volumnis xxxviii. pars prior. - Archive ouverte UNIGE

375 EPISTOLAE 187 376
multis mendia scatet. Saepius singula vocabnla a festinante
soriba omissa videbis, imo nonnnllas phrases omnino corrnptas
et desperatas. Posterius quum evidenter ex priore derivatum
sit, nullius ad crisin textus usus est.)
Cum Dno Oarolo, quo constaret si sit verus
inter nos in doctrina Christi et administrànda eius
ecclesia consensus, contulimus sententias de contro-
Tersiis religionis quae sunt et agitantur inter nostras
et illas ecclesias quae papao romani iugum adhuc
ferunt, hacque collatione in subiectam sententiam
conveniinus.
Primum confessionem principum nostrorum
Caesari Augustae oblatam agnoscit orthodoxam,
deinde aiebat se teneri magna reverentia eeclesiae:
tum veteris tum eius quoque quae hodie per orbem
dispersa est, atque ideo non recedere a communibus
eeclesiae placitis. Proinde sibi suam in subiectis
dogmatis moderationem non debere ab orthodoxis
reiici.
Et primum de libero seu servo arbitrio censebat
sic loquendum. In ecclesiis ne dicerentur
cuncta fidei necessaria, sublata rerum contingentia :
Deum enim cuncta agere libère, nos quoque, sive
bonum sive malum agimus, utrumque agere voluntate
propria et ideo libère. Respondimus, nostros
nee divinis nee humanis actionibus libertatem adimere.
Deum enim non posse ab externo agente
impelli et régi, hominesque, quidquid agunt, agere
motos'a se ipsis etiam suoque proprio arbitrio et
sua sponte, non coacte.
"Verum Deus \_quuni] non possit facere vel
agere quod non bonum sit, nee queat bonum esse,
Deum vel agere quum agit, vel quod agit, dicere nos
Deum agere necessario. Non enim mutatur Deus,
et aeternus ut est, ita aeternus quoque et ab omni
contingentia remotus rationibusque agit facitque quae
etiam in se mutabilia, et si proximas causas spectes
in utramque partem contingentia sunt.
In his si, quod est, Deo plenissima voluntas
nulloque prorsus externo agente impulsa, ita ei quoque
summa libertas est. Nécessitas enim ista, hoc est
aliter habendi vel agendi impossibilitas, est ex illis
qualitatibus profecta quas in unaquaque re melius
est esse quam non esse. Nam nihil est quam ab
omni in malum inclinatione absolutissima libertas.
Ita respondimus, nos hominem quoque fateri ea
esse libertate conditum a Deo, ut nihil possit agere
non libère, non suo arbitrio atque voluntate. Nam
ad quae homo non suum accommodât iudicium et
animi sui ultroneam propensionem, ea nec agit nec
manus. Siout enim exemplar unum habuit ab illis subscriptum,
ita alteram manu sua consignatum apud eos reliquit, quod
hodie quoque servant. (Calv. Opp. VIL p. 297. Cf. eiusdem
Ep. proxime sequentem, ex qua efficimus colloquium istud in
primam Octobris hebdomadem incidisse. Buchat, V. 133.
Kirchhofer IL 16. sq. Perrot, Vie de Farel MS. p. 68.
facit ipse, sed aguntur ea fiuntque in eo per alium,
nec in crimen nec in laudem imputari possunt.
Nam agere hominem facereque aliquid, aliud nihil
est quam agere aut facere id quod sibi ipse bonum
esse iudicat, sicque agendum faciendumve statuit
ut vult.
Interim manet homo nihilominus totua in voluntate
et arbitrio Dei, si quidem Deus agere eum
dignatur ad bonum, ostendit animo eius quae recta
vereque bona sunt, eamque aspirât voluntatem ut
non possit non et sua ipsius voluntate in ea inclinari
ferrique. Si vero tradere constituit in sensum
reprobum, permittit Satanae iugere 2 ) animo eius
spem bonorum quae re vera mala et noxia sunt,
ita ut in illa omnino sua ipsius sponte ruat, seseque
ipse perdat. Quare eum eulpam huius omnem sibi
ipsi, nullamque eius partem ascribere Deo tandem
oportebit. Nam non minus suo ipsius iudicio sponte
et voluntate agit quae mala sunt, quam quae bona,
idque répugnante semper conscientia- vel ignoscente, s )
neque unquam potest nisi affeetatam aut certe voluntaria
ignavia dissimulatam vel neglectam ignorantiam
obtendere.
Cum his nec illa dissentanea sunt: nihil posse
hominem boni ex se, quemadmodum non cognoscere,
nec eligere aut velle, et operari Deum in nobis
velle et operari. Vere enim non potest animalis
homo pereipere ea quae Dei sunt, eoque nec expetere
: at quum Deus nobis sese ea luce *)
quam solis filiis suis immittit, amplectimur ipsum
et placita eius necessario, efficiente ipso in nobis et
cognoscere solide, atque cupere eum et eius iussa
plene. In his autem vera est libertas, quod abest
coactio et adest ultro propendens voluntas. Sic
quum se Deus pro sua [vice] revelat, pleniore illa
solisque electis concessa revelatione, ne quid 4 ) homo
sese ad ipsum salutaremque eius doctrinam attollere,
et necessario fertur in ea quae pro innata naturae
suae et caecitate et cupiditate, atque prava Satanae
huiusque ministrorum suggestione bona sibi esse
falso opinatur, abhorretque ab iis quae, usus eisdem
perniciosis consultoribus, noxia sibi esse falso existimat.
In eo tarnen quod nihil coactus et semper
praeter bonam conscientiam [agif], (tantum enim
verbi Deus omnibus hominibus revelat), dioendus
est et libère ipse se perdere perireque, non Dei sed
sua culpa.
Non potest quidem ratio cognoscere haec inter
se consentanea esse: hominem sine spiritu Christi
non posse non ipsum se perdere, et id tarnen [est] 6 )
ipsi non Deo vitio dandum esse, tametsi homo, nisi
$) lege: ingerere.
3) vox dubia.
4) revelat (?) aut aliquid simile omissum.
5) lege: nequit.
6) deleatur.