opera quae supersünt omnia. - ARCHIVE OUVERTE UNIGE
Share Embed Flag
Download ePaper

opera quae supersünt omnia. - ARCHIVE OUVERTE UNIGE

opera quae supersünt omnia. - ARCHIVE OUVERTE UNIGE opera quae supersünt omnia. - ARCHIVE OUVERTE UNIGE

archive.ouverte.unige.ch
from archive.ouverte.unige.ch More from this publisher
02.06.2013 Views

155 EPISTOLAE 3231—3232 156 bendas et coniunges cum Uteris Theophili, cui scribo nee illas mittere. 1S ) Oro socrum ut scribat et consoletur solitudinem. Mittat etiam aureos 30. vel 40. quos in itinere reddam. 3232. OALVTNUS RADZIVILIO. Dedicatio novae editionis Commeniarii in Acta Apostolorum. (Ex edit. Genevensi ap. Io. Orispinnm 1560. fol. Quae simpliciter ex priore editione descripta sunt typis cursivis expressa leges.) Illustrissimo Principi D. Nicolao Radziwil duci in Olika Palatino Vilnensi Magni ducatus Lithuaniae supremo Marsalco et Archicancellario etc. D. opprime observando Io. Calvinus. Quod Regum nomina, quibus hos commentarios dicaveram, l ) induxi, ne in crimen levitatis apud quosdam imperitos mutatio incurrat breviter reddenda mihi ratio est. Nam quum et patris mortui memoria vencrationem quam meretur apud me retineat et filium qua decet observantia colam, eorum tarnen nomina in hac secunda editione expungere me coegit quorundam importunitas, qui dum vesano in me odio perciti metuunt ne quid mois scriptis gratiae conciliet regum maiestas, illis vehementer displicuisse iactant, 2 ) nomen suum doctrinae de sacramentis quam improbant fuisse admixtum. Id verum sit neo ne in medio relinquo. Neque vero mea interest, quando neque privatum lucrum neque favorem mihi captavi. Bed quia indecorum ac turpe mihi esset, scripta quae satis multos reperiunt voluntaries lectores invitis obtrudere, palam nunc facere operae pretitim fuit, nihil unquam minus mihi fuisse in animo, sed plus sperasse humanitatis quam expertus sum. In eo certe nihil esse offensionis potest si ab eorum, qui mea officia fastidiunt, contemptu me subducens suis quas appetunt et quibus se oblectant delitiis frui patior. Te vero, Illustrissime Princeps, non abs re de- 13) supple: potui. 8282.1) N. 1607. 1901. 2) Cum rege Daniae commercium epistölicum habëbat Westphalus, per quern et Sturmius suas lüeras «idem transmisit. legi quem dnobus subrogarem: quia et te dignissimum existimo cuius nomen in spirituali templi Christi aedificio appareat, neque metuo quin eadem benevolentia, quam erga me humanissimis Uteris declarare gravatus non es, librum quoque meum prosequaris. Sed omisso nunc privatae benevolentiae respectu in altero immorabor. Adde quod sermonem cum altero prius habitum iure optimo ad te accommodare licet. Nee vero praeclaras virtutes, quibus summa tibi autoritas et singularis gratia apud serenissimum Poloniae regem parta est, celebrare hoc loco propositum est. Magis inclinât animus ad exhortationem, cuius hue spectabit summa ut qua alacritate initio amplexus es puram evangelii doctrinam, quam strenua animi magnitudine hactenus verum Dei cultum asserere conatus es, eadem ad extremum usque constantia hunc cursum prosequaris. Rarae quidem virtutis fuit, quum scires apud multos nihil magis esse exosum ingenua professione liberoque studio pietatis, simul tarnen ac tibi illuxit evangelii Christi Veritas, nomen dando non dubitasti illorum in te odia provocare. Nee parum laudis merentur quae fovendis augendisque ecclesiae primordiis officia impendere non desiisti: licet passim minime plausibilis apud nonnullos proceres plurimum invidiae tibi haec sedulitas conflaret. Sed quia non minus arduae difficultates tibi restant, animum ad eas superandas, donee extremum actum compleveris, subinde colligere operae pretium est: et eo quidom attentius, quod multi principes, quum videant foede corruptum ecclesiae statum, remedia tarnen nulla tentare audent: quia in malis ex vetusta et tranquilla possessione pellendis quod metuunt ex novitate periculum eos ab officio retardât et impedit. Alii absurdum et stultum esse existimant morbos insanabiles attingere. Alii nes.cio qua pravitate omnem correctionem refugiunt et exhorrent. Yerum de obstaculis quae te circumstant apud te, cui plus satis cognita sunt, disserere supervacaneum foret. Quoscunque tarnen insultus tibi ingerat Satan, et quibuscunque te pugnis ac certaminibus exerceat, nefas est in hac sacra militia, quam sub Christi vexillo professus es, unquam fatigari. Porro, 3 ) quamlibet sis per te voluntarius felicem propensi studii cursum subsidio hoc, quod tibi per manum meam Deus offert, iuvari ac provehi neque grave, ut spero, neque inutile tibi erit. Quoties sursum ac deorsum volvi res in mundo videntur, nulla stabiliendis conscientiis aptior aut solidior fultura inveniri potest quam ubi Christi regnum, quale nunc cernitur, ante oculos nobis ponentes, quaenam ab initio ratio eius et natura, qualis status eius et conditio fuerit reputamus. 3) N. 1607, pag. 293.

157 1560 IUL. 158 Quum de Christi regno sermo habetur duo praecipue spectanda nobis sunt: evangelii doctrina, qua sibi Christus ecclesiam colligit et qua eandem coUectam gubernat, deinde ipsa piorum societas, qui sincera evangelii fide inter se coniuncti vere Christi populus censentur. Vivam utriusque effigiem in Actis apostolorum quam expresse depingat Lucas praestat ex lectione totius libri cognoscere quam credere vel meo vel alterius cuiuspiam elogio. Nam etsi a prima usque mundi origine semper regnavit Dei films, ex quo tarnen in came patefactus evangelium suum publicavit, tunc illustrius solito erigere coepit tribunal, unde nunc quoque maxime conspicuus apparet. Hue si se oculi nostri convertant, non inani pictura (quod de Aenea suo praedicat Virgilius) sed solida earum rerum unde vita petenda est notitia pascentur. Atque, ut ad propositum sermonem revertar, hie optimus est conscientiis receptus, ubi inter tumultuosas istas quibus mundus concutitur procellas tranquillae resideant. Haec denique meditatio sola efficiei, ne unquam nobis accidat quod de maiori hominum parte olim ab Ennio vere esse dictum nimis multa expérimenta probant: pelli e medio sapientiam quoties vi res geritur. Nam si in summo et acerrimo proeliorum fervore tantum apud Lacedaemonios potuit tibiarum concentus, ut ingenitam bellicoso populo ferociam leniret, impetumque qui vel in mitibus alioqui ingeniis tunc supra modum exsultat temperaret, quanto id melius et efficacius coelesti spiritus sancti modulatione praestabit Christi regnum, quod non modo truculentas bestias cicurat, sed ex lupis leonibus et ursis agnos facit, quod lanceas in falces convertit et gladios in vomer es format? Quum ergo temperumenti genus tibi offeram, Princeps illustrissime, quale temporum flagitat nécessitas, officium hoc Excellentiae tuae, quae eius est aequitas, non ingraturn fore confido, ut certe 4 cellunt, quando eos Deus ad tuendum filii sui regnum gladio instruxit, nisi ad obeundum tam honorificum munus aeque saltern animosi sint ac constantes. Porro quam fidelis ac dexter fuerim interpres praedicare non est meum. Çerte fructuosus in commune, ut spero, erit labor. Tu vero, Illustrissime Princeps, mihi iterum rogandus es, atque etiam obsecrandus, ut et privatim Christi imperio totum te addicas, quemadmodum pridem féliciter coepisti, et tot nobilibus viris quos et generis splendor et virtutum praestantia commendat, in promovendo Christi regno fidelis sis acindefessus non modo adiutor sed etiam signifer. Singulari honoris privilegio Deus regnum Poloniae dignatus est, ut nobilitatis melior pars impiis superstitionibus, quae totidem sunt cultus Dei corruptelae et inquinainenta, valere iussis legitimam pietatis formam et rite compositum ecclesiae ordinem uno consensu appeteret. Atque his non parum fuisse in tua autoritate praesidii satis notum est. Sed tibi et Ulis plus restât certaminum quam ut otio et quieti, quasi emeriti milites, indulgeatis. Primum, ut nemo extraneus hostis molestiam vobis exhibeat, satis superque adversus mala intestina erit negotii. lam estis expert! quam varus artibus instructus sit Satan ad insidias struendas, quo labefactetur sancta inter fratres concordia, in qua consistit ecclesiae salus. Contingit scilicet apud vos, quod ubique solet, ut rebus incompositis sese ingérant homines turbulenti: qui dum vident paucos, et quidem debiles, ab immensa multitudine vexari, et veritatem quae crassis calumniarum nebulis obruitur aegre ab ipsis defendi, facilius quasi per cuniculos obrepunt. Hac vero astutia ecclesiae ruinam molitur ille fraudum omnium artifex, non ) hoc confirmationis ge­ tantum scindendo et lacerando fidei unitatem, sed nomen Christi falsa invidia gravando: quia vidennus in primis utile esse ac idoneum senties, in eccletur piorum coetus, quibus se improbi isti nebulones siae originem, qualis a I/uca describitur, oculos con- permiscent, quaedam esse sordium omnium receptavertere, in qua et admirabilis sub crucis ignominia Dei cula ac sentinae. Sic, dum Stancarus, homo tumul- virtus et indefessa sub ingenti molestiarum onere sertuosi ingenii, pro sua ambitione qua totus flagrat vorum Dei tolerantia refulget, et successus ipse mundi deliria sua apud vos spargit, hinc erupit contentio iudicio incredibilis uberrimumutriusque fructum profert. quae dissipationem aliquam minatur, et expositi fuis- Caeterum, ut reliqua omittam quae ex Lucae iptis multorum probris, quia creditum fuit sectam sius lectione petere satius est, quod proprie terrenis eius latiu8 grassari. Ecce ex altera parte me- Principibus ac primaries regnorum ae gentium dudicus quidam, G-eorgius Brandata, Stancaro decibus convenit, unum attingam. Nempe quum relucterior, quo magis detestabili errore imbutus est et tante totius mundi potentia, omnibus qui tunc rerum plus occultae virulentiae in animo alit. Quo etiam potiebantur ad opprimendum evangelium armatis, pauci plus reprehensionis meretur eorum facilitas apud homines, obscuri, inermes et contempti, solo veritatis quos Servetica impietas tantum favoris subito ad­ et spiritus praesidio freti, in propaganda Christi fide opta est. Quanquam enim persuasus sum a perver- tam strenue laboraverint, nihil refugerint laboris vel sis illis et sacrilegis dogmatibus remotos esse, cau- discriminum, contra omnes pugnas steterint infracti, dotiores tarnen esse oportuit ne se in eorum consuenee tandem victores émergèrent: nihil restare excusatudinem insinuaret haec vulpes. Quia nunquam deetionis christianis Proceribus, qui dignitate aliqua ex- 4) dbhmc N. 1901, p. 16. runt huiusmodi pestes, nee unquam desinet Satan hos sibi devotos athletas ad turbanda evangelii principia in aciem producere, vobis perseveranter

157 1560 IUL. 158<br />

Quum de Christi regno sermo habetur duo praecipue<br />

spectanda nobis sunt: evangelii doctrina, qua<br />

sibi Christus ecclesiam colligit et qua eandem coUectam<br />

gubernat, deinde ipsa piorum societas, qui sincera<br />

evangelii fide inter se coniuncti vere Christi populus<br />

censentur. Vivam utriusque effigiem in Actis apostolorum<br />

quam expresse depingat Lucas praestat ex lectione<br />

totius libri cognoscere quam credere vel meo vel<br />

alterius cuiuspiam elogio. Nam etsi a prima usque<br />

mundi origine semper regnavit Dei films, ex quo tarnen<br />

in came patefactus evangelium suum publicavit,<br />

tunc illustrius solito erigere coepit tribunal, unde nunc<br />

quoque maxime conspicuus apparet. Hue si se oculi<br />

nostri convertant, non inani pictura (quod de Aenea<br />

suo praedicat Virgilius) sed solida earum rerum unde<br />

vita petenda est notitia pascentur. Atque, ut ad propositum<br />

sermonem revertar, hie optimus est conscientiis<br />

receptus, ubi inter tumultuosas istas quibus mundus<br />

concutitur procellas tranquillae resideant. Haec<br />

denique meditatio sola efficiei, ne unquam nobis accidat<br />

quod de maiori hominum parte olim ab Ennio<br />

vere esse dictum nimis multa expérimenta probant:<br />

pelli e medio sapientiam quoties vi res geritur. Nam<br />

si in summo et acerrimo proeliorum fervore tantum<br />

apud Lacedaemonios potuit tibiarum concentus, ut ingenitam<br />

bellicoso populo ferociam leniret, impetumque<br />

qui vel in mitibus alioqui ingeniis tunc supra modum<br />

exsultat temperaret, quanto id melius et efficacius coelesti<br />

spiritus sancti modulatione praestabit Christi regnum,<br />

quod non modo truculentas bestias cicurat, sed<br />

ex lupis leonibus et ursis agnos facit, quod lanceas in<br />

falces convertit et gladios in vomer es format? Quum<br />

ergo temperumenti genus tibi offeram, Princeps illustrissime,<br />

quale temporum flagitat nécessitas, officium<br />

hoc Excellentiae tuae, <strong>quae</strong> eius est aequitas, non ingraturn<br />

fore confido, ut certe 4 cellunt, quando eos Deus ad tuendum filii sui regnum<br />

gladio instruxit, nisi ad obeundum tam honorificum<br />

munus aeque saltern animosi sint ac constantes.<br />

Porro quam fidelis ac dexter fuerim interpres<br />

praedicare non est meum. Çerte fructuosus in commune,<br />

ut spero, erit labor. Tu vero, Illustrissime<br />

Princeps, mihi iterum rogandus es, atque etiam obsecrandus,<br />

ut et privatim Christi imperio totum te<br />

addicas, quemadmodum pridem féliciter coepisti, et<br />

tot nobilibus viris quos et generis splendor et virtutum<br />

praestantia commendat, in promovendo Christi<br />

regno fidelis sis acindefessus non modo adiutor sed<br />

etiam signifer. Singulari honoris privilegio Deus<br />

regnum Poloniae dignatus est, ut nobilitatis melior<br />

pars impiis superstitionibus, <strong>quae</strong> totidem sunt cultus<br />

Dei corruptelae et inquinainenta, valere iussis<br />

legitimam pietatis formam et rite compositum ecclesiae<br />

ordinem uno consensu appeteret. Atque his<br />

non parum fuisse in tua autoritate praesidii satis<br />

notum est. Sed tibi et Ulis plus restât certaminum<br />

quam ut otio et quieti, quasi emeriti milites, indulgeatis.<br />

Primum, ut nemo extraneus hostis molestiam<br />

vobis exhibeat, satis superque adversus mala<br />

intestina erit negotii. lam estis expert! quam varus<br />

artibus instructus sit Satan ad insidias struendas,<br />

quo labefactetur sancta inter fratres concordia,<br />

in qua consistit ecclesiae salus. Contingit scilicet<br />

apud vos, quod ubique solet, ut rebus incompositis<br />

sese ingérant homines turbulenti: qui dum vident<br />

paucos, et quidem debiles, ab immensa multitudine<br />

vexari, et veritatem <strong>quae</strong> crassis calumniarum nebulis<br />

obruitur aegre ab ipsis defendi, facilius quasi<br />

per cuniculos obrepunt. Hac vero astutia ecclesiae<br />

ruinam molitur ille fraudum omnium artifex, non<br />

) hoc confirmationis ge­<br />

tantum scindendo et lacerando fidei unitatem, sed<br />

nomen Christi falsa invidia gravando: quia vidennus<br />

in primis utile esse ac idoneum senties, in eccletur piorum coetus, quibus se improbi isti nebulones<br />

siae originem, qualis a I/uca describitur, oculos con- permiscent, <strong>quae</strong>dam esse sordium omnium receptavertere,<br />

in qua et admirabilis sub crucis ignominia Dei cula ac sentinae. Sic, dum Stancarus, homo tumul-<br />

virtus et indefessa sub ingenti molestiarum onere sertuosi ingenii, pro sua ambitione qua totus flagrat<br />

vorum Dei tolerantia refulget, et successus ipse mundi deliria sua apud vos spargit, hinc erupit contentio<br />

iudicio incredibilis uberrimumutriusque fructum profert. <strong>quae</strong> dissipationem aliquam minatur, et expositi fuis-<br />

Caeterum, ut reliqua omittam <strong>quae</strong> ex Lucae iptis multorum probris, quia creditum fuit sectam<br />

sius lectione petere satius est, quod proprie terrenis eius latiu8 grassari. Ecce ex altera parte me-<br />

Principibus ac primaries regnorum ae gentium dudicus quidam, G-eorgius Brandata, Stancaro decibus<br />

convenit, unum attingam. Nempe quum relucterior, quo magis detestabili errore imbutus est et<br />

tante totius mundi potentia, omnibus qui tunc rerum plus occultae virulentiae in animo alit. Quo etiam<br />

potiebantur ad opprimendum evangelium armatis, pauci plus reprehensionis meretur eorum facilitas apud<br />

homines, obscuri, inermes et contempti, solo veritatis quos Servetica impietas tantum favoris subito ad­<br />

et spiritus praesidio freti, in propaganda Christi fide opta est. Quanquam enim persuasus sum a perver-<br />

tam strenue laboraverint, nihil refugerint laboris vel sis illis et sacrilegis dogmatibus remotos esse, cau-<br />

discriminum, contra omnes pugnas steterint infracti, dotiores tarnen esse oportuit ne se in eorum consuenee<br />

tandem victores émergèrent: nihil restare excusatudinem insinuaret haec vulpes. Quia nunquam deetionis<br />

christianis Proceribus, qui dignitate aliqua ex-<br />

4) dbhmc N. 1901, p. 16.<br />

runt huiusmodi pestes, nee unquam desinet Satan<br />

hos sibi devotos athletas ad turbanda evangelii<br />

principia in aciem producere, vobis perseveranter

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!