opera quae supersünt omnia. - ARCHIVE OUVERTE UNIGE

189 1560 SEPTEMB. 190
damnati, publica tarnen et solenni condemnation
adhuc opus habent. In examine autem controversorum
articulorum poterunt adesse Adiaphoristae,
sed in decisione seu iudicio egredientur coetum, iis
tarnen manentibus qui contra hos scripserunt, quia
hi bona conscientia veritatis patrocinium susceperunt,
Adiaphoristae non item. Norma in iudicio
haec erit et lydius lapis: verbum Dei, confessio
Augustana, Apologia, Smalchaldici articuli et scripta
tertii Eliae Martini Lutheri. Talibus ineptiis ita
scatet libellus ille supplex ut eorum impudentiam
satis mirari nequeam, qui vel autores sunt, vel suis
etiam calculis hunc approbarunt. Sed comes Georgius
Erbacensis, apud quem nuper et latinum et
germanicum exempla vidi et contuli, pulcherrimis
scholiis hunc illustravit, quae etiam sua manu scripta
Electori*) (cui quasi paedagogi ac patris loco est)
misit, cui etiam fuerunt gratissima. Ipse porro comes
aliam synodi formam conscripsit, de qua iam
aliquot diebus cum Electore (ut ex ore comitis Valentini
iunioris fratris intellexi) Heydelbergae délibérât
serio. Forma haec est ut in tanta animorum
exulceratione prius convocentur ministri praedicantes
in Imperio evangelium, ac modeste quibusdam
principibus praesidentibus colloquantur etc. Si illi
qui in imperio sunt pacis aliquam rationem invenerint,
bene habebit, quum iam tanta sit multorum
in imperio principum erga causam nostram aequitas,
hanc tolerabilem futuram ecclesiis nostris omnino
sperandum est: sin minus,retinent adhuclibertatem
ßuam ecclesiae nostrae quae etiam postea legitime
audientur. Non dubito sane quin etiam ecclesiae
vestrae sit placitura haec ratio, quae prodesse nobis,
obesse vero meo iudicio non potest. Deus medeatur
vulneribus ecclesiae suae.
Palatinus indies praecipuos lutheranae factionis,
turbulentos nimirum quosque, dimittit. Quomodo
mense Iunio Heydelbergae sit disputatum, puto te
non latere. 5 ) Interim ablegati et ministeriis suis
exuti sunt ac privati aulicus quidam concionator 6 )
et parochus quidam, ambo Luthero quam Christo
multo addictiores. Studiosis illis quos Palatinus
alit praefecti sunt viri très docti et pii 7 ) quorum
sedulitate futurum propediem confido ut Palatinatus
ad veram de coena Domini sententiam reducatur.
Tilemannus Heshusius Brema etiam non sine ignominia
est expulsus. 8 ) Quum enim in quadam con-
4) Palatino Friderico III.
5) cf. N. 3227.
6) Pantaleon superintendens, cum quatuor ministris,
Geo. Kuhn, Henr. Greiner, Casp. Neeser, et Mich. Konrad
(Planck, V. 2. p. 370. Seisen 110).
7) CoUegio sapientiae praefuerunt Olevianus, Ursinus ei
ïremèllius. {Seisen 121. Cf. N. 3175. 3178.)
8) De his omnes tacent qui Heshusii vitam scripserunt
cione, cui comes ab Oldenburg interfuerat, graviter
traduxisset Phrysiae comitissam, omniumque impiorum
sacramentariorum ac furum et latronum asylum
appellasset, vocatusque in ius ä praefato comité
suorum dictorum rationem reddere non potuisset,
per senatum iussus est exire cum omnibus suis.
Qui Magdeburgi iam haeret et Ienam meditari dicitur.
Edidit is libellum de coena Domini contra
sacramentarios virulentum admodum: sed eius nullum
mihi potuit exemplar contingere. Supplicem
quoque illum libellum diligenter ac multum quaesivi,
sed nullum hic visum est exemplar.
Velsius Heydelberga hue venit, 9 ) qui magnas
in Flandrica nostra ecclesia turbas excitare conatus
est, stupendis somniis, imo blasphemiis suis effusis
ac propositis, quibus asserit in renatis peccatum originis
prorsus sublatum, eumque esse diaboli mancipium
qui adhuc appetitus ad peccandum in se
sentit. Item, peccatorem, etiam poenitentem et
credentem, non esBe membrum ecclesiae. Item, peccantes
prorsus excidere a regeneratione. Item, nullam
iam esse in mundo visibilem ecclesiam, nisi
fortassis romana in qua papae tyranDide et sacrificulorum
quaestu sublatis verum doctriuae fundamentum
adhuc manet. Sed Dei beneficio publice
confusus est et superatus, non sine magna ecclesiae
nostrae aedificatione.
Emdenses adhuc posteriore hoc mercatu suarum
quaestionum meminerunt: si quando dabitur
opportunitas, tribus verbis collegii, vestri sententiam
significare nobis non gravaberis. Bene et féliciter
valeas, vir integerrime, meumque erga te Studium
boni quaeso consulas. Raptim Francofurti
20. Septembris 1560. Salutabis quaeso symmystas
tuos omnes.
Tuus ut suus
Petrus Dathaenus.
(Wilkens p. 89. Hélmolt. p. 47, Leukfeld p. 17, Salig III.
741, Spiegel, Hardenb. 237. 275). Narrant autem eum vocationem
Bremensem ea conditions acceptasse ut Bardenbergius
dimitteretur quoeum a. d. HI. Id. Maias disputare volebat.
Quorum quum neutrùm factum sit, Magdeburgum concessisse
quo interea vocatus fuerit.
9) Ohm c. Calvino Francofurti disputaverat, postea
Heidélbergae ministerio fungens (N. 2902) partes suas in controversia
cum IJeshusio egerat. (Struve pfàlz. KB.. 82.) Iam
dissidii cum Boquino causa Francfordiam rediit. De novis
eius somniis haereticis anabaptisticis et schwenkfeldicis cf.
Frkf. Bei. Hdl. II. Beil. 30 p. 288: Des Ministerii Bedenken
über Iusti Velsii Buch das er die Summa ehr. Lehr und
Lebens genant 21. Aug. 1560. Ibi dicitur eum in hac urbe
nullo munere fungi negUe docendi licentiam habere. Cf. Ibid.
Th. 1. Gründl. Abi. p. 109 et Gegenbericht Beil. 14. p. 86.