Plinius, naturalis historia 35,98 - Lettere e filosofia

Iamque propinquabam portis omnemque videbar 730
evasisse viam, subito cum creber ad auris
visus adesse pedum sonitus, genitorque per umbram
prospiciens: 'Nate,' exclamat, 'fuge, nate; propinquant.
Ardentis clipeos atque aera micantia cerno.'
Hic mihi nescio quod trepido male numen amicum 735
confusam eripuit mentem. Namque avia cursu
dum sequor et nota excedo regione viarum,
heu misero coniunx fatone erepta Creusa
substitit, erravitne via seu lapsa resedit?
incertum; nec post oculis est reddita nostris. 740
Nec prius amissam respexi animumve reflexi
quam tumulum antiquae Cereris sedemque sacratam
venimus: hic demum collectis omnibus una
defuit, et comites natumque virumque fefellit.
Quem non incusavi amens hominumque deorumque,745
aut quid in eversa vidi crudelius urbe?
Ascanium Anchisenque patrem Teucrosque penatis
commendo sociis et curva ualle recondo;
ipse urbem repeto et cingor fulgentibus armis.
Stat casus renovare omnis omnemque reverti 750
per Troiam et rursus caput obiectare periclis.
'equitem' et 'peditem' de multitudine
dicimus.
svbito cvm hysterologia est.
nate haec singula pronuntianda sunt, quia
perturbatis iugis non datur sermo, nec
gaudentibus, nec dolentibus. quidam
adfectiose distinguunt.
propinqvant non dicit qui, propter sequentem
de Corybantibus oeconomiam. cerno non
nulli quaerunt, ex cuius persona 'cerno'
dictum sit. sed altius intuentes 'cerno' Aeneae
dant, ut ipse hunc versum dixisse videatur.
nescio qvod trepido excusatio est coniugis
longius derelictae. et bene 'nescio quod' ait,
quia hoc postea a simulacro uxoris agnoscit.
male nvmen amicvm non cum utilitate mea
favens uxori, quae in numerum ministrarum
matris deum relata est. vel 'male amicum'
iratum, ut "statio male fida carinis".
mentem memoriam, ut paulo post ait "nec
prius amissam respexi".
fatone erepta crevsa ordo est: fato erepta
Creusa substititne, erravitne via. non enim
dubitat fato esse sublatam, cum audierit
"non haec sine numine divum eveniunt".
nec post ocvlis est reddita nostris constat: nam
umbram eius vidit tantummodo. alioquin
mentiebatur dicendo: non vidi.
hic demvm 'hic una defuit', aliter vitium est.
'huc' enim dicere debuit.
vna id est sola. et videtur improprie de
necessaria persona 'una' dixisse, quae non sic
debet numerari, quasi numero defuerit, sed
quasi adfectui dolentis; sola enim de multis
intellegitur.
comites utrum natum et virum, an separatim
alios, an famulos dixit?
natvmqve qui per aetatem matrem desiderare
debuerat.
virvmqve videtur excusasse
oblivionem suam et culpam ad deos
rettulisse.
deorvmqve hypermetrus versus est, ideo, ne si
'deum' per genetivum pluralem diceret,
Ðmoiotšleuton faceret. dicendo autem
'quem non incusavi amens hominumque
deumque' dat sibi amentiam, quia in furore
incusavit deos etiam, quod numquam; cum
enim dixit 'quem non', intellegimus etiam
deos.
vidi crvdelivs bene se futurus commendat