volumnis xxxviii. pars prior. - Archive ouverte UNIGE

397 1539 OOTOB. 398
natio aliqua in utramvis partem facta esset. Id a
me impetrari non difficulter passus sum: ne quid
asperius dicerem, quod maiores etiainnum turbas
excitaret. Et hoc ipse expetere vidcbatur, quo
liberior esset adversum nos dicendi locus. Inceperant,
quantum intelligere potui 8 ) a doctrina. Sciscitati
enim sunt, numquid in ea quam praedicamus fide
desideraret. Ille de certis capitibus contulit, quae
ordine recensentur in actis quae postea perscripta
sunt et nostra subscriptione comprobata. Inde ad
eius defectionem descenderunt, quae erat epitasis
actionis. Conatus est modis omnibus excusare. lactabat
enim iustissimam causam se initio contra nos
suscepisse: non enim protinus ad accusationem prorupisse,
sed amice postulasse ut subscriberemus
tribus symbolis: nos vero non tan tum detrectasse,
sed vexasse multis cachinnis symbola ilia, quae
perpétua bonorum consensione autoritatem firmam
in ecclesia semper habuerant. Exceperunt nostri,
non tarnen fuisse illi causam cur ad papistas deficeret.
Deinde severissime castigatum hortati sunt
ad resipiscentiam. Quum vocatus essem respondi
ad eius obieeta. Et primum quidem totam rem, ut
erat, ab initio exposui. De symbolis nos purgaro,
paulo fuit difficilius. 3 ) Erat enim illud odiosum,
nos ea répudiasse, quae quum totius ecclesiae suffragiis
sint reeepta extra controversiam esse debent.
Quanquam id quoque diluere promptum erat, nos
non respuisse, multo minus improbasse, sed ideo
tantum detrectasse subscriptionem ne ille, quod
captaverat, de ministerio nostro triumpharet. Manebat
tarnen semper aliquid invidiae. Praesertim vero
id favorem illi conciliabat, quod paulo antequam nos
vexasset reeeptus fuerat in ministerium Claudius,*)
quem constabat ab omnibus ecclesiis fuisse toties
iure damnatum. Ergo, tametsi malitiose fecisse
ipsum ostendebam, efficere non potui ne praetextum
aliquem habuisse 5 ) viderelur nos impetendi. De
battalogiis satisfacere meum fuit. Ego vero nullo
negotio comprobavi 6 ) esse illic battalogiam. Confessus
tarnen sum, me non fuisse dietnrum nisi eius
improbitate coactus fuissem. Sed volumen conscribere
opus esset, si referre omnia vellem. Summam enim
2) Hinc élicere possis colloquium ipsum non ita systematice
ut in Actis perscriptum est, sed magis desultorie processisse;
Actis enim ipse Calvinus nomen subscripsit, citra
dubium amtea perlectis.
3) Primum seripserat: De Bymbolis diluere studui quod
erat maxime odiosum. Nos illa respuisse negavi. Quae in
archetypo deleta non leguntur in apographis, negue apud
Anglum.
4) Glandineus, nunc in agro Vadensi minister (N. 145
not. 16).
5) I could not take away from him every pretext for
attacking ns.
6) by no means have I admitted that there was here
any useless battology etc. quod ess diametro sententiae autoris
répugnât.
totius nostrae contentionis retexui, 7 ) ac ita ordine
digessi, ut facile appareret malum a nobis non prodiisse.
Nunquam melius sensi quantopere nos gravassent
suis delationibus amici nostri Bernenses 8 )
quos nosti. Nemo erat nostrorum qui de innocentia
nostra dubitaret. Vexabant me tarnen de symbolis,
quod subscribcre noluissemus, quum id sine periculo
esset, ac nos magna suspicione eximere posset.
Consilium ergo nostrum uno ore improbabant.
Haec absente Cardio. Rogavit deinde Bucerus ut
ea omnia notarem in quibus deliquisset. Id nolui.
Habebat enim semper aliquid quo vel elaberetur
vel extenuaret delictum. Quando igitur nihil profuturum
me videbam ea ratione, praetexui me nolle
instruere contra eum accusationem : satis mihi esse,
si se peccasse profiteretur ex animo. Verum quia
exitum mihi fore difficilem providebam, nihil magis
urgebam quam ut sine me transigèrent. Nihil me
velle impedire, modo ne assentiri cogérer. Hoc
quia existimabant esse impedimentum, non concesserunt.
Confecti ergo sunt articuli in quibus nonnulla
ipse deprecatus est, 9 ) quae eius rogatu fuerunt
expuncta. Tum ad me missi fuerunt multa nocte.
Quum legissem, uno loco sic fui consternatus, ut
non meminerim toto hoc anno maiori in moerore
fuisse. Postridie mane vocavi ad me Sturmium.
Dolorem illi meum exposui. Retulit ille ad Bucerum.
Condixerunt mihi horam in aedibus Matthiae, 10 )
qua exponerem quid me gravaret. Illic graviter
peccavi quod non potui modum tenero. Ita enim
totam mentem meam occupaverat bilis ut omni ex
parte acerbitatem effundercm. Et erat sane aliqua
indignationis causa si adhibiïa fuisset moderatio.
Expostulabam quod Cardio iam abituriente defungendi
causam ' ') illos articulos mihi obtulissent, quod pronunciarent
bonos sibi videri me inaudito, quod
sententia iam lata subscriptionem a me peterent,
quam si recusarem illos adversarios essem habiturus.
Res tarnen ipsa praecipue me commovebat, quod
illic dicebat Cardlus se commendare Domino offensiones
quibus impulsus ad defectionem fuerat, ideoque
commendare quod ex parte ad alios pertincrent.
Clausula orationis meae fuit: mihi decretum esse
potius perire quam illud obsignare. Illic tantus utrinque
fervor fuit, ut non fuerim futurus asperior in
Garolum ipsum, si adfuisset. Tandem proripui me
ex coenaculo. Soquutus est Bucerus, qui postquam
me suis sermonibus mitigavit, retraxit ad alios.
Dixi me velle amplius considerare antequam plane
responderem. Ubi domum rcdii, correptus sum
mirabili paroxysmo, nee aliud solatii occurrebat
7) Apographa omnia, et post ea Anglus add. iis.
8) Conzenus et Meierus.
9) he had proposed himself.
10) Zellii.
11) sic in arclietypo. Caeteri: causa.