104 El î Cod. Thcodof Tit i Y-

104 El î Cod. Thcodof Tit i Y-
Scntcnnam die prodtdit, qi'«/ uu,n,ani •""H***" , . „„«• UH vrrrres prò fcriptura
bus ampatatis, in P 0011
tìommUa*cantonevramìatum eft, nihil aliud indi- corpora granfierunnrf >d. l.vn. "»/• < UBr " m .- \
catur i, qnàm chirographàtìa ptcun%^^« fei- rum. Quarto loco Imffictf **rel«hic ««pinw^
licer verbo non* fignificator nouatio aliqùa , vçl denunciationum ambagibtts, qux *PMfJ^l^ffl
transfiifio unir* comraétus in* aliuro» vel etiam aieerum, fingularc habebat, ve auxrtium*
delegano , *erùm in chirographiïcripruram reda- non requireret -, id eft, vt aclionem hanc ,m r^
dio. Quo eodem fenfu getta franjlata in piatici ri à Pretore non oporteret, verum ìplo iure e
monumenta dicuntur/r5 j. inf. "de htreticis. "gt alias peteret : /. ' .inf.de inofteftam: de qua ' m P ct J a "°n.
dicitur in l.$: Cod. de non numer. pec. ex precederne aâionis alioquiu fuit W« fupertor. teli o
riWift dtff'ti in çhirooraphiim auàït&M redigi. Item çiationem in.hâc ipfà aAione quandoque Ien
iUiuEjr«6V» ïjifMb-eûhtto in, &c. origiriem ciuciò- Htam,oftcnderc viderai /« 7-B Si i*»fp«'>J i "J'
nisfeu chirograplii figwficant, non rootationçm. Quinta acìio cft ^Tutele I quod I vt plcraqne
Denique his verbis nihil aliud (îgnificatur quàm pupillorum fanore'introduétum eft. Sexi
chirographaria pecunia , ex quoeumque tandem, gotior'um ( geftomm fcitfcet ) a6tìo : qur i
çonftaétus , vel tirali genere cauta. .Senfusqde -aft» multa fingnlaria hàbe^ progtet Pio
"adeò hoium verborum non alius cft , quàmlegis videi, fumfltus faftos abfentis gratil. S
}.fup. cum generatira & indefinite aie >exïgmdt co/modica Aufa> curilesi denunriatio«Étn am
demmeiatiom locum non effe, cum "auù ad Uundmm de- gi>us excipiumur ;modtcar I id eft I centum lolur»bitum
euidemi cbirographa eonuenitm. Idqueetiam jiim:fj.mmam non çxcedentes. If Etharcqmdc^
Interprètatiohniclegi fubdita aghofeit : Pro repè-, tmmKAntentiaeft,in argomentodefiro & ant*
tenda, iiiqiiit., dedfo , vnde certa fcriptura fnofirtur. quato Denundationmn J cu : us tamen exeroplu ^
1?anceVvt înterpretatiofubdita dicta- legi, ita ha- in praxin rectè deduci poteft,6e vbtceleritau coar

De Denunciat.& Edi&.Refcripti. ioy
fu fàa% : aduocau harom feptem caufa- bus buim 1. addendi font duo alij fòUfn* i*f. & |
rwoenum-uatione. f Tandem vero fcptem ejjj qtòmqu& 6. ìtf. dei/se f*â tdmìnifln
f ECCLESIASTICA negotïa & aftiones ctlcrïter auiiri, &
definiti à luàtcibut oportere.
I v i Ï. * Impp. HONOR ivs,& Theodofîus A A. Iouia" G
pr.p."PoftaIia.
VJECVN^VEforte Ecclcfi*Venerabnlsnegotiafunt*veleflè poterunt
acìiònes, celeri (legum ordine" feruato ) Iudicantum difeeptacionc fînianjturrNecenim
deece , Defenfione loci nominiTque Venerabilis fufccpra^
pubiicadiuftcrctaria''prxftolari.''Dat.vi.Kal.Iul.Raucrjnac,Honorio vm."
& Theodofio 111. A A. coss. [ 400. ] £*£";
INTERPRETA TIO." Ecclefîarum ntgotiu->pro reuerentmf/mÛitaliiMefidei^ cPortetfum
*d publient* proto*" frerint ,Jî**e sltqua djfêttmc finir*. Née debent Defenforts' loci
venh vU* tardh*tt"fujpendi. *
I N O T JE. I
* Abeftb*t Ux1 CUlufi. M€raiaitdu»ol»wBarBaio»hi/Co4.*J7.iof ».i».*ODgcndâv«oiIJi hx.ff.ùtf»
if btntirn. , *g - IL t^ _ '%*" . ^K , . n T •• »
" ÌQ^/M in MSS.nonnullis • Haû» certe nomen varié eiïêreur apud*Vetcrea v.Jroffftgr. Hic 190 ïouius PP. Italix
fuit Tul> Honori"'>o« «uno H09-fi'nul 3c Patriciuî. t idem hoc ipfo anno inferibuntur praf ter d-legem 47. d» h*-
\:'f\ reti eh ; lex if-Ó* 10.1/* luitii. Eiufdem meininit Olympiodorusapud Photium : #ofimus ,lib. quodad £«*"«* arifacicj
Sclib.6p.Svi )%$&& SoMrocfluj?/j$y.t;7. quidire/fe 1 quoque ait /Cam PP.Iralia; fuiffe. ,
' Tputrjui irt MS.Séld.
" Ltjcurh erftnet'tnt fermât*. MSSejd»
" De tient ariis ludicum dixi i's fri*.*
" Vel pafliuèj vcl fuppjfenBum qutm.
j '' H« Interpretai io m V.c.habctur Ctun htc in&riptione, \mp.Tbttdcfius dixit *d Epife$pos.
. '• Prel*ufuerJM(ttiHf* in V.O. •
H 1 Dcftrrfore ex :e
Codicis Theodofiaflî conditorum mente, qui hand*
crofancla: Ecclefia^nonobitante Pj;incipi$'adnota-P
tioue 1 exeentioni tradi. Hàcpariterlege vtilitati-
bus Ecclefiaram confnltarns ftataic, vt Dcfenfores
EccieHamm à Iadioibns citò expediantur. Secundo
obferuandum eli, Honorium Imp. per hzc tem­
ieg. ide > hune in tirulum de denunciation. coniecepora duo in fauorem dèfenfionis cauUrum Se negoij
cauGs npn lenta fori tiorurA Eccleiiaftidbnim eonjtituifle : pàus , quod
pi acpnâ I neqae rem atie'ri ê contjnetur l.fS.inf. de Epîfcopu, putà i vt ex cor-
liris oportAfe: vt de militafîooialloqDin eaafis feri- ' pore Aduocatorum, deque foro >aDerenfores Ec-
bit Ao^lor Saçyra* i, de felicù*re mUimm. à cle/îamm E licerec , qui ludicum vide*
primigenia Hòriairì) Imp. buutfie legù Audtoris fen- licet Secretarli ingrederentur : de quo *d eam
tenr.a',, auffl fojfi: ^gqae enim is hmc ieg. Sel Ieg. piene : pofterius * quod h. Ieg, conftitnitur ;
denaiTciatfonahiantibagâsrcrpcjcit, vcrùrnad qgaT- p putà4vt Defênfores Ecclefîarum non diu publicnnque
tandem mfatiohet, moras. 1 aim&atM peï ca Secretarla prxAolentur 3 imo ftatim intro-
Iudicâm frnitfationes I qjJimiSjJDefenrores Eccle- " mittantur , atque adeò quoties eis libuerit } &
fîarnm neç»ociâque adeò aclioiiefane Ecclefîarum negotia Ecclenaftica popofeerinc , in xa ingre«
differebamur : Quod gencram huiofee Ieg: rati* diantur, (îpe vili dilatione :! Iwbeniurque adeò lu-
ottendit I & totos eius cnntexrus arguit »,6c Afodices, negotia Ettelefiafticâ'aftidnéfque celeri digotiernm
appellatio iiigerit ? tandem Se Ù^tnponii iceptatione finùft: *vbi negati* &: « fepafanfofç\
feo Defcnfornm , 8c «£ L tur t quomodo ce jn canone Carthaginienfî", de
mentio propalàm oftendit.
quo mox , neciffarùiMfgerere • ÔC ehfiflere ohtepenti*
Vt id clarias*adhuc IJJH W.: diftipgunntur : Polìunrenim elle quidam Eê*
oportet : Primo if»toelefem,partem elle o- doCix ftegotia prxter aéèJones, de quibus apud luriscoiifèitntionisHonorian»,
ad Iouium PP. kat* j difem agere necede fit > vbylennnciationum nul-
li* emiflâr, hoctanno^Ofj. faper NegociiVEccTçlusovuis eft." Vtrumque vero » quod modo dixi,
iiafticis , vnde alrcram adhac fragmenltnm r«per- confttutujx^prnxium ad poilulationem Concili)
€ft,pntà/.47.^f htreti»'. qusr proinde i- C«|rnaf^iien]Ss > quod habitum eft ante bîennirirh
da venit : Nempc d.1,47. inbet ftorterini,, ftartfta •HoUprioV 11. èV pieodollo.11. Colf. Idib. Jun.
adnerfas h*rericos prò ftilitaBrbns Catholica: fa- A.0,407. qua: pòftulauo. continetur canonf 97**
O Codici*

i o 6 IL CòdTheodoC Tit V.
Ctìàifes Africani e fUcuìtetìam, vi peinte, ex rto- tort* Ib hbtofce aifctë Theodofiani conditorimine
prouinci OMNIVU, Leghi perteRtri Vbt- bus alijirH ift feriìurrj j qiùm qdb initio fcrij fìieceni'uu
& Fortunatiamu à gloriofijfimis Impilatori- rat * conititntionis. €, Rmìonem porrò è» /eg.
i«^* 4f dent fucitlmtem DEEEHSOR E s cmjtinmtU non eft quod altìùs, vel vlteriùs repetamus •* quam
fiholafticos > mi in aOn funtvti m munere defenfonù ingérant illa facis, Ecclejt* VENERASI LI s negotitr.
caufaruìh \ m morefacerdotumprouinci* tidtm ipjtqnì êc mox : Ntc enim DECET : pari vtâf. i.47^ inf.
DEFENSioNEM ECCLE6IARVM svscEPERiNT, de htretìcis , qua: A«#VItgi iungenda eft , vtil'uatet
habeant faculiatempro NEGOTII S ECCLESI ARVM, Cdtholici &/àcro/ùniltt Eccle/ù obcendit. f Z,f'mìoyoTi
ES ttccejfiw fl*git*uerit\\ vel ~M obfiflendum tatto tandem huic leg. addita otyeruanda, ibi > £#-_
obrepcmibut yveì ad necefftriafuggei end* , INORE- gnm ordne feruato. Ncmpe , négocia Ecclefìaftica
pi ludicum SECRET ARI A.Vbi vides, quàm appo- :enus celeriter finiri oportet, vttamenLegum
(ite Canoni* ìllìnt verbis refpondeant ANIMT/. erba: ordo ih his feruetur : qui & alias faepè hoc Codice
qoae feriàs forre edam ad iter atara Patrum Africa- inculcami. Symmachus quoque lib. $. ep.66. quam
norum poftulationem , boc demùrri anno 409. lata fcripfit circa A.D. J57; ad PaterriOrri : Perueflignt
FuénE 'Qiîâfié hic iam exemplûm habemus , die» tftnìegum ordine ReSorprnutit/£rarij.
DE DOMICI OÌR E I Q V M
ÊOSCITVR, VEL^iÇONSORTIBVS AB
èo cài denunciatum fuctic, poiìulandis. "
T ì T V*L V S Jt£
III. CÒD.Ivh.XLD^ Confort ibtù ànfdem liltìK
" Reliqua abfunc à Cuiac. edic.
''yCominandis in MSS. nonnalli&
CONSORTII DildiSriampr&firiptumemàConfidntìnoM.
tnueftdm, abolet lultanM Imp)
1.4Imp. IvL 1 A Njtf Aug.Secundo vi.p.V ^Ppjf a&,
XPLOSIS"atque ceiçûisprxfcriptionibus" , quas licigatores fub obceota
confortium , ftudio procrah^ehdle aiTceptationis ^e^p&aTC cònfiic
(ìue vpius fori omncsfint, fîiiein^igeriw^pfoti^gGii^ ycrfcncur , h adiupftâ
praifenciâ cofafortfi \el conibriLam j^Agcndi ^fel refponden^ iatf
ëa&tibijs liceriti'a pro parce" païadatûr : Et, a'mpucata 1 Con(licufi*oc Coli'
{lafttîriîf ^ittul" tt^d ^qu± fuper ^»/erwàf*proiçi\jrgata eflSf , qtoaniwn
percincc ad huiufraócli difceptaciooes, cura ôrrrîii firmicatc fcruccur, t intcrruptis artificioils
ob(laculis')poffideh£um aftutia comprimatur." l^acpi
nochios" MâtïxertînOj& Neuitta en9s. [36».}'
•, ÏNTERPRET ATio.Remotù obïe^ftombm^uïbtti conforta fe nd rejpondenduminuiccm exe»faêwt",
vt.'Jfr non in vha proumda ,4/eljkb vno dittiate ovines ejfenb% dum prtfentiam Jum
non jtmuleffc caufttrttur, répètent es vtdeèantâr îkk :." vnde\diUtionem h Ane remouentes,
quant PÂtrnm noHer ConFUritinus conforti bua in hue parte prdÊitertt •> tubemtu fecundum A
tiqui iuris or dinem y qnicunque pulfmtut" fuerit, prò fu A parte , vel per fona refpondeat, fri*
aiuti ut fub box oeeafìom répètent cm différât Ole qui pojfidet.
N O T £
1* BtlCed-liul.itconfortiliwciufdemlitìs. Iungenda TdòbuiefUluìtt.(Sf.diTitturitniVtB tYlfoteeodemdie(
- & Couple darà, cefi Inftriptio yaciet.
'' Snmàni PP. Gricntis fub Iuliano.y.Pf#yi/>of r.
' Sic Auguftinus,qùcm profecartj ti t^rfnf.tU.prBX.expUfa^jil^iàairffii Et Symmachttl iii.lOJf.P'Q'ititi»
Çojtfluntiniknm. lefis exflofttjì.
" Pr.tfcripriorùs font exceptiones, de guo iam ad l.juoilens ,/HfJt iìlterfii re/ci
' Vide A/.;t.
* •" N«, proMn: vcl ftootintn nin : •, Jl^f ^^ *
"Suâfcilîcet.
* Sequenci a omnia rAUit TribaTaiflitui, ëtfi fupcrjdfii io Codicem fumo ciafis&deric : de eòi ni cauta, mox.
*^Ç»nft*aUni M.lex hxc n\ifpì|rn!occorric.
* Sic tuiOia eun vooat /. 3 iif,i$ contrnb

I De dominio rei qua? pofcitur,&c. i o 7
•* Antiamim patiterìusrcuocarlulijinus dd j.quoda ContaminoM paritcrabrogacum fuetai ,de quomor. '•" _
" Al tffritnmtur. Sci illud rciftiur.
"IV An.Reg. •
| " Ii/jianus Antiochi* hoc tempore confò tutus crac, vide Chranol.
J E bil»t*b*nt. An.I'uc.
COMMENTARIVl
JjS?jÌjj O v s o R T i i prarfcriprionem dilutoiiam,
IJl^'Conirantini M. conftitutione i»
abrogat ha- l. Ialianos In?p. A.D. 561. Proferì- I
ptionem ) inquam.dilatoriam feu moratoriam, qufe
jam continuo online quinta hoc libro proponitur:
Pri ma fcilicet foie Incompetenrias ! tit. j I Secunda> ;
Propria;a , MM.Tertr4,flon impetrata; aâio- |
pai //r,j. Quarta , dennneiationis non (a.ù.x, lit.4.
Quintahœc igm eft-exceptio I Conforti} videi, quam
hilianus %/rc /,» an tiquât : quam Conftantinus M.
inuexerat : de quo porte?. Atque hic qaidem nel
xus ert iw'fa /. vnx & lituli cu m fuperionù. cum in
Codice Iuftin.lìet in cenfu titulorumcwHm/uH ditti*
dune S famiia tteifiunde.Confòrt e* funt, participes
qnibus res in iudicium « commanis eft, quo­
que tiralo prò indiuifo : qui Gracis, ac ra *Ì
j£lchyli interpreti » oitJtKoi dicuntur, feu quibas
patri moniurn commune eft « eoy*\ipoi Gloflìs. Sio>
fratresdicuntur confortes ciufdem litis, l.jx.§.vlt.
w. de excnfaiionib : Denique confòrto frmc , curii de
iudicio agirai' ! qui /ìimiìcaudem litem mouent,
vel monere poiìiint agendo", vel excipiendo , de
quo vide ad hue, qua* noto adl.vn. ìnf. w.
lib.io Se ad l. dudum ,inf. de centrdh. vmpt. *£rgo
antiquo iure , quod in Digeftis hodie fupereft , fi
vni comartium collibuilTet, poterat is line 1tare
cct^comfn prò parte fui esperiti : Se vjèiffim
spns tx cdhforribus conuentus pto parte (uâ dp
fende re fefe cogebarur, licetetiam cum òmnibus
iaro lis concertata faiffet: f nm idcitço 44.rn.de ludi.
tiù i llgaee confors litis prò parte fuâ debitorem
bsreditarinm conuenjre poterat : ffipetiàr fi afe
iudkiu : Item. vnos ex pupillis à pubuerac,
npn e xfpecìata confortimi) fuorum pu ber ta te
ti conuenire poterat » /. tutor* 0, §. hi
"». de a tutor. ra cerni tur in fp. I. fi
paritcr 5. ir. deliberili confiti Firmicus certe quoque
fnb Conrtantini extremis, lib.p Ètifotln e.a.. ptt$j.
Còm itiomnibuscaufisipfit fyueptiaprefer*MHrt*

io8 liCodTheodoC Tit.V I.
don ius ApoUinaris igitor agnouit prefiriptimiem
coniarti] iure creditoribus obiici : Contra I lex narc
ftantini, eiufqne conftitntionis mentio fit » reno*,
calfo: (tue quia pripris fententia per fé perfetta ef-
Iuliani à Papiano probata fuit tît.vtt. RefpmJirHm» fet : fme quia Iunani adnerfus Conftantinum M*
faluis Icilicec a&ionibns Se exceptionibus fois, animi indicium hoc > fie vcftigium {nppreflùm vo»
cjuem fcriptoiem feu Inrifconfultum fub Regibus luit : Confiantinum M. inquam :nam de hoc lez
Francorum Burgundi* imperantibus vixifie, alibi harc accipienda ed, càm patruum eomvocet : pa­
g)
ter quippe Iuliani Conftantini M. frater erat, no*
f Ratiomm porro huius prsfcriptionis Confor­ mine Conftantius fergo Condantinus M. patruus
ti} iure explofe nane admitto, quod non debeat aU eius > quomodô hic eum vocat > & rurfnm /. $. inf.
tenus collusone vel incrtiialterius ius corrompi, de comrab' empi, vbi alteram eiufdem oJy
yt éleganter ait, (reftitutis in hune modum verbis) nem abrogar. Vt proinde erratum fit M ornaci j nui
Gains in /. (ipurner $.*. de liberali caufn : tùm quia peri feriptoris , qui de Conftantino Innioré id ac-
prxfemium ius difeerni & zftimari poteft I vt Paêepit 9 ( qui Iunani patruelis fuie 1 non patruus) I
pinianus /. lion ideirco 44. *.dt indiciû > loqnitur:&: arque adeò fomnia nefcio,qua: (ibi fingït de Con­
retro abfenti ius fuum illxfum feruari.
ftantino Iun. confortés impatiente. De Iuliani alio-
5 Csterum notandum , Tribonianum priore quin in Conftantinnm» eiufque res, geltaque» ani*
htùfu l. parte retenti» pofteriorern ,in quà Con- mt> ! plura alibi.
DE TEMPORVM CVRS Vf; j
ET REPARATIO N-Ì B V S
denuntiatipnutn. "
T I T V L V S VI.
Abefl: Se hic ùtultts à Codice Iuftinianeê, propter | viddicet
(ublatas.
De Reparaci o ni bus appellarioaum eft lib. n. /î{. 31. quem cum hoc
omnmò contendi feu con ferri oporcet : eft enim omnino firnilis.
Multa vero huius Réparationis mentio apud Syrnmachum, qui
6c Nouâtionem vocat, lib.io.ep.^, quo modo ÔC l.vlt.h.t. Tempore
renoudrt dicuntur.
P A R A T I T L O N .
EMPORIS, (certi feil.) curfum >nam ita vocatur Ruùr.fjr l.^.^..h.t. poft
lit , vel editionem Refcripti faclam , ad litem ipfaflA
conteftandam vtrique parti conceflam fui (Te I paratitlon fit. 4. docuit*
quo Le et o rem remitto. Huius rei effe&us crat, vt.fi alterutra pars itr
tra illum litis terminum 4/.4.&.S. rationcs Tuas non exprefliflet, vel alfe*
gationes fuas non pnopofuiflec, temporis prxfcriptione lubmouerctur:
quod dice'batur , Uffum tempori*incurrijfe ; l. lè-fooc fit.fêta negouum ipl temporibus
exemptum fuiffe : l.i.hoe ttt. vnde àc cauf& /4jp/W, Symmachd ] lib.\o.ep.^. | Et quandoché
tamen indulgentiâ Principis redintegratio praeftabatur ?l:\>.h. t. curfus. temporis
reparabatur, /.3. vnde Rcparationes denunciationura, Rubr. h. t. tempora renouaban-
W$_» li vit. hait, putà^fi neceffitate, ycl cafu aliquo id accidiflet i /. 1. h.t. vaiI alter 5
litigatoribus in litedefunAus fuïffet il.i.h.t. Nonociam,ilcognitorisnegligenti^feudelldiâ
diesexiiflet, cura litigator fepius earn intcrpcllaffet : hoc enim calu non tempora
reparabantur, verùm Index lite m iuam faciebat : /.1. hoctit. Reparato porrò e S
tra quatuor meqfcs iudicantis arbitrium , non vlc-ta, littgatorrbus prarberi o{>ortebat'. ^c
vc poft fecundum hune lapfum,nulliamplius rtparaàpni locus cffctJJ. 1 .h.t.
| ITEM^

De tempor, curfu & reparat.&c. 109
I ITÉRÂT ofeu Bisincademcaujk réparât ionem peti, e
concedi nonpojfe.
I i• M ImpConftantJnusAug.Iuliano // v.c.Pr«ndiTarraconen£'"
VMfemclncgotium"vcl neceflïrate, vel cafu , temporibus facrit exemptûtn
y ac polka per indulgentiam" Clementiasnoftra: redintegratib praftetur,
intra quatuor" menfes Iudicantis arbitrium I non vlceiius*, licigaroribus
prarberi"oportec, etiamfi per obrepcioncm aliquid à nobis iterata' lupplicatione
rnerucrit/'Dat.Pridie Non.Maij » Vienna:", Sabino" &C Rufino c o s s.f jieï.j l I
INTERPRET À\ 1 o. Quando ali qua eau/"a ,necejjìtate intercedente wel ca/u , f rot
t o ' temput excefferit, ejr principali beneficio eam littgator menerei reparare , nò» amplini
ad defini end um negotiurn Indices, quàm quatuor menfes litigatoribus prasJent. Jguiiux
exa&is t etiamfi aliud Qominorum beneficio obtinuerint, nullatenut audiantur.
H N O T /E. I
:fl * Abeft hac lex à Cedenti, propcer Denunciar ionei Cubia ras ,

irò lI.Cod.TheodoCTitVI.
dia cum bofie intercédât : nom quidborum faut vnum
éndici arbiiróue reóze, eo die diftenfw efio : caio , (Ulta
Egritudine iudicis, /.r. inf. de réparât.. appellai.
aut occupacione » /.4. eed. ut. Adde, & fi Ittdex
fuccciïbrem acccpit, feu faccelfor adueniens cognite
prxmiffo ihterdièto poteftate priuxùit , vt
apud Symmachum ditto loco : Vbi quxri poteft,
quid Cizprsmìffò Interdicci Putet quis tnorerri illum
fignincari » quo fucceiïpr notum faciebat aduentum
fuom deccllbri > Oc quidem poteftatc :o,
ne in officio pergeret : Cui adfine ed, quod Se j
exteroquin olim Prouincix Rettor EdiUum de
aduentofuodecefforifno m , fignificabâtque
qua die fines prouincix effet ingteflt : f. |
obferm. 4. \ d* »ff. Pncnful. alioquin
ili aducntU foccellbrisins dicebat , /. meminiffe io. ;
*. eod. »ù. Vcrùm , malim ego id interpreta ri de
Imperatoris literis 1 & interdi qua: in alte
càtionemfueritadducila*,de tuis facuìcatibns farciatur." Dar. t'M 1 1". Kal.
Noucmb."Sirmio, ContaminoAug.v.&LicinioC«C 1 [319.] I
I N T E R P R E T A T I o.lsi repetentem ludex per ncgligentiam vfque eh difiulcrit -, vt
caufam fuom tranfuBi legìtimis temporibus perdat , omnia quacunque in illius iudicto f|
potuit vmdkftre> ei de iffius Iudicis faculimibus , habita djlinmtione, reddantur. ' I
N O T JE.
* Lex z.Ctd liiffi.dt piena lu Al cu qui tutti indietmit, hinc defoimataelt. Mernotat aurem cani .Gaia lquc confiimat
Valentiriiansis. / vft.infrà defecando lapfu> fc. • 1 SÈA
" Ctrfif* Prasfijem nota. Male bitin An.Put»T Sirmioi
Crilpo 11.8t Conftancino x 1. c.c o s s. [ \ 11.] H
IN T ER.BR ETg?i 1 o. Sivnmexittigatoribui yfiuep, %fiutfeùtoU
iutr*

^f^Kt/t tempbr. curfu & fëparat&cj| i1i
NOTi.
* Abeti 8e hét hx à Cerf f*/f. causa fam fepiùs indicata, lohgenda vero fauk eft /ex vn. inf.fi f indenti affili, mort
ueruenerh. Concordat tandem huit ligi, lex roxima 4.
ge. PF. •".(•uomodoeriam Jiabent MSS.nonniilli.-neque enim in veteri Nbtitia Prarfcdtorum VlW* hocaono jtt.Baf-
. fus PF V.memorjrur, vccùm Vilciius Miximus : idiimcine etrot admiffai J.l.vn-fifmdintt mffiUst. fr l.yàsmolificis:/.
1. d*leg'ttïm.htr
' Aketutro, /Foc pulfatus, (Tue peticor i( fie, vt ïotei'p"rés rectè.
t Lega de reparando curfu tempori*, alternerò ex licigatoribus in lice defunfto ,iam dudùm larz ànce A.D.jxi.
' M.ÇS.nounuHi XVI. "Prtftriptûmqut. Ita 8c teûi in Cuiacij edir.
C O MM E
NTARIVS. P
JTORTVO alterutro ex licigatoribus, curfuiri
qui propojitam L egibus tjmftionemprimus e'kcëperott
fed etiom sv ce ESSO R E M einsfinemfecijfe vinendij
Adhocprmiffo tfitteti o [ id eft , rccicacio feu
textes Legis & fanctionis : y. qua: dixi ad l.vn.fnp.
de refponfes Prudentum. ] Veluti probatur indiciit*
F N o vA11 o N B M tantum petitoris htridi effe decretata.
Qnod verbe guident ajferturn, fedfan&ianibm non frobatum
I contraria Legis récitât ione comprejfum eft. Se -
cutut igitnr fetta manìfefta, & nullù Principum va~
cuoia refponfiSi cfcjjme procejfum negotij indicata ; cutn
li/ alteri denunciata,allant perfonam temporibus etcà'Slis
tenere nonpojfet. "tune oblato pronocationis et'tam N ov
A T 1 o N 1 s libeUit 3 fufpenfa fententia : Guitti meri-'
tûm Perennità! veflrajetlu$cftù oc réfutât oriis coha-i
rtmibiu,xfiimabtt. Ego in referendo prolixtu effe non
debui, cumpene in ipjb affiori 14m veftibulo repu I/o le*
gìbus confà cmfliterit. Vbi •vides , quàvn omnia*
egregie euro hoc leg. conueniant : Tic ve qood dé
contrarile Legis recicatione memoiat Syhunachus
« qui apud Fé oitenfum ait » vcriufque lirigacoris
ha-redibus cemporum curfurn rèjpararì oportere
> de bac ip/à forte lege rioftra, Se d.l. wi.fi'
pend, appetì, accipiendum ut v vel de alia limili,
' Namdilette in vtraaue Lege dicicur AtriRo [ ideSi,»
alcerutro J ex Litigatoribui in lite defmilo. Eclex
proxìmn 4. inf. quœ Conlrancinm Auctorcm
1 Èajset» id ipfum quoque in cheli f>onh}Sfaius\fifK+
CANiiVM inquic onte litis terniìnum vltimnm dient
tbierit, Scc. etfi legis iilïus' hVpothefis verfé-
1 tur proprie in petitore qui deceflìflKi vt oftenrdujat
illa j haiamen vtea re* non lattat J*oSsi DEN-"
TE4C : Cunifrtiodi^brcè hypothetica conftitntiónénitebantor
iQi apud Symoiacharn, qui pVtJtoriV
tantum hxtedi nouationem decrecam effe , deceïniqne
poflè contendebant. Quo exemplo ia'fn lei»
re ponymus, qìianrurn interhr hypotheticas con-
Çitutiones ita expendere , ve ne ideò adalios cauis
& perfonas eadem ^qultate nixas § non extendi
eas poife arbitremur.
1
Jftemporis reparandunî éRe feu renouandam
lucceflbrioiis ( ve reâc Interpres ) veteribus iam
legibus iamdtidûm lacis (qwe quidem alibi non 00
currant ) definitum ait Conltantinus M. hocleg.
quod&/./v0«/m«rìrrnatur,Con(tantij fcilicet Jilij
çius j conftitutionc Hoc inquam ita memorar
hoc l. Conitanqnus > quz pars elt prolixioris Çdnlcancinianex
Cnnltiracionis I vnde delumptvtfu:
quoque lex vn. inf. fi pendente apptllktione mers imer"-'
uenent | qux proinde liuic coa/Iànda*ilrehit«vbi
et iam idem ira ftatuicur 1 porrieicuraue ad indi—
cium Secunda? in/laficijr. ffl In'^iitmnoili porrò
reparatione integros quatuor menfes innouari, nouique
rempòra prorivs pçofogaei oportere I defliiit
Conftamiuus ea tpfii l. vn. ( paricer vrdefinierat
iam Ai. fup. vbi de eo dicara pleniùs. f Carterum
aie lex diferec , Attico ex litigatofibm in lite,
defitnflo : paricer vt tot idem verbis, d.l. vn. fi pend,
appell. qax hnic coniunçenda«ft : Nempe obeinec
luec lex oc in peti core leu adtore, 8c In pò/Tenore
feó reo : pura , ve morrdb hoc liei ilio I (ucceirorì»
bus ejn& tcìnpora reparencur : qttod' etistm Incerfresbìc
reccè notauit^/pw^jwiinqoic tfìneffètif]
ter. Et de éo cameh- poftea apud Symmachum.
KV. mb Va^rimano Ion. dubitacuin A.O« 384.
vekfSfea iJratio libtio. H
opi4tì< fl°# ^ huins legis afgumentum omninò
pe*rtinetl Theadorm, intuft « m-VroteEtore ab An- •
ninno e re Jud procuraior crtatm , ipmprì'-'
dem i Mane emendotifftme Viro Cuprapo* ( oh *
£upraxip ) vrbknistribunolibta prafidente > glauianumquedam
DENVNCMTA tITEptdfainrjèddiem
legitimum CAVS/C IAPSVS exceffit : Longo ìnt^
uallo petit? 4 me reparatieteunpa>lesadnecejfaribm
contrajtì/ftt examen ipofl mnttas allegotìonts » OHM iês\
die io vt inttaltdas refpuewu > ma tio eft,

11 à I l.Cod. Thcodof Tit. VI. & VIL ^
INTERPRETAT 10. Si guis de litïgtetoribm uh hue luce difcejfcrit, huredi eius non
ex die qua iUe defunti efi ,fed ex quo h ire dit ut em /teeeperut, attionts temperi, 000 ori
adlïtemconfUtutafuerant,renouentur : itatamen, vtfraus tempori, ex quo res efi peffïjf*,
nonfiat yfed feiat je rem tenere, qui petitur. £*od fi hares in mnùfit mimrthut %\
tus, tutori vel curatori ex eo tempttrafupputentftr, ex qttofro minore firm/m perfonam defenfionù
accepit, & rem tentât, i .
I N O T JE. 1
* Abeft 8t bat late à c
teftandam > computandi fine : Enirauetb Conftantius
h*c l. indicar » anteriore qnadara conftìtutione
fua > cuius nuli ibi praetereS mentio exftat, à fé ita |
definitum » vt hzreoi tempus computaretur ftatim
à morte Ucigatoris. Vetùm id ab eodem nunc imrnutatut
» Cub hac diftinCtione > netnpe ita définit:
Si hsres légitimas statis fit > tempora computari I
oportere à die perita: ab eo honorum podeuionis»
vel adiue hxrediratis : fi vero minor fit, ex eo die,
quo Tutor vel Curator tutelam vel enram fufeepit.
Quod alioqnin extra hune denuncìatiònum vfum>
Se aliàs obtirietj putà vt tempora^hajredi non computentur.nifi
à die aditac hxreditatis , vel honorum
pc : minoribus vero, nonnifi à die Tucelz
vel curas.
f Czterùm * quia videbat Conftantm^fraudem
fieri poflè huic noua: conftitutioni fux.tùm à
COMMENTARIVS. H
parte impetrantis ; tnnȈ pxtt adtter&fij : ab ilio,
du m impecratam teparationem aducr Cario porlellbri
non 4 ftatim denunciar : ab ilio * dùm fefetne, ex
repaiatione conueniacur > fubtrahicideòhzc H
die, qus Inter près non meellexit} /M tanteiÊ \
L res non lateat pofftdcntcm '. nets danrnum ai» fraaÀem
tempori foeUtperteàtator, vel potius retmtdteï S jft
ertim hic reponam, id eft» dSffideh^ yrnodò idj
feu poffeflbr. Eodem fenm rtten\yuorin4+.}iiàfi I
•dhde vi : /.8. de Cenfiterib. [.VH^entibouiesef. M>0V
riani Nouel. de bonis vacan. Ennod. tfat. ep.-jip. i f.
Caffiod. i. var.%. & xx. lib.x.gp. i o.Similis vero
Separata: appellatlbnis ratio : vbï gemma fraul hall
quoque adm itti pote II. Ad priorem p^u
^..5.6.%. inf. df repofun ufpe^M. vbi^ariter fubetur
Lis qui jeparatkmem agpellaàojiis iiiipetxaiiit I B
aduerfarn natiiïam Mi^fl^rtreTincraidem Itmpus*
feu denunciare fine^ldilatlone : Ad poftviorem I
lex p. eod: tih^derepar. «paebUu.Wi^Et iit p
re) gtntrivHs fermum ï
Jm dtdimut t tjaiftjf nan~contutijavitUr »%eX S
tiohe fubdttxerint : Itimque bxjblt. mf.ttJL
tit.
?i rfis^^^^^^^^rfr^s^^-^^
m
DE DI LATIONIBVS.
T 1 T. V L V S V!L 9
III. COD.4VST.XLj
V^J! ARATITLON.
iL&T.ioNEjg,£**&?. dri.i.x. 3.4.quas Induritalatcrorts vocztuddJ.t.%4-
I interdum poft denuDGiatiònem vfcl èditi faâ^m, ( de hoc eDifB^ibiio*
nuri^gcocrC proprie hoc cituloagitur) reo, feu ci qui m iudicium vocabacur,
^.•^n^^M. i .çr t.causa cogn.itâ, feû causa adferctt/.a. il hoc commoditacis ratio poftulacet,/.
3. petenti,/. z. 3. pullulanti ,d. I. %. dabantur , tribuebantur I dercrebantur :ac
nominatim

De Dilationibus.
i n
nominatim fi ad extraordinarium Iudfcem Refcripto caufa vocarctur./si.A./. non etiam/
acïor» » feà pcticori, d. I.1. ejr n putà ad probanda precura mendacia , vel ad profercndaaïïquainftrumencafeu
certes,/.r. adrcquirendasprobationes,/.z. Hinc dilationum
fufFragia, & dilationum mora;, /. 2. Varias porrò fècundum moderaraen locorum di-
/ationes dabantur : Tranfmarinas cerrè , noue m mcnfium /patio includi opotteba't,
| Ivlt. De Dilationibus in caufa criminali, y. /. x. inf.vt intra annam. De dilationibus ex
confênfu, efktit. infra }$,lib.i i-Dc dilationibus (qua; iam alia dilationumfpecics e fi)
lin eau fis tribucorum» ne refcripto quldemccoicedendis,/. 6. de din, refer. /.4. de e£atfionib.
'€ : apud Eufebium , Uh. io, e.6. cuius ;c verbafont:
l.A,.\.fup, de de/urne, vel ed. refer. agitar Se /.7. ìnf. E«« ve
reo (èu acenfato qui e loiìginquo accienduse jo.
dterumlaxamentnmtrib'.tatur, ad componendosi
maftos pénates fuos,& ordinandam domum marni
non etiam accufatori:/, j .& I.vh.iuf.de exhìb. reìt.
f Extruordinavium porrò Iudicem in fpecje hur I
iw Icg. raifTepoto Rationalem^ qaomodo & in jp.
I. iì. inf. de MppetUtiomb : Ita enim cenfeo, Prfum,
Tom. I.
7 » 1? «'«t Ì7rap%ittt m Ti c xj
lit N«(We/)«e «J tic Mewtrrmfut p» W -$cf UWKp8i
T cVS-eeWi» X) «J/ÛITU nfc /ctt^oMKiìf $pHo*eietç eie
t&tiiKti&ifrtfsf, o7n%op*yii&loiïd\ n, tJbna yfifi.uevn etejs
OTPÏÔN #• J&nuiitmv Ket&ó\ix.ov •? A9e***< > Ò
a.ira.etSpi.ìi*** 9favnen. Ea lcilicet epiftola Conltanctnus
notam facit i fefe Vrfo Viro Claridtmo Rutionali
Africa: in mandatis dediffè , ve ccrtam pecania;
quanritatem Cxciliano Epifcopo adnumeraret.Ad
eundem Vrfum eft&lex $.Cod.vbic*uptfifcoles
: qua; fie habet :
Imp. Conflantinus A.ad VRSVM.
Adfifcutn pertinentes caufits RATION A LIS
décidât, omnibus concujjtonib/et prohibentdû.
Dat.Non.Feb. Conftantino Felici ano ejr
Titiano Coff. vbi referibo , Cottfiantino &
Licinio Tertio Coff.
P. ' p Quaie

ii4 lI.Cod.Theo-doCTit.VII. |
Quare kl inferiptione kmm httpottenium ftie* Vicari» per Africain incommoda valetudine tene*
rit ad Merton vi. Llarium : id eft , Virant C lariilì- retur, 6c fie paróbns eius fungecetur : vt teftatiu
mu : qtiomodo & idem error non (fenici hoc Cedue Confondili M. epiftola ad Probianum F toc. Afri* I
admilfiis; vt iampra-monui/ïrp-. Poffit|amen ali- M» apud Augxiftimun. ep.6%. fane tempora con*
coi viderì > teponendum in infetip ad Verutn gruunt • nana &XY. Kal. Martias in cauta ili» |
Vi vtita harc lex icferatur ad id quod j£lia- yElianum pronunciali e teftatut Auguftinus , pefi
vai Troconfol Àfrica: extra ordinem canfam Feti-. collât, e.j 3. & ep. 151. verùm priori fencentise pócis
Apcu agit ani diiadicandam fufceptt > cum Vertis tiùs adhttrcndatn cenfeo.
% ' TERMINANDO Ivbicio prafinitum tempus dilations ai |
Attore petit a prorogavi non pajfe : À reo, poffè.
• 11.* Idem A. ad lulianum i?.v." I
ETENDE in>imegrum.rèftjtutionis temporibus, ( vtiam''conftitutumf
ed,) obferuatis, fi dilati© ab Attore pctatur, qua: intra mctas Lege compre-
^enfas" valet arctari, eandem.quocuoque" fece, caufis cognitis tribut
oportebit : Sin vero eiufmodi poftulantur curricula, quac intra fpatium Lege"
receptum angullari nequeunt (cjuippe fi in confi nio legitimi temporis &
cius terminus prorògabunt ) dilationem petkorihdenegari conuenìet : m eim enin^
trio fuefat, fktte ìnferre litigium > ehm putita dilàtionù mord fuperltite" (putto poffet includi.
Î Qjèòd fi defénfio Pojfidentium" dilationis hiffragia poftulauerit", eandem , adfcrtâ"
cauta, citra obftaculum temporis,deferri" fancimus : quia nequaquamJìeterat ia ipfim
poteftate, quando litigio pulfaretùr". Dari igitur débet, etfi impetrata dimenio Cele
vltja Coofftitutiotìis''regùlam" proférât. Qua dilationc, fi à poffelTbrc" impetratur,
edam A&or itrcequirendis probationibus vti minimeprohibetur". Datoci t1 i,Kalèi|
Aug.Prop.Romae' ,Cònftantino Caef.v.& Maximo e o s s. [ 317.]
INTERPRÉTÂT IO. Lieet quatuor" menfibus coniti tutum fit, vt petentibtu fn m
qùrenda omni refi induci s toncedantur ; Vnde fi ittudfpattum requiratur quod inialtum
efi ,id e fi, quod quatuor menfes non pofiìt excedere, pr&Bari conuènit. Si vero talespetàntur
induci*, qu&ìemput lege conjlitutum excédant » petetori débet dilatie negari, qui»
/ciré debuit aciionem fùam conflit uto tempore finiendàm. JHuod fi ille fpatium, qui rem pofiidetyfortaffe
petierit t dari fine mora temporis qtiod fetentibtu datun%ejt omnino débet: qui*
feire non potuit, quando ab aduerfario prouocarej/tr ad caufam, ejr ideo poffeffor fpàtitini , vt
tefportderepofftìtììaccipi0i< Petitor etiamfuis parti neceffariapotertiprouiderè. I j
N O T A.
~ * L*x i.Cad.Iufl.di temporibus in ìniegriim njtitut. Hxe tue abcfl à CW.Tr/. fola etos Intetptctatìo extat io Ctd* g| l
'^lulimits hic plcnioce nomine Aliicìusliilianus fub CotidantinoM.P.V.fuitab Uìbus Nouemb A.U.|'ttf.*d 7*M-Sep^B H|
tcrab. anni 519. vt certa tut vetus Notida Prasfeftorum vtbù Symmachi in bunc quoque epigramma ejeflat. Eidériri
infcfibitai/tjr 1 \-i* appellation. $• l*x t-rfe Prttoribui.viAc Profeptgr.
"• Ft ìam conflitutitm eft, Kcc abfunt a Cod.Iuft.velatcempotar'uu
Conuiturio base qurenam >
Ltg$comprebenf
^M Acluocato ctiam ,&hxtede Aftotis. • '«via
, C«f«( h«c vox edam omiffa CedJtftin.'
It Super/lei , fpatium ptoreliquo quod fu£CttfU.
$RM", Cod.IUlt
l(Suffragiiim, C.lnft.
L'£Dif,rrj. God.Iuft. mal*.
^ De tulfinài voce iam fipè. v.Gleffi '• '"\
tl Wmenji» feilieet tewpotis, idert,dilatio.
* •- « Tempori* définitionem - ita Cod-Inrt. |
Rifui* conftitutionis ,'idcrt ,definitio » quffmbdo Tfibon<
A reo. Codklurt.vc ka gcneralìor bac le* effet.
' Frebibebitur, CodJuft.
M-Hinc quoque patet, Inlianum P.V.cni h*c lex infcrìbin», Prxftftum vibis Rome filine.
Repone : Lieét itnffìtutùm Jit, vt petentibus qumtuor memjiutt, Sic, 1
• COMME NTARIVS.
MiwVen; t« Vemadraodùm Inchoand* adHoni , ac nomi- matatnm , l.i. in/, de integri refit » ) lerwri
Ses? Pnatim natii
petendz in integrum reftitutioni » cer- inbet éw /. òbiter Conitanrinos M ita & tenlpo»
ta tempora legibos prxftirata , pota annnm vdlem qaoqne TEKMI M AND JE exequendxqoe aâionu
( q&od ab iplomet Conftantino M. biennio poft pracftitnu vt abfenentur , nétte temere dUarioni-

De Jilâtionibus.
bas pi > hâc eadem conftitudone pleniffinie
cuaendum credidjt : ne alioqtiin I quod f uftiniannsd&it,
lite?fiant pene immortales, Se vite
hominum modum excédant. Quodnam autem le- '
girimum iftud tcmpns terminandis eau fi s ciuilibus
Conftandni M; î>
fèu Icge receprum fnent» qnxnam fpatia > qua; j
mer.r I qni termini, qu» nanvdenique jlla conili-
S regola fiierit, haudadeò liquidò défiiiiri |
poteft : ctfi legidmi alioquin temporis mentio fìat,
\thjîindex j x.nr. de ludici v » & l.18. §. penult.v. de
dolo malo. Sane, qua; luftiniani ex mente fuerint,
diocÈt lex i ptopérandtm , Cod. de indie iù.
f Ad emn igitur , ve dix-i, fìnem>ne tempora
a&ionibus terminandis przftitnta temere proro- j
gentur , définit Iute t. Conftantinus,diftinctionémque
inter actorem & reum adhibet, nempe > dila- !
tiorjeriì Actori ita tri bui polle lite pendente * causa
Cognita fi dilanio ab attere fifa qua intra mei ai
lego compréhrnfàt valent ardorit id eft , ile Vt ne dilario
hxc legirimum tempus terminando: caule
prxftitutum egred Finge enim in io legitimi
temporis confi itiuam canlam » id eft a ad finem
ferme prefritiiri temporis decorrere > eóque tempore
actorem dilationem pctere I que terminas le.
gitimi temporu prorogabum, ideft, termi num fe
se Jege pra*ftituturn egrellnrx font : Hniulìnodi
dilatio petitorì deneganda cric. Alfa vero
pofTefibris few rei ratio eft : nanr fi defenfiopeffiden-
UHM \ dilatante fuffragtapofhdauerìt, id eft, fi rei ad
fili defènfionem dilationis beneficium implarauerint)
bis ea adfenà causa., id eft I iuftâ caiisâ adprobatâ
> titra obJtacUum tempori*-*Id eft , etfi tempus
legirimum terminando: raufx m
egrediatur > incunctanter deferri,ttibni poteft : denique
dari débet»»/? impetrata dimeitfio » id eft » dilatio
» lete vltra eotifliìii/ihmt modum (eu ite
conftitutione pofjtum, proférât Se exteudat. * -i
E. Ratio différends, vt per fé aperta eft, quam
Se ingerit lexfimorahiliora , it.de Resulti Iurte , Se
(exi. ( qua: & ipfa Conftandnity. eb,)fuprà,
eoe tit. Se lex vii. ih deferiti j Se fpecialius adhoc
lex \ qui iti alterile* 41.Tt.djt- Regulit ìutis, lex i. Cod
de amali excepiione : lex »pttre, $. finali, S Je dotmali
exeeptione,iti difertè hic a Conftantino reddiciiJ
matìoru arbitrio fuerit tutte in ferre litìrium»
\ciim petite dUationit morafipetf/itâ (JtAtiapojfet includi'.
hoc fènfu » aécorem fibi imputare debere, qni non
cicius egerir» vel faltem prtemediutis omnibus ege-
rit % deniqtae tum d ilarionem non petierit, cum ed
quod fupereft ndìquum temporis fpatio,ca dilatici
includi potuit : Rei vero alia ratio eie , quia ncqnaqiiam
fleterat in ipfiw poiefiate,qu*ndo litigio pulfaretur.
Quibns fimilia omnia eccvrrunc pnefeiitim
d. 1.+X.& d. Lpurè, §. finali.
f Et taméiì, quod tertium eft, & vi ti munì
j B /. membrum I fi reo*dilatio illa conceda fue-
J |ìi poterit edam aftor ad requirendas probatioue
li adeò in fp. buiu* l. halbicinati iynt»
Se in eo maxime, quod nefeiuerurit io omne quod
kéc l. conftituitur, priore tantum •erfìcu(& excepto,
non ad tempora Se diladontfs. inftantiz ìiQhoandx
feu petenda: reftitutionU pertinere , veruni
ad tempora ludici) coepti-terminandi) qùx ve ia
breue iterum hanc tea. conii^am , diiatione ab
ai periti prorogari noto pofTunti à reo pofTuhc:
Qn^t certe proprie pertinet dilati vox. Poftre»
mùm Interpretatio huìeìegi fubdita infpongiarrt
incumbat, qu? banc leg. traxit ad fpeciem legufi*
quenm» déque quatuor menfibus inepte inculcati
Ï" ^FiscALiBvs caufis:déque Temporumcurju, $
• dtlattorithUs in tu.
111.irmpp.Coniìantinus& y/ CONSTANS AA.ad Pctroniutn VicAfricàf.
N T E R priiiatos & nfbum, fi priuatus a&ioncm intendac, quatuor menfium
tempora cuftodicnda fimi: •• Cura vero fifeus priuatò joférac" ali—
J quam quaftionem, fcx menfium curt-icula fcruentur. iw .Vtriquc parti
I petcnds dilationis per defenfores'' fuos copia non neganda, fi hoc com«
moditaj%'*facio poftulauerit.Dac" vi." Id.Aprii. Aquileia: ', Acindino & Proculo e o I s.
[340- J Jj
INTERPRETATIO. Quando interfifeum ejr prìuatum fojfcfforem de repeti tiene aU^
qutfuerit or ta contentiti ìfipriuatitefifcum repetttt, quntuor menfes ad rejfondenàum acJorfif-
CAIÙ habebitinduci**: (iverofifeus Aliquidàpoffefforeerediderit repetendum ìfex aÀ
refpondendum dilatio non nègetur, dumitiodo" ad praflsndas induciti iujla ratio cognofeatur.
tio tA. I
. : * Z« *-fiHpniuÌi.Cottuft.*»d.tit. vbi amen potifllniâ foi parte tinncata'e/î, ab bis vcibis s fi prillatiti, ad ea vft\Qe,utrigMt/>*ni.
de quo nìàt Dima. luogcnda porrò buie legi, lex }. infide Aiuocntofifci. H« lex io Cad.
jfl TilS Se An.Pur & Rej». quinra eli fen vh.fitpenoris tit.de ttmferum curfn,
ConfitMtì/, * foilus «jnidem, aomea przfcobitur in «t/.j auiè : In Codice vero Iuftin. Confianiini , Omftantf/,
& Ctnftmm , noni» tialc.SeHenim Cenftantim ,( «equodhjbcnt MSS,nonuuIh) hic rcponendum , & ÇON-
•TAHcaddendas .• ra aiox occafione ptfi:
Tom. U Pi "infèrti

iifc 4 lI.Cod.Theodoi:tk.VII. * !
" Inferet. in MSS. nonnnllit. I I I _
''D#/t^r«,i.Adoocato»:ft«iiiiaenilî
ter , diuerfum eft : cùm taraea Interpies vnicuim
è legit caput '{mtareric.. • H
, f Et hxc quidem de eitìS (cntentia >' que Wftoricà
quoque obfernatione inter folemnei habenda
eft , ex fiibfcriptione loci defumpta : |»aritet
, Duo vero capirà vt diti eà contmeritur., lod Vt/fx quotiti tjfkp.de dmerfis refiriptu ìex...Mfj. 4$
Interprès minus alfe cu tus eft : de quo paolo poft. extr«mdin. munerib. alicqoe inmimetc OÌCÌUK
5 Prirourh fcïlicet caput eft de Temperuair fu [çw \ feilieet hsc Conftantislmp.lcx Dmis Aq,VtLaia|
fpatio » poft denunciationem adjitem conteftan- jdcindyno& ProculoCojf.f /.vel V. Id. Aprii.y£
darm Drceftituto .: ( de quo alioquin in genere iam vthabet, d. lexj.ìnf. de adnoc*toJìfci I •quar I
fùpenorìbiu litui it4.5.6". ) in caufìsvidei, nfcalibus; cpailfatida eft fobfcripta Aquileia;. Ncm|ttnia
cu m lis inter priuatum & filcum intercedit ;Igitoc hoc tempore Conftantinns frater apud Aquildinm
définit Confiaris Érnpi fi prinatas &gat contra 6f- czfus dicitur hk ipfis ColT. Acindyno 6V Procnl»
cum , quatuor menfes poft denunciationem ad li- JCOC referente Hieronymo , ehronico Phifaftarçv*
tetri cpnteftandam ei competere » Qnpd Se alias le­ /if'.j.i ci. Socrate hb.x. ^.4. Sozomena ^9
gi ti mum fpatium ftiit > quod & ipfum in re parata Viftore vtroque, Zofimo lìb.i.'. p&yi^ Id vet&nos
caufâ obfcruabatur > de ano fnperiorè tifali», de tem- ex hac l. ptartereà factum difeimus ante V-VelT L
poritm curfu & repartttionib. denunciauonum : Con­ Idus Aprilis » quo die hsc lex data vel (u'bl
ila, fifeo agente, feX menfes fifeo concedi volt dicitur AejtiìleU à Conftante : Imo & ante j. |
luci. Conftanslmp. quod Se alias légitimant Cpa- Mail id difeimus ex/4. inf. de immuni tate em&Jft*
tiù'm fuit adlitem fìfcalern ,ab e eonteftatâ termì- Pinta han'c ad rem vide in Çbronico nojlra.
^ De TRANSMARI Nis diUtionibui.
ii fi. • Impp.Arca Scc.Dac. Xii."'£alcn

I De Feriis. I
C O M M E N T A R I V S.
tgE TRANS MARI MIS dilationibus eft 4uec
H Imp. conuStucio./>.*»//// ad inftruâionerrt
exhibendam ( hic enim dilarionnm vfus feu finis
cil : v.vel /. 1. z. infifnp.& 1.1 .Cod. de '.")
nonetn roenlès fofficere 1 id eft, g de probation;
, inftrumenris, ex tranfmarjna provinciapece
in eaw/à aliquâ agitur. Indicem non vitra'
nonem menlës dilationcm ad id faciendum pcxfcare
debere. Quod Se ipfum definitur AL. Cod. dedi-
Utionib. b"JE in tranfmarinis feilicet prouinciis»
X17
pprani dicitur /.2. & $..fitp. de off. Rettori* prouincit*
I Neque vlla priuata ciailis controueìrffa ed qux non
ad horum aiterutrum feferatur. Proinde verba.
ï| > de ft*m atejiie patrimonio liïigdnti.ùw% mém
valent, ac fi dixiiîet Imp» in omnibus caufis ciuin
libnsprìaadt: foVtc addiffecenriànrcaiifanmifllcaliftroj
vbi vidi mu s. e ci am annuam dil a tionem tribui
è tranfmarinis prouinciis : vel caùutrum crimi^
naliam..QuareTriboniani euidens Itdpor e$, cùrn
liane leg. ita refînxit: vn.cdefiMHacpftnf9iaiiia
h ih tranfitutrin* etiam dilutione, »»"
nonem (pat egredi coHcedatur. Extenfio quippe quafi
h*c (. condnetur>nón aâionum genera reipieitjfea
lOcorum diuerfitatem & interua'l'la. In tranfmarin4,
E T 1 A Mldilaiione s àie lex : Nam imo » fi ampliatkio
modo hxc lex concipienda fuifler> tunrira conce»,
ptam oportUit 3 iieque in confò criminalini/i, ncque in.
jt. vhra nonem menfiurii fìrtuttm tribut ôjtortere.
% DE^FERIIS. | ^:
I t l T V L V S V I I L
I iir. COD. rvsT.xu. •
I PARATITLON.
ERU Ruhr.fcriarumdics,l.x.h.t.feriacidies,l.vlt.inf.denatticuUri&i
Felli dics, l.ì.h.t. communibus diebus opponuncur, l.v»..i»f.dé Imagià..
Ifnf. Sunc qui altercanti!]m iurgiis & noxiis partium cputenciónibuSB
non occupancur, /.ij&./.qui iuridici non fune, fed odo mancipaciV./.t.
quibusiuradifFcrri debcnt,rf./.x.ncmo cprroeniri,/. j. non fifealia con>
^finoda, non litigraexerceri debene » /. vit. non exacìiones fieri,/40.13.
ìnf.de exattionib.Lt.infr.deexecuterib. Dtiûm porrò gcncrum feria: hx erane : alia; diuin«,
aliaehurnanx. Ift* dicuneur deuotionum dics ,d. l.vlt.denauiejtL diuina: venerationis,
l.i.infdejpetfacnlù, fupplicationum cempus, l.vltd.tit.dejpeiïac. quibus, yircuri-.
bus Dei Omnipotenrisac mcritis vniucrlìorbis obfequium impcnditur : d. l.vlt. Eram:
vero hx: dics Solis, feu Dominicus, dcquofepcem conftitutiones oécurrunc hoc Codice
, lex ! .r> x.h.t.l. 10.13. **f : ** 'xattionib.l. %.infdeexecut*r.L 2. & l.vït.dejpeflaculù : Na^
"lis, & Epiphaniorum, d l.vlt Je/J>ei}aculû • Pafcha,.fcu Pafcharum dies /. z .hoc tit.l.vlt.
ae gutHionib. I. j.4. 6.7.8. inf. deindttlg.eriminum : d.l.vlt.deftetfacnlis :PkCchx dies,dics
quindeeim quifepreno vc!'pra;ccdunc«umero, vel fequuntur :l.i. h.t.^cncecoites,d.L
vltinf.delpe&sculy.Stoaccmmludxisferix hoc tempore relicbc. Sabbarhi , inquanv
aliique, quibus cnltus fui reuerenriam feruant, Ivlt.hoc tit. in quibus Oc feftiuitacis fo-(
iemne in memoriam Arnanis, /. 18. inf de luetm. De Paganorura feftiuitaçibus, infrÀtit,
de PtgMtrit.Aìix vero human* fune fcriaìcNatalesPrincipum fuo cempore impcrantiam>
qui yel lucis aufpicia, vcl ortus Imperij protulerunc, i.%Jt.t. Aiftiui quoque oc Aucumni
gemini menfes, & Kalènd*Ianuaria;, &NataliiijdÌcs vrbis Rorh* & ConftantmopolcQs,d.l.i-
f^: ; •
I P 1 3 E*

118 IL Cod.Thèodof Tic. VIII.
Et his tàmcn dicbus quaedam agcrc 8c cxerccre licuit : Emancipare, inquarti,&c manumittere
, & fie aux maxime votiua fune compiere licuicdie Solis : /. i ,h.t. Super nauiculariorura
item diametro,inqut(itio diebus feriatis 8c deuotionum abfque vlla obferuationc
pera^i pocuit, /. vit. inf. de nàkicûl. in Ifaurorum deniquelacrobibus nullum Quadragefimx,
nec vencrabilem Pafcharum diem excipere ludiccs debebant : Lvlt.de
quxjïiontb. Illud notandum I Principes quandoque feriarum dics conftitutionib. fuis rccènfere
oporcuifle, vc feirctut qui lucidici efTent, quod Valentiniano luniore ta
Roms, Az.A.*.
DoMiNico die emancipare &manwnittere licere. m
i. % Imp.CONSTANTINVS Aug. Hclpidio."
I c v T indigniffimum videbatur",diem Solis", veneracionis" fux celebrern»
JH alcercancibus iurgiis" 6c noxiis" partium concentionibus occupari > ita gratum
ac iocundum eft: , co die quz fune maxime votiua" complcri : Atquc
_jy§ ideò cmancipandi* 6c manumittendi die fcfto" cun&i licentiam habeanr,
Se fûfier his rebusacT:us"non prohibeantuï. pp." v. Non. Iunij." Caralis," Crifpo n. fie
Conftantino IJ."CQSS. [311.3
INTERPRÉTÂT IO. Quamuùfanfta die Vominica omîtes lires »c repetitiones piefcere
iujjerimut, emancipare tamen ac mantmittere minime prohibcmus \ & de hit rebut gejla
confici pari ordinai ione permittimut. B |
NOTi
* A beli batlex à Ccd InfiAc quo mo*. Infcruit eam quoque Baronius Annalibos lait, A D. - 11.*. \ t.
Helpidiin hic oum Pnefes -Sardinia; fuie ? Dicitui eniro hxc lez Prepejita Carmi», quod vtique Sardinix opplduni
cut î Anpotius agent vicemPrafeSiPrétérit, vthabec nornitiacim infetipeiolegis t.Ced.deadifpriuatiix^im
hocîpio anno ad cum data cft }. lfîud veto prxfero. Ad cundem quoque Helpidium data «A hoc ipfo ànno i»r.
prxter liane l.&d.1.6./« x.Cod. luti.hoc eod tit.deferiis : te A.D. -i-.i-* \.i*f. d* Epijitpit : A. D. J*4- f*4infide
nauieular.\b\ agii ut deporto Roman Euodeoj poftea Prasreftum Prxrorio faille doeet d.lex 4. inf.dentaU fe,
eular.ee Hièronymus"teftatur'/»Vïf^Hilarionis :Arifit.Hetm < inquic, Htlpidij , mUi pojlêi TrafeSui Iratuh
fuit ,VXorttec. ; y* "• "
" Videbatur ; pco ecat.v,-GloÛ".*lt*«#\ W
" Solis dies. Ita quoque vocatur l.t.j.inf.de exécuter. l.\o.\i> inf. de exalfiónib. Sc\Atnus likj.de iur.natur.gent, 8J
tiu.enp.\$,f.$o-j. notât hîcinferra in MS.Guillelmi Monachi Malmelburicafis juem Domini eum ditti
" $•. Penermtiotu fui, vt edam in MS, quodam polìea vidi.* fc Scldeous ex filo notai d» iur.nat.gent.frc. à. libi p *• t J«
/1.407. Venecationis autern vox hac io ré propria.
" Ouidius Faftorum 1 .de Feriis.
1 Injaniquepretinut ttbjin
BB I v Ro 1 A , differ opus lìuiaa turba tUtUH. ¥{ 1
Naxia partium contencioncs.
' Votiua,qui votis maximectpetuntur. Sic votiuafeftiuiutis folemnitas > /. %: ihfdeexpenf.ludor, votiua Cork* .J
iiutn numerofita*, l.vlt.înf.qitemadm.fnun.ciuîl' votiua prales j / trj. inf, de Epifeop. Editorum ,quos votîui fiim~
ftui defignarit eloftio tl-i.inf. de Pretorib. Glo/T. J»«r vel Miài :ita in MSS. nonnullia, 8c quidem m Regia.
Carnlit, Sex.
COMMENTARIVS.
SI^SB soLisdie, feu Domiuico,cft hac Con- freftacul. Theodofij Iwn. I. dammi, , pbttd.ih
c4^S ftantini M. conftiratio : cuius de eodem alte- de jpetlacid». Nos de hac Coaftantini M. lege vira
i.verùm prior tempore ad eundem Helpidium deamtis. K,
Hoc ipfo anno excat Ccd. lnfimweo lex 2. hoc tir. f Ighor. die Solis, vt maxime 1 Q«
De quo in vniuetfum fex prstereàleges ocenrrunt quiefeere iam antea volnerit, 8c none portò velie
hòc Codice : pura Valentiniani Sem lex 1 .inf.de exe- Conftantinns M. atramen emancipandi & manuo-Nrii.4-.1ne
repetitnr /.1. inf. de exatHembm : Va- mittendi eo die licentiam, fnpérqae his rebus'*"
lentiniani Iun./r.v }. tnf.decxecntoribJ.i i.dctxm. celcbrandi, pottftatcmW /. fheie A.D.J"- '**&**
Mitnibm :ltx 1. bec m. Thcodofi j M. lex.i. inf. de inquam celcbrandi, id eft, fole moia agitandi,

I f 'il Del
in enunçlpationi'bns & manumiffionibus internenicbaopwrpcam
enim Tnbonianjus vocetn iftarn !
in éSà Iputauic , Se Inccrpres eodem errore &r
I Difcrimenigicur facic Conftanrim
conrentiofz & voluntariz Iurifditìiom's
: nempe enira venerano djei Solis non infringitur
iis quz maxime verna itine , quibiifqae
I alcercantinm iorgia,noxixqueparcium concencio-,
ncs non intercedane.
f Hzc pccfpicua buiufie Ugù fenteneia ed : ad
çuius pleuioren) camen incelleânm fequencia obiéroanda
fune. Prima, q n idem cenendum » Coftj
lcancinum M. primùm Dominiez diei religionem I
hâc ve'ncracipne fancinillc, ve videi. I l difr^ I
bus ipjaâuiit aâibufque contenciofis piiuatorum
eu m eximeret : Przcerquam quod enim vel ipfa /il- |
periorum cemporum > imo rempeftacurn Se perfe- j
cucionum rado Se condicio id faeis, etiincic, huius
inftituci originem non viteria s leu alriùs qnam a
Conftancino M- rcpeci poi, a vepoce qui primus
/caca deinceps Eccleuz halcvbnia ÌCque
Imperacorum venerandi. Chriftianorurn ile
muuiuic Imperium » id fané difercisverbis n',
przeer AuÛorcm vita! Cnnftantini,lib. M his verbis : iiw *«*Zu?
Ka^vfjSpUo »*«p«(» (Li Efifidìot «rpùhù» & ifiJbyJlQòvìfù^itiv
, ÌKkù*t* $ «'Àia atttVòUn ) fa) tUi «e?
5? igJHfjm. iftfuiinn , Jtnt&n&MV ify r$) «M«i» 'Otf-Pf
M " m » §%e)iil?}J iyai> vnu-mf, ggej s» /l'%at* i(d) Mt*ic
ti Soler Sttfavr/l'ep- •tif** S ibi Kve*tt*Uù , ùs ór
"&.VTJ/ ? 3^/ç-t? aìavì%l@- òti vtr.ftSv • t&ù i IrifOM, a?
cV ituTiT fttt/fjv&tW^): : fei : icec imperati à Deo ocij
die Sabbacjii, cui Dominions dies fobfïitucus, mentor
Conftancinus M. afque
ferais fais qaas Diis côfecraueranc,iargia amonirï'encjdiebûfque
iepnunueit iâe itpo*oila: ftp gjl'rp&njceft
«rsiêiSj voluiflcnt,, yt fcribic Scrabo
lib.zo. i NOI GNISSIM VM ci vilum, ve ipfemet
hac le/. Joq , diem Dominicain alcercancibus
iurgiis & noxiis partium concentiohibus occupait'*
Ance Conftancinurn equidem fan (lus hic inrer
Chriftianos dies habitus t quod ipfe eciam Coriftancinus
aie, I.1 o.itif.de' exatlion.dr l. i. inf. de exeeutor.
iàfh inde à primis nafbencis Eccleuz primordiis,
Se ve frequens opinio eft ab Apòftolis Sabbadio
inb/h'tutus ad culcum Dei, ve colligunc ex cd-
J|usfcriptnraî-locis, AS. Apoftolormn cap.io.v.y. r.
Cerò/rè.i è.v. i .& x.& Apeçal. i ,v. i o. quod camen.
de ipiìs Apòftolis -quidam Cootrouertmit, de quo
eft peculiaris dfifercacio Gomari cap. 6. ut \MÌp.lw,
T ï«77ei'ti aia.wv»(, quia in eo Saluacor nofter à
morcnis excicatus eft , cede Ignacio & Indino fine
Apolog. xJncuius cciara Reiurreâionis fìdem Se
memorMun ftances>neque de geniculis eo die adorare
Chrifliani,É9lebanc : Tercullian. de carenti mi- 1
fesilé J jr 119
id hâc primùm confticucione faâam I id otnninò
vel hot /raripfa refutac. Le* enim harc, non fanciencis
primùm religionem diei Dominiez , veruni
(. quod verba eius apercé ingeruncj qnofdatn aâus
I fancicâ iam eius diei religione fecefnentis eft :
hifee fignatc verbis ; SìcMt iadìgnìffimum VIDE BA-
IVR, diemSolù mifuieelebrem altercanti-,
bui turriti & nexits partium contentionibm occupati^
x T A gratta* ac iocundum tsrteo di* i)M /ioti maxime
pt campieri: ATQVÏ IDEO emantipandi& ma~
m die feflo cmQi licemiam H AB E A NT , &
fnper bis rebu* al~lm NON PROHI BB ANTVS». Ac fi
dicerec Conftancinus M. etfi diem Solis Iuridicis
actibus Se concenciofis occupati indigniffimum mijpi
Io ance vifùrnitierit > non ideò camen vociua
pc die complcri incerdiâum quis pacare débet. Ve-
(lius igicur.id à. Conftancino M. ititç banc leg. factum
> Se qnidem paulo ance « eà ipsâ Confticucione
qua; excat Cadice Imfltnìaneo : puca /. 1. Cod, dtA
\ùriù t qnzque hoc i pio anno menfe Marcio data
eft ance crinieftre, & ad eundem tì,elpidìum. Verba
eius hzc fune •' Omnet Iodica » inqin'c » vrbane quid
plebei &jcunc7arum artinm Offici* venerabili die Solis,
QV 1 FS c A NT : ruri tamenpofitiagrorum cultura libe-,
reItbenttraue in/èrttiam , quoniam fréquenterfuenit* vt
non aptia* alio die fritmema fnlcii » aut vince, ftrobibm
mandemnr , ne occafiene momentipereat nodìtàs
a prouifione concejfa : Vbieciam vides s aleeranv
maxime vorinorum, fpedem excipi : quz feilieee
vocis omnium depolcitur > pueà frugum Se vindemiarum
prouencum j fqnz fané Tertnllianns///'. t..
ad Nationa > cap.y. fpeeiaïi votittornm appellatione
ideo defignauicvbi de ea Genfilium calunnia agit»,
qua Chriftiani dicebancur calamicacutn omnium;,
caufz Auétoréfque : Omnis inquit * cladù publiéevel
initirU nos caufai effe vultis '.fi Tpberi* redurtdtue-,
rit , fi Nilui non redundauit y fi calum /feti* > fi terrà]
mouìt ifivoTiVA vafiauit ,fifamu. afflixit ? fiatim
omnium vox Cbriflianorumfatum ; verùm de hâc vot'tuerum
appellaciope plurain Notte. ,
Quare lìc ftacuo /egem i. C. deferiti illam, illam,
effe Conftantini M. confticncionem > qua primùm
religionem diei Dominiez ocio iancinic:addi-.
ca excepcione fpeciei cniufdam vTociuonim) aftuum'
inqiiam neceftàriorura àpo^iônut Se dy/mihm )*apy*t.
Quibns iungacur Se fpecies Ugo vit. in f. inf.
de Ec hoc ipfnm edam non fine exemplo
Inrìfprudenciz Gendliciz t de quo nota fune Virgili)
t Macrobij ? Se aliorum. loca. Ac cùm moxmox
dubita ri ccepiffèc\ de alcera votinorum acrnum fpeçie
» pura de Manumiffìonibus & Ëmancipationibus,
Conftancinus ad eundem Helpidiura fiiper eo
\hmac legern. dedic Acqne ita hac drftinguo.
f Tertio loco > veniant nunc fub manum duz
•illx Votiuorum fpecies, quz h/tc l. excipiuncur.Sa-.
lit.cap.i.& Can.icfeu-vlt.Co/iciljj NtcatH.WictOXïf-
ne eodem quoque percincc embolimza lex Codice,
mnç adacr/n- Lutifcriartn : & Anguftinus r/Mip.
luftiitianeo eoi. tit. quz incipit, vt in die Domìnico S
ad Zannar. Axtthaf reff'.adOribodex.ì i y, Verùm eo
qnam Codex ille liodie exhibée, verùm à vetuftis
fine cum ijbetie, ftaréque oporcuic incer Chrijftianòsl
Codicibus recate abeft; eò quippe illa e Gothico iu­
fa Dominiez , vceo die ad preces vndire
, fen Theodorìcjano incarta eft : Et traduâum
qne conuenireuc > lz(iciâmque Se ocinro curarencj
| iftad Latini omnet j.vel 8. Cod.de ferite, ad dies ir.
diéfque eaMAfaradnttQ- eflçç , Iuâino certe jipolo- 1
Pafchales ex bacnofira, à Tribóniano : Se ad aliami
gia- t.Se Tertulliano cap. • 5. Uh. 1. ad Mattone, &
quemeunque diem fériarum, Theophilus de liberti-,
cap. 16. Apulo/et. Ac ipyuiuou Se Iudiciariis diebttS
nie, ftwcflcti JtAdt )£ ir àzkdiûo Mfûpçt, ve habec
cnm eximi non pocuic ; quod à Conftancino de-
ed Vigeliana. Neqne Condonane M. quomum
factum eft. Atque ica hzc incer fé conciliaque
hâc parce exemplura defbic à Iurifprudenri
oporeec > non qoafi iam aocea ipyidum ha*e dies
çiâ Gentili : nam ve omittam alia opera quz
decracla ruerit, verùm fub Conftancino M. id ma­
itfyunutìn ,.feu feftisdiebus-rleri poceranc, de quo
le obferuatum fneric, Se à Paganis infraétum:quo-
Virgilins Georgicor. 1. Columella de re ruftica a.
modo nonnulli cenfenc. •
r«p.£z.Seruiosod Georg. Virgil.Vmber, Sczuola,
Quando vero idà Conftancino fàftum primurn alij apud Macrobhirh/i0.z.5

I LCod. Theodor Tit. VI IL
120
(icrf iam o'im potuic » eefte Paulo Hb, 1. fent.iy* '
§;Ï. Ncque difpar flionis ratio , public*
vriiitaeis caufa: ctfi fummo alioqmrt iure die nefafto
manu.uirius > vieio manumillus diccbaeur , ve
(cribit Varrò , Hb.$. de lingua i de nefaflis
diebm. Difpat vero racio eft fpeftaculornm & Indorom,
etfi hxc ipfa vel maxime voriua efTene, vnde
& vati»* fi/Hukatù folemtntat, de his ludis dicitura
Li. i«f. de expenfis ludor. Itera Edicorum, qu'os
vociui fomptus defignarit ele&io : /.3 ' .taf. de Pritoribn*
: Qua edam Pattiti appeliatione paflim veitur
Symmachus cùm de lud s oc fcftiuitaeibns agit,
ve» Notti iam indicauijnempe qvod his dmina veneralo
& folemnitas conrundarur , quodàTheodofio
M. iterati etiam confcteueione pronìbitum
l.i.inf.de fpefl.iculit, Se aThcodofìo Iun. /. dominici
*o, vit. end. tit. ve eft à Leone Se Anthemio, /. vit. ]
Çod. deferiti. Idque etiam Patres Africani ab Honorio
Imp.per Africani fanciri petierunt,A.D.4o 1.
canone 61. Codicis Africani. Qua: fi qnis attendai,
idem quoque fn'picctnr, iftud à Conftantino M.
exerrè non prohibitum > vel ceree à populo id impetrare
non pomi (le : ac màxime indu deus*, d.i.t.
inf. deffeUacuiu : vbi itaTheodofius M. Illud etiam
prsmoncmtii j ne quie in legtm noftram quarti dttdum tklimtu,
commìuat : nullui Sola die pop/do ftetlarulum |
prabeat, net d mi,iam z-enerationem confetta folemnìtate
cnfundai. Neqne inanis forte ftìfpicio fit Conftantinum
hac l. his verbi* , quafunt maxime votiua,
refpexilfe ad ludosïc fpe&acula.pr.v qnibus Emancipatio
Se M&riùmìflio V,o,tiua magis clïêe , acque
adeò Solis die multò magis pcrmittenda quàm Ludo?»
Et (1 antiquo Efclefix iam ante Conftantinum
inftittìro , Chriftiam co die ab omnibus mundialil>us
voluptatibns abeffent, & lauagrum quoque eo
die fubtraherene, tefte Tertulliano Itb.i. ad Natio,
ntà, cap.13. qnem *ipfe è Codice Agobardi primns
êxtuli. Êefi rurium Sozomenus dìcac ipfum Conftanrinum
fanxilfe , vt omnes ab omnibus negotils
«JWmgiai' jjjìj T$J a&M fn&VuÀitoì eod'e quie'fcerent,
precibùfqne vacarent : id etti m ad Artium officia
perdnere indicar ipfamet Conftantini M.
lox 2. Cod. de feriù.
Ç Quarto iam loco ouferuetur in hac Conftantini
M. lege Solis diei àppellatio : Dominicum
dierafeilieet, Soltt diem etiam Chriftiani dixêre :
ncque Principes tantum, Conftantinus , Valentinianus>vcerque
Thcodofros haci.tjr l.x.mf.ffr l.\. j.
inf.de cxectttA. 1 o. \\.ittf.de explì. I.zdnf.de jfcclacufó:vefum
etiam Patres ipfi:Iuftinus> Apot'og.z. Tertulliah.
Apologetici e. > 6.& Ub. 1 .ad Trattoti» , e. 1 3.
Quod Gregor. TmoncTìf\sitib.}.hiftor.Franc. e. 13,
ceprehendic : Ecce , inqnit, aies Salis adeft, ( fie
titim Barbarici diem Dominicum vantare conjueta efi:)
Et Maximns quoque Epifcopus in fermane de Tetutecofle:
Dominicum Diem ab homimbm ficitli diêSolù
dieappeOari(cùbìt.QnoaìoAo Se Auguft.ùr Pfal.^.
de Mercuri] àie.'Quarta fabbathorum, inquitj-ÉJwiata
feria, qui Mercuvtì diti dìcitur à Pagonu & à muU
tu Chriftianù. Baronius exiftiniat Annal. Ecclef. tomo
3. yf.D.^ii. wirn.i 1. Conftantinum èie /.diem
Solis more Gentilium eâ de causa appellafle, quod
•eurn non Cliriftianis folùm, fed Gentilibus quoque
feri ptnrus , peculiari illis nomenclatura vti vo-
Iuerit:Egoputem Rationénullamaliam vfurpanda>
Conftantino appellationis iftins fuifte , quàm
quod IIÌEC vulgi appdtlatio foret, atque etiam in
Ecclefià vfnrpata , câiufmodi alias in Ecclefia;
poviimque Parrum vfnm tranfgrelTas liqnet.
f Quinto obferuandum, defiderarì hodioeam
ConClanVinianoc conftitutionis partem, quam me­
morane Au£cot vìtx Conltantini, Se Sozomenus
qui Conftantinum -Aù o£Ì lrm
ituiut 3 x) tit «e» * «)B/3«T« v/uS, f* Itm
U01 Jbxàv «jÇT I" TOjirai< id HtltS avAfif. ^uf
fAvuuotAtofjSfìmy, Vides Diem Dominicum ot\o mancipaeum
à Conftantino M.diem Veneris culm con*
fecrarom.& publicà prece , pubiico conueneu. Aeque
hâc diftintStâ iam Se darà bbferuaeione 5 Hl>
ftoriam Ecclefiafticam exornalTc tnihi videor.
f Non abs re quoque pueo , omnium fé
conftieneionurn , qua; de die Dominici fen de die
Solis hoc Codia occurrant,& octaux prxterefe

I De Feriis, ni
bitum pnblicum e- f Denique Se hic illud obferoari cnpio, éon-
• dam apud Arbitras ftantinum M. hoc potiflimum anno CCCXXI.
cópromi|Tarios,fub prò Chriftianae rdigionis reuerentia- & e
• peena facrilcgij:/. j. plurimùm laboralle : tribus lus inter alia intra tri-
I info, de executur. & mettre ferme conftiutis. Marnmti/fionibiu,invelEf>im
f h anta ,J/nefòrenfifirepitu vo lumia ce le brari. Natalem etiam Pijtóeipis , vel mit ium Regni
pari relièrent i* eonuenit obferuari. I
I N O T JE.
• LCT rmnti dits 6. Cad-inft*»i>d.tît. hint Se tnduabut prxterci tluthfc e» dici con/Htutionibus mire à Triboaiano
contint cft .nempe ex t. -vit.infide fcettaeuiU. & l.n.inf.detxccutor. Gucl.ljéa/dt txsSifnibiU. Hoitfs,Ieg<
meminicquocjueBjronios A.D fS9.r1.61. g
V Va/cotimano lun.non magis, quam TfieodoCo harc les accepta rercoda cft :

Î22J
I LCodTheodoi: Tit.V 111.
"Diffirri, C Toft.lt in Ànuno;Regîo : Grsec'r quoque & q«id«n BjfiUciïW.T.Ni7.h»bent m,y~n -m &•&*%#*. Qtjaifc j
quant Se iflud tuftineù puteft, bac fenfa •- iuu uadiu ccjeie debetc * curaque illis d.ebus honorem deferte pt*-
Itarc oportert. .ITijéti'
''^*,^A^«,3beAi&î!irf.qu*A«jclcRaoreriofetta. fcj
" $ P. V. Roma: , dat» l tura m
hegotio Religionis ( non fine ctmulio proculdubio
Syricij Papx ) l iS.de haretkis : 8c hic qjpo'que
/^. ex parte: tùmin his, qua: ad annonam
ÔÈjarnatUm Vtbis fpeélarent, l.v'n. de pHuitipibw.
l.ft& ^i.. ke fumU : l.$. de AqMàuUtt : tum iti
criminalibus , /."TI. de maleficb. : tandem in his
qux ad Indicia , eorûmque ordinem pertinen.^
quh fpeétat/fa; 49. de appelUtionib. Et hzc potilHmùm
lex nbftra *• qui dierum teciacorum numéros
fubdîicitur ( o£ pueter hos ceuqui omnes ludici ari j
iutsem&i elle iubentur : quod hac tempeftate neceuïcas
exigeb'àt, cttm iam pinces adhuc Iudiciatjis
âiebus Roma: eximereuoac : Nam , vt in muftis
olim Rebuspublicis, veluti Athemenfi, Tarentina»
âhifqus euenifle" legîmos, vt crefeente variis occa-
Aonibus dierum nefaftocum numero, tandem plures
voluptâtibus otióque dicati dies cepecirentuc» *
quàm negotiofi & lucidici : Idem Se in il
rij in anno Romano fucrc. Poteftiniri r*io iei|
vetexi Calendario, quod liodieque exftae, Se ex
hifloriìs : quod Se Cafaubonus iam redlc notauic
Vide hanc ad rem quoque Orationem V.G'.Brectjj ]
lìb. x. dtaf.6. Similis igiene nunc Valentini
lun. & Theodofinm Roma; pofitos cura incelîît» |
coarcìahdi vidclicet dies fcriatos, paucis m
in id dcfiguatis » catterò proinde omnibus terniu
a fi antiqmflìuia excipïas, tòt dies ludicia^
p
- IN VNIVERSVK, ' DIESCXXVJ^^
Reliqui Ç C X L. ÌlH9»H%t FERI AT*y
feriarum forenfium. ^^=
Indiciarios igiene reliquos omnes dies eue t^
luectlnt Valenciniaìius & Theodofius M.

F admodùm îuterpres htàm /. fi ica hune
locura arcïpcrcr, quod vulgata editib prxfèttyqjiafi
dno nienfes ïneïfibus > toridem vindemiis, atque
adéò quatuor in vniucrfum hictfibnOntuT:Verùm
non ita eft , Se hune ab eo nxunm Se MSS. meluoris
rio œ fubuouent» & ipfa computano qua:
mox fûbhcitur. Scd& BafiHca/# 7. M 7. «WJ/K&$|
*a8' t**$t» ÎT©- , &C. TBTÌST? 0 #f $tgfÇ1ie£y fçf)
0 !$P 7Çi7»ïi*«î». Harom pórrò fèriarum mos Se
obîeruatio in vrbe Rorfla vêtus admodum fait:
Ncque tamçn adirne OrationeprimùtnDiui Jiiajpl
enius me'minitDomitinsVIpîanus/.1.2.5. «•. deferiti
Înduûum id fuit : Nam Bt ante , Statfas Papinius
Ulf,4f.fjilHAr. ad Mafcfellumfnb Dominano.
Ceri è iam Lat'u non fnijcentikrgi* lega.
Et par em piger annui babet mefféfejue rtutrfa
Dimisereférum : neciam ftbi turba rïoriimfH
VejftÈiilo 1 ijHcrtiltyue rogantexireclienta'.') y
Cèjfatccnteiù modertttr'tx Induis bafia.
Vt & Pliiiius Ub.8. ad Arrùomm tpifi. Gellius lib.§.
ckp'.t'j: Eaïundem alioquin meminit quoque MimitiUs
Felix in OQmio. Igitprl MSÎco mos ille tantum
oertiù* ordinatus conftîtnttifque fuit. Neque
in foro tantum, veruni etianì in lcholis ftrias lias
obferuatas, teftis Auguftinus libi 9. •Cinfèffimum,
cip.i. Ca:tcrurafjlàtx fix férix non fuerunc^vetùm
ex confue tudine cniufque loci Rrxfîdes pronincïan
Bas ferlasftatuebant» tefte Fauib//4.i.« fuie hxc pro prouincrarum diuerfiçate feu
c loci conluerudine computatio : quod Interpres
quoque buie leg-i addidir. pro ÏM
aualitatc. Et idem Meffiuas ferlas computai à VIII.
Kal. lui. ad-VIII. Kal. Auguras. Aliter paolo
Recifvviudus Vtjtgothu.lib.x.tit.r.l.it. Nec non,
inquft j pro mejjiuu feriis a XV. Kal. Augufl't vfoue
ad XV. Kal.JSeptenibnSi : in Çartbaginenfi vero pròtu
pyopter locuflariim vajfattonem ajftduam à X V.
Kal. Itd. vftjue ad XP". Kal. Augttfit Mejfiuasferlas
pntciphttm obfemandai. Vindemialrt yerò fèriaS,
corapntat hic Interpres a X'. Kalend. Septcmbr.
vfque in Idus Oclobr. at Recîfwindus à XF. Km\
Oilabr.vpjue ad XV. Kal.Nottembr. Addft Interpres
eitam proprtfimia dominorum computatibneài
neri : vbi Regniti Gorhorum ordinatfonemintcljtgic./
Domini paflim in his Gorhi Interpretis interprerationibus
pro Reçibus Gothorum iritclligun-|
tur :' de quo vid. Gioii, prtjèntìa., pro ordinatione:
nifi hîc legendum purermis ,pr*c*pto, vel pncepjhm.
Tandem vero lublats fuerunt ha; fèria: ab Ottone
lib.t. tit.49. legùLohtobardorum.
Tertio iam loco , KalèndaNm lamiariantm dm
confùeti fbriati in foro elïfc iubentur : non îpfarum
feiliect tantum Kalendarum InnUaciarnm, verum
edam pridie Kalendarum, quod antiquo loft iam
obtinuit, *t teftatur -^
feriis : Se colligcre quoque eft ex defcription'e Kalendarum
Libanij/»«f.r78.179. Hisadde & diem
temum Nonarum , quo vota pro falute Princfpis
fufxipiebantur : tefh? Gaio , Lficaluìtur % j j.§; f.«-.
de verb. jïgnjf. Se vêtus Kalendarium Romanum
Hcroagîanumjfùb Conftantio fcrlptum, ante hos
40. ferme annosi vbi ad ///. M»», famtar. adlcri-
Ttm. I.
Ke^Çeriis. 12$
ptùm, Votorum mneupatio. Quare Se hic procuî
dubiódies inter confheiot Kalendarum lanuariarunl
die fiait ; nifi fi & plores fuôre quTKalendas fe->
quebantur. vtex eodtm Libaniocolligas. In ipfam
certe Kalendarum Ianuariarum oblèmationem pet
hxc tempora inùeéci paifim Pâtres qoiqne, 6e m
hisTertuHJanos/'/'. de Idolalatria > Ambrofius/rr.
monexy. Afterius Amafcx Epifcopns , /umilimi»
id exprefsà \ inter Rnbenianas : Chryfo(lomusw*« .
•vno loco : Auguftinus quoque epìjr.64- Ôcfert/tone in
id/pedali : Chryfòlogus fêrmoneilf. Variâque
Concilia. Quòd vero attinet fçriacos hos in foro
Kalendarum Ianuariarum dies, de co quoque eli
JBi' locos in orat. inedita tSç fo K«/.«O'^Ç , ^
W ^ ttikttf «/(jSec^ff , «} yçaçdff çiy TMueiitc > XA«-
«ffW (AxfCfH6(6if fjSp ÒÙ'OJ i HCbV-yfft .[ y{. KcL1))tpor]
\S m ^a
Quarto & Quimò > duos diçs Natales Vrbium
Mftxiniarura ^w»*fcilieet Se Confiantinopoleos, feriatos
fftancre inbent bac Ug. Valentinianus Iunior
Se Theodofïus ; qua: vtraque fîii Orbis Metropoh's
/Srat: ma,Oecidenta)is > hxc Orientalis.Nempe œ
djix ciuitates 0tt9t\ieorm Qualifie t ieb Régnantes
étant ; vt eas quoque vocat Theodofius l\m.mitill*
11.in 1.1. fisè fin. vbi videre eft iucundum aliud harum
Recnantinm Ciuitatum •P&VO&IOV. Itaque hà~
rum Vrbium Natales celebMtate'tranfaitii non minus
quàm Natales Pzincipumnllius, iam inde ab
antiquo; btiius poftea prions eâcemplo 6c decimi»
tatione, % loqnitur Aufdniils in Gratiarumatlione,
in non abfimili argnmenro» Quo pertinet jnfignis
Sozomeni locus lih.,$.hts~t.Ecclefl capi i»6. e inquam,
fiat, Se npniurrdiei, hxcaflignatur jideo
tura his déferre ( vel d ; fferri ) debere , quia Se ab
Ijpfis quoque nata funt:Vt ómitttam quxadferoad
\1.\ Jnf.defiitdiis liberalib. Prb.Rqjn Panegjfr.iStUicbonis,
vbi de Rçjtna agens :
jàrmorum, t E G V M QV E patins » qu*fimdlt iti tmnes
itnptrium » pr'àhique dédit cunabula '1 VA I s.
Et altero, in ConfriliOlybrij St Probini, Theodofius
ita Romam allsquitur.
Ç^, x O Nttman

124 IL CoATheodof! Tit. Vili.
• • O Nume» amicum
VuX a'ttffk LE GVM GEM.ITRIX-
Et tertius eiuldem in 6. Honorij Cof. v. 418. Ce
aie
O Dèa,nec is.pv*ifiueftoecurmre MATM.
Sextò, Sondi pafiba die* fetia&minete inben-
Koc. Pafchxifìnquam , dies > ideft quatoordeeim,
quorum feptem diem Pafcbx prxcedebant (de quibus
etiam Baftlius nomilìa 14.*? frw&tfvJpPa ?m
fequebantur : nam ipfe Pafchx dies fequente inox
Solis diei appellatione faós comprchenditur » vtpote
cura Solis die cclebraretuv : jrpò fk duo prxterea
dies è quatuordecim.fcu fingali e fepter.is fatis
ipfo die Solis cOaiptehendantot> vt cenerà non nifi
(ex dies Antepafchales fuetint > fex Poftpafchales
P*$*ofm. Saneiam olim*, cvim ieiani) Qnadvagefimalis
nondùra (lata capo ellet, citea A.D.ifio.fex
tantum dies Antepafchales icionio tranfa&i ; quod
videre eftex Dionyf. Alex. Ep. apad Zonacam Sf
Al «fO%y.X«'ì3ò>ì T»ìf 7TI$-lif •# ^etX.UtÌf , ^ X(l*ÓÌt*
104 Sk^ui

noua eondîcione PEU SE REOBVNDO,addicalemfptipfi
CAIcvIATIotft. Sec.
Oéèaaò , Se Nono. Natales fwos ma
Si Thcodoiîus M. fetiatos eilèiube ne'mpe non
tantum Nacaleni quo in Iccem editi J verùrti Se duo
Impcriam adepti ih je fcib'cet Nacalis Impertj \ Bie
'G didhis, /.il. & 17. ìnf. deprox. tornii.
De Feriis. i ^;
kjionis Chriftianx dicbns , Solis tantum dies 6e
quatoordecim Pafchales tantum Iuridicis dicbns
eximi ; at non ctiam Patalem DèminijEpiphapiura,
Pentecoften » quos tanîtn Intcrpres in hiterpeetatione
Tua huit leg. fubdita, non omifit -, fei
neque Tribonianas' in /.6"..quje ex bat t. potiflim»
foi parte defompea eu, cum tamen confiât hos dies
in religion" flimis numeratos fuilfe,vt dpcebit famo>
«•ty^w.Genitaliiius apud Capitol.»"Pertinaci :Thea~
pO vocac in 1.6. inf. de Curies. Vencrabi- ÙL Theodofij Iun. lex •Ûemintc'à ifif.defpvBacul^
(I* dicirur l.zy. inf. depalat.S.L.ttania&'iciac hi Adeò quidemvt Chryfoftomns Na'talem Uomini,
jNata'ês fumniâ rcftjuitatc Se lartitiâ:hinc Natalium Omniumfejtorum Menvpoliti^foece* in Omiiotte de
feftimrates , A50. 1»/. /. 2 9* Epipbaniorum feltiui tate in Galiiis celebraci même
cr 30. »«/". «fe Prnorib. Circenfes editi S tefle Synt4 ^anuariomb Iuliano Imp. apud Ammiannn» Mar­
macho epJS. Ub.x Se Ambro/io in Ormone de Obitu celli unni quoque Hb.n.p. lof. teltiuiom'um excat:
Valemìnuutìil'.vU. Cad.déferas. Circenfium Na- Vt igitur quod fentio i : Etfi Natalis quoque
talicioium quoque mencio fit apud Spartianum »«. Domini. EpiphaniaruQi. Se Pentecoftes mStnni-
Jidriatio, Capitol, in Pertinace : vid. Si Dionem tas apud Chriftianos> vt feriaxum dies celebricace
lib.tA. se Euicbium/iA.8. hiflor. Ecclefivii. Se l.i:. religiofa iam peragerentOï , nonduoi tamen Iuri­
iftfr.de fpeftttul, Ortum Imperi] dicit Valentinianqs dicis diebus in Orbe Romano lïoïï terapoie
haclcg. quemadmodum Aothor Panegirici fòri- exempti ce }'*Quod cubaci, liquer, vbi paganobit
»Cfin//attiÌHmmBritanni*, Nobles illic ORIVNàu
eciam ludicum multitudo ad hue magna erat»'
no feeiile» quod de otta Imperi) açcipiendum eft, & qnidemin ipfa vrbe Roma : Inter' hzc fcilfeétj
non de ortu'Iocis , quod ideo jmoneri oporcuro initia ifttis vilume fi inter feftos Chriftianorum
quia erjaiu Baronius ea verba ad ortum lucis cran- dies, fmjcbales dïet , dicfquie ^/^wridicis exiitulic.
£0 tenfu idem antea dixit, Oriencem Impemerentur « veneratione Chnftian'x Rt'ligionis, ac
ratore. Et abus ad Con'lantium \idiuimtt Mie 1)011 eciam alij > quanctymlibec renaci Chriftiano-'
•Mâieflttûtieflrtowit. Leo Se ÀriihcttwsL „.Cod. irum diesi qui in diem Solis Qpn inciderenc ; Sanè
deferiu, /î jn npflrum ortum tint dd ipeâacula hilce quoque diebus exhiberr» noA mie
filcmuitat wàidetit, dijferatur. Cictenim Valenti*
niani huiua lun. Natalis gèmùnus incidit in X V.:
Kalend. Febru. vt ex Faftis Confularibus Idacij
confiât : at Natalis ImpeÂj in, X- Kalend. Denus
quàm Dominicâ > aut j^afehacis, veticUm popéà
à Theodoûo Iuniorc in d. I. Dominicâ. vit. inf.
dtfpeStqfuhs, vbi raffica dedieNacali? Epiphamarû
& • Psntecoltes. Quare, qui Natalem Domini Se •
cemhr. epdem auchore, & SocraceA^.r.i($. Epiphania hîememorarinuipiam videe, non ideò
Theodolt/ M. vero Natalis Imperij iscidit in in b*c l. deeilé quidquam pucarc débet : licet In-
XIV. Kal. Februarias : de quo vid. Chroniçm terpretatio buiclegi fubdita horum inemineric > Se.
Tfflrum. Et hadlcnus quidem reccnlus dierum Ro- 1.6. Cad. boctir.cpix hinc alioquin defumpra cfty
*" à if torum * I fiqmdem ex lui *«i vfu id ita Interpremianis illics
î "**idmirum videricuipofficex feriads reli- Auecor,&Tribonianus^ripsêre > .
»! •• V D A o s fenù fitti 3 neque $ prmatti^ neque fifei nomine,
I conueniendos. Û
• Pdtt aJia.
IÊ Sàbbati",.ac reliquis, £ub tempore quo Iudai culcus fui reuerentiam feruant
, neminem" auc fâcerc aliquid, auc vllâ ex parte conueniri debere
praîcipimus'^: cùtn Fifcalibùs commodis, & licigiis priuatoron^, conftac".
rcliquos dics pofTc fufficerc 5 &c. Dat.vn." KakAug.Raucnna:, DD, KN. &
Honoriovm.&Thcodoiît>ii Ï.AA. coss.[4oo.]
I N T E R p R E T A T i o. Die Sabbati nuttum luàmrum, aut pro Fifeati vtilitate , aut,
pro quolibet negotio polumw comenirù gui* religtonis eorué dies no» débet âclkm aliqua
perturbar!.
I NOTA I
»ZfAJ|.C,y#/«/4M.&tcpctinit toiMfcm verfris /i*.'». in tit.t. inf. de exécuterib. fed &feniertfeeadcmiw/.io.
'eie •["* 4 '"wzcidemloanni Bifcribitur, « eodém die data proponitur/ficttemooilatisduifciic & tLleti «t
iubrenbuntur Çonfulibu», \n\\h huic omoinòcooiungenda videatut. Hanc ûnèîegctn omifit Baronius.
t Joute m CU.Iufi.\n Tilisno CDd./a«/«M : de quo taox.
Sabbatlio i/7.8 inf.de Bxeetitàri
fudtrornm fciliccriVt nâe lnierpces Tupplet.
', Ct ?ft. ét: .*•* 8 •'' , /•' , *xie**trihtt iuqueqoebie exhibent MSS.nonoullî.
^ ïn feti t o r io Cod. lu iLhoc loco (ctnentia : de qui mox,
L» ''AI. »111.
De Jiac fub/cripiione moi videiimus. ' •' ; '
^ i COMMEN

12 6 •jCod. Theodof Tit. VI i I.
C O M M E N T A R I fl |
^lSs VDi«os firtiis fnisHìiiiìbtis Bttlaisvfai reuejpl|J9
rendant feruant» feu exhibent* neque à priuatts
, neque fifci nomine vlló modo eonneniri
oporccze, Se ve ohm loquebantur>PW eodémque
die & loco : Diucrfitas tantum in Con. kitercedit:
hxc nafte a quippe fubnotatos habet, pariter
vt dJ.S. Honorium V 111. & Theodolium
III. Coll. id eft. A. D. 409. at di&a lex io. Honorium
I X. Sé Theodoiium V. Goff, id eftA A.
D. 4'i'i, Certe fi .honnis nomen hîc teétc inferiptnm
eft, non poteft hœc lèx ad annum 409. refern
: Ioaniies quippe non fuit PP. A. 409. verùm
ânnodemùm ilio 4i.i,;poft Meletîdml Quare ex d".
l.to. Contules hîc émendandi videantur. Et retro
tamen» anno 409. vindicarada fuerit > fi vera eft
inferiptioGôdicis luftin. in/.i $.Cod.de fudais,q

I De pa6Hs & tranfaótionibuk/ 127
/.i. /î contra vtiliiaicm publicam,*tii»JJ>.t.i.x.y4nf.Jhteeenftt.Bonâitçtn fideliberóque
arbitrio Se voluntar,e confici debure > facHque ita vzìctcj.vtt.hec /if. EÈiarrkfub Tyrannis/inita
l.$.$.y.inf.de infirm.hu qnxjub Tyr. Non valere vCro pa&adolo e Rei ta »/.5. vcl
aliquo cogentis.im,perio rniça,d. I. vit. putaper oppreffionem, | 1. oex viro & mecum,
/.4. fub quodam porenria; terrore, 1.6. per potentiam extorta l.vU.inf. de contrah. ff
I non fubfiftente causa t fçd imprudentiâ>/.6\ Secundo, depacifei poft fèneentiam non
iicere.-^z. Tertio, fecundâconuentioncà prima pacione difccdi : 1.-6. f Quod Formsm
paciorumattinec : fiebant ea fie plerutnque, vc pcéoa ineflet : /. 1. /eu inlerercrefr,
l.vlt. in quam reftituendam fçu prasftandam fe pacifeentes obligabant, fi aduesfus paâta
venirent, d. I. vit. fi à rìde placiti rçceififlcnt, /. 5. quo cafu alter pœnam recite pet%
t>ac,ctiamfiliccrasfaroiliaresadcumpoftfidemruptammifijLÏèc,^./. j. Fiebant ne inuoeato
nomine Dei oûinipotentis, veliureiurando per falutem Principis, 5c vt loquitur
/.8. feu vit. falutem Principum confirmacioném initariïm eiîe iurabanc paclionum :
quibuscafibusaduerfus padea venienti, promifia non impienti , infamia inuri , àÊJaoj
colli, quod ex pa&o confecutus fuerac, eripi > idque omne alceri, qui intemerati pacìi
iura feruaffèc ,addici iuflfa : d.Lvlt. %Quoe de pactis diââ funt, eadem & de* Tranfa&ionibip5dicendafunt,Ruhr.
&l. 6.7.vit.dé-quâ v.Sc /31« fof inf depetitionik. Eft aiitern
Tranfaciio ,quâ aliqui interfe colloquendo>/.6. negotium componunt & lisfopitur, d.
/.31. veluti hauedes, /.7. qua; 8c inftrumenco fermé fiçbat, d l.j.
^ ^Jj É G 1 D v s confenttentes tantum patì ione s valere,
B Jï ÉJKf*" CONSTANT INVS A. ad Maximum" P. v. In ter ".carcera, H
locam.
ACTIONES' eaj.valerevolumus,"fi cum Iogibus confentiant: & ret/qu*. Datum"
{^i."Non. Feb.Roma: Sabino'oc Rufino c os s. [ 316. ]
I N O T JE. I
Abeft hase les àTilianâe^tl* 8cà Cod.Iuriin.quia fîmilcs ibi fencentiz platesoçcurrunt. Receteeam veter is tfonfulc*.
tionis Aulcqr.r 10. luogenda veto ci ici i. /»///« donmionit^ vndedefumpEa eft Icx i j. Coi. ttd. th. ) & lext.
11 FM^iA mlminiftr. |« mtritilo Wtc
MMximut hicP.V.Ronue'fiiit fub Gonftaritinò M. à Kalcndis Scptcmbris A.D.$i9 ad Idus Septembres anni jtj.
Seueco 0t RuHno Coll. vt cc/Utut vetus xîa Prasfelrorum vrbis: &yarW;J«jges bui us Codicis : quas v.iu ÎPiolopogr.
vade fubfcripti liuic legi Confulei ttnendandi vcnïunr ; de quo moi.
" Inttr tàfirajt]fr4dlo{Hrt>< De hpc vide ProlegoiMiM ; y.St l.+.b.t.
' Vcluy donatiooibusadicftis : > mon.
"S.UM. H
Bi refifiM. De hoc ^uoi|U6 vide JPt olegomens. r-_ j
pHtqm pio nJditum., H
Reponcodum 111. vc d.l.i.tSr dJ.i> H
) hic 6c 4.(.t. eV d.V\.S*utro & Rnfin». i- A Rnj!ni>,\.A.D. j 16- Efec^ttè rf.Aar tyCod.dt doimtiouHns ,qu* dclìimpta erte» /. /. /*/! dtdmtuio'
nM>' quam buie coniungendanuiici*) exeitc preferì Stilerò tj> Rufino Ctjf. • '
I COMME'NTARIVS. I
«^ÏG i BVS conlèntaneas j at non etiam contra- nempe in paribionibas donationl addicis .• nam &:.
^L^riasj paiftiones valere iubet Conftancinus
M
M. osci, qua ad Maximum P.V. Romxehiilla
in d. l.i. dt douaiionib. itaCoiiftantinus . formarti
donationibus pra:fcribens j Donano , jnquit»/%£
eftj A. D. }i}. ( vc iatn in 1c\_oiù ollcndi ) Qua; h*c débet fieri obfimtuìone t vtqtj/tsLt'G es indulgent
quidein lex prolixioris conftitutionis Couftanti- f0e}iona,Conditionat TACT ION bj
nianeœ membrum efl; quod vel illa ih infcriptione, Intetpres quoque non male j p«« omnet Tonattor.es
inier ç*iér4 > & ad lòoum : vt Se illa in fubfcriptio- Jimodjimexee£erintLBGi confiriptHm, vnde soffine
ne ,

12 8 li. Cod.Theodof.Tit. 1X.
fe POST REM IVDICAT AMpatfum non valere.
11. * Jtnpp. Valeruinianus, & ValcnsAA.Volufianor.v/'
OST fententiam pacifci non licere, iuris tordinc prsecauerur":' V(_
cùm (ap\>\\cnns,wiquè fé opprejfmm" > &pofi fententiam Steri 4ttMiof^"M'J
paciam" effe commémorer, Volutane Par.ens Kariffime acque Amantiflìmc,
amotâ pœnâ",quam pa^to,conerà ius fa&o , Serenicas Tua inefle praaii- *
derk, legum auxilio confulat fupplicami. Dat.iv. ìd.Aug.Mediolani.
N O T A,
* Abefl & hte lex à Co

I De pa&is & tran/àótionibus 129
Ç" DOLO elicitam pafîionem, rtmouendam,
• lit. • Idem A A. Pompeio Fauonio" I
& R£ D 1 TATE Mi quara cibi competere iure confirmas", negocij merito"
difeuflb, approbatis aflegationibus, refticui" tibi Legum fonte demanans"
fententia Iudicantis"efficiet" : remota plcet paâionc, quamJtfoIo patuerit"elicitam.
Dat.v« n.Id.Febr. Alleg."Kal.Apr.in Ba/ilica"Thcrmarum"Cotn.ipfis
AA. C O S S.
NOTi.
* / & hxc lex à Cod. lurt.qu ia limites iti plates occurrunr. Et banc coni titutionem laudar veter ia jnfultâtioni»
Auc\ot cap.ro. Ëiuseadem prope fentenria elt , queLegij 6.inf'
" Priuactishic : Paucis veròadmodùm pciuacis hoc Codice Principum refcm'pca irifcribuntuKde qao ia Protêt cm.
" Cinfirtmu, pro çffirm.tp'
" Meritmnranglot\i.\G\olf.Tbndtf.
" Pro reftitùirjftciet, in veceri con fu (catione e fl re/li/uet ; in Cuiac.edir. riflittu legum , tCC.
" Oimnnnns fftitenti a « legum finit ME ad legum prœfaipt», Au (ccundu m leges.
" Prarcom dur Prsefccli vibis in 'fgffìiiMsl.
" Abeiat A Cuiac.edlt.
Patutr/r , xeQè : ncque murandum in parutrit.
" A'.Ug.Son. Ita habet «crus Confutano : vnde officio Allrg Rom-
': fubfciijmoneroox dicam. "^ *.
I COMMENTARIVS.
|j Oio elicitam pactionem infirmar! iubet hoc
§1 Rcfcripto Valcminianus Seri. Qua: alioquin
! protrita ioris fentencia e/f. Et hxc tamen lingula»
ris eft in eo(quod fpecies eius pertinet ad pactionem
Taper H>BR I D I TATB , cum falfo forte tuerede
, vel cohcricde > initam : In qua eadem fpecie
veifatftrlex 6. inf. Se lex 56*. inf. prêter
laa , auod Cleander nomine ìpfìtts fecerat,
nulla entant. Meminit eiufdem KWIÇS Jiiftoaits à
Clcandro exttJjâii Hero|tarnis lib. 1. in vita Commodi
: Mentiò Se in veteribus deferiptionib. vrbis
Romas, P. Vicloris Sex. Rufi Fefti, Se Tertij,
qui prœfîxus Nocitia: Imperij j in regione i. Ad bas
Thermas ( quod fecundum ) Commodianas Bafilicam
fuilîè docet ha?c lex : quomodo Se ad alias
fuêre * in quibas videi, ius dicebatbr : de qiribus
Balìlicis ad s dicendum Roma? > vide Vitruuium
lib.*. eap.j. fic & Secretarìumlegiraus Kartbagine
in Thermie GarfiUanki vbi &. cellario Carthaginenfis
habita inter Catbolicos& Donatiftas fub Honoriopoft
confulatum Varoni$ A. 4 r 1. Ira & Vopifeus
in Aureliano referti Valerianum publiée apud
Byzantium in Thtrmiejìdìffe. Ergo (qaod certium)
cum hoc referiptam Pòmpeins Fauonius à Valenriniano
impetralTtt, id ibi allegauit > vt necefle
erat , in cognitione , qar in ea Bafilica rum famebacur
> à Prascore proculdubio vrbano ; vel certe à
Prxfèdko vrbiicognofcente inter Pompeium Fauonium
& euis aduerfarìum.
9 \ 5" Vi-ME TV extoptatn paftionem, nullam effe. I
I 1.111 .* ìidem AA- Maraertino PP." Inter" cetera, &ad locum. I
A e T A quìdetn' per vim & metum apud omnes /àtis conftac ca/Taca viribus"£
refpucnda. Dac.x 11 .Kal. Aprii, ipfis A A. C o S S. "J
Tom. I. K NOT^E

150 I l.Cod. Theodof Tit. IX.
I N O T A. 9
* Et banc le», rccicàt^vctus lia Confultaria,«f.r.io. Abed à CoJ.-fw/î-qiii» limile t ibi p|iires.
" tAumortìnus hic PP. Itali* lllynci, Africa: fuit fub Valehtiniaaô Scn. v.Trofepegr.
" /*/«r faterà & ad tacum* De bac infc ri ptionc v-& /. 1 ./«/. H
" Hate vox telatili* hic a conditoiibus omini debuit.
" Caffnta •viribits , tcfpuend'a : 1 htc Iocus interpungendus cft. v .Gloff. rt'»rf.de hic roce > caffata.
Hzc lex rcuerà Interpretacione non eget : v. faltem frsg. Coi. Gregor.
^ 1. POENAM paoloadkffiam, familtaribtu literispoftfidemnon
praflitam,accepta, rèmtjfam non ideò videri : L. neque PRÌl^
scRiPTiONEM tempori* in F 1 N A L I B V S contromrfm locum
habere.
v. * Iidem À A. ad Valentinianum" Confularcm Piceni".
O N dubium cft, cum Àfide" f luciti" recefliffe, qui qux promiferat implcrc
noluit, Valcptinîane Kariffitne : Proindc, fi, aducriario fuprafedente" quotili
nus esplicarci" ca quse fpoponderat , fides placiti vacillât", familiares liter»,quas
adfe miflas dicit", fuppHci" oiagnoperc non oberunt. J Fines*
eciara, quos temeratos" adfeuesat, amotâ praefcn ptionc* temporis, hi qui
peruafernnt", vt rarîo iuris cft, redhibere" cogantur. Àlleg. 111 i.K; , FUuia
Feneftri" in Secretano, ipfis A A . c o s s. [3 6 5.]
NOTi.
* Et hanc,/rr.rPcwt vetfcrisConfulrationis Auûor $odin> c.io.kbtfihtt lex àCoA,litfiAcc\ao ntos. Kl
ITMltHnnum prxfeit lek a.»»/ de ex h ik rei s : &• 1-4 infiquibut equorum vfut >qux ad euodem* datas Tant : Sed | 9
lySef.dl eperibuis- publiais, ptxfcrt quoque Vjilentinianum , vt hic v.de hoc Valentino Profipogtï
" Fides piacici hic & inox cutlum Symnuchus lib.j. npifi, 108. Adutrfumfidem placiti rupia concardie. 1. plan j
v Gioir.
• ' tlacìtum uj ed , paftum.v.GlofT. *
•
" àmtçtrfidcatb hibet vetùsConfulùtio,Cemeliùs ,ideft,(notante. •'•
! ? *! Ëxplihitre, art pcrlìcecc, excqui, prxlbtc. " Vacillare fides placiti, vid. GUjf.
$»pbtex,, de çjuo' niòx.
" Exnpirik hoc fupplicis nomen hîc addìi veteris Confultationis Auftor. Quod G te£hirn eft, de cius feriptote, fide H
inde iujicium fieri opottet. , •
* Fugitiua luce huiiifce Ug pats videri poffit, Se in titulum finium regttndorum potius corûicicnda. Veiùm in hune tU
tuluin'rcâè telitam mox ollcndam.
' Temir.iti f\na.\.G\o(C Th. " Peruadendi vox propria. v.GlolT.
Rvdhibtre, id eli, icd.lete, redimete, v.GhJfx,
^/«^««dicituthasclexin Piceno, prouincia irï Secretar h, ve fu petiot Roma; in Bifilicâ : de quo in PrtUgomi'
"is, & ad l.i.fup.de 4iuorf.refcript.it,
De hoc mox in ipfo Cetnmentsrh.
ES
C O t M E N T A R I V S .
jjTR-jCi E Fi DB pafti non impleti > déqae rrttibaj&/i
BVS temeratifs ed hoc Valentimani Imp. refcripcum.DiiiC
Ccilicet flint hnius legù partes:
Qwae quidem ett'R.efcripwm , fe« refponfum Valentiniani
Impetatoris ad cqpfultationem Valentini
Gojifukrts Piceni, fimul Se libelltivn priuati cuinkiam
, confultarioni vili inditum , fapcc duabus
.exceptionibus, fea prarfeviptionibus , coràm le in
quoiam negotio ab vno exlitigatoribus oppoGtis:
in quibus cum hajreret Valentinus, ad Imp. Valen «
tinianum referendum duxit : de- quo in commune
/ielatìotistm feu Cnnfultaiionum more pecnliaris infra
tituìns eft, lìb. \i.dt Retatìonìbw. feilieee , cu m
de nnibus agrorum inte.rdnos ageretur > Auórque
• in pacco intentioners(uam fundarec > quo videlicet
agri olitn diuifi fuenmt>qnóque conuencum fuerat»
vt Tens aliqnid impleret.fortc » vt de agri parte de-
^cedetct.iiqn: pœnà pacto addica -.fi à fide placiti re~
L>tederctnr , à cuius tamen fide a parte reivècclfiiiu
nierat : Contea rens duabus fefe excepcionibus tue- |
retnr : Primo quìdem , excepùone literarnm fami-
Harìum poft fidem fractam fetiptarum , deinde iv
prxfctìptione temports : Index hìe animi pëffl
ad Imp.retnlit : Qni neatrì prxCctiptionedeièren*
dura hkc /. refcripfìt. Primo feilieet ait, fide pi
fcmel fratta > pœnam exinde commillam Familìdri'
but literis poftea feri pris », non ideò lemillam cenferi
: neque ei qui placiers ftetic > rtmgnopere obejft-
Qiiod quidem duplicem fenfum admittere videatur.
Primo quidem fpecies pdnenda videatar in
j4ttoretcpx\ familiares liter ad feedifragurn mififfet
: vt proinde hic fenfus fuerit > non induci ftacim
pcenx remiuìonem , quod is cui ptma qo*u»
eft , eam non (latini exegerìt, quinimò ramiliarius
dèinceps ad feedifragum fcripferit. Et ita quidem
h*nc Itg. incelligendam fuadere vìdeatut Iud^is hxfi
cario : nani fi feedifragns ad actorem fomjIUr®
literas feri pli Ile poncrecur , nulla rucdtandi ran°
fnbeffe videator: Atquin altquam Se niagnaro qmdem
fuiflè lex tefbacur. Ergo fi hic huiuice M$ iS
fenfus elfet, tùm ex çâ id efficeretùr , ad prawu»»
non ideò pœnam libi commilTam rcinififfe cemeri
, qui ad obnoxium fibi familiares epiftolas fc"*
pfit. Familiares certe literx alicuius ad aliuin velar
g

De pa£is& tranfaóHonibus. 1|g
lui prineipaletii , aut fororem, nonimpedjuntquo- f Supereft fingularis tafyfr /^ fhbfcriptîo,
minus de ftaui egrôm quxri p^flit;/,» Picenìqne \tvidetur,
(emel qux fax perii-: feu exactio haud I (bemjhoc ÌEUO foilfè. De priore prius? Hanc colo­
xquè. Et ita quidern hxc lexalieni intelligenda viniali! olim Jïliam Fane (treni diîtam-» ex Vitruuiq
deaçur. Stài taroen vérins éftj in fpecie huius legis, liquet ,d. Itb.i. cap.i. Se ex tribus inferiptionibus
non accotera, (ed fardi fragum ad eum qui placitis veteribus: at enim nemo Flauiam dixit : qxxoàhacl.
i'eterat, familtaïes literas tcripfilfc, quas I admi- fit. Proculdubio ] m nomen eì indituixi * obliteferae
> ncque refpuerat : vnde fo-difragus, vel cerrato lidia nomine, de Flauij Conltantini M. nomi*
te haredes fins 1 pœnam remifTam inferebane, at-- ne , vel Confiant!}. Nam & fic Fiatila Heducrunt
que à iure fno illum receflùTe intendebant : Ex-1 vi bs Auguftodunum, apud Eumenium in Gratianmt
prefla fcilicet hxc verba font : Familiare* litetas | alìione , mf. fic &r Flauia Conllantia , alixque.Io-
qua* AD SE M 1 s& A s dictt , {àppi ici magnopere non calaris>b- Vero lapfus eft Gutherij, qui Flauiam, Feefttm.
Ergo qui famiHares literas feedifragi ad fe tteflri cuiufdam vxorem > hic fomhiabat. Hadlenùi
miftàsadmitciê, non ideò qnidquara iuri fuo dero- de nomine. Altccum eft de /ito huius Flauia; Fancgat
: atqoe ideò parn-r fîbi (emel commiflx pecilèri , nempe hrtflex docet, eam in Piceno fuifïê hoc
tionem non co minùs habet. Quod in priori fpecie tempore : qua; in Vmbria olim erat : certe (h'b Pi>
ce mini videtur, vbi videlicet ipfe ceni Cunftilati egi(Iè»qiii Se veterem Ymbriam il-
ad ifedifràgurn epiftolas fàmiliares fcrip0t:eo quiplara adminiftratione fiia compleétebatur , qux intet
pe cafu haud împrobabiliter pœnar remi (fio indu- Anconara Se Ariminnra erat : fic vt Piceni nomine
catur: Ratio dinèrentix haec foerit: quod fàcere iam Vmbria illa veniret: Non qujdem fub Antoni-
nemo pofTìcqiv.nepiftolam ab alio accipiatjat vt nis iam Imperatoribus* Semola: xtate, quod pe/Iì-
jpfc ne fcribat > (ibi imperare poteft : denique yomè Viri alioquin docti, (ed non iuris a colligunc
luntatis &: moius principium hanc rem diftinguit. ex /.41. ir. de legati». 3. vbi regio Pmbria Tufciaitt
Et haj'e de ptiore exceptìone in fpecie imiti» le- Piceno i mox fimbria ih Pigino memoratur : neque
gu.
enira ibi regio prouincia: publics nomen Kft :' verum
regionis agrique priuati : cuiufmodi regioncs
Î Altera exceptio rei qua is à finibus temeri-
nomina prò Iubitu Dominorum fortiebantut > vt
tatis i atfcjue adeò ab aétione finium regundorunl
ex complurimis aliis difeere eft. Neque edam Vm-
iefe tntabatUr , çpac Pr*fmptio tempori». Verùmj
brìa-'Pìcenum ve volunt illi, in veteri infcriptione
huic prxfcriptioni locura non elle définit Valen-
dicitur3 p. 105)0,»«/». 1 j.verùm idem Iurìdicus fuit
ti quia non obflante przfcriptione
fe indicatur rRft PLAMÌNIAM ET VMDRIAM
temporis, eos qui fines pcruaferunt, ut, PICENVM. Hinc edam quoque probabilitercol*
fines redhibere cogi : qua: & ipfa fententia foie
VaJentiniani Iun. /. qUinqwpednrn, inf. ut.finium, ligimus Flautata Fanefiri hoc tempore Piceni meregnnd.
Et quidem vtriqne id placuit circa omnem tropolim fuilfe : quandoquidem ibi ali egata hxó
nnalem quxftionem , non tantum intra nei lex dici tur in Secretano Elauix Faneftri,vbi feilieee
pedes , vt Se Theodofio Iun. /. vn. infi. de acTien. Confularis fedens ius dicebat : vel certe nifi me-
certo, temp. fin. Quid Theodofius M. /. vit. inf. fin. tropolis ea fuerit, è primariis faltem vnam hanc
yegund ì Is fané quòque de (patio quinque bedum fiiifTe necelïe eft : Ego certe de metropoli fenten-
agens canit de eo (patio SINB OBSBRVATIONE tiam non muto>eo quoque quod ea medio cornino*
TEMPORI s Aibitros radicare oportere : fed an ad dóquefìtu inter Anconam & :-
exclufiojiera controuerfix de loco ? ad eam leg. di-i ternm qnod de Piceno hìcdicitor, de Anonario
cam. Atqne hxc quidem eft hnim leg. fententia Se id intelligendnm fateantnr ortmes neetéiïê eft : à
hypothcfis fingulatis : quam Tribonianus forte to- quo diuifum erat Picenum fuburbicarium > ve aptam
non intellexit > & ideo abdicauit.
pellatione, fic Se adrniniftraeione.
Wiì.Gt.r.:
g POTENTU terroreextortampaftionemnon valere.
| . v». • /idem A A. ALÌìx Bauonia:". Inter cantera."
IT" fub quodam potenti*" terrore infimo.? fatigari" ad lu ài GÎorriTj"/pcclât^J
innidiam": Vnde fi aduerfarium tuura, longé à filij tuì fucceffione pofitum,
haec in te qua: precibus texuifli" excogitafTe confliterit, Rcclor pròuinciaehomini>>qui
neepacifeendi neccóloquendi"de nc^pixofitbFltwtiftm" «
habuic, impudentiam fubmouebit" : reddi'que faciet qutdquid claruerft
vfurpatum : ne impudenti* vindicet ,quod concedere leges & tura non poffunt. Maxime,tont.l.
R % cum

i % % ' II. CodTheodoC Tit. IX. f J
cùm rtcmores, nec i pttftiâ fca&ione, quacfabftantiam non habcbatvfccundâ conueotiortc
difceffum; &" inanitcr refediflè , tjood non iam pa£io, fe^ qojedam 'vfmh\
patio", iuflis rxonfubfiïtentibm caufa; Smoderatine", dpceator. Dat. 1 n.Kalcnd, Aug.
Mediolani, ipfii A A. c o s s.
N O t M.
* Er hanc /#. récitât vems Confulràtit c. 10. EadcjrçqaetmsfenremiaeGqr«elegi*|.yty. AbeA »ei$â
CodJuGc|Uta pluies t»*&apctt«.(îrnilcs. H^^L9 H! I
"FriifMf*fœ »iin» i & ad fupplicein «us libcllum : parieet in 4.1.j ,f«p.\.?toltetm.
"-ïn*er citttr'4: v.de hâc fottntilâ Prôtttom. '^Â.'- *- muiiei'cnla inquarti, eò adafita fuerat
, q/iod longe graniùs, & à parte vim intentali*
tis , He à patte paticntis. Alterum , quod fpecies
hnim /«^.pertineat propciè nd SfnstiifiorfHiinm Ter*
inllianum , leu ad mitris fucceflìonem in bonis filij.'
Ex - Conflantini fcilicet conltitutione, qux bis
temporibus obtinebat > Agnati cuiùfcunQue gradus'
etiam remotiffimi cum matte, in fili] fuccefiìone
concurrebant > A videi, mater ius liberorum non
haberet : At fi haberet, pattuus tantum eidfque
fiiius & nepos, non vltsrioces agnati, cum eâ concurrebant
: /.». (tifi de lecitimi* htredit. In buia/
igitur legi« fpecie quidam ex potentiorìbus, cùm
(e, defunâi adgna'tum diceret > cùm tamen teucra
"on eflèt » vel certe non eius gradus qui cum mi­
1
quella fnifTct a pud Imperatorcm muliut fçft mater*
ad eius qucrelam refcribjt Valentinianns Iutp- hit
elegantuTtmà & xquilTimâ con» itutione, |
di paâum nullius elle momenti ,datûmqiie*x«tT
repeti, condici polle , vtpote (ine caufa datura,
nulli s fubfi'lentibus caufis. Ac maxime, qn«f< m^
tenti a eli huim lev. in fine, li non mnlier fecondi
conuentione & fpontaneâ iam à priore receflir.
Alioquin enim & ex çonuerfo, metus, visprzfonv* i
ptionem elidit > vitiumqUe eluit racihabitio, Se
geminata conuentio , nouus denique confenfm
fiue expreflus , fine taci tus '.b.l.Sc 1.1.4. Ced. de bit
QHX vi metufue caufn. f Elegan tiflimz inter hzc
aux Iuris ySfut bìc obfetuandz fune : I
cjiiodam potenti* terrori infimes fntignri,nd Ifidicicr
id ed, Iudicum frettare inuidiam : cui congruit lìmilis
% imo gemina lex 9. §. 5. -». de officio Pretmft*
lu*!,g$:dinuidiam tint quiprouint'uprtufi(peUnì»\
primi alitittem per ndiierfanij potentiam. Al tera, ?|||
non pçimitteudnm ,

1%\M Sejpadis.^C tran/àdionibus. faj
" ^W'««M>b««sNoahuiicricolum quo frnp.PioAO n fi»l*«! Afric* dknabatur. -
" 4/iWf • Valentiuwrtuj Wtempuie ntrofratte ViBo^gi^^ftrAnVW^^nu^^^^Ji^ljiiortoiefuj/iiT
COMME N'T A R I V S. -
laxp. l'clcriptum ad libcilum iuppJicem prillati cu- patto inqjjL.
I in pedona: emiliani. Qno définit, buie tanfat, . ltiiucum | ^^jêiano & MaXitàìahò^/:>rfga»? i7,
ûioni (bandû eflêîce prèmimitamen addica: ai. Cod.de peXm'- & Unfirumemh 1%Ced.defide,ìainde
vi & efFc&n eros oftenfis : Conditto hsce cft, fi firum. ve Ôc in cranfaótìone cimi harede tutoris î
haec cranla&ioyW* g, diligenti txaminntiotie Latrate $.Cfd.de sr^tfailionib, Effeclnçpoïro.(quod
ce faetit, fi fida Hijlmméfitó fiat : Vbi b*c leg. prareipuum) huins cranlacìionis legicimè
quarti poeeft > nòni inllrumcmi ita mentio fiat, vt probacar hic eft, ve compecefis ex huiuïmodi tranfa-
Sc indimi precise requjracar? Qupd non pte* elione j&rcio à jpaileiForibijs cnm frnétibus reflicui
co; propcer generahaetiamverbailla qua: disi,qua; .debenr ; exinde icilicer, feu ab (*> eemrore ..quo re$
fine Ugu continencnr : Infitti feilieèt mencio pf t (lati fecundurn «onuencionepi debu'c : ve csete-
JÎ de his Icriptiua: fieri foleant & inllru- foquûS à tempore mòra; poHèflór , ftoicus reftimentoiè^mè
incerpofico ha: cranladtiones liane:' tuie. Qtiodtralacin'fiuriseft.
•
kr-~m
•HI
fj ÏV. K,ATÌ.tô' JiMÉn paefionem, njeltranfaBìonem venienti*-, ì-$fic
I P E R i V'tffljiM*"*®'"»***!'** 71 **" qnki&pr pœa&feuerifsm&. •
I ,
I vii i. •Impp. ARCADI ve' ''oc Honorius A A. Rufino PF. P. #
M - f ' *«* •
I quis" maior anniVadueMÙs" pacìa vcl tranfatfeiones", nullo cogerìtis" injij \
\pcrio,fed libero arbitrio Sfc'voiuntate conteera"", piuauent"pRc venieh-
Idum, vel interpellando lilBiccm, vcl fupppcar/doj^uicipibii^ : vcl non im-
|polendo promilla ea, qua; jniiocaco nooihce Dei Omnipptentu , eoauctorés
fòlidauerit", non folùrn inuratur" irjfamjâi verini etjam aôionc pnuacus» reflitutâ" poénâ^qiijap
pa&is,prpbatur infcrta, earurH rerum" & propriecate careat, Se emolumento/
I quoa" ex paéfco ' vel tran faci ione illâ fuerìccon(ecntuà Qua;"'omnia mox eorum jg
mode» jdepu cab untar, qui intemerati" pafti iuta feruauerint. J" Eqs edam huitis.J.itis^
vel la gEpHyl CcfipGt
it doâè.f|jcntu«. Rcpetiitcam BenJ \catz os i»fin* rr*â*rui /ut dt claufulit inflrttm. Mcmintr buius %£. Vctu
f! ^óurujratio.^.i. & Papt'njatioi.al
1'^' l'Pjiomin&MraipcoappaFec^fcçvrubrctiptaCoDftantiiwpoli, licej proJ_
moreHÂwri; Coilc^stià fnipnfo nomea add^uni quoque fit, de quo morcicmel jn^plçg, H
" ««jfowwftP.OrieniisfcfEfiib A'tca'df* .• «fe *uo p'Ictjfe inVrefifogr. "A
"hntttfiyHt .' ..-Uà-,-., v ,*= *•:** m
viginti^uinqite iddirum Cod.Iu/l.^uod eriaro Iuceïprcs ad bane Ug. fupplec ; Quo tamen nilópus'crat-; Mdìer ai
fo!orè^iiur,f|ui niaiò^ft zj-aanis.
" 4iuwpiin ,-îca MSS cjuTdâhi. . •
'' Tr*nroffl'»**t Ww iiiwJmé thtj'foftomo d*Pitniim. S.' B
' Cagtni* Çod IuH.de Cod, Tii.pre quo hoc noffruni parfera.- Gogtntis, voluti petefiath, vt Tntcrp*res ad A«w /

i$4 I ICodTheodof fit.IX.
" StliÂMrt ttfi firmare,/MaiM^. ifv^» I
" Imtfatur, m eft»/M«r I quod in Cod.Iuft.fubiutuium : fane ptoptet l.x-inf.i* peenù. Atenim noftrum illud e!w
gintius, & ad rnorcm prilcum magis. ^ i^-jA &.
" RefthmtaM eft p .- Incerpres ideo#x«/awwfi»«ee vtitur.v.GlofTThcod.
" Et rerum freprittatt.in Giuli Hoc noftrum vethu.
" Sr***«
" fa&ionc C luft. Qijafi vero p*a*m non id figocr. S p
" Imqne.C.luli. Ita prò more fuoTriboniaom, periodo! longiores per. rela t iuasTocescontextas in plûtes refolueiifc
" Intemerata. Codiale. vcrumqfw tc£Ìum:rca|im amen intemerati , pacti fcil.
" Lefis..Cad. Iuft.Noftrum hoc reAum eft : fic fupià ,*Rione priuntas : Lis eft res qua: in controueilii t&:Vt 1
Nomi** Principimi, prò iphs Prìncipibus ! (icl.Tjn.inf.fi quii lmf.maled. v.fie GloA".
Hanc Incerpreiacionem (equi cut Fotwularurn Secundum legem Komanam Auftor ,form.i(.
Dixi/«*.ad vocem eogentis.
Pitéjttttes,font Principes.
' Hoc addir, Intceprcs.
" Ideft Rcgum.
" Conimmnt : prò a dimane ; iureiucando corri plcfhintur.
C O M M E N T A R I V S .
§1*^ ÊPERIVIUI poenis aduerfus iufiuçaïidum,
gJLSgjj qnod patto vel tranfa&ioni inferni m eìt,
cuiulque religione firmata elt pactio, -neaui».*y**,
eft base fmgularis famosaque Arcadij Imp.
conftitutio, quam ab aliis licet plutibus illuflratam
> meo mane ^. idJke, anteqnam explico j celebracàm
quxftionem de perni periurij veteri iure Romano
breuitenV ae?dta»eiV excutere lite. Non
iam qnxro de Republ. Romana, fub qua certe
Cenforis ea de periui'iis notio fait, fie ve de nulli
aliare diligentius iudìcarent qttàm de periurio, tette
Cicerone, hb.^de officia. Quoti pœnam veto
àttìuec, eolem tette, periurij prxna dinina » exicium
; humana dedeetìs erat : quomodo Se alias
Cenloris iudicinrh nil nifi ruborem damnato adfèrebat
a eodem Cicerone auctofe libri/ de Repttblka.
De Iurifconfultorum igiturrioftrorum, & Imperato
rum eiufdem sui, temporibus quxritur. In genere
Paulus in Lu., if. de dolo » pœnam periurij
memorar , quam in fp. illâ quam traécabat , fufficere
ait. Vlpianusfpeciatim > in l. fi duo i j. tnf.tr,
de iureinrmtdo » perìnrom friftibus caftigandum cum
elogio fetibit. Modelli nus libro finoularì de pœnis
in /. vi: «*. ftellionatu* > exilij ad tempus meminit.
Et Alexander,tamen Imp. in /. ì. Cod. di rebus
crediti* & iifeiur. iurilmrandi contempti relsgionem
fatis Deum vltorem habere définit : idemque
lti.Ced.ad kluLmatefi. maieftatis crimen non fuftinere
eum > qui forno ino iratus effe non perfeueret>
quod femper fé facturum inconsulte iurauerat. Vera
equidem èft eornm fententia,qui nullam certam
pœnam periurio pofitam fai (Te aiunr : fed tamen
it«rtv^a*ìc ita non foluitnr. Conciliario in procinti
-. per carbrem admiffu periurio pœnam non
imponi : d.l.i.derel>.cred. & d.l.%. ed l.ltd. maiefl.
imponi iudiciali feu in iudicio admiffo , d. I. ix.de
dolo : 1.1 }.inf.de Uire'mrando : vt OC fi in inftrumentofallimiinfiurandum
admiffum fucrk,d.l.vlt.Jìclliomtu*.
In qua fperie verfatur quoque lex 4. Cod.
jì minor fi m*iorem\ Nulla vero lex ocenrrit de potila
periurij adm'di adnersùs infiurandum qnod de
re aliqna prœrftand^ Vel faciendâ , palio vel tran/a?
Sione comprehenfùm fuerat : etfî hoc cafu iurifiurandi
religionem obferuandam Alexander quoque
^Imp. inculcet etiam minori ^. annis l.i.Cod./ìadnerfm
vendhiouem ^atque adeò impleri lìdem contractas
velit. HaÊïenùs fdlicet ftetit iurifiurandi
de ali quo obLcruando,prxftando , vel faciendo ueli-
cunda pœna eft, quod periurns aQtoneprìuetut,
nempe prillino omni iure ilio OC a«ftioi\e qc parfto
5c tranfaânoni ajioquin caufam przbuerad
Tenia pœna eft > pana promijfa prttfiatio , quod vi*
de}' periurus pœnam in (tipulatumdeducbam (quo
altero vincnlo pa&uru veltranfaAio foli Jt§
matdróque fuerat , ) foinere cogàtnr. 'Poftremt
pœna eft, quod fi quid ex palco ilio acce
dere tenearur. Qui quidem nouus eft tot pttnarum
concurlus : ac nominatim pœnx pisftatîol
fìmul Se reftitntiònis rei. Quare recTjè çç
qui etti quoad obferuantiam Iurifiurandi bancleg.
fauorabilem effe dicane * attamen quoad pana»
'exte^ifione "vel 1 interpretatione non iuuandam elle
decernuntt velot rigorofam & duram, quflèï *
cìica non fcruatnr. Etfi fuas ipfa quafdam hsoeac
Extcnfionu, vei retro mas habet 8c fnppedirat ijp*
met Limitationa > feu limites certe , intra quoi ea
coardtanda venir, , expreffis ferme in e* TCTbis
: vlteriìis enim commentationem nodramnon
producìraus.
f De Limhattotiibm priiNs videamus "i qnxq 1 *
adeò omnia concuircre oporteat, venuiusrigerofx
conftitutionis pœnis periurus fubiìciatur I q 02
quidem fcx fune in vniuerfnm, quorum vnuiu li
deficiat s proculdnbio & legis difpofirio deficit.
Primàm igieur habet hxc lex fignatè locum in
Iureinrando quod ìnfènum paQo vel Tran/afHfH
*v ifUMyai*» feu facracnentOjtV evitfitidion ^^D
riott t *" euugN\iy(utai t vbij videlic accepto v\'
Jqn»

De pa&is $$ tranfâdttcnibus. 13 y
quo alite motamoucndâneireceditur. In his ertim
fermé iari/inrandi religio interponi folet ( non vero
adtò in contracribus, vclnti dépofiti, mandati,
focietatJs * venditionis > locatiònis : Bec.) Quâ
ctiam ppellatipne veoiunt fponfioiies, ftipulatiopes,
nam Se his fiicramentum interponi folce : V.
Neuellam Theodofiij 4. inf. Se Chrvfnflomum ||è
\mll*$HÀtt*. Hùc cciam pertinet Gregorij Nazianzeni
locus, orar.40. inpm£iumJ>aptìfìnap.6\ 1-. ,
«IÎV@- 0" */rS'uv@- , •'"•cf* *o*>V «'$«'-
|f»** -$f eiaf» 1 quxlibetlenis caufa facìt eam ceffata : Denique in
dubioiudicatorillilocumnon efl'e , ck nunquam
recipitur quotiefcunqne cclTat la-fio leu inrerellê
partis, & doluSk
Exten/ìorifa retro foas habet , Se Ampliathne»
nonnultas colitinet, quamlibet noua Se rigorofa
jhafc conftitutio. PÉUTIÒ qnidem Omnes Maiores
1 j. nuis bac L comprehendtiatur ifiquis, inquit
molar anni*. De ctiius.verbi laaffimà figniiìcatione •
& IurifconfultnfHpfe, Se Interprètes-Li. «.de verbonmfignif.De
Muliere Se Runico potiffiniùm hic
ftwonitefr , ti-ntv *fef.fidl*< Set qu r mm Interprètes: quam quxftionern nos hic in
|**I«3J;. Secundo requiritnr, vt periurus Maiorftt medio reliitqnirnus. Haótenù's A mpliauo refpeóln
\0mt1 ( 16. fcilict") vt difertè /W /. dicitnr : & qni- Perfonaram.
dem vt Bartolus reetc cenfet « vere maior , non | Secundaampliatìaefr refpeceu NogotiJ : Admet*
qui fiiflc tantum iurifue incerpretatbue prò maio- | fu*palla vel tranfkitionc* , inquit lex , id eft, ad~
re habetur. Minori proinde etfi perineo ad panaci uerfus omnis genette au^ih«\«. 3 fiueiii fcripturarti '
hniw Ug. eaîtandas ignofcettir : hactcnulque res 'redaâa ,ilue nonlcripta, quam in rem Gregorins
ftabit, vt iuriinrando Arare cogatur', quod vtique NaziarufQras epjfiela de qua mox : etfì(cribi ea fer»-
iam antea caimira fuit /. 1. Cod.fi adnerfm venditiotnc Tnos effet , tutiiifque.
ne quoque Autb.facramemapu- Tertia eft ', catione iurifiurandi : Nempe , liais
berum, quod ins etiam in Galliâ feruatur. Tertio conftitutioni fuse locum effe vult Arcadins, fiuetii*
rcquirkur > vt pactum , vel tranlàdtio libero arbitrio nocato nomine Dei omnipotentis > coque- auctore
& vnlunttiie -nullo cogenti/ Imperio confetta fuerìt, Se (blidatuiWfuerit pa&utn vel cranfàttio :"fiue pacif-
ficTpontancavoluntatejnìrtntt»* ixntyìt OÌATM- centes L'nntìpis nomina placitis inferentes, falu­
(ófjSjfjQ- Bajd.Nullo rigftn imperio, id eft > vt non tem Principum confirmationem initatum effeiura-
per potentiam & oppreiConem paiStio vel tranfauermt paftionum : id eft fiue per

i 3 6 I l.Cod.Theodof Tic. IX.
c&c rit aiti nìt- àoì Ji w« » inquit, *«- infìurandum tantum in tabulas feu membranas re-
J*l tf^^Bl HB SfUn i^B»W{ I raj 0p*8l *» 0f7lf: dàdtum , TA dtfâlTHCL •SëfÇ1 TOÇ «*»»«?&.•' I S | I«0»9 I SI
AO

De poftulandoj
M7
T$ït tiïï ìfynar ixeAfifn, panique «ww * ^»J& ^^^^^^^^jJttgf^gîtjPBiMis varò fùeriti
ïuuo.ftlui M okï i'«ev Rufino ftiiflè , & ad arbi- Verùmrc accuratiùs perpenfa f eftï uon ab*
triumcius Arcadium leges fatixirte, improbûrpque boari*-) & illam quoque, quam dixi, Ru!ìni Arca-
legnm venditorem fiiiife.téfcahtu pafljm Vetercs. diique cogitationem hîc intercedeïe potuUÏ'e ; at-
Clandianus p&i. *» Rnfinnm '• Zc UbS,i 5. »»'- eriimcx Chtyfoftomo perneftigaffe mihi videort
;/# j & Suidas ex eo : Philoftorgius lib. 11. cnp.i. de vcram huius legis fanciendae occafîonem. Tefta-
ffi iam ad l.tjwfquii, Poftremùm 8c tempora contur C hryfoft.paucis poft hanc leg. annis fcriberis,aa
aeniunt Thoc enim illud omninò tempus eft j quo (nominarim ferma»9An c-j. Ailoritm Apoftolorum,
'Tyrannicus Rjifira fbror ad extrcma dccurrens im- "in quem abafum venerinttùm iuramenta, putà vc
potentilîimè dominabatur ! atqne ad fummum propatita pafiîm conuentionéfque eupfax*. JÇ*/*,W*TIÏX
éefîmc'.ïmo pofrrema omniû harc iex eitexiisqux iuramento fafleîrentur , folidarentur ; ( quod ipfe
Rufino^infcriBuiT^ ! neqne vitra menfem fuppli- etiam damnât ) eò protapsâ Hominam perfìdia I ve
ctnm eiu$ dilatum. Quare «E verbo djtat qui*/ indurata nullo loco ccn\czentut; y. tornata Samli/frpeciofa
quidem hatc lex fuerit » atenim re tùm HMMi,.p.66\.661.66}.Qui alioquin fcripcor in to­
itjanis ; haud aliter atquc calo iam Rufino j fpolia fani ! iuramentis abftineri vfclebat $ quod argu-
eius in xrarinm comportata inani pariter obtenus* mentum etiam eft omnium fero eius orationum
l.Mf.ftp. de boni*proferìpt or um : Nain Se ea ipla/rar •dfei oJ Alciato iofidia iurifiurandt etiam religionem , quo vnofeptd
ti 8c Fachina*o Ub.\.eontmu*f. monentut: fides hominum tum tenebatnc , perrumperet, in-
fruftrà inquam plerafqoe omnes moueri., quando fringerétque. Iarrt igitur apparet, num htc lixt
liorum temporû rationi adftriâa videatur fa>ua ad- quod fermé volant Interprètes » nimis rigorofa 8c
ffl fcucrâqurlex:quare 8c Tcibonianus penfo dura fit : imo apparet quâm iufta ha"c faix volani
iri connliojtanquam ad perpecuum insperciuentem
in Codicem Iuftiuianeum retulerit: Denifit

ili 8|0 1 I.Coc '^V : '^221
.x.h.tit. Et Iudaci tamen liberalibus ftudiis initiati, Aduoçati effe poterant, l.i^.de
Uudau.
Pracrogatiua Aduocationis, L77.de Decurtimi, non vna fuie, Honoraria feilieet Intra
modum Jiis acci pere 1 /. i .de mu0 jduocat. ex huiufraodi profcflìone, vel ipGus
occafionc conquircre,/.t//f. hoc lit. fie vt hliif. Aduocati id poft pacris obitum pra H
puum velati pecùlium caftrcnle proprio dominio valcant vindicarc : d.l. vit. ^ Inter
eos precipua dignatione fucrunc, iIÉribuiquf^ priuilegiîs fupra cacteros fruiti acquando
Aduocati fort Praereclorum praetorio ,l-vfcJnf.de*Sena*oribut:d.l.\%S.deDecurioni
bus : l.vlt.hoc ti*. & '/.5. Cod.Iufi.de A duo e. diuerf. iudiciorum, l.vlt.de cobortalib. & Praticai
vrbis yd.l.vlt.de ie%ttonb$M d.l. 188. de Decurìonib. érìU-$< ( Legcs viciflìm hi!
quaedam dicì.e : Ex conforti© fiio inter alia Sacerdotes protiincia: dabanc : L46.de Dtcurionrbm.
Prqhibitiquoque prouirfealcsruncìioncs,etiam fponte, fufeipere,d.l. 1 ft M
Deturiombus : Alcxandrinis itera prìdcipalibus cefi aduocationeFongerentur | nihilominus
pcregrinationis, id ety, Legatioaum onus incumbebat, neccura publica nifi in fui
tantum ciaitatecommini poierat, d,l.i$rfide Decurìonib. Neque Aduocationis obtentu
Curiali nexu ,feu ciuilibusffatria^muneribus Irocrari poterant, /.4.6.77.87-98.1 16. 188.
de Dccurionibu**. rjr /• 1. Cod.lufl. de admit, dit*. iudWì Imo ex folo ve dixi Aduocatorum
corpore,faccrdotcm prouinciac per Africam dari vofaitConftantiqs ; 3.7. 46. Vici/fim,
vetiti nonnulli caufidicinam profitcri vtcohottd\cs, Lvlt.inf.de eohortalib. J Utiapoùtcìnùm
Aduocatorumquoque Legibusemendata. 1.Errerei IcWicct eorum:putà ne fingatoribus
i] praciudicent 5 de quo ed titulus , Itxque vnica >Àe errorwus Aduocatorum.n.11
& concuflìoncsturpéfquedepecliones,aducrfosquaseft iex 1. hoc tit,dr H
Aduocator quâquidcm etiam duàm gencrum ibi defignantur. Pocna tfttò his propolita
»vt ab honeftorum coccu, iudiciorumque confpeclu (egregentur, d.l. 1. Et in commune
Iodicibus ini unclu m , ne iniuriashafee inultastranfirc pcrmictanc : ditf.t.i. Tertii
ettant quaedasn Aduocatorum frans perftringrtur, l.^.inf. de Princjp. agentium. Sed et il»
lud quarto Joeo pi ohibetuf, ne ignorante Principe officij vllam poftulationcm inttotira
cant, d.l.4.. Quinto, ne caufam ciuilemelientis fui patiatur negleclisludicibus ord/oiriisad
Militare ìudcium transferri ,1.9-fap. de tarifdicJione. Poliremo, non omneHaafai
fufeipere moniti .'Inter alia ne rcfpeclu dompendij feeminas fecuritate forfìtan fcxos.in
a&ioncm il li cica m > putà accufationem criminalcm, irruentes, fufeiperent, /. 3. inf. «
ateufat. Tandem idem Aduocatus& ludexin eodem negotioeffe non potuit y Li. hu
tit.
% In P A e T JONES turpes Aduocatorum, Conftantini Ai*
conBituHo,
i. >fc*Imp.CoNSTANTiNvs Aug.adBaflum^F.R^
DVOCATOS,quiconfccleratis"depecVionibus"fuacopisegentes' fpolùint
atquc dénudant" , non iure caufse >fcdfund pecorum , & mancipiorum
qualitate" rationéque traftatâ , dum eorum praecipua pofeunt coav
1 11 paclione tranfcribi, ab lioneftorum"cœtu, iudiciorumque confpeâu 1
gregaripvxcipimus. pp."vm.Id. Mar. Conilancinopoli" , Conftantino Aug. 111.' P
Conltantio"c o s s.
IN,TEH.PRETATÏO. dduocatì %{tdefiy cmfa agente*, ) qui per iniquum cuftixt*'
tem fufeeptos", quorum caufas *gun,t", prias eogunt" de rebus fui* t aliter fcriptur» intercedente
paci fei , vt omnia qusmelioraftmt in agris, aut mancipiis, aut inpecoribus, ad eos/ub prtm'ifs*
defenfiane pefueniant. Et ideo qui tam federati in eos, quibus fatroùniu.n prona |
fuerint deprebenji,

De Poftulantfa Ili
"tfuinulìvox hlcpropria,quâvtiracffleademS Am.Matccllinnshb-i0.^.4;'•
" WS" fuodorum, mançipîqruai, pecoium.
i | cçecus, cœtus Aduocatorum ^ de (fap 0". , * jj ^. x_- • • - H
"votnicc rcic'ala iacVuYvc îaahismujtis^nîlitutioriibuj>çxôccauone vocis fcquenrifc
•**»«*. An R.
,'H | S idcrt A.D.jio..vd V 11. vt Iiabcc MS. nunefitfttpns vteam.t. Am. Marcellious/ii. JO. ^. 451. inescami de Aduocatis : ad d*findindam
tmufam admiffi qutdraro eontingit ,/ufetpti nomea & vint negeti/fub ore difcejptMtorfy Inter ipfet
p9?\ii'gli(tin,Kitii V'pluraapad Do-
vit.
vbi oftendit * Se omnet sai auid negnu httbèretit, iurmreprim
tjuùm agerent , iujfoi, nihttfe eh 0r,em
m dcdijfe, protnififje » CéMÌffewìa. Se Dio*
nem /1^.54. Peculians quoque infra tituliis ett
de concujjìonib* aduocet. Tandem obferuandurn ,in
fcholafticorum feu Aduocatorum atfaritiam , modani
in hrfnorariis excedencium > elle, alteram
Conftanris lege*m ì. in/, de concòff. adueckt. Patnam
porro huic feclro vtrique Cònftàntinos M. Se
hnc leg. Se d. Lf. imponit > vt Aduocatus ab ha

140 , II. Cod. Theodof Tit X.
^" IVDICEM^ADVOCAT^MÌ» eoâem negotio neminem
# > #
11. • Impp. VALENTIN. & Valehs A A. Olibrio pp.y. v
V ! s KB i s vulc effe Caufidicus, ipfamfolam fumatincaufisagendis"per>
fonami ncc idem in codera ncgocio" Dcfenfor" fit, & (^uaefitb?" : quondam
aliquem incer Arbitros, & Patrono* oportec effe dcle&um. Accepta"
xi i.Kal.Sepcembr.ïpfis A A. coss.
INTÉRPRET AS IO. gjticunque e au[asfù'fcìf hocchi nouérit vindìcandnm, ne vtlit in eo negotio, faodfttfteptrit, & offertori*"
Mere ferfonsm.
N O T^E.
* Legìs qnifjttis 6tCod.Iuft.eod.tit. principino] Oc finis fatine Jefumpta fuot B interpolata, fotte ìungenda buie , Ica
i?.quot.*pptUmt.
" pF.P. ita nuè MSS. non vtuij habebant P F P. Qtybrita enim hìc fub Valeotiniano Seo. poft Prauesutum | 9E
"cftilram vtbis iniitanno j6Ì. ìnqueei porrò petftitic biennio proximo A.169.& j7o.v.C/>r**«/. 8t Froftftgr»9
Lnira.Marecllinurii /;£i8/>.)8j.}9 fic Syawiacham fstpc I iib. 9 ep.IHHJJ
cp.iS.( & ibi Iuretus ) Iib 1 o.cp.} ì.ldco Tribonianus A »f vosero Aduocati fubfhiuit.
"Loco horum Dtfinfor ,$» Qtidfitor ,iubet Codex lùitin; jUnoc»tu> ò'Index. Hocnoftruin apiius , de quo
nm/'PP.X.CodIuft.XV.*.ta§.*1rfadd.VP.Rom. ^|
" Snpplendum vi.Ctff.iedk A.D.}«8.inquem annoili incidi t j vtdixiOlybri; Prxfccìuta vibia.
" Jiffertpr^ grò Àduocato, Patrono, Çaufidù
LI C O M- M E N
IV D E x idem Se Aduocatus eodem in negotio
elfe prohibetur, hic Valentiniani Seo.
éonftiwtione ; qua; data eft ad Olybrium P.V«*
Quz quidem, Valendnianeae conltitutionis prolixioris
pars eft a de AduoittU vrbu Rome. , ( de qui-
Dos alioquin ed quoque lex 4. infr. de Princtp.
agent. ) quaî mokis capitibus auditor exftat , in /. ,
fiiifjtùs 6*. CW. /«/?' eod. tit. qua 'vada practerea
corttìnentur, quibus Aduocacis vrbis Roraac ^
îftjcueitïir non eo tantum fcilieec quod hic contine-,
tur, verùm Cex prxterea aliis j putà > 1. ne in Conuicìandi
licentiam ptorampant > §.i^«/./.6._.Item a>
n,e yj^im cum litigatole conuaâum feu paëitotitm,
T I i I V S.
tre , manifeftatius lapfus eft V.CL. CniacUIBI
funtthlo Codtcù tit. M.'poJiuUnde , lasnounmhic
parte à veteri diftinguebat E quari olini qui I MU
mero ludicum era > prohibitj non fuerint pofta*
lare ; ex bète vero Itge poflulare non poQlnct NuU
lpm enim hâc parte ducrimetv inter ius V Et ha:c de Iudicibns I eorómqne liberiì*
![• &4dfej[oribm certe ludicum, quo terrif"*"
modo Aduocati perfonam fuftinere non prohibe? adfeflbres font » abfolotè intcrdiékom adoocatìoi^
tgr : & lì e , nil vetat » quominos qui ex numero prò aliis a Juftrniano /. vk. Cod. de ndfeffer. fed »»»
ludicum eft » poftulare queac : Quomodo & Ho- rationc , Necton advtrHtncjH numvtfefiintuit » —
noratis idem multò- magis licet, d. 1.6. Cod. eod. tit. nw» tue Maganti Sonm fané negotioro rracìarc
qiue vt dixi hokiongenda eft. Quod vt iure ve- poteft adfeflor in alieno auditorio, non in fuo, /.*•
teri frocaldobid pbtinpic , vtì conftat ex Plinij ir. de ojfe^md/èfor.
*p-A-&9'M'i- "àedamnouoiureperftitit.Qua- Nos ad legem nofteam redeamos , «q«« tft<
W '*'¥ * *tdt0

«• ' • ! 11 • I •»» •••••'•>ffi^ .
De Poftùlando.
eodemnegotie, vbifanc dubinm nullum eft »1
| Mofchopulus : K«i*/»m»p 6 i || t>«*tf«uinr fidate
Q in eodem negotio Iwlicem & aduo- A pud Atnm. Marcelli num lib. 14. Quatfîtorejr fubatatò
èfïe non poflfê » que propria buim legù fpe-

*
14« î I.CodThecxfof Tic, X.
puunj polt patris obltum habere conftitnit batUfr illa ,ptmEHfolatia, in Anaftafij Uaudabile 4-Cod.de
-jhgfldofms ^ Ion. A.P.4»*. P^tlte^r vt g""* «Pr H W 9 W i H HH B WÔnenda
hunilias AdfelToies , priore cinfdem Conftiturionis
capite , quod exftat l.i. fupra , vt ipfe lit:» Prinzoo
ob Literaram reaerentiam , Scu Literarœ mi- cipis notati» figuarique» qnibus Princcps folatia
li.dz contemplatione , Theodofiam Inn^ffl legit conftituac hùc trahendi I Neque quodalij EH
cVjmuilegij authorem , varia prjuilegia Adr@^àtis^_/^ivid eft , adprobati— —i—ÎŒ . I U U ^ B
tyibBife . Qnoroodò, & Valeiitimàn^J,!!: ^yj
in Imperio Collega, vt teftamr Noaellà fuà inter
Xheodofianas de poft alando 34. vbi inter alia hoc
ipfam pnuileg'um tripuit » elegandbus verbis.
Nos de hoc Theodofij Iun. priuilegio videamns,
déque None/la So. inter Tkcadaf. Primum Aduocatos
ipfos refpifcit. Nempè grLuilegiuin iftud trìbuere
fefe dicitTheodonus Iun. Ac
fofkm per forum Prefetti oratorio t/èd in vmuey ìu~
dima. Qmbus verbis indicare videur . beneficium
iftud > peculi), inquam,quali caftrenus, Aduocatis
fori Przre&i pretorio, iam anteà competane,
nunc vero primùm ad omnes.» omnium ludicioinni
Adnocatos id à le extcndi : quzque adeò buia*
leg. ferendo: occafio fu irte videatiinvel fimp'icitcr
nihU precipui hàc in re habere , fé illos exiftimare
debere , vt alias. Aduocati Przfccli prztorio » feo
in foro eius aliquamdiu fingulariWs priuilegiis fupràcaeteròs
euecti, /. 1 88. ìnf. de-decutionìb.
/.j. Cod. li/fi. de off". 4dme, dinerforum /ndieiomm:
Se poft hps Aduoratis in foro Prasfedki Vrbis d. I,
vit. defcnitoribm , & d. /.i8 : 8. ©* d.l.$. Quc>d de
vtrifque etiam teftatur ValentiniannsI fi. Nomila
depoflulando inter Theodof. $4.. Et inter Valentiniaìieas
Nausila j o, cap. lrì{dìtiwfìf>. In diuerfit, inquic»
prouinciii vacua* curia/ derelmquunt, ana cettatim ad
P ft;i viXBG 1A aufidicù l/lufirù Prttorians/èdu at'
que vrbanst D E L A T A fcjììn.tm. Qupmodo & alias
qui Jfiib Prxfeûis Ptztorio erant, precipuo quodaai
iure habiti fune, de quo ad /.il. inf. de hnnierariis,
1 Si.infdt decurìm. vid. & Caffiod.S.tMr.i'z».
Verùm paulatim eadem prinilegia> ad altos quoque
Aduocatos porrecSka : quomodo âc hae L peculi)
qoafi caftrenfis beneficium non folum Aduocatis
Prasfeóti Prztorio, verùm etiam reliquis tribuitnr.
De quo alioquin quafi caftrenfi Aduocatorum peculio
videnda eft lex Z.C.de AduocatÀÏUi iudvior.&c
d.NQuella Valent iniqui III. inter- Theod.^^.inf, vbi
hoc pxiuilegium peculi) quafi Caftrenfìs Aduocatis
à VaUntiniano III. paciter tribuitnr.
f Secundum quod in bàc l. fpeâandum , peculinm
ipfum, eiufque raateriam relpicit : nempè)
ait lex iCjuìdejuid ex buiupnodi proftffione , nel ippm
occ.ifìone concjuifierint : pariter vt d.l.i.fupra de Adfifforibut
y fi quìdlicitU, boneflìfejue Inerii coadunare
potueri'it : vbi quod ex pro£a0Lone adquiri dicitur,
honorarium eft , quod Gr, de quo
1. i.ìnf.de concuff. Aduocatorum % l. j .qui Aduocatorum'
5.Cod d:postulando , Li,§, 10.11..1 a.i 3. v.detxtra- -
orditi, cognìt. &c. Denique quod labore profitto adquiritug
t v 1^^^ 1 • 11 —1 — 1^ admifli iffflWHH
çvntrà> fx/>Nnc7tdicuntU£ : Neque quodalius>^Mk
O ! id eft folatia, quo fenfu Aicimm appHn£farìtcix
folatium eft conftitutuin : Defperauus illi I qui TOceaipuniìi
expungunt I ve) eius loco publica fnb*
ftiturtnt: Denique nec p*Qa filati* admhtej
qmndoquidem ca folatia non a conuentiorìè I
cifeebantur. verùm E liberalitate Principis 11
illa 4.mamfeftuTimè oftendit I Se vt loquitur lei
vie inf.de priuil.eorum qui in fiero Pai. 1 doDÌI» «16ràque
d.gnationc Principn I certo feilieet » 5t folemnidie,
certa qnadam i'olemnitate, ac nominatitn
folemni reftioitate KalendSmm Unitariano»»
vt teftatur lex illa, Principes in fòlio fedentcs muncra
qnedam I feu donatinum ( /««^e^u/1H ^wg
vQcabant » lèqaiore fzculo. Rogai >m quo mmern
eft Se AmguSratìatm » cuius meminìt Ma,rcetn*
Comes in Ci : ) feu Strenas /. 11 Jaf. da Éran
nie S.L, clargiri folebant Palatinis I D 1HI
prÌHÌl.éórnm qui in facto flutto : H d.U 111 ^H
laiìnia : Se in hts Agentibns in rebus ! de H eft
egregius A m. Marcelli ni 1J 16. ^.68.Miiùbus
a v. Qfouellam Theodofij 31. taf. Togati» » Cta
Aduocatis fifei » in foro PrzfeCboram Prztorio ,n
direnè teftatur d.U*udaèih. Eóque edam I
Theodored locus » lib.f.eap. 16.in httiani rebus: B.
Sozomeni tib,$.t qui exertè quoque fflHB
dis larluariis, & Natalitiis Principimi I
que Romz > & Cunftandnop. id factum przdican
«'•0 QJ K AIP O 2 tntflui (ìa/nhi* pw •$/
t loquitur /ex vlt.in fin. infr.de ptiu.nr.qmi in
S. A Atenim alrcrum iltud quod ipfìm profefponù
occafìone ab Aduocatis conqvifuum dicitur, ad penne
atind foladi 1 &C emolumenti gcnus p-rrpnetj
quodhisextrinfecus tanqnam Aduocatis adquirintur.
Quo in numero fuat etiam, tamdiu quzfita
,7 ° 3 T»7«I US t'v/mtv «V SI Pmfalmf htt"
pUvfoue , xj jSdi^tuv xj /feM^A/br wsxur* ìt ^B
ixion if.uiptfir. Caflìódi quoque hi formula Co*
midoK S. L. Uh. 6. vdr.j. Supplicum per H ferirne
erìgimm I Kalendu /anuariit affatim dona tarrmm,
csrUiiiia publica miluia tua eft. Hzc igitur illa ulne»
tamdiu a Viris Clariffimis quzfita, nofpiatfi ffi
uenta, Panili Solatia > Solatìa Kd eft, commoda:
vt l. penult. taf. de palai. S.L. ac fzpè etiara follia
prò commodis publicè ftatutis » (eu falariis » vt in
hoc ipio Aduocatorum . fed fifei, gractatu » /.()•
CI de adu. dm. ludìciarum l. \. & 4. Cod. de adaJhi.
ludicum -:. de quo ita Glojfar. Theodof. Cut autem
puntli \ An tÂirfragij approbadonis , landAtzqae
virtuds przmium. Qnomodo exertè in hoc ro «•
Novella Theodofij 31. Quptannii, mwnfe Unuspu
in facto Confiftorio , /lenificare uabU procuro» jr vt
vnittfeuiu/qua starti indujma I quam defidià nofitt.aafìbm
intimata , & ftrenui Àigna premia et
& in d.JftmuUtoru competerti ìndìtnati* proftratHr,
&c. An punti| folaiU » quod puncto ilio » tantum
Se momento Kalendarum lanuariarum ,,aliofunique
diemm in id folemnium he ïIXTO/MI procMercnt
> feu fièrent ì Sane de momento tempori* «f*
*

De'^oftulando. 14?
Hb.i. v. S 0 - M»4' v - J M- tib.6. v. 1011 enallage xerat. ffotw &ifife cinSim eft, cùmvacaret nihil iiifii
bilancini ; vnde & SuetómnsTcribiE in vita ,Tièe- rifdiSimû habens, & ludicai.ùs ri»|«/«w" non depo-;
-y aliquando prohibuiflc £nc tiens. Et lib.j.var. Z4.vbide Sirmienfis Pannonix
fit commmium vitra Kalendat lamariju cxer* Re Aore ; proftcifèere illufirù cinguli dignitat»praciiï*
cefttmr : coius edîéfci mcntio fit quoque agr-d Dio- tf* .Idem & lib.6. var.it. in formula comiciua pri-
yxcmlîb h/t'irioy.C.770. Alterutrumigitur vfc- îfrj ordinisvasmjaÉ^oiio^ cìngali', honore'p*gkn4
jom. Atque ha Aenùs de pun Ai folatMs *V "$$
rii q*uqd illud adhuc obfernan^ïm » Gothorura
Reges cnndcm morem tenuiiîcjlw /îngiflis annis
cerco ii(?> militi bus » aliffqne I donacfuam ^leu regalia
dona clargirentur : v.CajTiodorurn i. variar.
26.17. qnibuslocis çontinecur eorurq Buocatoria
in id. Hxcque commoda I Doniti*» » & Donati**^
dicunrar apud- eund£iri » lib.4. ep. 1 +,f!v*r.$ .7.1 ;É|
& -?.variati •
Tertio loco norandnm in bac J. ad qnod exem-j
plnmx\\ caftrenfè Aduocatornm peculimn indn>
Anrrj Jicatnc : Sub tali forma I qua [ R ^MAOT g miA
Slam dtgmtattm dixit, v.& Cafliodorum W P/àl.19.
Hiquc illi fune, qnos enumerar luftinianus ini.vit.
Co ìnojf. tefl. vbi de quali cafken-fi peculio agit.'
In tallùitur peculio, quod quaft' ca/ìrenfè appellami
quibufdam Perfònii licentia concedi tur qui/lem te framinto
,/èd non quaft tnilitibut , quo volturi»! modo,ftd
commnni \ & licito , & confitelo ordine o%
quemadmodum conftitutumfuerat, in Pteconfulibu** &
trtfecljaiegionum\ fotteregtormm»vt fic intelligat»
PrsefeAum Augulralem & fi miles J tó* Pr.tfìdibtu
prowneiatum , & omnibusgenetaliter , quii» diunfìs
dignitatibtu vel adminifltationibut pofiti à noflra con-
tinnitimi ex'urepracinclù cing dctulit.
QjMfl*'CtBg& Q ìtaconErahendaputaqitTrifeò^àpìUs»
feqkttnturman* ,velexpnblicufalanù quajdam targitala.
Hoc igiene tandem v oluit Thcodofius Iun.'
exçi hâc periodo clegantifll- il il lis hai** l. verbis , Aduocatos ita eodem
mâ". Ncque ramen ex vero, aut ad pleimr» ; Pro- exemplo , eadem forma quaft calbenfc peculium
r/'fffi»/Tei|icet (nnt hic cingnli honore praiditi, ftue prarcipuum & proprium habere » qnemadmodntn
i) Milites fine Magiltratus fint: Verus apud Vul- in digniraribus politi habene Quod Oc Interpres,
catium Galticannms cimi tata mier Prtha* reclc hic intellexw : Sictu ca&renfe peinlinm quod itti
be4t^qMahmiliruliben0raudÌHnt. Sic apud Am- ari 1 "bel illi q*i\
mianuni Marcellinjmi » fìb. 31. p.490. Traianns IVDICIARIAM viuis pannfibm merHerìnt poteffa- i
pTvcrnAus dîcitor » qnanquam malim ibi oim temi.
D y*!ciTo 'rbfiinffiv. ' Traiano enim huiepau- Atque vt rem totam & argumentum hòcdj;
16 »£œà\m\ffo, Sebairiann's fubditutus fuerat in Quafi Caprenjìpeculio darò excquar, Ç»
M /R.48S. Theo- fus : primo .Pracmtlif omnidoreti^/»^,4.
ra ffi Si enim alibi recintlm dicitur bus. 1. AdminrrtratoribnsAprouinciarum, Proconqn;
r^Mçtâ; alieni redditur, ab eodem Marcellino fulibus, Prìefecìis Regionum ( nani 'ta legendiinx
l$> Rnrfnm cinAns > /.;S. §.1. de tefl. cenfeo) Pr.rfidibns prouinciamm & omnibus geptit.
Ad rem tmn fett cingulum, vt militum ,< 'irai
& Magiftrattmm -arapa^Ml^t*t vt
Tir
1 gg -2aw( , ge[
*rf*mia prò eodem. Chryfoftomus ! oratione OT
ZfmftQ- im» vifSf

144 Jl *•Cod.Theodof Tit. X.&XÏ.
/.i. §.6. *. A/ 7Vffe//. l.fHimf.-j. §• *»/*. •• * ^*w. vnumfupcreft.de iureteftandi fcilicetrEtfiptC*,
Vt proindc rurfum pecccnt, qui id quod iis legibus cipuum hoc quaG caftrenfe peculium erìbucum
#c quafi caftrenfi peculio dicitur, vbique à Trîbo- fuerit (bperiorft>us pecfonis I non. (amen omnibcu|
niani manu cfle putanfc * qnafi nullam quafi fca- I. iis eeftandi ius patria poteftacc cdhfticntts,ante|
-
ftrejife pccuhum. fuerit ance nouas Conftantini M. Iuftinianum dacum eft : fed poft pacris ira
h
Theodofij Ion. & Leonis'conftitmioncs : Imo ira obicum ptarcipnnm habucte \ Hinc ffcé
olim mille quafi caftrenfe pecullûln in Digriitate difertè & A* th.. f*P. de *viMor : flt Noncll* V alen-
pofieoruro.vti hxc lcx , ita d. Ufâu C. de buff. tetuitde poflulandt) 9H intersTbeodof. de PrxcipUt iure
fittm. Se diékae Legcs quatuor-euincunc Quid i^i- tantum agunc : Mine Se Iuftinianus D D vit. C. do
tur î Vt lus palliatine crefeerc folec> ita vlterius inojf. tea. & §. vit. Jnfl. Ut uni. teflam. culti disit
quoque progrelVum hâc parce &quoad perfonas.ôr conceflum cani anccrioribus legibus quàm condì»
quoad tus circa peculium iftud. Quoad perfonas: t quibufdam perlonis quafi caltrcnlc pe­
H Nempe aliis quali caftrênfis peculi) ai culium fuiffc*Iubiicit > horum quibufdam permif-
concella: Nempe Conftancinus M. Palatinis omfum fuiffe etinm in poteftate ^egencibns teftari:
nibus id cOiicefÈt. I. vit. inf. de hit qui in S. /nK, feu fui vero conftitujjione id latins ex tendente pcr-
9
l.i.C.de caffi enfi omnium Palatinor. perni io.De qno tnififie omnibus m hniufmodi peculiis ceftari , (ed
Palaci norum quafi cafttenfi peculio eft quoque hic ramen iure communi : Imo difetti d. listiti \i
Hieronymilocus > epitapbio Nepotiani fol-.ij. He- prier quaflio trat »Ji omnet, qui quafi cafirenfo ptew
ferrei aliut, quod in VAL A TU MILITI A fub cbia- lium baberent , teftari in koejhjfint » quia non u
H
rnyde fff candenti lino , èorpttt étto, cilicio, tritura fit i pajfîm*fèd quibufdam perfònu hocpriuilrgtj loco conctf-
Òuod ftans ante faculipoteSìatts > lurida teìuniù ora fìtm eft I quia militibm quidem •& vetaranit tfjtamtu-
pòrjaiùrwi quod adbucfnb alte* tu* indûment û 3 alteri tafacere m caftrenfipeculio vndtqut ctvteeffum fuerat,
mititauerìt : & ad hoc habuerit cingulum » vt viduù, fìdtnilitibw quidem inexpedìtione conftìtuiititft'futi
pupilli s , orpb.ims , miferlfque fubueniret '. Mox. Sub ti amen iure communi. De aliti t
«lìeniffignis denota* mia fuit.VóftÈi , Baltbeo pofìto omnìbtu t qua non per pedale priuilegium btc «
habituque mutato > quìdquid CASTRENSI* P E C V L I
rutu
I
tfipojjìnt teftari t dubitatum fuerit, vt pula Wjat
fiat, inp/tapera eroganti* Aduocacis quoque Prxfc-
diferiijftfriit Patronis caufarum , Vìrifqui deuotijfmtt
âianisfeu Prxfecti Pcxcttrio idiani ante Theodomemorialìbm
, & Agemibuéìn rebus, hit non+-Ma*
/ìuni lun. concettimi » huìut lega initio indicami-,
' gìftru ftudiotum liboralium , /trehiatris quoque & |
foilicet pofteaquàro Prxfeccorum Prxtorio digtrialUt
omnibus s qui filaria velftipendia percipitmt >uÀ
cas in immenfum au cta fuie, fie vt «îirûp

De erroribus Aduocatorum. 4ST
E R R o R E s Aduocatorurn litigatoribta non pr&iudicare*
W i. • Imp. Conftantinus A. Furio Felici/' *-
DVOCATORVM errcrres in" competenti" Iudicio 1 jcigatoribus non pra;iudicant.
Dat.v.Kalend. Aug.Conftantino.A.vi. & Cótìftanub"Csef.c© s s.
[3*0.] f E !
__J-£i ÏNTERfRETATio. Aduocutus tfimfufcepti CM fa aliqmd in frai»dicium
per errorem dixerit ^pratudicare ci, « fuo adhibittu eft t nutlatenm débet \fi" tìfltinul
de iffo errorefuerit reclamatum. fej
I N O T JE. I
I * Abcft b*c Ux à CoJ.Iuft. ex font enim candem in fententiam plares eod.tii.Sc. fpecùliores adbuc."
H " F hic t fax ilie qui fuperioie anno Pr*fis Corfica dîcitur » Lx.fup.de tetnporum tûrfu t
•- " AbeA bare vox in MSS. oonnullîi in Til.cdir-,/SJi* > mâle.
i/ ' p{>. Conflantino. ^- .
"In aliis editionib.>/?*//«. Hoc melius ; quod& Do(ftir« ad Lu de
" Haie aliunde Interpres attezaii ex Lvh.Ced.tod.tlt.
M C O M M E N T A R I V S .
pftfft R..^^;^ Adubcafearom litigatofibus non ni manu hoc fît* ineptum iftudemblema fu S
?Ju£*ì noccre definitbâc l. Conftantinus M. quam Quod non ita eft in Jp. I. vit. Cad. de iudicîù ïfe
in rem fiint très alia: ! anteriorum Principum con- enim aéfcus quidam , vbi vox Incontinenti catti ali-
11 relata: in Cod. fnft. fub hoc tituto, quas quo {patio accipi potelt, 6c débet : vt/.r. §, item fi
hâc preterita, velut fpecialiores magis Tribonia- ita 8. v. ad leg. Fulcid. verùm hahc cjuxftionem
nus pratulir. Et certe Interpres quòque htc Limi­ nùnc non ingredior : videndus Albeticus ad *n
ta addlt yJì continuò de ip/b errore fuerit
matum : Nempe enim fi prafenslitigacoinon iet-
leg. Ç> Additufautem hoc leg, in competenti ai
indubic enim , vt acla qualunque, ita errore^
clamanerit ! fi non contradixerit ex continenti» er- Aduocatorum in incompe ten tnàlidjcib r\qn*f>ra>iti«
rut Aduocati nocet /. vit. Cod. eod. th. vbi ex conti­ dicant : Neque de hoc dnbium erat > ver effe ponenti
explicatur, id eft , trìduo proximo : quod taterat* f Eft portò hzc conftitucio de Erroribu$
men à Synopfi Bafilicorum abeft. Et cette legi. Aduocatorum cicca ipfum caufz meritum : Alind
il vix congrnat : requiritur enim M /. vt litiga- enim ab hoc > erroris Aduocatorum genus » nempè
tor 1. pra»lens2.i?Ai AH J. ex CONTI N ENTI contradixerit
: Atquin quod intra ttiduura fit » neque
înconfùltus ienno^caufidicorum figura t & obliqua
dicta ti&c conuiejandi licentiàj de quo Svmmachus
à prarfente tûrn fît > neque paiàtn » neque' ex con­ quoque SSfcj. ep.+ i. & Ub.9, ep.$%. & J.6. Cod. de
tinenti. Qoare ! nifi ab altérais quàm à Tri bon Ja- p' . ',', '
| 2 DE COGNITORIBVS
I ET PROCVRATORIBVS. I
I T I T V L V S X I I . 1
II. COD. I V S T. XIII. vbi riculus ica fîmplicicer conceptus : *Dà
M Proctt*atonbus, omilfa Cogmtorum mencione, de quo pcffteà.
I " De Cognitorétu his dico ad i.vlt.
I P A R Â T I T L O N .
O G N 1 T o R edprasfentis procurator l.vlt.h. Ht. feu ad cogoitionem
alieni iurgij fufFragacor, /.6. PROCVRATOR véro eft , qui ad dgendum
negotium mandato vtituraccepto , /. 3. feu procuratione emmâ , /.4.
procurationcmandata* 3L9.deinfirm.his qtntfub Tyr. cui per mandatimi
caufa permittitur, id eft cornmìttitur,Imerprcs ad /. vit. là vero mandarum
io principio qujcftionis iriquiri débet, alioquin iudicium non
eft d. /.*. Finéfque mandati eciam mariens diligenter euftodire débet,
/.4. Et pratfens tamen commune fibi cum aliis négocions abfencibos aliis agore vel de-
^ Tom./. X * /cnderc

146 Mi icod. ThwaKTk x i i-JXB
fendere fine mandato poteft, cautionç rem ratani alios I vel iudicatum folrji
prxftitâ, /.i. jCommuniaCognitoribus&Procuratoribushaccfunt : verique Aris miniftn
ordinantur,/.fZ/.d^fenfionem fufeipiune,/. i.agunc, /.i. proaliis perfonisintcrueatunt/.
5. ( quanquam'ea lex proprie de Cognitoribus cft ) defenfores caufarum fuiit,
/ 6. Vcriqueefleprohibentur, fœminx,/.5.& milîcantes,^. 1.6. J Poftrcmò e
dum procuracionéfub Tyrancis quoque mandaum valuiflc,/.? .

De cognitor.& procurator.
QJTE. Videatur cumprimis lex^gi/ J. inf. de fepjil,
quae tota meri ratiocinatione confiât
: videatur 8Z lex vn.de long* eonfuetud, Penientinm
tfl temporum dtfcipliti* , inftare weteribut infiitulis.
i 15 fi. Et ira quidcmjiacc lex à nobis diiudicandâ
diuidendâque venie > quarti alij diuiderent
> imo diaidonc in fcholis in quatuor capita e
Conclufìonr, & Axiomata : Nos vnicam conciono* I
Ine efficimus, veruna trìbas argumentis i^
feopo videi, eius? vnico Ipeccato, f %
i& ulud addirnas, hanc conftitutionem ab eo Ioliani
animo profectam videri, quem deferibit incef-
|tus Auditor apud Srtidam» quo earn ad terminandas
lires amoeis dilationibus proclioem maxime fuifïè
feribit : coins verba iam fupra retuli édl. vn.fup.
de dom. rei almd, vt obiti/ tì»
C. P. mandatum dicere tur exfinSlum '.fèd contra vene»
J »47
rabilu iVtiANi sANCTro flore Procurai arum inffit
offui*, céufarum domini/ vÌHentibm inikòma. Et
fubiicitiSymmacbns : Ergocum & reparattonem fuperfiiie
M'anfana [ domina J & cpH/ientiòVem partii
1 aduerfx/ùpereftitnandis borne Liberim [ procurator]
impetrajfet, pronuneiatùmw, Non perìffb mandatum
Quod ius edam Vïfigothotum iure probatur lib.x.
t.$. t.S. m. f Vnicum fupereft » quid fit
hac l. poft m in iudiciopublieutam. Triboniam s
fu afitatam.Interprcs conttflatambac l. & L
vit. inf. inchoaca lis hac ipfk l. dicitur, vt Se apud
Symmachum. Qna; omnia effcdru ipfo eódem pertinent:
Proprie taxaen pnblicitta in iudicio eau fa eft
denunciata : de quay&o titulofnp. de denunciai. :ïî
j fiondum conteftata : poft denun'eiacionem quippe
litis exordium aufpicari olim dicebatur, /.4. d. t. de
d Jisinitiata,/.vit.inf.vndeviiLi.inf. de
0 : inchoataÂ./. Verùm quia denunciatici»,
nés fublatx iam erant, ideò , agitatati* fùppoiuic
Tribonianus,M«ç^*ft»ia vêtus Inteipres. Quod
| xim bui ut 1er. atti net, v. Manticam , de Tact*
tisflib.y.t.i}. a mm,xï-> ad y*.
E CONSORS C o M M v N E mgótmm iïonforûbm
abfentibus quâ lege agere pofsit.
Ì 1. Tmpp. is, & VA L E N s A A. Salluftio pp. y7
IO M M v N E negotium" &" quibufdatû abfentibus" agi'' popeft, tfpraifènces
R.em ratam dominant habiturunt caucre parati funt : vel, fi quod" ab il'ttir
iudicAtttm foM fatifdati'one firmauerint î»P.'Vi .îd.Decern.Diuo Iouiano
rfe?^"^ & Va rroniano c o s s. [ 3 64.]
INTERPRETAT! o. Communes ckufts abfentibus confoxtibtts a/y confortes agere
pi ,Jlifli qui prafentçf ftierint, causant acception effe Mit qui abfentes funt t fuidquid
fuerit iudieatum. Ant inprafenti fideiujforem dederint, vt omnia qua definita fuerint, imflere
non différant. H
I u o r JE.
L. 1. Cad Jujf.de canforiib. iiufdem litit. Refèrt Aiiiusiegit vcrba,cx hoc ip(o libro 1.Codici* Tbatiofinni, vêtent
IjM Confoltationis Au&ot, eip»y.c.iuih
, -^f'.A'«Ma^/-;itiiTribon.nequeaiaIéi
'hi in A11.R.& Codluft. r.Dat. in Til.
SSJ2 OMMVNE negotium co M SORS prsefens abgj^'Ibi
ti bus aliis agere pocefl ,in folidum fcilicet
& I : ( quod vtrumque à Triboniano
addicum ad clariorern intelleccum) przdita ane
de rato j fi aâor fit ; iudieatum folui, fi cens.
Confus fcilicet de quo /. vn.fkp, de deminio rei ont
pofeit 3 vt pro pacte fua abfentibus alû's agere Se
conueniripoteft : d.i.vtt.ita 8c retro, fî velit, lis
conditionibus âc cautionibus commune negotium
in folidum» abfentium quoque nomine exercere.
Regulariref au'oquîn fine mandato nemoaÛeno
nòmine recïè agit» de cptoadl.prox $. excepeis
perfonis certis, 1.3$.de Procnrator. quibns Gonlors
ex kuel. addendus yeruV^fub eadem videi.
COMMENTARIVS.
•
conditione qnâ cceteri illi, f Porrò poJHhem légitimé
ordinatam id fieri oportere addidit Tribon.
Ordinata lit ; non eft lis conteftata ; veruna rfì
conftituta eft perfona Aécoris ôz Rei 6c ïudïçis,
féque partes premuniamo AJ. ^Pap'mimm , $.1.
& x. quod in l. xa. •».
deprobationib. eft, ordìnabatur t id io /. liberis, %.vlt. •
ir. deliberalicdttfa, eftpraparabatur. Et Feftos reétè
partes ordinato sudicio litem contefiarì. S emencia
igitur hxc eft j Confoitera cauere poft lîtis ordina*
tionem antequam litem conteftetur : /.40. $•}.*> {
de procuratorie. Nos dîcamus t fêcundum ius quod
hoc Codice con ti ne tur, poft denunciati onera.
Tom.I. T i f MANOA'TVM

148 IL CodTheodof: Tir. X11.
J MANDATVM initio litis inqmri oportere, alioqaiti
nullam efi j'ententiam.
i j i. • Imppp' Gratianus, Valentinianus, &THEODOSIVS A A A.
Pancrario" PT. v."
N principio quaeftionîs, per fon a" débet inquîri, &'vtrilm ad agendina
negotium Mandato vtatur accepco. Quibus ricè & folemniter confritu-
CÌS) poteft cfle fententia : Prxcericis autem bis, ncc dici eontrouerfia fo-
IentfcPec potejl cfle iudicipm, ficc.Dac pridie" Non.April.Conftantinoj».
Âncpnio & Syagrio coss. [38*.]
IN TERPRETATIO. Cttm primant ad ladicem càufa ftterit intromîjfa, perfonarum
frmit.is" requit at tir, vt U qui caufam alteri m profequitur, mandatum éiks > cui us chufaê
'àgendam fnfieperat, proferreprocurât,
NO T JB
* Lex Lfcet iâ,.C»à'.luft.itprocurktoribns, nincà Ttiboniano interpolataeft:de cjtfâinterpolation: mox.RefcrtA«ius
Ug.yeûsn vécus Confulcationis Auctor r.j.
" Panerai huic P. V. ConiUiuinopol..infcribtrur hoc ip(b anno 3 81.lex ï.inf.ic habit 11 que vii ofort. intravrb. &L
anno i7$.l.+.ieauro Qàronstrio .nifiibi potiùs reponendum Çom.R.P.&Â.jli.dtftfultkro-viti.
V *^Ita Cod.Iufh& An-.Put. Ac in Til.St Cuiac.PF.P. vbi tamenadmarginernadnotacà vàrians,1\\\.I Confutati©
. habec PP.'male. -
, Procuratori* feilicee-
* Vox hxc ó* omiflà in Ajsiano Regie, de quo meut.
'.' ll.Kol.Aprii. Cod.Iurt. -
" Firmiti* perfonarurn.
C O M M E N| TAR1VS.
ERSONAM procnratoiis Se nnm Mandatum
fis liabeat > initio ftatîrn qnzftionis inquici
ipurcere definir bac l. Théodolites M. vbi duo infeitlcari
euipiam videantu* : putà vt de perforia
procuratoris qu;rratur,num ei procuratori elfe liceat
? tùrri vtrum mandatum acccpcric ? Quod tamen
ipfe non credo : verum totam hanciegernde
mandato vnicc agere exiftimo. Qiiod edam MSS.
nonnulli probare videntur , vbi vocula, ET , ibi
initio licis opponi débet : Efk enim ea dilsmi » et
PERSONA deteendens. ^. In tantumver8/( f^và
(finis eft & ejfeEItu huius rei ) hz,c exceptio preponi
, àtque adeò mandatum exhiberi initio aazftiohis
oportet, vt eo demùm exhibito, iudjcium dici
poffic > fententiaqtie fit :contranonexhibicoe«*i
nec controuerfia dici débet > nec poteft elle indicium.
Finge igitur non propofitam hanc przfcfi-
ptionem initio, canumque iudicatamïvtique nnllt,
& vtrum ad agcndnm g- Sec. abeft , quz alterius erit fententia,fi appareat eum fine mandato egiffêt
quzftionis & rei index fermé elhverùm hoc non Quare ne inane cafTunique iudicium fit Se procev»
nicor etiarrt ., fed , vt àixibtcl. nonnifi de vnicâ fus inanis, initio mandatum exigi iubet Thç«(
re , de mandato inquam exhibendo à proenratore fins M ..non quali non etiam fentehtiâ dicta qpj
agat puto > vocula ET > pro ,id eft, quod Se alias ni ea poffit ( Exceptio enim fatfiprocuratori* quand*
fieri folce, accepta : illifque quz Zcperfona procu­ cttmque oblici poteft, Û iudicium reddit retro «§
ratoris initio dicuntur, eodem relatis : quomodo fed ne litigatores Itiaéxqne in caflum laboraueritiK
'& apud Syrhmachum , loco quem inox laudaturi Ita enim hec lex intelligenda eft , qoam fi xeâè
fumus. Ergo mandatum initio litis exhiberi iubet cepiffèt Triborîianus in entri quem récit modino,
baci. Theodofius M. in principio qmftionu , ait, eam mutare nil adeò neceffe putâffêt : Cœr^ran
id eft, ante litem conteftatam , vel v t Syrnnjàchus multa in hanc fementiam ipfam occumint ili
loquitur > lib.xo. ep.ji'. in ipfo qnzftionis limine. Carthag.d. 1. cap.34.49,68.71.72.
In ipfo limine qri&ftionis ciim procuratto quant C. Fi
fenior Martiana rwtndauerat » inuatiâa dicereiw , de5
îllud fub fihem addere libet» tref przfcriptîi^
fenfio partis aduerfa negami STARE PERSONAM> ries circa mandamm Procnratorium relp^u p1#
CHÌÌU procuratiommftipcrioris gefla ludicij non tenir curatoris ipfius verfari, quàs orrines Syw|
rene : Contra , NON EXACTAM PRI VS MANDATI d. epiftolà }x. expreffit : Prima eft il'la, 3'
RECÌTATÌONEM aiebant. Ex mox. Sed quia pro­ mus Gaffkpfocurationif « id efi , non fatSta vel cette
curatto legebatw ÇPratoris alligata iudicio , boe reuoeatz : Secundà, mandati non exhibiti geftîs non
v RAScR 1 pT 1 o conquietàt. Pnefcriptio fcil'ieet feu allegati : Tertias extinHi mandati per mottera
obieftum caffz procurationis , vt idem Symma- mandantis ì quarh ibi rcpellit Symmachus ,aiiâochus
loquitur j d. epifi. feu Exceptio procnrAtoria ritate fan£tionis Iulianez , id eft , Lifts I. fifh:
t:
J
f MARITAI

De cognitor. & procurât. 14 g
I 5" M A RATV M quoque -procuratone* mandato fines
I fermare oportere. •
li 11 i. % Imppp. TH E OD OS 1 vs, Arcadius, & Honorius AA A.
Vi&orio" Proconfuli Afia?.
ROCVRATOR, liccc maricus fit, id iblum exequi débet, quod procuralo
emifla piaefcripferit. Dat.xv/'Kal.Iul. Theodofîo A. I I I . & Abundantio
v.c. co s s.[3P3-]
p- I NTtRPRETATio." ^fflf vxorit fiut negottuni fuertt frofccutus, quamuts
[imrïmsfft j #$;/ /«//»^ ag*tt nifi quod et % fer mandatant ifia contati/eri e.
I MLÎ NOT£ I
* Z*j>« marititi 4T.Co feraare oportere définie bac l.
Theodo/ius M. Qua; qeidem lex pars eft prolixioS
ris conftitucjonis Theodoïiana; ad Viâorium Proconfulcm
Afîa: emifla* : cuius pars altera quoque
êxtac lcg. e teret, R mandatum fecatus , eas recUlèt : Qnonior
do & coeteroquin imndator omnis Se expenfas ^r
pœnas mandati fui nomine futìèrre tene tur : poenaS
inquam , vt in {pecie Legu 50. inf, de appellation!
qua: & ipfa huic jLegi coarTanda videa tur : nani &
. inf. de renoc. lonationïb. ( qua; Se ipfa in ea t. agirai' de procuratore, cui a parte manda-
de marito agit ) qua: proinde huic coallanda venie tum fuie, ve ance fentenciam aduersùm fe latara
È quibus irà inter fe coniun&is colligo, pertine- appellaree : qua; caufa praiudicialem multam manre
omninù hànc legem * imo conftitutionem incee foluere ceneeur : de quo vide

i 5 o II. CodTheodoC Tit. X11. jj
" In'erfrttutl'hxc fui) Legis Thtoiinjìan*. nomine in (erta Concilio Ninncicr.fi cuoce ij.qaod Concilium habitant
vìdecur anno 6ji.
" §n*m fmu eau/kt ageudi s ita MSS.quidiB. '
COMMENTARÏVS.
§f*j|£ O E M i H AS prò fé tantum agere » non vere
y^S prò aliis agere » vel interuenire polle définie
Tneodofras lA.kac lege.Qux qaidem pars eft proli:siavi
s con lucuti onis Theodoiìanz , de ordine cr
praecjfu ludiciario : vnde de funttres pretelek
leges hoc Coi/ce ; poca lex vn. inf. de Carbom.mo
Editto : lex 51. inf. de appella t>onibw : lex vit. inf'
^* ty er *l' e * H /* '• qua? proinde omnes hnic noftras
eoaffandx veniunt. Nos de hac noftra nunc videamns.
f Agere igitur prò fé mulier poteft b. I. feu in
rem fiiam agere , vt loqnirar lex 4. Cod. eod. tit.
Paulus lib. 1. Sentent* tit. de cognìtonbtu.i. Fammi
tn rem /karn cogmWriam operamfufiipere non probibentttr.
Exempta hxc fint -, velati lì de matrimonio
eius agatut, lì fubie&i partusarguatur , vel adulrerij
,/.'.§. vh. & l. 13. n. de Carbon, editi». Ad
qjazmfpeciem commode referri poteft harc lex arg.
/• vn, inf. de Carboniano Editto , quae inter alias
l'ime , vt dixi » eoniungenda-eft. Contrà, prò aliis
agere mulier nullo pado poteft : /.54. «r. eod. tit.
ne quidemprò filio impubère feu pupillo,/, alienum
18,Co«i. bit tit. deproctrratotìb. quale nec Car-
poniani Edicti beneficiura filio impuberi poftulare
poteft : argumento rurium dì£he legù vn. de Carboniano
Fdiclp. Id quod etiam hifee legis illius
verbis indicatur , Carbonìanum EdtUum SVB PER­
SO NI S lEGiTiMis deferturStc. Deniqùe in eodem
argomento vèl quzftione Carboniani Edióti,
nullo patto fornir, s. AMPLI vs Q^AM SIBI COMPE­
NTI T AGERE pojfùnt : vt bac l. dicitur , non vitrai
prò iure filio impuberi competente : veruni prò
iure & honore fuo , veluti b filins fubieûns , vel
ex adulterio eriiiceptus dicatur, materque rea pòftuletur
: quo cafn & cognitio in Éempus pnbertatis
non differtor , vtpotè matre integra fide Se
maiore conftantiâ caulam defenfura recenti tempore
, Vt déganter ait Vlpfanus l.t. §.vlt. it.de Carbeniano
Editto , via. & Li.}. §.6./.i. §.j./.l 3. eod.
tit.
11. f INTERVENIRE pariter foemina prò aliis
perfonis nullo paeto poteft, vtbacl. dicitur.Exemplurn
poni poteft in causa liberali » arg. L-ult.ìnf.de
liberali caufa , qua: & ipfa huic coaflanda venitùta '
vt nec adfertorem^fe prebere ih et caufa malie!
poflìt: Jmeruenire hic eft cognitoriara operam prac-
Itare. Deniqae mulier, ve nonnifi prò fé agere*
vel poftulare poteft , ita nonni fi in remfua cognitor
proctìratórve fieri : quod & Paulos ftiperiore
loco exprefsè ait. Eo pariter omninò fenfn
Vlpianus » famosa leg. fami»* 1. -m.de regali/ ò*\
rit, définit, f«emina* db omnibm officié citùlìùm
vel public ù remota* effe : tue Indices effe pajfe t
me Afagìftralurn geme , tue poftulare , me
prò aliis 1 MTBRVEMIRB , nec Procuratore*
txifltre. Vbi qui interueuiendi verbura
de Interciflione muliebri oc beneficio $. C.
Velleiani haclenìks accipiunt ( Se in bis quoque
Greci & Cuìacius ) largiter falluntur : non vno
argumento verùm quatuor. 1 • Nam 8c de publicis
vet ciuilibus OFF r ci 1 s ibi agitar, caiafmodi bnk
non eft interceflio fideiafToria. 1. Et Interueniaidi
verbum , medio loco inter poftulare , Se procurato**
exiflere, pofitam.manireftè fatis E cognU
toria interuentione ibi agi : quomodo hic feu boi
Codice poft titnlum de paftulando, titulus hic • feu
eraâatus da Co^nitoribmt & Procuratoribu* pofiroft
eft : pariter vt apud Paulum Ut Sementiti titulas de
Cognitoribm, titolo de ProcurMoribm proximè ê
hzret. Et Me ips& quoque lege de iftpe agendi, m
imerueniendi prò alio fimul agitur. 3. EodémgiW
Ctiam fenfu Imerueniendi vox occurrit l.\ t. j.x.w^
de mìurìùs : 1.1 o. §. vit. m. de in Un vocando ff Denique
hzc huiofee legis & vocis fententia • ugamento,
vt dixi > earum legom qux huic coafiand*
funt, optimè ftabilitur : funt enim leges illc omnei
de ordine & procejfu indiciario, fine prime, fine fé*
cundz inftantix, deque perfonis iadicio interne*
nientibus, veluti de procuracoribns, a&oribu , ad"
fertoribas : qux cam opera fideiafTorii nil comma*
ne habent. f Csteram neqae Interpres buìm /.vini
cius adfecutus eft: cuius tamen Interpretatio laudi
tur in concilio Nannetenfi » canone 8. idqne Cab |]
eie Theodofiana nomine t de quo in Prolegomeni»
Omifl'a poftremùm hœc lex à Triboniano videtnb
eò quod feeminis intetdum causa cognita fto m
r enti bus agere permitticur ! I.fumino*. 41. ir. de prt-
CHratoribm.
^ *MILITANTES, Aduoeati, *vel Procuratore s Cognitorifue
effe ve tant ur. jtf3
• vi.*Impp. Arcadius,& RONORIVSAA. t Androniacho'*'PF.P/'
Poft alia.
S|^| EMO militantium" fiat fufeeptor, defenfórve caufaram, ncc ad coenitionem
USSK alieni iurgij fufFragacor accédât, &c. Dac. pridic Noi , Olybrio
& Probino e oss. [39 y.]
INTERP RE TAT I o. Militantes non perpàttunUtr /egibus Ittts fufcip ere aliénas,»"
Procuratore* fieri poffunt.
N O T A
* -£*/•* » militom 7'CW Je preterir*torìbiu, vciba queedam hlnt mutuata videnrut. Iungenda portò buie lex vii.
inf.de commenti/ ; Imo 5c lei 7anf.de ExccutPribus.
" -Andronico in TH.& Cui.ic.vbi tamen ad maig.reflc adnstatum Andromacho. Et ita habept Aniani MSS. Reg. Pv.
jlndroma

JnJnmsthô h
&li>iu infirm,
que icponcre W
De cognitor. 1 procurator. j I ;
t.inf./it eamm'anj.
l«m.A/.v/,.rf#fWBWW-;Prid(c IdIu,^
®Il r H ANTE3 ; Aduo " ti * l^te>
*HBb !* f Honon

i s I II. CodTheodof Tit. XII ^j
NOTA ï
V Abcft bée lex à Coi. Imfl .IuogenAi vero ci Icx TM». non vero ad h vredes
Rei : Caterìtm in rei quoque [ per fona] idem licere
non dtibntm ' ejl : qnamttis abunde Legum veterum
fobfcrwttione munita fit. E e dubicandi rat ione lubmocà
deeidendi racionem addic ibuWiw fiiperiiactta
dominio canfì, laborii oc ça fio protendami. Nempe,et(i
poli licem comeftatam Procurator vel Cognicbr
domìnus licis vel caufz affìciatur , de quo ad 1.1.
fupr. ictamen ,in\a\\\itti ciic Ittborem protendi in hzredes»
facis feilieee eft fnperftitem amici labore
rebus amici confuluilfe , quàm ve eò hzredes quo­
vbi nftione tantum iuris procurator . cogi. «|
poft licem conteftatam dominus efficitur : & hoc»
quia renerà, ecfi procurator vel cognicor ab alio
datus fît, de re ipfras agacur : tonare dìo non tranfire
cceptam licem ad hzredes procuratori! I hoc
tratture. Et hoc elle poto quod dtck.^w* | JLeges]
fi in rem quòque fitam Cognìtorvtl Procur-iter^niifmrit
ordinatiti yfimUt modo nikil ì reqwrert p4timttur.
Quare erronea eft h!c Interpretis vetcrii Ut»
terprecacio.
f Supeieft "mine ve de Cognitòrè lilc fenicij
agamus : cuius difertè hoc Codice hac cancttra leal[
prxcer Rubricarli mentio ne : dequé eodem acci» |
pienda eft lex fuper.6. Hunc vero wi
paricer ve procuracorem vocat h*c lex. Incapi»
aifercè ad nane i.enm ica deferibie : Pràcêhmf eft
CHÌ per mandàtum caujk permittitur. [ id eft I manditue
i ] Cofvtitor ejl y cui fitte A tnandato c

•
De AóHonib.ad potentes tranflatis. i y 3
rfrgnitatis concemptum ita vocari paterentur. meminit, Se quidero ìllius aduerfus enm> exceptio-
Q vero tuuiurotùa vocis > eum coritvnptu connis; Non licet ttbi agore mecum : cognitor enim fieri
junâa effet, Se non diuerla plané » longóque diffi­ non pot nifiì, Judicatìo efi, att pot ut rit. Oenique, oc
da inieraallo, eodem uepe nomine , tao camen (en- Quintilianus déclamât.} $6. cognitorls memir.it,
fu cenfeantur. Propter (olemnem quippeaâuin, eùmque à procuratore feparat. Et ex histamen
procuidubio, aliquem, qui in cognicoribas, co­ nullus eft t qui > praeter vnum iftud, qudd videlicet
rani i udice confticuendis inreraeniebat , cognito- cognitor prefends lit, aliquid nos doceat > cor inj
rum quoque menti© à Triboniano labiata fuit. Ab quam , cognitor diclus fuerit > quodque vlterius
Jiis vero cognfroribus, cognitor/a opera dicitura Pau­ diferiminis inter Cognitorem, Se Procuratorem
lo d lìb.i. ut.t. §.2. de quibas hsecfpeciatirnj Pau- fuerit ? certe Superiore l. ita deferi bicur » ad cognitìo-
Ilus ilio tir. Cog ni tores non ponrille fieri infâmes* nem alieni iurgi] Jhffragator accedere. Vndè apparet»
\d, tit.i. §.i. feci in rem fuam fieri pocuiile, didhim eum à cegnitione alieni iurgi/. Ergo cognitor
d. §.1. Ncque omiotere poflùrri, grauiter peccare, dii litis prò prarfente procurator, à caufae , fi»
qui in Nouella Valentin.i ). di tributi» fi fiai, interi liti* aliena cognìtione, qui ipfe accédât fuffragator:
Theodo/ìanas , hzc verba, quoniam decreti antiqui- fuffragator , fcilicet > id eft » 0oii$òr. Qua; formula^'
tm Cogmtorié » cejfat officium, de hoc cognitore ac-1 quoque extat in L militera 7. Ced. de :nrtttoribui%
cipiunt i Cognitor enim qui ibi DEc&£TVS and- ibi vel quafi /ùjfragatorem accedere » quse bine muquitus
celfaile dicitur, eft Proconful Africa;, vt tuata vidempr. Erràt vero Donellusi8. com.w-.
loci ille aperte oftendit. Et harc fpeciatim de co- : qui per fuffragatoretn t ibi mtelligit, eum qui itìej
gnitoribus Paulos. In commune vero idemdePro- I xriminalibus caulis ad excufationes abfendas intetcuratori
bus, & Cog nitori bus , fequentia habet: uenit. De fuftragatoram genere alia vid. inf. tit. fi
In rem fuam cognitorem , procuratoremue fieri y defitffmgtcognofcendi : verbum hic prb-
polle, qui prò òmnibus poftulac. /L lib.y.t.z. §•} i. pi'iûrn t haud aliter itcçaeconfeiendi in X11. Tabi
ex d ie acce pti ludici j duplo' fritti tu priflarti, ftipula- apud audtorem Libconiu» '/2. 8c
tione > comprehendi quoque procurâmes cogni- Gellium //&. 17. capvi. Rem vìi pacane > orato : i\?|
toriimque perfonas, i rem que fponfores, lib.y. *»•*>.'. ita pacunt in cornino, aut-in foro ante meiriditm CAV-
§.i.defiipuMonìbw j. Ta m procura torem, ira s A M con/cito , cumperorant ambo PRÉSENTES ; er­
Cognitorem, C\ Inftrnmenta litis aduerfario prodigo vt confi/re > Se cognofiere, atqûe inde cognitor Iuderinr,
huroiliores in metallum damnati, honeftiodexdicebator, qui prafentibus partibus cognofeeres,
adempra dimidiâ parte bonorum in perpetuum bat : ica & conlcire » cognoteere, & cognitor
relegali , Ub.y t.xj. ad leg. Cornei, tefiam. §.10. fuffragator dicitur. qui caufam prò preferite défen­
vnde defumptaeft /.18. $.7. v.depmnù. Quintiliadit , de cogn'icam facic ; Gioita: Cyrilli evfyyrtinto
nus quoque Ub.).inftitut.oraior. cap.6. iris
tvyyyiw^tt ouùotJk confilo. Philoxeni ; Confcift
DE ACTIONIBVS AD
I POTENTES TRANSLATIF D
I T 1 T V L V S X I I I . I
Ii.CoD. IVST. XIV. Me liceat poterti ioribus patrocinìum
litigantibw prtftare, vel attionem in fé transferre. Ed aucem
JV lie Titulw contra Aftort'J , feu Credicorcs 5 proximm vero
conerà Reos,
HONORII Conslitutio aduerfus Créditons, fuas in potentes
fl aiïiones transférantes. m
j^j*Impp.Ho N OR i vs, &Thcodofius"AA.IoanniPF.p/'
fl Poft alia. I
I ouiu/cadque modi cautiones" ad potetum" fucrint delatas" perfonas, debiti
creditores ia&ura* mulcentur : Aperta enim credentium videturefle
voraciras",qui alios auionum fuarum redimane" exacìores : &c. Dar. v.
IdJuLRauennac, DD. NN.Honorio xi 11."& Theod.x.AA. co s s. [ 4*2.]
*• "INTERPRETATI o. J£/« cautiones èsêgenâas potentibm dederint^omne
icbìtumferàm. QuiMvfo pot efteffe rcpetitio, pot etto*'' tid exigendum non débet à creditoritm
imitm.
Tom. /. koT^E

154 II* Cod. Theodor Tic. X11L IH
NO T /£%
* I.i' Ctd He li cent fetêutteribut. Qttaenam legetìmìc iungeodx fiât > mot dica.cn.
" Perpento io d.t.i.CodJuft. infcripn Arcati** , favorius, cautionum, feu aótior>um
fuarum exaaores .potentes aliquos redime*
bant i potentes, id eft , api honoriGus > & dignitàtibns
pollebant, prœcellèbant. quomodo etiavn
Interpres he reelè accepit Poteftàtis nomen. Interprètes
Codici» Iuftinianei 5 ^«r/worsationeofEcij
interpretanrar : adde, edam fine officio. Ncque
enim quod poft GloHam Cuiacius quoque putauit>
in fpecie hi (lorica bmim leg. potentes accipiendi omnes
, qui opibus > & gracia pollent, quìque in aliqno
faftigio dinitiamm , vel popuiaris œftirQâtionis
flint. Poltrita feilieet, b. /.funt , fuuardtfltt
huius cemporis ftylo:quanquam & in illis quoque
btim t. faucYioiure obeinet, qui terrorem aduesr- I
; jg |
& de procurâtoribmt i ,Ì|)Ks tum induâtlS ptm I TI |
credit ora l AC T vii A rèkUentur '. vt & illa, uliet AI\
nnmjùarunt redimimi exalloret. Qux fané cred/a»i-jim
voracicas feti mftKcra magna erar. qtii «ùfett^
cet potentes vel adoerfarios » vel fané procuaures
adueifariis fuis obiicerent. Blegahter «p
cium in l.j. 7-. de aftenatione iuduij mutati^
PotentioribuspAra nos effe ntnpojft. Pindàfus qooo.ar.
%&h*7td S"' %fK eèòoumvnr ifuh^r xp«n7«r-Mi^^t Heiiodos
» uff** P °t W t3*AM «fife «fawOF* «u'sm\e^on.
Itaque res ea variis fiibinde PrinâpunÉ
conftitutionibus reprcll'a, putà Diui Claudi) jpr|4
iuàm,raox Diocletiani&Maximiani,l.i.Ç.ri?0k \
fiat potentior. idque eadem posni proposti, iaâa*
rx videlicetlitisfic debiti.» Quodius etiara probi*
tum Ôotliorom iure» v. Vrfigocbicaram ltb.x.uu
/.9. &Theo'dorici Ediâum cap. 1 n. * Perpeiaài
vero Greci 7. Synopf. ^anKttun ÌÌL&. nane kg.
ita acçeperunt - quali ad eumpertincat, qui eam
rnocoum dac, vel' alio modo çontrahk >. fop & |
«rio rfbmine .recofac vel caAtiénem accipere » 1
nomen, vel inftrnmencom > fed fub nomine, potentis
alicuius caotionem fiue inftrumentom conferii
cùrat : Quod ab hoc titolo Se lege alieniflrmum eli
yt fententia eius à nabis iam expreflì arguir,
f Neqoe minus erronea eft Interprecom quoti
dam poft Bartolom çommunis fententia > qui fianc
leg.$.6c interdi£tionem ad reps quoque pettinò
putant » quod, vt poft GloflamCuiaciiisreflièfi
obf.$ 1. rerotaoit, ita przter Creditefmm 8c cantiottit»
bac ieg. rnencionem , & titmti huius-coxa proximw
mox collationem , vel Rubrica htóm ifruU aperte
argoit > de attiombm ad potentes tran/latti. qnam 6
Tribonianvs non mutaflet > de veri bmim h fe>*
tentiS nemo dobitaflet t vndeapparet > quìm v **r
lis huius cod ici s iufpeâio & coin Iuftinianco flô#"
[_cioJfit£J-: ad verum Legum intelleâtim. |
DE

De his qui potentnom.in lite prétend, 15 y
DE HIS QVI POTENTIORVM
1 NOMINA IN LITE PR^TENDVNT* I
I aut Titulos" prardiis adfigunc. m
I T I T V L V S X I V .
11. C o D. IV s t. X V. Vbi Tirulus ira inuerfo more concepcus i De
his qui potentiorum nomine Titulos pradiù ajfigmt,

i S 6 li. CodLTheodoC Tit XIV.
N O T A.
* L.vntca Cii.lmfi.hte t'unit : lungenda veto huic legi lex i.hf.de difcufftribm : /.(à. inf. db tnrfufullici, toni
& Itx 19.d* curfn i, ai lex s'd* leemtienefuudermm.
" De bâr Mtffml» PP. loti* (Ko Honocio v. Prtftp.
* De hacdifiratiinît vocemox.
.Çlarïffima,iâeîlSenatori* .-v Gloff.rArfV. |*-« -
" Tuulos ilForum nomine rebus arngendo I vt rectc'Grceî, tel tamaro fpargendo rem ad potenti* petionara pertincre:
vt iidcm.
Conniuerint > C.Iuft.quo nil opus erat
Affigerintar, C.Iuft.quo itcrùm nil opus e
De Flambi, (enplumbmtmrnm poena ai l x.inf.tit.di queflionib.
" Titulus, bîc eft caufa, feu genus liris : fîcuc p in causa tribatorum ; Tanins eft caufa » (ra genus ttibuti.v.G;
" Pulfatie eft conuentio : fie & Cup.lite putfatMt.\.doSf.Tb.
ContrttdiSierif libelli : de hit moi.
• Jnferenaiim: teetc : Çoi,\aR.ingerendum.
# Vel • vox h sec abc II à Cod.Iuft auam omitti non oponuit : vil I ideft quintumuis, quamlibet.
' Probabile negocium cft iuflum , ccrtùmque : v.Glo/T.Thco'c pies, beni miriti negotlutn. M *M h^me.
. «>w ci «1 çiÇxff&Ti TBV* Jii(£qoMyïctf. Grxci.
' Prodigi ramz.- fie & l.vltjnf.di rapiu : vel matrim.fanm fi quii dicmtam Dot virginem PILOP I OVS ST I Mjrîç' |
., tunbiirit.
Redtmptcrtt calumniarum. Ëadem (òrma caufarum continuatore* le redemptoresin l.f.i.x.*.dt efftProcmtf. Io finit»
li cafn redempcor Ijtis, I.t.$,vle.x.mand*ti ; redcmptores iitium afii t l.xt.Cod mandati. *tythm%tt «î r»-j«
(piàrritts. Grxci vid- GloJf.Theod.
' X V. C.Iufl. paijrèr vt l. f9.i7tfr.de eut fu f uhi.
" Stilirent curo vno /.in MS S.
** Aureliano, hoc addendum : quod edam Cod.Iuft.babét d.l.vn.Çod-hoctil.
Erronea Interpiecatit»•• de quo potrei.
COMMENTARIVS.
[ij5©'Duerfus prauum REORVM morcm ( fimi-
ËJgjXplgm illi t qui in Ablorìbm fuperiore titillo
d&rnnafcatnr ) eft hic titulus, feu hxc le* vhica;
i?e«rwn^inqnam, ita enim nie titulus à fuperibre
diftlt, Vt initie ftatim xftum Interpretum componamus
hic turnoltuantiam ; vc exprefla iegis verba
oftendïint : ibi , bit kqnibtisin ius vocanmr opponete:
item ibi ; fJuiJquU igitnr litepulfàtut, cut» ipfè & rei
fitpojfejfor ttr îuru, &t'itûlum inlata folemniter fuljh- \
tiofiu cintëpcnt 3conirttdiEloriûlibella , aut titilli*, alterine
nornen credidcrìi infcrendum , eUupojfeJponûiaut
caafi > (juanifub hac fraude atit retinere une euitàre
f«tf#/iaw. nEcce'apertis veirbis ponituû s /» ìw vacata*
, lue palpitas, reipcjfeffor, pulpitionem excepiffe
i po!fejfionem retinere hâc fraude , 8c caajam euitare
: Tandem contrmdiRoriù libella hanc feaudem
admitti : Contradittorij libelli fontiçuiibus rens contradicebâc
> refpondebat libello acSborìs , quem is
poft denuntiationem fimul dabac • L-jMìde ìnoff.te-
Jiam. Qni & alias refluitati} : de qnibos infra Ub.11.
Quare manifettarius erroc eft Interprecis ad biùte
Ug. aliorumque nonntillorum Codicis ïuftinianei,
cam de A£tore quòque eam accepic Quid quòd
ipfom fratfdis genus id demonilrat > quod vtique
Rei admicceVe folebant » iniufiarum defferattone cxn-
/krum' quâ,limili formoli alioquin Symmachus
Kb. 10. ep.45. Difficile eft , vt beau caufa fit, emim
alito in itti alterine DES PER AT 10 NE transfertw.
Grséci ita recîè Veitunt HnJkfiiiat ixvnfyvTts TO' ri-
»^r. Diffidemiam negoti) idem Symmacnus vocac
Ub.2tep.vlt.inf.
f De ipsà nutre fraude illâ > quz in fraudem leguro
nebac, $c in aduerfariorum ietrerem • qaarn
in fem iam nonnulla ad tit.Çuper. nempe terrer aduet'fario
obiieicur , potenti ore oppofito. Quod
eti«n indicai Ariits Menanderinl.+.$.B.v.de rem-
Ut. ibi i vtfub obtentu militia ptetiefitremfè aduerfarte
faceret : vbi vox pretio/torem per quamctinque
interprétât i onera (late non poteft. Ncque audienci
* ^fpecìofìerem , sntgratioporem rcponunt, ego
rcfcribam/wr///Joy*iB , zpertttfìet, idell rnóleftio-
tem f vel pericutofierem. D"e hoc coicm terrore He- |
raldus int.i.Cod.neliteatpottntierib. verba illa, hoc
prepofitê meut , accipit \ 8c ideo , poft propofìtte
mei* » ibi repoait. Male id enim vide ibi Imp.
•
Claudium Imp. propofìto iaâurx ca mera»
hxc potentiorum patrocinia inhibere voluiife.
Idem tamen redlè ad aeja dolo op-|
ponebant, rìominàque in litem prstcndebancldque|duplici
ràtione. Primo quidem contradiaorìis
libellis rem petitam ad Pdtentem aliquem pertinere
adferebant, quod Grxci ïâiçyû^w vocabulo I
primebant 5 Secundo» prsdiis ipfis, feu lundis poflelTionibns
xdibûfque lìtui os potentiorum nominibus
affigebant. De quo more inllgnis quoque raj
ftat Anguftini locus in enarrahone Pfidmi ai.tonerfus
Donatiftas. Dimdis » inquit » vtAtmem, Pot*
s ES s ION ES tuas quarts : & quare babent NOMBM
Chrijli ?Quidad DEFENSIONBM POSSESSI ONIS
Wi,Ti T v tos Cbristipefnifti ? Tienne bec facim m
DOMO firn 3 ne domttm ipfius inuédat aliquù pettw>\
[ fortepitens » id eft» petitor fen aûot ] peni» w
TITVtOS POTiNTIS , TITVLOS MEMO ACIS [idcft
mend ace s \ipfe vtdt effe PO$S ESSOR t fremette DO*
livsfuade TiTVLO Ati E*NO MVNiRi : vttnmTt»\
tidm (eW nu f tient > CONTER R i T vs ^«w POT EN T» A
nomini s abflineatfe ab imtaffene. Nempè Tttuli xdl'*
bus, & prxdiis affigebancur » legitimorum Domlnorum
, poil clforum nomi ni bus adnotatis : poto*
biifque nominatira »• afttxos teftatur les il* **/• de j
bonis proferiptorum. De Titolis fpeciatim nfcalibos»
velis Régis (îgnifque , qux nos Penonem vocamos»
dicetur l,i .inf.de incorporât.1.11.to. '**/£^f bénit pre*
firipKl.i,.inf.dt AqiùduUu , & NoueSàWleminiani,
inter Theodojianas 2*. quotum meminit ctiaìn Zo*
fimns ^non vno loco » ÔC Chryfoftomus i»i}uv*-\
ii. Nos de priuatis potentiorum Titulis agimos»
quorum » morifque adeò ,' qui bac I. damnator»
multa menno apud Auguftinuro» enavraiJn Pfal.n^
«iam bis vcibis : ridetefr.ttres, quando di PM
tetti

De his qui potënt.nom.inlite prétend.
uns inuentrit T i T vi û % fîtes » nonni iure remjìbi vendic*t,&dicit>
nm pontret TITVLUS meot ni/ira
,#* effet, T i Tvt o s mtospofuit, mea ra e fi : vbi NOut#
menminnenie^»eumeft.V.tVta.Chiyl.fir^6^. j
diorum ajfixi T l TVLI preioanùturut* No- |
mina Wfàfôpèfunflomm metti* mdicant, teflantut infi. j
«.Augult-.rarfurn in cócione de geftiscom Eme- |
rito tomo 7. ad hòs Titqlos allude. /« domo il/0,
h iti te difcardia habkabat » & m limine Titidct
pdcu figebat i agnofcoTtmlos ,fidqustohabii*nieh%
Et inox : Piane laboraio ,adiuuame Domino , elicere
bifcordiam mate fnjftdentem , & introducete Pacem
h legittmum pojfejferem. £x his interim fai- j
tcm locisid apparet, ius fuifle morémque priuato
ci Tuo rondo, de Tao nomine imponete, quo
ceftaretur fé Dominum eins pradij effe. Prohibentur
enim tantum priuaci vel Regios titnlos, vel
alienos Potentioram fuis alienîiue fundis imponere.
' Quare 6t iamolim Scnec. ep.96. Qmdejuid
idefi, cui Dominm mfcriberk I «pud te efl I tuum efi.
Neque id vnquam veritom prinatis, vt ne Tua praedia
fuîs titulis i Non ab Honorio/.i.
Cod. vt » , Sec. Nam vel Potendorum
priUatorum Tirolos apponere. Qnod Se
jpfum vetuit nianus 'Nouell. 30. c.S. quomodo
edam lulianus AntecelTor recìc explicat confi.za.
Bc NoueU* 17. Se Inlianns c6nfl.tr. quo Se Theodorici
Edictum perdnet, /.45» Qpare error eft Viri
Do , qnj Honoriurn d.l.x. id vetuiflè vultj
ne vili prioato licerec Titnlos edam fuos is
fois apponere. Et hxc quidem dièta fine de Titulis,
Se libellis priuatornm, qui adfîgi foBti is
à prinatis » ac proinde de Titulis Se Tabulis prinatoram
, à quibus dioerfic font tabula; » de quibns
l.n.w. quôdvi, *ut cl*m: qnodCL. Salmauns
recTtc oftendità^j7. Diuerlxitem tabula;, qdibus
adfixis> vel adpenfis, proferibebanturxdes alienx»
Item diuerli tirali bonoimm nexorum > de
quibns interim vide Havpocradonem in voce op©-,
quo edam perdnet locus Seneca; lib.if.de beneficiù»
c*p. vit. de qnibus multa SalfRauus de modo v/ûror. j
c*p,ij. vt & de Titulis ad adfertorem m
dicetnr l.i.inf. de libtrali confi.
None de hwm leg, Sententiâ. Igiror , fraudem
nane Honorius hàc poenâ pleclic » tum aduerfhs |
reum feu pollefforem.id facientem, nempc râ
litis » (èn caufa*, edamiì is probabilem forte a--
É5 7
^>m tueajiìj'r^ # fft J .^ in i^ifeffione fila infte
fil fie : cnm aduerfus Potentcm, nomen fiium
in id commodantem , qoi feflicet fpontè i(
nomen luum litibus àlienis interi paiifiiseft , cùm ci
neque proprietas, neque .ïèjîào rei in iudicinm,
vel contrqueriìara dcdudta: > compereret, qnem
publiée fetttentì* noi* adficì iubet tvtrf. àtne : ( id eft, j
tfWvidr,, vt Gr*ci,) (exwottrì ( infamia feiliectj
veluti ( quod additar fine l. )fam*fust prodignm, ca-
IttmnÌA redemptorem tpjóha/ìt*' evnopuiiaj
Grsci. Imo & reum id facientem praner iacluram
litis, plumbatiscìcdi vult : de quo pcenx genere
in/, ad Li. de jQtuflionib. Illud tantum lue
monenanm, Grzcos, Bafilica inquam , Se fcho-
1| ad ea>quod extulit V.CL.Labbauis ami cu s »d*-j
[iter vetus, male plumbata » leu plumbea vincula,
quibus Reusconllringcbatur in h. feg. incerpretari,
cùm de plnmbatarum icìibus id accibiendum effe
vel vox AFFÉCTI dalie oftendat 5 Nempc,,vt*d
finem buine /^.defeendamus, quemadmodum idem I
Imp. Honorius Aclomm aâiones Matteiao decurrere
voluit, acTrionibns ad Potcntcs transferri prohibitis
, L vn.fup. tit. frox. ita Se Rcorum quoqne
defenlìones j feu exceptiones hac l. qua; prolixioris
Honorianz comlitudonis pars eft 1 vnde fuperfùht '
pneterea, feu defumpt* exilant lex 1. inf. dg di/ctif.
fetibxlex

158 I l.Cod. Thcodof Tit X V.
Jf& DE DOLO MALO;|
T t T V L V S XX.
11. C o D. 1 v s T. X XI. " V. 6c / $ jnf.de infim.hu qmpi 7yr.
^ D^TEMPORE^MODO Impetrando exercenda,
fimend&que aâionis de dote. *\
In Ï. "¥ Imp.ConftantinusA.adSymmachumv.c."
P T i M v M" duximas » non ex eo die,quo fe quifque admiffutn dolum
didjicifle memorauerir,, ncque intra anni vtile s, fed poiius ex eo
die , quo 1 ad ferit ur cqmmi (Tus dolus, intra continuum tempos anni»
reis" quib.us elTe decertandi" ius inuenitur, huiuimodi a&ioncm cauw
cognita deferri" : Ita vt ,.fi fojrte is contra quem res agitur, ïongios TIIO
genere difceiTerit, nec denuntiandi" neceffitate petitor oncrctor»nec
eius qui aberit prspfentia poftuletur : Nec tamen affiftere fi velit qui(-
ni , J.fubnpJmMv U quoi

De integri
reftitutione. 159 I
dolo nulo impetrar»
Em
poterà* intra annum vuiem: fancite optirrum duxlt Confiantinus M. vbi inte­
Secundo » annus is exinde computabatur * ex quo rim cafus hic addendus ed iis/in quibus denuncia-
| dolum admiflum didicecac : Tertio, ve ex I eionis neceflitas or» qnos in paratidon da
I ìe(. colligitur, denuncimi hanc aâLonem omni- denunciatìonibm congeflìmus • vt cV ìis quibus actio
modo neceue erat> edam abfenti aduet fârio. Tan- abfenre parte impetrali poceft : alioquin certe qQì
% acVioni alrad 6c longius terapus pra> prìcfens eft.fi velie iudido aflìftere>potéft cnm'accio.
j Jtitumra fiiifle videçof. Verùm nate quatuor hac 3 vttff nectamen.Pofosecaò ,'finiti hanc
Conftantini M. conftitntionf immntantar^ finien- acìionem de ì lo iubet Conllantinus M. à die imdaroni
licinm Audio : qood initia indîcatnm volait» petrata? mis intra biennium * prsciià omni vl-
his veubis : Optimum dttximui » ì. aiquiilìmum. teriore protrahendx vTcerins huiufee litis fpe , fine
Primum igitur Conftananus hanc de dolo accio- • j intra id tempus ea ccepta fuerit, fiue non : id qood
rtempeti feu impetravi vale i non intra anntun Vti- Oc hâc parte optimum duxit : Exemplo quoque coelem|
veiùm intra continuant. Sane idem { cerarum li tinnì, vt hìc dici tur : qui bus & fua ra­
fìancinas in alia quoque fpecie petenda» reftitutio- j pi tempora piarftituta fifne , egrtiquè vitae fines
BIS vtilem annum fuftnlit > 4.1. inf* tit. pnx. de inte-\ J pugnati] vt docet vel lex i S.C.^.n.de dolo : lese jz*
nreftiim. Eo videi, qood incerta fit feu lubrica,

16o II. Cod.TheodoCTit.X VI.
f .MiNORiBVS ,admrfùsfraudulentasTutorumaliénât iones,
duplici remedio cautum ejfe.
i. $ Imp.CONSTANTI NVS"A.adPopulum. I
N integrum refticutionc Minoribas" aduerfus commenticias vcnditioncs^
& aduerfus Tutorum" s, Sancfcionum t pra: lidio eau eu m c ffc non
dubium eft: Ac" fi quid force idem" defuo in fraudem tutelae alienafle docerencur*
fraudacorio interdillo profpectum efle minoribus declaratur."
Dat.ld.Mart.Sirmio,ipfo A.vi i.& Con (tantino Cxf.iv.c os s. [316.]
INTERPRÉTÂT I o. In mnnis mìnoribtu conflit ut U tnultum legibus confimi effe prò fiej
^ Hum. Et tdeo aduerfus "Tutorum fraudes , velvenditiones, qttms minoribus mlimuibm comme,
^P ex t or fer ht, mit quicquidfub tuteU nomine imufie egerint, nouer int legis beneficio i
dum.
N O T A
* l-vlt.Csd.fi aJuorfiu i)e»

I De integri reflitucioné. 16 j
de/io quid in fraudem tutelâe, id eft aétionis tute- harc quidptn Legis iftins feu % fenceiiud
Ix | Minori competitur* , alienauerit, fraudatorio eft,

i 62 li.CoÀTheodoCTi*XVI.
" Ex qoo/ Implorandum rcftitucionis aoxilium.
" An, qui Romz fubfam? Non. Qui Rome font : An igitur Prxiotibus, v./.l (• 'inf, th fràttritnt t Dica meo.
» Lex j.C.de lemtar mintegr.rejt. hinc defumpta e(L ;_.
" fermijf» , Ç.luft.^. referai o.ix etiam in MSS. oonnullis poftea vidi»
" Harc voot, -b/.abeft à ClttH»
* Rfftitutienum Clult.
traram vëôîam xratis geflcrunc, auxilium in integrarli rcfljnuionis denegecur- I_____
' In integrum reftitucionis, C.Iuft.Sc ìn&a rurfurn.
' Caufas, C.Iufl.
' Hxc voi tubistaerti Triboniano proptetctetiones (ublatas,de quitus fuotit.inf-lib.4.tit.t.
' Ac terminando, hoc additato in C.lofi, '
' Reliqua abfunt eadem raciònc, qua & priticjg bniut Ugit.
ObrettSndùshic infigtfìs loco*,quo Loem. Rtgimu cV P">umeÌA|Jì(Ungauntnt,eu'ì tefpondet gemino» liic Script^
ris inatti CbriAiani,de Menfurk. Mtiorej, inquit, Oibcm in parici ipartes in PILOTINCIAS : ptoaincias in xx-,
e i oNfis :Rcgiones in (.OCA : loca ili rcrritoria ; terriroria in agtoj diuiferunr. De locis dicam «1/. Il» imf, de ï/âtj^frib.L4Jnf.de
Frincìfibui Aiuu.fr l.ii.infdefaenit. De regionibus & Pr.ouin.ciis di&u^ad^, 10. inf. dà CM
, M; x
vm.AnReg. \.t „ .
G O M ME.» TA RI Vin.
fJTF^ EMPVS petends in integrimi teftitotlbni Se connexx forent ( atqne adeò vi%ic I
^jy^ GÙm -à minoribus thnvab iis qui veniam xta­ coniti tuèrent : de qoibas videnda lex 9. inf. Sén>
tis confecuci ^W > deniqoe de ab Hxredibus co­ Honé & tribut, lex nK '& 14. inf. de èidvlg. I
rani ; hàc Con flautini M. eonfikntione aliter OC la- lex 13. inf, de aceufit. le* 9. inf. de extrànriìn. $m
xins , quàm an tea pia: fi ni tur. I. MINOUIBVS ner. lex }..inf. tjuìb.•eqnorum tfìu. /«3. inf. Ai^RM •
fèllìcet XXV. armis tenipus petendx reftitutioriis,, ìftfù foec. I. vn. inf. Jtper obìtftl. Videnda &.' lex ».
poft completimi XXV> annam Prxtoris editto CJufl.vbi Sennìtra : Et Syrnmachri! lilui. Èpifi.i*^
©lira Vitilis aniyis prxf litatus etat » de quo accipio Et /i*.i. Epift.-n.JSx Corina J^utoiìj é» C#win
& legem 1. fìtp. de dilaùonib. qur ante triennium rernm ptiuAtarum. m Nonel'.a, VaWtiniani inteif^
lata ed. Vfirjim hoc Çonftatwini M. /^conti­ Tbeedapann» 44. /.l. Vt cV ©aitis cV Tbec jf
nuum tempos petendx reltitucioni prxfinitur > fu- eorpere de fynhìbm. Et duxValentinianideniqn;
blato in hac quoque fpecie tempotis vtilis compu­ Sen. conftitutiones , qnas Baronins ex Bibliotlutfi
tati one , ,quk & lubrica , 6c dimcilis eft > quemad- Vaticana était-, | Subprbicacix igitur regima*
modum idem in actione de dolo moueiidà annum 8f cencefimnm mjliarinm prò eodem ®
vtilem fuftnlit , '• «»• inf. de dolo malo t Primum quod enicilfe mini videor, pcimle dilla
hoc. Alterum eft quod pto locorum differentia de fubttrbìcariù Regionibtu , c^p.4. & «. •£» Vlndi-
varia quoque reftkutioni pçtendx tempora Con-, ejx .prima' cap.4r. Subarbicarix proinde^Regtoan
ftantinus bac l. prxfinit- Nam fi Romx reftitntio ab Italia Cpecialitec fie diAâ fepatabantns |
]etatur, ve & fi intra cerne fi miun vxbjs Romx mi-. fiat ex l.vn. inf. Jiper obrepu & l.y.fnf. de E
f ìarinm, quinqûennhim" (ratait > vbi tamen hxc tnun.ér l.ij^vf.de annona & tributu. Et ex |
taxatio additar y fit amen nb iis • Indicìbili ani Rom* imperì» \ quomodo ba0. ceiftc^mum miliativm àt
fiuto ìfuertL indicundnm. Si in Italia, quadrìenniuin: Italiaf^Ippella^bnedUèrtls Verbis diftingnitlir. 9tà
iti exteris prouinciis » triennium, id eft , intra, 5c apu.d Dionem lìb^i. 7/^/wquippeappellatio
XX V 111. annum : quod etiatn ab Interprete hic. pec hxc tempora compleâebatur cceteras oranet
rede adnotatom «d 1. 'Putdifent. o. $.5. f QDÌ vltta centefirnnm.vfbis Romx IcalixPfonincitt
patte coiti plurima notanda veniunt : videlicet qua­ fiux ftiljgec^erant in Italia geaetaliter accedi
tuor bis appellationibus , pntà » vrbù Roma t Cut» dicccefes ; vna R*bnffi Se centeumi milia^ i ®
tefimique militirij j&lti&i&eaièràrHiHÌjHe frouincÌM-^E Italix fpecialitet acceptx, cuiusjMaaropojMc
rum appellati o ni bus, totunv Imperiane Romanam MedióHanam jvtìlmis Romamettopoils eràw|
comprehendi : atqne adeò & Italiam à exteris SutArbicariis Ecclefìis locifqae 1 qnarnm É
Promnciis.& cencenmam vrbìs Imiliariara ab Ita-. apnd Rufinnm & vetcrem Intcrprecem VattcaoH
lia diftìn&um faine : denique Roma; centefinrani. canone Nicxno V I.^usaicendi locus eW • Hw
afe' vrbé niiliarium connexnih failTe. Erat enim de aliis iam multi fcr^sere. Et hxc de i
ïtaîc ptopcia vrbis Roma? dtœcefis » acque'adeò & (ima ab "VPBB miliario, & Italix ^ecfafitt
eorum ladicum qui R.omz étant ( vtlr^f i?x\ocfaï- ceB. ».
tut ) ac nominatila Prsfeâi Vjibis-. j*yj®iftacar VIù
pianus in Li. §.4; ir. de officio Prtf. frbk Et Caffio-.
• f Seqnìtar illud , Italiam | exteris proainci»
dorus ^. variar, in formula prtfcElur

De integri reflitutione, i g §j
rium *fi tamen ab iit Indicibles qui 'è
fy ^ uo na P cras qi > vel trienniam à die maioris xta"-
fef'pto* Mifieli.f. tis : Si Muior maiori fuccedat » tantum rurfus tem- 1
fétu. vit. coHigebat » hinc patere , nullnm cùm pus habet I quantum maion reliquum fucrat a
foil& ifl inburbicariis regionibus Magjftratûm die maioris l'eu légitimas xtatis.: Denique.fi Maioic
picter municipales» id eft, nullu Corxeâorem, minoriibecedat > à die aditx vel cretx hereditatis
aut Confularem, aut Prxfidcm qui de omnibus folidum qùinquenniura,qoadriennrum , vel trien.
S 5c iudicium rcddcret ,icd fuburbica~ nium, pro locoenm, rcgionum atquc Proniriciariarum
rcgionum Iud ces Romx faille. Quod [- .tum diuerfitate habet : fie tamen vt bac parte non
ne cit. Nam iraò bis verbis indicatur » if ipfius, fucceflbris, fed ans > quod defunctus ha-
tionum caufas intra centellinimi, nonnullas à Rebuic, domicili j ratio habearur : Nïm fi in Italia
ttori bus per centefimum conftitutis indicatasi alias fortaffis domicilium habuerit minor defunctusj
vero v.g.fi de Senatore > vel Equité Rom. agere- fucceffor autem cius qui mai or eft, i domij
tur, à l'rxreâo Vrbis & Prxrecio Vigilum 1 &c. J cilium habeat, ad petendsm reftitutionem non
vt argumentum prxbet lex vn. inf.de bit auiveniam 1 apenniuni 1 fed quadrienninm tantnnfcompe-
atatis. Quinimo & hîec taxatio ad alios quoque I tee : Deruncti îs domicilium fèquimr maior
Indices pertinet qui Romx erant : quique ab Irrt-^ fier» in petênda reftitutjone ejt perfona defuncii.
pesatore conili tuebantur , de qO b. ïf Vcrùm hxc locorum difièrenfia Iuftihiâno poftea
lib.i o.ep, jo.vbi ea , officia Intramurana, vocat. difplicuit, qui vbiq^e quadriennium continuum
li. VENI AM WÇTATIS qui impetrauit . de introduxit > numerandomi ex die a quo olim vtilis
quo 77/. prex in/, tempora reftitutionis ci compu- annus currebat >/. vit. i>. de temporib. Sz huius fi:œ
tantur à die intimata:! iudicio venix.
cdniiitutionis membri t//»l%vlt. C. de repud, here-
III. Svcc|ssoaiexperfonaeinfcuifuccefdit. Ncque i n hoc tantum refti tutionum traûatu
fit I beneficium reftitutionis quoque corapetit. nu dirTêrenciam lulhilit Iuitinianus, fed ctiatn
Sed quxnam ei tempora ad impetrandam reftitu- ih cafu legit vn. §. Et àitm Lex Mia* p dt rei vxor.
tionem competere pomnt, bàc /. definitur. Igitur aftione : legit vn. de vfncapione t»da '• legit
fi Minor minori fucceflerit, idem tempus ei, quod vn. de ndific. pr/aatù. If gis vit. in quibui ÙJìspignHt
defiinctb Competit, quadrienniuin videlicet , vel velhypotheca tacite comrahitttr. H
H MvLiERVMfij'MiNÒRVM adxqtèatiò ìnnegotw I
B reflttutiontì in integrum. I
ni. * Impp.HoNoR i vs, &ThcodofiusAA.IuIiano il/'
3 Proconflili Africx. .
|T Mulieribus" & Mindribus in hiis qua: vel pnecerm'iferint, vel ignoraue-
Irinc ,irinbmeris auftoricatibus" (Te confulcum. Dac. Prid. I)|en.
Mar.rlaueona:, Conftantio v. e cos.[ 414]
I.^.IN T E K P RE T A T I o. Minoribus mulieribm ^ fie ut & virUsffàa in caujìs
veto fnulteYtbus pro frani li tate fexus in tnn4tùt fcbjt^ 3 (£ti(tf
er iptorantUmfrxtermifer'mt^fiem lex ipfà loqmtur, iabet effe confultum} lei eft » vt fi fidevfforespro
qiàbufeunque aâeeffertnt^pro ipftfideiuffione nbn teneantur obnoxU. Et fi in dì$-
Hioribm caufòi** vel kg?* nefeientt•s} mandati chartulam pro negatiti fubfcriffe'rint, vt
rum cui mandsmerinì negotium exequttntur, ejr èlle in coarta non Jolam frocurmorem , /ed
domini/mfi fi fefifferit, deceptii per hanc frandem mulieribus fubuenitur. ù
\ntt t[uos firma Atate public} tjtfolennìbus fcripturis gefferint, in fka firmi tate perpftw/ì
M N O T yE. I
• lu 8.C fi fotte :fi foe-:
*~^^ rìnc ,bacl.& l. vit. inf. vnde vi : qux huic
cft coniungenda» abHonorioImp. A.D414. Se
cjnidem per A fricam definitur. Scilicet de priore
m htfUx, quando videlicet ìnolieres ic minores
Tom. /.
pari lare cenfeantur Se derendantnr: De pofterioiìs
vero , quaudo non, d. lex vit.
î Vt Minores igitur fi quid prxtermiferint vel
ignorauerint, in integrum reftituuntur : Si prtuermijèrint
» inquam j velati fi prxtermiflb primo proprióque
Indice ad altioris Iudicis ilico notionem
X 1 prò