opera quae supersünt omnia. - ARCHIVE OUVERTE UNIGE

opera quae supersünt omnia. - ARCHIVE OUVERTE UNIGE opera quae supersünt omnia. - ARCHIVE OUVERTE UNIGE

archive.ouverte.unige.ch
from archive.ouverte.unige.ch More from this publisher
02.06.2013 Views

Ill EPISTOLAE 3214—3215 112 nostri 11 ) suadent Uli ut mecam in omnibus sentiat, onretque suam formare ecclesiam ad nostram regulam. Hactenus pacifiée una egimus, quamvis et cornes noster et qui snb eo hic praesunt iamiam eatis noi'unt non convenire inter nos in omnibus. Hue etiam venit ipse Suleerus ut suum commendaret discipulum. Duas ipse hic habuit conciones in solemni die dominico, et velut quidam caeremoniarum designator illas maxime probavit, occlamitans in eos qui eas spernebant, quique altaria omnia atque baptisterià in templis evertere curabant, gratias agens Deo quod pios haberent principes et magistratus qui ea non patiuntur subverti. Quamvis autem dies esset mihi importunus, propter nostras etiam conciones, tarnen ilium convenire et salutare curavi coram toto suo coetu ad finem suae concionis. De doctrina nihil contulimus, tantummodo de statu nostrae ecclesiae et eius aedificatione et pace. Ilium ego rogavi ut esset nobis conciliator suaque opera sustentaretur haec communis ecclesia. Quod quidem promisit, suadens ut pacifiée agerem cum meo collega suo discipulo, et mutuo nobis ipsis essemus subsidio. Ita hactenus Dei gratia et favore everti improborum omnia in nos consilia, adeo ut quiète agamus et stemus. Timeo tarnen et fere praevideo caeremoniarum quarundam impositionem, quibus liberam hactenus nostram ecclesiam onerare velint. Audio enim nobis fieri quandam ordinationem ecclesiasticam quae communis esse debeat et ecclesiae germanicae et nostrae gallicanae, ut sub eadem forma et régula haec communis ecclesia sustentetur et regatur. Hoc certe timeo ne lateat anguis in herba. Neque dubito quin lubenter vellent nos a ve8tris ecolesiis subripere. Non audent ultra tuum nomen nobis obiicere, quoniam constantia nostra illos in verecundiam adduximus. Imo verius Dei optimi et maximi virtus per oonservationem nostram in tot et tantis discriminibus dissipationem consiliorum in nos ecclesiaeque nostrae incrementum eorum ora obturavit. Et certe non sine Dei Providentia mihi soli adiunetus est vehemens etiam tuus zelator, praefatus hie noster vicinus ludimagister Riohenvillensis, qui tuas partes ubique et coram omnibus tuetur, adeo ut his novissimis diebus, quum me invisisset, aeeidit ut ineideret in praeoipuos nostras Germanos proceres, qui de te ogganiebant: is sua germanica lingua 12 ) ea vehementia et übertäte causam tuam défendit ut nemo ultra respondere ausus sit. TJtinam hie posset diutius mihi esse vicinus. Sed heus etiam turbatur ipsa Richenvillensis ecclesia propter importunitatem Wirtembergensium, 11) Erbius et Lud. Koenig Hunavirensis minister Calvinistae erant, ut alii quoque ditionis Wirtembergensis, sed non ita multo post dimissi sunt. 12) Düsseldorpiensis erat. qui ordinationem quandam ecclesiasticam de nova ecolesiis Montbelgardiensi et Bichenvülensi obtruderunt,* ut eas immodicis et superstitiosis onerent ritibus ad formam ecclesiarum suarum et totius Germania© inferioris. Verum est, hactenus pios pastures illam abnegasse, unde quotidie comminantur* se privandos ministerio et officio. Quod idem, mihi impendere videtur si causa nostra a Sukero pendeat. Notum est nobis eius ingenium, quod iam sese exserit in suo discipulo, qui nisi obstitissem. per multa evexisset iam peregrinas caeremonias in forma absolutionis, in latinis cantibus, in observatione festorum, in privata oommunione et in huiusmodi caeteris, quae omnia satis Sulcero placent, siouti se iactavit D. matri 1S ) comitis nostri totam operam insumere ad revocandam auricularem confessionem in Basiliensi ecclesia. Ad hoc suadere voluit Richenvillensibus, propter haec adiaphora non esse turbandas ecclesias, praecipue quod ista maxime moveant animos hominum ad pietatem: sed potius dicimus ad superstitionem. Neque dubito quin etiam Montbelgardensibus hoc idem suaserit, quoniam Tossanus 14 ) nunc promittit istos superstitiosos ritus pro ordine et loco obedienter cum suis promoturum, modo Ulis relinquatur mos usitatus sacramenta administrandi et nuptiis benedicendi, supplioans ut nomina Helvetiorum et Zwinglii, qui in ea ordinations in numéro haereticorum censentur, ex ea ordinatione expungantur, non propter sacramenti veritatem, sed tantummodo loci vicinitatem. Ipse Tossanus Richenvillam venit ut eadem suaderet: sed confirmantur magis ac magis per Christ[ophorï] potentiam. Et valde huic restitit hic noster adolescens ludimagister, quem tarnen Tossanus Erbio nostro 13) Annae Alexandrinae de Fürstenberg, viduae Ulrici de Rappoltstein. 14) Duvernoy, Ephém. de Montb. p. 72: L'ordonnance ecol. pour le comté de Montb. et les Seigneuries de Blamont Horbourg et Riqnevir, compilée dans une conférence tenue à Lichtenau au commencement de Sept. 1559 par des commissaires théologiens des tuteurs du comte Frédéric, venait d'être publiée en la cour et chancellerie de Montbéliard, en présence de tons les maires et pasteurs de la souveraineté. Ces derniers, à l'exception de deux, présentent un cahier de remontrances à raison des modifications que ce règlement fair subir aux rites et cérémonies jusqu'alors en vigueur. Ils sollicitent un délai de trois mois pour en délibérer entre eux. P. 192.- Les princes tuteurs accordent un délai de six semaines aux ministres du comté de Montbéliard pour aller aux avis à Bâle, Strasbourg, ou auprès d'antres églises voisines an sujet de la nouvelle ordonnance. En' même temps ils témoignent leur mécontentement de la résistance du snrintendant Toussaint, parce qu'elle a déterminé celle des autres pasteurs et ils consentent à ce que M. Erbe, surint. à Eiqnevir, qui s'est également opposé à l'introduction de l'ordonnance soit démis de ses fonotions (25. mai 1560) Goguel p. 60: L'effervescence s'accroissait chaque jour. Les princes tuteurs parvinrent le 30. juin 1562 à maintenir la paix religieuse en suspendant l'exécution de ceux des articles qui avoient provoqué le plus, d'opposition.

113 1560 IUN. IM Riohenvillensi dixit non esse in hoc audiendum, neque met* ad hoc consilium evocandum, propter nimiam eius vehementiam et veluti praeceps ingenium et turbulentum. Sic audis, observandissime domine atque pater in Christo carissime, quo in loco sunt res noatrae et vicinorum nostrorum. Verbo8ius fortassis quam liceret: sed haec omnia volui tibi esse nota, ut sollicitudine quadam movearis erga me et hanc 1S ) 3215. BEZA BULLINGERO. Tttrbae Lugduni et aliis in locis de religione motae. Bex unctus et coronatus. Edicta mitiora. Statics regni convocati. (Ex autographo Cod. Genev. 118, fol. 170. — Edidit Baum. H. App. p. 9.) Eximio Ohristi servo, D. Henrico Bullingero, Tigurinae ecclesiae pastori, fratri ac symmystae plurimum observando. Tiguri. S. Quod pro mutua nostra coniunctione sedulo facitis, id est quod nostram et omnium gallicarum ecclesiarum salutem assiduis precibus Domino commendatis, de eo tibi caeterisque collegia magnam, sicut par est, gratiam habemus, et a vobis petimus ut deinceps magis ac magis in hoc tarn pio, et istis praesertim temporibus tarn necessario studio pergatis. Etsi enim quod ad nos attinet nihil adhuc praeter minas audlmus, tarnen arbitramur nos in fratrum persona non minus periclitari quam si palam hostium gladios videremus nostris ipsorum cervicibus imminentes. Scribitur ad nos omnibus ex locis quod iam pridem prospeximus et praediximus, animadveraa quorundam ignavia et mollitie quotidie nimirum acui hostium audaciam quam Dominus plane retuderat, adeo ut nihil sit tarn immane quod non audeant, nihil tarn arduum quo non adspirent. Sed nobis interea non deest quod merito nos consoletur, neinpe invicta fratrum constantia, et incredibilis ecclesiarum progresaua, adeo ut quae quotidie his de rebus accipimus omnium fidem et exspectationem superent. Interea tarnen, sicut in turbulentis rebus aolet, variia modis intus et extra 15) Caetera desiderariiur. Caivim opera. Vol. XVIII. peccatur. Lugduni ') quinto die huius menais, quum. solennis ilia pompa Dei orustaoei transveheretur, quidam utiham tarn prudens quam pius, palam in. praetereuntem aacrificum a quo sanctum illud crustulum gestabatur irruens, idolum illi excutit et humi prolapsum quantis viribus potest nititur pedibus conterere. Ibi yero ingens exortua tumultus, sacrificis olassicum canentibus, et turba in quosvis obvios caeco impetu furente, simul atque sese quia— piam tueri coeperat, Tel auditum erat Lutherani^ sive, ut nunc loquuntur, Huguenoti nomen. 2 ) In eo tumultu multi crudeliter vulnerati, sedecim interempti, et in iis etiam aliquot foeminae, sed papistae plerique: tanta fuit iatorum Madianitarum rabies. Nostri enim rerum istarum prorsus ignari, domi sese continebant eo die, quo uno praecipue solet Satan regnare, adeo ut nullus ab hostibus, nisi fortuito, sit in publico deprehensus. Inter alios protractus est, quasi Lutheranus, ex publico gymnasio Bartholomaeus Anulus ludimagister, et impacto in ventrem hastili in platea mactatus, homo prorsus impius et quovis supplioio dignus. Is autem qui huic tumultui occasionem praebuerat, a publicis civitatis custodibus, qui antea fuerant vitandi tumultus causa per urbem dispositi, vix tandem furenti multitudini ereptus, mox coram iudicibus sistitur. Rogatus cuius consilio tantum facinus esset aggressus, respondit quod res erat, se cum nullo mortalium haec consiÛa communicasse, excepta uxore, per quam non stetisset, quominus ab hoc facto abstineret. Sese vero quum post ieiunium preces ad Deum fudisset, ita fuisse in ea Toluntate oonfirmatum ut vitam suam non dubitarit tantae exsecrandae idolomaniae causa certae morti obiicere. Neque vero, inquit, me facti poenitet, sed hoc mihi potius dolet, quod solus non potuerim quinque simul locis idem designare. Totidem enim locis uno tempore idolum illud solet in ea urbe traduoi. Initio non est eius verbis fides habita, clamitantibus sacrificis communem hanc fuisse coniurationem ad catholicos omnes opprimendos, et hanc occasionem perdendae ecclesiae captantibus. Sed aliter Domino visum est. Itaque quum ille pergeret propositis etiam gravissimis tormentis, rem totam simpliciter narrare, nee ulla probabilis appareret communis conspirationis coniectura, aliquot post horis damnatur, et ad supplicium rapitur. Praecisa est viro altera manus» deinde strangulates est, ac tandem in quinque partes diasectus, quae sunt totidem patibulis, diversia 3215.1) Quae hie narrantur alibi memoriae prodita non legimus. 2) De eausis et origine nominis adhuc sub indice li& est. Cf. Soldan I. Beil. 2. p. 605. Polens 11. Beil. 3. p. 700. Crottet Chron. 224. Bänke fr. Gesch. I. 210. Laboureur add. aux Mém. de Castelnau 351. 8

Ill EPISTOLAE 3214—3215 112<br />

nostri 11 ) suadent Uli ut mecam in omnibus sentiat,<br />

onretque suam formare ecclesiam ad nostram regulam.<br />

Hactenus pacifiée una egimus, quamvis et<br />

cornes noster et qui snb eo hic praesunt iamiam<br />

eatis noi'unt non convenire inter nos in omnibus.<br />

Hue etiam venit ipse Suleerus ut suum commendaret<br />

discipulum. Duas ipse hic habuit conciones<br />

in solemni die dominico, et velut quidam caeremoniarum<br />

designator illas maxime probavit, occlamitans<br />

in eos qui eas spernebant, quique altaria <strong>omnia</strong> atque<br />

baptisterià in templis evertere curabant, gratias<br />

agens Deo quod pios haberent principes et magistratus<br />

qui ea non patiuntur subverti. Quamvis autem dies esset<br />

mihi importunus, propter nostras etiam conciones,<br />

tarnen ilium convenire et salutare curavi coram<br />

toto suo coetu ad finem suae concionis. De doctrina<br />

nihil contulimus, tantummodo de statu nostrae<br />

ecclesiae et eius aedificatione et pace. Ilium ego<br />

rogavi ut esset nobis conciliator suaque <strong>opera</strong> sustentaretur<br />

haec communis ecclesia. Quod quidem<br />

promisit, suadens ut pacifiée agerem cum meo collega<br />

suo discipulo, et mutuo nobis ipsis essemus<br />

subsidio. Ita hactenus Dei gratia et favore everti<br />

improborum <strong>omnia</strong> in nos consilia, adeo ut quiète<br />

agamus et stemus. Timeo tarnen et fere praevideo<br />

caeremoniarum quarundam impositionem, quibus<br />

liberam hactenus nostram ecclesiam onerare velint.<br />

Audio enim nobis fieri quandam ordinationem ecclesiasticam<br />

<strong>quae</strong> communis esse debeat et ecclesiae<br />

germanicae et nostrae gallicanae, ut sub eadem<br />

forma et régula haec communis ecclesia sustentetur<br />

et regatur. Hoc certe timeo ne lateat anguis in<br />

herba. Neque dubito quin lubenter vellent nos a<br />

ve8tris ecolesiis subripere. Non audent ultra tuum<br />

nomen nobis obiicere, quoniam constantia nostra<br />

illos in verecundiam adduximus. Imo verius Dei<br />

optimi et maximi virtus per oonservationem nostram<br />

in tot et tantis discriminibus dissipationem consiliorum<br />

in nos ecclesiaeque nostrae incrementum eorum<br />

ora obturavit. Et certe non sine Dei Providentia<br />

mihi soli adiunetus est vehemens etiam tuus<br />

zelator, praefatus hie noster vicinus ludimagister<br />

Riohenvillensis, qui tuas partes ubique et coram<br />

omnibus tuetur, adeo ut his novissimis diebus, quum<br />

me invisisset, aeeidit ut ineideret in praeoipuos nostras<br />

Germanos proceres, qui de te ogganiebant: is<br />

sua germanica lingua 12 ) ea vehementia et übertäte<br />

causam tuam défendit ut nemo ultra respondere<br />

ausus sit. TJtinam hie posset diutius mihi esse vicinus.<br />

Sed heus etiam turbatur ipsa Richenvillensis<br />

ecclesia propter importunitatem Wirtembergensium,<br />

11) Erbius et Lud. Koenig Hunavirensis minister Calvinistae<br />

erant, ut alii quoque ditionis Wirtembergensis, sed non<br />

ita multo post dimissi sunt.<br />

12) Düsseldorpiensis erat.<br />

qui ordinationem quandam ecclesiasticam de nova<br />

ecolesiis Montbelgardiensi et Bichenvülensi obtruderunt,*<br />

ut eas immodicis et superstitiosis onerent<br />

ritibus ad formam ecclesiarum suarum et totius<br />

Germania© inferioris. Verum est, hactenus pios<br />

pastures illam abnegasse, unde quotidie comminantur*<br />

se privandos ministerio et officio. Quod idem,<br />

mihi impendere videtur si causa nostra a Sukero<br />

pendeat. Notum est nobis eius ingenium, quod iam<br />

sese exserit in suo discipulo, qui nisi obstitissem.<br />

per multa evexisset iam peregrinas caeremonias in<br />

forma absolutionis, in latinis cantibus, in observatione<br />

festorum, in privata oommunione et in<br />

huiusmodi caeteris, <strong>quae</strong> <strong>omnia</strong> satis Sulcero placent,<br />

siouti se iactavit D. matri 1S ) comitis nostri<br />

totam <strong>opera</strong>m insumere ad revocandam auricularem<br />

confessionem in Basiliensi ecclesia. Ad hoc suadere<br />

voluit Richenvillensibus, propter haec adiaphora non<br />

esse turbandas ecclesias, praecipue quod ista maxime<br />

moveant animos hominum ad pietatem: sed potius<br />

dicimus ad superstitionem. Neque dubito quin etiam<br />

Montbelgardensibus hoc idem suaserit, quoniam<br />

Tossanus 14 ) nunc promittit istos superstitiosos ritus<br />

pro ordine et loco obedienter cum suis promoturum,<br />

modo Ulis relinquatur mos usitatus sacramenta administrandi<br />

et nuptiis benedicendi, supplioans ut<br />

nomina Helvetiorum et Zwinglii, qui in ea ordinations<br />

in numéro haereticorum censentur, ex ea ordinatione<br />

expungantur, non propter sacramenti veritatem,<br />

sed tantummodo loci vicinitatem. Ipse Tossanus<br />

Richenvillam venit ut eadem suaderet: sed<br />

confirmantur magis ac magis per Christ[ophorï]<br />

potentiam. Et valde huic restitit hic noster adolescens<br />

ludimagister, quem tarnen Tossanus Erbio nostro<br />

13) Annae Alexandrinae de Fürstenberg, viduae Ulrici<br />

de Rappoltstein.<br />

14) Duvernoy, Ephém. de Montb. p. 72: L'ordonnance<br />

ecol. pour le comté de Montb. et les Seigneuries de Blamont<br />

Horbourg et Riqnevir, compilée dans une conférence tenue à<br />

Lichtenau au commencement de Sept. 1559 par des commissaires<br />

théologiens des tuteurs du comte Frédéric, venait d'être<br />

publiée en la cour et chancellerie de Montbéliard, en présence<br />

de tons les maires et pasteurs de la souveraineté. Ces derniers,<br />

à l'exception de deux, présentent un cahier de remontrances<br />

à raison des modifications que ce règlement fair subir<br />

aux rites et cérémonies jusqu'alors en vigueur. Ils sollicitent<br />

un délai de trois mois pour en délibérer entre eux. P. 192.-<br />

Les princes tuteurs accordent un délai de six semaines aux<br />

ministres du comté de Montbéliard pour aller aux avis à Bâle,<br />

Strasbourg, ou auprès d'antres églises voisines an sujet de la<br />

nouvelle ordonnance. En' même temps ils témoignent leur<br />

mécontentement de la résistance du snrintendant Toussaint,<br />

parce qu'elle a déterminé celle des autres pasteurs et ils consentent<br />

à ce que M. Erbe, surint. à Eiqnevir, qui s'est également<br />

opposé à l'introduction de l'ordonnance soit démis de<br />

ses fonotions (25. mai 1560) Goguel p. 60: L'effervescence<br />

s'accroissait chaque jour. Les princes tuteurs parvinrent le<br />

30. juin 1562 à maintenir la paix religieuse en suspendant<br />

l'exécution de ceux des articles qui avoient provoqué le plus,<br />

d'opposition.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!