volumnis xxxviii. pars prior. - Archive ouverte UNIGE
volumnis xxxviii. pars prior. - Archive ouverte UNIGE volumnis xxxviii. pars prior. - Archive ouverte UNIGE
227 EPISTOLAE 131—133 228 ram. Deinde non successit infelicissime, et -quos putabamus deploratissimos, eos invenimus obsequentissimos consiliis melioribus. Quid multis? Dominus videre dat, quid sit agere pastorem, et quantum praecipiti iudicio vehementiaque inconsulta abiiciendi ita pontificis nocuerimus. Nam fraenum ,prorsus excussit multitudo, quae assueta est et educata propemodum ad licentiam: quasi autoritatem pontificiorum frangendo, vim verbi, sacramentorum et totius ministerii evacuaremus. Nam clamant: Teneo satis evangelii, ipse scio legere: quorsuni mihi tua opera? praedica volentibus audire, déferas eisdem optionem amplectendi quod velint: itistum erga me iudicium Domini, quo erudior, ad verbi Dei virtutem penitius inspiciendam, ad omnem ordinem Dei intelligendum. Ergo quia res difficilis reparatio disciplinae, et nostris ecclesiis insolens, invisa carni et sanguini, aut non animadversa, aut neglecta synergis, neque extra Lutheri ecclesiam una uspiam sit recte instituta, miraremur, quod vos duo semel tantam urbem reformare non potueritis? Sic in negotii difficultatem reiicere causam praestiterit, et ita solent fere vel mediocriter periti rerum ecclesiasticarum, Sunt tarn crassa vitia in multis, ut iure boni offendantur: sed quum eos Deus vocatione atque officio dignatur, quid faciemus nos homunciönes? Scimus quanti detrimenti ac damni sit vel simultatulam superesse in ecclesia: et experimur Satanam nihil aeque admoliri, quam ut ea late pertentet sanctissimos, quo pertrahantur in contentionem, vel specie promovendi evangelii. Docùit me id Christus meus experiundo munus pastorium. Neque dubito, quin sis expertus ampliora meis periculis. Yöcatus es ad Neocomum 8 ) ecclesiam primam tui ministerii. Sequaris Dominum, utut secus tibi sic debilitato gravissimis fluctibus videatur. Propone animo, eum populum unice commissum. Iuva alios sine offensione (quantum vales) bonorum: exemplo ecclesiae ac ministerii tui provocentur alii, ambobus defixus in Deum praesentem, qui ex praescripto suae vocationis ad aedificationem quemque vult agere, et videbis, mi frater, tantum successum, quantum sperare nullus potuisset. Dura patientia nobis opus est in hac dissolutione qua versamur: et animi vinciendi agglutinandique Christo rationibus caritatem redolentibus, quae temperamentum est ardentis animi, quum nos admonet iudicii sincerioris, ut quemque aestimemus ex eius affectu corrigendum. Yale* 4 ) 3) Kirchhofer, Farél II. 4. Buchat, V. 86 id men.se lulio factum esse tradunt. 4) Epistolam sub fmem Iulii scriptum esse coittigimus ex eo quod Fareïlum non per integrum bimestre Basûeae commoratum fuisse constat quum Neocomum vocaretur, postquam initio lunii eo devenerat; et guod earn Galvmus quarta Augusti FareMo iam profecto transmisit. Vide proximam. 132. CALVINUS PARELLO. Prima quaque occasione scrïbit. Amici proficiscentis festinationem apud Grynaeum excusavit. Genevae res in peius ruunt. Ipse sibi non novos labores sed quietem et oblivionem cupit. Argenfvratenses ipsum invitum arcessère student. EiÀam Basûeae sollicitationes. Capitonis epistolam mittit. (Ex autographo Bibl. Genev. Cod. 106, fol. 16 cuius exemplaria recentius descripta habes ibid. Cod. Ill, fol. 8. Archiv. Bern. Bpp. T. VII. p. 248 et Simler vol. 45. Anglioe legitur ap. B. 0. T. I. p. 49.) Gr. Farello ministro Neoconiensis ecclesiae fideli fratri carissimo. ') Gratia Domini tecum. Is qui equum reduxerat 2 ) pollicitus fuorat se triduo post rediturum. Hunc quum elapsis quinque diebus exspectare desiissem coepi de reperiendo nuncio esse sollicitus. Non enim dubitabam quin, simul ac visum tibi foret aequo longius silentium, incuriae ac ignaviae imputares. Sed dum in ea sum cogitatione hie nuncius statim adfuit, qui biduo antequam demigraret indicavit mihi suum abitum. 3 ) Ad literas tuas. Quoniam accuratam rusticitatis tuae deprecationem apud Grynaeum mihi imperabas obsequutus sum sedulo. 4 ) Ubi ad prandium ventum est narravi Grynaeo me ex uteris tuis perspexisse moram solitae tuae festinationi ex pluvia iniectam, quod 6 ) lentius equitando recordatus esset te esse rusticum. Post et literas tuas legi et ex meo addidi quod ad seriam excusationem facere videbatur. Apud eum tantum abest ut purgatio neoessaria fuerit, ut intempestivam 6 ) tuam anxietatem lepide fuerit excepturns nisi negotia, quibus nunc totus submergitur, obstitissent. Quo tandem evasuri sint nostri successores ') ex primordiis coniecturam facio. Omnem pacis speciem 8 ) quia iam sua intempérie abruporunt, hoc sibi optimum putabunt superesse ut probris laceratos publice privatimque invidiosis- 138. 1) Faréllus adscripsit: 4. Aug. 1538. 2) Neocomensis ediquis qui equum Basüeam redumt quo vectus F. Neocomum profectus fuerat. Vides hunc iam pridie Cal. Aug. aut a. d. III. Basüeam vernisse. S) your departure. (B. G.) 4) FareUus citius insedutato Grynaeo Basüeam rél/iquisse videtur. Bonnet contra pro ßrynaeo ipsum mteüigit Ualvinum, nempe Argentorati commorantem quo tempore F, Neocomum proficiscébatur. Verum quo pacto hoc rustici? 5) whereupon (B. G.) plane inverso rerum ordme. > 6) infections. (B. C.) 7) Cf. N. 121 not. 19. 20 et maxime Kampschulte I. 334 seqq. 8) S. emendwndum put ai: spem, sed fattitur.
229 1538 AUGUST. / 230 simos nos reddant. Nos vero, si intclligimus non nisi volente Domino eos maledicere, quorsum haec Domini voluntas spectet non dubitamus. Humiliemur ergo nisi Deo in humiliationein. nostram tendenti velimus obluctari. Interim diem illius 9 ) exspectemus. Cito enim marcescet. corona superbiae temulentorum Ephraim. 10 ) De me optarim quidem vos non ita laborare. ") A tuo discessu intentiore animo cogitare coepi ecquid statim evocari expediret. Dici non potest quam me discruciet hic timor, ne, qui e suo ingenio nos metientur quia male sibi sunt conscii, nos ex composite ad ulciscendas iniurias scdem invasisse idoneam arbitrati, ad nova certamina se componant neque conquiescant donee aliquid novarum turbarum ad nos convellendos excitarint. Si abfuero, non adeo facile, irrepet suspicio. Nemo enim eousque malignus erit qui nos aliquid altius moliri reputet in tanta ista agendi simplicitate. Quod si hue nondum accedis, differamus tarnen donee aut desperatus fuerit conventus 12 ) ad quern semper adspirare insistunt Argentinenses, aut si impetratus merit exitu suo nos docuerit quid factu sit opus. Hoc inprimis te per nomen Domini obtestor, ne quid de me statuatis nisi paulo ante monito. Videbis ex Uteris Buceri quid iam sentiat. Et alia 13 ) quaedam ad Grynaeum scripsit quibus legendis nondum data occasio. Suspicor tarnen fortius etiamnum contendere ut me istuc referam. Quod facturus non sum nisi maior nécessitas me commoverit. Quantum olfacere potui, is quem nosti l4 ) per suas affinitates istic ambitiosissime viam ad munus concionandi sternere sibi conatus est. Excidunt enim interdum verba quae plus coniecturae praebent quam significationis praeferunt. Quia propediem me hinc abiturum sperabat, hortabatur ad suscipiendum quod sibi mox relinquerem. Nesciebat quid tecum actum foret. Et ego strenue dissimulabam. Annon inquit, in tanta multitudine pudet te silere? An nullum hie tibi vacuum templum foret? Respondi esse auditoria quoque domi nostrae, quae non male convenirent. Ille nihil volebat nisi publicum. Apud nos semel pransus voluit in contubernium Grynaei mea opera recipi. Nihil proderat excusatio quin pergeret importunais, donee Grynaei verbis improbitatem compescui. ,ft domino satisfeci. Reliqua tua mandata exhàusi. Salutat te quam amicisshne Grynaeus, ae veniam suis negotiis dari precatur quod in praesentia .non seribat. Oporinus quoque, Stagneus, Talearis, ) Equi 9) diem illius habet autograph/wm. Ood. Ill deum illis: et sic qui eum sequuntur. B. C. : let us wait upon God. 10) lesai. 28, 1. 11) Novum aliquid munus eo tempore minime ambibat, v. Kampschulte, p. 320 et Coraldi Ep. hoe ipso mense scriptarn. (N. 138.; 12) de quo ipse nuper ad TiUetum d. 10. lulii. 13) Neutra exstat. 14) Haec obsewrws dicta nos fugiunt. 15) Bern, et 8.: compescuit quod evidenter falsum sic teddit Anglus: until Grynee restrained bis forwardness by checking bim aloud. ,6 ) nam reliqui duo hinc moverunt. Dominus te conservet, ac conatus tuos prosperet spiritus sui virtute. n ) Non invidebis mihi lectionem epistolae Capitonis quam ad te resignatam mitto. ,8 ) Literas Buceri utrasque, si videbitur remittes aut diligenter asservabis, si quis 19 ) posthac erit usus. Saluta non ex tua comitate sed ex animo meo fratres omnes nostros, praecipue quos designari intelligis. Si tibi vis scribi fac ut nuncios abs te habeamus. Basileae, 4. Augusti 1538. Oalvinus tuus. Legi i0 ) postea Buceri literas, ubi diligenter cavendum monet ne simul coniungamur, quia futurum 8uspicatur 2 ') ut mutuo alter alterum impellat quo uterque inclinât plus satis. Quin etiam optat ut eo concedam ne crebris rumoribus ingenium hoc irritabile contnrbetur. 133. PAREL AUX GENEVOIS. Il leur fait part du retour de Calvin de son voyage de Strasbourg, et de sa propre nomination à Neuchâtel, où il a été demandé par tout le monde. Conseils et voeux adressés aux Genevois. (Arcbiyes de Genève. Pièces historiques N. 1206. Oopie contemporaine.) La grace paix et miséricorde de Dieu nostre bon père par le seul saulveur et rédempteur Iesus son seul filz nostre Seigneur en la vertu du sainct esprit habitant en vous soit sur vous tous. Treschers frères. le croy que par nostre bon frère Guerin ') 16) Du Taüly vir nobüi loco natus, qui propter evangelism Gallia relicta Genevam petierat, et ad quern exstat Calvmi epistola d. 28. Iul. 1540. 17) Cod. Ill Bern, et S.: conservet ac tueatur. Reliqua quum sic commod/am sensum non praébeant, S. coniicit scribendum: tuos prosperet spiritus sua virtute. Anglus: may your soul prosper in the strength of his own spirit. 18) Proxime praecedentem immmt. 19) Iidem: si quidem (angl. as). 20) Read, imperatimo modo! (B. C.) 21) since it may be suspected (iidem). 133. 1) Et y aroit un bonnetier nommé maistre Iehan Guerin scavant es escriptures sainctes de bonne vie et conversation qui enseignoit et preseboit par les maisons secrètement (Froment). Ayant distribué la cène d'après le rite réformé il fut obligé de quitter Genève. Plus tard ü devint prédicateur à Neuchâtel. (Spon, hist, de Genève I. 221.J 15*
- Page 276 and 277: 127 EPISTOL 79. SINAPIUS OALYINO. G
- Page 278 and 279: 131 EPISTOLAE 82—85 132 publiée,
- Page 280 and 281: 135 EPISTOLAE 86—87 136 86. GRYNA
- Page 282 and 283: 139 BPISTOLAE 87 140 bari sumus, ni
- Page 284 and 285: 143 EPISTOLAE 87—90 144 ingerere,
- Page 286 and 287: 147 EPISTOLAE 90 146 {Bibliothèque
- Page 288 and 289: 151 partie les troubles que nous av
- Page 290 and 291: 155 EPISTOI 94. FARELLUS PELLIOANO.
- Page 292 and 293: 159 EPISTOLAE 97—98 160 iis, quib
- Page 294 and 295: 163 EPISTOLAE 99 164 99. DU TILLET
- Page 296 and 297: 167 EPISTOLAB 1)9 168 pins grand pa
- Page 298 and 299: 171 EPISTOLAE 99 172 cognoissoient
- Page 300 and 301: 175 EPISTOLAE 99—100 176 idolatri
- Page 302 and 303: 179 EPISTOLAE 100—104 180 A noble
- Page 304 and 305: 183 EPISTOLÄE 104-108 1184 duount,
- Page 306 and 307: 187 EPISTOLi Nobles magnifficques s
- Page 308 and 309: 191 EPISTOLAE 111—113 18$ ne po8t
- Page 310 and 311: 195 EPISTOLAE 113—117 196 rai. *)
- Page 312 and 313: 199 EPISTOLAB 117—120 200 thun k
- Page 314 and 315: 203 EPISTOLAE 121 204 121. FARELLÜ
- Page 316 and 317: 207 EPISTOLAl E 121—123 208 quibu
- Page 318 and 319: 211 EPISTOLAI 3 123—124 212 A mes
- Page 320 and 321: 215 EPISTOLAB 125—126 216 125. BU
- Page 322 and 323: 219 EPISTOLAE 126—128 220 servet
- Page 324 and 325: 223 EPISTOLAE 128—131 224 convict
- Page 328 and 329: 231 EPISTOLAE 133—135 232 aves e
- Page 330 and 331: 235 BPISTOLAE 135—137 236 notus e
- Page 332 and 333: 239 EPISTOLAE 137—139 240 mota re
- Page 334 and 335: 243 EPISTOLAE 139—140 244 *e qui
- Page 336 and 337: 247 EPISTOL. täte, nequitia, eiusm
- Page 338 and 339: 251 EPISTOLAE 139—140 252 (Archiv
- Page 340 and 341: 255 EPI8T0LAE 143-144 256 en vie ce
- Page 342 and 343: 259 Isaac ex prima uxore habet sobo
- Page 344 and 345: 263 BPISTOLAE 145—146 264 xieno s
- Page 346 and 347: 267 EPISTOLAB 145-147 268 primis il
- Page 348 and 349: 271 BPISTOLAB 147—148 272 trainct
- Page 350 and 351: 275 EPI8T0LAE 148-149 276 eorum man
- Page 352 and 353: 279 EPISTOLAE 149—150 280 ceret.
- Page 354 and 355: 283 EPISTC de mentir: ail a plu a n
- Page 356 and 357: 287 EPISTOK parfait ce de quoy vous
- Page 358 and 359: 291 ÈPISTOLÀE 153 292 aussi faut
- Page 360 and 361: 295 EPISTOLAE 153 296 tradition de
- Page 362 and 363: 299 EPISTOLAE 153 300 is cy dessus
- Page 364 and 365: 303 EPISTOLJ Suo Calvino quam caris
- Page 366 and 367: MDXXXIX. 156. CALVINUS PIGNAEO. Cat
- Page 368 and 369: 311 EPISTOLJ a Sodoma, neque in hor
- Page 370 and 371: 315 EPISTOLAE 158—159 316 muneri
- Page 372 and 373: 319 EPISTOLAE 159—162 320 sit, si
- Page 374 and 375: 323 EPISTOLAE 162 324 se nihildum p
229 1538 AUGUST.<br />
/<br />
230<br />
simos nos reddant. Nos vero, si intclligimus non<br />
nisi volente Domino eos maledicere, quorsum haec<br />
Domini voluntas spectet non dubitamus. Humiliemur<br />
ergo nisi Deo in humiliationein. nostram tendenti<br />
velimus obluctari. Interim diem illius 9 ) exspectemus.<br />
Cito enim marcescet. corona superbiae<br />
temulentorum Ephraim. 10 ) De me optarim quidem<br />
vos non ita laborare. ") A tuo discessu intentiore<br />
animo cogitare coepi ecquid statim evocari expediret.<br />
Dici non potest quam me discruciet hic timor,<br />
ne, qui e suo ingenio nos metientur quia male sibi<br />
sunt conscii, nos ex composite ad ulciscendas iniurias<br />
scdem invasisse idoneam arbitrati, ad nova certamina<br />
se componant neque conquiescant donee aliquid<br />
novarum turbarum ad nos convellendos excitarint.<br />
Si abfuero, non adeo facile, irrepet suspicio.<br />
Nemo enim eousque malignus erit qui nos aliquid<br />
altius moliri reputet in tanta ista agendi simplicitate.<br />
Quod si hue nondum accedis, differamus tarnen<br />
donee aut desperatus fuerit conventus 12 ) ad<br />
quern semper adspirare insistunt Argentinenses, aut<br />
si impetratus merit exitu suo nos docuerit quid<br />
factu sit opus. Hoc inprimis te per nomen Domini<br />
obtestor, ne quid de me statuatis nisi paulo ante<br />
monito. Videbis ex Uteris Buceri quid iam sentiat.<br />
Et alia 13 ) quaedam ad Grynaeum scripsit quibus<br />
legendis nondum data occasio. Suspicor tarnen fortius<br />
etiamnum contendere ut me istuc referam.<br />
Quod facturus non sum nisi maior nécessitas me<br />
commoverit. Quantum olfacere potui, is quem<br />
nosti l4 ) per suas affinitates istic ambitiosissime viam<br />
ad munus concionandi sternere sibi conatus est.<br />
Excidunt enim interdum verba quae plus coniecturae<br />
praebent quam significationis praeferunt. Quia<br />
propediem me hinc abiturum sperabat, hortabatur<br />
ad suscipiendum quod sibi mox relinquerem. Nesciebat<br />
quid tecum actum foret. Et ego strenue dissimulabam.<br />
Annon inquit, in tanta multitudine pudet<br />
te silere? An nullum hie tibi vacuum templum<br />
foret? Respondi esse auditoria quoque domi nostrae,<br />
quae non male convenirent. Ille nihil volebat<br />
nisi publicum. Apud nos semel pransus voluit<br />
in contubernium Grynaei mea opera recipi. Nihil<br />
proderat excusatio quin pergeret importunais, donee<br />
Grynaei verbis improbitatem compescui. ,ft domino satisfeci. Reliqua tua mandata exhàusi.<br />
Salutat te quam amicisshne Grynaeus, ae veniam<br />
suis negotiis dari precatur quod in praesentia .non<br />
seribat. Oporinus quoque, Stagneus, Talearis,<br />
) Equi<br />
9) diem illius habet autograph/wm. Ood. Ill deum illis:<br />
et sic qui eum sequuntur. B. C. : let us wait upon God.<br />
10) lesai. 28, 1.<br />
11) Novum aliquid munus eo tempore minime ambibat,<br />
v. Kampschulte, p. 320 et Coraldi Ep. hoe ipso mense scriptarn.<br />
(N. 138.;<br />
12) de quo ipse nuper ad TiUetum d. 10. lulii.<br />
13) Neutra exstat.<br />
14) Haec obsewrws dicta nos fugiunt.<br />
15) Bern, et 8.: compescuit quod evidenter falsum sic<br />
teddit Anglus: until Grynee restrained bis forwardness by<br />
checking bim aloud.<br />
,6 )<br />
nam reliqui duo hinc moverunt. Dominus te conservet,<br />
ac conatus tuos prosperet spiritus sui virtute.<br />
n ) Non invidebis mihi lectionem epistolae<br />
Capitonis quam ad te resignatam mitto. ,8 ) Literas<br />
Buceri utrasque, si videbitur remittes aut diligenter<br />
asservabis, si quis 19 ) posthac erit usus. Saluta non<br />
ex tua comitate sed ex animo meo fratres omnes<br />
nostros, praecipue quos designari intelligis. Si tibi<br />
vis scribi fac ut nuncios abs te habeamus. Basileae,<br />
4. Augusti 1538.<br />
Oalvinus tuus.<br />
Legi i0 ) postea Buceri literas, ubi diligenter cavendum<br />
monet ne simul coniungamur, quia futurum<br />
8uspicatur 2 ') ut mutuo alter alterum impellat quo<br />
uterque inclinât plus satis. Quin etiam optat ut eo<br />
concedam ne crebris rumoribus ingenium hoc irritabile<br />
contnrbetur.<br />
133.<br />
PAREL AUX GENEVOIS.<br />
Il leur fait part du retour de Calvin de son<br />
voyage de Strasbourg, et de sa propre nomination à<br />
Neuchâtel, où il a été demandé par tout le monde.<br />
Conseils et voeux adressés aux Genevois.<br />
(Arcbiyes de Genève. Pièces historiques N. 1206. Oopie<br />
contemporaine.)<br />
La grace paix et miséricorde de Dieu nostre<br />
bon père par le seul saulveur et rédempteur Iesus son<br />
seul filz nostre Seigneur en la vertu du sainct esprit<br />
habitant en vous soit sur vous tous. Treschers<br />
frères. le croy que par nostre bon frère Guerin ')<br />
16) Du Taüly vir nobüi loco natus, qui propter evangelism<br />
Gallia relicta Genevam petierat, et ad quern exstat<br />
Calvmi epistola d. 28. Iul. 1540.<br />
17) Cod. Ill Bern, et S.: conservet ac tueatur. Reliqua<br />
quum sic commod/am sensum non praébeant, S. coniicit<br />
scribendum: tuos prosperet spiritus sua virtute. Anglus: may<br />
your soul prosper in the strength of his own spirit.<br />
18) Proxime praecedentem immmt.<br />
19) Iidem: si quidem (angl. as).<br />
20) Read, imperatimo modo! (B. C.)<br />
21) since it may be suspected (iidem).<br />
133. 1) Et y aroit un bonnetier nommé maistre Iehan Guerin<br />
scavant es escriptures sainctes de bonne vie et conversation<br />
qui enseignoit et preseboit par les maisons secrètement<br />
(Froment). Ayant distribué la cène d'après le rite réformé il<br />
fut obligé de quitter Genève. Plus tard ü devint prédicateur<br />
à Neuchâtel. (Spon, hist, de Genève I. 221.J<br />
15*