Plinius, naturalis historia 35,98 - Lettere e filosofia

una ingens Periphas et equorum agitator Achillis,
armiger Automedon, una omnis Scyria pubes
succedunt tecto, et flammas ad culmina iactant.
ipse inter primos correpta dura bipenni
limina perrumpit postisque a cardine vellit 480
aeratos; iamque excisa trabe firma cavavit
robora et ingentem lato dedit ore fenestram.
apparet domus intus et atria longa patescunt,
apparent Priami et veterum penetralia regum,
armatosque vident stantis in limine primo. 485
At domus interior gemitu miseroque tumultu
miscetur, penitusque cavae plangoribus aedes
femineis ululant; ferit aurea sidera clamor.
tum pavidae tectis matres ingentibus errant
amplexaeque tenent postes atque oscula figunt. 490
instat vi patria Pyrrhus: nec claustra nec ipsi
custodes sufferre valent; labat ariete crebro
ianua, et emoti procumbunt cardine postes;
quasi bracÝ Ãmar, id est brevis dies. est
autem, ut hic locus indicat, generis feminini,
numeri singularis. exvviis bene corium quo
serpens exuitur exuvias dixit. nitidvsqve
ivventa novus; constat enim serpentes
innovari virtute, pelle deposita. lvbrica
terga lubricum dicitur et quod labitur, dum
tenetur, ut piscis, serpens; et locus in quo
labimur, ut "et sese opposuit Salio per
lubrica surgens".
periphas ultima accentum non habet, ne
femininum sit; nec tertia a fine, quia
novissima longa est; ergo 'ri' habebit
accentum. agitator auriga secundum usum
communem. armiger avtomedon Pyrrhi
armiger: nam Achillis auriga fuit.
scyria pvbes a Scyro insula, una de
Cycladibus, in qua Lycomedes fuit, pater
Deidamiae: quam Achilles commendatus ibi
a matre Thetide vitiat, unde Pyrrhus natus
est. quamvis alii volente Lycomede
Deidamiam Achilli datam in matrimonium
dicunt.
svccedvnt tecto pro 'sub tectum cedunt'. et
est figura, quia mutatus est casus.
dvra valida limina, id est firmiter clausa:
ideo non aperit, sed 'perrumpit'.
bipenni ecce nomen, quod reservavit
antiquitatem, quia veteres 'pennas' dicebant,
non 'pinnas'.
vellit non 'deiecit'; nam sequitur paulo post
'labat ariete crebro'; sed 'movet', ut
"Cynthius aurem vellit, et admonuit". vel
certe 'vellere vult', ut "ipsumque trahunt in
moenia regem". nam quare facit fenestram?
ingentem fenestram epitheto, ut solet, auxit
tapinosin in dicendo 'lato ore'. 'dedit' autem,
id est fecit, ut Terentius "quas turbas dedit".
patescvnt aperiuntur ac per hoc videntur.
penetralia id est domorum secreta, dicta
penetralia aut ab eo quod est 'penitus', aut a
penatibus.
armatosqve vident stantes unde supra "strictis
mucronibus imas obsedere fores". sic enim
datur virtus ubique Troianis.
at domvs interior de Albano excidio translatus
est locus.
tvmvltv tumultus dictus quasi timor multus:
unde Italica bella dicta sunt
tumultus. bene autem addidit 'misero', quia
est etiam terribilis. miscetvr perturbatur, ut