<br />
dicentcs :<br />
dc Tharacha icge Aetiopi^, Egrel^ i<br />
fus eft,vc pugnet contra te.Quod ciim ^<br />
audif-<br />
a ^ Vt quos non «perai .<br />
fet, mifit nuncios ad Ezechiam,<br />
uibus,rcimonc tcrretcf.<br />
dicens : HiEC<br />
dicetisEzechixregilud^tloquentes^Nonte 3<br />
dccipiat Deus cuus , in cu cofidis quo dicens :<br />
Nondabiturlerufalem m manu regis Afly-<br />
rioium. Eccctuaudiftiomniaquxfecerunt 4<br />
afPJtrcs mei.<br />
omnes regesAflyriorum omnibus terris quas<br />
afSolus. fAbvno.<br />
fubucrtunt.-dcju poteris hbcrari?Nunquid e-<br />
a fCult^rcstuos. b fMulti.<br />
ruerunt tos dij Gentium quosfubuerrerunt<br />
a fRcges AflVriorutti fScilicet.<br />
H^iiibucrfnijit.<br />
patrcs mci,Goza,&: Aron;, & filios<br />
Refephj&<br />
3 fCtientalisiegioBis.<br />
Eden,qui<br />
eratin ThaIafar?Vbi cft rex Emath<br />
fGcntcsvcl (ccundumalios ciuitatcs.<br />
g &rex Arphatj&rexvrbis Sepharuain,Ana&<br />
a fEpinoIas.<br />
AuaJEt tulicEzechias t libros de manu nun- 5<br />
"<br />
a f Contra Sennathetib blafphfmijs.foliti arma arr;-,-uit .<br />
ciorum,6«:cIcgiceos,&:afcendicindomum 7<br />
domini, &: expandit cos coram domino, &<br />
a TCofottatus.Ilaia d:cente:Nc timcas.<br />
-a OMW.IafccuriordcU a orauitad dominum,<br />
s^ berationc.Ante.n.afccn _<br />
a THominum & angeior^m.<br />
dir,fed non lcgitur oraf diccns : Domine excr- 10<br />
k: quia pro peccatis fuis<br />
cituu Dcus ifracl , qui<br />
metuebat iia;c forc c \ r ^\ 1<br />
b ycrc.n.dQm:ne. Multis icdcs lupcrChcrubim,<br />
jjrobaturhirtorijsvcnif- tu cs Dcus fblus omfe<br />
reees Pcrfaru in Gras-<br />
ciam , & fubuertifle & "^""^ icgnorum ccrr?:<br />
fpoliaffe tcmpla.<br />
tu fcciftt casl um, 8^'cr<br />
c £< »i'//f.Hiftorialibri<br />
Regu,&Paralipomcnd<br />
^ «Ttrgo.<br />
ra.Inclinadommc au- n<br />
admifcctur proplietia; ,<br />
ga&prophetiadelibcra<br />
tionevrbis, deintcritu<br />
Affvrij, dc rcuerfionc fo<br />
* TExau
A a<br />
luaenali».<br />
CreJjc olim<br />
velifiutus<br />
athosepotaq;<br />
Bumina cxlo<br />
praiiJentt<br />
muaicus<br />
-tfiae vlribus.<br />
B<br />
33'<br />
difle,i. nationes va-<br />
ftaffc, quodlibanus<br />
nationum infidcliu<br />
mons fit celebcrrimus.Carmelum,!.<br />
Ifraclem, quod Car<br />
mclus Galiisx mos<br />
fit.<br />
a Etexftccaui.TiXl<br />
tusfuitexcrcitus.vt<br />
fluenta cxficcarent,<br />
&idcoputeos,aqu?<br />
inopiam faccrcnt.<br />
•}< Procopius. Sc-<br />
quituraliadeponte<br />
& fluminibus exfic<br />
catis iadatio,qu3lia<br />
ab Afiasrcgibus fa-<br />
tlanarrantur,lcgimm.n.&fluuiospo te iunxifle,& Xcrxc<br />
&<br />
Hclclpontum ,<br />
exhauftos bibentifi<br />
multitudincamncs<br />
flucredcfiifle. Scd<br />
no tua funt, inquit,<br />
ifta.Ego.n.laborum<br />
illis patiendiq; terminudcfixi.<br />
Attu<br />
Gloford. & Nicolai Jc Ly ra<br />
^Icrufjlem.<br />
fldeft templum.<br />
ceo afccndi akitudincm montium,t iuga Libani , dcjuc-<br />
*-*<br />
a 1 iinntes fges.ludiisparcnics.<br />
cidam cxcelfa cediorum cius,5«: cle»flas abietcs illiusjSc in<br />
IDomumdomini. . ,. , . '^P°P"'"'. .^ ,.<br />
«iMf taphoricos. Qmfi in franfitu reges,8c tegioiifs inhegi cum habitatonbas fuis.<br />
troibo altitudinem fummitatis eius,faln.im Carmeli cius.<br />
Eeofodi& bibi aquam, &exficcaui vcftigio pedis mci<br />
Cfopulos.<br />
.1 ^nominusadlfaiain. bfinfpititu. cf.^bitcrno.<br />
omnes riuostaggerum. Nunquidnontaudifti qu^ olun<br />
a TPiideftiniuciiui. b «TAb initio. c fMalura, quod per Scnnatlierib infcrtur.<br />
Non inhocquodmalum, fedquodiuftum & omnciuP m bonum.<br />
332<br />
feccrimei ? Exdicbus anticjuis egotplafmaui illud, ^ ^ do, omnipotcntia:<br />
afldemfupfieum. b uHot inalum. c fMcniii cy<br />
/r.e«o maxiUas eorum<br />
* '' "<br />
anfrophetascognolceiefeci&annunciaic.bfQuiadixilti.QuisDeuspoteiitlibciatevojde<br />
•<br />
nianumca<br />
19<br />
20<br />
connringCy qui non approximantadte.<br />
d Tibi autem.Om- 2<br />
nia hsc pcr nucios<br />
contrame. Cum fureres aduer-<br />
gnouij&infaniamtuam<br />
aTQiiando<br />
quai^mihiiamdudu<br />
dlxUli:ln cilumalccndam,fupt.T fidera ca.li,pon.im fedem meam.<br />
b Tfotentiadiuinitatis te refrriiando.<br />
certa conftat,de im- b fum me,{iiperbia<br />
tua afcendit in aures meas. Ponam ergo<br />
piarum gentium in " - "-'••' •'-'--— 21<br />
"' —<br />
22 prophcta ad Ezc-<br />
a TQu.ibus blafphemafti me.<br />
hTA. letufalem in terram tuam. 23 chiamioquiturqui<br />
tcritu, fcntentiam<br />
Senacherib dixcrit.<br />
mcam non vidcs . cn-cuIummnaribustuis,&rrxnummlaDijs tuis,&:redu-<br />
^| quideidominus rc<br />
a «rProphcta ad Ezechiam 25<br />
Qui vero de Sama<br />
peinuncios.<br />
2 g ipondcrit. Nuncad<br />
.<br />
na, & ludxa dici ar d Tibiautem hoceritfi-<br />
camteinviamperquamvenifti<br />
"<br />
27 ipfum verba coucr<br />
bitrantur , Deccbat<br />
a f Salutis Sc eoium qua:<br />
futuia pizi)uncio,<br />
''^^ni'rc"A(rvnus''"'"''^"'" zS tit^ncdubitct vcntu<br />
h,<br />
anno fecundo te,aiunt,Pfophctas '<br />
20 raquxpraEdixit. In<br />
fponte nafce- S"/uS !&' Snum. Comedchocanno^qu^fpomenalcuntur.&in<br />
jp ;,>„?-ES'^plS<br />
tia.<br />
phctis crcdcbatur :<br />
a„,.qu^",>: f annofecundopomisvefccrclna.nioau.emrerriofemi- H f"J''^„T?oiri6V<br />
fonuBCvlus,tanquaminftrumento, re ipfa compleo &<br />
pr£efto,intclligere. Eos.n.clcmetia mea vcluti manu,diu<br />
tutatus,poftquam ad laluatorcm fuum rcdire noUc ani-<br />
maducrti,ad tc rcmifijneqj prius in tuam potcftatem vc<br />
nerunt.<br />
b superbia , Non vUra fuftinebcvt fcias te non viribus<br />
tuis<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
1 Ego afccndi altitudines montium././«(/4;d: qu£ efl terra<br />
j^ montuuja,<br />
2 luga Libani.?'. montem Sion rbi erat templum,quod dicitur<br />
hic Lihanus,eb ^ erat adificatu de lignis Libani,vt habetnr j .{{eg.<br />
5 .Et loquitur defuturoper modum prxtcriti, quiaprie fnpevbia cre<br />
debat certitudinahter bocfutuium ejje,ac ft iam Jcciffent: vermta<br />
men quia realiier non<br />
eratfa8um,ideofubditurper modumfuturi.<br />
3 Et de li-<br />
{uccidnVL),Scc.Ttmplimi.n.erat£dificatum,pattim<br />
gnis c edrivis ,er partim dc abiegnis.<br />
4 Saltum Carmeli cius.ad dcpradandum animalia nute ibi de<br />
pafceba htur in magna copia.<br />
5 Ego fodi,&c./.p«fcoy & ciflernas de nouo. Et caufa fubditur<br />
6 Et ex \cC2im.q.d.Tanta eli multitudo exercitus mei in homini<br />
bus,& anmalibus, quod aquiorum,vt aliqui expofitores dicunt,fcd ad genus htt<br />
tnanum cutus Deus tranflulitpotehates & regna,vt dicium efl.<br />
9 Ex diebus antiquis./.
335<br />
Ifai^ Gap.XXXVII.<br />
>R mefles,& vlneta,& oliueta; & ob nimiam obfidioncm,<br />
"^ quod ex granisrepertum eft , habucruntin vidum pri-<br />
•^ mo anno,& fccundo : quia .n. in anno obfidionis lererc<br />
non potucrunt , qua: repercrunt ex pomis , & frueibus<br />
'-^^ rumpferunt.<br />
a Et mhttt, &c.<br />
ra<br />
e.<br />
•js Gregorius.Radi<br />
cumnominelatcntes<br />
cogitationcs ac<br />
cipimus,qu^inoccultoprodeunt.fcd<br />
in oftcnfione opcrum<br />
per apertum<br />
furgut.Gcutdevcrbi<br />
feminc per prophctamdicitur.<br />
Et<br />
hoc quod faluatum fue<br />
th, &c.<br />
»,57rf«t"<br />
deorfum,,^ j^^.i,,.-- -o- ,5„,„ii'<br />
Srppf'deortm<br />
^<br />
fQiy: vaftatz runt.<br />
natc , dometite, &fplantate vineas , &^omcditcfrud:uin<br />
a f Rcliquii ludiorum qux fecuaiuHs non ctedunt : fed tantam iccipient<br />
abunlantiJm,vtqu>fi3ibotumfcrtili(11mapomi«replcsntur.<br />
carum . Et mittet id quod faluatum fuerit de domo luda,<br />
flderacft. afAfimilia.botisftuftuof*.<br />
& quodtreliquuniefl, Scniittctradiccsdeorfiim, dcfa-<br />
. r n, r r 3TQui»& dccemtribus,«cciuit»te$ lu.-^x vaaaix.<br />
cicttru6t-umiurium.Quiade IcrufalGm<br />
exibuntreliqui^, 2<br />
" TSalaati. b TDileftio & mifcii.ordia.non eommlnerita.<br />
, .<br />
cT^^r.^^onttaaHuetftrioszeUtus eft J<br />
,<br />
populiimtuum<br />
f.j aluatiodemontcSion. Zelusdominicxercituumfa-<br />
334<br />
confugitaddcfunaos, &pcriIlosinquit fercminurum D<br />
pcccata, qucmadmodum Ezcchix dicir.protcgam ciuitatcm<br />
hancpropter me,& propterDauidpucrum meu.<br />
Olim enim mortuuserat Dauid.<br />
^^ief^ft^d^^.f^optcreahxcdicitdominusdcregcAfTyrio<br />
'"^ • Non t introibitciuitatcmhaiic,& non iaciet ibi fa-<br />
» . ^f^ - a' ndc quenquainoccnlat.<br />
niittcrc, eftcogita<br />
tionem bonam m<br />
abditisfrudificarc,<br />
Fruftum vero fur-<br />
fumfacere, eftper<br />
cfficaciani<br />
operis c<br />
"<br />
rcdaquxcogitauit<br />
oftendere.<br />
'^''°"-* Eufcbius.Mani<br />
^<br />
fcftiflimchaecApo<br />
flolorumdomini,<br />
& difcipuloru clc-<br />
(ftionem fignificat.<br />
Hi cnim rcli£ti ex<br />
populoludxorum d<br />
radiccm dcorfum<br />
agunt, hoccft,do<br />
gittam , Scnon occupabit cam , clypeus 6cHon mittet in<br />
circuitu eius aggerem. In via qua venit,pcr eam rcuer-,<br />
tetur, srciuitatem Iiaiic non ingrcdietur, dicit dominus.<br />
Et<br />
protcgam ciuitatem illam , vt faluem cim proptcr<br />
a tNon mcnto vcftro. TNotaibi aliquos eirc & tide & opere hjeredes Diuid<br />
km.-k.*....; i._:L^<br />
1- ,-1 ' t b _<br />
TPi-o b'i>»!s patribljs etiam malis fili|S mi ferctut D?ui<br />
ft Idcm. Vcnitad Ezechiam Ifaias,& dicit (ne putaret Hom.a. fg<br />
mcj&propter Dauidferuummcum. Egreflus cfl autem i^<br />
aT l>c' pot-ntii (inr liiete 0'C'dit 5c in cinetcm te.iegit.<br />
Angclus domini, & pcrcuffit in cafliis Airyriorum, ccnaTSennachetib.Sc<br />
paucicum eo deccin taatum.vt trijHnt Hebrii, «c ifraelitx.<br />
tum oclogintaquinquc milia . Et tfurrcxerunt mane,&<br />
WMottuicrant.<br />
TA Iud.t.i.<br />
eccc t omnes cadauera mortuorum . Et cgrcfTus cfl 5c^-<br />
bjjrj&reucrfus cllSennacIicrib rex Afryriorum,& Iiabita<br />
.<br />
s TConte iirtor veri Dci quafi VK>.>^.<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
9<br />
lO<br />
II<br />
12<br />
illequiaiuftitiafua '''^'••'o<br />
cxauditus eft<br />
Sanftorum<br />
, &<br />
r-prtk l-in-, A c merita&inccrte<br />
lam detcceterceflioqui<br />
rat Dauid , & ha- tum proCac.<br />
bebat multos annos<br />
rcquiefccnt ><br />
Quidcrgodicitci.<br />
Protegam hancciuitate<br />
proptcr me<br />
& propter Dauid<br />
feruum mcum.Da<br />
uidmortuuscft, &<br />
meritacius vigcnt.<br />
O rcm admirabilem?<br />
O ineffabilis<br />
clementiaDci, homo<br />
moriuus viuo<br />
patrocinatur.O iu<br />
ftorum & poftcon<br />
fummatione inex-<br />
pugnabilis pugna -niitwe<br />
virorum.<br />
•5« Idem. Habet "°"i ^ J" '•<br />
rcsiftaffcilicetorag"*^^'^<br />
tiones,&cIecmo(y<br />
nae pro dcfunais)<br />
non nihil confola-<br />
fti jj| tantum fantUm valuit. Valuit<br />
^rinatotoorbcdif uit in Niniuc. Etfadlum cft cum .<br />
adorarct in<br />
tcmplo ij quando &<br />
'<br />
opcra<br />
^'^'^'^^ £a"S<br />
^^""^ ^"""^» Adramclcch, &SarararfiIij cius<br />
P^n^^^f ","' S^"''^ P<br />
agat tortifiimas& faciat feme fursu ad c?Ieftia promifla, * Procopius. Hincomnes intelliga"n°t,qnanrum pictas<br />
ocadraanfioncscoclcflesvbcrcmfru£lumprjEmittant.<br />
b Vroptmt. Rcuertitur ad propofitum,& poft futuro<br />
rum fpcm mcti» m cxcutit prarentem . Ncc cnim tanta<br />
cnt Ixtitia dc his qux promittcbat futura,quanta dc im<br />
minentibuscura.<br />
C c Vmptcrme. Significat,quia non ex merito fuo fcd Dci<br />
clcmcntiaconferuantur,imo&patriscorumDauidmc<br />
moria . Inquoadmonentur fu.Tncglisrcnti.T:, & fidci il-<br />
lius atqj iuftitiae quam tantum diljgu Dcus, vt poftcros<br />
^ landtorum mcrito eorum tucatur.<br />
^<br />
-J* Chryfoftomus. iVIagnumindiciumdiuinaimifericord]9,quod<br />
cum non inucnit homincs viuos & fiducia<br />
pra:ditos, quipofllint intcrccdcndo vcniam obtincrc,<br />
confu-<br />
NICOLAVSDELYRA.<br />
dHOftgna,fciasruinam Sennacherih futuram in principio anniter<br />
tij quando reuertetur ab obfidendum lerufalem, ita quod ipfo deiecio<br />
poteris tutefeminare &metere & viuere<br />
quiete, ideofequitur. ^<br />
Et mittCt.ywie/itMr.<br />
1 Radiccs dcorfum./.^
Aruiih<br />
Prou.3.b.<br />
535 GIoford.&NicolaldeLyra 336<br />
J^a jirtTMth T^tti '.i:ts,(y Kiniuefublias<br />
cniJcicnt umetur.Sc tamcn poftcaantc^o.dicsNiniuitemifcricor<br />
diam Dei confccuti funt. Sed diccndum cft cp prophct^<br />
in libro ipfo prxfcicntix Dci vbi omnia icripta funt legentcs,non<br />
omniapcrcipiebanr, fcdquxdam,& codcm<br />
modo quo Deus pcrniittebat. Lcgcrat n.Ifaias in iilo libro.<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
C A P. XXXVIII.<br />
XXXV III.<br />
«ridefl quibus morfUus eft Sennacherib.<br />
N dicbus illis xgrotauit<br />
Ezechias vfquc<br />
ad mor-<br />
teni<br />
N diebus illis xgrotauit Ezcchias vfqucad<br />
moricm . Voii liberationem E^s^echits ab hofle,hic<br />
conjcqutterponitur eius Itbcratio ab infirmitate.Cir<br />
ca quod primoponitur eius mirabilisfinatiOyfecundo<br />
reprimitnr ex hoc infurgens elatio,cap.feq, Vrl-<br />
ma in trcs , quia primo demntiaturfanatio , fecundo interponitur<br />
. Et<br />
E^^^pchi^e oratio i6/.Scriptura. tcrtiofanationis executio,ibi<br />
iuffit . Viinia in duas:quia primbfanatio denunciatur,fecund6,ad<br />
hoc figr.um mirabile datur.ibi. Hoc autcm. Circa primum ptic-<br />
mittiiur infirmitas,fecundo nunciaiurjanitas,ibi.Et fadlum eft.<br />
Circa primum dicitur.<br />
I<br />
IndicbusillisiEgrotauit Ezechiasvfqiadmortcm.r.<br />
taliter,q!iod non poterut curai i pernaturam.Duunt autem aliqui,<br />
quod hoc contign ei eo quod non rcddiderat ^ratias domino fufficic-<br />
Et introiuit ad eum<br />
Ifaias filius Amos t<br />
prophcra,6^dixit<br />
ei.H?c dicit<br />
alQuisin tegio tuccedat,&c.<br />
Difpone domui tu? , quia<br />
Sc^non<br />
viues . Et conucrtit<br />
ter<br />
bro , quod rcx Ezcchias fccudum<br />
opcra qua: fcccrat<br />
longiorcmno mercbatur<br />
vitam : & fccundum rci<br />
phyficam viuerc non potc<br />
rat. Scdnon lcgcrat,qu6d<br />
pcr lachrymas & orario-<br />
ncs cflct impetraturus.Legerat<br />
fimihtcr lonas in codem<br />
libroquod Niniuitarum<br />
neauitia fccundum<br />
hocquoa agcbantquadra<br />
gefima die complcnda crat<br />
& ita ciuitas corum deflruenda.<br />
Sed illud non Ic-<br />
gcrat quod pcr fuam commonitionem cflent a£luri poc<br />
nitentiam & ita m ifcricordramconfccuturi. Vtcrq; igi- ^<br />
turquodlcgerat prcedicauit,& quantum ad cos pcrtincbat,<br />
incommutabilis cratvcritas.quianemincm intedc<br />
bantfallcre.Dicit.n.Auguft.Quicunquc ficcrcditvt lo»<br />
quitur,& fi non vcra loquitur, tamcn fidclitcr loquitur.<br />
Dcus ctiam fccundum quod Gregorius dicit , fentcn-<br />
tiam mutat.fcd nonconfilium.Scntentiamdcbcmusin<br />
teUigcre fcnfum vcrborum , confilium vero ab a:tcrna<br />
difpofitioneeft.Scntentiam verofcruis fuis Dcus rcuela<br />
ucrat.non tamcn confilium: fcd vt corum comminatio<br />
nibus pocnitcntiamincutcrct populis luis,& fic corum<br />
raifcretur. Videtur tamcn,qu6d ea verba qusdixcrunt<br />
in libro vitx non .<br />
lcgiflcnt Cum cnim Ifaias fimplicitcr<br />
dicerct.moricris & non viucs,&Ionas. Niniuc fubucrtetur,&<br />
iftanoncfltntfutura,non videntur illacflein li<br />
bro Dei, qua: non crant futura . Scd fciendum cft.quod<br />
Deusduobus modisaliquasres cofidcratfecundummc<br />
rita&fecundum rci naturam (quxdicunturcaufxin-<br />
Vnde Ezc-<br />
fcriorcseflej & fecundum fuum . confilium<br />
chiam morit 'vum Deus pr.^aidcrat fecun ium meritum,velfmphyficam,licetno'.ifuturum<br />
& n6 moriturum.vclfccundumconGliumfuum.Vtruqueigiturfcri<br />
ptum erat in libro vitae, fcd altcrum fuo prophetsE pcr- p<br />
niifitlcgendum,altcrum vcr6non pcrmiiTiimeft. Veru<br />
dixit,ncc cft deccptus quia fic legit,neccftmentitusquia<br />
ficcredidit : & fccundum illas inferiorcscaulaslocutus<br />
cft,quamiiisfiniplicitcr& finc additamento.Siquis vidc<br />
retcxcum & diceret . Ifte fi<br />
ampliusnonvidcbit,ctiam<br />
diuinoconfilio lumen rccipcrct: ille non mcntirctur,<br />
quia rci phyficam cftfecutus. Eodem modo, & lonas<br />
fubucrfionem Niniuitarum vidit in mcntc diuina quae<br />
/3 tamcn<br />
ter de percuffione exercitus Sennacherib .<br />
Sed hoc improbat I{ab,<br />
Sa.per hoc quod Ifaias dixit fibipoflea . Et de manu regis i^ffyriorum<br />
eruam te , & ciititatcm iflam . Ex quo videtur , quod lUi<br />
percujfio exercitus fuitpofl infirmitatem Ei^cbix , &<br />
nonantCf<br />
noluerat vxorem acci^<br />
propter quod dicit hoc eiaccidilJe : eo qubd<br />
pere, quod tamen fa^tre tenebatur , vtlinea Dauidmregnoperipfum<br />
continuaretur : prcptcr quod conualefcens accepit vxortmde<br />
qua genuit (JMana.ffen . Et huic diBo concordare videtur quod<br />
habetur^. I{egumil.vbidiciturquod Manaffes<br />
erat duodecia<br />
annorum cumregnare ccepiffet immediatl poii mortcm ET^echix,<br />
qtii vixit quindecim annis pojiJanationem iflam,ideo dicit Z^.'. i^.<br />
quod illud quodjequitur.<br />
2 Difponc domui tuscquia moricris tu, & non vitics.<br />
.i.fac tfjiamentum tmm . Ifaias E^ihix tertta die anepcrcuiji.nem<br />
exercitus Sennacherib,& tertia die fequcnti q
.b.<br />
337<br />
^ umcnfuturanoneratquiaillud quod vidit/eamdum<br />
conucrfifunt confilio<br />
i.atcnim Dcus, cum quidcm vfque ad mor-<br />
tcminfirmitateanimi affligcndum, fed oratione& pocnitentiaconualiturum.<br />
Dicuntquidam quodmalevi-<br />
Hcndo,n6 mcreatur quis ad vits fux tcrminu pcrucnirc,<br />
vcl<br />
autcm tibi crit fcnuma domi- 5<br />
ftifcitabafementuumquod fgre- g cam .. Hoc<br />
dtetur de tumbis tuis,& pomm<br />
illHdfuperthronum IJraclinfem<br />
fiterrumi,& erit mihi no fecit<br />
quia dominus vcrbum hoc lo-<br />
quod<br />
infijium, quutus<br />
& ego<br />
eto illi in . patrern Alij<br />
afteruntctiam fanclos mor<br />
tc terrcripro incertitudinc<br />
iudicij.Notandum autcm,<br />
quod dics mortis non ncceffitate<br />
finguli? prxfcita<br />
fit.fcd voliJtatc Dci & igno<br />
tis mortalib. caufis vci vi-<br />
cft : Ecce cgo<br />
bram lincarum , per quas<br />
defcendcrat in<br />
a ^ A dfcima cnim hora in primara , & eft<br />
pcn^^duplicafus dics»<br />
horologio Achaz in fble retrorfum deccm<br />
lineis : & reucrfus cft fol deccm Uncis<br />
pcr<br />
a TLXX.ctatio;fcd hoc mclius, ]uia ptxteiita iiarrat<br />
dr l^eneficio ajcns gtatias.<br />
gradus quos defcenderat .<br />
Scriptuia Ezc-<br />
rcucrti faciam vm- 6<br />
non excitare tantum & rc»<br />
crcarc , fcd extinctos etiani<br />
in vitam rcuocarc valeat.<br />
g H>i.ak erntihitrit figniitft<br />
a domino (jui.i fef.it dominus ver<br />
bitm hoc<br />
qiicd loquutns.prcfQV!''<br />
lachvymam<br />
tisfciliccttCmporis dc fmu tium.<br />
ri, vtquomodo fol reucrtituradexordium<br />
fui.ita Pze E<br />
chicvita adcitolutosrcdcat<br />
annos.Nobis quoq-, in Heb<br />
doadc & Ogdoadc viuentibus<br />
poft rcfurrcftionem<br />
Chri uirc fpatia protelStur;<br />
4« Auguftinus. Cimi Ifa-<br />
^'^- »• «Je mi<br />
"'"''''•<br />
ias duas prophetias.fibi co-<br />
^^"^<br />
trarias cadcm ora protulif- /."g'"'*<br />
fet, neccfle eratutalrcram<br />
qu^ facienda cfTct, figni<br />
oftcnfione firmaret . Vndc<br />
ut rcx quoddicebaturindu<br />
bitantcr crederct,folis in oc<br />
tum ab occafu per dcccm<br />
horas,cursu rccidiuo Dcus<br />
chia:rcgisluda,ciima:grotaflct6Ua dies anifitialisfuit triginta duarum horariirr/.quta ametjuM<br />
fol rctrocederet, habuerat dcctm horas , & pofiea pcr retrocejjum<br />
®reJf!oncmvigihti:&tandem duas habuit fole tendenie ad<br />
occafum. Ethec videtur opinio Uionifii i» epifiola ad Voiicarpi-m,<br />
rbi ioquens<br />
dc iftj retroceJJioneftilis , dieitfidSnlctm deiima ho>a<br />
ejfct Deoprticipiente repedauit ad orietHem alijs decem horn difr-<br />
gnutis, deindt rurfus dccim horis alijsad occidentem currentcjoli.:<br />
fed & refiduis diei dnahus horii,&c.<br />
7 Scriptura Ezechig rcgis luda cu ^grotafl^ct^&c.H/c inter<br />
fonitur oratio L\echi.tpro gratiarum ailionc acjuaja^iatioac, &<br />
* primo^
339 GIoford.&NicolaideLyra 340<br />
^ fcd fuoconditori in omni-<br />
A biis natiiialiter priccpto<br />
cbcdirc. Conucnicntcraut<br />
talc fignum regi in mortis<br />
expctftationc pofito,apti(Timumcuenit,<br />
quod domi-<br />
•fCarebore-nuspcr<br />
t «iomiaum<br />
folcm ficritalitcr,<br />
fidiM.<br />
pp f folcm congrua diCpcnlationc<br />
diipoluit, quoniam<br />
ficutfol in procinftu occafus<br />
fuipofitus.indiciinitiii<br />
rcducitur, ficrexin mortis<br />
cxpcftationc conftitutus,<br />
quafi ad incipictis vitSEgau<br />
diarcuocatur. Tantuquo<br />
que remporis,idcft,quindc<br />
t ©rl)!»<br />
^''^^ annos dominus addit<br />
Habitatio, dit,quatcnusnafciturus tuc<br />
,vel tempus fiYms confumpto illo tcmmcuai.<br />
porcrcgnum dcfunfti pa-<br />
^ tris valeret gubernare.<br />
a Ego «//x.Cum Deus Eze<br />
chiiE fine labore vidoriam<br />
dedi(ret,ncc ille ci codignas<br />
gratias rcddidiflet, infirmitatccoadtus<br />
laudes pcrfolt<br />
«•nfume/. uit,quas in profperitate ne-<br />
^<br />
Dluifio.<br />
glcxit, & poftquamconualuit,<br />
qu« in anguftia cogita<br />
uerat , dictt:£go dixi in dmi-<br />
dio. Sanfti implcntdicsfuos<br />
fandos : Abraha, mortuus<br />
eft plenus dicrum fcnedutc<br />
bona, pcccatorcsindiraidio<br />
dicrum moriuntur.<br />
b In dirnidto dierum meomm .<br />
NICOLAVS DE<br />
LYRA.<br />
tituluscum dicitur : Scri-<br />
primo pTicmittitur<br />
ptura ,&c.fecunddtra8atur,cum dicitur :<br />
Ego dixi. Et diuiditur in duas partes,(]uiapri<br />
nio recolit anxietatem animi in<br />
E^^^echias fjua<br />
fucrat.fccundb bonum quod Deus fibipcr IJa-<br />
iampromiferat,'bi:Tu autem eruiJii.Ctrca pri<br />
rnum dicit.<br />
I In dimidio dierum meorum. Tunc<br />
tnim E\echias erat in trigefmonono anno<br />
•pitie fuie . Quod fic patet,(juia quario I{egum<br />
decimdoBauo.a.dicitur quod E^liechias erat vi<br />
gintiquinque atinonim, quando regnare capit^<br />
& vigintinouem annis , regnauit fimtd iun-<br />
{llfaciunt quinquagintaquatuor annos, a quitus<br />
/i fubtrahantur quindccim,quibus regna-^<br />
uit<br />
poSi iiifirmitatem ijlam , remanent trtgintanouem<br />
, & fic crat in trigeftmo anno»<br />
quando infirmatus fuit : quod efi quaft mcdium<br />
yittt hominis fecundum curfum na-.<br />
tur£.<br />
X Vadam ad portas inferi . /« Hebr^o<br />
habetur S)KK> Jcol , quoi altquando accipitur<br />
pro foffa vel jepulchro , &ftc accipitur quantum<br />
ad corpus E^chix. .Aliquando autern ac<br />
cipiturpro inferno , & ftc accipitur quanlum<br />
ad animam eius: ^ccipiendo tamen infernum<br />
pro limbo patrum, & ideo non dicitur hic ad<br />
ininfernum,led ad portas inferi, quialimbus<br />
ille afandis dicitur ejje in parte fuperiori in-<br />
ferni.<br />
3 Quarfiuirefiduumannorummco-<br />
tttm,(yc.ideji mecum ctnfidirabam, quotan'<br />
nis pojfem viuere per naturam.<br />
• TDifj-erando. 1In.in?n1ia.<br />
(et de infirmit.uc iiia. dixi: t In Ego dimidio<br />
a IQji^ non complcbo numciuiu^nnjiur.i incorum licui pa'rc& v,\r\.<br />
b flifllv-ta '^nxpoita: "icri,<br />
dicium meorum , vadam ad portas t infcri.<br />
a tAdomino. b 5 Ob(upeibuminilii ablaium.<br />
e 5" I Apa nio.<br />
non dimidiabfit dics fuos , D<br />
quiano implcntopcravir- ti<br />
tutum.nccpoenitcndocmc "^-<br />
dantdclidU.<br />
|.';"'|<br />
_<br />
C .^dpiiitaiir.fni. Qj'jt'ii
34'<br />
A<br />
a l{efpondibit lnihK<br />
Qiiod erraiii emcn<br />
dabo,tueftofideiuf<br />
for & piotcdcr.^^o<br />
ejleiiim voUmis requc<br />
Ifak Cap.XXXVlIl. 342<br />
TAd Dcum. 3 Ttn domino. b fGimita cempunAui.<br />
clinis,{icclamabo:meditaborvtcolumba. Atcenuatifunt i<br />
a ifAddominuai:vndeauxilium. b f Violentiam rniirmitjtis vltra j<br />
^ ^ , , , ^^/iiescorpoiis c 1i'lus>jM,->nipoffijntmerua.<br />
oculimci "-•=•<br />
curtentisjed Dei tnl^e-<br />
rc<br />
rentii.<br />
4<br />
b Ctim /p/f.Hcc mi<br />
ce- hiiufie.q.d.nihilre b<br />
t<br />
rcfpondc pro me :<br />
quid dicam , t auc<br />
cjuid refp<<br />
B<br />
j.m<br />
T Velfecenm. ^r AlijRcputabo. j ^Etiam inSdcles<br />
mihicum ipfe fcceiit ? t Recogitabo tibi dmnes annos<br />
a fDe ftatu humana: vita: philofoj.hatar iam fecurus.<br />
ftfnere^&fpsQTfor d mcosin amaiitudineanimiEme^.<br />
pominerjicviuitur,<br />
a f Fiagilis^ caduca viia & mifetiis plena.vt (cilicet facile cadat.<br />
teuicxorarequife<br />
b tSeueritate IU3, & culpa inea. c ^mc. d TMiferirordia.<br />
10 1° tufis citquodvoluit. fubueniatur.<br />
fubu(<br />
fi^intaIibusvitafpirituspiei:Corripies,mectviuificabis I I qUlbUS fan ics in fu<br />
C \eCOgitabo.QnOa fsalutem&vitamdando. a fPercufloenimAdyiiopaxeratinpopuIo.<br />
prxtciitumcftnon<br />
adiuuatfuftinente.<br />
Vndefinltacil Epicuri<br />
fentcntia ,qui<br />
allerit recordatione<br />
prsferitoru bo-<br />
Borum mala prx- c<br />
frntia •»"•" mitigari. •""•D"'" .<br />
.<br />
d In amaritudtne ani<br />
wx.q.d.Ethietiam<br />
in amaritudinc, qa<br />
prarfens tribulatio<br />
h Suprr -vulnus eius. D<br />
AiuntHebrei.-f Sin t Sum.<br />
vlcus fonare non '^«'^""««<br />
vuinus.-quodAqui'""'*<br />
ia & Symmacus<br />
morbum .regium ^^j,.,j,^j.<br />
mterpretati funt :<br />
hi,&iic«q4<br />
7 Ali; , non vlcus fed «lixu.<br />
8 apoftema fufpicati<br />
9 funt,quiiuxtaarte<br />
medicorum ficcioribus<br />
ficis & con-<br />
merccceinpaccamaritudomeaamariflima. Tuautem ^^ perficiemcutispro-<br />
i f Coitigendo. i Perflagella. b TModo in infetno prsfentis vit« vel futuii. ^^ UOCltUr ; nCC (pcrc<br />
TNememineris. ^.<br />
14 nendamede mcdi- Eccl.jS.ai<br />
cruifli animam mcam , ut non pcriret , proiecifli poft ter- 1 5 cinam , cu-ii Dcus<br />
a ^Velfenfumtuumvclineuni. b T Nicgo afpiceiem.ea, fed tuaiu mifericoidiam l6 feCCritCam.<br />
t h .^ . c;RTobifemeIdat»n.t!. ^ BafiliuS.Omne in regulis ft,-<br />
gumtuumomniapeccatamea. ^uianonmrernusconii- 17 incolumitatis fux '"* difputa.<br />
3 In infeino autemquis confitebitur tibi! fLauaando. b ^^Diabolu». fDCmhahprprn ma '" b fOiibolus.<br />
'ffrog.<br />
. I • s •<br />
1 _ O _ I II-..<br />
"'"""'<br />
tebiturtibi,nequcmorsIaudabit te:nonexped:abuntqui 18 nibusmediicorum,<br />
£<br />
a ^Quiomninodaranati. b l^ Infcrni. c Tfilij libeiationem quidi.it: Egofumvia Tcriias St<br />
vita. d «rNuncpiotcftione tua.<br />
dcfccndunt in lacum ucritatem tuam . Viuens<br />
uiucnsipfe<br />
a 5^In fuiura leqiuc. f Laudando. b ^Libeiitus abholl busgiatias ago.<br />
C TH'^""* " Pauid.<br />
a I^IIlis quos poll genuit, quia lunc non faabrbat tilios. " . .,.*.., „r ....<br />
fCultum verz leligionis.<br />
^b l^Ergo, - _ e ^AbAITyiio a raorteanimc.<br />
•<br />
rx" n c<br />
nihilbonipra:tcriti<br />
icntit.&fcmpcrhu<br />
mana alifgUcitas<br />
g<br />
confitcbiturtibi,ficut& — egohodie: patcrfilijsnotamfa<br />
• —<br />
quibus afpergitur<br />
auerfis.<br />
•j<<br />
Bcrnard.Olim<br />
prasdidum eft , &<br />
nunctcmpusimple<br />
tionis aducnitjEccc<br />
in pace mea amari<br />
tudo amarifiima.<br />
Amarapriusinnc-<br />
cemartyrunijamariormconflictulK<br />
manuncinmorib.<br />
domcfticorum.<br />
plane iumetorum<br />
fimile fit . Omnes<br />
19 autcmpcnitusquae<br />
30 abillisproficilcun-<br />
2i tur,vtiUtatcsfuge-<br />
22 re, liominum eft<br />
r o n./ t ^^ valdein fuafcntcn<br />
cietucritatcmtuam. Dominclaiuummctac,& Plalmos 14 tia pcruicatiu. Eze-<br />
a fEgo 8c populus meus.laudant vfque ho die ludii ; & fi non ptofit illis. 2 J chiaS mafTam ficO-<br />
noflros cantlbimus cundisdicbusuitrEnoftr^in dSmo \l qrm^^^p^JLciSuam<br />
^Coide, a •rFimulistegis. b fltruualiter.<br />
17 Qiiia<br />
/<br />
Dcigloria, ctqdfi-<br />
coscrcaflct,gratiaru<br />
aftione adducit.<br />
miraculum cdcrc ftatuiflct Dcus,<br />
•J< Procopius . Cum<br />
ficdm iUi , qua; vulncrum dolorem augeremaxime Ib-<br />
let, inremediumtradidit,quopcdevtens,intcmpluin<br />
poftea afcenderc valeat profitetur.<br />
# Cap. F<br />
17 Quia non infcrnus confitcbitur tibi. Pofl morteenim<br />
notthabttlocum confeljio peccatorum.<br />
iS Non expedlabunt,&c./.in/cr««»» damnatorum.<br />
1 9 Vcritatem tuam. idtfi effc8um tu
toaoia.<br />
Exod. Tf.t<br />
Indic.j.a.<br />
343<br />
Jncap<br />
Cgnum mirabile.<br />
Gloford. & Nicolal de Ly ra<br />
A D D I T I O I.<br />
5 8. vii dicitur in foHU . Hic confcqucntcr datur<br />
Z.j(xr commitnis expofttio doaorumfanaornm ctrca bocjtgntm<br />
faaim E\echi£ fit conformis huic quod exponiturtn ponilla^mul<br />
ia tamen occurrunt in hoc maxim-t admiralione digna,proHt<br />
in ad~<br />
vbidehoc eodem<br />
tlitionc figno ftmiliter traftsper<br />
^.l{eg.20.cap.<br />
Halurfuit largt: oftenfum. vnde ad prxdiHas aimirationes tullvn^<br />
das,&ai veritatem literxprout plant-fonat profequendamjalna<br />
femper fanHorum autoritate & abfque ali
34y<br />
^<br />
a Et erunt ennuchi.Ti3.diint<br />
A HebrJei hoc impletum cfle<br />
in Daniel & eius fociis, qui<br />
capto loakim filio lofuc, a<br />
cum fuo populo funt capti<br />
& in Babylonem dudli , &<br />
cunuchizati vel euirati, no<br />
tamen putandum quod eu<br />
nuchi fucrint corporc, fed<br />
Kaix C;<br />
ap. XL.<br />
a fCaius fententia eft firma.<br />
dicitdominus.Etdefilijstuis,quiexibuntde i<br />
afDeftniinetuo.<br />
tc^quos genueris toIIent.Et erunt eunuchi in<br />
... .<br />
,<br />
. afluftus.<br />
palatio legis Babylonis. Et dixit Ezechias ad 2<br />
a«rluftuni. tElt.<br />
Ifaiam: Bonum verbum domini quod locu-<br />
34^<br />
,<br />
,<br />
aTAbAflytijs. btR.eIigioni$.<br />
n_ 1<br />
mcntc,(icntqmjecalirauaht b tus eft. Et dixit : Fiat taiitum pax & veiitas iu 3 captiuitatis in filios incfdif tmtu "<br />
propterrcgmmcclorunu diebusmeis. fegaudebat,fed voUmtati<br />
b Futtantumpax.Dchmt dominiobuiare non pote-<br />
peccatumfuumcuDau.d rat, &ideo mandataeius<br />
confitcn , & iram Dei remoucre a poflcris, aut compati gqnanimitcr accipiebat vt feruulus .<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
^Vabuchodonofor rex Babybnis ternpore Stdcchu in Babylonem<br />
.<br />
tr.mjiulit dc Icmfalsm quidq4derat ibipretiofum , vt babetur 4.<br />
I^e^^iimvlt.<br />
iEt defilijstuisquicxibuntdc ta hocfultimpletuminDa^<br />
viele & foctjs<br />
eins , ^uifutnm dtfcmne regis lud^e , & du^i in<br />
Bibylontmtepnre !oakm,& ihintitriti & eruiiii, 14 pofient slare<br />
M i{^^ L j T £ {{.<br />
invanam3loriamelcuatus,%n2turdiaboIus,qui mittit<br />
adularoreijdhomincm vinuoriim. cx quorum adulationc<br />
in gloriam crigirur.Pcr hoc aurcm quod Ezcchias<br />
g odendit cisthcfauros fuos, & quxcuuque habuitpretio<br />
""^ '<br />
C A P. X L.<br />
Onjolcnmi. q.d. Quia<br />
rcxveftcrnoncom<br />
patiturvobis,confolamini<br />
Chriflo.Poteftad<br />
Gcntes refcrri, de quib. do<br />
minuspcrZachariam. Ego<br />
ccngregabo populnm onentis, et<br />
erunt viibi in populum ,<br />
(^ ego<br />
croillisin Deum.<br />
'^ Procopius. Quifuntifti<br />
confolatorcsrlpfinimirum<br />
qui cofoiatorcm fpiritum<br />
habetcs, iftaaSaluatorc au<br />
dicrunt. Ego rogabo patrem<br />
meum, & alium paraclctum da<br />
:tt- bit vobis. Qni ergo parade-<br />
' tum<br />
acccpcruntjDcipopulumnon<br />
Kraclis.non laco-<br />
C A ?7<br />
bi, no ludzorum dcnique,<br />
iedaliumconfolari iubcntur.dequo Zzchatiis,Gaude fi-<br />
!ta Sion,quia ego venio & habitabo in medio tu!,dicit dominus.Et<br />
.20 'onfimentgenies multa ad dominum in die illa.<br />
* Chryfoft.Punirinoncflcmalumdifccsexprophcta.q<br />
docctpoenaDconoscociliarc, iraquedni diflblucrchis<br />
j<br />
verbis,c6folamini,confolamini populu mcu faccrdotcs.<br />
a Loqui.ad cor.Ad cor<br />
loquitur qui moeftum confolatur,<br />
ficut dc Sichcn dicitur : Locutus efl Sichen ad cor eius, & confUatus<br />
eft eam.<br />
'V<br />
547 Gloford.&NicoIaldeLyra 348;<br />
^ * AuguOinus. Dcfertujp<br />
A & folitudogcntnium popu<br />
•t Expurgate. lus cft, vacua cnim timore<br />
Sermooe de d^.j „^^0^3 , & Spiritufanyioiujapt.<br />
^^ carcntia , dcferto com-<br />
parantur : defcrtusenim cft<br />
hic mundus ,ab omni cultura<br />
fidei , & timoris Dci ,<br />
pccfatorum fpinisobfitus,<br />
fquallcbat tanqua agcr iuj<br />
culrus, nuUa bonoruopcru<br />
foccunditarcm affcrebat.<br />
iHCij.r. a Ouinisvakistxaltabitur.Qui<br />
,<br />
fSi'"<br />
.<br />
.^<br />
fDei aofiri<br />
inanec.<br />
txaltat , hu. & qui Jr Iw.&c.<br />
fe<br />
Hoc vfquc hodie in dcfcrto<br />
Gentilium Ecclefiarum<br />
damant magiftri.<br />
* <strong>The</strong>odoretus. Haec vcr-<br />
a t Apoftoli. flohannit. fChiifti. b riud*« rel grntiunj.<br />
c^^Bona opcri(|uibu»clominusad tusingirdiiiur.<br />
maiitis in deferto. t Parate viam domini,re-<br />
» s liu>plcx,<br />
fFide, opcre.<br />
us.<br />
Hj^«Eli<br />
a Omni«? vallis exaltabitur & omnis mons &<br />
,<br />
n» ui.TtiO'; bff^oriaiortuofa. cf Ail fiilem & opcr.uioneir.<br />
coHis humiliabitur,& in<br />
erutpraua<br />
dircda.<br />
««Fetocla: b tMollia & minluct*- c«ln p-a:dicJtione : in hapiifmoquan^oaprrii<br />
ftirica.li,& lp'titiis lup-rruiii msnfit.<br />
df Filius de quo iiater: f xutge gloria i ea.-<br />
& a{Jx-ra in vias planas.Ec reuelabicurgloiia<br />
ai jniudicio, »clin priinoaduentu.<br />
b Vi">iionon<br />
rpirltus prius, qpia r^iri:uin non habebat.<br />
^<br />
domin^& vidcbit omnis caro<br />
pariter q uod<br />
«iriopi:e.«. iChnlii. blMihi. c«,Oiraia. oiAdludics<br />
vr! .'idomncs-<br />
Foenum nafccndo habct vi D<br />
I rorem:crcfccndodccorcm<br />
3 dcinde florem tandcm ari<br />
dore folis ficcatum rcdigi-<br />
4 turinpuluercm Sichomo<br />
pcr a:tatum fucccffioncs<br />
5 amittit dccorem , & cadit<br />
6 in mortcm.<br />
7 * Augnftinus. Totus ^^^<br />
fple-<br />
8 dor seneris humani.hono '^'<br />
' '<br />
res,diuitix,poteftates,triu-<br />
phi,mina»,tumorcs,flos foc<br />
9 nicft,multi annitibividcn.<br />
10 tur florcntisdomusaut fa-<br />
I I milicE, in coparatione ^ter-<br />
12<br />
nitatis.quafifloseftagri, pexiguotcmporec<br />
osdominilocutu eft.Voxdiccntis:Clama,et<br />
ba curluscuangclicaeprxdi<br />
a f Homo, blfnuilis.<br />
b<br />
tranfeunt<br />
13 flores.Cognouitergopatcc<br />
cationis fignificant,cu mo-<br />
14 figmcntumnoftrum^qUiathi<br />
e f^lxi: '^id clamabo? Omnis caiotfccnum, 15 foenum fumus & ad tepus<br />
' ' '<br />
tcs humiliandos propheta<br />
dicat,& vallesimpledas, vt<br />
rccla & plana fit via praedi-<br />
cationi euaneelicas.<br />
t> Ei vMuomnis caro. Dc<br />
B primoaducntufubito adfe<br />
cundum raptusdicit: Etyi-<br />
diibit cmnis caro.<br />
C Os domini. Prophctaiqui<br />
prfdicauerunt futuru Chri<br />
flum.f.lalutare Dei noftri.<br />
d Quii ctamabo. Non finc<br />
caufaquxrit:<br />
cum cnim fe<br />
t.Cor.r^.f. fponte obtulit,dicens : £cce^^o»»/«em(: populofuodura<br />
Ifomo ftrnu nuntiauit,& nunc idcm metuit.<br />
* "fo d»"t. g on^nis caro. Qui portat imaginem tcrrcni,& vitijs fcr-<br />
M.u'hj.b<br />
Maro.a<br />
Liicaj.?.f<br />
loh. i.c<br />
uit,foenum & flos pr?tcrien.s.Q.uicuftodit imaginem cgkftis<br />
caro eft, ied qux cemit falutare Dci , qus quotidie<br />
rcnouatur fecfidum imagincm creatoris: & tandem incorruptibilis<br />
& immortalisgloriain mutatnon natura.<br />
Foc-<br />
,riuu..,t, vanrr.-TaniuiC.fcomn.aviiiitDs.<br />
s,p-teiitia&c»taatmnia I6 florCrC poflum',& mifit nO<br />
&Ccmnistgloriaeiusqua{iflosagri.Exficca 17 bis tumelt fa-num , &: cecidic flos, quiafpiverbumfuum,<br />
&fecit<br />
'""'^ ""^^ "^ ""<br />
iSi dictHT<br />
gloriapatris, eoquddgloriafecundum Tullium efi clara notitii cu<br />
lattde.vnde gloria dicitur quaCt qiudam claria.-c. mittaia in ;'. lUa<br />
autem qttx ad notitiam pertinsnt in diuinis,fi(io approprianiur, &<br />
idioftcut diciiur fapientia patris,ita eius gloria.<br />
12 Et v idebit omn is caro. ideH poterit viderc.<br />
1 j Qu od os domini,&c. Cuius verbum deficere non potcH ab<br />
irfiptetionc.<br />
14 Vox dicemis. fcilicet domimloqucntisad]faiam,vd adlohannem<br />
Baptifi.<br />
I j Clamabo. idefipuhllch denumia.<br />
16 Omnis caro foenum. idefi nullamfirmitatem,fcufiabiii^<br />
tatcm exfe habens,& accipitur bic caro pro omni homine camali.<br />
ter viuentcfecundum qubddicitur $,Corint,i^.f. Caro &fanguis<br />
regnum Dei non pof<br />
17 Et omnisgloria. Quoniamrcpentedtficitexmodicocabre<br />
Jtbrih exvoluntate Dei.ideofubditur.<br />
|8 Quiafpiritusdominifuffiauitineo.<br />
19 Vercfoenumeftpopulus. ptrhoc oHenditur manififli,<br />
^pyophcaloquiturhicmeiaplmic^.vtpradixi.<br />
20 Vcrbum domini. Quod pctefi intelligi de rerbo increato,<br />
fccundum quod dicitur loh. i .a.ln principioerat vcrbum.&c<br />
& de vcrbo creato perprophetas diBo. quod infallibiiiter impittUT<br />
m prophetia prxdeHinatiouis, vt diBum efijuprd freqtientcr.<br />
a I Super mon tcm. Hic confcquenttr introducitur perfona cSfo<br />
lalorts,fc ilicct domim nofin lefu Cbrifli, & eji vtrbum dornini ai<br />
Ifaiam velpotius ad lokan.BupnJi.cum dicitur,<br />
22 Super montem excelfum. afi.i.adpraeminentiamfanai<br />
tatis vnx.tufdlicet lohannes de quo dicit Saluator Marih. i r. In-<br />
ter natos mulicrum non furrexit maior lohan bapriftx<br />
* Qui<br />
B
n •<br />
349 IfaiaeCap.XL. 350<br />
$ * Ambrofius. Afcende in montcm.vtexcclforum vcr-<br />
'!rt ticcpofliseminerc meritorum,Deuscnim montium &<br />
dcxferam<br />
nonDensvalliumefl:<br />
Afcende eo vbi Chriflusledct ad<br />
Dei.cuius fundamentain montibus fan6tis,&<br />
•
LT».T. Stra—<br />
351 Gloford&NicolaideLyra sn<br />
^ a C*>i trif fimUemfeciftis. Tropologici.Incrcpantur princi<br />
A pcs h^rcticonim quidiucrfa idoladccordcfuo fingunt,<br />
vclclo>]uii venuftatc, ideftargcnto, vcl (cnfns fplcndorc<br />
quirignificauirinauro.vcllignoimpurribiliqucviliora<br />
funt dogmata.quar<br />
dialcdtca^firmant artc nc corruant.<br />
Clcmcns Ale-xan.<br />
Antiflhcncs Socralicus<br />
voccm illam<br />
prophcticamcircufocutionccxprimcs<br />
qux dicit , cui mc<br />
animilauiOis, dicit<br />
dominus. ait cum<br />
nulli cfTc fimilcm,<br />
quoniam ncmopo<br />
tc(l cum difccrc cx<br />
t<strong>The</strong>fi«rari» fimilitudinc & ima<br />
^ui eftfuper ^inc ,<br />
oWitionef,<br />
'^ Damafccnus.Exte^^^^rcmxdcmcntix.ac<br />
Lib.4.dcfide mipictaris fucrit, di<br />
cap.i7. uinum numcnfin-<br />
taudjetii.<br />
gcrc.Hinccftquod<br />
in vctcri tcftamcto<br />
« minimc tritus ima-<br />
vfus crat.<br />
imputribilc, deqno maxime idola fiunt. hoc autcm dicit D<br />
vt idolis rcprobaiis fufcipiatur dodrina Euangclij 6c reuclcf<br />
gloria domini.vt vidcat omnis caro falutare Dci.<br />
d ^b jwmo.LcgisMoyfi vcl aprincipioraudi in ipfiscrca<br />
turis qux omacs luiim fuo modo prxdicant artificcm.<br />
C iuperayruni.Hinc<br />
f Qiis Tub olo funt. bf In co"'p»r>iioneeiiw.<br />
Gcntcs quafi non fmtfic .suntcoram co,& quafi nihilum<br />
a^SiniuIaao.<br />
b^Vnuin qniorani» fccit.<br />
a &inancrcputarxruntei.CuiergorimiIemfeci(tisDeura, i<br />
a«Qujrpuituscft,inomiiibi«r' .^< .bi.iue.<br />
ad umiic» Gente».<br />
l-j"^Djmini.t<br />
b aut quam imagincm ponctis ci? Nunquid fculpti|etcon- 2<br />
c<br />
^iin.I-Deiniiii vbuiue<br />
flabit fabcr,aut aurifex auro t fgurabit illud, & f lamlni.s<br />
a«M n. b' D i^abile .nde taftum tlmulachiuin dur^t in loogmn.<br />
argcntcis argcntarius? t Forte lignum & imputribilc clciflnhjcarie.<br />
11-»<br />
quxritquomodo Ihtuat fimulachru,<br />
git artifex fr.picns :<br />
T«ilGeniff. ., SatunliiJtioneidoli nihi!ene,& me Deum actctnuin elTe.<br />
^<br />
quod non moueatur.Nunquid non fcietis? Nunquid no<br />
jfSJlicinWrcunibnii le^^-inlVnptani quzhoc prohibet.<br />
j taudiltis? Nunquid<br />
no annuntiatum c(l vobis ab initio?<br />
a ^\ dorino tundata. b «lOmiiaregit V ambit.<br />
b-<br />
NunquidnonintellexiftisfUnda*mcntaterr??<br />
L<br />
7<br />
Qi?i(cdct<br />
^ afTetx. bTQ,"d e ?;• 'uperb.unt?<br />
ginum<br />
f lobum ^oftcaquamautcm<br />
tlcl^TpclDcushomo faaus<br />
Uffl. cft,miraculacdidit,<br />
fupcr<br />
paflus,crucifixuscft,<br />
rcfurrcxit,& aftum<br />
liuioni dati.<br />
t gyru tcrr?,& habitatoics eiiis (iint qua(i locuftx<br />
*TEl«*iende'idum,quod idola nullamjiabditatim Ijabent dfe,<br />
fed magis ab artificr. Et cum omncsGentcs quafi nilM reputatef-int<br />
rtfpeSu DeifVt prfdiiiutn til.ex hoc concluditur<br />
quodidolaadhuc<br />
mtnus junt reputanda,'deo fubditur.<br />
4 Nunquid non icictis.Ulud<br />
quod diBum eft de<br />
idolis, quod<br />
Jenfibiliterpoteiiis txpetitt,<br />
5 Nunquid non audiuiftis. q. d.fic qukin libtis Gentilium<br />
6 iljrui.ius<br />
jeit,pi.r fuit jatta meiitio de ortu<br />
idololatrif per opus<br />
hominum,vt tnags videLittrcap.fi quenti.<br />
6 Nunquidnon \^^t\\cxm\%.q.d.intt\ligert debuifiis ,quQi<br />
MfutoOtuiubeatfiab Lita!em:cun,<br />
nibdfitfubeajuficntanseatn.<br />
7 Qut ledct fupcr girum icxxtt.Tanquamprtncets terrcnus.<br />
8<br />
tthmimtcs.iaifthomintseiJubditi,<br />
,<br />
de fc habcrc iudicauit .<br />
facitautemquxtc-<br />
i Cui afjimilafiis nie,C!r adsquaslis ir.e dicit SanHtis, q.d.Qoarc<br />
fimilitudini Dcum comparatis,ncc cx creaturarum ma<br />
gnitudincpeum crcatorem (i no intclligitis? credin.s vcc<br />
bis.crcditcoculis vcftris,&: clementorum omnium (cr-<br />
uitutcomnipoteatiam domini cogitatc<br />
t^ itnu.-<br />
9 Sunt quafi locufta:. refpeHu Dei.<br />
10 Qui cxtendit vclut carlos . Cum fint nature vel materie<br />
JubtUis, ijuf dicitur quaft nihil,eo qubd non tfl palpabilis<br />
: cb modo '<br />
loquendi quoairnihil vocaturproptcrfuamfubtilitatem.f^nde di-<br />
citur commumttr mhil in puteo eUe,cum tamenfit plmus acrc. In<br />
Hcbrphabetur. Quiextcnditvcluttclam celos. Etficplana<br />
efi litera iir Jequentibus confona,cumjnbdiUir.<br />
1 1 Et cxpandit COS. Loquitur hic de cdojccutidtm appnrcntia.<br />
vijus , quia txtrema cfU in circumitu ori^s^ontis mjtri vidmm J-i-<br />
per terra figi,& medtum quod eft fuper capita nojira in alinm c ri-<br />
gi.SS fic habet appartntiam labtrnaculi txter.li.<br />
12 Quidat fccrctorum(crutatores,/
eq>.b<br />
3)3<br />
a /« n^tmeroAlli nuircrara<br />
riint , qux<br />
Abr.ihatniT.imcrarenonpotuit:&<br />
icr<br />
eniim. ujunt dclegatoofticio,<br />
vt rolciirlum<br />
7-'<br />
cxU vnocxpleatan<br />
no & , c^tcra fuo<br />
modo.<br />
b .\uliit.>nieoy''ni,(sc.<br />
Angclosrcilicet, vn<br />
dc: M/i.M mdiior.- mwi<br />
C Q:& fic dc cxtirls -perbisi^p/o<br />
lonu-<br />
5 nuSjimpafi^ibiliSjCJB<br />
6 tera ola deficienr.<br />
7 g Dificientpueri. qui<br />
8 lcilicetgaudentcor<br />
poris fanitatc , &<br />
9 jjueritiam & adole<br />
icentiamputantef-<br />
10<br />
fcperpetuam.<br />
1 1 h M-tahuni. Vtfint<br />
12<br />
fortcsinDco, fient<br />
15 dcbilcs niundo,«5c<br />
1+ pofimortemcarnis<br />
15 ficntimmortalcs. E<br />
l^ i SichtaijUiU.SxCm tquibiisnon<br />
17 Aquila fccundum ^fi^fortimdo.<br />
' 8<br />
Phyficos alli(oad fi ^'i"^''^ ""°<br />
T^ 1- n uaiio.<br />
19 hcem roftro , vetii- lairabuntur.<br />
^o ftarenimia adunca tafcendetta<br />
21 toinnouatur: ficglis-<br />
vetufiatcm pcccati<br />
perpetram,qux eft<br />
Chrifiusmortificat<br />
mortui mundoia-<br />
noiiantur Deo,vnde: ^.encvahitur -vt aq^^iU iuutittus tnc.<br />
P^*'-i°»-'»<br />
* Procopius. Sicerg6& in hacvita fingulorumquoddam<br />
iudiciumeft, vt in futura vniuerforum,ctiamfi ita<br />
cfleminimearbitrerisolfrael. indequeifiatibi rcliquifque<br />
gentibus congrua dcnuntio. Innouamini ad me in-<br />
fula: .<br />
derfim & traditi obliuioni .<br />
^CAP.<br />
9 Nnnquid nefcis aut non audifti.Er quidfiiilludfuhditur.<br />
I o Dcus fcmpiternus. ideli jiu denarr.<br />
I I Dominus quicreauit terminosterr.T.e?'//c«/.'c>'
V.<br />
I,K.i.e.<br />
3yy<br />
Gloford.& Nicolai de Ly ra<br />
^ mncias ho<br />
prii intelUgUnr.Qux Euangclizas Sion.fcilicct,qui<br />
A na (arSis a ':imabus,JciUcet Etifabec & lohanni,<br />
_<br />
Cofequentir propheia inpcrfona domini alloqHitur ipfam Elifa-<br />
A«aham,& vtraq; »<br />
cgto<br />
yergit ad orienttm refpeHu Iudxx,qua doininus ei repromiji :,Gtn,<br />
13. 6yocz\iitc\xm. Verviamfidei&obedicniiXjVndca^cx<br />
fidefecundu madatit Dci votuitiiliK immolarc,Gen.i 2.& ad Heb.<br />
11.& ideo dominus ei aftitit ipfum protegendo,propter q, f bdiiur.<br />
* Dabit<br />
PP fplcndorcm fapicntix,& iuftusproptcrrcditudincm<br />
vitx,q debentattcndi in inftitutioncprxlati, quiaponit<br />
in ftatu pfcdionis cxcrccndx.Quod quidcexcrcitiu pr^'fupponitpcrfc£tionishabituaci.]uifitum<br />
, ideo fubditur.<br />
6 /''oc.efcw.fChriftus,vt iequcrctur fc.Icfus.n.non venit<br />
ad acquircndij in fepcrfcdtioncin qua habuit ab inftati<br />
conccptionis, fed ad perfcctione alijs comunicandam.<br />
I Oubit<br />
,<br />
1<br />
I
3)7<br />
^contra Sodoma & Gomor<br />
yv ravcncrant,&fcciteosan-<br />
Ifaia: Cap.XLI.<br />
aTFefluU a me & dabo tibi Gentes hxreiititem tuatn 8c pofTenionem tuim."<br />
b fCnnueifos. ^Vinculi» fid«i.<br />
tegladiu.&arcueiusquafi<br />
Dabitic^fpeau ei'Gacs,&rC2eS obtinebit.<br />
a<br />
r<br />
^,,,^^^ „c:o„,r«i,.po,e,J„. cfv^b,.<br />
pulucrcm&flipulanr.pcr(e Dabitquafi puluere gla^dio eius flcutftipull<br />
CUtUS Cft aiOS , rCUerfuS Cft ^<br />
., ,£,ca.io„i. bfe.iij. cfFUius. d,.duufar.os.Vtd.<br />
jn pacc,nec logi itmeriscur mundoad patiem.<br />
fum fcnfit , & hoc ncc fuis vcto arcui<br />
raptam cius .<br />
Pcrfequetur eos,tran-<br />
ViribUS ,feddomini milcri a^Paccmtelinquovobis. pacemmeamdovobis.<br />
quentcs<br />
demum vicit,& perfecutorcs fuos fuperauif.<br />
* Procopius.Quaqua rcgcs tcrrs delcdos audis & !norc<br />
pulucris & palc^<br />
dificOos, intellige tn prascipuc aereas<br />
poteflatcs & principcs tencbrarum, qui reges terraeerat.<br />
b Semita in<br />
pedibui. Laborcm vel iaflitudmem eius vita;<br />
Q non fentiet, ExuUauit ad currendam viam.<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
*• I Dabit in c6fpc£lu. Et loquitur hic propbeta de prxterito pgr<br />
modum fuiuri,ftcut frequenterfit in prophetis:& hocfuit impletu<br />
quando .Abraham cumxu. vernaculis fuis quatuor reges fortesdc-<br />
tillauit,Cert.i^.a.<br />
1 Dabit quafi puluercm.^a/d eosfaciilimh debellauit diuina<br />
uirtute fibt ajfiflente.<br />
3 Pcrfequetur eos. Quiaperfecutusfuitfugtentes >fque Soha<br />
(3 T-h^nicein Otr.e.i^.<br />
4 Tranfibit in pace. Quia nuUus in<br />
defuis<br />
bello illo cecidit.<br />
5 Semita in pedibus cms.Quia valdefaciliter aibellum iuit<br />
6 redijt,fhut de homine faciliter tranfemte & leuiter , dicitur, 3»<br />
iionfii,it veftigium in terra,vel non tangit terram .<br />
6 Quis haec operatus t^q.d.Deus,& nb homo ideo fubditur.<br />
7 Vocansgencrationcs./.Jrf.^
f (juia.<br />
't in(r.4j.a<br />
^ota.<br />
^ tcrrearit.<br />
359<br />
tis mex. pracdicitur vocatio<br />
5iip4og<br />
t nilinriri<br />
tcUwtet.<br />
cL<br />
^ & vos dccepit qui<br />
A hanc tam bcllam fi-<br />
guram lapidc, &li- a<br />
gno cxprcffit.quid<br />
vos innuat lapidcs b<br />
colcrc & ligna.<br />
a Et tu Ijrdcl Jerue<br />
tntus. Dominusad<br />
apoflolos effcftuofc.Iudxiautcm<br />
hoc<br />
adfcrcfcrunt.Nota<br />
quod prophctia ordincmhirtoricnon<br />
fcruat. Poft vocatio *"<br />
apoflolorum. Ettu<br />
ijrael. Carnalilfrael<br />
fis liKob, &loqHeris?<br />
via mea<br />
^bfcondita efi<br />
ddomino,&c, Nunc<br />
ad fpiritualcm logn<br />
tur qui domini fufcepit<br />
aducntii. Huc<br />
primbfcruumrdcin<br />
^dede
3^1<br />
/*> non operanir in vauftate Hterjc, fed in nouitatc fpiritns<br />
"^^ contcritlncredulorumcordaduriflimafcparanstritica<br />
^ a palea , montcscoUcfquecomminucns,i. hxreticorum<br />
•<br />
Ifaiae Cao. XLl P 3<br />
aftidet<br />
idolis,qui nec porcos,nec fandi lob iumea<br />
ta potuerunt difpcrdere fincDei permiflione. Paulus<br />
quoque tradidit Sathanx quofdam.<br />
^ Sufcitaui.<br />
NICOLAVS DE LYRA. tjj<br />
bitnr<br />
profiH isfilioru Ifratl per dcJcrtTi,vbi fitif Ifrael prirno paffi<br />
funtaefujt defe8um,feddvminusluppleuttndfoliifemel,fcdpluriet<br />
2 Prope faciteiu.ve.di.doH/emo/««rfe«i«ie«t/?a«w^o-<br />
pulo<br />
exhibitu t^e ZorobabdJ. liberatio de captiuitatc Babylomca.<br />
' "' ' '" ' - - - f -<br />
rtpatet.Exo if.\y.&7iu.io.& hoc eji
3^3 Gloford.&NicolaideLyra 3^4<br />
^ contraidolaloqui-<br />
" tur&contra culto<br />
res coru poft Chri-<br />
fti aduentum quibufdam<br />
in crrorc<br />
mancntibus fufcitatur<br />
populus nationum.Hebr«ifu<br />
qiSamur , &cyidclmus fimul . Ecce vos cftis ex nihi o ,<br />
^^iJV^ammcxctquodnoncft. Abo'minatiocftqui 3<br />
^P^\ .^Ciai,l.d«<br />
,^;,VQu".o"u«il cTAquocx«d.rcun.mal.:d,Chnflu.. 4<br />
qui annunciaucrit D<br />
aduentumfilij.Sicft<br />
autcm quiannucia-<br />
ucnt.dicc,j.us quia<br />
lUftUS Cft . In aduCn.<br />
''.n:^^tc~iTchU!*^v^''c'.ruTaiu%\^ 5 tu filij , dzmoncs q<br />
/- . K . I -1 fi, ^«;-».,K/^rfii/>ili'c Vn 6 in idolis ventura nix<br />
a ciaba, obmumcrar.<br />
clcgitv05.Surc«iu.ab,quiloncAvcm^^^^^^^^^^<br />
lcitariabaquilonc,<br />
&vcnircabortulo<br />
hs AnTyrium , &<br />
Pcrfam intcrprctan<br />
tur, quilcnifalcm<br />
1»enietfuper vcncrunt & princi<br />
principes .<br />
cnbit nomcn mcu. t Scadduca magiftratusquaf.<br />
p^ jUjyj conculca<br />
" iiriinr niilliimnui<br />
lAa, &<br />
'<br />
vasin honorem .liud intontumtliam.<br />
'aVril^us „r.,uius b,v. bTvTfacijt.Uud<br />
^,„f~rSc;'<br />
10 tiuum cordacrrore<br />
f«,».uud '.'-^'l""''^';"^^:^,:^" -;V ^^<br />
vc lut plaftcs<br />
lo tiUum cordacrrore<br />
conculcans humu . «<br />
Quis annuc auit ab cx-<br />
.1 la» qu. fdhuc ft..-.n Qu,r p.K.ctita<br />
^^^^ intdlcxcrunt,<br />
dico mc fccilTe. b c ^x d.,. vcftr.. .<br />
IQ^.a-<br />
J I<br />
^ ^^^jicinia falfa tC<br />
-^<br />
ordio,vtfcia'mus&C3principio,vtdicamus,iuftuscs?Non ^^ ^ ' cftannuncians ncqueprxdicens,ncq;audiensfa-mones '<br />
I- . ...;.„„.„,.f . .^,... b 1 Prxdicatoics. c 1 Vohi. ad aux.l.um. d TBcclcfii.<br />
pnnop«<br />
j.q,,, lucrunt.<br />
Trimus ad Sion dU-<br />
^^, .Ecclefiam fignificant,<br />
ccccaftitcrunt<br />
.<br />
illiuS<br />
pcs<br />
COnCulca- , ,K.imo«rn,.u. mc:.. b % Prxdicatotcs. c 1 Vob,. ad<br />
a 1<br />
aux.i.um^ |cc.c..x. ^<br />
B . ucrunr.nullumquc<br />
d<br />
^£{^j.Q5 |PrimusadSiondicct:ccceadlum,6Qerulaiem ,j<br />
tfl"j*.7T,',<br />
^^^^^^ ^^^^ aftitCrUUt<br />
fiUj/.tuiquosperfiE<br />
»<br />
a^PracdiccndivclteTpondcndi. b^A cul.onbus.<br />
^j quoriim pr^diCatiO<br />
tinirctconfihum, & verbum .<br />
intcrrogatus refpondcret ,^ nenatifunttibifilij.<br />
hic fum. & fc vcnturum, nifi<br />
jnntim nunfolu.S<br />
DeUS,qui<br />
-., , , ffCuitu>,veliprum luolum. Tinutiie. Pcce Dmnes iniuHi.<br />
vlcio.idicrut„scftcos<br />
pro pccfaleo],qui<br />
af- .<br />
•<br />
/- «/-•.<br />
ferjnt bona «tlS fuiS . 5Idolorumcal.oto.<br />
tCuitu>.»eliprum<br />
5«/f«awt<br />
nuncii ci. is,<br />
modum abominabilis DeOyideo di'<br />
4 Abominatio cft '. fxpra<br />
cttur aborr.iHatto in abfiraHOfficHt cxceUensin Uberalitate dtcitur<br />
liberalitas.<br />
5 Qii i clc»it VOS.J tfuhuntj; reputauit vos tanquam T>eos ftos.<br />
6 Sufcitaui.H c confeq'ttter ponitur Itberatio populi deBabylo<br />
ne,quxfatiufuit per Cyrum, & hoc ejl quod dicitur Sufcitaui /.<br />
Cyrum ri vJ 'ntatem tnfpirando pugnandi contra Babytontm.<br />
7 Ab aquilonc^s/o .». Terftdts eH quaft in medio aquilanis,<br />
& orientis: wediuin auf^m ab vtroque termino nominatHr,&- ideo<br />
aduentus Cyri contra Bibylonem dicitur hic tffeab aquilone & ab<br />
orientc.Vel quia Dmus rex Madorum venit cum Cyro contra Ba-<br />
hyiotum & regnum vnius magis declinat id ortentem, alterius au<br />
tem ad a^juilonem.<br />
8 Vocauit nomcn mcumJ.cor.firebitur,confeJius.n.fuit Cy<br />
rusf^coti-n-iff: nhmrihtJinvirtute Deicceli, vtpatit.i Epi.i.a.<br />
Hxc dicit Cyrus rcx Perlarum Omnia rcgna tcrra; dedit<br />
niihi domi.)usDcuscaeli,&c.<br />
^ Adducctma. .poteutts Bahylonis.<br />
jo Quafilutum. oncuUans eos &dcijciers,<br />
II Qiiafi<br />
1 1 Fcce vo! ^liis cx nthilo . Fingcbant n.bonitatcm qua: fi-<br />
dionihilcft.<br />
5 .AbomiiJtio efl qui elegh v s i. illc qui elcgit imitari fi-<br />
^ioncm vcftram^abominabilis cft apud D*^um.<br />
6 s^ijcitanab i7
Uk-<br />
3^T<br />
Ifaiae Cap. XLII.<br />
A efl tirtU pffone pluraVs numeri:& eflfenfus fecundu gh^primui<br />
.]. Dehs ad Sioii,lecclefiun) dicet. Ecce adfunt./. f^lif tui quos pcr<br />
fidcm tneam deditibij. ./lpofl(jti,quorum prxdicatione natifunt ti<br />
bifilify&fic /juodfequitur.Et lerufalem Euangeliftam dabo<br />
ioteliigitur proprie de Euangelifiis Chrini qui a Uco fuerum Dati<br />
JerufaUm.l.ectleli^adannunciandabma foirituatia a Chrifio fibi<br />
CAP. XLIl. CTpT<br />
/^ ^'r^kr^ Cccrcruus.No<br />
i^ n''^ tandum quia<br />
p<br />
^J^cobl[rad.&<br />
fcmen abrahx<br />
appelIantur,quibuspoflea<br />
qua(il"cruis& homjnibus<br />
dicitur.Noli timerevcrmis<br />
Iacob,&c. Chriftusautcm<br />
n 6 femen lacob vel Ifracl,<br />
fcdfcruus dicirur. Vnde<br />
Ecce;fcruus mcus.&cHu-<br />
jniiiau it .n. fc.for.fer. acci.<br />
•Jt Hilarius. Hic dicitur<br />
Chriausdileclus& a Dco<br />
& paternc beneplacitus vo<br />
luntati , &<br />
XLIl.<br />
plenus Spiritu- ^ ^ ,^_^,^<br />
• faniloiccundum humani ..<br />
,c "» *V^ i rr "<br />
tatem,nempcquodhabe. ' ^^^ ^"^ ^^"5 tfons.Calamum quafTatumno 9<br />
'° 10<br />
batSpiritumfanauquiin /'^'r'^'''"TT"'"^" ''^'"'ri''»— *»'""'<br />
.<br />
**<br />
co habitabat ^^'^^^^^'^' ^ """'^<br />
corporalitcr. fumigans non extm- u<br />
¥ Procopius. lacob ip- c r ^^^«-'^"^P"V"''''''"r ^!r '^''''''"'"'-<br />
' »" ueritatc cducet ludicuim : non i*<br />
,„,„je«tfumappeliauit,tanquam f 5"^^<br />
j.<br />
\<br />
^<br />
.esquidcfanguinclacobfecu -/r.''"-\'-'?"--.''-i'"«'iucm.d.sf..r.<br />
/j^ dumcarncm natusciTct .<br />
Addiditfufcipiam cum.fimul.n. cum co pater opcrabatur,<br />
taquam propria virtiuc & potetia rcs magnas patrarct<br />
. Eft vcro clcthis tanquam qui formx pulchritudinc<br />
mortalcs omncs fupcrarct, & acccptus lanquam qui di-<br />
ligcretur.<br />
, . b Dedi fpiritim. In conceptione. Vndc . ^piritus fanBusfuffrucwet<br />
ia tr, erc. Etin baptifmo claruit,fum fpiritus in<br />
Mylc^<br />
fpccic colunibz fupcr ipfum requicuit.<br />
^ Thcodoretus.LicctSpiritufianausfitdatus patrib.<br />
tanais.plcnitndo tamcn tora Spirituflanai data cft Clui<br />
fto.qua in cohabitauit corporalitcr . Efl.n Dcus & homo.<br />
& infilio patcr cfi & Spiriruflanaus.<br />
'<br />
erittnitisncc^ue turbuIentus,donecponat H<br />
u<br />
36^<br />
data.Etfequitur.EtvidlSzMncntyScCqtaamnuifuit exido D<br />
lolatris<br />
necexincredulisyqiniHiretconfiliutnadredtmptionemani<br />
marum.nec refponderetverbum. Cum omnes efjer,t iniufli ^ -vana<br />
opera eorum,& feqHitur.Ecccfcruus meus,fufcipiam eum,<br />
elcdlus mcus. quod cxponitur de Chrifio ad literam prout in po~<br />
Jiit. Etftc centinujtur cap.fequens cum pr^fenti<br />
a ^fFlIius fcfundum humanititem.<br />
Cce feriius meus t fufci-<br />
a f In die aiccnfionis b ^Zx ilibus ad ledcmptioncm<br />
Ifiael.<br />
eum : t clcdus<br />
piam<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
C A P. XLII.<br />
*- U Ccc (cruus./« prfcedenii ca.oflcnfwjfi dile&io Dei dd popH<br />
*~^ lum luduicim 'x bencfictjs qux ei in patrtbus concef]:t,hic co~<br />
fqi
'<br />
iu Mtcilt<br />
3^7 Gloford.&NicolaideLyra 3 68<br />
'<br />
Sncratis ij- .- , , . n- r-<br />
I<br />
ties fenjper plusfolitoncctriftisfucritncclattus.<br />
a In t.Kdi.vndc. In iudUiHtn ego vtni in hunc mundum,vt qut<br />
tinfr.4^.bt<br />
tinfr.4S.b.<br />
VUfupri.<br />
t«4»-*<br />
no vidtnl viiejt,&c,<br />
diccndum cft s^loriam altcri vcl alij non dabo, qua filio,<br />
& Spirituiran5o,quarum duarum pcrfonarum mentio<br />
fada cit<br />
dominusnoncft alius<br />
g f^o/K/^waw.Vtfciatisquiacgo<br />
prxtcr mc ; & qui priora ccrnitisimplcta , crcdatis qux<br />
«fTtfteni». b THduiBimum. c«o«iiselium; dTGtnif» vndiqueitibulaiioniboi percurt"*.<br />
e I^SuperioiJ,<br />
^ , ChryfoUomus. . ^^, ^ ,; e j-<br />
Scmpcr manfuctif a in tcira iudicium,&J.ege ciusinlul? expcdtabunt.H? cdi<br />
fimuS Crit domi- b i^Nedub.tesdcamotf. btCieiWlua.ciomnium. 1lah»bitJculumangeloium. dfVtexcieaiu<br />
riscr-itor ,i5cr-»tormtelliMtui.<br />
intelligitui.<br />
.<br />
, , „ j +r d<br />
nus'Ncquaquam.<br />
citidominus<br />
Dcus,crcans aeios,& extcndens eosJhrmans<br />
Scdcuomniaopta<br />
b I^Quoiidic.<br />
c f<br />
tum fincm fucrit alSupciinine.<br />
Aniinim fecundum illud.Et. ^iffirauit<br />
>n f icem eiusfpnaciiKiin viiz.<br />
conlccuta.tuncillos<br />
punict doncc<br />
eijciat iudicium,<br />
irrogctpocnas.<br />
b Ltgemeiustnfitl.r.<br />
•*e Procopius.In-<br />
fularuappcllatio- nc ccdcfias ipfas ,<br />
qus<br />
a fidc alicnis<br />
tanquammarivndique<br />
obfidcntur,<br />
intcliigimus, lcge<br />
autcni nouum te-<br />
ftamcntum.<br />
C . lullicia luftum<br />
fuitvt trafirct pcr<br />
j^ Apoflolos ad Gcn<br />
tcs contemptus a<br />
ludzis.<br />
d Oculus cacorum,<br />
5« Eufcbius.Eo-<br />
tciram , d^JuJEgeiminant cx ca, dans ftatum populo qui<br />
fSM.'»um nViituieratonis b iTeirenitjrrni. c fOmnium.<br />
cft fupcr eam, &: fpiritum calcantibus eam.Ego dominus<br />
afOlili lAludzainUcnus. b fVude; l-ater iulte, mu.idus tc non cog.iouit. cffatcrinme<br />
^ '<br />
h<br />
poUiccor futura.<br />
Tv^oKwrB.Innoui-<br />
1 tatcfpiritusnon in<br />
2 vctuftatclitcrae.ncc<br />
folum in vctcri tcflamentOjfcdetiam<br />
innouo.<br />
•j« Procopius. Can<br />
ticum nouumcanc<br />
rc mortalcs omncs<br />
3 pra:cipit,cumprincipatusciusfumma<br />
vocaui te in iullitia, & manum apprehendi tuam,& ferui 4 queeiuspoteftaspcr<br />
a10.i.on.niaconl«uc. I.flmplcndumlicutp.p.geumpopulom:oIfrael.<br />
5 Orbcm VnmCrlUra<br />
^<br />
lP..iei.nt,nienebris. 6<br />
I<br />
glorifiCCtUr. HlS.O.<br />
1-<br />
manens.ipfe f.ic:t upera. a f A mortc<br />
ui tc . t Et dedi tc in fccdus populi, in lucem Gentium, vt 7 totus rcfertiis cft , g<br />
a«cordis bnnfideiium. . cfDzmonum. g dc Chrifti nominc<br />
.1 c.-j..^„,»r4^t^^«^l„f7— -,.;., _ ^•-<br />
aperires oculos c.TCorum,&: educeres detcdnclufione yin 9 Chriftiani ^ianiappcUanc<br />
a :nditisin ma<br />
1 Funibus peccatoium. bfi-eccati. "'8"°;"!''« .«Nonalius i<br />
'<br />
Quidefccn<br />
lOloiihcaui.ac itcium gloiificabo. ._<br />
Princi<br />
i5lum,dedomo carccris fedctes in tenebris.Ego dominus<br />
8 f Oominu..<br />
^<br />
*''{,"••'<br />
" '"'
5,<br />
.<br />
^h<br />
cominatur patientix<br />
fincm . Tacui,<br />
nunquid&feraper f<br />
tacebo & fuftinebo?<br />
Quieui velut<br />
parturiens.cxurga<br />
& arefccre faciam. g<br />
* Procopius. Pa-<br />
tientercgi,fatisfu- perqucpeccatesfercns. Ipfo deinde<br />
pn*e- paflionis temporc,<br />
calumnijs impetitus,<br />
tacui<br />
Ifai^ Cap.XLllL<br />
370<br />
a De ve tle ntontiu.<br />
/^<br />
i^ iuper moniem excel-<br />
Jiitn.afcen.tn.ij.f.^-ion.<br />
De yerticc tnohtts. De<br />
altitiidine virtutis<br />
& contcmplaiionis,vtctiamexemplo<br />
doceant qu»<br />
pradicant.<br />
b f^oiiferabhur.yn.<br />
junt 1^0 qin non erat<br />
Diui<br />
flihta irritabo eos.<br />
I<br />
J C Suut fartmuns.<br />
Partumcofilifmci<br />
in lu-<br />
prcfundam<br />
ccm /icut mulier<br />
infantem.ficprofe e<br />
a<br />
••^rodoll 8c alii. b f 'n cudltoribuj.<br />
de uerticc montium clamabut. Ponent domino gloriam,<br />
a IGeniibus. ir Dcfciibit Salaaioris aducntum Jccompatattum viiofoiiidiuio coniu<br />
aducrlarios pugnatiiro b TQui vidcbaturdfl) Hs.<br />
S^laudcmeiusininfuIisnunciabiit.Dominusficutfortis<br />
a
37' Gloford.&NicoIaideLyra 372.<br />
Aa<br />
t Et dominus voluir, 6c. faniflificarct eum,8 .rtibosC.hiMxis .Roinjnis<br />
Reuert.mr ad<br />
. c ^Ab<br />
pr^-<br />
.j<br />
dirc-ptus,&: vifta-<br />
_ ., g a ^impedimentum necrcaant m Chrilium.<br />
crcpans J>cnDas Kni.um<br />
tAtMi^cni^e ^'^^'•'^^'o^^Hicnim a tus.tLaqueus<br />
iuuenu om<br />
I. 4<br />
necivultdo- CraOt laqUCi nmpU fi"coiai Jccot.locuti lunt.llnabrto<br />
mmtK oi>iu- cib. ncad dominu<br />
ditocotd.syMmu., t,u,» ^cxts.^<br />
ftitiamfuam, j.Q^^m>j.jPfgnjyf flcs , & indomio. carcciu 5<br />
& magnihca- ^ «Hortium. b irNecptophctj.ncc dux qui mtctccdat addommum<br />
bic & glorin- pro t.s, ficut Movfes Jc .Tlij.<br />
«bit^<br />
icgem abfconditi fiint.-favfli funt in rapinam,ncc cft g<br />
i itiTrdam inimlforum b «D.itn'ii).<br />
B<br />
(juicruatmdireptioncm, ncc c(l quidicat,<br />
* b ^ ixt//.HortatUr<br />
^ ^" "t>«"icni. b ^is.i.m pauti iu-<br />
^^^;^X ' «-d^- Q-'^ ^ft^i» vobis<br />
,<br />
cam uccapnuitatis j ^i ''<br />
'<br />
j .<br />
intcUi- quiaudiat<br />
hoc: attcndat<br />
NICOLAVS DE LYR.\.<br />
^ 1 Etdominusvoluit vtfanclificarctoum. i-ciUcet popul^<br />
Jndaiciim, mufns eis lilitm fuwn.<br />
. i hi<br />
Etma^nificarctlcgcm<br />
Chrflnimokm eaynJnafxlHm<br />
ifuodipjedixit MMib.s. '\How vcni folucrc lcgcm/cd adim<br />
plere.<br />
3 IprcautempopuUisdireptus5c vaflatus.T^er /^«/«.zw<br />
propter<br />
ir,cred'ditaum iu^rn.<br />
iuucnum omncs-ldeflXimenibus du3ifnnt,li<br />
4 Laqueus<br />
gati Inlicit a belLitorib^is.<br />
Et indomibuscarccrum.T»y9W4?»(r^d»-ff />rt,'7r/.<br />
5<br />
6 Faifli (unt in rapmam, neceft qui cruat. .Aihucmm<br />
junt ta bac capiiuitate , qi4.t i im dnranit per annos 1 2 > 2 . Scilicet<br />
anno d^m^m i<br />
j tj.!i'io liber iflc f
373<br />
magnftudincNili.Per flu-<br />
AminaChalda:i: quia apud<br />
eosruntflumina muha Per<br />
igncm(quia crudelcs& igni<br />
tijMaccdoncs defignantur.<br />
Pcrflammam (quiomnia<br />
confumit ) Romani . H.xc<br />
quoque regna prxdicando<br />
tranfieruntapoflolij&do- a<br />
niinus vbique cum cis.<br />
•!« Grcgorius.Illosflumina<br />
opcriunt,quos adiones<br />
to erea huius Ixculi mcritis pertur<br />
"*<br />
bationeconfundunt.Nam<br />
qui fanfti fpintus gratiam<br />
Lj tenetinmente,trafitaquas,<br />
r! & tamen fluminibus non<br />
opcritur, quia ctiamintcr<br />
mcdias populoru turmas,<br />
prx.c. fjc<br />
pcragit grcflus<br />
fui itineris,<br />
vt non fubmittat adio-<br />
„ nibus farculi caput mcntis.<br />
*''•<br />
DedipropiciaiioHeni.Ytin-<br />
r<br />
Ifaix CaD.XLlII.<br />
374<br />
t ^TWOt.<br />
b<br />
yil>Oritte.Multive»iental><br />
tccumero, &fluminanonopericnte. Cum<br />
D<br />
i Oriente & Occidmte,& recum, M«th. 8.b,<br />
a TAnimd. (]uimuis corpore. ^ cum ^braham,Ifaac,& lacob,<br />
ambuIauerisinigne,non cobuieris, &flam- ab<br />
omnibuf.fmundi partibur.<br />
a fNoli timerc.<br />
_<br />
ma no arJcbit in te;<br />
quia ego dominus Deus<br />
a IQuia tecum lum vfque ad cuurummatiunem faculi.<br />
tuus landtus Ilraei laluator tuus . Dedi f pro-<br />
TO Ifrael. TConuerfendo.<br />
piciadonem tuam Aegyptum, Aethiopia, &<br />
a TPro tua viiUtaie b fiToillisconueriis.<br />
Saba<br />
pro te.t Exquo honorabilis fa
Plalai.<br />
37y<br />
^•je frocopkii Quoddixit<br />
'^ congregatae funt.more pro-<br />
phctico cxtulit,vt concrt^a<br />
tum iri deraonftrct. Dc fu-<br />
turis cnim tanquam de pr^<br />
tcritis, vfitatclcripturalo-<br />
quitur , cuiusgencrisillud<br />
cfl: Dorftm meum prjibui i» (it<br />
^W/tf.Et iWvidtVarntifunt vefii<br />
rneHtit ncf.<br />
a Ouis in vobis. * ProCO<br />
Gloford. & Nicola i de Ly ra<br />
I Tr>«>rum teftffrum. b OffntM. e TQn'"''^'"' ^ TPrxtfritl.<br />
O uii iii vobis annuncict ilUid>6.ni|» c t-.obtni.<br />
funtaudircvosfaciec? Dcncrcftcseorum&: 3<br />
dubitent. d IVeio»<br />
a ^Veridij piobcniur. b llia. c TQH^>d<br />
Deo» eflc. e f O Prophcti.o Ap. Unli.<br />
- TQiriri.T^i<br />
h<br />
non h>beni,fed Vrr- vo5ir'>.me tcc.<br />
iuftificcntur,ct aiidiant &^icanr. Vcrc \6s tc<br />
a T''*'"-<br />
'^ *Chrillui.<br />
Iks meijdicit dominus,&^fcruus meus qucm<br />
^t«oiTmibu5in fjlu-em omniuni «Uquo connilatui.<br />
Ic.licet tient ; «Qui priu» l-iuti & inlenfibiles.<br />
b ^Hjri: omnia<br />
37^<br />
g Chaldeosinnattibns.ScCii- D<br />
dum hiftoriam Chald.Ei Oh»i<br />
abundant fluminibus, & ^*"!<br />
ftrcnui funt nauibus &in«<br />
degloriantur.<br />
* Procopius . Vos ciim<br />
corripcrc ftatuifTcm, Babyloniistradidi.<br />
Poftca cuui<br />
in libcrtatcmaflercre, cos<br />
etiam aquibus pafli cftis,<br />
vltus lum . Chalda;is ipfis<br />
pius.HctcIocutuseaDeus, b elcgl, Ut fciatl.s,&:credatLsmihl,& Jft^llgatis, 1° c]unuxtahabitant,parum<br />
tanquamquidecoru cucn , «s>iui. b Tneu» c fEgoomniacreaui, quia: Amemc.atc. In fugam vcrfis, paitini vc<br />
r.in .i-ium, scc e<br />
ro vinais,& nauibusmca<br />
tUQuaiPridicit nil ambi- ..^ci-uium '^^1^^»^«,.<br />
c<br />
gamTnrdafmonesi^ quia cVoipfesum. AntcmcnoeftformaLor „ abductis.<br />
p.u.tatem<br />
^<br />
so Dro diis habiti<br />
^l.spt*dfc.intibus.<br />
fuit in udbisalicnus.Vos telksmeidicitdo-<br />
minus, 6"ieijipl.it uo«. c «i Kegens vos<br />
Urael rcx uefter .<br />
{an«5lus uerter,crcas H^c<br />
a ^ loidaiiis vcl Arnon, vt cxitusde Acgypto, introitus<br />
ideft,pcrIordanisfiuuium.<br />
Quomodo autem eduxit<br />
i2 currus?CcrtumeftPharao<br />
nem fua tantum volunra-<br />
in tcriam piomiinonis hjbcictuicxmiiaculo.<br />
,<br />
.<br />
y<br />
- . • . tc Ifraelcm ef^<br />
'<br />
pcrfecutum<br />
citdominu.s,quideditinmariuia,&inaquis ^i<br />
b ^Curtus.<br />
a « Oc Afgypto.<br />
jtorrcntib. femitam. Qui eduxit quadrigam 24<br />
a T ^suxcs. b 1 Idci!. c TScilicci uiagnum. d f<br />
fiiculnm,neque eas abripiet quifquam<br />
de manu mea.<br />
f Hic dicit dominusfilux &c. Haic, fcilicct, quje fequun-<br />
tur:PateradapoftoIos.Proptct vosqui.f.teftcs mei cftis,<br />
qui.f.EuangcIium pratdicatis Quibus dixit:Noli tirtiere.<br />
g Chat-<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
jj I Qiiis in U0bis./i'c conjtquenter defcribititr, diBx con^rega<br />
'<br />
tionis clji 3iuum pnacipium.f.ipfe neiis,qui talia poteji prigdicere,<br />
ir fic ajjicert: \on autcm idoU qujia Gentibus colebantur^gy hoc<br />
tji quod rfjaf«r/>/(:Quiin vobii: ldeli,in dijsGentiim.<br />
2 Annucict iftud. Qjtafidicat nuilus: quia futura contingen-<br />
iia ceriitudinaUter pradicere eji proprium DeiperfCf velpropheias<br />
fnos.ideo fubdttur.<br />
5<br />
4<br />
lycm.icilicetdijGentium.<br />
Tcftcscorum. Idefi prophetas eorum.<br />
5<br />
6<br />
Et iudi.Iiesi.examinentnr.vtrum Jint verivel falft.<br />
Et audiant. >//<br />
rft/i fuis futura contingentia.<br />
7 Et dicant.tf alus ex nomine deorumfuorHm,q.d.non poterutf<br />
fede/,0 potiro,ideo fubditiir.<br />
8 Ve.vos tc. Et efl verbum Dei adprophetas fuos^ & maximd<br />
ad apofiotos,qui fuerunt tefies eius,fecundum quod dicitur .AB.i.ti,<br />
Eritismihi tcftcsin Icrufalcm & inomniludxa & Samaria,<br />
& vfque advltimumterraB.<br />
9 Et fcruus mcus qucm clc. ideil ,qiimcunque elegero ad<br />
ferufndiua mibi fupple erit ttjtis mcus,<br />
10 Vt fciatis Sc credatis mihi- Cum videritis imp'eta qux an<br />
te denunciaui.<br />
1 1 Antc mc non cft formator Deus , & f ol me non<br />
crit. Qui» ipfecjt Jotus ataHisapartcpruuipij, C *.'/«/; aparte<br />
fints proprir loquendo dettitriitate.<br />
1 1 I Ego u m. T^on habt s ejfe aiiunde<br />
fed ex me.<br />
jj Ego lum dominus. Quia omnk alia habem a me "fr.<br />
Ouioes. e ^iiomno<br />
mortis.<br />
fimul obddr<br />
6^cquum,agmentrobuftumq;,<br />
a TAduoniiin lu"ni. b Tlmpeiu aquarum.<br />
f In inomento fuccifum, vei ign» corruptum.<br />
di-<br />
mierunt, nec refurgent: contritifunt quafi<br />
fe,cum a Deo in hunc mo<br />
I<br />
"""<br />
dum audiuerit, /« hoc exciti<br />
_.<br />
M te, vt cjiendam in te potentia<br />
meam. Sic & cos qui rerura<br />
humanarum curasfugiut,<br />
*5 vcl ip(o infequcnte diabolo<br />
liberabit Deus, fic<br />
item huius vitaiiter, tanquam<br />
marisa;ftuofi,nefIu<br />
ftibus eius abforbeantur,deficcatis quac occcurunt, tentationibus.per<br />
uiam facict, vt in tcrra dclerta panem dc<br />
ccclo cdere,aquamque de petra libare,idefl,Chrifti parti-<br />
cipcs fieri valeant.<br />
^ Facio<br />
14 Egoan. Scilicct faluiemgeneris humatiiper prophetaSm<br />
1 j Et faluaui. Tir<br />
Chriflumftcut promiferam.<br />
16 Et non fuit in vobis.y«7/c« Deus qui<br />
talia nunciaret.C*<br />
terapatrnt ex diHis.<br />
Diui<br />
1 7 Harc dicit dominus. Hic confequenter ponitur lud
I A<br />
m Ifaix Cap.XLlII. 378<br />
^a Facio «»«•''• Multa, quce rc<br />
ficiuntanimas,non cotpora;<br />
olim de petra vnum ta-<br />
ijf.d. tum produxi fonteadcor-<br />
/pirjrai CO-Z. ^C. Vclnonla-<br />
mnatioeftmili.<br />
borafliinmc tantumquia<br />
idolis offerebas.<br />
e in thure. Pcr thus,& cala-<br />
cft furculus arbo<br />
mum,qui<br />
ris aromatica: , omnia aro-<br />
maia accipc.<br />
ni- f f^ermtamen feruirr. •}< Grc-<br />
a s OApololi. b f Supradiorum, qniaDiaioraf3ci«in.8cvos'p(i.<br />
Iinumj& cxcin(fli funt Ne mcmincritis prio- i<br />
a a<br />
^ f Faruamaioiumcoir.paraiioiiiv b f Miicmini . fC^a.<br />
ru;,& 2<br />
antiquaneintueamini.t£cceegofacio<br />
i<br />
porareficienda.<br />
I b Draconet, & flruthiones.<br />
in foli<br />
MaIigni,venenoG,g<br />
tudineGentuim moraban<br />
fur, idololatriae fanguinc<br />
rooruq; fcritate beftialcs.<br />
Struihio fpcciem alarii<br />
habet, volatu caret. Sic hipocrita<br />
fpecie<br />
saditatis habet,<br />
rcm autem non habet.<br />
C nie imcca.Ad ludxos<br />
7>(on<br />
loquitur, qui ante aduentu<br />
domini idola col uerut.Vel<br />
adeos quipoft aduentum<br />
a T Magis<br />
crcderenolucrunt.<br />
«od^ Procopius. q.<br />
d. Cum<br />
'""<br />
cnim mihi feracipf«,& flru<br />
*<br />
thionesctiam benediceret,<br />
iniiinda.<br />
no'ua,& nunc oricntur: ca.<br />
vtiq; cognofcetis<br />
arCcntium. «j Toiiusniundinoniauiun, irmanrulro. bfCluiflum<br />
c . f Doflrlnx.<br />
__<br />
Ponamin dclertoviam 3 &in niuioflumina.<br />
^<br />
5^Tunc: s<br />
*^Q_^od<br />
non ante. b , f Beflialis.<br />
b Ec<br />
glorificabic mc beftiaagri, draconcs, 6^ ^<br />
\ H>iociitar. a^Eorum. bf Veterij,& noui tcfiaincnti c * Idem.<br />
ftruchioncs<br />
quia<br />
dedi in deferto ct flu-<br />
aquas,<br />
a1 Anditateraiionis b ^^Aquxvrir. c ^ Fidcli fciliccl.<br />
h<br />
aCScilicct b ^ Gentilem c f In fiuc, d ^ Nariuitatis r qui nili iterfi at ^<br />
que iteru tibidonet,peri)fti<br />
* Chryfoftomus. Qiiem-<br />
admodum peccatoru me<br />
moriaiuflificat, itabonorum<br />
operum deftruit : hjec<br />
iuftis confuetudo,vt fuoru<br />
11 peccatorum fempcr funt<br />
^*'<br />
memores, virtutisluxraro<br />
autnunquam.<br />
^ Ambrofius.Curbapti- Lib.r.^poe<br />
"«• "-7 C6-<br />
zatis , fi per hominem peC<br />
aTluda:oshoitatuiadpacnitentiam, &promittitveniam. f riusfum.<br />
catadimitti nonlicct? In<br />
b,T Mifcricois. c irSi conucrlus fuetis. Tln afpetfionc fanguiais no.teli. delcnt<br />
antiquum — chirographum.<br />
xr- ^<br />
jj h "r' r ii - baptifmp vtique remifllo ^^ii,.aocenc<br />
^<br />
, tuis, prxbuifttmihiiabortmin ^ Rcducmcm mcnioria, & indiccmur iimul,<br />
I?<br />
tr.i haeieil<br />
quiex hoclo<br />
Ego rum,ego (um iplc g deieo inig.tatcs tuas H peccatorum eft . Qui inter- Saccrdotibus<br />
«rNonproptctte.quiamifciicorsum, b T la baptifmo dimiffoium. 'J cft Vtrum pcr poenitcntiam "on efle cou<br />
fumin verbisfacri cloquij<br />
inficdereconantur.qui<br />
- -<br />
, „<br />
b ^ ^ - e 11<br />
di- /Ppttr mc,& Cil-.ScruiremefeClStiinptCCatis<br />
peccatoru<br />
tuonino recordabor.<br />
a TEgo,& luqu.stcaeegerit vidcamus.<br />
'<br />
iniguitatlbus tuis. *<br />
\. r j T- •ng<br />
£^0/«W. q.<br />
aTQjifiiquianilhabesquoddicajconuame. TQuid potetisfcilicet.<br />
bT In ludicio. cTEgoloquar, vt tufciaiquzpateri»,fuftinereiufte,8cme<br />
d. rCCllU mC cPoitJignosfiuftus pornitcn.iat.<br />
fola clc.ncntia mifcreti<br />
_<br />
d «r Adam, vel Abraham.<br />
3^ pct Uuacrum hoc jn Sa- ''^*'***^ ^"^<br />
cerdotc fibi datum vendicent?Vnum<br />
in<br />
vtroque my<br />
16 fteriumeft. p<br />
i, Tsiarra fi quid , laborarc fub oncrc pcccati i<br />
n'rra/iq.dhabcS,VtiuftificenS.PatCrtu''prim'<br />
Scptua-<br />
17 gintadefuo addiderut. £>;
379<br />
Glof. ord. &Nicolai de L 380<br />
A ';;'"Kr:"d ipfe p''ll"irf«-<br />
bttaiis dediuinopiotniflb . Sed quu ibi tema tontramm,fiiut,&<br />
aiif doBores cuthdut, c maximi, (juia ibidcm premitutur: Cre-<br />
B didit Abraham Dio,& reputatumeftciad iuflirii ideo<br />
mtuts , aicM,r, fwd ijie putsrp. imits inteUigttur ^-idM , dc quo<br />
.<br />
cerium Dei mai!datii»i,Gtn.i £t<br />
ejt quoi peccauit iranjgredicnuo<br />
auiapeccMtum eius tranfitadpoHeros, nonikautem peccata aliorum<br />
parentum, tdeo fil hic ipccialis mentio ie eius petcato.<br />
l Et intcr. idell, (JMoyJis,& utaron, qiti verba domini rcferebaiitadpopidHm,&cco/iiiirfo<br />
verbapopuli, adDcum.<br />
'<br />
1 Prj-<br />
A D D I T I O I.<br />
jHcip.^j.ybidiciturinpollU.Vctcvos<br />
bf MO. fen,& Aiion<br />
in mc.Et contaminaui principes fandlos , dc-<br />
afNequi» intiaitt in •ctram fr..mi«ioni», prxtet Itluc «t Caleph.<br />
^<br />
^Q_Knumccri.oraproltrata luniinJflettn<br />
diad internecioncm lacob, & ifiacl in blaiph^mi<br />
am.<br />
teftcs mci dicit<br />
dominUS. Sicut ^puHoltfucrunt y>eri lejles ChnHt , proui aUe-<br />
dicitnr .4B. i. a. Eritis mihl tcflcS<br />
gaiur inp' Htl.ftr lUud quod<br />
inlerufalem.yic ,& teilts Dimtfi, & Trophcta hitfaiil mentio<br />
nem de dui bus petcatis, quf ad pojieros tran(icrunt, €?" dep^nis il<br />
lispeccatn coriejpondentibus. Prtmum ejtpeciatum . .Ad^ , quod<br />
tranftit ad pojieros per origiHtm , [ccundum eji peccatum Phari-<br />
. f*oruni, legem diuinam peruers^ interpr tantium, quibus Chrijius<br />
tuinVd J^i^ike ^''iih-i).^. Irritum fcciftis mandatum Dci, Scc.QuudquitiMuiiienit.<br />
demptccatumtruiijiu ad pujitroi, nunper onginem , {ed do^nn^<br />
Juccijjionem. Falfaentm imerprttutio Ltgis per Tharifjios primo<br />
inuenta tranfit in<br />
pofierus , /i ilitet, in Iudaos hodiernos eam Jufcipientes.<br />
vnue tjii PhunJ^t piopi le dii untur inteipretes , non enim<br />
Juam dotiri'iam tradunt vt Trophetg yltu vt Itgis expoJitores,Jtu<br />
ittttrpretes:iiui quidem proprii dicwiiurprfuancati m Dtum,quia<br />
prxaJtj: tranjgrijfiontm le^is tut/imittunt per Jaljam interpretatio<br />
netii. De quoium fulju & perudja docirina ditium fuitjupra inad<br />
iUuuntta^.l^.tt vUerius dtttiur Deo duct infra Zath, 5.<br />
Depana auiem pnmoptccato correfpQndtntt,fciUcet ,.Adx dicit<br />
prophetu:Et COntaminauiprincipes,&c, vbiin Hibritohabe'<br />
tu>:Et prophanaui pt incip\.i> Uuiioium. Et eji lenfus, quod<br />
pro^tti initutuiii ^dx priiitiy
«r<br />
XBli<br />
:iGo.<br />
CAP. XLIV.<br />
T Ttffic cudi lacob.Pdmos<br />
fideles de Iii- a<br />
dffisalijs obduratis<br />
ciim qiiodam priuilcgio<br />
nominis,& dignitatehono<br />
ris alloquitur Aponoloru<br />
lcilicet chorum. ./
t Sxculi.<br />
Picter.<br />
373<br />
a t Ea.qiw<br />
non funt, MBqmm eaqus fuat.<br />
poru n<br />
Glof.ord.&NicolaidcLyra 374<br />
b T tg.T<br />
creaui omnla ej nihi-<br />
I ipff ripDniiordinjm<br />
CimWis mei? Vocct.& annuncier,& ordincm<br />
ituiii i)f.ulii.>uo) j.ijwcuii.icui luiiii.<br />
cxponat mihi, c< quo c6rtitui populum t an<br />
tiquum:vcntuia&:qua^futuia{unt,annun ^<br />
^ *fOfi(ltl«. b«! viiias K^ol.la"-rnn.<br />
a O Ifracl<br />
-^^litetimerf. cietcis. Nohtc timeic,<br />
fimulacra , qi\x m mon- a , i T.irenJo.s ^qj^ .aom «.. ct».<br />
,i<br />
tc Sinai nihil clTe didi-<br />
«ftis-<br />
ncqjcofbcmini.ex tiinc<br />
audirctcfeci,6s:annu-<br />
ciaui:v6s cltis tcitcs mci. Nu^jd clt D cus t ab 4<br />
a f Atteiiui ipunJi. _,<br />
no noucrim?<br />
fquemc,&formatorquemcgo ^<br />
a5 Fj«OK»..oDroluraiaola. btVmu'tsili»t»Mq.. f»'--""""-<br />
^<br />
f Q..., idoium nih.l cil. c 1! Ptcaoi i;.m» ...<br />
i.o.p-.^<br />
tconcupifd pi^(^„ j^ijjii oes nihil funt &c t amannnima 6<br />
,<br />
B<br />
b 1 Scul, totiiu». 7<br />
arindiciud.ci-..velqa.lih« te.i.i«3iev.ndi^«<br />
c^Fia.Mcs. .4 , u:a::.t .:. .<br />
^ g<br />
eorumnon proderunteis. Iph iuntteltcseo- p<br />
«t Velqaia. > i<br />
.<br />
Ocul.js hi.ent.Jc nonv... »'".<br />
c i F.r.ores.<br />
rum,qiii non vidcnt^neqj intelhgunt,vt con-<br />
a f .n . iii fu...<br />
fundantur.Quis<br />
'> 1 Qiali '^^^..1^5. qu. fic ,tti..<br />
h-^'' "'"'•<br />
b<br />
.<br />
,<br />
formauitDcum,&lcuiptile ,o<br />
a T y^ilfi.ii. Ji v)uic.'l.t.<br />
conflauitadnihilvtile? Lcceomncs pjiticia<br />
«tAirumplisdeol b. c.ij^Hi.s.<br />
pesciuscofundcntui.Fa'bncnim<br />
j<br />
iunt cxho-u<br />
1 «, Ad ... ' ciu.n<br />
Efuriet,&dcfKiet . Fa- minib. Coucnicnt om n<br />
"^ nic,& fiti arTi^icis,^: ar<br />
a f 'a..iiu-.in<br />
:adic.irdi . bl^Con-<br />
Jf i min>ecc.iii. ^<br />
nes,lUbur, & pauebut, ,3<br />
a <<br />
Ui.cf cfrofe.<br />
&c6nfundcnturfimul ^<br />
pcs «1111 imiuiatra uoi;;- tis vtilitas dcmonl\ratur<br />
Qiiidquid<br />
dc idolis diaum<br />
cft, ad hxreticorum<br />
rcfcrri potcll princi<br />
pcs<br />
fimulacra «lui doa;-<br />
niatumhiorum anilVci<br />
," ^'V -or<br />
Fabcrknari JimaopCij<br />
cordccomponunt 3cvc<br />
ncrantur ca,qu;?<br />
Cc fimu<br />
lifll-lciunt. Ncc iufficit<br />
ciserror proprius, nifi<br />
fimplices<br />
corum adora<br />
tionc dccipiant , qui<br />
quf (tumpictatem putat<br />
C & deuorant domcs vi b<br />
fLaffuierit. jjuarum abutcntcs vul-<br />
tSap.i^.c.<br />
gj jmpcritia: ita dialc-<br />
^icaartc quafi tercbro,<br />
&.li-<br />
j-^tys cil:in prunis,&i i<br />
malhsformauit illud,<br />
^ Iduli.in.<br />
& opcrat^eiKbrachio<br />
a «rTaiucn «i Nondabit ei u id i<br />
isie tal.s lleus<br />
fortitudin. flie. Efurict ^^<br />
a 1 Da..i -• Ile.j fuo.<br />
&deficiet, ncn bibct<br />
a f IHeo. h^ Opriai.do.<br />
aqua,ctllaflcfcer.tArti 17<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
^ I Vocct & annuncict.'.or(f(w.jr^ refaat ilia qutcftci aprin-<br />
(ipio mu/idi antc hvminis londiiione , (jua non pttvi runt jt pi per<br />
hominm nift tx diuina teueUttone , ftcut faHion ejl fihyfi m udle.<br />
nequec6gnofcunt.nequefentiunf,vtdicant.<br />
a f l. gni<br />
Mcdietatem cius combLiffi igni,& coxifuper<br />
carbones eiuspanes,&coxicarnes,&come-^<br />
a f Q^ali. hocfacerc infinia eft.<br />
di, & de eius idolorum faciam. Antc<br />
rcliquo<br />
Dcu m, q. d. mtllus. nififecundum reptttationem ftn^m , qua ido'<br />
lum r(fi
37^<br />
a in dextera mea. ^ Prrcop. Dexfcr.T nomine vnigenifinc<br />
Deus.fiucdomm'<br />
A tnmfilium vluateappcUauirqui<br />
fiiieluxjfiue virtns,fiuerex.fiue mundi opifex, fiue vita<br />
nominctur,vere,& proprieifHsoibusfignificai.qdsmo<br />
nibus,&idolisfal(b tnbuuc.Naturacnimex DeoDeeft<br />
b Meminto horum.<br />
n-n. ^ Idc.Optime vec.sd-ro<br />
in obliuiolum<br />
thet<br />
Ifraelem,memento<br />
Kaix Cap.XLl V. 3l^<br />
fAbCt. a^^VndeFIacrus irtiden?ilmu!.irra gfntiiini: Olim truncuseiam ficulnusinutile iignntn.<br />
bf Homor.itional' q^omodo<br />
verbuleruifui,<br />
po-<br />
'l<br />
._ „ , ,.. „ ., .. ...... iS pulus hbcrari , &<br />
aT VoIuBiati» Oci. b f Aponolotum & "dicaionun.<br />
I<br />
Prophetilupquos<br />
'l^^li hoc CfO|ici:. dTHtiam.<br />
egofe;i<br />
Hierofolymoru ci<br />
&aujefleconllant. &c6nfiiium nunciorumfuorucomplens. Qui^dico' leru- ^9 uitas, ipfumq^tera^<br />
Vnde: SUperiUljJCJt: f aT A fM<br />
rbjstnmlnd«is,
377<br />
Gloford.&NicoIaideLyra 378<br />
A D D I T I O.<br />
"A m wp.42. yhi dicitur in ,<br />
poliiUa Quis formauit . Hic con.<br />
^cTmG-ntiles mn foUm idoU manufaa» colehant, fed etiam fo<br />
C AP. X<br />
len,^ C< lunam, & Hdlas. Deut. 4- non vfictur ratto Vrophttt<br />
Cap. XLV.<br />
~<br />
^n dicit domin.<br />
Allcgorice Pof<br />
fum' hacdccc-<br />
clcfjafl.virodi-<br />
ccrCjCuiDc^dat<br />
fcrmonc.& fapicntia, vtco<br />
trarias fcaas luadilpofitto<br />
nc fubucrtat, ficut Siephano.cuius<br />
non poterant inimicircfiflcrc<br />
fapientii:&<br />
Vtrcgcs.i patriarchasfingu<br />
laruhxrcCumfui lubijciat<br />
potcftati. & aperiat,atq; c6<br />
arte vi<br />
fringatcpdialcdica<br />
dcbat cocUifum, & in me-<br />
^ difi profcrat arcana h.creti<br />
au:c cx fomcathneidolorumper artific!hmhonmhfuni:t'4rfuffi- D<br />
terf nim pr^c'icUcahfiia non fuutpermams hominumfabnc..<br />
ta ad quod dicaidum.quod colentes talia femper facuhant alicfua<br />
humiuoartiftdo, quihus credebantinfiuentias c^UJies adfeattraherc,<br />
& idto ratio Vrophete,<br />
contra eos mtlitat.<br />
^<br />
L V.<br />
a ^ Ideft rfgi.<br />
yEc dicit dominus Chrr<br />
ito t mco Cyro, cuius<br />
af Duxau»''i"">'> vt nuHusiirlJflelequrir.<br />
ipprcndi dcxtcmm, a<br />
vt<br />
j<br />
iibiiciam ante faciem<br />
fubijc<br />
a f Chaidros, Baby'onios,Moedos,<br />
Scaliosraultos.<br />
cius Gentcs ,<br />
& t dorfi<br />
aTAnieeuminfugam. ^ b fl Alias coramco.<br />
rceum vcrt 'm . Et aperiam ante eum lanuas,<br />
C»<br />
€; o Cyie.<br />
& porta: non claudentur. Ego antc te ibo , &;<br />
a 1 B3'^Nlonios,&Chaldio.<br />
a l' Tibi. b T^ Orr.nisf..'eIUsa Orr.nisf..'rlUsadomino<br />
ooniino it^ch. _<br />
contcram,&:vcdcsfcTrcos confringam.<br />
apud<br />
luda:os vti-<br />
Et g<br />
c dabo tibi thelauros abfconditos, t & arcana 9<br />
a T Anicquamfi?: pia:dicendo, qua: futurarunt libi.^<br />
fccretoru, vt fcias quia ego<br />
dominus qui vo<br />
a T Non te<br />
projittr<br />
co nomcn tuum,Deus Ifrael lo<br />
^ ^<br />
feruum<br />
propter nodifcedit, infuper & pra:<br />
cedit.Paru eft qan6 difcedit,inrup,& pccdit.Ia<br />
tu difcer<br />
nc,qfitmaior,qpotior,cgonuUadircretioaeiuenio,fed<br />
aq'ualitatec6fpicio.Fil.dicit dc patre,mifitme:Pater filio<br />
dicit,c"-oatetcibo.xqu.ilita5hocexhibet no difparitas<br />
e <strong>The</strong>j^uros abiconditos. Cunclarum vibium , vtabicdjs<br />
idolis,bcncficiisinuitatus,vnumDcumfcntires,quiante<br />
prxdixit nomcn tuum antequam cfles .<br />
•{« Procopius. NonnuUi pcr thclauros cos innui arbitra<br />
tur,qui vel maximepotcntcs, Cyro cum cxercitu aucntaute,<br />
in fc fe<br />
fpefuncis<br />
abdiderunt, in quibus, & cu ipfi<br />
aio,& Rcgcsfacit,& Saccrdotcs,aqua & Chriftidicutur.<br />
Cyrus Chriflus, non vndionc , fed dignitate .<br />
Lib. devnit. "- »<br />
T.iiiii.<br />
Athanafius.InlibroPfahnorum mucn icmus,dixit<br />
nTcolavs DE LYRA.<br />
C A P. X L V.<br />
Aec dicit dhs.VoJlijuam Ifaias induxit populu adexpe<br />
3 tianiu diuina promijfa tanifua certitudinaliter ad im-<br />
DiulCo',<br />
rcgcm lateie non potuiflcnt,facibus<br />
C Et dorja regum , Qax c'm\-<br />
tas illi no patuit? Qiiis rcgii<br />
no vcrtit, g muri aii-<br />
rcrga<br />
tcinexpugnabilcs,n6suteius<br />
obfidionc fubuerfi? hec<br />
autec6plct3plcni'muenies \^m'<br />
inhifloria Xcnophontis. f"'"'''<br />
^ Auguflin . '<br />
Nonnc reges '",°"<br />
tcrra; vides, qui antcpcrle-<br />
quebanturChriflianos,nuc<br />
Chnflianos cflc?Nonnc vi •<br />
dcscos,quihumiliabantcc<br />
clcfiam, humiles intrarcec g<br />
clefiamJNonneiplosdcfcn<br />
fores vides , quos antc habuit<br />
pcrfccutores?<br />
d Et aperiam ^ ide. Audis, ibiae<br />
quia,quimiferat, & comitatur,&<br />
prxcedit,mittit, &<br />
acccnfisrcperti siat.<br />
^^ Etvoca-<br />
^pgura non correfpondet in omnibns fgurato, quia tunc non rfjet<br />
figura, veljimititudo, Jed identitai,& ideo Cyrusnon fuit Clmiii<br />
fi"ura in ommhus quf de eo dicuinur,vtpotl in ilUs quajunt imper<br />
fc8ionis,yt cum dicttur^l^d cognouifli ma.^aorf dicitur de Cyro<br />
taritum,& ^ contrario iilajyc jitnt pa fsBionis ftmplicitcr: in-<br />
\ plendi.hic confequenter projequitur magis infpirituali jZ<br />
la ir. iii.ht i.t. ad lilxrationem malis.Sccundb<br />
ttprimb pantum qua<br />
tum ad conjeruationem in bonis,cap.^6. Vrima in duas ttlligendafunt<br />
, quiapri<br />
de Chrijiojolum . Et fic in Iwc cap. ahqua dicuntur<br />
"- ad liuram de Cyro fantun/:& aliqiia de C hriflojjeu<br />
Chri-<br />
-^<br />
tempore<br />
tumadconjeruatioueminuonis,cap.^o.i^rimainauas, qma}j'i-<br />
,.<br />
. . r- .• -i k.,.. . f. ,t rhy,i--ii<br />
mo eis Uberationts<br />
promitttt bernfiium. Sccundo excludit huius U fh tantum altqua<br />
de<br />
vtroque, Jaluet ,n^K M CM<br />
,'...,. Oj« . . ..-,..; j/..., .•„.„«,«.,;., *,v,v.:A figura.&verihcanturcievtrcaue.prtncipalitertamindcCuriJtOy<br />
figura, & verificantur de vtrcque , principaliter tamin dc Chrijlo^<br />
berationis impcdimentum ca.^o.Vrima adhuc in tres, quia primo<br />
liberatoreni.Secundo dttineniiu. dcJirud.iohe,ca.2.Etter<br />
praftgnat<br />
tib prcdixit<br />
ludcoru Itberatione in<br />
cap..^9.Vrimn tres.quiaprttno<br />
qui contradixit.£t rtmo dtnTuiat libaatione: ibi: Hxcdicit;<br />
Trima in duas,quiaprim6 defcrihitur<br />
liberatoris pottllas.Sccundb<br />
eius natiuitas ibr.KorztCCC£\'i:Vrima adhuc induas,quiaprim6<br />
prxnnmiat tiberaiioncm.Secur.du lejcllit contradi8orcm,ibi: Vx<br />
ponitur Itberatoris virtus.Stcundb ccnjcquens fru^usfihi: vtjciant<br />
circa pnmum fdendum quod l{ab. Sal. exponens haric literam.<br />
1 H?c dicit dns Xpo mco,/'c emm cjt tn Hcbrfo,dicit hic I{a.<br />
Sal.mgjtri '.vjitifiic dixerunt,idejlfic 'xpvjuerur:t,& vocatma<br />
giJlrosjuosdo^{>us Uebrprum antiquos, quorum plures fuerunt<br />
antt Clmjli aduentum, Dtus Ian8us,& bentdiBus dicit Mtffif fuo<br />
idesl CMeffif in ltgt,& ptophttisprvmijk . ^ppontns ego teipfi<br />
Jiue dc rcdcmptionefadaper Cbrifium.<br />
2 Cuins, (cilicetCyri.<br />
3 ApprjEhendidexteram, Datiseifortitudii.emadBabylonio<br />
ruTn,Z^ aharum gentium jttbti &.oriem.<br />
4 Et aperiam anteeum ianuas. ideflfaciam aperirt.quia dowinus<br />
t.Mum immitiebat timorem aliquibus qubd recipicbant Cy<br />
rum in dvminumfme contradiBionr.<br />
5 EgO ante te ibo. Formidincm tuam populis incuticndo.<br />
6 Etgloriofostcrrjchumiliabo.eoj t;6i//
i7 a<br />
.;r..a<br />
pbi.<br />
m Ifai^<br />
Cap. XLIV.<br />
3<br />
380<br />
4I a Ef «'o««''^Sicut vocauiAbraha iraac,& Iacob,& mul<br />
A tos anre pdixi.vt iraac,&: lofia, nc ilie c/Te vidcat is in cuiu.stvpri'pceflifti,&n6<br />
cognouifti vat.Et vocauiteinndie.<br />
AlTimilauitefilio meoin noie, fcMlicetCyrusenim hxre$,qa<br />
auunculi hajreduatefufcepirXps quoq; haeres eft<br />
iecundaiWiid.VoHuladtne,<br />
&.iaboVbi Gentes, &c. Cvt'<br />
quoq,- Xpsdignitate inipe<br />
rij. Filius autem Chriftus<br />
oleo IxtitiiE vndus prK par<br />
imi- fuis .<br />
ticipibi^<br />
b i:.«ra »Kf.Qiiiafilius,&<br />
Spirituflandus in patrc pre<br />
tcr fermone gppe , & ratione.virtutcque<br />
meam,& (apienriamqusin<br />
meeft, no<br />
eftaliusDeus.<br />
c A't/a.'n-.Efd.dicitCyrum<br />
fcripfifte olbus » f<br />
getibusno<br />
efTeDcii nifi Deu Ifrael.vei<br />
Vt libeies «am i captJuitate, agnofcers
381 Glof ord. &NicoIai de Lyra 38.<br />
* Procopius.llU3fucce.n-<br />
^A ftffc^ni poft rantas. promiffCumfigulo<br />
fioncsadcum non fcrtinat<br />
luti.<br />
qqitanquamomniuDeus,<br />
tRom.j.d. cumpopulum aliquandiu<br />
affli-xit, admittit rurlum.tc<br />
pioquc, & vrbc in mchus<br />
t<br />
LuM.bt<br />
tDeuf.<br />
rfiioLx.<br />
'prxparatis, quxcotritafue<br />
ranr, non aliter quam figu- a<br />
iusinftaurat .Sumuscnim<br />
a f Ipf» eft. K T Fiftilibus, Samos eiuiti» '£: vbi fingolornra txt «perM eft.<br />
c T Hoiiiu<br />
tcfta t dc Samijs tcrrx. t diccc<br />
Niiquid<br />
lucum<br />
figulofuo, quidfacis,&;.opustuum ablquc<br />
I «r b «( i)ninii>oirmi.<br />
F-i>um xqualcm pjtrl.<br />
manibus cfl? V9 qui dicit patri.-Quid gencras,<br />
a q MMil. vnJe: N.iiuinde inuliete, faftuio fub lejje .<br />
V T Cumex viroooncooeepeiit.<br />
& t mulieriquid parturis ? Hascdicitr domi-<br />
*<br />
, ^ rijnnv^r. b «<br />
Myaerii^^<br />
lutiinftarcjuide terra fin- b Ventura inter- t<br />
-.:-^.._ /:.,4«r«r..iir.-i rtnifi nusfan:Q\3\t\XS\do<br />
lorum.Multum enim labo<br />
rabatincxcqucndis idolorum<br />
facrificijs.Scd Apoftolis<br />
pr^dicantibus conucrfl<br />
funt , & pra; omnibus rcncs<br />
monachorum , vc vbi ^^^<br />
Sclu- abundauit delicium Juperabtm' £<br />
imiho<br />
det & ininis pcccato gratia.<br />
ficibit ciuitatetn mea, & captiuitatcm meam 9 ^ Hirarius . Quis tandcm u,,<br />
CXlftimanduS cft labor Ac- mut.<br />
.<br />
ginaU<br />
'<br />
b<br />
t Vnde : SpiritUl}m3uS f ^ ,^ supra ritmam pcttam; Sc portx intVi noii preualebunt aduerlus eam,<br />
B )ut)PYUn>iiit in tf ('ir -or/tus altiC b T Qji^: i'> monte polita non potell abUondi. T Ex Gennbus ,<br />
^'<br />
JUperUCniLt tnte, r 1 * pum &Sabaim? Recorde-<br />
dicic dns Dcus excrcituum<br />
d £xoy«/ma«i.q.d.Quifu- , , a ;r.<br />
Ha;c dicit dns<br />
b T Tertena.<br />
f Ad Deuin ';oiiuerfa;.<br />
• n-^<br />
•<br />
• ^ •<br />
„<br />
.' ;r 1<br />
pradiaafcci: quid mirum g Deus:Labor y€gypti3&: negociatlo vtthiopi?<br />
' ' ' >- ^ --<br />
ii& filium mittam in niu- f Qeliabunt aducnicnte CiniitJ. af Sabaim iiu.t,& Saba.vnde. Omnes,1eSa-<br />
dumvtrcdimatgenushunianum,ik a mortuisfufci<br />
' tcmcumf"<br />
a n Cultus Idoloruin, cm Acgy,)tus prxcipue fubdita.<br />
tn venienr, autum.ac thus defc. T Per Aeeyptios.Sc Aethyopios, & vitos<br />
Sabai.n de toto.mindocolIcfti iiitelliguniui.<br />
bTPotcntfS .cTOtili.<br />
d«^Perfidera.<br />
&:Sabaimyiri fublimes adce cranfibunt, &<br />
4« Procopius. Commo- a-, T Imitatjtcs. - b *r Ptohci. nr s. c T Pracceptis<br />
,<br />
^<br />
Dci.<br />
diusdc Chrifto, quam dc tui crunLPofttc ambulabunc:vindtimanicis<br />
Cyro hoc intcrpretatur, cu<br />
15.<br />
magi ^ Acgyptij ^. . . ^bci, . idolo<br />
-<br />
i6 latric.abdicaTocrroredomi<br />
nu adorant,pro omni mun<br />
dcfeita loquatur; Ego conslitutus fum rexabeo. fuper Sion doponuntur,quiidololatria rclidadominumadorat,&<br />
monteni Jaiifium eius . Cuiusfinc controuerfia reftjc vijc, laborcs, & ncgociationes fuas domino dicat.<br />
funt,
3^3<br />
^a Tantum in te eji<br />
A DetTQ^'ategnumcxlorumpromiG.<br />
Procopius.Diui c<br />
r?tenebrofo.Nondixifemini lacob<br />
fri!rtta,tquxritcme.<br />
niu EuangeliUOm- afDeusApoUolis,luJ«isabictlis.Euntesinmundum vni.pradlc Euan?.<br />
rib. omniacatu. b^In ouile.<br />
cxplicauit.Mo<br />
3 .^ ,<br />
vn^um<br />
C 'Hejcierunt ."^Ou<br />
lueruntfcirequida<br />
rCmanCntCS m CrrOtC<br />
, fimulaCrOrfi<br />
fis.n.oraculafermo<br />
ne quidcm & charafteribus<br />
Hebra:is,<br />
}ocisinuijS(Sc aqua<br />
deftitutis clanculu<br />
Egodominus loqutns<br />
n<br />
iufticia,annucians tqiixrunc<br />
re»fla.Congre<br />
gamini , &: venitc : &raccedite fimul , t faluati eflis ex<br />
qui<br />
TSImuIacium.<br />
Gentibus.NcfcicrutquiIcuatfignufcuIpiurasfuae,&yogat<br />
a TS>e vcl ^lios.<br />
fciUcet oncre graua<br />
ti,&fperantcsinqbus<br />
non eft falus. ^?^'^^' 0««<br />
ij f Con/ili^nnhi. Vt""'<br />
omncs.per mundu<br />
14 euntes idem an- Symbolum<br />
15 nuncietis. Hic.n. Aportolotu,<br />
C<br />
b 1 /os tamen 6 Apoftolianuunciatcoppoiiune<br />
8c itnpoitune.<br />
^"' fimbolum<br />
compofuerunt de<br />
trinitate,& vnitate, de communioneecclefis degencrali<br />
rcfurrciSlione.<br />
^ Tlr^dixi.<br />
f DcumnofaIuantcm.Annunciate,&:vcnite&cofiIiamini id<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
.J4 I Pcrgcnt i^iij ahqui eorumjtcut duccbantur compeditiydd de<br />
clartcionern vicfvrite Cyri.<br />
1 Et tc adorabunt. SHppliciter poli uhndo ate miftricordiam,<br />
3 Verctues.H c prophetaconuertit ftrmonem ad Dcumpermo<br />
dum graiiarum aciionis confitcndo , eius diuinitatem & potenate<br />
pro ItheratKine populi fui^dicens.<br />
4 Tantum in tC,&C.J. nullus efl Deus ni/i tu qui potes facere<br />
talia. t uia dtnt» tis Dei nonpatet hominum oculis, ideo ftbditur<br />
. Vere tu CS Deus,&C ex hoc confquenter inuehitur contra<br />
idololatras,di.<br />
3 Confufi funt,&c.'.jVo/(ir«»i . Et vocantur hicfabricatores<br />
vo njolum artijicei facic ntes idota,fed etiam ilti quifaciunt fieri, vt<br />
fedin monte Sinaiinaperto.<br />
1 1 Non dixi (!cm\m,(tdimpkndo pnecepta mea pro modico pr^<br />
m''o,Jedpro magno vJde.f.etcrna falute .iicut.n.fuprafrcquentcr virtutCopediBum<br />
efi.ybicunque iex vetuspro virtutum operibus (rfe ra<br />
quibus tcmpora-<br />
Jutit<br />
lunc.<br />
mandata legis) promittit propremio bona temporalia,fub<br />
ii J'^ renninera<br />
"°"<br />
Us<br />
intelligimtur ^terna bona principaliter promiJ}a:quia<br />
diui num "*'<br />
"^f<br />
pr^mium principale,non eji minorss bonitatis qudm meritum, fcd<br />
maioris. Bona autem temporalia funt minora bona,qudm opera<br />
vir<br />
tutum.-propter quod non funt eorum principalepr^mium.<br />
1 2 Congregamini. Wzc confequinter agitur defalute Gentium:<br />
Et exponuntpartem ijiam aliqui doBores nofiri de Centilibus con^<br />
uerfis<br />
adorent ea.Et ijii dicuntur hic confuft, ijuiaper idolajua non potue<br />
tunt fatuari de manu Cyri.<br />
€ Ifracl<br />
faluatus.&c.i.pci' virtutem domini<br />
omnipotentis.<br />
ad Iudaifmum,quando viderunt liberationem eorumper Cyrum:(^ftc<br />
cum eis venerttnt in lerufalcm.Sedhoc<br />
non videtur bene<br />
diBumiquia illi fucrunt pauci,vt patet in iibro i.Efdr^ .<br />
Conuerfio<br />
autcm ifiorum de<br />
quib. ijl hicfermo cxtendit ad omnem natio-<br />
,fe<br />
7 Sa^mcxtCtm.tx hocvidetur,Q,iJiud fitrefcrendumadfa'' nem & ideo<br />
linguam,vtpatebit profequendolitera.Et inteltigenda<br />
lutemfaBjm per Chriflum , quia tlla quf fa^rfnit tempore Cyri,<br />
tionfuittatis:quia poftca popntus ifraetfuU m:dtum affii^us tcmporeUmiochi<br />
illufiris,^ pofi captiuatus per l{omanos.Etfi dicatur<br />
quod hic in Hebrxo habetw.Salute holamim,i.fatute<br />
ftcutorum:qux non importat xttrnitatem,fedtempus longum: Ijoc<br />
remoueturiper illud quod fubditur.<br />
8 Non COnfundcmini./n Hebr^o habetur.Vfq\in f^ecula &<br />
yltra, Et tatis tocutto vbtquc infacrafcriptura irnportat £ternita<br />
temaparle Hnisfuundum do^iorts Hebrprum.Etrp Deus fitpO'<br />
tens ad dandam tatem fatutem,ofienditur ciim fubditur.<br />
9 Quia \\xc dicitdominus crcans c^los. de nilnlo virtute<br />
fuainfinita.& patet titera vfq; tbi.<br />
xo Non in abfcondito locutus (um.ddndofilijs ifraet tegt;<br />
(JM K Ji L l T E R^.<br />
\ 2 Tcadorahunt teq; deprecabuntur . adorationeduliaj tanffi.<br />
4 Tantiim in te Dcus rfi . fupplc pcr vcrum cultum latriaj,<br />
dcquodiciturvcra c6fcfiionc.7"»« Deus abfconditus. fub<br />
afTumpta humaniiate.<br />
5<br />
(-cniufijunt, ^c. Hic cx prxdidlisponit inueftio p rebel!csChrifto:&<br />
confolatiocrcdentiuin ip(um,cum df<br />
CotifufijuHC cr trubucru t omncs fimuL abieruiu, i^-c. fubditur.<br />
i-abricatores errorurn.ii\i funt lud^i dimittcntes madata<br />
Dci^p^traditioncsScnbarumA Pharifieorum.Mat.ij.<br />
6 ipaeljatuatin.i.popniiii» Chriftjanusin Chrifto diio.<br />
fed<br />
ejl de conuerfionie Gentitium ad fidem Chrifii pcr predicatinncm<br />
,4pofiolorum,& fecundum hoc dicitur. Congregamini & ve-<br />
nitc.i.venite perfidem.Con?jegaminipcr charttatem.<br />
^3 Qin faluati eftis ex Gcntibus.£f quia<br />
non omnes credidcrunt<br />
ad predicationern Apollolorum,fed<br />
multi in idototatria rema<br />
firuntMeo fubditur.<br />
X4 t^cCcicmnt.inteltigereveritatem fidei.<br />
i^ Qui lcuant. '1 Hebreo halietur. Qui leuant lignum fcutptur^<br />
fu^.Et credo,qudd aliquis fcriptorum pofuitff, pro,l, tamenefi ea-<br />
demfententia,quia per tignum velfignum intelligttur idolum fcul'<br />
ptum qubiafuis cultoribus tcuatm in altum, vt reuercntius adcretur.<br />
i6 Annunciate, & venite. adinuicem confercndo.<br />
# Quis<br />
7\{o« tn vanum creauit eam.f viucntium tcrram.fed vt ha<br />
bitcturafandispofthanc vitam.<br />
I o A(o« m abfcondiio iocutusfum . lo. 1 8 .d. Ego patam locutus<br />
fum mundo.<br />
II T^ondixi femini lacob frufira,qufite me. Hocdicitur propter<br />
Apoftolos & alios credentcs de ludailmo ,quorum<br />
fidcsnon cftfruftrata.<br />
1 2 Congrcgamini,& vtnitc. Hoc dicitur proptcr crcdentcs<br />
cx Gentibus , ex qmbus cum iudxis faita ell vna cc-<br />
clefia.<br />
Tiefciernnt qui leuant fignum.i. idololatria: ncfciunt Chri-<br />
Tom.4. N i
38y GIoforcI.&NicoIaideLyra ^U<br />
a Tr^dixi il-<br />
W.Gentesef-<br />
^ fe faluandas,<br />
fcd idolu ni-<br />
hil eflciquanj<br />
dolocutussu<br />
Abraha: , vcl<br />
quado lcgcm<br />
• TlBvnum bfNiC «Boqui Abr«h«di«i.lBfemiiietuobeBedi«nturomne»Gente),ac<br />
diy.i.Nonerunt<br />
»liaCmili«.Et qui<br />
tibi di| >'.«/ nihilabfurditatis efiinvtratf, expofitione.Bnrgen,<br />
autem dicif.Jed nihil prcbat,qHod dlCyro exponi nonpofji t . Uuod<br />
auteminqiiit,eccleCta vtitur illo paf]u in diuino Si illa ratio<br />
officio.<br />
t>aleret:Vfalmus Dominc probafti, inofficiodiuino afjumi non<br />
deberet,quide DauidabomnibusexpotiiturtanquamHgura, C^fiC<br />
de<br />
qumpluribus locis<br />
alijs TJtdmorum & Sacne Scrtptur^.<br />
E<br />
^^<br />
j<br />
!
iere<br />
35>i<br />
CAP. XLVI.<br />
„ ig§J OnfraBiii efl<br />
a KK« carione Ge<br />
'"'"*<br />
tium fubijcitur deftrudJio<br />
idolorum. a<br />
b 7<br />
rj& in nihilum abirc . Eft enim idem perpetuo Dcus<br />
vd fcntentia , vel natura immu-<br />
reiufque nunquam,<br />
tatur.<br />
d BeflijSt& iumenm.Benias n. & iumenta adorabant,&<br />
C A P. XLVI.<br />
• TSaturnus primum idolum Babyloniorum.<br />
inde ad alias Gentes translatum.in tanta ve<br />
nciationc habitum eli, vi etin potuerurit faluareporiantem .(. in vita prxfcnti , quia<br />
magis accelerant mortcm.<br />
9 ./tudiie mr domus /acot.i.fupplantatores vicioru & coti<br />
templatores diuinorum, qui per lacob & Ifrael fignanc.<br />
1 2 Cui afJimdaHis wr.Hic incrcpantur homines mali,qui<br />
non folum xquant hoiem mortalem Deo, fed 5t prxpo<br />
nunt magis timenres offenfam mali principis vcl praela-<br />
ti,quam offcnfam Dei: propter quod cis dicitur in perfo<br />
na Dci.Cw/ affi nilaftis. c[.d. in hocfeciftis peffime.<br />
I } Quiconfcrttt.\([i funt mediatores fimonije.vtper munera<br />
heant fibi fauorabile prxlatu,qui non fit nifi idolu<br />
ficut dicitur Z.ach. 1 1 .d. O paStor & iunlum retinqueris grege.<br />
I j Vjrtant illm , cxcufando fuos dcfcvl us ne dcponaac*<br />
Tom.-f. N -t
tiufiuiiit<br />
3P3 GIoforcl.&NicoIaiJeLyra 394<br />
^a Mmtntote ifiud . Quia vos . gcnui &<br />
v fq; ad fencftam<br />
A portaui. deferitc idola quas fcciftis,& ad vnius Dcicultumrcuertimini.<br />
ra mifcricordi? ci'.<br />
* Procopius.Prx<br />
B di(^a Babylonis vltionc<br />
llraelitas rccreat<br />
Deus, qui no<br />
odio fcd falutts amorc<br />
prouocatus :<br />
lium mcum llabir,ctomnisvoIuntasmcafiet.Vocans<br />
£t loan. FilieliitKjuitynouiffimahora tfi,<br />
i.I<br />
c Confilium. rcdimcndi mundum pcr fninm,quafi,con D<br />
filium raeum ftatumm nunc dico , vtcum videritiscfFc<br />
diim, fciatisnuilumcflcDcum nifiquifuturacogno-<br />
uit,&<br />
a 1T?T fe. f Pcdes habcm, fc non ambulabunr b fCuItor«.<br />
^ n<br />
t<br />
t roborate<br />
ficri pra:ccpit.<br />
f Vocans ab arirte,<br />
Aucm fecund5 Hebrxos<br />
Cyrum regc<br />
Pcrfarum,velDariri<br />
rcgcm Medoru,qui<br />
citiffime ab orientc<br />
aduolauerunt,&co<br />
traBabylonios volii<br />
b .//rfcor.intellcftum.quiquafi<br />
beftijc vixiftis.fimulacra<br />
vcncrantcs, vt furiou in ligna & lapides impingctcs.<br />
Inthl-rs. 4« Auguflinus.<br />
Rcditepreuaricato loco fuonon mducbitur . Scd&cum clamauerimadeu,<br />
rcsadcor,quoitis*<br />
a tA>"
I j<br />
!<br />
395<br />
S * Procopius Regnoperfonam tribuens,filia Babylo-<br />
I ISfarfam^ta"<br />
A nis & virginemrmagnitudine virium,taquamc|; ipfoeta<br />
tis flore tumidam & elatam , appellauit quam e fublimi<br />
dcfcenderc imperat. Nonnulli nlias Babylonis aut etiam<br />
niulieresvoluitintelligi,quasamoediscaptas,inferuitu-<br />
Ifaix Cap.XLVlI. S96<br />
'^- ,- 1 a tVtanciIIa,qiiianoneft fo. b f Dignitasregni. c irQuiaa Chaldaris condita.<br />
"^"k fixui^ife' * terrauion eft folii^m fili^ Chald?orum,quia ulrra non uo<br />
. , o j '•»• - a toelicjtajdeliciisatriiicnf.bicy^i pauloanteirgina.c 5^0c.)rtiiia:hL.ielt enimopuscaptiuorum.<br />
^ cabensmollis&tencra. ToIIemollm, &^molefannam<br />
" A monfl-riitnr<br />
Moraliter.Grego<br />
j<br />
tu nus-Defcen.&i. Hoc<br />
loco humana mes,<br />
"*<br />
virgo non incorru-<br />
I<br />
*<br />
a f DomiiiistuismaeJis& petlis vifloribus. b flVtmuliet videiris.<br />
Sed Chaldforum filia mollis & tcncra no vocatur, quia D<br />
mens prauis defidcrijs deditajhuiusf^culiiaborirelinquiturvt<br />
foris mundovelutancilla fcruiar,quia intus<br />
Deum nequaquam vt filia amat.-vnde & molam tollcrc<br />
& farinam molcre .<br />
perhibetur Mola in gyro ducitur,6c<br />
farina profcrtur.<br />
1<br />
2<br />
Vnaqu^queautem<br />
huius mundi adio<br />
Denudatturpitudinem mam,di{coopeiithum(;ium,re<br />
a LibidiBi viiloium. b 1 »'el vt tranfcas flumina eundo in captiuitaicra cTTygtiiu,Euti;t»'n,Chobar.<br />
iHoftibus.<br />
Uelatcrurajtranfiflumina^.Reuelabif^ignominia tua,&: ui<br />
a ^Mifeiiacajitiuitatis. b flEx te. T Vindicabo cnimpopulummeum quemopprerifti ,li cnim<br />
prxcepi vt affligeres.nontamen vtopprimctes omnino.<br />
• n<br />
pta(v«arbjtror)dici<br />
tur,fcd infoecunda.<br />
^ dcbitur<br />
opprobrium<br />
tuum. Vltionem capiam,& t non re 8<br />
""'""' "" ' "<br />
EtquiaBabylonco<br />
fufio interpretatur,<br />
rcftcinfeciida mes<br />
filia Babylonis vo-<br />
Bcatur, quasineoy<br />
ncquaquam bona<br />
opcragerminat (da<br />
nuUo ordinc rcftae<br />
ftct mihi homo .<br />
a ^A fetu.tutecaptiuiiatis. ^^Vox populi.f oft Ixx. annos dccjptiuitaicieJeuntis<br />
b f Hominum & angelorum.<br />
Rcdcmptor<br />
nofter dominus exerci-<br />
a<br />
l'!^!» fEft. b ^03 dicit Santliefto-ejquoniamegofaaftus.cf Ptstonfufionene videatis.<br />
tuum , nomcn illius fandus Ilrael . Sedct tace & intra in<br />
a TPra; contiillone lucem ferrenon fuftinens bTQuiacon(lr'iftaaCha!da;is. f Sicutante.<br />
tencbrls filia Chaldxorum ,,quia non uocaberis ultra<br />
a I^Aegyptioium, Afvii jium 5c alioium. TQii,ia. «ludios.<br />
vTt?"conip'onituO domina regndrum . Iratus iiim fuper populum mcum :<br />
3 molaeft,quedura<br />
4 multascurasconge<br />
5 rit,humanasmetes<br />
6 quafi in gyrum ver tplmtarape<br />
7 tit, atqueexfefarinas<br />
proijcit.quia fedudo<br />
corde femg<br />
minutiffimas co^ii<br />
tationcsgignit.No- ^ nonoccur<br />
nunquamveroqui<br />
is tibi 11 -;<br />
9 qetus alicuius mo- homo.<br />
10 menti creditur:<br />
po-<br />
11 fitus in qualibet<br />
" adionedenudatur. l""""*'<br />
Ij Denud. turpi. Inani<br />
14 quippe miniflratio ^<br />
15 ne operis turpido<br />
i6 denudatur,dum viis<br />
abiedaq; mcns<br />
quafi matre confufionc<br />
generatur. Sin autcmvirgononinfoecundadici- in adionisoftentatione cognofcitur ^qu^ quietaprius<br />
tur,fed corrupta,poftquam ftatum falutis perdidit, ad c6 magna putabatur.Humerum mens difcooperit,qfi opys<br />
fufionisfua: cumuluappellatur,qdfuir,de(cede; In alto fuumquod ignorabatur oftendit. Crusrcuelat, qiiqui-<br />
quippe humanusalusftat, qfi fupernis retributionib in- bufdam defiderioriS *"<br />
hiat-.Sed abhoc ftatu dcfcedit.cu turpitcrtvTft»<br />
paflib. lucris mundi inhiat,mani^c-<br />
fefe dcflue ftat.Flumina et tranfit:qii adiones huius feculi que qu
f manam<br />
t utegrt<br />
397<br />
A<br />
Glof. ord. &NicoIaI de Ly ra 398<br />
t fKte coinamiairi permiC. b f^fd.<br />
flageMwfs,<br />
c f Scillcet vt<br />
nnn vt oeadtrrs.<br />
Cotaminaui h^reditatem meam , ct dedi eos ^<br />
a TNjilmj niireit.ir«.<br />
infmanu tua.Non cis mifcricordias.<br />
poTuifti ^<br />
a TEtiatnqui iirf-randubac holjl. b 'Crudclit.15<br />
Super {enem aggraualli iugum tuu valde , & ^<br />
a 1 Suprtbia. , b fSertni.i fKn.ibo. ><br />
dixifti:Infcmpiternum crodomina. Non po j<br />
b tln prut^ccis. ^<br />
cuiiamus idueff«p<br />
fuifti h?*c ftipcr cor tuum, ncque recordata es<br />
tHeco|t»nttuiura. a fVenturimali «rldeo. bTPMdienda.<br />
c TDtlitijsatfluen» ,<br />
ttiM. nouiflimi t tui . Et nunc audi h? c dcUcata 6c^<br />
cNii niccue (.<br />
habitans cdnfidenter,qua: dicis in cOrde tuo:<br />
B<br />
t flUledicotG<br />
a fDoniiiuniiindi. b If^niregnet.<br />
cgo fum, &c non cft prxter mc amplius.Non<br />
lErgo.<br />
ftcrilitatc. Vcnient<br />
1 1<br />
a TSin* '"-' b ^(^iaSem-^r etitfluireenri e« •<br />
fedebo vidua,& ignorabo<br />
_ ^ . . > t-<br />
irructcCyro &Dario.<br />
Non.n. metuebar vt a<br />
Moedis & Perfis ( qui il-<br />
liuscoparationcnullius<br />
crat fortitudinis, & ipfi<br />
fubiedi^poflet fuperari.<br />
• •/ tibihazcduofubitoin<br />
a fi<br />
^Popu^^iruin. quafi iorum.<br />
dicuna, ttcriliras8cui 7<br />
°<br />
.-<br />
'Regis.<br />
duitas. t Vniuerfa vc- 9<br />
a T* m- At pro|hetispridirt.'.<br />
ncrunt fuper te , pio-<br />
a ^Non folum ptopierctedulitatein<br />
& fuperbiam tuam. b f Quia fcilicet lo roagis & in maleficijs tui»<br />
H corum confiliiseorSdit<br />
ptcr multitudmem t maieficorumtuorum,<br />
a tQl'ia meDiienics , te fempft regnaturam,<br />
duian ic fupcib.im ficitbant.<br />
8C proptcr duritiam incantatorum tuorum<br />
^ ^<br />
t rortuudioc.<br />
, fRegnandi.<br />
b rln confili» maleficorum •noium.<br />
vehcmeLcm . Et fiduciam habuifti in malicia<br />
tler.4#.e.<br />
a 1Q.ui cotrigat ea qua: facio.<br />
b lAtioliiinai;'. atufpires.<br />
tua,6^dixifti:Non eft qui uideat mctSapien J^<br />
a rDiuinntio, aiiifumafpeifti '. '<br />
TQuoci peius.<br />
rcbeiiare fe "^ ^^^ STrcicntia tua lixc t dcccpit<br />
'<br />
•<br />
a ^Domina mnndi.<br />
xifti in corde tuo: Egd fum,6cpraster<br />
me. Et di-<br />
b Tiefciesomnj.ExinCpc n I l^
39J<br />
CA^. XLVIir.<br />
'a \ Fditt hac .Confuem-<br />
/i j\ tudo cft vt quando<br />
•<br />
agiturdecarnahlfracljfjtn<br />
& fine nominis<br />
plicitcr<br />
adicdione lacob vel Ifracl<br />
dicatur , ficut in hoc loco ,<br />
vbi eos alloquitur, qui no-<br />
hiine tcnus lacob vel Ifra-<br />
clappellantur.<br />
b itde aquh luda. ludx facit<br />
mctioiiem , quia dcccm<br />
tribubus captiuatis, luda<br />
& Beniamin & Izuita: in<br />
tcrrapromiff.mancbat &<br />
,<br />
Ifai^ Cap.XLVlII.<br />
c A p. XLVIII.<br />
» Quid dicamiAc fi dicat.qui Bjby'oni przdixi<br />
recedeeft iinplcri; vosautem audiieaitcntiat<br />
quz fum di^urus.<br />
Vdite hxc dornus la—<br />
cob, qui vocamininomia<br />
TSolo. INonlscob.non llracl, quinonhabetis<br />
opus nominis.<br />
f luda 8c Beniainin & Lcui.<br />
35»^<br />
Trlora<br />
miraculaS.q u s feci D<br />
in medio eoru ex quo ab<br />
Acgypto cxicrut: & immincntc<br />
captiuitate a Nabuchodonofor.Nunc<br />
aQt antcquam<br />
captiucnturprjedi<br />
circorum Uberationem,(5c<br />
Chald.-Eorum vaftatione:<br />
b T.SeminCjcarnefcilicci nonfid'.<br />
»ir } o i b T 1 vnderepente.f.quaiventu-.<br />
ne llraci , & de luda ,<br />
aquis ra pr.Tdico, operatus fum.<br />
a^iNonin honoteindonvni/fdincnnfitmationemveftrimenaatij quiaidola ^ PrOCOoiuS Oftcndit<br />
adoratis.quorumabominaiionepracepiumeft, vtiureturprrnomeT (lomini. _ vyvwp uj .<br />
v^i.is.iiuij.<br />
cxims,quiiuratisinnomincdomini,6rDei ^<br />
fe ante non ad<br />
^f^mde<br />
,r 1 I •• ijjv.^a^^ oftcntationcmfedvtihtate<br />
Urael recordamini,non in ueritate neque futurapricdicere, partim<br />
lionice. a f Sicur iaftant. b ^A iTufalem lerofoliinitx. QUidcm Ut rCrUm CUetUm<br />
Rcgem dcluda habebant. d in iuftltia. Dc ciuitate enim fanda uocati y idoiisnon afcribant,par--<br />
. . - . .<br />
C tC DU Ijrael . Topulus hk .i »P.ot
3P7<br />
^a Vropternom? meu.<br />
A Sciliccr ne violarctur.<br />
/o«^f faciamfeci.<br />
f.fiirorem mcum<br />
nc clifpcrdcrcm rc,<br />
quiaadorafti vitu-<br />
Inm: &laudetnea. Vt<br />
mcf.laudarcs: injre<br />
«abotr.\ce,c raca.<br />
•Jf<br />
Itb. y. eoRcu Origcncs Igne<br />
ccirum. Dcus mundo lila<br />
turustft.non vtco<br />
quus aliquis, fcd vt<br />
bcncfiCUSCrga COS,<br />
t purgaui. quidolorcafficien<br />
di lunt&ignc indi<br />
f « amino<br />
ecnt,vndc (acrae ii-<br />
n tcra: trnciora qu?<br />
damcdicunt,vtcos<br />
tpropter me pertcrrefaciat, qui<br />
t fupia 4J.<br />
aiitfj. ncqueunt a<br />
*<br />
peccatisauerti, qd<br />
docctllaias,7'ro;)n*'<br />
uomen mtti oflendam<br />
ttbifurorcmmcum,&<br />
gloriofa mea inducam<br />
Juper te,ne te perdam.<br />
b Incamino pauper<br />
tatis. Purgando per<br />
paupertatcm, diuitiastuas<br />
dando ho<br />
Gloford.&NicoIaideLyra<br />
a fAmr. b c TCognouidi.<br />
TAi.udii.f.nt/:..., .,-<br />
l.iitiun<br />
"<br />
•'<br />
t, r j<br />
^^ nonobfcurefiiinili<br />
primus.&cgonouiIiimus.Manusquoqimcatundauitter cauit.cumvixiilcll:<br />
r a^lil.us bfCa.I.^s. cfCor..n,..e.<br />
ra,& dcxteramei niela eft uocabo<br />
cglos.Ego eos,& Itabut<br />
f Vt uicx patcant<br />
v.iont. . tCa:U vcl~<br />
-7-- «,':' ^'^^,^ ,,, „,„„,,.<br />
^^<br />
fimul . Confrrcframini 25 &mortuumfuiflc.<br />
26 adiecit. Et.n.ideui<br />
27 vitainitium & fi-<br />
28 nis ,<br />
omnes uos &c , auditc, quis<br />
de eis<br />
quia feipfum<br />
25» cxinaniuit ,vtiaiii<br />
formam acciperet.<br />
e Cvngrcgawini omncs vos Qiiid crgo gloriatur tcrra &: Ec<br />
cinis ignoransfragilitatcm<br />
iuam?<br />
^ .Annm-<br />
NICOLAVS DE L Y R A.<br />
I Qjix ncfcis. •'.«'/ fifci^«po/;M.<br />
2 Non ex tunc . /. ti^nge antequam cffcnt horam in qna faSa<br />
funtilU coiniHiHi.Cuius ratio fuhdirur.<br />
j Nc fortc dicas cccc>&c. per me vcl per idola tuitequam fie<br />
rent,ideo fubditur.<br />
Q 4 Neque au difti.flfc idolis tuis.<br />
5 Ncque cognoui. pf^eipy^^w,<br />
6 Nequeextunc, Scc.& (ubditur caufa.<br />
7 Scioenim,(Scc. r.lcro pronttatcm tuam adidololitriam.<br />
8 Et ScC.alias de ventre.t. de<br />
tranlgrcflbrem, defcrto in quo<br />
portabam te,'juaft mater puerum in ventre:ibi enim fabricauitpo<br />
pulus Ifracl vitulum confiatiUm, & adoranit hofiias immolando,<br />
Exo. ii. & ideo aliquafknt lUi popnlo celatavcl vehtavfquead<br />
horam euentus, ne expronitate eius ad idololatriam attnbuertt ido<br />
lis iflam pr^co^nitionem.<br />
lailcorG p». 9 Proptcr nomen meum. Hic remouetur quxdam obiedio.<br />
pulo ingrato quiapofjet aliquis<br />
dicere exquo Deus pr.efciiut maliciam & proni<br />
'^^"h '^V^ t^tem huius poputi,non debuit cis tot bonafcciffe:hoc remouet di-<br />
'"<br />
coatiJK.<br />
M/fticic.<br />
cenSffillanon fecit propter populumjfd propter nomenfuum, &<br />
hoc esi quod dtcitur: Proptcr nomen meum longe faciam. '<br />
i.fcci. tt lo quitur de prateiito per modum futuri. (icui frequenter<br />
fit.in prophttt s: Quia Umc penitus non tc deleui.vt feruarem promif<br />
fum meum ad .Abraham, Ijaac & lacob de confeniando fcmen eorumipropcer<br />
quod dicente domino M(iyft,Exo.jz.c.Ccrno qiwd<br />
populus iftc dur^ ccruicis fit,dimittc mc vt irafcatur fu<br />
rormcuscontra eos,& dclam cos.Mnyfes orauic dominum<br />
dicens :<br />
Q^iiefca t ira tua, & eflo placabilis fuper ncquitia<br />
populi tui . Rccordare Abraham, llaac, & Ifracl fcruorumtuorum<br />
quibusinrafli,&c.<br />
10 Etlaude mc
395><br />
a ^'trmncittuh h(es auteniico, vbi ifta litera indu-<br />
I<br />
Z<br />
i<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
400<br />
vocahis ncmen eius le- D<br />
futn.<br />
e Mipttne. Totam<br />
trinitatem breuiter<br />
plcne , & apcrte di-<br />
ftinguit.<br />
•!< PrOCOpius. EgO t profperabi<br />
cumpatre tuncade '"•<br />
ram,cumderebus<br />
a 9 iftisconfiliumagita<br />
10 rct.Iam vcro & me<br />
1 1 pater ipfe & fanfti-<br />
12 tatis eiufdcmfpiriij<br />
tus,adeaquje abip-<br />
14 fodccrcta funtexcry<br />
quenda, mittedum<br />
16 cenfuit.<br />
tj { Ego dominus. Qui<br />
i8 Ifracl futura ^mit-<br />
19 to. Redditcaufam<br />
20 quarceospriusaffii<br />
21 xcrit.<br />
22 g Et fuiffctqmft are-<br />
2 5 na Jcmeti. * Proco-<br />
14 pius.Perfcmeneos ^ in<br />
citur , diSli in perf^na Dci , ficut & prxcedens immediatk.f.J^on i<br />
principio in ahfcondito locutiisfum, & eodem mcdo quodfubditur<br />
in eodem contextu,C$ fub eodem vcrfu. Et nunc mifit me dominust<br />
401 Glof-ord.&NicoIai(IeLyra ^oi<br />
4 Tldtjn-FUioli<br />
^ inteUigc , qui non<br />
A ex fanguinibus, fcd<br />
ex Deo nati funt.Iu<br />
dxos cnim corpora<br />
liter propagari ctia<br />
fiprophcnxnonpa<br />
rnerint ^pagari co<br />
mci, quo»it«utti paitorio,drn«frr 8ic. af Arenx. bfSftnen. cTSetnptrcflnit<br />
VMi Iifaehtx, vclChriftijni.iunoiiien: A Chriilo enun omnMtili)<br />
Ap< rtoloriin' Chiftiani d'cuntiir.<br />
& ftirpsvtcri tuivtlapillicius.Non intcriilTct^&cnofuit<br />
«Tlfrarl bTO lud«i dc E»bylone(e mittente Cvro.velfidelesdemundo.<br />
fct attritum nomen eius a facie mca.Egrcdimini de Baby<br />
afSi non coipotc vcl incnte.<br />
br«ovenicniibusadUtcfani.b*Peimilit<br />
cTUiusChiiiti d«lAbluiion.s.<br />
UitalC aUtCm Baby b , ^. ^ eUs.nuicftp.-^vnonra,q.i.feciiv,r.qucv.,un,.<br />
lonisrcdcutib. hoc c xitcis:&<br />
fciditpctram,dC fluxeruntaquas. Noncltpax<br />
inrc implctumfuif aTii»:"
t<br />
, pxus.Intuere<br />
C A P. X L ! X.<br />
Ifak Cap.XLIX. 404<br />
rdit-t inful.t. Poft reliquiariim Ifrael vocationem<br />
&infidcliCi abicdionemJ(dequibus: ^onefipax<br />
mpijs dicitdominus ) fub infuiarum nominealloquitur<br />
in perfona filij ecdefias de Gentibus.<br />
b jlttenditepopuli. 4« Proco-<br />
vti de prafen-<br />
itibus ioquatur dominus,<br />
deqiie alio domino , pcr ea<br />
quae fequuntur , fuam ipfe<br />
Inatiuitatem & feruitutcm,<br />
csteraque ciufmodi expli-<br />
ait. Domi<br />
cans,dilputet,cum<br />
nus dc vitre vocauit me. de rte<br />
ro matris mex rccordatus efl no<br />
nunii mei.Habuit.n.ante iiicarnationis<br />
tcmpus, nominanaturcfuecogrua,<br />
De%<br />
vita,lumen,iap:6tia,virtus,<br />
I& fimilia, fcd Chriftus, &<br />
lefns & nobilcum Dcus,ad<br />
«aquaececonomiam lccu<br />
ta funt tempora, referutur<br />
vndcfunt& iWa.Etpan.sfi-<br />
lium & vocabis nomen lefum ,<br />
; cuius vt intcrprctationcm<br />
doccret, ipfeenim popuifi<br />
fuum a peccatis eorum libcrabit,adiunxit.Atnobifcum<br />
Deus ,ex naturx &<br />
ceconomiae ratione inditij<br />
cft, vtlefusafacultate& viribus.<br />
C Gladium acutum. T^a veui paccm mitterc,fedgladium,milos.f.a<br />
bonis feparans.<br />
* Procopius. Taquagladiuacutucflrcait.quidignosab<br />
ir.dignis lcparct.nam & ipfa euageli) ^mulgatio.gladius<br />
aduerfus diaboli tyrannide cxtititdeditnobis&ipfum<br />
fpiritus<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
C A P. X L I X.<br />
AVditcinfulai.H/c<br />
C A P. XLIX,./<br />
iTEcclcfiae fluflibus feculi vndique<br />
concuflz. \<br />
Vdite infiila:, di attendi- i<br />
a^Ab fxtremis tcrrac.<br />
tcpopuli delduge.<br />
Do- z<br />
i fVocabis nom.neiuslcium.<br />
minus ab vtero vocauit<br />
a^Aritequam nafccier.<br />
mc : de vtntrc matris t<br />
a» .^ei Gabriclcin dt.ens . Vocabisnomeneius lefum. btVt riiirim<br />
ons lui interficiat impium. «'Vetba oris roei.vnde:Gladiusfpiritus,<br />
quodellverbum Dei.<br />
mee recdrdatus cft nominis mei,& pofuit 6s<br />
f froteftione. a «rPotenrixaiuinitaris.<br />
meum quafigladiuacutu:in vmbramanus<br />
a^TAQomni inalo, vt vilitascarnistegereiur poientiadiuinitatis.<br />
vniic;Spiritu(ranausfMperueniet in te,8t virtus,8cc.<br />
b^^Supci aUas.ptophcta: eniin Scapoftoh fagittilunf:S3»itia potentisacufx. r<br />
fu? protexic me,& pofuit me ficutfagitta<br />
ele- 6<br />
airlncjrne. b^Vndcfnpn.Tues Deujabfconiiiius c1 Uiuinit.item. y<br />
da:in s<br />
pharctrafuaabfcoditmeV^^dixitmihi:<br />
a^ObcUicns vf^ucad moacm. b IDegcnerc ifiaclfccundumcaincin. ifiaclfccundumcaincm p<br />
CPatct in me mancns,ipfe - -<br />
facit opcta.<br />
» ;<br />
tT f'1<br />
r-<br />
fpiritus gladiu i.verbu Dci ,cuiusope darmonufraudcsD<br />
jPpellimus.Couenict&fanaisipfisoratio^indeqjeftqa<br />
fpiritu oris fui Anania & Saphira petru interfeciflelcgimus,quod<br />
Ezcchiaite Rabface cxercitu prccibus fudi^flc<br />
quod Paulumdcnique verbo oris fui Elymaoccjccafle.<br />
d<br />
">';c«i/a^n/w.-}:Procopius.<br />
-.^- ^- - r^^<br />
Eft veroapatre etiam fagit<br />
taelecla pofitus, vteos fe-<br />
riat qui fpcculis eius digni<br />
funt.quo morefe diledioncpeicufl^amanimacxiuir.<br />
idem nimirum in carne , g "nt..<br />
t.t.<br />
vtdignistantum cerncretur,<br />
aflumpfittanquam in<br />
pharetra reconditus.<br />
* «*<br />
Origcnes.Quam bonum<br />
^°^"'-'«"<br />
eft, hoc iaculo vulnerari. """<br />
Hac fagitta vulnerati fue-<br />
rutilliquiinterfc inuicera<br />
confcrebant. Vonnecorm-<br />
Jirnm ardens erat in ncbis^<br />
*Hilarius.InrelIigimus hac ^uc »4.<br />
fagittam vtilem efle adco- in PuLn?.<br />
figcnda noftra vitia.In poena<br />
confcientiffi malos configit<br />
hxc fagitta , in diledis E<br />
vitia,& pcccatavulnerat&<br />
fanat. Eftqucdeuaftascar-<br />
10 bo& purgans.deuaftatma<br />
ScruusmeusestuIIraci,quiamtegloriabor, n ios& pmgat bbnos.<br />
c Gloriabi.r. Quodnon iti 'oh.ir.a<br />
confequenter dejcribiturmodus.f.fecuda<br />
iiberationis facie per Chrijium, SciendH tamcn,quod aliqui<br />
dc^ores caihulici totH ijiud capitulim exponunt dt liberatione fa-<br />
daper Cyrum. Ud ijlud non vidctur veru,(]iiia populus dc Bjbytcne<br />
rediens nonfuit in tanta profperitate,quanta defcribitur hicumo<br />
fuit in muita anguHia,&pa'upertate,ficut didum esifup,^ 5.f .&<br />
tnpluriljusaltjs tocis.Vr.tterea ftc exponcntcs tr agis ludaiT^at quasi^<br />
tum ad hoc quam doHores Hebrxorum antiqui , oui aliquadida in<br />
..<br />
Ijoc c.referentadtempns Chrifii.f.iUud^Dcdi tc in luce Gcntiu,<br />
vt fisfalusmea vfq; ad cx remu terra, e?pcr confcqucs alia<br />
0 \iju£anmcluntur l)uicf(ntentia,conJequenter vtl amecedtier.Qubd<br />
uut itafit,patet ingl.magna fiiper Cfw.41 .c.vbi mouetur tatis qu^-<br />
Jiio dc Mefjia.-Voterit iie dici,Q> redemptur cts veneri{,fit leuans /j-<br />
8d[ \cies.i.acceptr,rpnfonarumfecundTimoditloquenii Hibraicii:& re<br />
gl j<br />
-<br />
j^ondetur ibi:.Abfit :ftd ots ccnfitentes ei cordc Cj ore & oprribus<br />
faluabit,ficut fcriptum esl ler.ijjj. In dicb.illis faluabitur la<br />
da & Ifracl,&c.
40^ GIof.ord.&NicoIaideLyra 406<br />
/f a Etegodixi Quafidicarquomodotcglorificamgma-<br />
A anam partcm ludarorum ad tc icnocarc non potuKHic<br />
autcm libcrfihominismonrtraturarbitrium. LX-icnim<br />
cft vocarc.noftrum crcdorc:ipfotamcaadiuuantc,vtm<br />
fli voluntatisprxmium conlcqucntur.<br />
* Procopius. Putat .. .,<br />
nonnulli,/>"A^"jaburaui<br />
ex prophctx a<br />
pcrfonadici, ibd^pricmagis<br />
adlalua<br />
torcm rcfcratur , q<br />
auditis Jupcriorib.<br />
ifta reponat. Enim<br />
vcropaterquomodoin<br />
mc glorifica-<br />
bcris.cum multis.p<br />
falutchominum la<br />
boiibusfublatis.ni-<br />
hilprofccerim,mul<br />
tisadhucininfidcli<br />
£ tatcpcrmancntibus<br />
6c ipfis ludxis.<br />
t Pjrum eO ^ k>jo i:iduium,&c.<br />
legcndum ci\ ludicabit patcr.vtrfi<br />
intcrrogiti- omnia fcccriin eis<br />
I"*- quae dcbui : Manife-<br />
Iohan.i7.a 7. , ':<br />
Ibidcm. '''"" ""'^^" '"'"" '"^ '<br />
•fdelertos If- nihus^quot rftmi/v.F.t<br />
rael n rcdu- alibi: Egoteglorifitia'<br />
CII<br />
Pfal.Jj».b.<br />
Dtuifij.<br />
ui("perivrram.<br />
C Opns rwum. AHj:<br />
Labor Si. dolor mc-<br />
us:qi!iaflcuitciiiitatcm.Etajt<br />
iiipfal.<br />
Qu^viitinjsi' li-''^uiifewtcfluxtaHobrai<br />
1<br />
^"^"^" ^ - •<br />
Et cyo dixi.In vacuiim laboraui fine caula,& vanc tortitu<br />
^Mofcndo<br />
b dinc<br />
ciim, pcndcnsincrucclongcafalutcmcavcrbalamcn- D<br />
tationum mcarum.<br />
d ni )v/;cafa. q.d.EgoIudxospcrdidi.fcdglorificatussu<br />
in Gctib. vnde':i>dtire/i nnhi vmms ooteilas iucalo iS t" lerra.<br />
* Procopius. Magnum rc ^<br />
Van:m eJi.Lxx.magnum. eft.<br />
vcraopuscxtititcu i<br />
bfritiendo. c^QMiianon profu]tei«. _ ad fcruitUtCm fot-<br />
c mcam confumpfi .<br />
Ergo ludicium meum cu domi- 3<br />
alQu.odfec.ci». ^loiam. tnelvu...lc. tii.o U.l,cct Lonsucrcnti i.imacuum UWaui. 4<br />
no &:opus mcum cumDeonico.Etnunchxcdicitclomi<br />
matuscirctfilias,ad<br />
humanx natur.tfa<br />
lutcm, quain condi<br />
dit, lcrui formam<br />
anumerc.Atqucin- j<br />
dceftqaod glorifi-<br />
*<br />
- -<br />
ne «n.rr matns.nc* D£mm.uses lu.<br />
Jltij,! vtao»...mMur,remu.^ppel-itmvn,ie:<br />
b f 1« liicm. 1 1 EHintcm def^rto crcatorcidola colcntcm vndc:<br />
Non vrni .•ili ad oucs iiu« pcneiun- domiis Unc'<br />
/^t .<br />
1 t, w f)<br />
nus formans mc cx vccro feruum fibi , vt reducam lacdb 6 cfle fe vqualc Deo.<br />
'<br />
.T .,.n «in.ni.a.cfi.in 7 C ytoomuiat n/ii^ha<br />
im 8<br />
ad eumA ifracl non congrcgabitur. Etgloiihcatuslu<br />
, ^fS c .um ii rininrm. I>f 1" i-l ''tcilione.<br />
m oculis domini , & Dcus meus fadus eft fortiiudo mca<br />
ab.caiorc nic, bf<br />
t\ Cc.nColjiido,!iii>ri pov>uli Lxx.Magnumetl tibi.vt lotc.s Oum, 6cNazarios<br />
puermcus.<br />
c^Tibi,<br />
d f A morteanimx.<br />
Etdixit:<br />
t Parum clbvtfis mihi feruus ad fufcitandas trib1<br />
Od« vicio luo coti..c.unt. cf Dcf,.cai..e, 1 Ad fidem. d «;Et ideo T .To illis.<br />
"i^—<br />
bus lacob,&1fcccs IfiaclconucitcndaiJtDcditein lucem<br />
f .M.T :Ui.l<br />
j,,o llnia lE.iJin If Vt Crntesilluo .natas a I tidr.ii ilducas.<br />
ad excremum cerras.Hxc<br />
Gcntium.vtfis falus mea vf.]ue<br />
^r,,„ ,l=dclium. ISarfHticans. »fChriftum.<br />
dicitdominus redemptorlfraclfanaus eius, ad contem<br />
9<br />
lO<br />
II<br />
catur,tanq rapini<br />
minime arbirratus.<br />
cius.qiiosquoiidic<br />
lad.ti in Synagogis<br />
maledicunt : qaia<br />
proptereos rcgnu,^<br />
locum,i5cGcntcm<br />
amifcrunt.<br />
1 2 f /^^^?tf .Prophcta ad<br />
I { filifi. '{egfs VI. te vc- '<br />
14 nicieadiudiciu.Ilc<br />
15 gcs.fapoftoli&aiij<br />
16 qui cum domino<br />
17 iudicabant.<br />
'^^'^'-•-''"^^'^'^c::.^.tanqu,m:.^:'!:d;;r^r''''"7*' i« ^: p.ocopius.Ado-<br />
' -<br />
-dabominatamGcntem.adfcruiim «9 rabuntomne.stuiu<br />
ptibilemanimim, a<br />
.rram,»<br />
>^v k..„h,„„„mn>„m ^o dacmum prxcipac, r '<br />
ci qui.iuni cor .n nisnu Dei. b^lnnonoteni tuu.n. r . .<br />
1 t;io _ o.iii.a'.oi..-..i;uimimr''-ido,Scf..luicmGentmm. cTPcclefix. 21 CUni VCnCrit m pa-<br />
domiiiorum.Rcc;esvidcbunc&:confurgentprincipc.s, &: 22 trisdexctia cumjnx<br />
gclisfuis.<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
H t C^O di.\i. t-Ui; tdjajutmcr ^omtur jaluus opcratio, 6" primb<br />
rifp iiu iudxorTultCHndo rffped.t Ge.,tili!
47 Ifak Cap.XLIlI. 418<br />
f<br />
£<br />
h<br />
le e-<br />
c t.<br />
2,lntcrnoorepla<br />
ctti. Paflionis,<br />
refuiredionis<br />
inquoplacuit a<br />
Dcorediniere<br />
gcnus humanum.<br />
-jc Procopius.<br />
Fuerat enim<br />
antemijdicoflrudione<br />
pre<br />
cognituChri-<br />
itiniyfterium,<br />
Idhisemicuit<br />
temporibus, g b<br />
busprspotcntiplacuit.Itaqueicarnationis<br />
tepus diei<br />
nomine figni- c<br />
ficatjVtPauF:<br />
Ecce nunc lepus<br />
acceptabU: ^ccce<br />
aunc dtesfulutis.<br />
b Supervias pi<br />
jcentur,&c.<br />
* Eufcbius.<br />
vetcri lcgecau<br />
tum crat , ne<br />
. in<br />
J^Te ffum venettt in gloria parr;-! cum angelis. bTPatrem. .<br />
5;randumlfrael 2<br />
afln ralutemmuDdi. blfatetad fihum. c^Gratia: dc quo:Ecc? nu^c tcinpM^ acceptJbilcecce nuncdi.fa. 3<br />
d^:c ntem. latcr clarrrica h ium tuum,vt fitius luus ^<br />
cla.te.&c.<br />
&:adorabuntpropterdominum,quiafideIiseft:<br />
quielegitce. H^cdicitdominusilntemporcplacito exaudiui te,& "^<br />
afHuaij.)a^ btlncruce. cTDiccntisiQuaiemede.e.<br />
,<br />
dlMortelupeiata. ^A mortc fupcrata.<br />
, cT-lmic n* Sc charitatis.<br />
^"<br />
, ^<br />
die falutis auxiliatus (um tui.Et leruaui te,& d:di te in fcedus po<br />
casqu^rcrum<br />
7 pra^claregefta<br />
8<br />
,. ^^ , b „ rt- I 1 c ,. , ^' A , V gloria,dumjn<br />
puli,vt lulcitares terram,& poilideres hxrcditates vt di-<br />
diflipata.s,<br />
af Fervariose.rores. b«iFuniculis pcccato um:Funijus enim peccatorum fiioru;n quiliiucconitringiiur.<br />
cTln''dcli[atis& ignorantijr,iiuilucem vidcre nonp >i'rant. dT"'"inin'mini.<br />
ceres his qui vind:i funt^exite : &: Iiis qui in tcnebris, + rcuelaiiiini.<br />
aTEt fii. bTConuerfi lumen Chrilli afpicientes.f Ooftrinas apoftolorum & prophetarum. b1 Dominus<br />
P''cit,& hil roihi deetit.&c. c<<br />
ji<br />
Apercis lciipturis. dlErit ef Pafti ante. f THanem vctbi.<br />
Supervidspafcenti.ir,&inomnibustpIanispaTcuaeorum. Non ^^ di cardinibns<br />
aTAquani fapieniiac,<br />
bTAdueifafeculinonnocebum-Fcrdiem fol ron 'i-t te,neque luna pernoflem.<br />
cTChrillus in<br />
fa/»«w«r»<br />
dicitur:Etdi.Sion.idelifiUi qui fueranthabitatores ^ion.<br />
•<br />
-jc Dereli-<br />
ip Et omnibus planis. Ideft,fandoru exemplis quas de pla«<br />
no ctiam a fimplicibuscapiuntur.<br />
20 P-«fw.Idcft,refcdlio mentis .<br />
2 1 Von ejuricnt,&c. fcilicet illi qui perdudi fuerint ad c$<br />
ligaudia.<br />
25 Et ponam omnesmontesin viam. Idcftjimpcdimcnta prae<br />
dicationis aufcram,na & praelati qui ratione fl atus mon<br />
tespodimtdicijdantproficcrevalcntibusautoriiatepr^<br />
dicadi m omnibuspartibus fux dioccfis. Idcofubditur.<br />
24 Ecce ijii de longe vcnient. & quonia cx tali profcttu laudanduscft<br />
Dcus.Sequitur.<br />
2(5 z.a«ci
Apoc XI.<br />
1 Iftx obliui<br />
kto-Mt.<br />
iligabit.<br />
4'?<br />
,^Iudci,&nortri<br />
A ludaizatcs, fin<br />
gunt dclccnde<br />
rcdcc(x:lo ornatafmApocalyplim<br />
loa.<br />
Scicndum aut<br />
quiacongrcga<br />
tio landorum<br />
in captiuitate<br />
Babilonis.hoc<br />
dicit : Dtreliqui<br />
tne do,<br />
a Eccein ntanibiis,&c.Exhocdircimusleru-<br />
falem inrcgio<br />
nc Palcflinx<br />
noncflequ?re<br />
da: qua:totius<br />
prouincix deterrima^&faxofis<br />
motibus<br />
« cxafpcrata penuriam<br />
fon-<br />
"^m P-^j^^-<br />
1 cffugabunlux.<br />
b StruBores.<br />
Apoftoli & a-<br />
lij : Culpa luda:orum,idcft,<br />
t appropin- Scribarum, &<br />
qua.vadc vi- pi^arifxoru de<br />
uapropter ftruftacs,pr2dicatione<br />
quo<br />
runda ludxo-<br />
•f lcuo ^<br />
rum.i.apofloloru tam de lu<br />
Glorord.& Nicola i de Ly ra 4 io<br />
cflamdiu.<br />
dfSfd.<br />
Sidmdcrcliquit va^ dominus,& dommus oblitus eft mei.Nuiiquid i<br />
obiiuifci potell mulicr inhntem fuum, vt non mifcrcatur hlio vtc j<br />
alNon. bframen. lQu.fi:Plus,l.qu,d d,cm. cf I^un.ia „,cn,is v.ncen. m.a n.tu.x. dtC.e.ior.<br />
rfCrcatui» fSrnipeiTsnftorunianimasinmediocordeiei,ncBO. ^. r^^oin<br />
ri fu'!? tEt sf illa dblita tamen non obliuifcar tui. Ecce m<br />
lllUi. ^<br />
li-<br />
fuerit^^-o<br />
__....,:„ .^K.u.f,„,„„videam»(meraoremie,r.etca,bMrai.»<br />
acLx.^urei manus mc« de,u,.M muios tuos."' b, Vt " ""'""'*<br />
"<br />
fem.er<br />
^^^"^-'^."'^^'^^Z^lir<br />
fu, ic mumunt.<br />
c.Pama.ch» & ~7,ldcft,dilpoiui tc claudcre clau<br />
luravirtutum,<br />
6 yent'<br />
yiriute humana,f d diuma.<br />
z \ Manum meam. in cperibus miraculofls,quibus vifis Centi<br />
les conuenebantur.<br />
22 Etzdpo.c\z\.Ciz.mcum.ldcfl,ftgnum Crucis.<br />
* Et<br />
6 yeneruntflru£ior( stui. \dcMo€tOXCs(z.Cxi.<br />
7 I>e/?>-«eRta /c idcft herctici.<br />
8 .Ate exibunt. A facris dodoribusconfutati. Promitti<br />
ctiam ei multiplicationcm tidelium, & bonorum Ipi"<br />
tualium,cum dicitur.<br />
5) Leiia in cinuitu oculos tuos & vidr:cmnes ifU,&c.<br />
F.t hO(<br />
modo literaliter expofui vfque ad fincm huius capitnli<br />
Necoccurrjt mihi aliaipintualiscxpofitio conucnicn<br />
tior hic poncnda,nec eadem ratione in refiduo libri hu<br />
ius quod fimili modo literalitcr cxpofui,fcilicet dc Chr<br />
fto & ecdcfi» proceffu.<br />
t wo^-<br />
'
|42l<br />
J qui & Efdras , non habiic-<br />
A runr prophetas , qui cos in<br />
lc"emitrircnt,v(quead loa<br />
ncm Baptiftam.<br />
a ioiir:x. Ideni,reci magis<br />
affcftuose. Vnde:^i/«'r re-<br />
1<br />
^/'.iZ.CcQiix.fcilicetqiioridieChriliiparuulosnutrit<br />
& ad perfeii^am statem du<br />
cit.<br />
* Procopius. Sumnium<br />
forc fidchbus honorem de<br />
nionftrar,quod eorum nutrinos<br />
regcs, & reginas nutrices<br />
forc fignificat. imo,<br />
& ipfagentium impcria.de<br />
nicfisin pauperes nutritio<br />
tutnnK)re,difiributis,eccle<br />
fiifubferuitura.Ahas autS<br />
&ipfavehemens follicitudo,nutritijsgloriamconci-<br />
liat,qui genuflexo ineccle-<br />
fiaterrx frontcm alhdurH ,•<br />
pulucrem iplum<br />
vtita di<br />
cam,propter fidem dehnge<br />
nrcgeflientcs.<br />
b ^dnrabnnf.Vencributur<br />
fcamdum iliud: yldor.thunt<br />
fcabeU.-mpedunteius , in quo<br />
pcdc maicflas indicatur.<br />
c Vuluerem pcdum tuorum.<br />
Omncm.f.terrcnitatemver<br />
bo& exemplo mundabut,<br />
l^ fccundum quod didii cft :<br />
I<br />
Qjtodctinque folucns fAter ter^a<br />
lo^ eriifolittHmXfe. vndc. Excu-<br />
titt puluerem pedhm vefirorm.<br />
" Profper. Profternentfe<br />
P: adpedestuos, oecch^fia. &<br />
pedum tuoru puluerem lin<br />
^<br />
Ifaias Cap. XLIX.<br />
'«^Filium. f In vexillo crucls. b^Crucem. fQ^am sdmiribiieeft nomen<br />
tuum in vniuetla lerra. c^rTunc. lO primitiMaecclefia. df Apoftoliad<br />
fidcm.vel angeli po'* 'iiorte;-! ad tequiem.<br />
meum . et affcrtnt fi-<br />
los exakabo f %num<br />
a^Filiuli meijquos it.p. bfVeiboSc opetc. clFoeiiiinas vel animas.<br />
fjVrHe: Lac vobs potum dedi,non efcain.<br />
lids (uos in vlnis, & filia's tuas fup humcros<br />
afApoitol'. b '. Quotuin corinmanu Dei.-vnde Abiahidicitur. K.exad<br />
D^^um luum nobiscs c^^In l-fte veibi.<br />
portabunt.Ecerunt regcs nutricij tui,& rcgi<br />
al^Si. ;>lice«. 1 Aliasdimidb.<br />
nsnutricestu^. Vultuinterrademifloaclo-<br />
• a «lO rrimitiuaccclefiaincapitetuo.quiell Chiiftus.<br />
c rabunt tc,& puluercm pedum tuorii lingcr.<br />
a«lffr hicomnia. t-fNonalius. ccTriniias. dfSuptr n:elciiii'-t.<br />
Etfcics c[uia egodominus,fupcr quo no co- ^<br />
»lniudi-io. ^fidrl i. a^Pei quemlibetfanftmuni. _<br />
fundenturfiis ainutuscufto atrium fuum, in pa funl omnia gua:<br />
pofli bCHimanum gcnii». d Idem. df Mundas in mali»np pofitus eft.<br />
letur a fdrti prieda , auc T quod captu fucrit a<br />
'* C^>i auJet dicerr: Hxc*itnnia dr.b;^ t.bi fi pro a mc.<br />
. robullo, faluum efle potcrit ? Quia ha:c dicit<br />
afHuaianum gcnus capiiuam duxit capiiiiitaiem.<br />
dominus :<br />
gcntjideft, bafiabunt pedcs<br />
principum ecdefi2humiles,cum pctcnt baptifma.<br />
d iluti hxc diat dommis. Rcfpondet qu^eftioni, quia hatc,<br />
fcilicet in aduentu fuo compieantur.<br />
e Caimbui (uis. Non alicnamortc,(ed propria,vt qui car-<br />
;SIICOLAVS DE LYRA.<br />
1 Et affcrent fil ios • fuos Q^na<br />
b f Diabolo.<br />
cfPerfilium.<br />
Equidem & captiuitas aforti tol- 7<br />
a «rniaboio. bf Per fangainem filii.<br />
lctur, & quod ablatufuerit ardbuflo falua-<br />
«f Daemonci , vel Geoies, vel ludzos. bf Iniufte. c tEt in piaifenii &<br />
in dieiudicij.<br />
bif.Eds vero ^iudicaucrut te, cgo iudicabo,<br />
afinfide. b^ A moiteztcina. cf In przlenti.Sc in futuio. g<br />
d<br />
tuoscJrnibusfuis, &quafimuftofanguinc " Qi" licetpropterfuperbij<br />
afSc. iTunc. bTCiizvii^bltfalutareDei. fuam 3 domocOelefti fit dc<br />
fuo incbriabutur. Et fciet omnis caro ^a ego<br />
^f'^."^ » ^" tamen nifi vice-<br />
aitlnfanguincfil.i. bfQiji luftalus fum cum lacob.TClfoititudims U- TIS lllum , nOU intrabisill<br />
cobauxiliatotfui:»t inpaftioneluperatus.benediceteiciucifigentibus. Ij domumfOrtlS Ncaue vinr.iter<br />
ignolcei)lis,&c. i • ,- i o n.<br />
dfis faluas tc,6^redcmptdr tuus fortis lacob. ^J<br />
je & prolcm fuam cjferebant<br />
apofiolisalt)sjcjuedijcipulis,vtfierentfiltfeccUfi4perfufceptionem<br />
facramcnti baptifmatis .<br />
2<br />
Etcruntr^esnutricijtui. Hocpatet impletuminmultis<br />
regibus ^ reginny qui fidem catboUcam fufcipienus pafcebaiit pau<br />
feresfidiks.<br />
3 VuJtu in terra dcmiftb,&c. Idefl habebunt te in maxima<br />
nuereniia,e}UQdpatei mpletum tcmpore Confiantini & aliorum rt<br />
gum Chnliianorum.<br />
4 Et fcics,quia ego do, Ver experientiam tanti bom.<br />
5 Super quo non. i^iafinaliterconfequuntnr expecl>^ta,<br />
^ Nunquid tol. W-c nmouet obie£iione:(ju£ pof^et fieri: Etpri<br />
moponit ea d
Glof. ord. &Nicolai de Ly ra 424<br />
C A P. L.<br />
'^jlecikit d(minus:Quh (jl.Vo^ vocationcm G5<br />
tium.poft captionem fortis,cuius prxda diuifacft<br />
Apoftolis ,loquitur ad populum lu-<br />
__ _ dxorum fupcr Sion qux lupcrius<br />
Sup.^p.d w doininui,&c<br />
liquit<br />
Li.tf. inLeui<br />
^'jfichius.Synagogarcpa<br />
ticum.<br />
diata cft a Deo luo taquaro<br />
a viro ci<br />
fuo.ijui per clcftio<br />
ncm vir fa£lus fucrat ,fcd<br />
Rom. 7.C.<br />
Ioin.t. d<br />
Jloffl.ff.d<br />
ap.8.<br />
quiaponcaculpabilcmrcpcrit,<br />
proptcrca camrcpudiauit.Olcc<br />
2. luditate matr?<br />
yeiiram, ii^dicate quia ipfa non<br />
rxor mea,& ego non vir eius.<br />
b Vendidi. Ego autem camalis<br />
fwn venundatus fub prccato.Qui<br />
facit peccatu jcruus peccati eft.<br />
Vndc.2«(,o» regnet peccatum in<br />
forpore veflro.<br />
* Ambrofius.Vcnditur,<br />
Lib.deTobi» qui obligatus focncratori<br />
fucrit,& vcnditurnonvno<br />
prctio, fcdquotidiano, &<br />
•D tali qui domino animam<br />
*^<br />
vcndit,non vcndit «rc, fcd<br />
ait: Dere-<br />
culpa & pcccato.<br />
|.<br />
8 rixvcditionis,qafc.f.focnc<br />
Hom.,r.in Origcncs.Diabolifctui<br />
urigencs.uiaDouierui noncratvir:vocaui,&noneratquiaudiret. |<br />
Exod. nQt peccatorcs, & vidc qui<br />
pccunia SeSsTn,rhoS eos cmat,homici a tNunquidabbrcuiata.S^pamulafafta cft Dccuniaeosemat.nomici<br />
^ ^i^^M^^^<br />
TABabvion„s.<br />
^ ^p„,„.... b^,,d.,bojoficuthbcrau.abAegypro. camcfleqdapeccatisnon 1,<br />
manus mea,vt no rcdimere: auc non<br />
po/Iim defiflcret.fcuicbat .n.in ma<br />
iiabi ff.1 dio,adultcrio,furto,hzcn.<br />
diaboli cftpccunia , fccifti<br />
adulterium , diaboli pccuniam<br />
fufccpifti, in eocnira<br />
cft diaboli imago & fupcrtfiluandum.<br />
icriptio. rcdcmpti vero fu-<br />
musChrifli fanguinc.<br />
, . C Quia rei
42 y IfaiseCap.L ^16<br />
'^ Qiiamtiis poflint<br />
haec rcferri ad Ifa-<br />
iam.proprieramen<br />
refmintur adChri<br />
fuo<br />
\i,aftiim.q.d.Qaiolim<br />
nl.H taliaoperatiisrum,<br />
.1 & modofimiliao-<br />
*1"''<br />
perari podum, non<br />
e(t I potcntia immi-<br />
i<br />
nuta.<br />
; b Corpusmeuip, &c.<br />
it Auguft.Perpcn<br />
»»]'• deinter h2C,qui^<br />
nobis talcm pccuniamdcdir,hoce(!,<br />
m<br />
ciiiiflagcllapertulit<br />
alapas , qui fel bi-<br />
°<br />
bit,quifangnincm<br />
pro nobis cfFudit,<br />
& vitam qualem d<br />
nobisfit vfuraexa-<br />
iturus,in padionc<br />
.n. domini ifta pro<br />
eft .<br />
pheria copleta<br />
Corpus ntfum dtdipercutitntibns.<br />
tTttft. fHomini. t*TSciIIfef. ccSei-ntiain 5cf:>pienti.im.<br />
mm comm . Dominus dedit mihi linguam cruditam^vt<br />
:i f Humanum ((enuj. bf In peccatuinan moi-.em TAIias :lanuir<br />
qui om fcbriunt cxdiuerfitate humorum diuerfa fupplicia fcn<br />
I niat>,(t'<<br />
f.i.qui timoratuseftin rcligioncDci.Dchocti- ticntcs.Sicpcccatoribusdiuafapeccatimateriaplusvcl<br />
. Ambulace in lumine ignis ueftrijSi in flammis quas<br />
I inorefcriptumcft.r/»jor(ior»»w/«pemownw.Et,fn»r/«w/f«f mihivoUntatcm & conliantia<br />
fatiendi.<br />
1 j Et idco non fum confufus. Q^ia per paffionem fuam tran<br />
ftit ad
-HadleiaiB<br />
i.Cor.ioj.<br />
Diolfio<br />
427 Gloford,& Nicolal de Ly ra 428<br />
a In delcribus dor.<br />
ncc bc-<br />
. ;»?>">. Quia<br />
ncficijs,ncctormc-<br />
tl5<br />
,^rcc«n.». • frcccando.<br />
kfFotcntii. efChrifti. d<br />
^<br />
TMalum^iffliAio.<br />
fucccdiftis. t Dc manu mca fadum cll hocvobis. In<br />
a f Vift anon» & capiiuititis ,»el infttni.<br />
doloribus dormictis.<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
&ftcfuitja8i*m perexercitum ^omanorum . Et quiafu£ium eil<br />
boc fecHndum ordinem duunjt iuHitia, fuhditur.<br />
I Dc manu mca faftum cft hoc vobis,in doloribus dor<br />
CAP. LL<br />
raV fequiminiq.<br />
a ^ttendite a<br />
ad pe. Chriftum de<br />
>^a(l ydite me qui<br />
qua. Tetra autem erat<br />
Chtifius: vndccxci.<br />
cft.aChriftoChri-<br />
flianidifti.<br />
4e Hicronymus. b<br />
j. Hocconfidcratcy<br />
cumAbraham cffct<br />
ccntum annorum ,<br />
& ftcrilcm habcrct<br />
vxorcm.muhiplica<br />
uerim filios eius<br />
mictis.<br />
C A P.<br />
tlsDeifiUumfufci- D<br />
pere voluerunt, vn<br />
dc . Ite malediiii in<br />
ignem xternum. Mitt<br />
mictis.». moriemim . Xun(}uam.n.populus ludaicus tot & tantot<br />
dotoresfufimuityficutinobfidione&denruaionelerufalem per<br />
Titum,vt paut per lofephum libro de ludaico bello,& alios Hiflo<br />
riograpbos illis temporibus vicinos.<br />
quafiftcUascacU. Si<br />
crgodcvnohomine<br />
tanta populoru<br />
nata funt miUia,<br />
quid mihi tiplicaui<br />
grande<br />
cftvtinftauremrui<br />
nas Sion,& dcferta c<br />
eum . Confolabitur ergo dommus Sion,6Ccon- iHj multitudo.<br />
follbimromncsruinJ(seius.Etponc*tdefcrtumciusquafi P^ ^o^y^.^on quj<br />
dcIicias,8^olitudinem cius quafi hortum dommi . Gau- fo Oei , tantum dc<br />
^ nro bencficiis Dci.<br />
^gj ^^^ , gaudiU &<br />
cius mutem in pa-<br />
. «Chiinum vau^m multarum Gentium. b<br />
LI.<br />
tquafi.qui» »Iii nolunt.TO» faltem ApoftolIrAdd . fCorde<br />
ilii» dotmientibu» in doloie.tPet fi«lem.Tln:iifamini.<br />
a cChriftum.<br />
Vditemequifcquiminiquodt iuM<br />
a i Apofloloj,^ ApoflolicM Tiiosfignittai. b Non terrcni<br />
•Je Procoplus.Erat<br />
doccntc Pau-<br />
f>etra o Chriftus ipfc,cui<br />
mortcm obeunti<br />
manus &pcdcsda<br />
uis efle transfoftos<br />
cft,& qu? ritis dommum . Attcnditc a fcriptura teft atur .<br />
ttAhiaham fidefirmnm. b^Naii.<br />
ad petram<br />
vndc cxciii eftis , 6c^ad catfSanm.<br />
bf Lcgegeneiandi<br />
^<br />
uemam laci dc cftis . At- i<br />
qua prsECifi<br />
TEcUcl.am 9"« «"'1"-<br />
P'^"»<br />
tcnditc ad Abraham patrcm veftrum, 6cad Saram qu? pc 4<br />
^<br />
pcritvos.Quiavnumvocauieum,&;.bencdixicij&muI- ^<br />
Significatur ite pcr<br />
fouea latus ipfum<br />
haftxmucronevul<br />
neratum. Pcrhjcc<br />
enimpartafaluscft<br />
ipfaqucctiam ecclc<br />
(]£ conftitutaplcni<br />
a TSolum.Eii deiciratua Sc dccog. tua. b llnopc^ibuj fuis.<br />
J ««. v.uilllliuid piCJll<br />
tudo , non aliter<br />
aTlnfubluHfia&filii». b TQi»afi.Qui oUm Abraham multiplicaui,8t confolatui c tEcclcf.a».<br />
fum:ccclcnamquoquc«cnM.Uipl.catc&coalolaripoffum.<br />
7<br />
g<br />
quam CX Abtaha-<br />
mO & Sata infinita -<br />
dium & Ixtitia inuenictur m ca , graaarum aCtio & vox ixtitja & confeflio<br />
• iDci. b^Etgodiligcniet. eTApoftoli. Taentes,vclieliqui«Ifrtel.»ndcL«amini<br />
radisu voluptatis.<br />
Gentes & VOX laudis , Vt ffl<br />
i » e.<br />
raUlSU VOlUpidllS.<br />
cum ple.eim.&c. d TFideles.<br />
! f A T<br />
^<br />
**•<br />
pJoirXffionS liadis.AttcWadmcpo>ulcmcus,8rttr,busmcamc \l J",SXSeSSntcr ['<br />
Cl PrOpler fOlUOne<br />
, ^E„,„geUi. b n)ccrerum,fcilicc.,T< UJx.s cic^cte Pnlcnt.bus,Gcn.cs ,d «dcm<br />
yoccmut. iUEitCr mcditCnt tc<br />
latens Chr.fti . Dc<br />
'<br />
^^^^^^ ^ q^j^ ^h i mc cxict,& ludicmm mcum m luccm<br />
J<br />
qua praCClU CmS ,<br />
^ J 'SLS ,^!<br />
AnPllftin Oui«<br />
„fopui„bt.<br />
1 Audite me c\\3\.Vr'mumfacitdupUciter,fexemploy(i ver<br />
bo. Sccundum ibi:jittendite ad me . Circa primumfciendum,quod<br />
.AbrahifaHa fuii promifiio de obtentis tcrr£Chanaan,Cen,i$.&<br />
tamen ifia promilfio nonfuit impleta tuncfed pofl quadringentos<br />
annos,vt habetur ibiiem:tamenfinaUterfuit implcta propter fide<br />
.Abrahce & Sar£,qu4 eiufdcm jidei fuit. Et hoc concluditur,^ dila<br />
tio aduentus Cbriflt non itbuit 'udtis diffidentiam inducere[, Trimo<br />
igitur<br />
circa hoc<br />
ponitur exempium:ciim dicitur:<br />
2 Attcndi.ad pci. ad .Abraham, & Saram,vt exponiturpofica,cum<br />
dicitur,<br />
3 Attcn -ad Abraham patrem. Et votatwr ,Ahrahampetra<br />
fropter fidei fii mttatcm,<br />
4 Quii \numi.folumfineprole.<br />
5 Et bcne.ei. Conferendo ei bona temporaUa, & fpirituaUa.<br />
6 Et multiplicaui eum./n multitudinem populoru per Ifaac,<br />
Ifmaeltm & aUos fiUos eius,Confequenter concluditur intentum.f,<br />
dc conjolationepopuU per Chrtflum^cum iicitur.<br />
7 Confolabitur ergo.i. eccleftam,qu£ vocatur Sion,eb q, ibi<br />
incaptt. i/t aii^um r(l,fupra i.c. & ih pluribus alijslocii.<br />
8 Et Conlolabitur. £.t ditierCts errorib.orta in populo ludforu<br />
ex muU dodnna doHorum ,quos mouit Chrifius perfuam dotlri-<br />
namp eptcr (^idiiit Saluator de eis Mat,ij.b.Cxci funt,& dtt<br />
ccs cajcorum.<br />
9 Et ponet dcfcrtum eius quafi<br />
delidas. Quialudfs<br />
bonis fpirituaUbus erat deferta : fedperChriftum fuit adimpUta<br />
potiffime per infufionem Spirituffandt fuper credentes infigno vifi<br />
biit ^ff. i.&inpluribus alijs locis.<br />
xo Gaudium , & Isctitia . QuiaSpirituffanaorepkliloqnc-<br />
bantur magnalia Dei ,'ltanter,maaifefle,& conflanter.<br />
1 1 Attendite . Hic confcquenter remouetur dilium impcdimen<br />
tum veibv,& primb rcmouetur impeiimentm,(ecundb confirma-<br />
in hoc<br />
tur didum ibi.LcuitX , f{emouetur autem impedimentum<br />
5, afferitur aduentus Chrifli de propinquo , & primb<br />
excitatur attentio<br />
cum dicitur, Attendite. quia nunciantur bic magna &ar-<br />
duaj.lex EuangcUca, cum fubiitur,<br />
1 2 Quia lex a me exict . Et quod de lege Cbrifti intclUgatur,<br />
oiienditur cum dicitur.<br />
I j Et iudicum meum . SciUcet fecundum legem meam.<br />
14 Inluccm populo. Quodnon potcd inteUtgi de kge Mc-<br />
faica , quffnit data vni populo tantnm , fed Ux Chrifti dijfufa efl<br />
perorbcm vniuerfim.f\a.Sa.etiam dicithic quodiflud erit quando<br />
diHumSophonif imptebitur ^.cap. vbi dicitdominus . TunC<br />
reddampopulismeislabiumele£tum,vtinuocentomnes<br />
nomcn domini , & feruicnt ei humero vno . Q^fod<br />
fecundum omnes expojuores<br />
cathoUcos (S Heb.referturad tempus<br />
Chrifti , ex hoc patet , quod aUqui expofitores<br />
cathoUci in vno ma-<br />
gis ludaiT^ant bic quantum ad hoc,qudm Hebr^i expo)ienus,qnoi<br />
dicitur hic . Qtiia lex a mc exict,&C.diccn
, li.<br />
Kli<br />
429<br />
/f a Califtcut fumis.<br />
ADefanftis fcriptu<br />
z^.Omncs quidem dor<br />
no omnes<br />
t.5. miemus, fed<br />
immutabimMr.Qum<br />
to magis crgo de<br />
calo.fole, & ncllis<br />
credcndiimefl?qn<br />
lunafolislumcac-<br />
cipier,&folfepm-<br />
plofulgorerutilabit.vnde:<br />
Omnis crea<br />
tutt fT!gemifcii,& par<br />
turi: fxpeiiarts libera-<br />
tionnn f.iioYHm Dei^<br />
vf.f-mutcntur in<br />
njdiusnonfclum<br />
animat , quz im-<br />
jDortalcs crunt,(cd<br />
& corpora quoru<br />
fubftantia clarifka<br />
perire & inuctcrafcere<br />
f> abolitionc<br />
! bitur.Quidatamcn<br />
B & mortc accipifit.<br />
b £t habituorts.<br />
»• * Cliryfoflomus.<br />
H?c I(aias>dixit,n6<br />
quod omnimoda<br />
perditioncm figniiicct.non.n.<br />
cQdem<br />
cumcoelo actcrra<br />
patienturinteritu,<br />
qui terram inhabi»<br />
tanthoies.fedtem-<br />
• TQui Aluum fjciet po.fu.a pec «o. bfVittUf. fApoftoli iudicantci<br />
iz.tri.irrae!.<br />
c ^ln noniflinio die.<br />
faluator nicus:& brachia mcapopulos iudicabiint.Mein-<br />
1 fGeiitc$,velccclefii:veI finftpruinanirai. b t>P't""expeftatio Gentiura. c f Filmm pet quem<br />
omnij feci d fPatient«exp«.'labuiit. e fOGcnies vel eccle(i«.<br />
fulq expcd:abut,& brachium mcumtfuftinebunt. Lcuate<br />
a fMontis.<br />
in ccrlumoculos vcflroSi&videtefub terra dcorfiim, quia<br />
a fAetei b TSecunJuin tg irani.n -n fecundum eflentiam. c fCcelum 8c terra tranlibiuit.<br />
^ c?'li ficut fumus liqucfccnt, S^terra ficut vefiimcntum at-<br />
a Tt^ui viiiMuenientur. bf Exhochabemus quodcatrera non in nih luniredi-<br />
g'.-..iur, lcd in meliusmutabuntur. TSecundumfiguram&vctulbtem c f Fi<br />
li is,de quo; Videruiit oci;.mti fa.tu.Et alibi:
tSapjj.b.<br />
Sap. 40 b.<br />
Macth. U.r.<br />
43 1<br />
a Quts tu vt<br />
A tim'as uh lovi<br />
ne morr.CTi.Iii<br />
crcpat fidclcs.<br />
vtnotimcant<br />
minas vd tor<br />
mcnta piinci<br />
pii: quia omnis<br />
c.iro ficnum.Eos<br />
cti5<br />
incrcpat qui<br />
in pallioncfu<br />
gcrunt&perterriti<br />
ncgaue<br />
nmt , vt crubelcant&<br />
poe<br />
nitcntiam a-<br />
gant.<br />
» •$« Ruperms.<br />
Ncmini du-<br />
t Aadera- ^'" 9"'" ha:C<br />
ui: incjrccra dicat paraclctus,<br />
wfoiue- tus,i.con(blaietur,&non<br />
joj Spiritufelt<br />
morcuus , n<br />
infouea,ncc'^n^"5''"aUpaiTus<br />
cilJc rcm cms cut<br />
fcAum ,ncj- datur.Omncs<br />
ioftto.<br />
*<br />
g„ij„ quotquotforfcsin<br />
Chrifto 1« -<br />
nius, ex illo<br />
confolatorc<br />
fortitudincm<br />
acccpimus .<br />
Jpfi Pctro Syi<br />
ritufl". haclo-<br />
Glof. ord. &Nicolai de Ly ra<br />
1 ^Dtqui Veniinpiofundim "'ati5,?i tfmpfflasdtmeifit. b 5Hu'.usfxcull.<br />
vchemcntis^Quipofuiili prdfundum mans viam,vt tranfircnc iibe<br />
in Sion laudates, fi^lxtitia {cmpiterna'/uper capita corum .Gaudiil<br />
a Unccrlo bTFiIuiquifi-.In.ocallisroc&Eg. conK.I.bor vos !tc. c ^dfil. ,sl..p,tur,vcrba i-a.rs lunr. irS.ipicntiam, & fc.cmiam. b ILUUIISUIU Ul<br />
tPro.c^ionediuinitatis. ^<br />
bamca in ore tuo , &^in umbra manus me^ protcxi te,<br />
il'i'ain<br />
ut ^ ''''<br />
[''^ZZZ^^<br />
lAp £ ato.nevil^fc.tct hum^nii.s »,. ra v tbo. a Infide. blNouos Apoftolos fcil.cet 8caup«. c ^Nouaai. d lEc ^"<br />
Ts.on ^/<br />
-rtono,^c(isi.anifipf>puiusnci. d guas me,neq;<br />
in<br />
1<br />
los, & fundcs teiram &dicas ad Sion: 28 ir.? :;« , erc. Si<br />
, populusmeus<br />
.^Avijs.<br />
b c<br />
tAfo;nnoreccatiadpaenitentiam.<br />
^PoteJicite. jp aUtC bibcrit,estu.<br />
Elcuare,cIeuare,confurecIcrufalem: qu^ bibiftidemanu 30 bonumcftei<br />
°<br />
31 luasetirc plantcsca^los,<br />
a 1A<br />
fup.<br />
v^ ijs.<br />
cutus cfl, Qiiis vttimcasab hom nc mortali &: a filio plicia,& dominumaudiredicentem : CumirafHmnsmei °<br />
hominisMmo quis tu vt timcrcs a muliercula.ab ancilla tranfierit, tu,ium curabo, & alibi.- cadit , non<br />
l^muimdqui rcjur-<br />
olliaria? Ccrtu.u cft quippc quia Pctrus a tali ti- pcrfona<br />
dicit dominus.<br />
get<br />
muit,<br />
•J« Riiper-<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
Et nunC. ide[l tm^purc^ratu.<br />
Qui rcdcmpti fiint a domino. lefitChriflo.<br />
,AHtichrtJiicitoafcendet,itacitodeficiet,ideofubditur.<br />
»7 Et non intcrficiet vfqj ad internecionem.y: Chriftianos<br />
morie repcnttna prxuentus.ln<br />
Hebr^o habeturiEt non morietur in^<br />
Reuertcntu r. ad viuutem tidei ecclefufiic^.<br />
Et vcnicnt in Sion.i. faridam ccckfium , vocatur Sion<br />
^«.c<br />
ptfr.editium eft.VoteJl eiianipcr Sion intelUgi tcdcfia triumphas<br />
4juje vocatiir Sioi in plunbus locis viidc ad<br />
fcriptttra:. Heb. \ ».c.acccfliflis<br />
ad Sion niontium & ciuitatcm Dei viucnris lerufalem<br />
caclcflem & niultonim noiliuniagclorum fre-<br />
quentiam;.3(i qnum permniMitfideies Cbn(ii pojt<br />
ha.nc vitam:Et<br />
huic fenfui concotdat litera feqnens.<br />
5 Et laititia fcmpitcrna fuper capita eorum . Gaudium<br />
6 laetitiam tcncbuni [ii.do.-juodnonpotcfi haberimprxjenii<br />
V![j,id(Ol'ibditur.<br />
6 Ego cgo ipfc. & non alius.<br />
7 Confolabor \os.iof(tatione eterna qux a folo Deo potfiert.<br />
8 Quis tM.Hic conjequentcr amouetur timor ^iit!chrijii:(^ hoc<br />
autem ra-<br />
dupliit tatione.Secunda poniiur ibi : Egoautem.^^rima<br />
tio acL ex<br />
ipitur breuitate ttmporis , qitia<br />
licet perjecutio ^rilirlrri-<br />
fii futura,ftt vdde grauisuamen erit brcuis temporeproptcr qitod<br />
minus tirnenda.vnde dicitur AUtth.z^^.b.^i^^idbicaiui finOcnt<br />
dics illi,non fierct faluaomnis caro,&:c.cii«f ey^o.Qiiis tu<br />
Vt timc3.S-& alluquitur qiiemiibetJtuirum fidelcm tempure ^n<br />
tiihrifli,qui cum ftt regeneratus in Chri[lo,non dcbtt timcre ptrfecu<br />
tionern ^nticjnjii timore deiicicnteab no.<br />
p Ab hominc mortali. .Antichrijius enim erit homo , purus<br />
&citd morietn'- ijofl . affecutlinem dnminij<br />
ideo fubditur.<br />
1 i Qu q u afi foen um ita arclcct . Fanum enm exijlcv.s in<br />
yirore , fi fipcrucniat afius imrnoderatus fucit ipjum arcjcire . ftc<br />
.Aniichriflns cxiHens infua potejiate interficietur a Deo ripenic.<br />
1 1 Oblitus cs domini creatoris tui?Qui tctcndit celos.<br />
hoc dicitiir pro illis qui cadent a fide vel conjtantu moruin ttnme<br />
.Antiihriliitidco ftibditur.<br />
12 Et formidafli iugiter tota dici.nimis diu et irrationabiliter<br />
1 5 A facic furorisciusqui tctribulabat.Tunc.n.trittii<br />
bulatio ma;;na,quaUs no fuit a principio mudi,Mat. 24.<br />
14 Et paraucrat iid perdendum.Vbi eftnuncfuror.Di-<br />
fponct.n..A nticbriilus totaliter extcrminare populii Chriftiunum,<br />
j y Citb vcnict.'. vtlociter<br />
attingct gradum fux potcjtatis.<br />
16 Gradicns ad apcriendum./Hnr»p(;//JwH»? intcntum con-<br />
tra Ch riftum. In Htb.habetur ad iaxandum quod exponit l{a. Sa.de<br />
Tcr hoc<br />
kxaticnefcu defe^n yirtHtis ^icei ad aiium intcilchum .<br />
igitur<br />
igitur fecundmn intellcBum nofti um defignatur , gj ficut poteftasJ*<br />
terfc^iione.idcjt hiimano gladio, ,jl<br />
18 Non dcficict.«. «onwowf«r fame,ficutnec gladio,feddomini<br />
nofiri hfu Cbrifti vcrbo, fecundum quod dicitur.z. Thcfz.h,<br />
Quem dominus lefus iuterficict fpidtu oris fui, &c.<br />
1 9 Ego autcm (u m.Hic ratio<br />
exponiturjecunda<br />
ad tuilendum<br />
tmorcm : ^nticbrifti & accipitur exconfolatione fidclium illam<br />
perfecutionemfcq'iehte,propter quod eft mmus timenda.Et quia op<br />
pofita iuxta fepofita magis ciucefcuntideo primo ponitur magniv4<br />
do tribulationis pr£cedentis. Secundo fubditur magtvttidoconfoUt'<br />
tionis fequentis,ibi:ldiirco audi .Circaprimum Dcus pater ailo.jui'<br />
tur fiiium quideijciet .Antichriftum, & confolabitu r populum /.: ',<br />
cumfubditur : EgO autcm (um dominusDcUS tUUS. ratn^r.e<br />
hum^nitatis fiu: a nie creatf.<br />
-o Quicoi-rturbomarc& intua^cfcuntfluauscius do.<br />
minus. /. facio tnbMtiones m mundo vettire fecundut/t (jrdinciit<br />
fapitriti£ mex & iufiiiix.<br />
21 Pofui verba mca in ore tuo.-^i nunciamlim EnangcUu.<br />
propter q,wd dii it Chrijtus loa.-;.b.Mca dodrina non cfl mea,<br />
fcd eiusqui mifit.<br />
2 z E: iii vmbra manus mcx protex i te. a lud/is volcnti.<br />
iiis ieoccidcre:qu(jd tarnen ito/ipomijificri ante cvmpUiiouem da<br />
tiiinx tUA.Hieo ji-bditur.<br />
2j Vtplantcsca:los. ideft homines contemphtiiws.<br />
24 Et fundes terram.i. atiiuos . viramque etjm riiam pr.idi<br />
cuiit Chrijtus.fciiitctconcempiatiuutn & ai-ltuaw.<br />
2)<br />
Et dicas ad S\on.'dtft ecciefiam.<br />
26 Populns mcus es tn.pi r Jufccttionem baptifmi. Ex hocpa<br />
tct , (iiiudilta verba nonfunt ipftus Dciad Ifaium, vt aliqiiiixpo-<br />
nunt, quia popuius Sion non fuit fub dorninio ifuix . EtquiddicM<br />
Chriftus ccclcfiie in .Antichrifii peyfeciitioneJubditiiv.<br />
27 Elcuarc.'! perfecutione tetnporaiiadpaccm quantum ad om<br />
nes quid illa erit vltima ptrjecutio eccicfi.':.<br />
28 Elcuarc. de culpa ad gratiam,quantum ad patiitcntcs, qin ti j<br />
more .Antichrifti ceciderant.<br />
!<br />
2 9 Confurge. ad accipitndum prxmium a Chrifta venlente ti<br />
iudicium.<br />
30 lerix(A\cm.i-ecclefiarationibiis dlBis fupra. _<br />
j i Qu c bibifti dc manu do.i.f .v cius pnijfme ct ordinanqttt,<br />
j<br />
Calicem \<br />
., !<br />
1
433<br />
Ifai^ Cap.LII.<br />
^J« Rupcrr.Kla Tcm « TVjlJatlrnempMRomanoj. T Moitis;<br />
'a falc vniiierr
43 J Gloford.&NicoIaidcLyra ^^(^<br />
^ cxcitct:Navbi ipfaen pocnaiu accrbitas.ibicft,& frcques<br />
A confoiafio.Dcindc vt vircs luas inflaurct.ac rclumar.Habct<br />
pcr magium ctiani gloriam 0,1101*. adcondiions cxc-<br />
plar cffcdi^co etia, qui gloria cft,potitur.<br />
Epifl. »*. # Lco.NiriXpm,c}s.i^ofcat,&induat<br />
nuptiali nopo-<br />
m. qrom^^i^inchrf^^^^^^^ a inducrc fo.tirudinctua Sion. Inducic vc^lti.<br />
» n.fucm. b,Dc,,«.K.nv,h. .<br />
fitcmr,in.c£;rcinduitur.<br />
^h„.<br />
rciKVioft. Dominuc^lo- b ciuitas<br />
mcntisglorixtuxlcrulalc fanaiciuia<br />
a f Si .nandata inea ciiitiilici» .<br />
ptrniiuciis.li ria:rcacm vcftimcnti loco<br />
7n ca. i.r. cpi<br />
flol aJ huiu.<br />
Moialiccr.<br />
Ff^ilai.iX.d.<br />
Lucij. g.<br />
Rom. }. f.<br />
Diuifio<br />
^<br />
tradit Paulus.diccns:/».'"''tniiii<br />
dumii.u wliru Itfum.HoC<br />
citinduamini, vnJiq.nos<br />
illo lubetcircundari.<br />
Allcgor.Eade,& dcccclc<br />
fia poflum' diccre ( 5 vifio<br />
pacis,& fpccula) iiinnaerefim<br />
corrucrit , iiibct cxirc,<br />
& priftinx fidci ornam^ta<br />
fulcipcrcEtiifucritfnfcita d<br />
ta fanilitatis cius,& cotinc<br />
ti.i: pmia j>mittunt, vt p ea<br />
no tranfcatincircucifus & e<br />
immudus,q?ad immfidici^<br />
opcrarcfcrri pot.Incirciici<br />
fi.n.& immudisutgcorpo<br />
risvolupt.&libid.lcruiut. .__ .<br />
a indunertlUitiUis Moral.Aiaquoq; fip pocnitctiapn-<br />
fiinu robiirrcccpcrit, vocabit habitaculu fand» , &<br />
nonadijcictvltra, vt pcrrranfcat pcrteincira<br />
f Spiritu;.liicr. 1 OnT foc.et-s lucis ad .«ncbr» , qux «.nucntio Chnfti ii<br />
Bcliai? l-TlJdl. cf Pecinaivalo.<br />
^dfPrecati.<br />
4<br />
flis.De pul Liere hoc dici tur<br />
3y«jt/ idfitfbttur iibi pnluit^,<br />
eJrc. SoluQt quoq; vincula'<br />
colli vtnon audcatncruus<br />
fcrreuscoUu tuu,ficut mo-<br />
c cuncifus ctimmundus. vcflimcto indutus,vniucr«<br />
nilia.vtgrauionerc<br />
Excutere dcpuluerc, 6<br />
fam virtutchabct,& cfi diiibcrata,&<br />
recipiespriliina orna<br />
mffa CCflct Cflc Captiua , &<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
^ tvpe^ando futurum (juodiuin eJipr{teruT4. l^^nurfecjuendofetttentiatr.<br />
& diiiwh /^\ .^Vr. i» hoc c. auunturn cotinet antd^ veritatis ,<br />
potf/l itii.1 confequcntir, quodin hoc ca, rtmouttur tertiurn impedimtinum<br />
liberatiotiiifuilxper Chrihii quaniTiad incredulos, quod<br />
fronenit cx contemptu humilitatis Cbriliiprincipcs cnmfacerdciii<br />
& Scrih^ueaiucntu Chnslinimis cari!Ciiiierfapicntcs,cxpe[lahat<br />
eum temporaliier regnuturim: & dommium d /{omanis ablaturu,<br />
^ ideo cum viderum eum ijimilem,abieBum & paupei ftn,& c6'<br />
tmptum tcrrenorum doct titem, conitmpftrunt eutn, & ftc fuetunt<br />
tecat.: c:^fruBujua: yedtmptionispriuaU:C£ hoc iujih qwa aduen-<br />
confurgc, fcdc Icrulalcm. Soluc vincula coUi g rcdcpta ab eo,q\'cnit pdica<br />
.. , ^._: .:..:.< « i.ti>..min9rioneaniini vlaue hodie DODulu» -/>r">r.r:.. r<<br />
,t C«.ia,..T.n.ni.ictc..rt.uit.s « fcflocminationeanimi vlque hodiepopulu»<br />
recaptiu.remiliionernocor<br />
lQdxc.ruNah"-«pri<br />
bilih. (luro, tS' af^cim., (edfan^uine Xpi redcpti e^is dicitpetrur.<br />
•Je Auguft.Qiiareveditigratis,& fineptio,n6potiusdonati<br />
dic3c?Na fortc fcripturaru locutio eft,vt veditusena bi<br />
qdonaturdici poflit,q fenfuseftoptimus.Incog? di(fliiG|<br />
cft gratis venundati eftis, & vcndidifti populii tuum fino<br />
pr^tio, quia ilU quibus tradidifti populu impijs ftierunt .<br />
c j«v4iy/;f.ArguitIuda;os,&venturapr^dicit,<br />
^<br />
f I quod<br />
defccn- *'l<br />
2 InducrcvcflimentisglorisE tnx.& hocfuitimplctu Con-<br />
iiantini imptraturis lempore,qui paccm ctcieji,eper totum /^ow.iX- .<br />
ttum impciium dedit,& mirabititer eam honorauit.<br />
} Quianon adi)cictvltra./»c te cakando &viUJicando . '•)|<br />
4 \nC\tCViacX(viS.idesi perfecutor Genttlis .<br />
j Et immundus.r. pfr/ec«for ludaus. Siautem colra hoc<br />
obij-<br />
tiatiir,quod pojt mortcm Con^antini Licinius petjemuseji ecclcjH<br />
ctpoflea lutianus apoJiata:dicendum,^ iltc perfecutiones iibjut> ut<br />
tant£ 2> deijcerent eccleftam ab honore,ncc diu duratierut.Licinius<br />
ehitn m btllofuit deui^us,apud Tbfffalonica capite tiuticctus lu-<br />
liaitus eliam apojlata afaii3o Metcutiolanna Juit tramJixus.^PO'<br />
tefi cti^dicirp illa di£lio,vttrd,cu c Conliantint poil<br />
eius baptijrnim vniuerjalis ecclefiafuit in pace & honore.<br />
6 Excutcrc de p\l\aCTC.!.depr.i:Jcntiflbic8i()rie , rcl depuluere<br />
ad titerd. qniit mulii Chri^liani fuerant condtmnati ad fodiendT &<br />
deportandum aretia vtide pulueri:i^banttir : qui omncs JuerHtit aff*<br />
foiuti de mandato Conjlaiitini .<br />
7 Scdc Icrufalem.
437<br />
IfaiaE Cap. Lll.<br />
438<br />
"^rdefccndcrunt fpotc ad Aegypt. tSporc famis poft ab Afly bus tHvTacereUnquo vclm, par? mrS
TM.9r.<br />
Pril.88.c.<br />
438 Glof.ord.&NicolaidcLyri 4]9<br />
habitator,aut nulhis rcma<br />
A lit,autrarus. EcdcGaautc<br />
tDeDudjuit. c\iix quondani in cis fuit ,<br />
Hiultirudincgcntium,& re<br />
paratacft, & multiplicata<br />
£-<br />
di<br />
a<br />
Tc^uptfitcomncsgcntcs.<br />
pta-virb afpe d Toliutiim n.Uu . •jcLnnautci»<br />
& Lt foft. No dixit dns, nc facite<br />
ma eiu» prar jnimunda.fcd maiore diU<br />
Sf'""?'"" gcntia rcquircns,dixu<br />
nc te<br />
^^ ^''<br />
tigeritis, nc ntpcr<br />
appropiniqua-<br />
tRom. i?.c.<br />
ucritiSjNa adultcnu forni-<br />
t viderunt in<br />
tcUcxeruBt.<br />
i.Cor.J.i<br />
catio, immCiditia carnisclt,<br />
imniuug vcro cogitationcs<br />
dcvidcrc intcperatisoculis<br />
dolofe vcUc<br />
agcrc,vindicta<br />
aiTimx inquinatiocft,igit,<br />
& corpoic , & animo vult<br />
noscfle mundos._<br />
c / jyj ./(.//ij«/.Teplu domini<br />
fandlu cflis cfl,quod vos,<br />
vafa<br />
af G-neralem fee''fi»m. b *'n ^O '<br />
_ pnHoli^^ j<br />
litetani^cre.ExitecIcmedioeius : tmundami-<br />
ITA u^in.acon rioWalthrmantium,innec«mquorum,pjratur«eici<br />
ti:« Roinanus. a TVo» pfo»,ii) quibus dou.inui.ucl atma iaftit:at.<br />
..S.cu.primdr Afg)pio,f,alinpacctcgis, tQu.J»'"» c.:iiiica:f. tamenfi-<br />
.^<br />
florcicxiite.unt. ^ luda..<br />
_ _ ^<br />
ni^quifertis vafadomini. Quonuamnonm<br />
airi.n.o.e. b«Viy.ai,fcd uiftores Jud«oiam m.lia fidci<br />
quo.idien.ult.<br />
(tihiiciento. c fAd gcnics ^ ^ . . _<br />
,<br />
tiumultuexibitis, necinfuga propcrabitis. [<br />
.<br />
a h 1 & n.o.tc.ator<br />
^tuniesaigcnics. Djx,<br />
Prxcedet enim vos ddminus , & congregabit<br />
i1E« ludi.s.St gcn.ibus.u. H;t unum tu lc. & unuspaaot. b -, yilantatem<br />
mca.n. cf F.li*sobed:cnsufqu:ad mo.tcm.<br />
ucrbum.Jt lap.cm.a.<br />
rlj.-.<br />
vds Deus ifracl : tccc Icfuus meus<br />
intelligec,<br />
c<br />
1 1 1dco. b 5 Ad cotlos.vel pct Apoiioloiu.i. ptatuicationcm. t Supcr omncs<br />
8<br />
9<br />
lo<br />
ccclos t Ad •<br />
d-jicrampatris. r I 1-<br />
ccexaltabitur,& clcuabitur, & lublmiis.erit<br />
1 Ariinirantts im.acula aij^palTiooem.<br />
valde. Sicut obllupucrunt fuper te multi : fic 1 4 loqbaf , fc o<br />
afI.!pifnone •f<br />
Quia ionfpuius,f!agcll.uus,CfUci..xus.Reucr; tni.n fpcciolus 15 ilClcdO, fiC<<br />
patcr pcrfpic:ic<br />
b r Spcc.cs<br />
pi^Uliishominnm. »Vnlcma.ota_.nirafu!.i.<br />
finclionoj-c. ^^ fpcftuS Ciu<br />
t erit intei- viros<br />
ingldrius afpedus eiu.s 6/o/jt>/
'i<br />
44^<br />
AddiItlOi<br />
\ yero procejjusadrirtutei.-etfequiturAndutrc fortltudinctua<br />
Sion,f.fortitiidine grat:e,per qua reftftitur adHerJitatibus mundaniSi&<br />
diabolicis tentctionibusjuxta illudLuc.6.e. Eftote fortcs<br />
in bcl .&c.ff quia pcr talem fortitudint dcuemtur adflatu ^lori^»<br />
frotit ibidemfcquitur : Et accipictis regnu xtemum.ideojubditur:<br />
Induere veftimcntis glorix tux lerufde ctuitasfanBa.fc. cflcsiis,<br />
de quafroprit veriftcatur quodfubditur:Qiu^ no adijcet vltr^,<br />
& c ; quam exhortationeyn & excitationcm ttcrim ad maiorem con<br />
frmatione ftib altjs verbis repetit,di.E\cmcrc depulnerc./.pec<br />
catoru,iuxta illudTfal.2c).c.Niinqui(i cofite.tibi pul.Confur<br />
gC.J.adfaciaidubonum.IerufalSfede.f.mentequieta.Soluev'mcula<br />
coUi tu\,8cc.fper contritionemveraper quarnvincultspeccatorufoluUtur.<br />
qualiter autfiu qua virtutepojjcnt hmoivincula<br />
eaptiuitatispeccatoriifoluijfubditjdi. Hxc dicit dom inus gratisvcnundati<br />
eftis,&C Inhocenim quod dicit gratisvenundati<br />
eUisjintelligitur venUdatio qu£ eft per peccatu viidefupra 5 o.cdi<br />
arfrar.-Ecce in iniquitatibus veftris vcnundati eftis. Ts{3. qui<br />
fiOtpeccatuferuus eftpeccati, Ioh.%. d. In hocaut quodfequitur:<br />
Stfine argeto redimemini oftenditiir qnodpajjio Chrifti de qiia intt<br />
dit inproximo loqui , operata eflfalutcm noflrapcr vioduvi redem-<br />
ftionis non corporcdisffecundum quam qu.tndoque aliqui pectmiali<br />
frecioredimMntur:fed per redemptionemfpiritttalem.f.perfanguivem<br />
precioftm Chriiii vnde i . Tctri 1 . c. Non corruptibilibus<br />
) auro vcl argento rcdepti eftis,fed preciofo fanguine agni<br />
immaculati & contaminati Q\\n^\.Quji quidcm verbaapo-<br />
ftoli manifefte cortefpodentprAdiBtsverbisprophcticis.f.<br />
cu dici-<br />
Wf.Sinc argento redimemini. Et ad declarationcTn prxdiBorii<br />
/«Wit.Qi^iiahxcdicitdominusDeus.-in Aegyptii ddcendit<br />
popnlus meus. vbipropheta oftendit dijfcrentia inter capti-<br />
uitatem Babylonica.& ,/iegyptiacam, d quibus fucruntper Dcu li-<br />
herati , dr captiuitatem peccatifcu diaboli d qua Chriftus redemit<br />
humanugcnus perfttapajfionem. Tsf^a inpradi&is duabits captiuita<br />
tihus licct ejient interfe differentes , qttia ^/iegyptiaca incurrerunt<br />
fponte defcendentes in .Acgyptttvi,vt coloni ejjent ibi,vtpatet Gen.<br />
4*5. &ftc .Aegypttj habiterttnt aliqualem ronem detincndi eos,quia<br />
fuhiiencrut ets infamts necejfitate, vt inglof. In captiuitate aut Ba<br />
bylonicx qu£ftgnijicatur hicper .Ajftir,eo ^ ^JJyrii cum '^abiich.<br />
ycnerunt, nofuittalis caufa, vt in tcrrajua caltmniarentur & op-<br />
fnmerent eos, vt ingl. In vtraqtie aut captiuitate prxdt&a qiixfoium<br />
co/poralis eratin manuviolentaper coa£lionem opprimentiti<br />
JHffictenter ftterunt redemptiperpotcntid diuinam aduofarios vio<br />
lcriterpopulum Dei dctirumtcs opprimcntem vt patet infacrisfcri-<br />
pturis de hoc Loquentibus.Scd m hac captiuitatejd qua Chriftuspet<br />
fuampaffionem redemit , hoc nonfolum non congrucbat.f. ^ Dcus<br />
I<br />
'<br />
ferfuamfolam potcntiam diaholitfpoliarct , eb quod humanum ge-<br />
vusferpeccatum (qiiodfecundum Uugnft.non eft nifi volunt.irtu)<br />
ctftiuatumfuit: qua ratione erat iuftdfuhferuitute diaboli dereli-<br />
Stts d Deo, vt tra£latur d doHoribus in^.di.i9.& hoc eft quodfe<br />
^«itCT.Etnucquidmihieft?HaEcdicitdominus,quiaabla<br />
tus eft populus meus gratis. q.d. & nunc.f. in hac captiuitate<br />
hocnonjufficit.fc.perfolampotentiamredimere. Quoniam abla<br />
ta&cR popu\usmeus^raris.(.fpotetradcndofcpeccatofeudia<br />
holo,qua ratiouc conueniens eft, vtper iuftittam redimatur . Si atit<br />
contrahoc dicaturqitod Chrislusperfuam pafftonevi nonfolnm ab<br />
aUitalifcddpeccato<br />
redcmit :<br />
origtnaliprincipaliter L>updqitidem<br />
friginalepeccatum non cfl voluntarium iri<br />
ipfts defcendcntwus per<br />
frofagatwnim.Dicenditm qttodiicetpcccatnm originale non efl vo<br />
iitritariHvi<br />
mipfts propagatis,fuit tamcnvoluntarium inprimispa<br />
rentibus 4<br />
quibus trahunt origincm.St<br />
ideo
In up.io.ld<br />
Rom.<br />
luiden.<br />
tArcendit.<br />
443 GlGf.ord.&NicolaideLyra 444<br />
CAP. LIII.<br />
r/j credidit. Prophc<br />
tainperfona^phc a<br />
tarficoqueritur, 9<br />
paucicx hid^iscre b<br />
dut cp de aduetu hlij ab illis<br />
audiunt-<br />
hoc futurupropheta prxdi<br />
xerat , & multo plus q hoc<br />
t Formi qui jj^.^ obijcitis quod n5<br />
faccrct vtde _ .. • t/- •<br />
i<br />
fideratenius o« crcdidcrunt.Ifaiasplus<br />
cum. dicit,domine,quicrcdidit<br />
t Derpeaus auditu i noltro.<br />
&rcl.qua in ^ ^, brachiumdo.VxtCtiiWn<br />
nomtoatiuo. . _ , ...<br />
Supra jj.d. fuumundonunciauitvetii<br />
antc fcandalu crucis<br />
+ Etauerte- ru , &<br />
bamus facicj<br />
pmifit gloria refurgetis-. Enoftras<br />
ab co<br />
feuabitur,& cxaltabit , &c.<br />
adeocrac. -n r j l -<br />
t Plaga p»- Refpondet ergo pphetaru<br />
cuflum . chorus fc offic implede, &<br />
B brachiumdfiiannunciafle.<br />
c rjV?M/f«w.Svmmac.rani'<br />
Diuifio<br />
Vauf.c<br />
C A P. L I I I.<br />
^Quafi Q^am paucicxlodii».<br />
a f H15 audiuit 1 nobis .<br />
, ijiii<br />
t Vis crcdidit luditui<br />
af Filiuspcr quctr p.ircr pmniafccit.<br />
noftro? & brachium do-<br />
e V.on efl fpecies . ^ Procop. E<br />
Poftqua de Saluatoris nati<br />
uitate diflTcruit , cius iam<br />
1 in terra conucrfationem<br />
•1« Orig Hxc intcrrogatio<br />
in facris literis , paucos aut<br />
raros.fignificatq crediderlt<br />
* c<br />
Chryfoft.Induxeratobie<br />
ilione ludxi fi<br />
, q» Xps miffus<br />
cfi d Deo,& Xps De' ctt,<br />
oportebat.vtoesilliobcdi- d<br />
rct.quomodo Xpo no crc<br />
Pau.hoc e<br />
a ^ Vt credetct, i nobis audiict.<br />
quiniuij<br />
mini cui rcuelatum cft?<br />
» 1 Egtedic.ut virga dc radice lede.<br />
^ B.ciuigcndo, arcendcndo > & inundoro fidecomplcndo.<br />
Ec t afcendet ficut vira<br />
T Pcr omnia plicens. b t Dc vt< to virginis inundo i virili concubltu.<br />
clSicca.<br />
. ^ f~ c .<br />
^ulu coram co,8cficutradix<br />
de teira fiticnti.<br />
b T Nos prophcia: oculisj cordis.<br />
a •Opinionc maloiuin.<br />
aiaerut.ivcipuuctrau.no». c , , ^ r • „<br />
2<br />
explicat.<br />
4« Augu.QuEfpcciesilliusH<br />
crat,q non vidcbatur : 3<br />
/}.<br />
qus<br />
vcgloria?Illanaq,nonvidc<br />
batur,dcqua loanes./» prin<br />
cipio erat verhum , & Btus<br />
trat verbum . Et dc qua Pau. 1«<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
Qup cum informa Dei ef[et,&c,<br />
Hecfpccics, & h^cglor. no<br />
vidcbatur,quiadiccbat:3\(of<br />
ne hic eflfaber,
4.4^<br />
^ a Liuore . Pcrfpicimtri eft,<br />
A quia ficut corpiis laceraiu,<br />
& flagellatu , ita anima veredoluitpro<br />
nobis, neex<br />
parte vcntas, cx parte men<br />
daciiini in Chriflo crcdat .<br />
^ Ambrofiqs. Dominus<br />
lefus, etfi vnlneratus ci\ p-<br />
Ifaix Cap.LIII. 446<br />
fPeccatoiem. a fPro peccatis fuif. b fAbie/lum proptcr nos, qnia eum latronibus<br />
crucirixus.<br />
leprofum,& p crcufTum a Dco, Sc^humiliatu.<br />
a I^Nosiutauimuscuralefedipfej&c. b fFoderunt manus meas Sc pedcs<br />
ini-os. fVt fuo vulnere noftra vulnera curarentux<br />
Ipseautcm vulneratus cft proptcr iniquitaa<br />
f Non ru,s. b Tf lagellis.alapis.tiftus i'ro nobis makaiftnm.<br />
tesnoftras,attritus eftpropter<br />
fcelera noftra.<br />
a «rFlagellum quo UeoSc '<br />
Angfhsreconciliaiifumus. bflpfecft<br />
c«iV'ire3rum<br />
I ptCrpeCCatanOftra, inilia „ -«xnoftra,quifccitvtraquevnmn .<br />
",<br />
J'J°mfirmitatcnonpermanfit, a t Dilciplina pacisnoftrazfupercum, &lfuo-<br />
al^feccjio b*M'(cricordia indigcmus.irNonclt dillinftio<br />
^c- fcdreverfauitinmclms,ad<br />
lud?i<br />
JcGr.tCi. TEtfai-i ficutou squipertjt, qui videliccthumeiispi)<br />
vniuerforum ci;i.<br />
faUuempaf-<br />
pjltotis cit rcportaia.<br />
fione infirmitas eft foluta, b re eius lanatiiiimus . Omnes nos<br />
mors refurredionc ^eius<br />
quafioucs<br />
a T rtadentcs euin morti. b f Propriui» errotem.dc crucitiio lentientcs<br />
diuerfa. c fA Chrifto,qui eft veta via,clam>i t:s<br />
liuorc fanati fumus.Habet<br />
Crm.ifigc,Stc.<br />
I &<br />
hociuftatorcs, vtfefubijcianthis<br />
quibufcum con-<br />
grcdiuntur,afq; ludantur,<br />
vt opprimi poflb videatur,<br />
fubito quadam arte fc<br />
I^"* verfant v t eftu ndat fupcrion<br />
re, & ita vidores cuadant. c<br />
Spiritalipalxftra dominus<br />
oncranollra lufcipiens,in c<br />
illa fe paftioni fuat concrcf<br />
lionc fubiccit ,,&:in infirraitatis<br />
lpccic,vt cum ad-<br />
j,te ucrfarius hominum pare<br />
r.d:. citeris iudicarct quemfa e<br />
">•<br />
I<br />
errluimus, vnufquifquc in viam (uam dccli-<br />
a iri'ocnam oui:>ium iniquitatum » vel p(?cc3torum noitrorum,^<br />
ouam i'iftincre ncquiuimns, (uftinuit hcmo Deus.<br />
nauit, S^iominuspofuitin eoihiquitatcm 4<br />
a 5^Hoftia pro nobis in aia crucis.<br />
omnium noftrum. t Obllcus eft , 5<br />
quia ip(e<br />
aTN m.i<br />
cocgit.vnde Pori-dJtcm habeoponendi animaui mcam^Sc itcrum 6<br />
luin-f eiusfuitpunitionedigna.<br />
1 7 Et dns.fpatcr voluit lolcrcre eii in infirmitatej.carnis,quia<br />
quoddiuiiutaspatiaturtftimpolfibile.Terljocatttemquoddicilur<br />
Tom.4. P a .<br />
"
447 Glororcl.&NicoIai(3eLyra<br />
y* a semen lontuum. Verbum EuangcIij.f.c]iiodnon vctc<br />
448<br />
c SaturabivTtFide gctiumrvndc<br />
"^ rafcet ficut vctus tc»amentum xvvic.kx^t quije.fe.f.<br />
* Procopius.Scnfuseft. Quantumuistaliaadmifcritis<br />
cfuricns,& flticns fupra D<br />
putcum lacob cmptis cibis vti noluit,qaia iam Samarita<br />
nx & coru qui dc ciuitate ad eu cxibant.fide fatiatus erat.<br />
latiS.a. ^ ^•'"'"^''"*''^r'"'''''!ironVam'nffi"rrevoiucrit d Foriium diuidet IP'>lia. VDdc. Ckmdmideret cditijsvd M-<br />
fi quistamenprofuopeccatohofliam offcrrevolucrit.<br />
!i quis tamen pro fuo peccato »^o"'^'"^ "JJ"/'^.'. Xffn tHTmus Certes . Et aiibi . Rex vmutum dilcHi di . Er de Paulo . f» 4.a<br />
i.corumqua:pcccauitpoenitcmiam agcrc, lUudcttu- ttfjmusuentes .cjiuivi.tv^xv^<br />
ManecorrKpr^.&vef.^'^'<br />
giCt.qUod me ICelC-<br />
,p,,,;,mp=«rrrn,.8cc. fCo«.e.i. bfSU. dfV.»m.<br />
'^6<br />
' cfC.rni.^Tili«.<br />
^ ^jj<br />
'<br />
. - *«.<br />
contercreaimminfirmitacc.Sipoiucritanimamluapro<br />
c 1<br />
a?Noft.o. bfFid»> f.ttus obed.ens p..tri vfque<br />
ertmtei pro<br />
prxJo.<br />
ad mottcm b t Pio 1 udii» hdelcs<br />
nrg!i|je..t,bus<br />
ojntc<br />
PoaJTa a me.Sc dabo t.b. Gente»,«cc. cf Dimonam. df Apoftol.s,vt al.us lud»,s,a!.u.<br />
Gent,bu5 prifit<br />
- - - . .h . 6 ius imitatorPaulus i.Pe i<br />
ait. 7<br />
Omnibus oniniafu<br />
8 tius fum rt omnes ln-<br />
,<br />
'-Cc i<br />
9 crificarem.<br />
10 f .<br />
P^rgauit Patcr<br />
II<br />
iilis.<br />
ignofcc Ad<br />
12 lianc voccm fccun-<br />
• n-r .• c ,. jd<br />
m<br />
tabit. IdeotdirpertiameipIuiimos,&fortiumdiuidcC<br />
> f Genu»<br />
13 ^ym Euangeiiun<br />
,,.,enush....u„'.,«adLlocrcp,u,n.bV,crhoc^ c ,f .l.us. fSpon.. d fV„am. i^ NazareOrum fflul<br />
fpdUa, pro^ coquod tradidit inmditcm anima'm fua , t STis<br />
^<br />
^^^^JIJ^^jJ^^^^j;»<br />
,,rndc.epuiatl(umcamdcker.den,.businlacu.>,,Scc. fLarron.bus. L«,<br />
l6 altantlUm CirCa CfU<br />
«Ati.diu. h«"rrideftinarorum. c f Sanguine lauit.<br />
17 ccm crediderunt.<br />
in manu eius pro-<br />
fpcrcfucceflit.<br />
C SatH-<br />
NICOLAVS DE<br />
cum fccleratis rcputatus ell Ec ipfc peccata multo rum tu- rs 3^ C A P<br />
aciuli^sperfccutoribu.. f A.Uajotauit,<br />
flit:& pro tra'n% rcflbribus rogaui<br />
TTYRA'.<br />
.* /b/c.Eo quod iniquitatem.;>4rei//4f o'-»'»<br />
quod voluntas domini eft fanHificatio noftra.i.ad <strong>The</strong>f^.a. Std a<br />
flat,quod (anli.ficatio humana nunquam in U. re. nec in aUqua Irg<br />
Jeufcciafuitficfrequenter dirctia in Deum , ficut infcquentib. dc<br />
drtna &yita : ir.teiti
I fanBimonltm<br />
' "^<br />
d.i<br />
449<br />
fequmitnr,^ temna omnino defpicinnt, & ai<br />
yfcj;<br />
fawuinis eifnfioncm p-o vcritate pugnant: &fic voluntas domini<br />
in mnu Chrtjli direiia cfijvnde dicitur.<br />
qtiod Voluntas in ma<br />
nii eiusdiri^etur. legatur admiratiuefeu inqnifttiue conformi-<br />
teradverba immediatcpr^cedentiaftc . Sipofueris tu.f. infidelis<br />
peccattm anitnam fuam.f.peccatriccm animam ChriHi.i>iiiquid<br />
vidcbit lemcn longaEuum , & nunquid voluntas dominiinmanu<br />
eiusdirigetur?<br />
}{£TLIC^.lnc.$^.cu7ndicitur.Et dabitimpios profcpul<br />
tui2.Tosl.& S.Tljo.concorditer exponunt de Iudieis,qui<br />
dati sut<br />
in mami I{omanorum ob vindiBam mortis Chrisii . Burg.fe oppo-<br />
licns dicit illam expofitionevi nonproprianl, quiavt inquitfecundum<br />
hoc debuit dicere, dabit impiospro morte nonprofepultura :<br />
quia licet in morte Chrifii valdepeccauerunt, non tamcn infepul-<br />
tura. dleritorie.n.inquitfepultus:ideo diciturfupra. Erit lcpul-<br />
l^udafteri<br />
lis '. Haftenus^<br />
natiuita<br />
tepaflionc, refurre<br />
£tione,nuncdcGe<br />
tium & ludsorum<br />
vocatione. Sterilis<br />
Gentilitas:qu£etuc<br />
fiiios non paricbat<br />
Deo, quiancclcge<br />
nccprophctashabe<br />
bat,nuncauteplures<br />
gcncrat quam<br />
fynagoga , quse fe<br />
Deum verum habereputat.Vclcc-<br />
clcfia,queinludgis<br />
dcfertaerattquiaad b<br />
lienientcdomino filio ei nopariebat, vt hoc referamus<br />
adccdefiam<br />
tamdclud^isquam deGentihbuscongreyatam.<br />
a Landa Heri. Apodolm i\xxtz.-jo.Lxtarcsierilis,qH£ nS paris<br />
erum-<br />
fac funiculos tuos,5c^Iauos<br />
Ifaiae Cap.* LlV.<br />
C A P.<br />
450<br />
chrum civsg\orioCvLm.SedinavidenturfrtiHradi&a,qttiafe D<br />
pulturaeH confequens mortcm: ideo fi ludxi male egerunt mortem<br />
inferendoipeius egerunt mortuo nonparcendo : qiiinimmo fccerut<br />
ctisiodire fepulcru ne fproutprxdixit) reftirgerct,quaitis non crc-<br />
derent refurrc£iioncmfutura.Sed& cuUodes corrttperiitpecunia,<br />
ne refurreBione fa6lam pttblicarent.Infideliter igitur &false dicit<br />
Burg.qttod Ittdxi infcptdttira nonpeccauerunt .<br />
'^{cc valet,qu6dallegatfepulturaftiijfe honorificam, & merito<br />
ria,qttiahoc pertinct ad credentes ,non adperfidos Itid£os qiiibtis<br />
hodiefeptdcriim Chrisii non eH gloriofum.St falftmi eli, ^dicit te<br />
fiesfepultur£citiiodesfuiffc:qiuanofueruntpofttiinteHimoniu:<br />
qiiia ratione notorietatis no egebat tesiimonio yjedcrant poftti^x<br />
cautcla contra<br />
difcipidos,nc furarentur cqrpus lefu , vt habctur in<br />
hiSioria Euangelica:&fic extortis<br />
expofitionibus Bur.pbantafia,turcotttrafaniiumTho.&Tosiillatorem.<br />
LIV.<br />
a fCreatorem tuum. im. b f Ecdefia. cTQuiimodo parits.<br />
t A uda fterilis non :<br />
quiE paris<br />
decan-<br />
a INiraiogaudio ficut equus'ad viiflonain.<br />
erumpe & clama qux.<br />
nonparttiris, qitia mid<br />
tifilifdefot.
^ lonmuio<br />
4yi Gloforci.&NicolaideLyra 4^2<br />
dierum in dex.em,et<br />
A eius di.^ir<br />
injtniHra glom.<br />
Pro«.j.b. Gregorius.Intrante mul<br />
iib.if. mor.<br />
titndincGci\tium,ccdcfia<br />
C-It.<br />
» fVeibum EiungeUj. f Apoftoli.de quibus. NiC domidus Sabaoth<br />
reli<br />
quando magnum critcri- D<br />
mcn.fieri.vcl efle Chriftianum<br />
rconfufioncm.n. in<br />
pcrpetuum obUuifccris.<br />
C Onpi-cbfti viduitatis , (^Ck lil»<br />
•it Ambrofius . Idco for-<br />
tafle vidua dicitur ccdefia,<br />
quxamifitquidcm virum ,<br />
fecundum corporis patTioncm,<br />
fed in die i udici ; filifi<br />
hominis quem amififle vi<br />
fa cft.eft rcccptura,'vndcfc<br />
quitur. Tcmpus brcuede-<br />
rciiqui re,vt gloriofius.f. fi<br />
dcm rcliwta feruarcs.<br />
d l>^ fcriptura toquitur hic deftatu ecctcfif triumphantis,vbi j<br />
fufto & tribtdatio nultum tocum liabent,vnde & hec fubditwr.<br />
10 M.ontcSCtUtn.anteaduentumCl}rifliadiudicium. i<br />
1 1 Fgdus pacis,&C.3>// inteliigatur def^deregrati$<br />
non moi<br />
j'<br />
i<br />
•
. a<br />
4^3<br />
animanim qua: feruatx funt in arca Noe , ofta-<br />
i^rus<br />
A ui diei,qi!0 ChriUus a mortuis eft.<br />
relurrexit.figiira Noe<br />
pj-jpcipiuui indaurationisgencris humani: Chriftusal-<br />
tcrius"enerisfuitprincipium,corumqui rcgcnerantur<br />
in filio" Dci . Er quoraodo Noc cum luis ligno quodin<br />
aqiiisfliiftuabatJer<br />
uatuseftjiicecclcfia<br />
pcr aquam ba-<br />
ptilmi&crucislignumcredesChriilolcruatur. FuTidabo te in fa-<br />
;o phyris.Hiaon.Lxx.<br />
eiia Praebcbo vcl praspa<br />
l*P" rabotibi carbuncu<br />
unur<br />
ium,&c.Carbuncu<br />
i.<br />
^<br />
lus fermo ignitus.<br />
qui fugatis tenebris<br />
crrorumilluminat<br />
Ifaiac Cap.LlIIL 4H<br />
rutilans. Hxc diximus.vt omnes fpirituales gratias in ec<br />
clefia: propugnaculiscognofcamus,quib. vanitimores<br />
fugantur,quas qui habet dicit: FrairueUsrMHs dittclus, candidus^&<br />
rubicundus,<br />
b yniuerfos fil.tuos doSios. * Auguft.IUudeftcertiffimum<br />
iudicium,quod a<br />
Deo didiccritis fi<br />
a •'QupJ non memo tuo, fed me» clememia. b ^'Oecclefia. fPrius. fSinediuitij^<br />
legis Scdoftrina. e *^D2moniim,variorum eirorutn<br />
mirerltor tuus dominus.<br />
Paupercula tempeftare<br />
conuulfa ^<br />
a ^Sine latriarchisiioplieis, apuftolis. «it^^fubftantiam in meJicispetdiderat.<br />
b fSpiiituUaiiAi.<br />
c f in teiiitcaelellem l^uCalemaEdiScans , qux Ipunfa 8c vxor agni.<br />
d TPiadicarorum.tontinentium, coniui?.Ttoiuin.<br />
abfqiuIJacojifblationc.t Ecceego fternamperordinem j<br />
a «Itiidicaioics. b ^Sjfhyrus aereicoloiis i'giihcat illos qui cceldtcm vitam ducunt<br />
i:i terris c flilpis colure viridis prifcit nitoicm hMei.<br />
ponam f iafpi-<br />
lapides tuos, & fundabo te in ;<br />
fapMyns &<br />
a ^ Dcfenlioncm. b f rizdicatotcs quialios intioducunt. c f Vita&dodlrina<br />
pitrum.<br />
dem tuas in<br />
propugnacula tua,8cporras lapides f<br />
fciilptos,<br />
a f in oiDnemterram exiuit lonuseorum. b ^ Prsdicatorescjui vitaSc .lodiina<br />
fubieAis, & teiminam & modum viuRndipia-fciibunt. c ftos a domino, ct multitudine pacis filijs<br />
fOmni vittute. » ^Nec^lumnieris.<br />
tuis,&in iuftitiafundabcris. t Rccedeproculacalumnia,<br />
a f :i hocfeceris. b TDabolum membtaeius,fedDeum.<br />
hl<br />
c • P-iuor.<br />
quia non timebis, 6^a pauore, quianon appropinquabit<br />
a f U piimitiua ccdefia. D fGentilisanteleiuiensidoIis. c f Adme.<br />
d trtofelytus f(^uiaalienusfidetua.<br />
fcd fecundumlitcram.<br />
C l\ecede procul.Co<br />
5 folatus eft ecclefia<br />
i Qaia. c fSecundumfubftantiam. d Diabolum.<br />
*<br />
iniouitatis, & omnium m»lotum e fSllggpftinne.<br />
cdiscli. lafpisaute<br />
b _ c ; r I „ H<br />
dam munitpropugnacu tui#adiungetur tibi.Ecce ego crcaui fabrum fufflan<br />
a f IgD,..sfiunas,<br />
la,quipofluntomnealtitudinemelenantem<br />
fe contra<br />
Icientiam Dci de-<br />
idell inccntiuaviiioium. b f Inde. c IQuodlibet malum.<br />
d f Vt ficiat voUmtatem luam.<br />
h^ r « • _ d<br />
Gentibus tcmporc<br />
teminigncprunas,et profercntemvasinopusfuum,& I? rh"^ftT "^<br />
' V«.U111U1<br />
a f Bonum,in fe malum, o ^Eoium qui incieduli funtfuturi. c fMalos.<br />
_<br />
d fDiabolusvel hatreticipeifecutoresomnes ms't. C £CCe CSJO, Non Cp<br />
'<br />
ftruere , & menda-<br />
ciuraveritatifubij-<br />
ccre.Iarpidummul<br />
tagcnerafuntralius<br />
cftSmaragdofimilis,<br />
qui reperitur in<br />
fontibus Termodoontis,&<br />
vocatur<br />
grammatias , qua<br />
omnia phantafma-<br />
*'' "" ...-..- ^<br />
...<br />
3 cr)iaboIo. b.fPracualebit.<br />
cgocrcauiinterfcdorcm ad dilperdendum. Omne uas 14 fimcaufa perditio<br />
- . — nis eorum , fed ad-<br />
quod fidlilm eft contra te non t dirigetut ; & omncm lin- i<br />
4 5^Hzieiicoium. ^rhiloropho;um. b f Nunc velin tututo. c ^Damnabis vclfeparabis I<br />
guam refirtentem tibi,<br />
ta fugari putant.Alius viridior mari,& tin£tus quafi flo-<br />
ribus quiin Phrygia repcritur in Idainprofundifl!imis<br />
fpccubus.AIius iuxta Hybcros Hircanofque & mare Ca<br />
fpium,&pr2cipuclacum Ncufim. Aliusniui&Ipums<br />
fimilis eft marina. clemcnter mixto colorc fub-<br />
rutilans.<br />
17<br />
iS<br />
uerfarius pugnans,<br />
vi&is perditionis<br />
vidoribuscaufaeft<br />
prxmi).<br />
ii ChryfSiinhoc<br />
Deus nos creaftet<br />
vt pcrderctjiure du<br />
bitafles de propria<br />
falute. Caitcrum quia non ob aliudquam propter boni-<br />
in hoc<br />
tatem fuam quo bonis fruamur fempiternis, atq;<br />
ola facu vt faiui fimus,quis dubitationi relinquit locus?<br />
f H.tc eft hxreditas . Nc iuftus tribulatus deficiat , addit<br />
prxmia.<br />
difputatione conuinftos<br />
in iudicio t iudicabis . Ha:c cft ha^-<br />
a fVita Jttcrnj. b «T^nAoium. c i^vt pro labore arieinaliier quielcant.<br />
reditas feruorum ddmini , 5i iuttitia corura apud me , di-<br />
cit dominus.<br />
NICOLAVS DE L Y R A.<br />
blturab ecclefia mdiiantegeii€raliter,fcedus autemgloria eil om-<br />
^ nimoio immutabile,<br />
1<br />
Viupercnlz. Hicconjequenterponiturhonorisaffecutioyvbi<br />
frimbrtcolitur pracedens tribulatio, cum dicitur : Paupcrcula<br />
tcmpeftate./^firiwo fuit,&c.<br />
2<br />
ConuulIa,&c
loa. 7.f.<br />
in Cinftuin<br />
biucrum.<br />
f<br />
B<br />
t ideft pro rc<br />
quz non eSk<br />
fia s num diftcrre? Qui fititis vciiite.obcnignitatcm<br />
& libe<br />
ralitatcm mirabilc ? 6 com-<br />
, & mertij ta- fingularcm<br />
Ricn pinciii<br />
cSo paucu.<br />
facilita-<br />
Match. lo- a-<br />
CAP. LV.<br />
QniavasficJiim<br />
cotia ccclcfiam<br />
dixcratcontcrcn<br />
dum ,& omncm linguam<br />
armaramcontra lcicntiam<br />
Dci riipcrandam.prouocat<br />
crcdcnrcs ad fluiiium Dci<br />
quircplctuscftaquis.<br />
b ./
457<br />
quenariones adoraLMUt,<br />
toio orbc<br />
adoratum.<br />
a Domirmm Denm<br />
tuuni , Quando pa-<br />
ter diciiur, parr-r<br />
Chriftifecunau Qiuinitatem<br />
dicitur<br />
patcr gloria&fccun<br />
du humanitatcra,<br />
patcr doraini nolirileiuChriili.<br />
b Quarite donilnti.<br />
H?c pertincnt ad<br />
Iuda:os vel ad Gen<br />
tcs fpcdalitcr,& ad<br />
vnumqucmq; ge-<br />
neralitcr.Prophcta<br />
ad ludsos. Quirite<br />
dominMti.c^A. Getes<br />
fufcipiutinifcricor<br />
diasDauid, & vos<br />
dcdignamini, fcd<br />
agitepcnitentiam,<br />
&conucrtiminidri<br />
tcmpushabctis.Vn<br />
de: Ecce mnc ttmpus<br />
acceptabile , ecce nunc<br />
diesfaltttis.<br />
•Ji Cyrillus- Nunquainfordido<br />
va<br />
fculoimmittuntur<br />
pretiofavnguenta,<br />
idcirco Ifaias muadari<br />
primo iubei<br />
jcos,quiChriftoper<br />
'fidemvoluntadhe<br />
rerc.<br />
C Dumprope.^i^SVC<br />
Ifai aiae Cao. LV.<br />
ip.<br />
a<br />
Tnomj^efefugmm faftusesnobit.<br />
aCCUrrerepOpuli?!! ,- b T SecmiJum humanititemj<br />
^"""'.^'^•"ut^miniaciusesnoDit. Tnae. 1 i-atrrm. b ^ SecmiJum humanititem;<br />
liquidcmnon pof a current f propter dominum Dcum tuum &c fandlumlP<br />
lluithlCOlknderC. aTlnmTie f Hiccllfiliusmcnsdile. Uln refutrea.one&afccnlione. fGtoria<br />
quam<br />
Nos vidcmus eltc<br />
hibesantequammundus (ierct.Vidiraus<br />
gloiiaraeius , gloriaraquafi viiigeniti<br />
'JV^ ' '5'"'!''«' humanitatera. c f Fide, operdimulicitate.<br />
d 1Du.ni viuitis.<br />
completum.&iiiu<br />
«iDumpocnitcntizlocuseft- TModo potca inucniii meato fidcnn<br />
tuturo<br />
vidcbiiut, non mucnietur.<br />
• - -• b^e-1 . ^ , . j<br />
nifi defdinquatiuipiusviam fia n.<br />
, , a<br />
P<br />
potcU:jnuocateeu,dumpropeelt. t Derelinquatimpius<br />
>- a ffrauam. b f 'udius. c rAntiquas pellimas.dequibus: Vtquid cog.. mah in cmdibus 6<br />
"'"* d l-Facbonum.<br />
^<br />
4y8<br />
coclo,inquam,vos D<br />
cnim odiftis me,fic<br />
cgo amo uos .- vos<br />
fugitis, egovoco:<br />
vos bellatis aduerrael,<br />
quia gldrificauit<br />
rc. Qusrite dominu dum t inueniri ^ fum me, ego nihi] r.,ue„ai,v<br />
a b ffDura<br />
llnycritate.<br />
tcmpus habetis. c TN..n cft faiis Quire.edominum. ^ aliud<br />
" f'"^ ""j"**^ 'j*'" 'i« u. *<br />
quam bcnefi t Inuenicur<br />
T Declina a malo.<br />
d CGcntilis<br />
cijsvosprofcquor. 'X«-<br />
~<br />
f Ucclina a malo.<br />
d rGentilis<br />
J<br />
d Et ^<br />
^fUomodo.Alia. ^^.P«-dift.<br />
vilm fuam, & vir<br />
inicjutSs ccSgitationcs fuasiSTrcucrtaru^r l 1 ti\Z}Z^anf^ e. i<br />
^iQu nonvultmortcin pecoainris.fcdvimaffis conuertitnr^- li.ijr ^<br />
'Qji non vultinortem pecoamris.fcd vi magis conuertatur \- viuu.<br />
ad cidminum , & mifercbitur cius , Scjicl Deum noftrum<br />
a TAlultum mifeiicots. b TClementirtimuspitcr. T Confiliumciomln! mjnn<br />
in «ternum.cogitarioneseiusin gene. &gcne. c TQMafi:£i mifcieri volo.Jc<br />
, ^<br />
=•! n j<br />
polum: nonenimco^me. d «fluimutabiles.<br />
quoniam mulrus elt acl ignofcendum. Non enim tacogi<br />
4DominusrcptobatCvjgitation«populoruin. a «iSicut. b «;Vani. c Rcfta:. d ISicut.<br />
• a h j<br />
' 1^'^"*-<br />
tiones mcx cogitationcs vcftris ,<br />
neq;<br />
uix mcx uia; veftr^<br />
"<br />
,<br />
irAngcloruTi.<br />
b iHominura.<br />
dicit dominus.Quia ficut f exaltatur c^li a terra,(ict exal-<br />
ll^ Ulll. CCCIC<br />
9 e Ta^wrfi crmedai.<br />
10 Vndc Salomo Mit-<br />
11 te panem tunm fuper<br />
aqwzs^qtiia in multitu-.<br />
iz dine dieruni inuenies<br />
a fB.cc1.pne[aium,npoiioiorum,numana fimilitudine. iimilituuine. .o t.<br />
"Prf flliur i I Qa<br />
egredietur de ore meo : Non rcuertetur ad me vacuii , fcd<br />
ip liuncula, acule^s &<br />
a «Vnde: ^ Vnde: Onac nlAcitaCnnteifirie.. k rn^ r^..|..,nM.:..n» k..m.»: n..^»:. ^. ..<br />
Q.iias placitafunteificio. '<br />
b «iDe redemptionehumanigeneris.<br />
-<br />
c 5" TEtumfecundumhominempridicandoadfidemconuettenJo. Etum fecundum hominem pra:dicando ad fidem conutttendn. pUnCtlOnib. plcna.<br />
ii.a.<br />
15 eww, hoceftp.incm<br />
doiSlrinastua&f^ra<br />
tiamfpiritualecun<br />
ftis infundc, quia<br />
14. in noiiiffimo prje- ^^'"^'«sSt.<br />
mia recipics,<br />
f T^on reuntetirr , E<br />
, ^<br />
tacietquxcuque volui: S^proTperabitur in his ad que mifi f^'^^:^1^^' -P^^^^a»<br />
acc..-nfesab£l,.la,tia,lud.ialegisvmbta. b^tUmlloqui ^° "^"""^?^^, ''^"^'^eilpaxnoftta.<br />
^Gratia vobis it paxab eo.&c. Spta PlCcfOCCUnda.<br />
% • •<br />
•<br />
•II, o.,;<br />
] -• 'j-<br />
o s^*'»?:'"''"/"'''^'.'"^ zi 4« Procopius.Ac<br />
lilud . quia m Ixtitia<br />
egrcdiemini , & m pacc deducemi- 22 fi forte dixifTct<br />
a pro<br />
f An^r.i. b<br />
TPatnirrhz.piophetz, apoQoli. c TLili dclalute veftra d fDco. 27 nialifia iii nifiT rirr»<br />
ftris vicijs rccedat g ni. Montc^s &colIc^s cintabuntcoram vobis la\idem,& 24 Sla.tempS^a^<br />
qUl apprOpinqUat a TVcI fiJuamm. fPiimitiuzecclcfiz. idcftfidelesquierjnttanquam 2^ tiam nrO aUflaril<br />
appropinquatibus iig.qaodpianteft.f.d.a b topere. c TspmoCs &uicicfis. l- ^l'"".'^'^" auuacia,<br />
fiKi*-fii;r^rJ«rls u . 1. , u TProvitijsvi.tutes. 26 forntudincm,pro<br />
til^msTcurJir on^nia"g»iaregionistplaudentma'nu. Ptdtfaliuncula 27 ftultitia.prudcmia.<br />
d ACo»,emm.N.2putctisdiffic.iecflrcquod fpondeo con- ifludinliisquifunt cxIfraclisftirpc.Staba eniin^^iuon-<br />
^^ Ijdcrate,g>intcr mea & vcftraconfilia multafitdifFcren dam & conyzacum cfTcnt Mattlaius& Paulus illequi-<br />
- J J^-^2"2"""atur2 tanta voluntatisdiucrfitas. dcm publicanus, hic autcm pcrfccutor.Chriftum tame<br />
»•5« 1 hcodoretus . Multum ab muiccm diflamus, toto vbiquebcncolcrecurarunt. 3" ^rcgor f<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
. I<br />
Propter dominum./.ojf r?,(/tti efl Deus ipftus Chrifli hoh.<br />
2 Etfanftum Ifrael.'. Deum fan^ificantem Ifrael.<br />
,<br />
3 Quia glorificauit tc.quantum adgloriam corporis in refurreBione,ejuam<br />
tunc babuit Cbriftus, & non anle : & quantum ad<br />
feffmcm ad dexterarn<br />
patris in<br />
humanitate,quam habuit in afcen-<br />
ftonetC^ qnantum ad opcrativnem miraculorum per ./tpoftolosfa-<br />
(lorum in nominis Chnfti inuocatione : qux videntes populi Centi-<br />
lcs ad Cbrilhm connertebMtur , vt habetur in achbus ^poflolo'<br />
rum in pluribus locis.<br />
4 Quxritc. Hic (onfequenter excitatur humana fedulitasad<br />
quicrendurn Deum tempore gratix ex conftdcratwnefux iiberatknis,&<br />
malefiatis .<br />
Etp-rimbfitpropofitiim.ftcundbdeclaraturdi-<br />
iium,ibi:>\lon enim.Circa primum dicitur.<br />
5 Qu^ritc dominum./.inr^ quam veniatfeueritas iudicij.<br />
(> Inuocateeum. perdeuotam orationem.<br />
7 Dum prope cft.ati exaudiendum paratus: Etquiapeccato-<br />
risornio ,ign eiiexaudibilis, ideo fttbditur.<br />
8<br />
Dcrclinquat impius viam (nzm.i.opera ffamah.<br />
9 Et y ir iniquus. Ex hoc patet falfitas lofephi Uicenlis , qubd<br />
cogiutiones mtra manentes non funt pcccaia.<br />
I o Et reucrtatur ad dominum. per veram pcenitcntiam.<br />
I '<br />
Etmilcrebitur cius. dando eigratiam.<br />
i i Quoniam multus.». prnni^rquam adcondcmnandum.<br />
}i ^OVi.n.zogmuoncsrWQX.Hic confcq trnter dccluratdi-<br />
ctumJuum.Etprimo de dtuinapietate:dii.ens:Non.n.COQitMio<br />
nes mca:. Cogitationts emm bumanafant adiniurias vindicaih<br />
dum, coxnationes autem dininxf*
45?<br />
fal<br />
Grcgorius.Pr6<br />
iancu<br />
A la arccndit abies.dfi in fan-<br />
Lib.tAnior. Qorucordc pro abicdlio-<br />
*•"•<br />
nctcrrcnac cogitationisal<br />
titudo fupcrns contcmt<br />
domino in Vrtica<br />
plationi.scxoritur.<br />
nomen vei yero olnoignca! natura:<br />
g'oruni.<br />
dfuVlvrtus vcrotcmpcrati<br />
ijx fcrtur cflb virtutis.Pro<br />
vrtic.T crgo crclcit Myrtus.cum<br />
lunorum metcs a<br />
G\o[. ord. &NicoIai de Lyra<br />
prurigtnc & ardorc vitiorum adcognitionistcmpcricm<br />
tranquillitatcm q; pcrucn iunt:du i a tcrrcn.T nou appe-<br />
nTCOLAVS Dfc L Y R A.<br />
poie/lasauferetur ab tmpifSy& djbhur iujiis: Et iliud fuit impktTt<br />
inniHrrt^wticChfifliyptr quampatitsin lymbo detenti fuerht de<br />
potedate dxmonum libtrati,&plenius inipUbiturin tudiciu finali,<br />
qnaiilo d^monrs rctrudentnr ininfernum,& omnrs rleiii in corpo<br />
I^?<br />
CAP. LVl.<br />
^fc didt donunus.<br />
Cuftoditc iudi—<br />
[^^a cium.Tcrminato<br />
Gcntiu vaticinio,<br />
quarin aducntu Chrifti dc<br />
B faliuncula& vrtica in abie<br />
rcm myrtumq-, mutantur,<br />
loquitur ad auditorcs 11lius<br />
temporis>vt fcparetad<br />
aducntum Saluatoris,qui<br />
eftmifericordiaiuftitia.<br />
* Procop.Adlud.TOs iam<br />
tranfit oratio qui prophetc<br />
icmporibui viuentcs,ge<br />
ncris nobilitatc fupcrbiebant<br />
proiifquc foecun Jitatem<br />
pictatis cfTc prxmium<br />
cxillimabat. Vndcqui .ilic<br />
nigcnx cuniichiqueerant,<br />
animis coccidcbanc:hi qui-<br />
m f $cilk««.<br />
^VJitut». fyirtutibuj<br />
aciiie;S plcni<br />
ezaltati. b flgneis<br />
c<br />
fL^bidinpfis cupidit.<br />
1 Odore viriutum<br />
pleni.animaruminedici. Myiiuseniin eftodot «romsticui.<br />
¥rii
461<br />
i^rciadmirantibus&<br />
fAdicentibus: '^ihpo-<br />
;li. I • b tcfl (aluus fien^ refpo<br />
ditSaluator: Qiiipo-<br />
w/icJpcrecapiat.Vndeapoflolusdehu-<br />
"•^ iiirmodieunucliis,<br />
ideft virginibus j.<br />
di-<br />
"<br />
xiv.Vrxccftum dcmini<br />
non ha. co>:fil:.aut do.<br />
Eunuchi a natiuita-<br />
yj,. te, cunuchi pprei<br />
iia gnu cglorujOescon<br />
n.<br />
i.c<br />
...a<br />
i<br />
I<br />
lolatur,quiainlcge<br />
dicebatur: Mdedt^<br />
qui non reliquerit feme<br />
fuperter.Qnoddck<br />
mincfpintualisope<br />
Jfai<br />
aix CaD.LVl.<br />
•TQsia Cne .p.<br />
prole. f '/ere.<br />
bfComlnentibus. TVndc:Beata flctilis.<br />
imniaculaM.qurnon cognouit v,ium in •<br />
JI ,-^<br />
1 .—.-'•";"'"— dtU&o,<br />
luBnouuv.rumindclitto, C«rA vicijsceflindo,<br />
duin. Quiah.-Ecdicit dominuseunuchis.t Quicuftd-<br />
TCoDtmentnm. Mon quiproimbecilliiiSper.nifi clOmnifidc.<br />
.<br />
J. p 1,<br />
diermt babbata mea,& elegcrint qu? ego volui,& tenue.<br />
aTBonum. ^Qnpd pcpcgerunt mccum in<br />
baptilmo, bTln domo oatri? mri n,:,n<br />
^ m^ul.funt. c1 m numejo pr^dicatorum.<br />
'<br />
fvt munlant' -ubtTo, ?-rbo & exmplo.<br />
iinttoedus meum dabo eis m domo mca & in muris meis<br />
aTQaod nulh obliuione delebi ur. b TExccIIemius , lcilicct quam ti filios &<br />
I o c b,^''"g"^"!."/r:' ^/^h"ftianumquodnondeficiet.<br />
iocum^&nomen mehustafihjs,& fihabus. Nomenfem-<br />
... TVel is.<br />
a^Fide. blDabo. c»S«uiendohonor;,n Jo. dTOuaf, tilii<br />
J1 a ^ 1 . h ,c eTQu^-deftCliriftus. fTchr.lH 8<br />
462<br />
le cft Dco aTGentilis<br />
piacercb<br />
^ Yndz-.ihflusautem in<br />
piternumdaboeisquodnonperibit.Etfihosaducnequi ^ fide fua viuet.<br />
8 f Omnes brjiix. Vox<br />
j.<br />
,. ...<br />
'"fSemperinaetorationi.vndc:Sineintermiflioiieoi.-te<br />
j,<br />
risdicitur,non^lis.<br />
a Quid htc dicit domi po!{uatillud,&tcncntemfoedusmeum: adducameos in<br />
aTChriaum ip(uai:qi:i ,n.>ns dominitwj eccleCara vel<br />
prarfentem dogma vetitat.s.<br />
»«.Duopr6pofuir,<br />
a r CL" /»<br />
, profelytos rciliccr,<br />
B&cunuchos. Prius<br />
eunuchisdatprzcc<br />
oHnecclefiavelinaT-rnabeatifudine.<br />
montem landhi meum & ktihcabo eos in domo oratioaTSpintu.^lia.<br />
^ b1 Eunuchotum.qui (etotos confrctani doniino.<br />
_ c* Viftima a eunucnisaatprztc Tinc:ndo. dTAducnatum qui ad tcmp .« vacant orationi.<br />
c.v,a,maaTinc^ndo.<br />
qui ad temp •, vacantorationi<br />
ptaviucndi,&prae- nismeas. Holocaultacorum,6^ vidlimseeorumplacebut j<br />
mia :<br />
promittlt poft »TChnrto. bTKon figurale templum. cTEccldla e«ra quam<br />
ad y.n T<br />
dTNon tautorum<br />
,n"»nifiai,necor4tion.slorj,selt.<br />
non hirrorum.<br />
profclitos venit<br />
, dotibusdatur.Holocauftum<br />
ftikfu,&Moyfesfa<br />
mulusDei.<br />
b Holocauflaeorum. MortificatemembraveJira,qi4xfu»t fuper<br />
terrm. Etexhibeatis corpora reflra ho.Deo vi. THolocauftum<br />
totum offcrtur Dco & inccnditur. Viaima: pars faccr-<br />
Deotribuit, qui mundum<br />
rclm-<br />
r<br />
1<br />
relinquit, vt fcm- D<br />
per vacct oratibni;<br />
Vidl:imam,quiDco tSi<br />
feruit,& qua: mun- tBapr.c.|.<br />
difunt difponitiu-<br />
2 ftc.<br />
j e Sifperaltarimeo.<br />
4 Fidcmfuper quam<br />
5 omniaofrcrunfur,<br />
fine quaimpoflibi-<br />
adh^rcntdommovtcolanteumj&tdiligantnomeneius 9 propliefsqui aduo , ,.,.<br />
p .. aTEunucburaaduenatn. f Tftrupr.1<br />
catRomanosadex^'^'''^""'<br />
vt Imt ei m leruos: omnem ciiltodicntem Sabbatum , nc cidium<br />
Ierufalcm,Abacuch...a<br />
quibus penc totus<br />
orbisferuicbat. Vel<br />
10 per bcflias damones.quibusaddcuo<br />
11 randtimludxitradi<br />
N I C O L A V S D E L Y R A<br />
C^lia hxcHic<br />
confequenter contraria veritas<br />
afieritur,vide-<br />
Gentilis veniens adfidem tantum bonum<br />
Itcetquod eunmhus , &<br />
confequcturgrati^ inpr^enti &glori^ in futuro.c eteris tamen pa<br />
tibus quantum recipiet lud^us natione & dotatus multa prole, &<br />
hocpatetmpUium in noualege,^cl.io.g. vbi Spiritujfanaus in<br />
figno vifibiUdcfcenditfuper Cornelium & alios Gentilescu eo txi<br />
sientes.jtcut ceciderat fuper apojlolos& alios fideles de ludeis exi-<br />
iientes.proptn dicit fod Vaidus apofiolus I{gm. i o.c.Non cft di<br />
ftinttio ludsi & Gr?ci.nam idcm dominus omnium di<br />
ucsin omnes qui muocant illu.ef hoc eli quod dicitur.Qniz<br />
haic dicit dominus.j(/c/? debnt Deum coluerint.<br />
2 Et elegennt quac cgo. fcilicet iufib viuere cumproximo.<br />
3<br />
tt tenucrit.r./e^er» Euangelicam per quam Deo fcederamur.<br />
4 Uabo eis m domo.i.ecclefia militate,vt diHu cfl. fupr.i.c.<br />
5<br />
ttm muris raeis.i.j« ecclefia triumphante, qu£ per muros<br />
mteUigitur, eoquod violentia nonpotefl ibiinferri.<br />
.. J-r ^ fTln r rt l A H e J .<br />
prxdeainatione.<br />
f g^^^gat<br />
dilperlosIlracl.Adhuccongregaboadeumtcogre<br />
aTGcmesfineratione. bTMundi. clDelonginciuo.<br />
dTludzum non ciedemem in Chriftuin.<br />
-.<br />
I j _ .<br />
(,<br />
TCoeleftempanem.carnem agni.<br />
gatos eius.Omncs beltiie agri venite ad deuorandum^vni<br />
aTNctradajbeftiisinimcon.ti. bTlocultiGmiilitatis. iT-fcribi& Phatifai,<br />
»aceidotes,r^ge5,ptincipes,fic & hodie in ecclelia. a.;!n vnum ouile vnde Vt fil.os Dci, qui<br />
IQuia.
lilClJ.C.<br />
^icre.«.c.<br />
&lp l.k<br />
Lih. te c8<br />
4c «iciaoB.<br />
Min.T7.b<br />
Ibideai.c<br />
S.p.*. _<br />
taJulteru<br />
462 GIoford&NicoIaideLyra 464<br />
a fa»«.Sicutcanc$<br />
gregcm<br />
, ficpr.nelati<br />
dcbctcuflodircplcbcm.Ca»:esimpi4dfnvffiini.<br />
QiiodcftSi<br />
cut cancstlncdifcre<br />
tionectiabonoslir-<br />
pc pcrfcquunturrfic<br />
& hidxi impudcntcr<br />
clamaucrui: C>u<br />
cifint ctiti^^f^eeiiKitMlC<br />
domini (aturati&uc<br />
opprobriis.<br />
Eurcbius.IDiasip<br />
Ibscancs mutos ap-<br />
in •tS>pieatu mundo. btl» pecc* it.<br />
tcs,vana,t dormientcs&amantest fomniaS&canestim<br />
aTfcrcatoruin .nilrCani^ icucflJS»d uomiiuin. Et alibi i»a ipfnrum , ad vppofita vittaje<br />
conuetteutes in nouo&vcteritcftamentc.^ fecundum hocpr^fens<br />
capituti diuiditur in duas,quia primo error excluditur.Juunad ma<br />
litia ep
'4^) ifaix.Cap. LVII. ^66<br />
mei<br />
pologiccpnthscde<br />
hercticislt^i,^iri'nt a<br />
liri) (ccicfti, mcnda-<br />
ccs, fcmcnsdiaboli<br />
qiii eft p-iter nicnda<br />
cij, quiconfolaniur<br />
icinfcdxru.T liinit<br />
lachri5:lubtcr lignu<br />
frondofum.r. vohi-<br />
afla pjflionc.TConrpue 'do facicm.vellendo baibam bTlnclamantes:Cuicifig«,Ciuciuge.ef Vn<br />
deiPolueiuni os fuum iii ci£lum.diitanus lu es,& dxmo.ha. e ^
^ a<br />
4*^7<br />
Qulauuvt fiducitm<br />
A Ijabff mel. Qui idola<br />
noncoluerunt , vcl<br />
in captiuitate du£li<br />
poenituerut: fubZo<br />
robabcl &alijsduci<br />
bus rcucrfi Dcu.luU<br />
tT;r»cf-inlocoruoadorauc<br />
rem. «f tuiKi runt fccundu Hcb.<br />
umcrc* mc ^ Thcodoretu.s.Ip-<br />
'<br />
tdicet«<br />
t mnrtJate<br />
viani.<br />
Pral.jtf.d<br />
-domuiLU.<br />
B<br />
fmaltitadincin.<br />
Mich.4.a<br />
j Depeen.<br />
Glorord.&NicolaideLyra<br />
.,D>««:Omr.U ;ni.loc«.u..ft domma. f^i«« ''^'''«/.^^» 1;°;;'°;».?,"'"'"'''°<br />
468<br />
praeparari.Vndc& D<br />
. Ton.tcm. c^.n, -^ n: I a laudlbus DcilHCiauia<br />
mciitita cs:,&: mci non cs iccordata : neguc cogitalti ^ ^-^^j^ ^^^ rcdcunti<br />
p»7
4^9<br />
i.e.<br />
B<br />
Adamintelligcnsait:<br />
Tota die contnfiatus<br />
&peccata lugentibus<br />
reddit.<br />
c Cr£i!«/. q.d.Libc<br />
rationem a captiui<br />
tate quam per lerc-<br />
jniampoft7o.annospromifi,opcrecomplcui<br />
fruUum.so.<br />
IfaixCap.LVlII.<br />
a nVt facie hoinlmim, fed in«orde<br />
nonjn pocniwrer. b fAKnens ficiir Cain.eui diftum eft<br />
Vaguj&profuguserisfup.tcr. -<br />
cfAftioneptaua. d ^ConuHGonis. Opcra ' bona<br />
eliud<br />
V^cipopuli,<br />
aTChriftus.In circumitu impijambulant.<br />
tum. t Non eftplximpijs,dicit dominus Deus.<br />
. Creaui<br />
470<br />
AIlegorice.Quod D<br />
defilio pcrprophc<br />
tasprxdixi , adim t«beHi».<br />
fum.Etabijttvagus in via cordis fui.Vias eius vidij&ffa<br />
ui eum, & rcduxi eum , & rcddidi confolationes ipfi 8^1 u-<br />
'VftTlmiff-nT''?''"" ''"bica.s. a<br />
ingrediehar.<br />
b ^iaseiusvidl,&c. b<br />
Allegoric^.<br />
b.,Malopecc«ofisj
Pfalif<br />
Gei>er.4<br />
, ,„. .._<br />
^l muftit...rguunt Deum, qu.f. non refp.c.at ope,. bona 1 D.ccte».<br />
dVventrl.clu..cmpu.....vir.u.cm,vndc:lcmnob,s.nS=bbato^ ^<br />
gnus pertinct<br />
cafliim pcr p^nitetiam cor<br />
'--<br />
apprdpinquare Dco volunt. Quare iciunaui<br />
vitia n6 detrahis, in malis pcrfcucras, non plnccscir cor D<br />
bla idiri.s?<br />
pus famcdifcrucias,cuinirpi[cr pcccando<br />
i Coiiiguioins. Veccau intcUigimas que in dic . riunif pro<br />
ximisdimittcrciubcmur.vt nobis dmiitr.it D.-ns.vt fccu<br />
hdicamus.Dimittc no.dc.&cLxx.apcrtius. Ounc lcri- M;»<br />
pturam iniquam conlcinde,fal(a.r.chirographa,qui<br />
1 buslqpcpaupercsdcprimc<br />
2 bant impii . Si.h.impiuni<br />
dicatqueraqo.m.<br />
fcdomneiudiciumde.fi. TLegem vd vetim b-<br />
cft dcbitum ab eis cx igcre ,<br />
dem.dcqu. iuftus viuit.<br />
^ * *<br />
i-n /*<br />
ftitiam fcccrit & iudicium Dci lui non quinon pofTunt rcddcrc,<br />
, qua: multo magis<br />
ilVocc:vnde;l'i.pu'u5l..cUb.jsmehono,&cfVr.r.f30»m.<br />
ab hisqui no<br />
^'''''''"''''t''^ C.i^^^^^^^ Af 4 debcnt.Tropologi. Qiiiic<br />
mc ludicia lultltis,<br />
d^4 J ^^3bomnibirsnuUs,&<br />
vult iciunium (uum rcfpici,<br />
non folu dcclinct a ma-<br />
« t
473<br />
1^^ Procopius Erit venim dcmiim iniquitatis vincula<br />
's^roUierefidiuitiarumcupiditatibustelibcres, fiqui funt<br />
^ infirmiorcs.accufarionum inuolucrisnon impUccs.Dif<br />
ibluecrgoquas inique prauoquc animo confedtas habcs.cautioncs,<br />
illis rcmillioncm indulge, qui pcr eas aut<br />
I<br />
pcr iniquitatis coliigatione<br />
conteruntur Diiaccralibel<br />
losquiiniuftanominaco-<br />
r [iopleftuntur.<br />
roim a F«c«t/j-.<br />
1 7 Dabit tibi dominus fempcr.<br />
Ex qno patet,^ non<br />
loquitur<br />
de<br />
rtqitit: ternpor.d ,qi:x f, tquentcr interrumpitur , & rt: *ximi iuiiis<br />
qui<br />
de cummitra curfu plusccteris teinporaliter aFflgmttur:/^'<br />
cunda ad I himnthtim ttrtiu cap. Omnes qui pie volunt vfucrcin<br />
Chriflo Icfu,perfecutioiiem patientur. (^odaute<br />
in aliqntO'is i:Or s tnterpu,iitur:Deus tHus.tiun iji dc textu.<br />
1 8 Et implcbit fplcndonbus animam tmm.i.fpenderibut<br />
dtutne nornuc^ iiitutis.<br />
19 i-toffntnzlibcra.-^b infirmitatecorporis.<br />
20 Etcritquafihortusirriguus././nZ^on/j^pcr/tMr/^cMnrfwf<br />
Tom.4. Q_j<br />
, niiniu.
47^ Glorord.&NicolaideLyra 476<br />
^ a<br />
itVhtumm fioiibmSeop«amftuai»>4J(on»ificBiu-lnChri(lai.<br />
cT5pirituilium»irtutuni<br />
m».<br />
Stcutfoni.h.^vcc\<br />
teft. dtrxlum;»f intra te confo<br />
lationes diuinas.<br />
1 3 Et fuftollam,&c.per contemptum terrefirium & appetitum<br />
cxleHium.<br />
14 Etcibabote. Sccf.inbeatitudine celefli . Bcna.n.terrena cm<br />
ftnt multo minora bona optribus virtutuni,ndpoffunteffeprincipa<br />
le pramium promiffum patriarchis pro operibus virtutis, ficutdt<br />
claratum fuit diJfuftus,Gen.i$.<br />
I j Os cnim domini locutum eft . quaft dicat hocflabile tfl<br />
&firmum.<br />
ponuntur ftcut in poflil. Si autfecundo modo,fenfiis efi. E t non ic<br />
intians.vt atidiatur in cxceljo clamor veUer.i.vointenditis\inieiH<br />
nando,vt audiamtni a Deoiquia fi ftc , ccffaretis acontenticnib. &<br />
iniurtjs qu£ Deo no placet.Et l)
477<br />
^<br />
1$ a Sed in!
479<br />
A Prophcta in<br />
pcrlbna po-<br />
pulip(Knitctis rdpondct<br />
poft acciitationcm<br />
qnid<br />
loqui dcbcat<br />
a<br />
pcenitcntcs.<br />
*X Thcodor.<br />
Eucntus ipfe<br />
hscccompio<br />
bat vcrifli -<br />
i\ia , Lci-.ctcs<br />
cnim lcriptu<br />
»am ("acram<br />
non videt vc<br />
ros fcripture<br />
lcnfus.&cxcisfvmtfimi-<br />
t gendido ge lcs , palpant<br />
BtcBus.<br />
parictem , &<br />
* parictcm no<br />
vidcnt.<br />
»«. ludneoru<br />
mcdiratio,&<br />
doftrinainfa<br />
cra fcriptura<br />
vrft<br />
rugitui<br />
j. ... & gcmitui<br />
lri'ft<br />
coU.mbx c6<br />
Glof. ord. &Nicolai dc Ly ra<br />
viam pacis,nercieiunt,&: non eft iudiciu in grcflibus eorum. Semi ,<br />
. NonnatUfa.iedyoluniatc.quiJimidcnim ,ncn:UJtuidcicao.o,
lfaia:.Cap. LIX.<br />
Etvidit. O^en-<br />
\ fO.qilia pOCnitUe- ^ ,, ^, •~"» d 1Qui,no„puro,ord..<br />
runt,oaend,tnon a a Tlnfidel.tjt.i. b TAhorutn ludjEorum qui diriplebant fidcKum bona mde-<br />
Rapmam bonorum vcfttorum cum gaudio fufcepiftit. c T roenitentiam eorum in-"<br />
ftuftuofjm. d IQuianonpuro ord'<br />
ceint a malo ,<br />
prre<br />
d:s<br />
patuit. Et uidit dominus, & ma-<br />
plaCUifle dnO -<br />
pCIll<br />
,5,, omnia videt. b TEis. c ,Qui tra.slatum eft ad Gcnte.<br />
tcn tiam eoru.quia TDifacno bon. Sc maJi. vel intet fimpl.citatem ie duplicitatcm vel<br />
noniirOCOrdcDlu t • . "'eof"maoen.tentiaiadiciumrcftitu.
^<br />
483 Glorord.&NicolaideLyra 484<br />
^ A D D I T I O I.<br />
A /iif.59-'»'^' ^icuf- tn poJi.Qinz corruit in plateis vcritas.<br />
Hoc ijuod di£'>«r.Quia corruit in platcis vcritas.o-o/JW*vi<br />
tieturexPonettH de ip.o Cimiio,qui defapjj<br />
Via VCritas & vlta.tf qi^i^d JctjHiiur.Et fa^J eli veritas in obli-<br />
/oa. 1<br />
4.: Et timcbunt qui ab Occidctc nomcn<br />
ciomiai,ScC.Conftderandutnt(iuod timor D: i fiilicettjltdtsfuii in<br />
mo orbe qnaiitum adiulios dijfnjus apojiolis prjedicantibu
i48y<br />
0a Ftliitii':.Cl\p5inM(l^cnm(\l,vndiZ PmLVer Euan^elium<br />
Ji e, vo! ^enii i. Prinni HdAcs dcludxls quando fpirirusda-<br />
tuscft, eraat in Icrulalcm viri rdigiofi cx omni nationc<br />
qusrubcoclo cft.vclgentcscx omnibuspartibus mundi<br />
b Delonge veiiicrir.Qniii longe erant a Dco pcr idololatria<br />
vndc:^o^>?"' eratis io'i^t , fu-<br />
aiefhspropc.<br />
c D,'^.iwf.Hicronym.Qni- a<br />
da codices haber: Dt lat-. wr. b<br />
las Pcrlbrato.n.in crucednila<br />
rui tcrCjClBuxitfanguisrcdcm-<br />
'•'j ptionis &aquabaptirm.dc c<br />
Biiic ^"^^- fttatcin,& lapientiam.<br />
II 1<br />
i>'«y/
487 Gloford.&NicolaideLyra 488<br />
^a F//(»frf^r««r«. Princlpcs<br />
A gcntiu qni pcr<br />
or!)cm ccclc<br />
lia*. xdiiicauf runt ficiit C6 a<br />
flanrin.qiii Rom.iz.ccclcfiasin<br />
honox5i2. Apoflolo b<br />
rufccit (Scalii multi, q mul<br />
tas cxtruxcrunf ccclcfias,&<br />
ncccflfaria prxbucriint<br />
AUcgor.Fil ios pcrcg; iro<br />
r{i,& rcacs coru, dicit mar<br />
tyrcs & doif^orcsgcntiunj,<br />
tidc & virtuiibus<br />
quorum<br />
fandla tundat ur ccdcfia.<br />
}< Procop Hocctia nnnc<br />
cotigiflc vidcas. Pr.Tfunt n.<br />
ccclcfijs Efhnici, fuaqjcas<br />
dodrina,& pra:ccptisobtcgunt<br />
ncdcturvcrboalicno<br />
& diflfcnranco infidiarulocus.<br />
Etrcgcs coru aftabunt<br />
tibi.Na.Sc hodie quoq; Ro<br />
tSapra manoru<br />
jr^ copiaru duces, reguq.timorinfidiasabccclc<br />
c<br />
fijs (ppcllur.vcl ccrteobcditurosfignificauit<br />
Parcnt n. d<br />
facrofan^ftis oraculis ,
ti<br />
4^9<br />
X ron SxmntquipTf-<br />
A ur hantibeneHi. domi-<br />
iiiluptrros.Prstcrcuresn.de niore opcrarijsbcncdiccbatvm^c:Boozdi-<br />
citme(Torib.ruis:;/o<br />
mmis vobijut .\r\[i\Z<br />
rupcrbiaaliqiimal3,aIiqu3ndobona<br />
vnde: Opcsfupcrbx,&iu^it'3.<br />
a Pro Itguis ^s .VcT<br />
aics ligna, &lapidcsdu<br />
ri,& ftnlti, &inrcn<br />
. filbnt,<br />
.<br />
fatiidola colentes, I<br />
gcredetcs,inaliqm<br />
vrumccclcf.couer<br />
^fignarg<br />
.rs,&feriu.Errurlum<br />
pauru,& ar-<br />
gctijjdu ad perfe'='- T Chtillub. c V Ecclefi» qua: modo vidciut aefcere,<br />
m."minui.<br />
tuus in gloriam tuam. Ndn occidet vltrafdltiius , & luna<br />
a 1 Tibi.<br />
tua non t minuetur: quia dominus erit t in lucem fempi<br />
af fcrdiem folnon vr.tte, .lequclu.&f, f^jln coulhuaionc ecclcfiz.vnde: Bcati quiiug-nt,<br />
quoniam ipli conlola. f Finicntur. Ablleigct Deus om. la. ab ocu. eoium/<br />
b* rioratmodoecrlclia, & fu.i, & alioium peccata, vel quod diffeitut a glotia.<br />
c ••, Finito luftu<br />
b,<br />
7<br />
8<br />
iumeninperpctuii<br />
Ifid.in lib. crcatu- iVocabisfalu<br />
*^ """• '"°*<br />
raru . Poft iudiciu<br />
follaborisfuimcrfj,:"-cede<br />
rccipiet, vnde i Apoc.iL.g.<br />
propheta-.LafcZ^ji/f- Ifa.jo. f.<br />
pKmpliatir, e^non<br />
veniet ad occasQ,<br />
ncclbl, necluna,<br />
fedinordine,quo £<br />
crcariiuntftabunt:<br />
neimpijintormetis<br />
pofiti fub terra<br />
fruatluceeorfi.vn<br />
de,Abac. fol,& lu. Abac^. c.<br />
fleterilt in habi.fuo lcre.i.d.<br />
dCfmf.Angclioes<br />
eledi, g fidl,quam t dcSdet.<br />
^ "^''<br />
habenropcrib. imternam,&complebunturdiesIud:ustui.PopuIus<br />
"germen<br />
auteni ^° plent.lpfiget<br />
a T AngcUcle.li. of Non ad lioiam. cT Viu,.-ntium cum impii ibunt in H igncm' arier. platatiouis domini<br />
d T Erunt. 1 lulti lulh auicm lemper<br />
icmi)cr,iiHriif«rr,., videntes ......J ».. Xr ^.^.,^ _ -<br />
crcatorem, <br />
pec-<br />
,<br />
care non &opus manuuei"<br />
potcrunt.<br />
^<br />
tuus omnes iulti in<br />
perpetuu h^reditabunt tcrram , t ""cr<br />
a 1 Nonore.aduetus t Vtlglorifi-<br />
^tiiiill,VCl Chrifti,velintepo"^.P='^^»-<br />
m ICDO "\<br />
m;lia<br />
fimam.Ego dominus in tempore eius fubKO faciam illud. ^^ ^^ oportuno,vd p 1"^^ . 4i. b.<br />
17 finito, , cum miferit iei<<br />
cra.i^.b.<br />
"'^ "'<br />
auru tame ellLHaberc, & fet fum argenti proptcr fplcn- gelos,& colligcnt de rcgno cius omniafcandala<br />
Matth.r^f.<br />
C<br />
dorem<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
^i Et fug. lacgcnt. &c./. ab eis accipief nntrmenta, fuut vidtms<br />
mpktumin dowione eccleftce dc honis princip-tm .<br />
i boiti<br />
Etfcicsga.&c.pfrcj^perieMfjJW qwd fuiiant lihi,<br />
i Pro £re. m pnmtiua.n. ecckfta calu es , & alia eccUfix vafa<br />
iuerunt demateria<br />
parupiiofayVt<br />
de<br />
(ia,in,ci!pro,(3r fcrrc, df hu-<br />
'nfm. cjua pofiea faHafunt de auro,& ar^eio, & lapidib.pneciofts<br />
\ Etpona,&c.(7. d.<br />
ftcut vifitauitecaili^ando,&probandoin<br />
'"^rfecutiomb. ita<br />
vifttabo te dando tibi , paceni & quietcm.<br />
5<br />
5<br />
Et pripofitOS tuos. ide^ epijiopos, & alios priclatos .<br />
luftitiam./. (ffetiiui quantnm ad onmes, cjuui ojjiciiiw eorum<br />
l^ docere lufimum, qimeJiperChrill.lidtra ,& aiamfomatiter<br />
iuantnm adbottos,intantiorepa(fionis,&qHatii ad hoc dkitur; N6 audictur vltra ini-<br />
.]Uitas,&c. in<br />
cahfti patria vhi tniejuitus aon habet<br />
loi:um,Apoc.<br />
j'- '
GIorord&NicoIaiJcLyra ^^i<br />
C A P. L X I;<br />
ViritHi dotnini . Chriftus fccundum humanitatc, .<br />
qui fupra dixcrat;Ego dominus.intcmporc c6grceabo<br />
cos, &c<br />
Jt^^Iren^us . Vcrba Chrifti funt fecundu quod<br />
tih.).t.xo. homo cratde radice Icfle,<br />
& filius Abrahc , &<br />
I LlK 4- c.<br />
De ficra vn-<br />
t libcrtatcm,<br />
Epifl. ad Se-<br />
rapioneai.<br />
fccudii<br />
hoc<br />
rcqdccbat fpiritus Dci<br />
fupercij.&vngebaturadcuangclizandii<br />
hominibus.<br />
b ii^^odvtixeritme. olco lae<br />
alooe c.vnu titiac.abudaticgraii^. Hiero<br />
co nymusHccvndioinbapti<br />
t Dommus. fmaic coplcta cft,quia Ipiri<br />
tusdominiin fpccie colu<br />
b«dcfcendit , & manfit in<br />
jUo, vndcpoflbaptilmntu<br />
inLuca inucniiurfcriptu.-<br />
Spiritus domini fuper mc<br />
co quod vn. &c.<br />
^« AthanaGus. Spirituflandus<br />
vnftio cfl,& fignaculu<br />
in quo verbum Dcus vngi t<br />
& fanat omnia:vcrbi enim<br />
propriucft Spiritunandus g<br />
Vndtio vngcntis habct fua-<br />
B uitate, & fpiritum , &<br />
idco<br />
Chrifti dicutur c(Tc partici<br />
pes.Xpi bonus odorfumus<br />
Signaculu vero.forma Xpi<br />
(ignantishabet, & Chrifli h<br />
participcsfiunt.g fignantnr<br />
•J« Euiebius.Scruator,& do i<br />
Ln).p.de de- rainus noftcr hac prophcmonftr.<br />
c.io. tiamulto cxccllcntius.qua<br />
vetcrcs patrcs vndus apparet.qui<br />
no corporalitcr vnftus<br />
olco, ncc ab hominib'<br />
t Arboresiu^^-^f ^"' ^edSpiritufanao<br />
fiitis .<br />
apparct vndtus, & vni^us a<br />
Deo patrc, u quo habet efle<br />
dcitatis.<br />
•}< Procop. Eft porro anit<br />
vtglorjficer maduertendij a T lud.orun. infidelitaicm.<br />
, diim a Diio<br />
Spiritufando vn£lu ene. vt<br />
in trinitate dcitatc agnofcas. Ncc vero fimil i cu vetcrib.<br />
tlongitepor. rationc.vndionc efledicitur, alioqui nihilprxtercaiter.<br />
habcrcteximiu, dc quo tamcn Dauid . Proptcrca vnxit<br />
PfaL44,a.<br />
Diuifio.<br />
C<br />
tcDeustuusoIcoiaititiaE praconfortibustuis.<br />
c ^d annimttanduw. Lxx. Adcuangdizandum paupcrib,<br />
•J« Eufcb.<br />
CAP. LXI.<br />
«tqiMi<br />
4< Enreb.NosappclIamurpauperes. quosfccundri Deu<br />
mendicos SaUiatoris aiit fcrmOjdodrina intclligibili.vi.<br />
uitico animoru paflu,vt poftca nos sepitcrna vira donct<br />
d C>ipnunindiil^i:ntiam,&i. *Eufcb. Non folu rcddidiilc<br />
vifum carcis dominu videmus iuxra hanc propJictia,(cd<br />
ca;cas hominu mcntes illu-<br />
maior.vni: Requitfcef fujer fumfpiliius<br />
domini.<br />
tPiiitusdomini fuper me, c6<br />
quod<br />
vnxcrit me. t Ad annun-<br />
a f Cjudiuin vitj itcrn». h* Huinilibusfpi<br />
liiu . vndc : Beati milcs, quoniam ipli poffidebnrticrram.<br />
,<br />
tiandum manfiiccis mifit me:<br />
a f Remiltionepeccatoium. bf Compunaione f Ci.rcontnium.<br />
& V' miliatum Deus non defpicies. c1 Dictnspocnitentitm aeire.<br />
vtmcdcfcr conrritis corde, & prxdicarcm<br />
• « Subdiiboio.St enoriliusvariis. bf Incarc
493<br />
lic re<br />
2^ir '.toresM^iVi cnl<br />
^toresvincf.Scnb.-E,<br />
&Phar. dcgb.dici<br />
tin:Miilos,mulefdet<br />
(^ vwc^itn J''a locabit<br />
aiijs agrkdis.<br />
b Voj auie . Hoc ad<br />
pdicatoresdcgctib.<br />
gfili)percgiinoru,<br />
vd ad AportoUs,<br />
dequib dicitur:^^<br />
maioris dignitatis,<br />
dicantur Sacerdoti<br />
m, aiali domini.vtifludde<br />
t(a<br />
isl<br />
J<br />
filijsDauid, gerat<br />
faccrdot. in domo<br />
^ °- -<br />
Ilaia! Cap. LXI.<br />
a TPerffts. qiii exeofopuo crediderunt. b f DianraiecdfCasdiuetrarumgrntiuni, vel quinquf<br />
'" n.usc. r, oris. c< "-o. d f rcrdiuerloserrotcs f '"di .nn.<br />
fi^initjuiabuntciuitates defertas. t diffipatas ingcaerafGcntuii.<br />
a irReftiride.& opere. bvADeo. c i Gentci. dequ ous.<br />
niiihip rdic.-.torts. 1 «.epulfis j)r.iul5 paftonbus. fPabulo vcrbi Dei.<br />
tionem:,6 mmirueios,vnde;Fa(cc oues mcas, pafceagnos meos. f Idcm b CulioiescccTcin.<br />
c 1 Vinc:m iu(todienics,8cexultantes.Vir»a domini Stb.i.do. if. cH.<br />
cdra veflra,8^ filij peregrinorii agricol?, & vinitdres vcftri<br />
> 1 Qiial Fiiir pcjc aj,. &1 Vosautein A; oftoli.' b if Magilhi eoriini. I^ (Jnia .<br />
crut. VdsautemSacerdotesdominivocabimini, miniftn<br />
3 T Mstt) tcs omiiia (uperantcs. b T O Apoftoli deleftati; lefeai viftoria martyrum<br />
Deinoftridicetur vobis.f Fdrtitudinem gentiumcome-<br />
a 1 i xaltabimini. T Qii^a.<br />
b TOApolioIi<br />
detis,&: in gloria eorumt Tupisrbietis Pro cofufione vcftra<br />
494<br />
a f .Dc iiitidelit.itc ludxor. & 3poflal'^,>cI idoloiatria gent. b 7 choru catus, de g- ni .<br />
f lud»i,& gentes conucrfi ad fidcm. _<br />
t duplici,& rubore laudabunt partcm eorum.Propter hoc 9<br />
a^ Viuei.tiuin, quifurrunj, iion dcorrmn,vnacad Lothdicitur; In raomefaiuum te fac.<br />
b *" ^^^nimic &: corporis primia.<br />
Get.haptT^at rns^&c. D<br />
^t Procop. Scmen, t Et qaod df<br />
no corporeu , quo ''^rtum cft »<br />
gloriatur ludei.led 8«"«""one.<br />
adccclefiareiatCicp<br />
i eftomnib.cognitu<br />
Scminis.n.appelia<br />
4 tione.vel do(!^iina,<br />
vel difcipulos licet<br />
5 intelligere, gfeme<br />
aDeobenedidum<br />
. emin .<br />
4?5<br />
a Etquaftfponsa. AV<br />
tcriuscoparationis<br />
ponitcxepla, 4<br />
ficut lidrtus femen fuum gcrminat, fic domm Deus ger- ^<br />
,,El.ftotum(uo.um. 1 ChtiUum, qu.omncs .ultificat b f NonluJz.s tantum<br />
g<br />
.<br />
in quopercuiiturlupetcil.um Ijiaiomin<br />
7<br />
minabit iuftitiam,& laudem coram vniucrfis Gcntibus .<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
fpcrfieccifiariimfibi cotriniiJfaium,& in hoc fnnt Chrifliricarif.<br />
I Et quafi fponf.Hoc refertur ad poptiiu frflatis fubditum.<br />
3 Sicut cnim tcrra profert germen fuu. f.v influentiajolis.<br />
3 Sicut dommus Dcus .<br />
qui ejlfol iuiiitu:<br />
A D D 1 T I C) . _<br />
jncap.6J.-vbidici}urinpo(lit.Vx'm2,\oria eoiu fu|?bictis.<br />
Fbi in translat. nofira dicitut: Et in gloria cor. fupcrbietis.<br />
CAP. LXII.<br />
(M^ l{opter Sion.<br />
^A ^phctain a<br />
pfona, fui<br />
impendio<br />
exhilaratus ex his<br />
olb.qmudocofert<br />
filiusincarnatus.Et<br />
4<br />
Gcrmlnabit. idengeiminare faciet.<br />
5 Inftitiam . id(fi,ctrdt„ & optre.<br />
6 Etlaudem. 'no>r.<br />
alibi: Domne dont'- D<br />
tius no^rr, &c. Q^d. PCd. b<br />
Siciittcrra,&hor-<br />
tusirrigunss;crniLnat,ficcccle^iaSpiritulandof^cudata<br />
, reddct diio frudulaudi.s,<br />
&bonx<br />
operationis.<br />
7 Coram vniucrfis gcntibus per pr^dicationem jtpbjlolorl^^<br />
& alionm ChriUi dijciputori4m,& cisfuccedcntium .<br />
~inH(brtto habetur : Et in gloria corum cxaliabimini : quod<br />
ni^.'iis concordat fententix, quiafupa biajonat in malum, non autS<br />
exaltatio,Jeul}onor.<br />
C A P. L X I I<br />
afEroo bilUges.&principes. cf Imo annunciabo aduentum<br />
aitr„o. u,» 6 > r i<br />
domini. t Saccrdotcs .<br />
RoptcrSionndn tacebo^&Tproptcr Icru<br />
fa-<br />
a« Aprfcibus, donc.vcniatDcililius.vndeai.bi .vt:namdirumpcre<br />
C3-Ic5,5c vcnircs, bf Ex vterovirginis<br />
lcm no quiefcam,doncc egrcdieatur,vt Iplcn ^<br />
& fol mfticiac<br />
:,i(us fplcndor patr.s, b f A ^uo on.ms iLrtic.a<br />
flcfus. cEcclelix. d 1CiMidicir:Egofuraluxmundi. i<br />
e f In cotdibiis fidclipm fTunc.<br />
«ccb^^J^am^^^^ b ddrtiu'ftuscius.6
497<br />
^ Cyrillus.Vnam<br />
;-. quamqiieaniinam<br />
j-^ & vniueriam cccle<br />
jiam.fanftorucolonx<br />
comparar cx<br />
multisfloribuscon<br />
texts, vclrcgiodia<br />
c dcmati lapidib. prc<br />
rionsradianti.<br />
a A'"" vo("htris v'p-a<br />
dt reli3j.'S.zc\ c fi a<br />
Ifais Cap. LXII.<br />
45»8<br />
a T Hoooiis, quod mtityrti foa Tarictate difliiuecuiit. T Vt fflfmn fuum «otam<br />
- j. j , .. f DctieC<br />
b • T-v . coroneti-iaonjs. pOKOt /erufa D<br />
a 5c diadcma in<br />
rcgni manu Dci tui . Non vocabcris vltra '"«•Qiipd eft.vd ip<br />
1 ,»/A»'"l,''^ "''''"'"'•<br />
'<br />
,<br />
«-rqiiiaCJ^tiftusinaied.otulrnt. (» long^ latCq^ difdcrcii<br />
tta:« terra tua non vocabitur<br />
amplius deTolata. Scd * "^^ ' ^^^^' laudct.<br />
a fDicttur HacccttsuaevoluntatemDeifacit. bTDco'<br />
^ Vcl<br />
Vbfq; laudctSCvocaberis<br />
vdluntas mca in ca,& terra tuat inhabitabitur. ^ ^^'^ creatore fuum.<br />
« t Non meiitis tuis.ficut olim difplicuit : omncs enim tam ludii quam GentilM ^ ^ lurauit.pct fiHQ.f. f infcabitaW<br />
peccabant. J Geutile. ^ qui Dci VktUS Cft '•««.,.
49P<br />
a Tfr/)orr^rin3 6< e\einplo. e «: Kcrtani.<br />
pixuidendo.rrminillii vcl rai^ant vellcmno torpcl..«i«.<br />
dis mcis.TranritCjtrafitepcr portas,pr^paiate via m populo,pIa<br />
f Volcnti tattatc.<br />
f i?i.tdicaiidu. u f<br />
cuntin c^lum, ^ ,^<br />
Ciucislcil cctpanioncjn {tielurrcdlionera<br />
annunciando. c 1 Nttioi)'iin,nun tantuin in ludza.<br />
K<br />
quafi dcvirtu- b numfaciteiter,& t cligitelapidcs: &:lcuatcfjgnum adpopulos.<br />
tCin VirtUtCm. C a 5FiJc.np.inion.>^rcfui. t t Pci apoftolo«.<br />
c 5 Ocuiti.dci\i.ir». iwtquot aattm i^<br />
recepeiunt cum.<br />
&CJet.<br />
e Et vorabitnt<br />
eum. diccntcs :<br />
15 VoscHis popu<br />
16 lus(ani^iis,vos<br />
17 cfiisredcmpua<br />
domino Dco.Sic enim quidam codiccs habcnt<br />
ta.Fridc dicit H^ab. Sal.quod hoc dicitur defigmeto malu,Der qnod<br />
ii.tilUgit fomtttm incltnantem jJ pntjtum. Etfic patet ctiam fc'<br />
cunium ipfurn,q^iodnon efi hicferrrio de<br />
pr.tparatione matcriali. E<br />
Et leuatc fignum ad populos. virtutcmfandicCrucis eis<br />
tt i^iua iarn faHurn eji qiiantum adaiquos crcdcniit<br />
prjcdicando .<br />
i:i omnibns terrx habitabtlts locis d tempore .Apoflolorum fccun.<br />
dvm quod diffufiits decLraui fupertUud T>fal. 1 8.1n omncm tcr<br />
ram cxiuit fonuscorum./t/eo /"«/'(/;;«).• Ecccdominusau»<br />
ditum fccirin extrcmis tctrx.Etfubditur.<br />
Dicite filix Sion.idifi congregationi fidelitim.<br />
j)<br />
i o Ecce fal u ator t u u s vcni t.irff^ veniet ad iudiciumyficta per<br />
incarnaiiontm tam vcntcin mundum. (,<br />
11 Eccc mcrccs cins cnm co. adreddendur/t p^nam velprjt- t«<br />
miiim fecundnm mtrica «r/>ic;Qmseftiftequi<br />
gendus efi locus vnde Cljrijtus ntuns Oiiuetiuei !(•<br />
ujctmiii^fciLcct<br />
nifaicm^quiC tfi iufia eum.Quod autcm lerujattm vt i lud-t a intti-<br />
ligaturper Edom,v!detur extrancu,cum Idume^ fitnpcr Jucrit lu-<br />
de.£ i'iimica,ficut tfau ipfi lacob. Ittm quod dicitur infd. Et c^ir<br />
fus cfl fanguts eoru fuper vcflimenta mea.ftc txponttur ub eis: vt {it<br />
"verbii Chrtfii defua pafJioncloquentis.Et af^eijus efifuiiguis totu,<br />
idefifanguis meus qui dicttur corum,eo qubd tft iffufus pe r proiurationetn<br />
luduiorum.Hoc extrantum videtur,qnia non recoio mt vl<br />
diffc alibiinfcriptura talcm ioqucnii rnodiim . Ittm Chrijlo tfrei.-<br />
dente,vtyf{eriim incarnationis iam crat in e^eBu conipittum,quan<br />
tum adfiibiiaritianifcHi & circunfiantias .<br />
Taiid verb pofiqi4am<br />
funt in efficiu pofitu non vidcntur cxcedtrc facuttattm ccgnitionis<br />
angelic
501<br />
fijsfiipericminatio<br />
nisvelligia,
^.<br />
Verg#iu$ ^.<br />
Acnc. Sangui<br />
nc ccrais aJ-<br />
hiic fparfoq;<br />
iiife
p^<br />
I Acevpto'^<br />
'<br />
'<br />
^<br />
it, spmtttmfMHieiiis.iMoyChVndc.Ermrbauermt Mnyjtnin<br />
ra/?w,e?"-'^''-^"-^''^*'""-Vcl (andi cius,Cliri(ti,<br />
rcnoiucrunt. Filiuscnim Dcic]uinosredcmit,ipfosdc<br />
marinibrolibcrauif.vp^rj.f'^»''/"''^'''"^" veljav^U<br />
fiulQiudzm codices habcnt.l.Spiritumfanctum , qucm<br />
Ifaia:<br />
Cap. LXIIL jo6<br />
dominus de fpiritu eius, & dcdit.jo.viris. D<br />
ciii crcde- f Qui fadit acjuas ante coi. Vcl dicitur. CumMoyfesmarc<br />
percufiflct , &: in duodccim vias fcidiflct & alijs hzfita-<br />
tibus, tribus luda ingrefla cft , & ob rcgni dignitate ade*<br />
ptaeft .<br />
contnllat,quiviru ^ r-. /-<br />
fpiritualecontnftat.<br />
vndc i^' vos tangity<br />
a adiracundiam prouocauerunt, 8camixeruntlpiritum<br />
alCiuia jniu> .. >-.iiv:us iMiirmosla.iando,iiiOituosfulcit3nd'>. bfMalc agent.bus.<br />
,_ _ c^Opinione.frVItoiem mali<br />
b Tancli eius.Etcdnucrlus eft eisin inimicu,&ipfe dcbel<br />
\qucfiqvt:i<br />
c lauiteos.EtrecdJaruseftdierumtfecuIijMoyfi&popu<br />
s«rMot'5 lcilicet b«iMoyre& Aaron,Matia,Vr .v aliis.<br />
gtpu.cculi<br />
,»jfj. VcKangdumin<br />
lcuftodiam mifium,<br />
Iquemlxpe malefaciendo<br />
oflcndcrunt.<br />
b j<br />
Ipf^ dfhetuult. eos.<br />
t|.?j •<br />
•<br />
•<br />
Procopius.Itaem ,.r ^7i-a
lere rc.<br />
Eze. if-e<br />
Gw.17.»<br />
tCoDuene.<br />
yo7 GIorord.&NicoIaideLyra p[<br />
a Et ^ha'>a »/f.Qjiafi dicat.Quia tc ofFcndi mus,filios fuos<br />
non agnofcitcnc filios fuos.quia fcilicctd.ilimilcs illirc<br />
cc(Timus a Dco qua de caufa non orat pro nobjs.quia<br />
nihil lcrcmiam :l\(iMo>ii>ep>vpopulo<br />
impctrarct,vndcad<br />
iJ}o,q'u lion cx^udium ir: Perucrfi.n.fiUj orationcian^loru<br />
pat rum non pofTiint lilwa<br />
ri.Viidc adEzechielcm :<br />
si<br />
'r(S viri in mcdlo lerufa<br />
fitfift<br />
lcm .Noc.Danicl, & lob.filium<br />
,&filiamnonlibera<br />
bur ,(cdipfifoliiunitia(iia<br />
hbcrabuiit anmias fuas, &<br />
dclacobfimilitcr. Abraha<br />
nclciuitnos.&cAbraha dc<br />
Gcntibus ad fidem vocatus<br />
cft,& pro qualitatcprions,<br />
& icqucntiscodirionis fortifus<br />
crt mutationcm nomi<br />
nis lacob quoque vt appcllarctur<br />
Ifracl,multo labore<br />
acquifiuit.vnde Abraham<br />
habct trcs vxorcs.Iacobqua<br />
tuor . Ifaac vfquc<br />
ad fiiicni<br />
B antiquum nomcn polTcdir,<br />
tPiruotem- ^ ecclcfix indicans cnflita-<br />
^L\^t nn- «em vna fuit vxorc conten<br />
ajstuu*. tus. IiTiergo qui prcecantur<br />
Sup.?».b dc pcioribuscommutatio<br />
t suafiaprin ncni in mcliorc ftaru coru<br />
K'.Safl-umuntfimilitudinequi<br />
noftri, & bus \XX3.<br />
q.ia pofl triflltia lUCCClfi<br />
nunquam ferunt.Hoc aut efl quod pc<br />
inuocatu luif<br />
jjujj yf q„i parer corum cft<br />
fetnomc tuO<br />
^^^ obliuifcatur filiofum<br />
a^Iacob rci1icct{< iraacqupqur ad!unxilTct,n'fl<br />
per cxtrtira mrHiiiiii inteil pi voliiiirn.<br />
nofler, &Abiahain nefciuitnos,&Iliac]i-<br />
' rrcaiot.<br />
gnorauitnos. Tu dominc pater nofter, & re-<br />
•reiraiuf. ^Laus.<br />
demptor noricr , a feculo nomcn tuum.<br />
j»(/jt?(/o.<br />
3 Redemptor nofter. ipfam iuUificando.<br />
^ A fccu lo jcdtcet patris nofiri redemptoris,<br />
j Q^ATC crrZTC.idefl permifijli.<br />
6 De vijs tilis.idcfi pr,cceptis & .<br />
conft^ijs EuangeVicU<br />
7 Indurafticornoftrum.//«if>iifcen(io^ij£ia?w tuamcnr mol<br />
ncsira incredulnate.<br />
lificwi.m tamtn iiilie p>o<br />
8 Nc timcremus tc. 2{on eftintelligcndum ifludcaufati-<br />
tii\l'tc qu6(i Deus fibtr.ihtii grali,'.mJuaTH,vt per hoc ab honiinthus<br />
exduiat diuinhm limorem.fed intcliigitur tantum •«<br />
corifrcntinL d<br />
A D D 1 T I O I.<br />
Jitbtra-<br />
1« f 11^.6 j.^'/'i dciturinpojlil. Trimum efl,qu6difla expofitio<br />
in alKjuibus videtur e.xtranej.<br />
Expojitio Jar^o> uni in hoc loco non videtur exlranca , f/ bene<br />
con{idrretur, Jed filis rationahiliSjHonobiianiibusTofiillatorism<br />
ti^mbus ttntru eamfaciis . Ei idto ftcut per modhfn inqvfitionis<br />
Jtholi-fliiit cam Tcflillator impugnauit , fic parimodo dtftndenda<br />
tffe viditur . ..-idhoc quodprimb dicit, quod Jerufalem , /eu ludaa<br />
non debctinielligi per Edom,cum Idumeafemper fuerit ludiCxtni'<br />
tnica.diierdum quod dtftendcntes a lacobfecundum carnem,& ab<br />
tiusfidericederncs,ftcutfuitJynagogaIud.torum,ChrifiumnegStium<br />
, & crucifigenttum : talis fynagoga mera tranfn in Idumititam<br />
inimiiittum contra veram lud.tam : vnde&nomcn Idumdx<br />
fibi vchdicat , qua ab exordio fuit IJracii inimtca , prout plent declatatu<br />
tsijupra i^.inadditwne, vbi nflevfum fuit,
o^<br />
vride de tallbus angeli ^ ampUns cogiiUioni!.<br />
quxYcbant edocerj.Dato<br />
'<br />
etutn qiwdhec ratio iffet v.>lida,tanjen adhuc cogcict cxponere hac<br />
propbeliam de Chriho pofl pajjionernfuam cd patrem rcdennte:&<br />
hccexponendo quod dicitur hic:Qnis eft iftc qui vcnitdc Edof'<br />
Jit yerlmtn ifaix^ admirantjs de rtiioria paJJiur)ts.,proiit VoJiitUtur<br />
yiilificnndurnfiiam cxpofitioncw.ltem ad hoc cjuvd dicit^quod ncn<br />
ariamir ad tenendum expofiiionem prtedi^nrum ianHorum,dicendum<br />
i quod licet verum el qudd ea qu.t habentur tanturn ex di^iis<br />
findorurn doBorum, nonfunt tantte autoritaiis , vt ex eis tejiimomaproferantur<br />
, frout dicit ~4Hg.tam^-nfecundumpictatcni , feu ex<br />
iunapietatis oportet honorarefanBos,& non contradicere temtra<br />
nh isrmjcriptufisyprout ini.z.q.izi .ar. j .<br />
A D D I T I O. I r.<br />
In eo.ta.rbi didtur in TofiiVa. Indignatio mea,co»f y
T»i<br />
CAP. LXIIIT.<br />
Tinam dirumperes.<br />
Inpcrfonafua,<br />
& omniu prophctarum,adiicntumChri-<br />
fli dcfidcrantium loquiiur<br />
Ifaias prcuidcns aducntum<br />
fili) abic^ioncm fui popu-<br />
Gctium : Et<br />
li.vocationcm<br />
hoccfK\'tmamdicc.Itcm<br />
KJ. i7b. Diuici: iniliaiiuicc^bsy(^ de-<br />
i.Cor.J.b.<br />
fcendit.<br />
b .yfij-'* ardmnt. Symmachus.<br />
Aquc maris arderent<br />
igni.Quod cft.populi mudi<br />
inflamarcntur ignc charita<br />
Gloford.& Nicolai deLy ra<br />
P. LXIIII.<br />
af (^ia holtc$ noOti conculciurrunt ranOSfieationirin<br />
luam MliKciiadoininc i poictiiuni 1<br />
\ vcm. ift^ror*''*^ vnic-.io^pioajifTa imp!cdo<br />
Tinam dirupcres calos , &:<br />
a^ A nia:ellatc(in quj nubi>inui)il>'lii}vilibilii in<br />
c.rre.lfQiijafi dflcen '«'S.a f' f a piarlenfi.<br />
deicendcrcs, afacie tuamo<br />
^ ._ _<br />
a^Supeibia lu^aoiuin.vel dxuionutii.<br />
btt'ignum,ffnuin,ltipuI::Oeu(nul)crignis<br />
ci'"iuni'n5ert<br />
tcs dcflucrcnt, ficut ciculbo ignis t tabcfce-<br />
a«Acccptahac,Iudxis, (juibusUbet aduetlains.<br />
a^Gemilesmotl jd poenii-ntiain.<br />
ti%.vx\dc:Ii;,ncrnvi.nimmtrein<br />
ttrra6-o,ud^olomfivtarjrai^ c turbarcntur.Cum fcccris mirJbilia,t 11011 fu- ^<br />
& UC nOtU ncrct nome tUU ar Aduenmm tuum. b1 In vtfrum virginis,<br />
id^ll vfrbum caro ta.eit.<br />
quodcftChriftuskfusini ^. ,. -h 'y^"-""-. f "''-•J»"«'"%<br />
micis tuis,<br />
9<br />
fcilicct ludaeis. d ftincbimus.Dclcendil ti,8c a tacic tua montcs<br />
9 ^ A principio mundi.<br />
dcfiuxerunr.t A fcculo non audicrunt, ncque<br />
alCorporiiquianjneltlonus. ^Bona Uilicet (<br />
" ^<br />
1 fet. 1 O.<br />
Oculusnon viditDeus<br />
auribu.spcrcepcrunt.<br />
a*Vcl vidu vrqnam.<br />
^: Procopiiis. Hxcco.^inc<br />
dixit vt Dci virescum nullis<br />
pollc comparari dcmon<br />
ftrarct. Quod paulu.s tamc<br />
nuUaloci violationc.adbo<br />
naqusDcumdiiigcntibi<br />
.<br />
promittuntur,qii(j'ncccc<br />
lus vidit.nccauris audiui:,<br />
rctulit:cumnihilhiiiufni )<br />
di inocuiorum, vcl aiirii!,<br />
fcnfus cadvic animaducrto<br />
ret.& vcro alibi , cum ci\<br />
ad tertium v(quc cocifi cu<br />
^is.cafearcana vcrba n.<br />
diuiftb aircrit.quxctrari \\<br />
mini non liccar. non quoo ,<br />
s^MJniiati». l-r'"! idem ^yir.con 8c Anna. clScd. I5<br />
viistuisrccoidabuntur tui.Eccctuiiatuses, i^ tur,maius innobism..<br />
NICOLAVS DE L Y R A.<br />
C A P. L X 1 1 I I.<br />
Tinam. .AUqui docions citijdici exPommtprinci.<br />
piumhmus capitidide primo thuHiadneritu :je.i<br />
hoc non vidctur con': juper<br />
illud Cfn.4j).6.1igansad Vitem puUum luum &c. didt i{ab.<br />
Mc.quando vcniit rex Meljias tn iirnjaiem adjaluandn Ifailyip<br />
Je erit cin^ulms aftnumfuum , & cfjuitans fnper eitm, vt ituta:je<br />
cum l)umi[itatr,ftcutfcriptum efi Zacha.cf.b.Et iple paupcr.Hrc<br />
autem aduentus eius dcfcribitur cum ma^napotcjiate ,
5» 3<br />
1^'quis deiiidus cft,hnic
ttk4j.4.<br />
Ibidenu<br />
5'r<br />
B<br />
t decnnantS.<br />
Ine.io.epift.<br />
adRom.<br />
i in defertis,<br />
perooaant.<br />
luc.a^.c.<br />
Vliirupra.<br />
Diui/io,<br />
DiuiCo.<br />
Glof. ord. &Nicolai de Lyra yt^<br />
dcrabilianoftraverfaruntin ruinas. Nun-<br />
a tt-(:o. b iMilrui» nofltit,Agiii|>hailiuin.<br />
c ^ A miluicoi
T7<br />
maias<br />
1 ^ablui anima.Vel , quia propc crant pifcin?<br />
i A<br />
dos lauabatiir<br />
(Jk hoftia.<br />
vbi & Saccr-<br />
4« Procopius.Sepulchrorum memi«ir^'tdiurnationem<br />
pniortiios mnuerct.Mcminit & rpcluncaru finiula-<br />
ybi<br />
cra in mote coUocabant, aut et faaaquasdam, niaftatis<br />
jlibproceris arbonbusho-<br />
an.«Hd<br />
fl';s/aciebant.<br />
Aliecor.Hajreticiinmc-<br />
^'i s^ morijsinagiftrorum ,& in<br />
fpecubusdormiunt, quilii<br />
menfpiritulfanfti relinque<br />
tes & coenaculum in<br />
, quo<br />
Apoftoli verfabatur in dia<br />
boli tencbriscommoratar,<br />
& fpeluncas diligunt de q<br />
Carncm porcorumcomc-<br />
I flijs credunt & phantafijs,<br />
I<br />
*.•». :<br />
dunt.dequibus >len,ittaiis<br />
; H. lUS<br />
oBeui<br />
quoio<br />
ditum detcftentur.<br />
&ius<br />
a iw/Ki-orcweo.Furoreobli<br />
uionem, iram,pcnitudine,<br />
leiin it^i in Dco accipere debemus,<br />
qiio manus, pcdes,o-<br />
lltW.<br />
tnar^aritas anteforcoi<br />
culos,aures,&ceteramcmbra qnx habere df,non cp<br />
hispareat pcrturbationib',<br />
qui eas extinguitin nobis,<br />
fcd per verba nollra Dei m-<br />
Cap. LXV. p8<br />
3 flmmundi. fAlij.ndnmanducanti, non adorantiidala.<br />
vafis coru.Qui dicunt: trecedca mc, non ap-<br />
propinques mihi:quiat immundus es.Iftl fu ^<br />
a fMihil. b t.t c fErit. f Oebcnn; d llnei! e<br />
irScinpCT.<br />
mus erunt in furore mco , ignis arde^ns ttSta ^<br />
c 7«/(7«;>(?to;;.i/i-«wvf Vt.fnon folumpropcccatisvc D<br />
ftrispuniamini, fcd etiam E^ce^^h- pro patrum iniquitatib.<br />
is i.<br />
quos<br />
imitatieihs. Aliter.n.nonporrat fitiusiniquitatepatris.<br />
d Quil^c ificuHerHtfu.m(m.'Qrijn. Bcthel & in Dan, aureos ^ R«8-»»-fr<br />
vitulos adoraucrunt:Hcercticus quoq; cotemnens fim-<br />
igncm arf-mum.<br />
b<br />
'<br />
plicitate ecclefi^ facrificat<br />
m montibus, & exprobrat<br />
Deo dum eius pr^cepta eo<br />
temnit.<br />
e Quomndo ^.q . d. Proptcr<br />
ff""' " V?'irn°''''';<br />
a IMalumeoruiB vtnonobhuifcai. b 1 i-nodicain : Jie malediftiin ~~ . . »,- ,<br />
dicEccefcriptum<br />
cftcoram me.Non taccbo<br />
a l^ln interioramentts, vtproptiatprqucantutconfcientia.<br />
fedreddametretribuam intfinu corum ini-<br />
enim periturum Ifracl.<br />
f De lacobfemen.Scmcnlz<br />
cob & [ude, Apoftoli.pofli<br />
dentcs montes,alios.f.credentcsvirtutibusemincn<br />
-,^„ j.<br />
tes. vnde: lS(ifidominus Sa- ^ iioum.<br />
baoth reli.no. Je.quaji So.faSii<br />
effem.<br />
ii -J* Eufebius.Prffignincat Lib..«.de^ft-<br />
propheta pauculas<br />
ras reliquias,& pauculum<br />
futurum lemen ex lacob,<br />
quod aflcquaturpramifta<br />
i2 vetcrum patrum,&Ie6l:os<br />
13 appellat Aportolos,quos<br />
14 habitaturosdicitin monte g<br />
1 5 fanao.hoc cft, in ecclefia,<br />
16 & in fyIua,hoc eft,inter ar<br />
• r * 11 j u "j-.a- ar C^- ^7 boresccdefi^.Intelligifj)lipes<br />
illud,quoniam bencdictio citrucraciam is pheta Apoftolos & fidelcs<br />
a 1 Abraham,llaac,ScUcob, «dquosfaaaeftptomiHio , vel ptojitereojqui Ip fcrUados , reliqUOSludcOS<br />
intet piurimos peccatotesfetuiuat milii. b •Genushumannm. b<br />
J i j o ,"<br />
propterferaosmcos,vtnondirperd£to^um. ,, futu"tndas!°'""'<br />
"^<br />
^<br />
a f Idololatratum.<br />
fFiiios&tiii^sdoemoniis.<br />
prophanum quodinlibns d fimuUdicitdominusrquifacrificaueruntfii-<br />
COrU hxretica arteCOnditU. a «[Medefpicieodo, &idolisimmolando.<br />
eft. Vafa eoru immundata<br />
pcr montes et fupcr collcs , cxprobrauerunt<br />
dO(flrinai.l. quam COrpOra. ^ «[Proculpapa-nam metienao,veImenfurando. b T In anima pofti-jdiciii,<br />
In tatltam qUOqUC amen-<br />
«nncor;>oe cum&v.ermiseotanon«erietur, &ignisnoe«ingue.ur^<br />
tiamveniunt, vtquiipfis<br />
non fuerit fimilis.quafi per e eorum . H?c<br />
quitates veftras, et ^<br />
iniquitates patru veftrorii<br />
\ Vt puniamini, licut illi quos imitati eftis,|8c fic quodammodo eoium 9<br />
lili;.<br />
b<br />
lO<br />
mihi,et remetiaropuscorumprimumhnu<br />
dicit dominus; Quomodo fi in-<br />
a f ''oft tempdlatfm. b Tlllarfum. c f Volenti tangcre<br />
ueniatur t granumin botro,et dica tur,nc dif<br />
a ^Sine crcfcete. b f Ideft, placuit domino , vtpto bencdiiflionedetanta<br />
copiareferuatet illud. c Aiiquosreferuando<br />
a TNon deficietfcepirumdeluda b Chtiftam quod lupta botri b Chtiftum<br />
- granum. -,„...../•.-. r<br />
- -- -' quod lupta ' botri<br />
. . "— granum .<br />
Et leduca de lacob fcmcn, etdc ludapoilidc-<br />
21 g /Honttsfatj^Oimeos.Lxx,<br />
22 Montemnaeu.f.Chriftu.g<br />
tp\\iir,mt^c(ff^\r>frcT-ynnc: o-<br />
' f Apoftolus vnde Leuaui oculos meos m inontes.in ciicumitu eius , 8cc. ,, /.rt mrtnc «,^«.;.,,« \.I««'<br />
teiiigimusatteaucrganos. g ^ ^sciiic.tht:reiitate»,.djqua; DabotibiGcn.he.t c Tsciiicet.eccieCa-. *l cit mons montium. Mon-<br />
4c_Procop.Erat.n.antead- h temontesfanaosmeos. Ethxreditabuteam ^'^ Ks.n.funtApoftoli,quidc<br />
uetuni velutiquoddadiuin«<br />
irx principium , fed furorem<br />
accenditpatratu in Saluatorem facinus, ipfeque<br />
fumus in ignem mutatuseft.Qaoniam autem laomincs<br />
admcmori^lubfidiumfcriptis vtividernus, abillis tropice,nulla<br />
Deum obliuione laborare dcmonftrat : Ecce<br />
eft<br />
fcriptum coram me.<br />
b Xon tacebo.Qni fuperius dixit: Tactii,fimperfihii,patiens<br />
/«',tX>odo dicit:7\(on f Jce6o.idcft,ncparcain auiplius,ncq;<br />
fuftinebo iniquitates etwrum.<br />
•t Quidicunt.Gf»»;/^ .<br />
'<br />
NICOLAVS DE LYllA.<br />
2 Recede ame. \\eputabant enim Gentiles ita immundos,qnbi<br />
non iomrnunicabant citm eis,vtpatet fxlibris vete.& no.tefi.Ille<br />
tamtncontemptus ftcinualuit,& maxime apud Indfosqui Vhari<br />
jfidicebantur ,'.quddetiam ludps conternnebant quinonerautde<br />
ftHa fua:vnde & domino difcumbentc iudomo Matthci qni erat<br />
nitione Iudfus,dixerunt,Matth.
5^9 GIoford.&NicolaideLyra jio<br />
»0«. b<br />
« »Apo8«li.»ndf el«;i f TiJele».<br />
:K»nji«»nMttcft!1i«.f«de«o ^ ^ fd«^rM.AUjft'tus.vn<br />
cIcAirnci >&rcrui mci habirabuntibi.Et t c-<br />
A criaittit, b TUaluiu. tcilicci. c iVtpctere-<br />
Huribam homicidij 4c leditionis autoiein.<br />
lut . ho'c ha:c dicit dominus<br />
cicgiftis Propter nittntiam *'<br />
a^tu Et altbi : i"e
5 II<br />
a Etinteificiettc.Vtvdh^C<br />
A non habeatis qui dicit. Ego<br />
4.al fm via v:ritas,i; vit.i.Xec ya<br />
j.(l«rfi. cem'rn dnu>iKo impletumperTitum.<br />
' 2 Et feruos. m eum credentes.<br />
^^^ !.iinc[a r:am,rcillcet,veftraiii. f Veftrum.<br />
c ria pridr aj& no afcendcnt fuper cor: fed gau- i j<br />
a «r .Sinefioe T Umnlbus lebus a nicfaftis.<br />
d debitisSc exultabitisvfquein fcmpiternum 14<br />
c in his qtia^ ^o creo . Quia ecce ego creo le-<br />
^<br />
3 Vocabit. Quia vocantur Chrtfliani a Chrino.<br />
4 In quo. BcnediHione gratije,qux datur in baptijmo in quo »c-<br />
nomtn ChriHiani.<br />
cipiiur<br />
5 Benedicetur.i. benedi^ionecale^iiftingratiaperfeueret,<br />
6 Amcn.ufideliterftcfiet.<br />
7 Et (:\{xi.i.hominihus aliquid affirmando.<br />
8 lurat in tcrra. Et non in idelo.<br />
9 Amcn.iifideliterdtbet iurare.<br />
10 Quiaobliuioni.Hic cojvquentcr drfcribitur retributio ele&o<br />
rumjeparatim, tamenaliquid intetponitur depunitione malorumf<br />
yt videbitur,& primo ponitur rctributio quantum ad confecutione<br />
bonifCum dicitur.Quia ob.quas fideles fuflinuerunt propter magnitndinem<br />
glorix fuperuenientis m pairia.Et quodftc intelligatur,pa<br />
tetper hocquodfubditur.<br />
1 1 Ecce .n.Quia in futuro innouabuntur corpora cceleflia & elenenta,non<br />
quantum adfubflantiam,fed quantum ad claritatem&<br />
decorem, vt fic magis reluceat in eis bonitas diuina ad gloria Deiy<br />
& ttiam deHorum in<br />
ipfis bonitatem Dei clarius contemplantium<br />
quam anti: & talis innouatio vocatur hic creatio . Sicut dicitur<br />
rexvelpapacreari propter immutationem (latus quamuis eorum<br />
fubjlamia non mutetur.<br />
I * Et non crunt in mem . Uoc efl diCium 3» flatus eorum prxce<br />
dens nuLltus momenti<br />
reputabitur refpeBufequtnti.<br />
13 Sedgaudebitis.^ojf c/e^i.<br />
'4 Vfque in<br />
fcmpitcrnum.J5«M mmitas a<br />
partepofl eH de<br />
rationeheatitudinis.<br />
15 ^nhis qnxcgoaco.i.incorporibMsca!leflibHS& elemen-<br />
tis pradido mdomeltoratis.<br />
1 6 Quia cccc.i.eccleftam triumphantcm.fkb. 1 2.f. Accefliftis<br />
adSion montcm & ciuitatcm Dei viucntis Icrufalem cg<br />
Icftem,&c.7^on.)j.(ijf jtiir crearifimplicitertquiacaslum empyreu<br />
acC{ie(iem. ^ Exangetis & hoiniuibus. TEmphafis.<br />
rulalem exukationem, & populum ciusgaudium<br />
& exultabo in Icrufalem,& gaudebo in<br />
a f Vbigaujium & exultaiio:contraria enim limulefle<br />
non potTunt. 1 Abitctget Deus omnem la.ab o.<br />
populo meo : &non audictur in cavoxfleafNon<br />
ficijt luda:i, pro iud:t' tiicie:cbmoiem. b TOmnes.n.relurg»mus<br />
in viruni iie-fefi uu m m-ni^^Hrim »tits ple.Chtifti.<br />
tus vltra,& vdx clamoris.No erit ibl<br />
amplius<br />
' • «lPr:.ritn;i irc te. b<br />
t^ia neino r oncrur.<br />
infansdierum,& (cnexquinonimpleatdics 20<br />
fuos. T Quoniam pucr ccntum annorum mo , ,<br />
4 ^hrii iuc dill viuat.<br />
rietur,&pcccatorccntum annorum malcdi-<br />
^?<br />
a •> pratfenii. b tiVirtutej<br />
dluserit. Eta:dificabuntdomos,6^inhabita- 1]<br />
x6<br />
8<br />
9<br />
lO<br />
II<br />
12<br />
15<br />
16<br />
18<br />
19<br />
gcnt.Ethoccft.Tyjonrw. D<br />
f Vucr lent .anno. &c. lUe.f. iQuicnntju»<br />
qui etfi diu, tamen puerili- '" ^"="» •***<br />
ter vixit, feruiens vitiis : & ^^"^'^'^" f<br />
hocexponitfic. ^^^^<br />
Vjreg. Tuer centim annoru. bcnedicct: 8c<br />
Etptccator centum annoru.Vi- ^"«'""t 8c
Homt.h.<br />
Gcac.».b.<br />
tarborum<br />
^ t<br />
T^?<br />
Glof. ord. &Nicolal de Lyra 524<br />
Secundum.v. Slcut Chriftiis iatn non moritur,mors il<br />
A li vltranon dominabitur.fcd in xrcrnum rcgnatcum pa<br />
trc.ficfcilli. Lignum.n. vitxChrirtuscQ.tiuodcratm<br />
mcdio Vndc Salomon. Ljjjnww v»; eji<br />
paradiri.f.ccdcfix.<br />
hts qm apprehendtrunteMn.(.(^^\znti^O\ quX cft ChriltUS .<br />
« Thcodorctus. Lignum<br />
Titfintcrdiftum cftAdara<br />
nc ad illud manum porri-<br />
gerct, & vita viucrct icmpi<br />
tcrna , fi cx cius fruftu veiccrctur<br />
, quodnobispromittif<br />
.Fuitn.nobislignii a<br />
vitx crux domini reccpit<br />
.n- vcluti qiicndam fruflQ<br />
admirabilcm corpus domi<br />
ni viuificum, io qucm frii-<br />
^um qui manuscxtcndc- b<br />
rimus & frudu cdcrimus »<br />
vita fcmpitcrna viucmus .<br />
«, b wjdMKww.Fidcm do-<br />
oprj-ii<br />
drinam.opcrationem Apo<br />
ftolorum inuetcrabunt,vfqucadfincm<br />
fccuUferuan c<br />
do, fidclcscorumimitatorcs.f.Vellccunduquodqui<br />
d<br />
dam codiccs habent elcdis<br />
mcis inuctcrabunt.i.ctcrna C<br />
litcr faluabunt eos bpera<br />
corum.f Apoflolorum.<br />
C Semen benedi^orum . Apoftoli,&<br />
alij dodores in prx<br />
dicatione vcl in alijsoperi<br />
«bvbcttated. tujt. Etalibi Satiabot<br />
tCOpeuHona.vnde.Inebriabunror<br />
cuma.g.t. «fHxceftvineiquxaii.Egofum<br />
vilisveta.ic vospalimtfs.Sc<br />
patet nieusagiicola eit.<br />
bunt,& plantabunt vincas, & comcdcnt friia^Di.bolusl.<br />
b Inmed o r'iiim. j<br />
€t\im earum. Non a:dificabunt,&cilius habi-<br />
t ^Diibolus i noudeuorabii virtuteseuruin. 2<br />
tabit:non plantabunt,&alius comcdet . Sc-<br />
«^Viti. i l)e quo. lultus vt palmaao.qui.l'. quotidictiiui:n>aura<br />
lepoitatdc jdueifaiijs (uij.<br />
•<br />
b 'Fideln.<br />
cundumcnimdics t Ijgni erunt diespopuli ^<br />
mei , &copeia manuum eorum inuetcrabunt "^<br />
eledli mci.Non laborabuntrrultra,nequege- ^<br />
a5Filiojlpirituale5licutB.achelc»rnalera fihum.<br />
ncrabunt in conturbatione :<br />
a • Apoitolotum.<br />
d VfOorcr.Quosfilij corum in fidcgcnucrunt,ficutMar D<br />
cus Petri dircipulus.& Lucas Pauli filius.<br />
c K^ntcqiMmcUmcn. In conturbationc,in dolorc metis:<br />
fed in gaudio & Ixricia.vndc . Qiiod .n. eft gaudium ao- *.T .4<br />
flrum aut corona glorix,nonnc vos?&c.<br />
quia<br />
lemen be-<br />
ncdidtoium domini cft, & ncpoteseorum<br />
afSuutdomini.velinattcinuragaudebunt.<br />
'<br />
b IfOie. dCUmantes<br />
coide.<br />
cumcis. Eritq; antcquam clament ego exau-<br />
a lApoftolis. b11ia:dicamil)U3,velptoaliquorogaiitibus c^Clnpije<br />
tieruntdando,rait«cula faciendo. TSermoneni eoiuiu Cgnis toniitmando.<br />
K i<br />
diam,adhuc illis loquentibus ego cxaudiam.<br />
afSaulus. blAnanias. clrldecredcHtium, paueveibi Dei. fln aduentu<br />
Chrifti. d IFiidicatoies coida auditoium vomeie pra:dicatio<br />
nisatantes.<br />
busficuiludsi, quia^tcr- f Lupus&:agnus pafccnturfimul&leoSc bos "<br />
, g a f Siiiml in ecclcda. b 1 Siiiiplicem dofttinam cum ^ 2,<br />
nam merccdcm percipicnt, ^<br />
Biotundiute myftctii pa<br />
auin oenietit rum evultatiane h ftentui.ncut quidam codices habcnt. cfDiabolo. i,<br />
quii<br />
Venieni CUm exuuaiwne H<br />
10<br />
4< Thco.SicHicrofolymis<br />
carccreconclulb Paulo, di<br />
xit dominus.Gonfidc Paulo,<br />
vt.n.dcmeteftificatus<br />
csHicrofolymis, ficoportet<br />
RomJB dc me tcftificari»<br />
Sic Philippisconcuflitcarccrem<br />
& vincula.<br />
f Lupiis. Lupus Saulusjid<br />
cft perfccutor.de quo./icnM<br />
min lupus rapax Gc j<br />
•J« Thco.Lupus,&agnns,<br />
.i. principes & fubditi , re-<br />
ges & corum ciucs,fapictes<br />
(Scidiota: vnam habcbunt<br />
raenfam , dodrinam Spirituflanfti.<br />
Agnos appcllauit E<br />
viros virtute prxditos, lupos.qui<br />
pluraappetut. Lco<br />
nes appcllauit rcgcs & pria<br />
cipes:boucs, laccrdotes &<br />
antiftites : paleas, cibura fa*<br />
cratum faccrdotu,quiepa«<br />
leis vetcristeftameti dodlti<br />
nameuangelicam cruunt..<br />
•J4 Ambrofius. Lupi funt " I<br />
heretici & perfecutorcs,do<br />
ccre ncfciunt , vlulare confucuerunt.Scdnemonioueatur<br />
, fi mictatur inmc-<br />
j TLcum infturfuofi. •<br />
irlmpiitamquampuluisqucmpro.v.a.f.t. ,^ J. ^T ^ ^ u c<br />
portantesmMttpulosfu. e-jvnde.Teiramcomedes H dium luporum , benehcio<br />
-» Clemcns Alexad.Eleai comedet paleas , S^ferpenti puliiis panis cius. 1 5 Chrifti lupi mutantur . Be-<br />
^ '^ ^<br />
- i6<br />
ntci non laborabunt in vat''k**ft^***.<br />
Lib.},iXzom'<br />
j^^jj^^ nequc procrcabuntfiliosin maIcdiaionem,quia<br />
femcncft bcnedifluadomino,quiarcgencratis<br />
in Chri-<br />
malcdictionem filios<br />
flopropofitamcrccscft . Rcliqui<br />
generant, & non inteUigunt contra illoseflehancprophctiamHxrcticiquoque<br />
in malcdiftioncm gcncrant;<br />
ck6U non dogmatizant,ncc gcncrant m malcdictioncm.<br />
NICOLAVS DE LYRA.<br />
4e illi qni adificatierant domos nouafj & vineas non in'<br />
plantauerant<br />
C trarent ad prdium-.fed reuertcrc ntur ad domos fuas ne forth interfi<br />
cerentur in prdio,& priuarcntur bono modo cottfiquente pricdiSo.<br />
Et ex horrorehuius infortunij mlutipo^ea poffent<br />
a bdlopro repu<br />
blica defcd ^nda retrahi,per hoc igitur quod dicitur hic.<br />
i Non aedificabunt . Datur nuUa intelligi,. iidv regcner^iti. Toteji tt expoui quod dicitur.<br />
Ncquegencrabunt in coturbatione , de generatione ba-<br />
niusinter homines huius vit^ reperiuntur,id^o fiibditur.<br />
Z Secundura.n.dics ligni.Oe quo ligm debeat intelligi expri<br />
tnit translatio Cbaldaicay qu^ dicitur : Thargum apud Hebr^os &<br />
efi valde autentica apud eos^quf fic habet.Secundum dics Ugni vite.<br />
Vtrefm.n. ligni vit^ durante ptifmali.iy//e eji per gratiam Spirttufianiii<br />
iiatuinnocentii continuabatur vita<br />
humana abfqut aliqua inuetcratione, & illud fuit figura Chrifii,fe<br />
mentis quietatiuam.<br />
«<br />
' '<br />
10 . Hii<br />
Eritq-, tcrtioponitur retributio elf6lorum,quaniu<br />
ad Dei<br />
famiUarem af[iflentiam,& wittuam charitatis cohcordiam,Quan'<br />
tumadprimum dicitur .<br />
Eritq; ante &c. Clamor.n.orationiseji<br />
proptcr impletionem defiderij clamentis.SanBi verb in patria nibil<br />
volunt abjoiutd nift quod<br />
Deus vult:& ideo non orant, nifipro eo<br />
quod efiimant Deum velle : & fic Deusexaudit cos cla-<br />
antequam<br />
ment inquantum in<br />
fua difpufitione immutabili iam ordinatum<br />
efi<br />
quidquid ftmpliciter voluntftu optant. Secundum ponitur ibi,<br />
1 1 /joc Lupus.Si referaturad Hmm ecdefie militantis, patct<br />
cundum quod dicit loan.in .Apoc. vlt. Qiio ligno reficiuntur befti fententia ex 1 1<br />
difiisfupra .c.Exceptc cp hicadditur^. Et fcr. Ipul.<br />
tnterius in afpeHu fu^ deitatis & extcrius in afpetiufu^ humani- pz,c.2-'er jerpentem bic intdligitur diabfilus,qiii jub fpecitferpentatis:ideo<br />
tis<br />
fubditur.<br />
primos parentes nutrimttii nn<br />
decepit,Get3.j.C\li\JSpnms.i.<br />
3 Erunt dics populi mei. Qma vita beatorum efl perpetua a funt homines vani& terreni in qmb.ideiiatur,qui nomine pulue-<br />
parte pofi,ftcul (^ Chrillus qut per lignum vit^ hic inteUigitur<br />
tamum dura<br />
4 Opera manuum corum.?. mcritafanHorum<br />
bunt inprpnio prn eisreddito quantum ipff.fecundum quoddicitur<br />
fc^p(K.i4.c.Opera.n.ilIorum fequuntur illos.Ptr/^oc autettt<br />
^) dicitur kic . Inucterabunt.non inielligiiur aliqua corruptio ,fed<br />
ferpetua duratio , eo modo loquendi quo dicitur de Deo , Dan. -j.f.<br />
Donec venit antiquus dierum , & iuditium dcdit fan-<br />
ris dtfignantur.Si autem referatur adjiatum eccteji^ triumphantis<br />
eo cp prophetafemper tranftt de vnofiatu ad aUum , & econuerso,<br />
fic exponatur.hupixs.i.dle qui in mundo priusfmt rapax,fedpo-<br />
Hea penituit bene viuendo.<br />
1 2 Et agnus./. J//e qm bene vixit in innocentia perfeuoando.<br />
13 Pafcentur. Qu,iaincwlcflipatriafimidreficiwitur,vtTMlus<br />
& loannes Euangeitfia,& con[imiles.<br />
14 Et leo & bos. ». rex vd princeps fecularis,&homo ruratis.<br />
^is,&C.Pei' a.itiquiiatem ibi tntdtigitur eternitu,& non defeHio<br />
^uf concomit.t ir atiiiquit.item comrnuniter diHam,Heb.S.b. QS 1 5 Comedent pile^S.i.fimitiicr rejicientur<br />
antiquatur & fenelcit prope interitum eft.<br />
in dum tatne<br />
patria<br />
fint ftmilesin mentis.ttfi dicatur non intdli<br />
hic,quod perpaleam<br />
5 Non Iaborabunt.'.B8« Uborauerunt,quiafrequcnter hic ac gitur conuenicnter refeciio ccetefiis,dicendu,quodhic efi metaphori<br />
tipitur futurum pro pr^ierito,& cconutrso.<br />
6 Iru^Ti.Qiiiaconlequunturprfmia,<br />
7 Nequc generabunt. /» conturbatione.i.carnaliter,quam ge<br />
nerationem fiquitur conturbatiofolticitudiniscirca prouifione vxo<br />
ris,famitif,(^ prolis,quod non habetlocum in catis, ideo dicit Sal<br />
uator.Mat. zi.c.In rcfurrcftione non nubet ne^c nubcn<br />
tur,fed crunt ficut angcli Dd in coelo.<br />
ca locutio,vtfatis patet ex pr^di3is,qua non importatJemper jimi<br />
Utudinem in omnibustftcut Cbrijius metaphorice leo dicitur .Apoc.<br />
^.t.Ecce vicit leo de tribu luda. propter eiusconflantiam ,*&<br />
vidoriam,& hon quantum ad crudeUtatem.Et eodem modo tenet<br />
hic prophetafimilitudinem quanttm<br />
ad refedionis vnifotmitatein<br />
& non quantum ad palearum vtititatem.<br />
1(5 El ferpcnti puluis panis cius . Exponatw vt pradiHii efl.<br />
1
5^J<br />
Ifai^.<br />
'/§ perficiem hiftoriKCiim bobus.i,pra:dicatoribuscccIcfIe<br />
,A Hrcconicduntleonesdonccmultislaboribus vcniatui<br />
adprofunditatem myftcd) licut Aiig. &c Cvpria.5c alij.<br />
deini. ttferpenii. * Ambrofius. Damnatiferpentishceccft<br />
fcntcntia. Erittibi terra cibus. Quae terra,ca vtiqj dcqua<br />
}• diliuni eft, rtrra esy& in ter-<br />
Cap.LXVL ^16<br />
a T^equc occident .<br />
Depoflta feritatc , vel in prxfcnti, vcl D<br />
in futuro,& hoc eft.<br />
b in omni tnonte, &c. Hoc ludsei camaliter accipiuntdicentcs<br />
, quod rn tempore Chrifti f ui tania pax & fecuritas<br />
fibi<br />
crit,vtlupi,& agni,leoncs, & boues, ferpentes, &<br />
b f<br />
ram :b'.H corpus.f. hominis-<br />
& homines coiTimorentur fi<br />
leotonuerfi.<br />
a<br />
'^upus<br />
jVIanducat terrammeam Non b nocebunr,nequeoccidentin omnimon<br />
mul& comedant neqj eis<br />
a 1 Lci,:eua 111<br />
nocean t<br />
fcrpens, dentem carni mex<br />
cooicllioneCi)ijlU,qmeft nions'in<br />
qux in templo , &<br />
vci'icrin ntmm<br />
inmontefanfto habitant.<br />
infigat,<br />
dicat dominus de tefandlo<br />
mc,tibi trado mco^dicicdominus.<br />
Ex quo colligit , quod<br />
eum,tantum<br />
niodoanimameiuscuftodi.Quanta visChriftivtcurto<br />
omnes<br />
ali; occidetur . Sed hoc<br />
- ---""-v..,vparuamcognitione<br />
habetde Dco , ga vidcmus<br />
nuncin 3£nigmate,& dniH<br />
cognofcimus per fpeculu p<br />
vifibilia quje fecit, quae pedesdominiappellamus.vn<br />
^<br />
deecclefia fuper terram,ap<br />
pellatur fcabcUum Dei.<br />
b Oh
J27 Gloford.&NicoIaideLyra, jiS<br />
hoc loco pofTc c5'<br />
A cludi, fcd inlcpara<br />
tftsrtficandis to id f tjlorificaa-<br />
^'=^'<br />
dutnDcO loco vidimasimmoU-<br />
riji m Matt. pra:cipitiir.<br />
t fuflfjmijit * Chryroftomus.<br />
tho». Multi (unt modi<br />
TAtumeilUhumilitaiis :<br />
Deat.t}.e.<br />
T.Cor.^J»,<br />
Io.ii.>«<br />
a f Mirnicordtam volo,& non ractiHtium.<br />
/piritu & trcmcntcm fermones meos? t Qui immolat bo-<br />
ucm,quafi quiintcrfidat virum. Qui maclatpccuSjquafi<br />
^Secunduiu l rquxabominaiidcbie.ant. bTAaiuutitas,non('iio. c ^C^a fui luagisquam Dei *<br />
prophctacum<br />
dicit.Su<br />
pcr humilc rcQuic<br />
fcam.non iimplici-<br />
a f Oxmonum & R.oinmotum quibus illudaniur. ^Scilicct illuro.es.diaboiuu, Antcr<br />
humilcm figni<br />
tichriftum ma b<br />
osprincipes.Sacerdotes.Sctibas.&Phatifxos. «Venitead me<br />
ficat, fcdconfracla<br />
om.qui lab.Stone nione. ,<br />
in abominationibus fuis anima corum dclcclata cfl: unde<br />
tEos * tx eis. a * \'i fupia uDcaiendo.iniit .n t b lldcm.<br />
c OiwfMToj.QuiaD<br />
dc mundo no eftis, 1 1 <<br />
^^<br />
quiainmccrcditis J'^"<br />
quia nomen meu<br />
habctit, aChrifto<br />
ChriQiani didi.vn<br />
i^^<br />
dc.lam.n.conlfiraue'<br />
rant lud£i,ytfiquis cS<br />
fiteretur Cbri[ium^cx-<br />
tra Jynagogam fierrt,<br />
f Glorifjcetur. q.d.<br />
Apparcat glorio-<br />
II<br />
fus.quiacftiatitia<br />
^^<br />
vcftra,vtcrcdamus<br />
vobis,qui modo vi LoA<br />
'i<br />
lcm&abic£luprx'*«'|<br />
H dicatis. Indieiudi-<br />
cisrquia uocaui,&: non erat qui re/ponderet; locutus fum, '^ tii cum vcncrit in<br />
« fF.xauderuni. b ^ Apcrtc nulum fuuiii (icui SoJoina piardicauciunr. '" gloria fua pOtefia-<br />
& non audicrunt: fcceruntq; malum in oculis meis,& qus ^7 te magna & nu.fic'<br />
altrioiem. IBaitabam. o Ifiophcta ad Apollolos.<br />
=<br />
^i^"
F?<br />
domini audita cft<br />
^"Voxetia<br />
AinRomanis exultantib. qui<br />
ctiam niitu Dc: vcncrutred-<br />
ludsis f.<br />
I perRomanis.<br />
I * <strong>The</strong>o.Defcribitpropheta<br />
clanicrcm&lamcntatio-<br />
I nem<br />
'<br />
i<br />
I bucturaducr("arijs,mcrit6il<br />
/as pcenas irrogatas ludjeis<br />
olkndit.<br />
a ^'inti q' tim fed ncc nuiho , tempore<br />
vt populus<br />
ludaeorum cre-<br />
: (ed ftatmi mun-<br />
c<br />
j<br />
uit ecclefia<br />
dus conccpir audita rra:dica<br />
ticne & pcpcnt mafculum<br />
quem Pharao & Herodcsco<br />
nabantur occidcre, qui in<br />
'••j Moyle<br />
^<br />
I tuseft<br />
u^ Gloford.&NicoIaideLyra 532<br />
^a IftafHmctm. 6 Angcli 6 Apofloli triftcs dc perdifo-<br />
A ncludxorum infidclium. La;tamini conioiati dc hdc&<br />
falutcGcntiumdequibus sdificarurccclcfia.<br />
b / r/«
l^a G/adio.Scntcnm.vndc-.AmOS-.CladioDeiperihuntoespec.<br />
A«ircDum.nreddet vnicuiquequod mcretur, omnesco-<br />
laudabunteius iudiciQ.<br />
4« <strong>The</strong>od. Vulneratos & gladium nominat rebus cor<br />
os.j. gnolccntillumiiirtumiudice,&<br />
poralibus (piritualia fignificansjquod Juda;iper corporaliadiicendi<br />
crantad fpiri<br />
Ifai^ Cap.LXVI. TH<br />
,udi,>i-tualia.Significatautemidc a dominust dijudicabic, &inHadio fuoad<br />
.<br />
quod Apoftolus Secundum a<br />
duritiayn tnam & impcenitens<br />
cor,thefauri':^s tibiiram,&c.<br />
b Qj*i Jan. opinione Iba jn<br />
^<br />
fontibus & baptifmatibus<br />
qUcB fibi in locis amenisparab.^nt:<br />
vbi& luxuriabamr<br />
libentius, vtfiatimCemundarent&<br />
ablucrent tanqua<br />
Ikmundaripotuiflent. Ibi<br />
1Muit^nuenienturquiniodoputa.um|pauc. b ^ Omncsmali d.mnati.<br />
omnccarnem,&muItiplicabunturinteifeb<br />
di a domino.
jReg.i.a.<br />
Gol.^. i.<br />
BxoJ. i^.b.<br />
i.Cor. !.d.<br />
>.Cor.6.d.<br />
535 Gloford&NicoIaideLyra j^6<br />
^a Jn eijii'j.runtadducti,qiii<br />
A vdocitcrcrcduntj&citoad<br />
fidcmcurrunt.<br />
b In (juadrigis & 'i« ItBhis.<br />
Philofophos.f & doilrina<br />
& morum honcftatc fulge<br />
tcs. vndc citius ad doftrina<br />
& ad infulas eos non 2<br />
grxciam, longc,ad c|ui<br />
1 « vnje quibusnonelt annunciatuiud eo vidcbuiit. «Snlicct.<br />
. ^ , j^ mapredixeritvaticinia.quf<br />
4 completa vidcmusomnia,<br />
a TScilicft Athtni.<br />
aadicruntcleme,S,r>rl. >.. « 1Quiaux;liOaddu.tialiotum& morumgrauitsteo1ns11.dclefuiL.ntf3v.011<br />
nunai tU, ^.^ utxJicaiioni. b lEccleliam r"'«nW"> ^ futuram.1Pi.us ad c /i(».(i/«.SupcrquosD3pr«.<br />
b<br />
uid& Salomon (<br />
tur: Quienim a mu<br />
leftera w ftcrilcs funtdomino lerufalem.ac huc elt ad inontem fanflun. nicum.<br />
qui<br />
Blis:Hiluntqu<br />
uitim ontra vcjira potute.<br />
c i^Korwodo.Q.d.Cumtantal.Ttitiaadducunt<br />
apoftoli<br />
fratrcs vcftros quoriim mu<br />
ncra.fides.fpcs chantas, ora<br />
tio munda.bona opera,•/.'!w mex refurredwms & afcenfto<br />
5<br />
ms,& miracula in nomine meofjciendo ad<br />
confirmationcmfuijer<br />
mon'!s:Et fubditurfruciiis huius dotirinx,cum dicitur.<br />
6 F.t adduccnt omncs fratrcs vc(\ros.'.Chri{iianos.<br />
7 Dc cundis Gcntibus. fidtm Chrifti recipiendo.<br />
8 In equis & in. 7v(on efi per hoc mtdligcndum, quod talis ad-<br />
dudiofttptr motum locdem & inftrumeuta corporalia,quod patet<br />
per Im quodfubditur: ^dmontLmfantium meum lerufalcm.quia<br />
eadem ratione Ijic acciperetur lertfdem & moiis Sion ad literam<br />
fro ciuitate& templo materialibm , quod non poteft dici, quia non<br />
poffet ibi congregari totutpopulm Chriftianus,immo nec etiam lu<br />
daicHs per orbcm difperfus,& ideo talis adduHiofeu congregatio in<br />
uUigenda efl in vnitate fidei & clyaritatis , de qua dicit Saluator<br />
Nattb.iS.c. Vbi duo vcl trcscongr^ati fucrint in nomirc<br />
mco.in mcdio corum fum. tt pervarios vcdmj modos,<br />
cum dicitur hic:\n cquis & in quadrigis,Jnre///gttBrjrt minifttria<br />
apoftolorum & adiutoriaangelorum quibus addutiifunt ad fidtm^<br />
ita quod per equos & qnadtigas fecundum Hier.intdliguntur auxi-<br />
lia angetorim,c6 qiwd Elias cquis & curru i^neo legitur raptus in<br />
f oiudi.. ab'r,<br />
Vidcbit omnis caro falutare Dci noftri.vt adoret coram<br />
facie mca,
537<br />
M i Et EgreSentur flrflt. quafi ad vidcndntn non loco, fcd<br />
|A intelligcntia vcl vilione nianifefta,vt ad laudem Dci ma<br />
iprjgisacccndanrur.<br />
' %<br />
i. I<br />
Ifaia: Cap.LX Vi.<br />
Auguftinus. Qui cnim crunt in pocnis.quid agatur<br />
intusin sjaudio doniini , nercient, qui vcrocruntinillo<br />
. jraiidiorquidagaturforis _ ,<br />
r ^ « -j<br />
- i j<br />
in iilis tcxtenorib. tcncbris a dominus, Etegredicntur& vidcbutcadauc-<br />
. b<br />
fcicnt<br />
H Tiicodoretus Hoc oflcn c<br />
dit Dominusincuangclio, d<br />
vbi lazarus mcndicus vidit<br />
poenas diuitis.<br />
b £fwrf..N6mirum fifan-<br />
fti iam immorralcsrepro<br />
abr:, bos vtdcant.cum ptoplictx e<br />
"ft^ adhuc mortales hccoiimia<br />
vidcrc mcrucrunt.<br />
c Cidi^ir'- quiain.Ttcrnam damnationcmcadcnt,fm<br />
quod& dzmoncs cadaucra pofTunt dici, lecundu quod<br />
,. j ctiamhorainc5appclIantur.vndc:'»»m"'
53? Giorord.&NicoIaideLyra ^40<br />
A aiitcmrefpiciam,&C. vtfuitexpo/itum. Secundum eH, ^uod<br />
facrifiaum Chrifli futt Dco jcceptiffimuni. propterquodduitur •<br />
Qi\iimmol3tboucm,&C. iJiaCrJimiluqu.-efunt verafidei<br />
fitndamnta ludti exiflimaM efje valdc deronatoria<br />
diuiiu excel-<br />
Untix. Trimum cnim credunt implirarcqnoJ crcatorfit creatura.<br />
Secundum vfrh ^ JitnHitasfitpu(fibilis,fcu corruptibilis : quorum<br />
rtrumfieefet manifefie dcrofatorium diuiwe excellenti