opera quae supersünt omnia. - ARCHIVE OUVERTE UNIGE

37 1560 MART. 38
Tranquillum ecclesiae ') statum eo magis tibi
gratulor quod non frustra v'eriti sumus, ne, si quid
novatum esset, tibi magnam crearet invidiam, quod
yisus esses ecclesiam prodendo quietem tuam et
otium redimere. Res enim erat odiosissima et exp08ita
gravibus calumniis, praesertim inter exordia
plus admittere quam ferret communis utilitas : 2 ) nee
vero tibi pepercissent qui ad carpendi occasiones
plus satis iam intenti erant. Equidem, ut mihi
perspecta erat zeli tui constantia, et per literas pollicitus
eras te non leviter cessurum, nunquam äbllicitus
fui, ne quid damni afferret tua facilitas. Sed
mihi non abs re tormidabilis erat eorum pervicacia
qui ad novitatem studia sua adiecerant. Nunc bene
est quod vobis molesti esse destiterunt. Postquam
vero sedatae sunt contentiones intestinae, restât ut
tollendis quoque' et purgandis simultatibus incumbas.
Iam quia multa turbulente quatuor vel tribus
annis acta sunt, metuo ne pars disciplinae collapsa
sit, obrepserint multae corruptelae, licentiae nimium
quidam sibi sumpserint, saltern non ita bene riteque
compositum esse ordinem suspicor, quin assidua
sedulitate ad vitia corrigenda opus sit. Ergo si ecclesiam,
quae diu misère quassata fuit, probe restitutam
cupis, hue indefessa constantia strenue enitere.
Te quidem vehementius non hortor neque
acrius stimulo, quern novi satis voluntarium: nolui
tarnen de morbis, quorum lenta erit et difficilis et
laboriosa curatio, prorsus tacere.
Quomodo se habeant ac se gérant Franeofordiense8
nescio, 3 ) nisi quod audio semper confligere
et laceri corporis triste esse spectaculum : morbo,
quern remédia ipsa exulcerant, manum adhibere non
audeo. Vale, optime frater, D. Zancum *) meo nomine
saluta, et excusa quod non scribam. Ipse, ut spero,
pro sua aequitate homini et amico et nunc occupatissimo
ignoscet. D. Lenglino, veteri amico plurimam
salutem precor, quern ideo non salutavi ante
biennium " istac transiens, quod parum humaniter
exceptas fui; ne dicam contumeliose a ministris:
ipse autem signum alienationis dare visus est, quod
nunquam putassem. Vale iterum, fratér integerrime.
Dominus tibi adsit perpetuo, te gubernet ac tueatur.
Genevae 23. Martii 1560.
3173. 1) GaUicanae Argentoratensis.
2) Haec alludere videntur ad ea quae inter 24. Ian. et
6. Mart, gerebaniur, dimisso Alexandro et ordine eccles. ad
modum Germanicae ecclesiae constitute. Videtur omnino inter
N. 3152 et hanc aliqua Holbraci intercidisse.
3) Etiam nos neseimus. Videntur tarnen post excessum
Holbraci contentiones inter PerruceUum, Quercetanum et Clericum
non sopitas fuisse, altera ex parte ministri lutherani
consensum in doctrina et ritibus ursisse, usque dum tandem
d. 22. Apr. 1561 condones GaUorum ex décréta senatus interdictae
sint. (Frkf. Bel. Hndl. I. 17 seq. Beyl. N. 29 seqq.,
ib. p. 57.)
4) collegio seniorum ecel. Gall, adscriptum.
3174.
CALVINUS STURMIO.
Pertinet haec epistdla maxime memorabilis ad
historiam coniurationis Ambosicmae, quam dissuaserat
Calvinus, nunc male promoveri queritur, exitum anxie
exspectans.
(Legitur in Oodd. omnibus in tergo praecedentiB ad Holbracum,
utpote eodem die scripta. Versionem anglicara praebet
Ed. Philad. IV. 91.)
S. Quia toto hoc sesquimense quamvis res
magnae et arduae moverentur, in tarn confusis tarnen
mixturis nihil erat quod scriberem, me dubitatio
suspensum tenuit. Et nunc quoque inanes literas
pudet scribere; quia in multiplici foecunditate
materiae neque initium neque finis occurrit. Quum
me principio consulerent qui primi ad hoc negotium 1 )
3174. 1) De coniuratione Arnbosiana eum hqui certissimum
est, cf. eius epp. m. Maio scriptas. Constat iam ipsius consilium
antea a coniuratis expetitum fuisse, eum armorum
usum dissuasisse, item improbasse modum propositae exsequuiionis,
verum sibi creditüm arcanum fideliter servasse et
nihil fecisse ad impediendum negotium quia facere non potuerit.
Minime ergo fides habenda Balduino qui Galoinum {et
Bezam) socium, vel adeo autorem coniurationis dicere ausus
est. Etiam Hoiomanum non pepercit We suis criminationibus,
cui fortassis Hotomanus- ipse accusandi ansam praebuit, qui
ap. Electorem Palatinum gloriabundus magis quam vere de
hoc negotio verba fecisse videtur. üf. Haag. V. 528. Balduini
verba haec sunt (Biga resp. ed. Buin. p. 114): Adiicienda
est prior ilia tna (Beeae) peregrinatio, quum ad exoitandam
Ambosianam coniurationem tumnltumqne ilium ciendum per
Galliam mntata veste eum Hotomanno tuo disenrristi. (Sic
iwterpretatur iste illorum profectionem ad Palatinum, quum
pro A. du Bourg huius intercessionem quaererent.) Idem
p. 149 eandem coniurationem vestram appellat. Denique
p. 403: Nonne ille est (Hotomanua) qui superioribus annis
in Germania pinxit sive suum sive tuum tumultum Ambosianum
etc. — De la Planche éd. Buchon p. 237: Ne pouvant
plus porter une telle oppression commencèrent plusieurs à se
rallier ensemble pour regarder à quelque juste defense. Ce
qu'estant proposé aux jurisconsultes et gens de renom de
France et d'Alemagne comme aussi aux plus doctes théologiens,
il se trouva que l'on se pouvoit légitimement opposer au
gouvernement usurpé par ceux de Guyse et prendre les armes
pour repousser leur violence, pourveu que les princes du sang
qni sont nés en tel cas legitimes magistrats, ou l'un d'eux le
voulust entreprendre surtout à la requeste des estats de
France. Comp. Hist. ecel. I. 249. Popelinière f. 162. de Thou
II. 753. lurisconsulti esse poiuerunt Hotomanus, Balduinus(?),
iheologi Çalvinus, Beza etc. lam du dum talia praeparata
fuisse ostendit Bezae ep. N. 3114 et Calvini ad Bullingerum
infra ad 11. Maii. — La Place, e'd. Buchon p. 33: L'exeention
de l'entreprise avoit esté délibérée à Nantes par une
assemblée de gens appelés de tous les endroits du royaume,
à la diligence d'un nommé Godefroy de Barry (cf. La Planche
238, Popelinière 163, Castelnau p. 16, d'autres l'appellent Jean,
Le Laboureur, addit. aux Mém. de Castelnau I. 386, Mém.
de Condé I. 332), Sr. de la Benaudie, gentilhomme du Perigort,
et la Garay gentilhomme de Bretagne, où fut arresté,
3'