Plinius, naturalis historia 35,98 - Lettere e filosofia

ipsum autem sumptis Priamum iuvenalibus armis
ut vidit, 'quae mens tam dira, miserrime coniunx,
impulit his cingi telis? aut quo ruis?' inquit. 520
'non tali auxilio nec defensoribus istis
tempus eget, non, si ipse meus nunc adforet Hector.
huc tandem concede; haec ara tuebitur omnis,
aut moriere simul'. sic ore effata recepit
ad sese et sacra longaevom in sede locavit. 525
morte autem Priami varie lectum est. alii
dicunt, quod a Pyrrho in domo quidem sua
captus est, sed ad tumulum Achillis tractus
occisusque est iuxta Sigeum promunturium:
nam in Rhoeteo Aiax sepultus est: tunc eius
caput conto fixum circumtulit. alii vero quod
iuxta Hercei Iovis aram extinctus sit, dicunt:
unde Lucanus "Herceas, monstrator ait, non
respicis aras?" et hanc opinionem plene
Vergilius sequitur: licet etiam illam
praelibet,ut suo indicabimus loco.
vrbis vti captae casvm bene omnia collegit, et
captam, et dirutam, et incensam.
medivm in penetralibvs hostem hypallage est,
hoc est in mediis aedibus. si autem 'mediis'
legeris, non stat versus, nisi excluso 's', ut
"inter se coisse viros et decernere ferro". et
bene Priamum non nisi in extremis armat
periculis, ut magis inritet hostem in necem
suam, qua possit captivitatem vitare, quam
ut defendat aliquid. sane 'penetralia' proprie
deorum dicuntur, non numquam etiam imae
et interiores partes privatarum domorum
vocantur, unde et penum dicimus locum, ubi
conduntur quae ad vitam sunt necessaria. hic
autem videtur opportunius penetralia de
domo regis dixisse, quoniam reges prope
suggestum imitantur deorum.
arma desveta ab hominis consuetudine:
sensum ad arma transtulit. arma desveta] id
est quae iam pugnare desierant.
trementibvs aevo non timore.
circvmdat non apte sibi cohaerere facit, sed
potius oneri sumit.
invtile ferrvm ipse inutilis. 'ferrum' enim de
his est, quae a coniunctis sumunt epitheta, ut
'venenum'.
aedibvs in mediis omne aedificium 'aedes'
dicuntur. Varro locum quattuor angulis
conclusum aedem docet appellari debere.
idem rerum divinarum libro sexto intulit,
"ideo loca sacra civitates habere voluisse, ne
per continua aedificia incendia
prolaberentur, et ut esset, quo confugerent
plerique cum familia sua in periculis"; quod
etiam in comoediis a servis timentibus
legimus factum. hoc totum Vergilius hoc loco
subtiliter tangit, cum dicit 'aedibus in mediis
nudoque sub aetheris axe ingens ara fuit