volumnis xxxviii. pars prior. - Archive ouverte UNIGE

85 1537 FEBRUAR. * 86
50.
CALVINUS N. >) MINISTRO BERNENSI.
Fusius eadem privatim ad cdllegam unum Bernensem,
quae in praecedente publice nomine omnium ad
omnes narraverat.
(Autographon exstat Genev. Cod. 106, fol. 4 unde desoripta
exemplaria ibid. Cod. 111, fol. 6. Arch. Bernens. Epp. T. VII.
p. 205. Simlor vol. 42. — Anglice ap. Bonnet-O. T. I. p. 23.
— Neque inscriptio adest in autographo neque subscriptio.)
Gratia et pax tibi a Domino, frater integerrime.
Iam tibi satis cognitum arbitrer quam nobis
camarinam bis diebus moverit Carolus. Modum
enim excogitavit quo mortuos precibus iuvare liceat;
2 ) non ut peccatis solvantur sed ut quam celerrime
suscitentur. Res scilicet cognitu perquam
necessaria, hoc tempore praesertim quo tot seriis
difficultatibus urgemur. Sed voluit homo ambitiosus
aliqua novitate se ad populum veuditare, cui
alioqui non est commendabilis, s ) perinde ac si novum
istud esset quod longe antebac a diversis quoque
autoribus proditum est. Laudem tarnen inventionis
impudenter sibi vendicat, quo sane testatum
facit quo primum consilio motus fuerit ad hoc dogma
publicandum. Quod si eius cupiditati istam quam
postulat falsam laudem concedamus, quid tarnen
consequetur ubi evidenter demonstratum fuerit, non
euriosum modo et futile sed stolidum esse inventum?
Quod ego quidem ostensurum me profiteor.
Verum ut dogmatis veritatem ac falsitatem omittamus,
in ratione tamen eius vulgandi summam et
malitiam et improbitatem excusare non potest.
Quamdiu Viretum habuit praesentem, verbum de
hac re nullum fecit. Invisit ille nos: rumor extemplo
subsequutus est. Res ipsa loquitur, ilium
malitiose collegae absentiam observasse ad tranquillitatem
ecclcsiae perturbandam. Hue accedit quod
vobis autoribus fratrum omnium decreto 4 ) constitutum
erat ne quid ad plebom inauditnm aut in-
50. 1) Quemnam ex Bernensibus ministris hie aUoquafur
satis difficile dictu. Id tamen •palet de Megandro quem Bonnetus
producit eogilari non posse, quum is Lausannae praesens
fuisset dum inter Calvinum et Carolum disceplabatur
(vide eius Ep. infra N. 52). Collegae eius erant turn temporis
Seb. Meyer, Petrus Conzenus et Erasmus Ritter.
2) Plura dabit libellas Calvini contra Carnlum scriptus.
Tom. VII. Opp. insertus, ubi etiam p. 328—334 describitur
Vireti Confuiatio Caroli, quam alioqui hie describere oportuisset
ex Autographo Cod. Genev. 145, fol. 9 seqq.
3) in whose esteem he does not rank, very high (B.-O.).
4) Vulliemin Chron. p. 357: Le doyen devrait prendre
garde à la doctrine des membres du clergé et ne pas permettre
qu'il fût prêché aucun dogme nouveau, sans qu'il en
eût été conféré avec les ministres de Berne. Sed in en fallitiir
tir doctus quod hoc decretum même demum Maio promulgatum
dicit, ut ex nostro loco palet
usitatum efferretur, nisi compluribus consultis. Id
quam aequum sit, et ad fovendam doctrinae unitatem
appositum vides. Hoc decreto nostras ecclesias
optime munitas confidebamus no qui bus dissidiis
8cinderentur. Isto vero ut nequaqnam ponsi habuit
quantum sua temeritato Christi regno incommodaret,
ita totius ecclesiae decretum susque deque habuit.
Etsi yitam hactenus dùxit non legibus modo
sed omni etiam ratione solutam, alia tamen diaeta
nunc sibi utendum esse considerare debuerat. Iam
vero qui" in traetando modus? Nihil unquam furiosius
auditum est. Ut palam esset adversum nos
ipsos data opera hostiliter belligerari. Tanta erat
cerebri commotio, ' tanta clamandi ferocitas, tanta
acerbitas verborum. Viretus primum eo remigravit.
Sed quum nihil efficeret, iussu fratrum ipse quoque
aecurri. 5 ) Coram vestris legatis se facti sui rationem
redditurum arrogantissime pernegavit. Nostram
vero sollicitudinem ad se postulandum nihil
quam nequitiosam ad so evertendum conspirationem
esse criminatus est. Quum tamen certo certius sit
me nullas unquam cum eo inimicitias gessisse, Farellum
autem et Viretum nunquam nisi ob morum
foeditatem illi succensuisse. Atqui omnes eiusinodi
strophas ac calumnias tanta dexteritate Viretus réfuta
vit, ut manifeste deprehensus hac parte teneretur.
Ut ergo aliqua in re superior videretur, universam
nostram cohortem 6 ) Arianismi insimulavit.
Surrexi extemplo ac confessionem e catechismo
nostro protuli quae in uteris ad collegium vestrum
publice scriptis recitatur. Ne sic quidem conquievit,
sed nos sibi suspectus fore pronunciavit, donec in
Athanasii symbolum a nobis subscriptum esset.
Rcspondi me non solere quidquam pro Dei verbo
approbaro nisi rite expensum. Hie beluae rabiem
agnosco. 7 ) Tragice exclamavit, indignam esse christiano
homine vocem. Legati conventu generali
opus esse dixerunt 8 ) ubi haec discuterentur, quem
etiam reeeperunt se curaturos. Neque ego verbis
satis assequi possum, neque tu cogitatione, quantum
ecclesiae periculum immincat, si diutius differatur.
Itaque exspectandum non duximus dum legati fidem
praestarent; sed has partes potius ad te collegasque
tuos esse reiiciendas. In earn scntentiam literae ad
vestrum collegium publice scriptae sunt. Verum
tu, integerrime frater, qui et plurimum hac in re
potes, et pro tua facultate prae aliis adniti debes,
5) Errat ergo Ruchat V. 21 qui disputationem hanc
Bernae habitam fuisse perhibet, quo Carolus et Calvinus evocati
fuerint. Inw Ianuario Lausannae res transacta est,
quo tempore legati Bernenses, inter quos et Megander, ecclesias
Vadenses ordinabant.
6) the whole meeting (B.-O.).
7) Here observe the rabid fury of the little ass.
8) Abhinc texlus huius epistolae eadem Calvini manu
iterum descriptiis legitur, fere usque ad finem Cod. 106, fol. 4
v. et 5.
6*