opera quae supersünt omnia. - ARCHIVE OUVERTE UNIGE

265 1560 DBOEMB. 266
îteverendissimis atque clarissimis viris Ioanni Gal- I
•vino, Heinrico Bullingero, Petro Martyri, Wolfgango
Musculo et Lausannensis ecclesiae fratribus
et amicis suis oarissimis S. P. D.
Quum a revelato evangelio, viri doctissimi, in
hac nostra Polonia ecclesias nostras precibus nobi-
}ium virorum Franciscus Stancarus Mantuanue, qui
nunc est in iurisdictione mea, initio reformasset in
vera doctrina et confessione Christi, pace caritateque
Christiana, magno cum gaudio spiritus permanentes
Deum unanimes celebrabamus. Ingens tum
gratulatio piorum omnium, et quotidiana ad puram
religionem accessio, contra vero pontificiorum de
regno ipsorum ruituro magna trepidatio exorta est.
Sed ecce per absentiam Stancari nonnulli ex ministris
nostris doctrinam de trinitate et mediatore
Christo Domino, primum quidem clam et apud
pancos, deinde palam et apud omnes perturbare et
corrumpere conati sunt: id quod sane effecerunt.
Posteaquam vero Stancarus vocatus in Poloniam I
reversus esset, et contaminatam doctrinam de his !
duobus articulis atque etiam alia mala animadvertisset,
dedit operam ut ecclesias ad pristinam et catholicam
fidem revocaret. Verum isti, novarum
rerum gloriae atque dominandi cupidi, adversus
Stancarum inaurgunt, clamantes indignum esse ut
in oculis nostris versetur. Unde ex ecolesiis ipsum
eiecerunt et inhumaniter proscripserunt, quemadmodum
ex scriptis ipsius Stancari, quae ad vos per nuncium
nostrum Christqphorum P. *) Leopolitanum mittimus,
cognoscetis. Quo quidem schismate pontificii
recreati regnum suum stabile fore gaudent, vires et
animum adversus nos recolligunt, atque ita, dum
nos a nobis invicem consumi vident, magna cum
laetitia triumphos ducunt, quo fit ut miserabilis sit
status ecclesiarum nostrarum.
His tantis malis remedium adhibere cum nonnullis
viris pus et prudentibus saepe laboravi : videlicet
ut pax et concordia inter ipsos et Stancarum
revocari possit. Et quoniam scripta vestra tan tarn
apud nos autoritatem obtinuerunt ut plerique piaculnm
esse putent ab eis quam minimum dissentire,
conatus sum, quantum poteram ostendere, non solum
vetores verum etiam vos in scriptis vestris eadem
quae et Stancarus de trinitate et mediatore docere.
Uli prolatis in medium quibusdam uteris sub
nomine vestro impressis, et quodam libello Philippi
Melanthonis 2 ) confessioneque Helti 8 ) vos non aliter
3290.1) Hac litem P. peripaietiaim notari autor est Simleru8,
penes quern huius notitiae fides esto.
2) Plura eius exstant consilia hvc spectantia. (Schmidt,
Mel. 566.)
3) Quum Stancari doctrina in Transylvania animos
hominum turbaret, ministri confessionem ediderunt de Christo
»tav&Qumw et mediatore, cuius autor fuit Casp. Belt, Clausenburgensis.
Impressa fuit Witteb. 1555. (Salig II. 834.)
quam ibi scriptum esset de trinitate et mediatore
sentire audacter affirmant. Id quod nobis nulla
prorsus ratione persuaderi potest. Videmus enim
et literas illas et alia scripta memorata scriptis vestris
plane ex diametro esse contraria. Incredibile,
inquam. nobis videtur ut credamus vos tale aliquid
scripsisse quod doctrinae vestrae, quam de trinitate
et mediatore in libris vestris nihil plane a verbo
Dei et orthodoxa ecclesia discedentes tradidistis, repugnaret,
vosque a pristina doctrina defecisse argueret.
Tametsi quidam ex adversariis Stancari
hos spar8erint rumores: Deum videlicet propter
peccata nostra hoc mysterium de trinitate occultasse
maioribus nostris, nunc vero primum per gratiam
vobis et aliis Sanctis suis révélasse, ac proptereä
vos de hoc trinitatis articulo simulque etiam mediatoris
veterem doctrinam retractasse. Quod de vobis
ut credamus, tametsi (ut dixi) nulla ratione possumus
adduci, imo vero etiamsi totus mundus hic periclitetur
nobis in ea mediatoris fide, quam et Stancarus
docet et vos libris vestris profitemini, standum esse
persuasum habeamus: tarnen ut nonnullis infirmis
et simplicibu8, qui ab autoritate literarum vestrarum
quarum superius facta est mentio pendent, satisfacianius,
hune nostrum nuncium ad vos mittimus, ut
scilicet a vobis de tota ilia re certiores efficiamur.
Vos inquam, viri claiïssimi, quorum nomen apud
nos celeberrimum est, maiorem in moduni petimus
velitis perscribere ad nos, num doctrinam de trinitate
et mediatore, quae in libris vestris impressis
habetur, illis Uteris retractaveritis nec ne, hoc est,
num adhuc cum veteri ecclesia credatis, patrem
filium et spiritum sanctum esse unum Deum, unam
essentiam vel substantiam trium personarum, unam
voluntatem et unam operationem: et Christum Dominum
esse mediatorein secundum humanitatem et
non secundum divinitatem, hoc est, Christum orare,
supplicare, intercedere et id genus reliqua facere secundum
humanam naturam et non divinam, ut in
vestris libris videre est, nec ne. Hanc enim veterem
et veram doctrinam isti novarum rerum Studiosi
nomine et autoritate vestra damnant et ter nialedietam
voeiferantur. Quam quidem doctrinam ipsorum
tum ex nostro nuncio, tum ex libris Stancari
planius intelligetis, atque etiam artem in ea promovenda
cognoscetis. Si quidem hoc tempore iam
non tarn libère et clare his articulis, sicuti ab initio
fecerunt, contradieunt, neque sibi satis constant, ut
plane confusos esse appareat. Nam ubi Stancarus
sese illis opposuit, obfirmato et pertiuaci animo cedere
nolebant: nunc vero pudore et conscientia make
causae fraenati, uti ego suspicor, coeperunt mutare
formas loquendi. Antea cnim quidam illorum
neecio quid de tribus dus, tribus voluntatibus, tribus
operationibus in aures nonnullorum sensim insinuabant,
symbolum Nicaenum reiieiebant, symbolum vero