opera quae supersünt omnia. - ARCHIVE OUVERTE UNIGE
Share Embed Flag
Download ePaper

opera quae supersünt omnia. - ARCHIVE OUVERTE UNIGE

opera quae supersünt omnia. - ARCHIVE OUVERTE UNIGE opera quae supersünt omnia. - ARCHIVE OUVERTE UNIGE

archive.ouverte.unige.ch
from archive.ouverte.unige.ch More from this publisher
02.06.2013 Views

71 EPISTOLAE 3188—3189 72 3188. WOLPHIÜS BULLINGERO. Tradil ei versionem suam libelli Heshusiani quem « germcmico latinum fecerat in gratiam Calvini. (Ex autoschediasmate bibl. Turic. civic. F. 41. olim. Bpp. VI. fol. 285. — Simler. Vol. 97.) D. Bullingero T. C. Ioannes "Wolphius ') S. D. Saepe et multam cum singulari dolore cogito, BuUingere pater, quantum haec de eucharistia cqntentio progressus evangelii sit remorata. Hoc antem potissimum tempore has cogitationes in animo meo resuscitarunt, et nulla iniuria lacessitae Ioachimi Westphali invectivae, et aliorum eiusdem factionis non tarn ineptae quam importunae confessiones. Qui dolor auctus iam recens édita Tilemanni confessioue quum ad meam erga te observantiam summam accessisset, effectum est facile, ut quemadniodum velles, Tilemannicam illam confessionem facerein latinain. In quo certe quanta fide et diligentia mentem et sententiam scriptoris spectaverim, tu non solum ex meis ad D. Calvinum hac de re datis literis, verum etiam ex ipsa versionis lectione cognovisti. Porro quum huius con versionis exemplum meum ad Calvinum, cuius gratia potissimum scriptum hoc voluisti latinum fieri, Genevam miseris, ut aliud apud te exstaret, hoc ipsum tibi manu mea descriptum destinavi. Nam quum hoc agas ut, qui germanica Lutheranorum scripta impediti ignoratione linguae non legunt, quoquo modo intelligant, non ut persuasum est aliquibus omnem contentionem esse inter nos et illos in verbi controversia positam, multoque magis illos non doctrina solum et studüs, verum etiam odiosa et eiectione et scriptis inimicis, quasi castris pariter et armis, a nobis dissidere: sane ut id facerem et ad institutum tuum utile et tibi gratum fore existimavi. Eius enim generis atque modi hoc est scriptum ut ex eo non tarn animos quam doctrinani horum hominum, qui quidem velint, facile queant explorare. Veluti ardere eorum animos odio, nostrorum doctorum acerbae illae contumeliae et venenatae calumniae significant. Doctrinam autem et crassissimis ac densissimis esse circumfusam tenebris et dissidere a se ipsa secumque discordare docent nos eorum pronunciata extra modum absona et absurda et secum ipsa pugnantia, quaeque et sanae mentes et sacrae literae et sacramenta ipsa aspernentur ac xespuant. Quae quum ipse multo plenius et melius 3188.1) Buttingeri affinis, ». d. m.adaedes JB. V. et professor TuriceTisis vide not. 13. praeced. ep. quam ego possim vel cogitatione comprehendere vel verbis efferre intelligas, non necesse habeo commemorare. Illud potius te, reverende pater, oro ut hoc quidquid est mei in te pariter atque rempublicam ipsam studii benigne accipias, et me qui te summa observantia colo, quod soles, ames. 3189. WOLPHIÜS CALVINO. Mittit ei libellum Htshusii ab ipso latine versum et simul cuius farinae sit ostendit. (Ex antogropho Cod. Genev. 113, fol. 32. Exstat quoque in eodem cod. Turic. ac praecedens, fol. 163 et apnd Simlerum.) Olarissimo viro D. Ioanni Oalvino ecclesiae Genevensis antistiti vigilantissimo domino suo reverendo. S. P. Mittit ad te, Calvine vir clarissime, D. Bullingerus quam ab autore germanice scriptam ego ipsius hortatu latinam feci Tüemanni de coena Domini confessionem. Qualis autem vel sit ilia autoris ipsius germanica scriptio, vel videri tibi debeat, haec mea translatio te certe, in quem potissimum scribitur, admonendum duxi. Ac Tilemannus quidem, quod pro eo ac l ) iudicio vales ipse facile videris, novum ac quod non antea plus centies sit eversum, argumentum nullum affert, nisi nobis nihil sit ad haec duo quod respondeamus : quorum alterum ab Ill rai . Prinoipis Electoris Palatini Constitutionibus ecclesiasticis, 2 ) alterum a germanica quadam cantilena ducit. Sed libellum ilium, qui alioquin est parvus et, quia praeter male constitutam propositionem habeat nihil, futurus fuerat multo minor, sie tarnen conviens et calumniis replevit ut, si nominis sui inscriptione abstinere eum modo sivisset ambitio, famosum posses appellare. Est enim, ut omittam alias, mera calumnia quod Anabaptistas et Suenckfeldium nobis annumerat: quorum illi nullum in ecclesiis nostris locum habent, hie de corpore Christi in coelestem gloriam assumpto docens, ad illos propius quam ad nos accedit, utrique a nobis âiç âïa naatäv dissentiunt. Est venenata ac pestifera calumnia quod Ill mi . Principis Electoris Palatini ecclesiasticas Constitutiones, quas fortasse nunquam nostri vider un t, quasque esse extra omnem controversiam positas ipse non igno- 3180. 1) sie uterque codex. Seribere volebat : pro eo quo. 2) Ottonis Henrici a. 1556. (Richter, KOO. II. 177.)

73 1560 MAI. 74 rat, a doctoribus nostris condemnari scribit. Equidem et illum ipsum Principe«! Palatinum nos cultu et honore maximo dignum duoimus, et eius ipsins parentes atque proavos nostri majores seniper coluere. Quaecunque ergo seu in religionis, seu in civilibus et externis rebus, ad salutem atque incolumitatem suorum hominum tuendam constituit, ea non dico damnare sed etiam leviter culpare est alienum a nostra erga Ill m Principem illnm observantia summa ac propo singulari. Sed etsi sint Constitutions et cantilenae quae nostrae, quam sacrae literae ipsae probant, doctrinae maxime adversentur, illius in nos furoribu8 suffragentur, an ideo causa cademus? Annon constitutionibus et cantilenis constitutiones et cantilenae poterunt opponi? Egregium vero se et expeditum disputatorem eo ipso praestat quod quae ex illa crassa de corporis Christi in sacra coena praesentia opinione vere colligi possunt absurda dogmata, non quemadmodum oportuit certa ac solida demonstratione, sed quod ei fuit factu facilius, intitiatione sola refellit. Quo ipso quid, quaeso, est absurdius? quid item ridiculum magis? perinde enim facit ac si Cleonem Aristophanes, quem habere pedem alterum in castris alterum in concione dixerat, curio8itatis sive nohrjiQayiioavvtic accusasse videri nolit, aut si Demosthenes suis civibus adversus Philippum multa consulens, videri nolit Philippum urbis imperio prohibere. Ita ille non vult videri cum papistis consentire quum propositionem illam: Hoc est corpus meum, perinde ac papistae soient corporaliter et realiter exponat: non vult esse ubiquista quum corpus Christi dicat ubique esse, eodemque in reliquis omnibus modo. Quamobrem eum, quando potius conviens et calumniis quam solidis argumentis pugnandum sibi duxit, quo pugnae génère seit ecclesiae plus damni quam utilitatis afferri, sane miror te et Zuinglium in quos adeo acerbe et petulanter inveheretur potissimum sibi delegisse qui ambo quas non sentiretis eius contumelias vobis minime graves possetis existimare. Ille enim vita hac defunctus hisque miseriis et molestiis omnibus exemptu8 et inali nihil sentit et apud superos in Domino suavissime conquiescit. Tu vero, Calvine doctissime, qui G-allus es natione et germanici sermonis usum nullum habes, quid ille in te conviciorum exspuat, nihilo magis quam ego si arabice increper, intelligis. Me vero, ut illo omisso iam de mea translatione aliquid dicam, scito etei id assequi non potuerim, ut eius quem theologiae doctorem ipsa libelli inscriptio praedicat dignitati mea latina par esset oratio, tarnen quanto potui studio in hoc incubuisse, ut quando me verborum illius vestigiis insistere vol res vel verba ipsa non sinerent, saltern eius inentem et sententiam propriis et gravibus et fervorem doctoris huius referentibus verbis efferrem. Ubi vero illi ipsi usu venit ubi vel memoria lapsus, vel iudicio suo falsus, modo quod assumpsisset nulla conclusione detei-minaret, modo quid sibi vellet aut ego non assequerer, aut fortassis etiam ipsemet nesciret, certe necesse habui quae videretur ad propositum eius aptissime convenire sententiam afferre. Veluti in eo * paragrapho quem de demonstrationibus Euclideis scribit, ubi te et Zuinglium agnoscit acutos et eruditos philosophos, quod assumit, ad verbum in germanico eius scripto, sic habet: „quoniam ratio non valet in fidei rebus" — ibi sistit orationem nec procedit ad ullam conclusionem, sed subiicit ilia verba: „quomodo vellomus nos alias credere quod très personae unus deus sunt?" Quid hic faceres, Calvine doctissime? Ego quod interpretem fidum decet mutata orationis forma quam autor tueri velle videbatur soquutus sententiam eum locum sic verti: „Sed in rebus religionis atque christianae fidei humana ratio in consilium nequaquam adhibetur. Qua enim ratione adduceremur ad credendum très personas deum unum esse?" Ac rursus in eodem * paragrapho, ubi de Euclidearum demonstrationum autoritate minuenda verba facit, si verbum verbo reddas quod germanica scripsit, sic habet eius oratio: „Si Euciidis deinonstrationes ac non Dei verbum in ecclesia Dei debent valere, est profecto apud Christianos putiïdum argumentum" etc. Quid tu, Çalvine doctissime? Annon ex hils verbis contra Tilemannum colliges? Certe enim si demonstrationes Euclideae ex quibus dicit argumenta vestra sumi, verbo Dei praeferendae fuerint, argumenta vestra non erunt, ut ipse dicit, putrida, sed bona ac firma. Quem sensum ego, quoniam cum mente et sententia scriptoris pugnat, non sum ausus sequi, sed eum locum transtuli ad hune modum: „Ac nisi demonstrationibus Euclideis plus quam Dei verbo tribuendum videatur, putridum sane est et videbitur hominibus christianis hoc argumentum" etc. Quae modo in verbis, modo in membris et incisis aliéna a proposito suo et secum ipsa pugnantia ponit, ut adesse contra naturam, quod ego intelligo, adversante et répugnante natura; et ita adesse ut de natura nihil decedat et immutetur, quod ego secundum naturam aut naturae ipsius habitu adesse accipio, itemque adesse corporaliter sed non corporali modo, et alia generis eiusdem quae et ad translationis rationem minus spectant, et citra circumductionum atque sententiarum confusionem ponipotuere praetermitto. Sed et haec ipsa non eo perstrinxi ut vel te quid esset observandum admonerem, vol autoris existiinationi apud te detraherem, sed ut ostenderem quanta fide et diligentia quum verba tum mentem autoris in convertendo speotaverim teque sine Tüemanni iniuria conviciorum eius certiorem fecerim. Haec ipsa vero non tain otii quam meae erga te

71 EPISTOLAE 3188—3189 72<br />

3188.<br />

WOLPHIÜS BULLINGERO.<br />

Tradil ei versionem suam libelli Heshusiani quem<br />

« germcmico latinum fecerat in gratiam Calvini.<br />

(Ex autoschediasmate bibl. Turic. civic. F. 41. olim. Bpp. VI.<br />

fol. 285. — Simler. Vol. 97.)<br />

D. Bullingero T. C. Ioannes "Wolphius ') S. D.<br />

Saepe et multam cum singulari dolore cogito,<br />

BuUingere pater, quantum haec de eucharistia cqntentio<br />

progressus evangelii sit remorata. Hoc antem<br />

potissimum tempore has cogitationes in animo meo<br />

resuscitarunt, et nulla iniuria lacessitae Ioachimi<br />

Westphali invectivae, et aliorum eiusdem factionis<br />

non tarn ineptae quam importunae confessiones.<br />

Qui dolor auctus iam recens édita Tilemanni confessioue<br />

quum ad meam erga te observantiam summam<br />

accessisset, effectum est facile, ut quemadniodum<br />

velles, Tilemannicam illam confessionem<br />

facerein latinain. In quo certe quanta fide et diligentia<br />

mentem et sententiam scriptoris spectaverim,<br />

tu non solum ex meis ad D. Calvinum hac de re<br />

datis literis, verum etiam ex ipsa versionis lectione<br />

cognovisti. Porro quum huius con versionis exemplum<br />

meum ad Calvinum, cuius gratia potissimum<br />

scriptum hoc voluisti latinum fieri, Genevam miseris,<br />

ut aliud apud te exstaret, hoc ipsum tibi manu<br />

mea descriptum destinavi. Nam quum hoc agas<br />

ut, qui germanica Lutheranorum scripta impediti<br />

ignoratione linguae non legunt, quoquo modo intelligant,<br />

non ut persuasum est aliquibus omnem contentionem<br />

esse inter nos et illos in verbi controversia<br />

positam, multoque magis illos non doctrina<br />

solum et studüs, verum etiam odiosa et eiectione<br />

et scriptis inimicis, quasi castris pariter et armis, a<br />

nobis dissidere: sane ut id facerem et ad institutum<br />

tuum utile et tibi gratum fore existimavi. Eius<br />

enim generis atque modi hoc est scriptum ut ex<br />

eo non tarn animos quam doctrinani horum hominum,<br />

qui quidem velint, facile queant explorare.<br />

Veluti ardere eorum animos odio, nostrorum doctorum<br />

acerbae illae contumeliae et venenatae calumniae<br />

significant. Doctrinam autem et crassissimis<br />

ac densissimis esse circumfusam tenebris et dissidere<br />

a se ipsa secumque discordare docent nos<br />

eorum pronunciata extra modum absona et absurda<br />

et secum ipsa pugnantia, <strong>quae</strong>que et sanae mentes<br />

et sacrae literae et sacramenta ipsa aspernentur ac<br />

xespuant. Quae quum ipse multo plenius et melius<br />

3188.1) Buttingeri affinis, ». d. m.adaedes JB. V. et professor<br />

TuriceTisis vide not. 13. praeced. ep.<br />

quam ego possim vel cogitatione comprehendere vel<br />

verbis efferre intelligas, non necesse habeo commemorare.<br />

Illud potius te, reverende pater, oro ut<br />

hoc quidquid est mei in te pariter atque rempublicam<br />

ipsam studii benigne accipias, et me qui te<br />

summa observantia colo, quod soles, ames.<br />

3189.<br />

WOLPHIÜS CALVINO.<br />

Mittit ei libellum Htshusii ab ipso latine versum<br />

et simul cuius farinae sit ostendit.<br />

(Ex antogropho Cod. Genev. 113, fol. 32. Exstat quoque in<br />

eodem cod. Turic. ac praecedens, fol. 163 et apnd Simlerum.)<br />

Olarissimo viro D. Ioanni Oalvino ecclesiae Genevensis<br />

antistiti vigilantissimo domino suo reverendo.<br />

S. P. Mittit ad te, Calvine vir clarissime, D.<br />

Bullingerus quam ab autore germanice scriptam ego<br />

ipsius hortatu latinam feci Tüemanni de coena Domini<br />

confessionem. Qualis autem vel sit ilia autoris<br />

ipsius germanica scriptio, vel videri tibi debeat,<br />

haec mea translatio te certe, in quem potissimum<br />

scribitur, admonendum duxi. Ac Tilemannus quidem,<br />

quod pro eo ac l ) iudicio vales ipse facile videris,<br />

novum ac quod non antea plus centies sit<br />

eversum, argumentum nullum affert, nisi nobis<br />

nihil sit ad haec duo quod respondeamus : quorum<br />

alterum ab Ill rai . Prinoipis Electoris Palatini Constitutionibus<br />

ecclesiasticis, 2 ) alterum a germanica<br />

quadam cantilena ducit. Sed libellum ilium, qui<br />

alioquin est parvus et, quia praeter male constitutam<br />

propositionem habeat nihil, futurus fuerat multo<br />

minor, sie tarnen conviens et calumniis replevit ut,<br />

si nominis sui inscriptione abstinere eum modo sivisset<br />

ambitio, famosum posses appellare. Est enim,<br />

ut omittam alias, mera calumnia quod Anabaptistas<br />

et Suenckfeldium nobis annumerat: quorum illi<br />

nullum in ecclesiis nostris locum habent, hie de<br />

corpore Christi in coelestem gloriam assumpto docens,<br />

ad illos propius quam ad nos accedit, utrique<br />

a nobis âiç âïa naatäv dissentiunt. Est venenata<br />

ac pestifera calumnia quod Ill mi . Principis<br />

Electoris Palatini ecclesiasticas Constitutiones,<br />

quas fortasse nunquam nostri vider un t, quasque esse<br />

extra omnem controversiam positas ipse non igno-<br />

3180. 1) sie uterque codex. Seribere volebat : pro eo quo.<br />

2) Ottonis Henrici a. 1556. (Richter, KOO. II. 177.)

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!