31.05.2013 Views

vol. I pars III

vol. I pars III

vol. I pars III

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

A V,E R R Q 1 S<br />

EXPOSITIONIS MEDIAE<br />

In Librum Demonftrationis<br />

Ariftotelis<br />

TRACTATVS PRIMVS,<br />

loan. Francifco Burana Veronenp interprets<br />

i x i T: Omnis<br />

doclrina, &omnis<br />

difciplina<br />

cxcogitabilis j><br />

orationem incritdifcipulof<br />

cognitione pr?<br />

cedentem, q? fi<br />

non,fieri n5 poteft ,.vt aliquid addifcat.<br />

Huius autem emuitiationis<br />

veritas manifeftaeft per indu6tionem,proptcrea<br />

q? in (cieti js doclrinalibus,<br />

atq;hoc genus fpeculatiuis,<br />

fi rede perfcrutati fuerimus,<br />

planu,q7COgnitioperfefta perdodrinamerit<br />

ex cognitione prxcedeteapud<br />

difcipum. Conumiliter<br />

planu erit edam in reliquis,qua: co<br />

fueuerunt addifci per orarionem.<br />

quodqjhoc verum (it, manifeftu<br />

ex eo,qcf preceffit.& hoc,quoniam<br />

veritas in oratione auteft per fyllo<br />

gi(inum,autperinduqiieadmodum monftrauimusinpraecedentibus.oporter<br />

enim, vt qui per (yllogifinu addifat,antequamcogno(cat<br />

conclu<br />

(ione fyilogifmi,habeat apud (e cognitionem<br />

propofitionu fyllogifmi<br />

pr^cedentem. &qui per indu-<br />

ctions veiificat propofitionevniuerfalem,habeatc6fimihterapud<br />

(e cogninone particulariu praece-<br />

, ^ & . f . i _ .. „<br />

detem cogniuonem vniuerlauu.<br />

& code pacto, qui verificat aliquid<br />

per viam exempli, ac fufficietiac.oportct<br />

v t praponat ac cognofcat illud,<br />

de quo fert exemplu,antequ3L<br />

cogno(catillud,qd cogno(citpropterexemplu.<br />

Cognitio autem,<br />

qua oportct pr^cedere in omni eo,<br />

quod aflequimur per cogitation^<br />

ac (yllogiunu, eft duobiis modis:<br />

aut enim cognofcitur q? res fit, aut<br />

no fit, Sc haec cogmtio vocatur vcrificatio<br />

:aut cognofcitur quidfignificet<br />

nomen ipfius, & vocatur<br />

formatio. Oportet autem difcipulum<br />

in quibufiiam prarcognofcerc<br />

^ fant taturn, quemadmodum in<br />

propofitioe,qua; dicitde omni vera<br />

eft aut aftirmatio, autnegatio,<br />

proptereaq? in huiufcemodipropofirionibus,opuseft,<br />

vtcognofca<br />

mus veritate ipforum tantu,quodquenemo<br />

ip(as renuit ptarterSophiftas.<br />

in quibufda vero oportct,<br />

vt prxcognofcat quid fignihcft no<br />

mina eoru tantum, queadmodum<br />

oportet Geometram pr^cognodc-<br />

Log.cuAuer. a re,


Media expo.<br />

ire,quicifignificctnomedrculiin<br />

artefua,& nome trianguli. in quibufda<br />

vero qportet difcipuhl pc#cognofcere<br />

maq-, fimul,quemadxnodu<br />

de vnitate oportet difcipulii<br />

pracognofoere quid fignificetnojncn<br />

vnitatis>& q? eft resinueta. &<br />

hoc, quonia cognitio q? res fit,eft<br />

aliaa cognitione^d fignificetnomen.poteftenirh<br />

heri,vtcognofca<br />

tur,quid fignificet nome,& tamen<br />

ignoret j q?ht,&n6 couertiturhoc,<br />

fed oportet eu , q cognofcit q? eft,<br />

vt cognofcatetcjdfignificetnom.<br />

3 Vera antecefliocognitionispre-<br />

E cedentis incognitioneaddifcentis<br />

no eft ad modu anteceflionis fenfationis<br />

priorisadre refpectufenfationis<br />

fecunde eiufcle in tempore<br />

alio.& hoc, quoniam nos fentimus<br />

aliqua,quom fenfatio przceflerat:<br />

eumq; ipia fenferimus (ecfido, cogno(cemus,q7<br />

ea funt, ^ antea (en-<br />

£eramus.quoniam,fi cognitio, qu^<br />

acquiritur per difciplina cu cognitione<br />

pr^cede'te,efleth^c res,fequeretur,q?<br />

difciplina eflctrecordatio.<br />

"Nee tamen dubitamus de hac propofitione,<br />

quas dicit, q> omnis doctrina<br />

& difciplina erit per cogni-<br />

J tionemptaecedent^jfi nos fenferimus<br />

aliqua abfq; eo, g? prajceflerit<br />

iapud nosipfbrum fenms.quoniam<br />

cognitiohasc,& cognitio proueni£s<br />

per doc~trinam,f iint cognitionesper<br />

xquiuocationem nominis.<br />

4 Nonnulloru vero cognitio proucnit<br />

nobispcr fenfum a pricipio,<br />

& do&rina eorum fimul eft. hint<br />

aute hxc parti cularia, qua? no feniimus,<br />

quasq; rcponuntur fub vniverfalibus,<br />

qux cognouimus. Exemplum,fi<br />

cognofcamus,q7 omnis<br />

trianguli anguli funt xqualesduo-<br />

Poft.rcfol.<br />

busreftis,&non frognofcamnsgr G<br />

ifte triangulus,quem defignafti ia<br />

abaco,& abfcondifti, eft fecudum<br />

iftam Aifpofitiorie, qufi poftcaqua<br />

difcooperuifti, percepimus per fen<br />

film q? eft triangulus,& per cognitionemrei<br />

vnitierfalisperuemtad<br />

nos, qranguliipfms funtxquales<br />

duobus icctis: igitur jppofitio minor<br />

in hac""cogntjdqrie prouen itno<br />

bis per fenfum, qua? eft, q? ifte eft<br />

triangulus. conclufio au^e*, og iftius<br />

trianguli anguli funt aiquales duobus<br />

reftis, peruenit adnosexpropofitione<br />

maiore, qua" cognofceba<br />

musaprincipiorei,cufuitapphci- H<br />

tapropofitioni prouenifti ex fenfu,quae<br />

eft minor. & hax eftdifpofitio<br />

omniu mdiuiduorum cu vniuerfalibus<br />

cognitis, anteg] ipfa cognofcantur<br />

perfenlum,hoceft, q><br />

funtignotaex partevnaj&coffnita<br />

ex parte alia, & in vniuerfau. &<br />

iftacftdifpofitiorei, quar acquiritur<br />

per doclrinam: quod eft, quia<br />

ignoratur ex parte,qua eft particularis,&<br />

cognofcitur ex parrevni<br />

uerfalis comprdiendentis ipfam.<br />

Q_uoniam,uresefletignotaapud J<br />

nos omnibus modis, no poflemus<br />

ipfam addifcere.& fequeretur dubi I<br />

tatio Menonis cclebrata: vt dka£<br />

quod eft necefie,vthomo addifcat<br />

aut illud, quod ia nouit, aut illud,<br />

quod noil uouit, fed ignorat. q? fi<br />

addifcitillud,quod nouerat, no didicit<br />

an fit res, qua antea ignorabat.<br />

fin autem addifcetquod ignorat<br />

, vnde cognofcet, q> hoc eft illud,quod<br />

ignorabat,nuncaute cognofcitipfum<br />

?quomodo enimfi<br />

quifpia qu^ritferuum fugitiuum,<br />

& ipfum ignoret, cum ad ipfum<br />

deueneritjcognofcet hunc eflc,quc


Tractatus<br />

K quaercbat, nifi ipfum antea prxcognouerit?igitur<br />

non eft hie doctrina,<br />

ncque difciplina peaitus,<br />

6 Qji6dfidicamus,que'admodum<br />

dicebamus,qu3efitum cognofci ftn<br />

difpofitionem vniucrfale,&ignorari<br />

fecundu modu particularem,<br />

g. eft modus ipfi appropriatus,non<br />

accidet nobis dubitatio hsecfupra<br />

dicta. Et per hunc modu tantu foluemustlubitatione'fbphiftica,<br />

qu?<br />

confueuit fieri in olbus rebus particuianbus.Ethoc,qm<br />

ipfi dicunr.<br />

4an habes {Hernia", q? trianguli angu<br />

li funt sequales, an vero nonhabes<br />

l> (cicntiainhoc?cumq;reiponderit<br />

ipfis refpondes, q? habet (cientia de<br />

hoc, dctexeruntipfi triangulu dcfcriptu<br />

in abaco,& dixer unt: an ne<br />

habuifti cognitionede hoc, anteg]<br />

detegeremus tibd, an vero no habe<br />

bascogninone dehoc? habeac angulos ^quales duo<br />

busreftis:dixef utigitur cognofcebas,<br />

quod triagulus habet angulos<br />

a?qualcsduobus redtis, no aute" cognofccbas<br />

de hoc, qinhui us trianguli<br />

no cognoueras difponem antea.Nos<br />

aiit fbluemus ipfam dicen-<br />

M tcs,qjcognouimns aliquomodo,<br />

et no cognouimus modo alio.neq;<br />

eft impoflibilc,vt cognofcamus re<br />

aliquomodo, &ignoremusip(am<br />

modo abo.impombileenim eflet,<br />

fi eo modo, quo nouimus,eodem<br />

ignorarcmus.Dixit:no oportetau<br />

tcm confimiliter,vt fbluamushoc<br />

dubiuco modo, quo foluerutnonulli,quidixeriitin<br />

refpofionead<br />

hoc,q? nosno nouimus, accipitur cu hac conditione.<br />

Dixit: Atquiexiftimamus tune 7<br />

fcirc aliquidfcietia maximevera,<br />

cum fcimus r€ no per aliquid accidesilli,fm<br />

modum,quo fciunt Sophift?,(ed<br />

cu (cimus ipfum per cau<br />

fern confequente ex eo q? fit; & (cia<br />

musq? eft caufa ipfius, & q? no poteft<br />

efle fine hac caufa.Signu ante,<br />

q? fcie'tia vera eft hzc. quonia quicu<br />

nq; c5tcmlit (e fci re aliq uid,iam<br />

cxiftimat fefcire hoc pac^o, fiuc<br />

Iciat fecundu veritatem, fiuenon.<br />

vtri


Media expo.<br />

P demSltotioncm:deind«pofthoj:<br />

tradabitdefciedaftcunda. Demo<br />

ftrario autem in fumma eft (yllogifinus<br />

vcrus^acies acquircre fcietia<br />

de re fecund am q? ipfi inert cau<br />

£a,cdm caufafueritex rebus cogni<br />

5 m apud nos per naturam Curnqi<br />

fyllogifinus dcmoftratiuus (it > per<br />

cuius viam accjuiriraus fcientiam<br />

veram, qucmadmodum diximus:<br />

planii q> oportet > vt propofidoncs<br />

lyllogifim demoftradui fint vere.,<br />

crit fyllogifinus verus fineiftis<br />

conditionibus {cciidum g> praecciP<br />

JO fit. Quodautchie(upereft dcclarandfi,eft,<br />

non pofle fieri fyllogi£<br />

F mum dem6ftratiuum fine c6pfica<br />

tiooe iftarum coditionum* vt fint<br />

propofitiones demoftrationis vera::qm<br />

propofitiones feUginducut<br />

fecietemiplam,viicxiftimet, quod<br />

non ens fit ens; qucmadmodum q?<br />

cxiftimet diamettu quadrati cue<br />

jequalem coilis. £t q? fint cognitae<br />

non per terminunx mediurojquonia<br />

qua; cognofciintur per mcdios<br />

tcrminos,ita indigent aemonftrationc,qucmadmod«m<br />

&ea,fuper<br />

quibus ferimus dcrndftraaoucmi<br />

II Erunr warn caufa rei, qua? (citur<br />

per dcmonftraoone: proptewa q><br />

chxunus, o> fcicntia maximc vcra<br />

PoflrefoL<br />

ineft nobis de altquo, cu cognonerim<br />

us ipfum per caufam. Erut ite<br />

prJecedetes conclufionem:quonia,<br />

li funt caufa coclufionis,pr3?ccdut<br />

ipfijm,vtcau{a. Eruteriam magis<br />

nota:: quonia oportet, vt fint notae<br />

fecunduduosmodos praecedentia:<br />

fimui: hoc eft, vt fint magis notje<br />

quacoclufioineo quod fignificac<br />

nome't&in co quo (unt,Koc eft vc<br />

rat. Notiusautcmdiciturduobus<br />

modis; vno apud nos> altero apud<br />

naturam. qin priusapud nos in co<br />

gnitionenoeftpriusapud natural<br />

in omnibus. & hoc, quoniam fenfi<br />

bilia copofita pra;ccdunt apud nos<br />

in cognitioe, magis aucnota apud<br />

naturam (unt fimplicia, ex quibus<br />

componuntur copofita,& h?c func<br />

longinqua a (enfiuhoc eft, ad qua?<br />

perucnjt fcnfus vltimo, fi fucrinc<br />

ex ijs, qua; fenfus compjrchendit,<br />

Longinqua veroafcnfu omnino<br />

funtca, quaefunt vniuerfaliajpropinqua<br />

aute»hoceft notioraapud<br />

nosjfunt particularia, hoc eft indiuidua<br />

copofita. Quod vero dicimusdemoftrationi<br />

oportere tfle<br />

ex primisjhqc e ex pricipijs appropriatis:qmnpn<br />

eft dfia inter hoc,<br />

quoddicirnusprima, & inter hoc,<br />

quod dicimusprincipia:prQPterea<br />

quod funt duo nomina conftquctia,hoccft<br />

fignificatia -rem vnam,<br />

Principium aute"dcmpnftvationis<br />

eft propofitio immediata. hoc eft,<br />

propontio non cognitapcr tcrminum<br />

mediu,qua noinueniespropofitionem<br />

aliam priorem ipia co<br />

gnirione,neqj exiftentia Propofitionis<br />

aut€ vniuerfaria defcnptio<br />

pcrficitur, cum dicimus, quod eft<br />

vna ex partibus orationis enutiatiua:,fiue<br />

aftirmatiua, fiue neeadua,<br />

fed


Traftatus<br />

fc Cue non yerum.<br />

Sed propofitio demoftratiua<br />

eft vera ex viia partiu c5tradi&ionis.£nuntiatio<br />

autem eft vtralibct<br />

<strong>pars</strong> oppofitorumper affirmationem<br />

& negatione. Contradiftorifi<br />

vero eft oppofitfi, quod non habet<br />

inter ipfum medium, verumde his<br />

omnibus diiflum eft in libris praecc<br />

dent-'bus, PrincipiQaute demon<br />

ftrationis,quod eft, quemadmodu<br />

diximus propofitio immediata, di<br />

llinguitur duas in partes: quarum<br />

vnaeftillud,quod no poteftdemo<br />

ftrari in ilia arte, & non eft notum<br />

apud di{cipulum:& hoc vocatur ra<br />

dix pofita: <strong>pars</strong> aute fecunda eft i!^<br />

lud,miod eft notum per feapuddi<br />

fcipulum: & hoc eft, quod vocatur<br />

fcictiaprima. Pofitio confimilitcr<br />

etiam diftinguitur duas in partes:<br />

quarum vnaeft,vt ponatur pofitio<br />

Ytriuflibet partium contradidionis,fiue<br />

affirmatiua, flue negatiua:<br />

&h$ceftcui, appropriaturnomen<br />

pofitionis:& hgc connumeratur in<br />

genercpropofitionu, & exipfaeft<br />

eriam definitiotqucmadmodiidefinitio<br />

vmtatis, quam pofuit Geomctrain<br />

principle fcientiae de Nu<br />

mero, cfidixit,q? eft resindiuifibilis<br />

fecuftdfi quantitate"non habentempofitionem.<br />

Differuntautem<br />

propofitio pofita, &definitiopofi-<br />

.tarquonia propofitio cnunuatfinc<br />

Primus. 3<br />

dubio^reseft.autnon eft,3rh«c A<br />

eft difpofitio propolitionistfed dtf»<br />

finitiononcoprenenditin fnbffcf*<br />

riafua, o^resnt,autnonfit,hocefl:<br />

ex parte, qiiaeft definido: quoflii<br />

quid eft vnicas,£effe vnitate non<br />

Flint tmim,fed funtdua; fcientia: di<br />

uerfae, licetprdueniat in rebus, vt<br />

Iciamus ipfas per duas fcientias fimul,quemadmodu<br />

videbitur in fe<br />

quetibus. C^oniS autem ei» quod 1J<br />

fcitur per dernoftrationem, accidie<br />

veritasvera proprer f^Uogifnium<br />

demonftrati^um: & veritasin fyllogifmo<br />

demoftratiuo eft propter<br />

propofitiones,exquibuscomponi B<br />

tur ryHogifmus:fcrqtiitur ex hoc,vt<br />

fcientia noftra de re fcita per dem5<br />

ftrationem, qn* eft concluflo, &<br />

fcientia noftra per propofltiones,<br />

perquas Tcitur conduho,n6 fitfecunditur<br />

terminum atqualem: hoc<br />

eft, vt fcientia noftra de propofitio<br />

nibus,& de concluflone non fit fccundum<br />

vnum gradum fcientt;:&<br />

hoc aut de omnibus propofirionibus,aut<br />

dealiquibus: fed oportet<br />

ex neceffitate, vtfcientid noftra de<br />

propofitionibusfit maior s &hoc,<br />

quoniS rei,propter quS eft aliqtiid G<br />

inaliqua difpofitione, hiagis vera<br />

ineft h?c difpofijio qua" rei, cui Ineft<br />

h«c dirpofitio pfopter ipfarn.<br />

exemplu, quonia" iios amamus pr$<br />

ceptorem, quiaamamus])uerum:<br />

fequitur, vtamor nofter in puerfi<br />

fit maior amore noftf o in pr*ceptore.<br />

Confimiliter,qm credimas if<br />

conclufioni, quiacredimuspropo<br />

fitionibus, fe


Media expo.<br />

P no fcit rhagis ^ aliquid,q3 fcit: &<br />

vt magis opinc^de fcla fua,^ de re,<br />

quafciti&fiacdderet, vtfciati^m,<br />

poftcaqua id ignorauerittqfn igno<br />

ranria confequetur ipfiim, ni fi preceflcrit<br />

homo & fciueiit per ea,qu^<br />

non ignorat omnino. Quod cu ita<br />

fit, fequitur vt principia demonftrationis,aut<br />

omnia,aut qnaedam<br />

fmt magis Icita, quam conclufio,<br />

17 Et quiVult habere fcicntia demo<br />

ftratiuam perfec^am,non tm. debet<br />

habere propofitiocs ,m«^is fcitas,q<br />

codufionem, & q? veritasipfaru fit<br />

maior ^veritas condufionis,fed<br />

E oportet eria cum hoc, vt no crcdat<br />

alicui oppofito propofitionibus fa<br />

tis per fe.h^ enim funt res Sophiftifx,<br />

quas funt in fyll ogifino Sophiftico.&<br />

caufa hiiius elkqm fcienda:<br />

dcmonfhariuac proprium eft, vt<br />

non fufcipiat variadonem,&non<br />

eorrupatur,neq;exiftimet deipfa<br />

cogitas fieri pofle oppofitu eius,de<br />

quo cogitet,fi fueritfani itelle&us.<br />

1 ' la vero exiftimauerum nonnulli<br />

no efTe demonftrarione penitus, &<br />

J 9 deflruxere natura ipfius omnino:<br />

proptcreaq? arbitradfuntoporterefuper<br />

omni redemoftrationem<br />

F conftitui,quoniam videruntdifpo<br />

fitionem propofidonum demonftradonis<br />

indigeredemoflratione,<br />

quemadmodu difpofitio coclufionis<br />

per fe. Ali j vero ftabiliere naturam<br />

demonftradonis exiftimates<br />

demonftratioue coftrui fup omni<br />

re,& ambx opiuioncs funt falfx,<br />

quonia n6 funt oppofit^.Deflruen<br />

tes igitur natura demonftradonis<br />

inquiut: quonia omne indigetdemonlfcradonc,<br />

& fieri nullo mode<br />

poteft,vtpofteriora fciant'pcr fcicn<br />

dam rcrum prior u,nifi hxc priora<br />

Poft.refol.<br />

fciantur cofimiliterperprioraalia, O<br />

& hajcprioraperpriora alia, & fie<br />

ininfim'tu:fedpertra'fireinfinitunj<br />

eft impofibilerigid'no funthicprim<br />

cipia nota, qu^ afiequamur,nm per<br />

vi& pofidonis,non aute" per via naturae,qj<br />

(I non fuerintprincipia hie,<br />

non criteriademoftratio penitus.<br />

Quod igiturexiftimauerintpofte<br />

riorafciri ppriora.Sc q? fieri no poteft,vtinfinitu<br />

pertranfeamus, ver<br />

um eft ac re omnis res indiget dem6ftratione,&<br />

q? no fuht hie principia<br />

nota per fc,eftimpoffibile.<br />

Alij veroc6ceduntquidem,q?ois 10<br />

res indigec demoftratione: Scexi- H<br />

ftimant fieri pofle,vt iniieniatur dc<br />

monftratioinoibus permoduciirculi,<br />

non aut£ per modum return,<br />

quieftille,exqiiofequitur impofli<br />

bile, quodeliinfinitum pcrtrafiri.<br />

Nosautdicimus,q7 no omnis res it<br />

fcitur per demonftrationerfed funt<br />

aliqua, quae (ciiumu fine medio, &<br />

non per demonftrationf. Qjaodq;<br />

hoc ita fit, planu eft per {e. oportcc<br />

cnim cu, qui cocedit demoftrarionem<br />

cfle, vtfatcatur.ex neceffitate,<br />

q? funt hie principia fcitaperfc: &<br />

hoc,qm fi opus eft, vt (ciamus pro-, I<br />

pones demoftratioms, ant fciemus<br />

ipfasper mediii,aut fine medio.&;<br />

fi fciemus per mediu,iteru confimi<br />

liter fiet petitio de hoc,q? aut fiitur<br />

per fe, aut per medi u,& ita aut procedet<br />

res in infinitu fecundii rcilu^<br />

& no erit hie demoftraao penitus,<br />

auterunt hie principia nota per fe,<br />

aut erit demonftratio in circulum.<br />

Dixit:uoftrum aute eft, vt no *duerfemur<br />

Sophiftis,^ principia de<br />

monftradonis non funt nota per<br />

alia: fed dicamus, quod ipfa func<br />

nota


Tradatus<br />

k uota per intelle&um, qui attineit<br />

partes enuntiationis noce per is.<br />

*.*. Quodq; fieri non poteft,vtmon-<br />

ftretar aliquid ignotupernotum<br />

r ,~ r 1 - Q i- i . i<br />

tecundu viam circuit, hocemm de<br />

clarabitur exeo ,quodc5memoraiamus.<br />

& primo, qm manifeftum.<br />

eft,q>demonftratio veri/Iima erit<br />

ex principijs notioribus apudnaturatn,<br />

Q fi propofitiones monftra<br />

rentur per coclufioncm f m q? conchifio<br />

eft prior ipfis apud natura,<br />

cumiaconclufiomonftrata faerie<br />

antea per propofitiones, fm q> fuiit<br />

priores apudnaturam: fequcretur<br />

L itaq$,q?Ynu&idemefi'ecpriusvno<br />

& eodem,& pofterius codemfm<br />

modu vnii: quod eft impoffibile.<br />

tj Fieri cnim nonp fi ita dicunt,(equitur<br />

a principio,vt natura demoftra<br />

tionis maxim^ ver^ fit duplex : &<br />

hoc,vtex ipfafit aliquid prius cognitione<br />

apud nos, & aliquid prius<br />

cognitione apud naturam :& ita na<br />

tura demonftrationis fimpliciter<br />

M eritnaturainduc"Uonis:&hoc,quo<br />

niam per indudlionem moftracur<br />

magis notu apud naturam,hoc eft<br />

vniuerfale per notu apud nos, hoc<br />

eft pardcularia. Praterea,fi concedamus<br />

etia,q? fit fpecies demonftra<br />

tionis, vocabitur demonftratio in<br />

relatione ad nos, qua;vocaturflgnum,non<br />

autcmin relatione ad<br />

rem per fe.quam confueuimus vocare<br />

demoltrationem fimpliciter.<br />

14 Atqui quiexiftimat,q?binisdemonftratiombus<br />

opus eftcoftrui<br />

5 ctione circular! ad monftrandii, q><br />

Primus 4<br />

resfit,autn5fit,n6poteftcfFugcre A<br />

impoffi bile.quod eft,vt aliquid accipiatur<br />

in moftrationefuijpfius:<br />

&hbc eritmanifeftu,fi ponamus<br />

tna,quoru aliqua fequutur aliqua<br />

in moftratione per modfi circuli:<br />

qm no differt,fiue ponam' circuit!<br />

i« multis pervia.c6fcqucntiae,auc<br />

in paucis, & in paucis, aut duobus<br />

aut tribus:quonia natura circuli in<br />

omnibus illis eft natura vna pro- 15<br />

pterea q> fcquitur vriq-,, vt fit in nil<br />

mero determinato tantum, minimus<br />

autem numeruseftbinarius.<br />

Ponamus igitur, q> fcimus A , quia<br />

(cimus Bt&fcimus B, qafcimusc : B<br />

& fcimus c,quia fcimus A :dico auc<br />

fcqui ex hoc,vt(ciamus A,quia Tcimus<br />

A,& hoc, quonia fi fcimus A,<br />

fcimus vaq-, ipfum, c^a (cimus B:&<br />

8,^3 fcimus c:planu,q> fcim' vtiqj<br />

A , qm fcimus A , quod eft impofe.<br />

Etetia,quoniamm6ftratumeft 16<br />

in libro S yllogifini, q> monftratio<br />

circularisfierinopoteftnifiipro- 17<br />

poflrionibus c6uertibilibus: &hae<br />

lunt propofitiones, qua: coponuutur<br />

ex dcfinitionibus & propnjs.<br />

Atqui declaratum ctia ibidem eft,<br />

fieri non pofle, vt aliquid cocluda~<br />

turexvnicajppofirione,fedadmi- G<br />

nimumconcludi aliquid poteftex<br />

binis propofitionibus. Circulus au<br />

tern erit in fyllogifinis, cii primd<br />

monftratur cocluno aliqua per binas<br />

propofitiones:dcindc monftra<br />

tur vtraq: ipfarum per coclufionf,<br />

& conucrfion€alteriuspropofitio<br />

nis: &proptcreaexconditionibus<br />

moftrauonis circularis eft, vt conuertatur<br />

ambx propofitiones, q? fi<br />

zmbx propofitiones nonconuer-r<br />

tentur, non erit monftratio circularis<br />

perfe&a. Atqui monftratum<br />

a iiij eria


Media cx|xo.<br />

£> «riam eft, c(i fuerit condttfio arjir<br />

matiua,& ambae propofitiones c&<br />

hacdifpofirioQie,^ fieri poteft , -vt<br />

monftrefper ipfas,np in omni tatuir<br />

in omnibus figuris vtraq;i>ro^<br />

pofidonum, cu apphcatur ipu coiiertfs<br />

annexanj lua , (ed in prima<br />

tantu figu.ra. Quodfi fuetitcorielufio<br />

negatiua,fierinon poteft,vt<br />

monftretur j nifi propofitione negatiuatatum,'Uon<br />

aut^propofitio<br />

ConditTo- affirmariua. Guq; hoc itafit, opus<br />

^aadmfi er itad moftratioriem circularem<br />

ftradon6 quatuor coditionib' : vt amb^ proctrculari.<br />

pofitiones conuertatur,vt conclu-<br />

E fib fit arHrmatiua , v t coplicario in<br />

prima figura,'&; hoc fit fm duos<br />

modos,hoc eft, vt jppofitiones fint<br />

noriorcs c6clufionealiqupmodo,<br />

& coclufio notior propofitionibus<br />

modo aliotf^uomodo igitur verificabitur<br />

fermo illius, qui dixit , q><br />

omniaitafehabet, vtalia moftren<br />

tur per alia per modum circuli ? &<br />

hoc,quonia fyllogifini ifti,in qui •<br />

bus inuenitur monftratio circularis,<br />

.fiint pauci in relatione ad om-<br />

F ncs ^logifmos , cum cuculus fit<br />

cum omnibus ijs conditionibus,<br />

de quibus mentionem fecimus.<br />

18 Sedpofteaqua declaratum fuit<br />

hoc,redeamus ad id , quod fupererat<br />

ex conditionibus propofitionu<br />

demonftrationis, dequib 9 PoflrcfoL<br />

tium & aztcrnu t &hoc y tiq; icitttr<br />

ex difpofitionc quasfiti jpptcrdet<br />

monftratione: & dcmoftratio dac<br />

hoc proptcrjppofitiones > fecundu!<br />

declaration eft hoc in libro Syllogifini:<br />

ibi enim oftenfiim eft, q><br />

conclufio neceuaria artcrna, ne eit<br />

nifi ex .jpppfitionibus neceflarijs,<br />

igitur manifeftumeft,q> fi ex con-,<br />

ditionibus fcicntia: vera: eft, vt fit<br />

coclufio neceflaria,oportet,vt pro*<br />

pofitiones demoftrationis fintne-.<br />

ccflariar, hoc eft nonimpo(IIbiles,<br />

neq; variables. Sed,quoniade-f *><br />

claratu eft hoc ex difpofitione propofitionu<br />

demonftrationis, fequitur<br />

iam,vt fpe'culemur reliquas coditiones<br />

& proprietateSjOu^ fiint in<br />

propofitionibus demonftrationis,<br />

ex eo q? (unt neceflarie,deinde pro<br />

fequamur poft hoc de difpofitione<br />

quxfitorum dcmonftratiuoru. &<br />

primo oportet,vtdeclaremus,qu3e<br />

fitdifpofitio^dicationis deomni,<br />

&qus difpoutiopr^dicationisper<br />

fc.Et difpofitio quide praedicaaonis,qux<br />

vocatur hoc in libro predi<br />

catio de onmi, eft,cum dicimus, alig.d<br />

pexdicari de 01 aliquo, hoc e,<br />

q?pdicatuno infitalicui (ubicclio,<br />

& alicui no: & q? no fit cofimihtcr<br />

etia inexiftensin aliquo tepore,&<br />

in alio t^porenon inexiftens, fed<br />

meminitnus.Dicamusergo,quoniama-<br />

in fit omni fubiecT:o,& in omni tepore.veluti,fi<br />

dicamus,q? homo<br />

eft animal,quoniam quodcunqj di<br />

nifcftum eft per fe,q? in quaefitis, q fi^onitur in eo q? eft homo, dilpo-<br />

fcumrur fcia vcra, qua; eft (cientia. nitur etia in eo quod eft animal,&<br />

qua prius, definiuimus , opus eft,vt cum difponitut per humanitatcm,<br />

illud , qnod fcitur cii hoc, q? eft fe- di/poniturper animalitatf. Dixit:<br />

cundum difpofitioncm,qua(citur, Planu igit"*, q> pracdicatio de omni,<br />

inueniri ctiS non polTit cu permu- indiget duabus conditionibushis:<br />

tatione ci',quod ipfi ineft , neq; in quonia cotradiciturhuiufcemodi<br />

aliquo tt"pore:&hoc,vt fie neccfla- jppofitionibus fecundu duosiftos<br />

mo-


Tra&atus Primus.<br />

»odos,&hoe cfi montttatur,(j> ab<br />

aliquo fubie&oru rcmouetur hoe<br />

prajdicatum, aut item monftrat j ncq; praedicaturde aliquo :quem- A<br />

,qj<br />

adrnodum dicitur in defcripuone<br />

indiuidui fubftantia;, q? eft per fe;<br />

rcmouef" a (ubiedto, vt-illi infitin quod vero dicitur defubieAoi no<br />

30 aliquo te'pore. Quod vero per fe,<br />

dicitur fecudum quatuor modos.<br />


Media expo. Podrefol<br />

D accidcntia oppofita, quemadmodumlmea,q\i3e<br />

accipitur in defimtionc<br />

recli & curui,& numerus,qui<br />

accipitur in definitioeparis & imparts^<br />

ex hoc.qm gen 9 diftingui


Tra&atus Primus.<br />

K Dixit :Oportet autem,vt no ima-<br />

38 ginernur,&'exi{timcm'',qpm6ftra-<br />

39 uimusper viapraedicarionis,quaee<br />

40 de omnijCum tn non monftraueri<br />

41 musipfum,autqc! monftrauimus,<br />

exiftimamus no monftrafle: ea. n.<br />

in quibus conrigit monftrare prasdicatu<br />

deom,ni,& exiftimamus no<br />

monftrafl c,ca inquam, ilia flint, in<br />

quibus noninuenitur,nifi vnu: vc<br />

ccdum,& terra,& Sol,& Luna.fi.n.<br />

colHtuamus demfonemciealiquo<br />

iftorum, q> eft cum aliqua difpofitione.quemadmodum<br />

(i conftitua<br />

L musdcmfonem,q?codumeftcorpus^ieq;<br />

graue,ncq 5 leuc,aut quod<br />

terracftinmediojiaputamus nos<br />

conftituifle demfonem dc aliquo<br />

indiuiduo,n6autdere vniuerfali:<br />

qmnon inucniuntur in his plura<br />

vno indiuiduo^c ramen res non fc<br />

habetica:qm nosnon-conftmiim 9<br />

hoc de terra,fm q? ef I quid fignatu<br />

& indiuiduum, Ced conliituimus<br />

ipfum de naturaYniueriali,qu5 inuenitur<br />

in terra, ftn q> eft terra: &<br />

fi inipfainuerurentfindiuiduamul<br />

ta,autnoninuenketur: fedpofteaquamconftituimus<br />

fiiper ipfade-<br />

M mon{lratione,ia fcirem 9 , q? n inuenirentur<br />

mulwe terrx, quod eflent<br />

cum hac di(pofiri6c, hoc eft, quod<br />

eflent, quemadmodu &hxcin me<br />

dio. quemadmodu fi deitruere'tur<br />

indiuidua hominis,quoufcj; no relinqucretur,nifi<br />

viium, efletetiam<br />

conf lituta demfo fuper hoc homine,q><br />

ell ranonaljs, no fm q> eft indiiiidiium,fed<br />

in eo,q> elt homo,&<br />

non aflequimur ipfum per coftitutiouem<br />

demi onis fupcr ipfb ex via<br />

quid eft. Ea vcro, in quibus accidit<br />

uobis non monf trade quod eft ds<br />

cmni,& exiltimamus, q> iam moa<br />

ftraucrimusipfiim,fiintduo:quo- A<br />

rum vnu eft inijs,quxflintdiuerfarum<br />

(pecieru,cum accidit,vtfciamus<br />

vnu &idem przdicatuincfTe<br />

vuicniq; ipfbru per fc,qm ignota e<br />

natura coicatis,propter quod incft<br />

ipfishocprzdicatu. Quemadmodum,fi<br />

adducat Arithmericus dcmonftratione,q?numeriproporrionalesjcilpermutantur,funtproportionales:qm<br />

& Gcometramollrauit,q?<br />

magnitudincs jpportionales,cu<br />

permutantifiint item proportionales:&moftrauithacquoquedifponfper<br />

fe Naturalis dc te B<br />

poribus vnufqui(q;.n.iftoruexifti<br />

maim fe moftrafleid, quod eft dc<br />

omni,cu tn non fit ita:qin permutatio<br />

proportionisnon ineftlineis<br />

fm q7lineae,neq; numeris fm q? nu<br />

meri, atquiineft hoc per fc naturavrijin<br />

quacoicanthaec tria: & ppea<br />

verificat'',q7 oe"s numcri,& meftirar,<br />

& tpa proportionated permutatur,<br />

£unt ire proportionalia. atqui<br />

fuiflet vtiq-, demfo in his dc 01, fi<br />

extitifTet natura his coiscognita,<br />

& demfo coftitutafuifletfiip. eo.q?<br />

fi coihtuatur demfo fuper permutatioe<br />

proportionis dc vnoquoq; C<br />

iftoruperfe,noncritdemfo deoi,<br />

neq-, eritfcitum hoc fcicntia excellente.<br />

quemadmodu fi aliquis mo<br />

itraretde triangulo inaxjualiulateru<br />

feorfum, quod habctangulos<br />

Squales duobus rcftis,& mof traret<br />

hoc feorfum dc £quicrurc,& de ?o^<br />

latero,non fciuit dc natura eius, qct<br />

efl,acqualitateanguloru duobus re<br />

clisineflc triSguio, plufquam hoc:<br />

hoc eft,q? iftud infit oibus fpccieb 9<br />

triSguli,quoufq; no fciucntillud,<br />

q3 ineft triagulo fmq> cfttriagulus:<br />

nili fciaupfum per viam accidentis


Media expo.<br />

D dentiseomado,quoeftlcie"tiaSophiftica.<br />

Amplius, qui no Iciuit dc<br />

natura eius, quod eft?qualitatem<br />

angulorfi duob'reclisineiletrian<br />

eulo, plushoc, ideft q? infit omnibus<br />

Ipecicbus tantfi, ex eo q> ineft<br />

gradate, &«quilatero &a:quicruri,nondfi<br />

Iciuit, q? hoc ineft omni<br />

ttianguloftn quod eft trianguluSi<br />

& q? no eft aliquis triangnlus, qui<br />

nonabeat angulos^quales duobus<br />

redis.ni/I igitur dicamus,q? ipliim<br />

fcitiit j? modu lcientiae,in qua proficitinduclio:fedhocn6ruHicitm<br />

demonftratione.Locusautf fecun<br />

E d'os, in quo acciditnobis,vtexiftimcmus<br />

inoftra/Ie alio^ddeomni,<br />

cum tame no monftraucrimus, is<br />

eft locus, inquoacciditnobismoftraflc<br />

aliquid de aliquo per termi<br />

num mediu, q? eft przdicatum de<br />

omni, & tameillud,quod monftra<br />

turper ipfum, n5 eft prxdicatu de<br />

omni,& exiftimamus,q? eft pr^dicatu<br />

deomni,proptereaqamedius<br />

terminus eft cu hac difpofitione.<br />

Vtin excplo, fi monftret Geometra,<br />

cu cadit linea recla luper duas<br />

redas,&6citvtriiq; angulorumtrinftcorum<br />

in laterevno axjtiale<br />

F redo,cf>ambafline?lunta;quidiftS<br />

tesrquonia^quidiftatiaineftomni<br />

busduabnslineis,quar funtcuhac<br />

di/pofitione:fed no de omni, quoilia<br />

^quidiftatiaineft deomni dua<br />

buslincis, fiiper quas cadit linea ter<br />

tia,&fitquod coponitur ex duobus<br />

angulisintrinfecis,quifiintin<br />

latus vnum, a;quale duobus reftis:<br />

fiue fuerit vterq; ip/bru reclus,fiue<br />

quod deeft vni ipforfi addituralte<br />

ri,& efle terminum medifi in hoc,<br />

41 eft praedicatu deomni, Cfiq;fuc<br />

rit terminus iftecu coditionibus,<br />

PoftrefoL<br />

tet, vtlciamus,quandocadetnobif<br />

fci£tia cu pttedicationede omni,&<br />

quando no cadet. Dicimusergo,


Tractacus Primus.<br />

£is: & c6fimiliter,fi auferamusab<br />

ipfb, q> eft xquicrus, aut cii ali js cli<br />

rctur ab eo hoc pr^dicati!: fi vero<br />

aufcramus ab ipfb,q> eft triagulus,<br />

&dimittamus reliquasdiipofitiones,auferetur<br />

ab co praedicatu pr£dicatione<br />

prima. Et no eft impedimenio<br />

huic ordini, q? fi aufcrimus<br />

ab eo,q? eft figura,aut terminates,<br />

auferaturab ipfb acqualitasanguloru<br />

duobus reftis, quonia hec no<br />

eft ablatio prima; atquihoc vtiq;<br />

jljiaccidit, eo q? aufertur tria^ulus<br />

propter ablationeipforu, q> ft fieri<br />

poflcc, vtderelinqueretur triaguius,&aufcrref<br />

figura,non auferref<br />

ursedicatii, quod eft habere angulos<br />

a:quales duobus rca,qjipfumeft, cuiinelt<br />

in6ftratio de omni,quodc| \ ipfum<br />

cftproptcr quod monftraifper via<br />

demonftraaonisdc vnaquaqjfpecie<br />

triangulijhoc eft de gradato,8c<br />

ajquicrure,5f a:quilaterp,qudd habe'c<br />

angulos aequales duobus roftis,<br />

4 Poftea vero qua monftratu iam<br />

fuit,quid eft prxdicatu de omni,&<br />

declarat? etia funt (J>ecies prjedicatgrumper<br />

fe,quodqi ip& funt d«$<br />

(pefics;qu4ru vnaeftpraidicatum,<br />

quod accipiturin definitionefubicd:i,(ccun4a<br />

veropraedicatum, in<br />

cuius de"*!*wpneaeieftu;<br />

& eft etia jam mamfeftu, q? oportct:<br />

demonftration£ efle cj? propo^<br />

ftpjpnibus neccilarijs: qm q^ Icitut<br />

per dcmfone habetcodicioncifta,<br />

vt »5 po/Titpermutari fm id,qct Cd<br />

tur, neqj in aliquo t^pore: & funt<br />

propoiitiones neccflacix ilte, qu*<br />

lunt per fe,predicates dc omm:igi-<br />

tur planum, q> oportetdemonftra A<br />

uone efleex propofltionibus per<br />

fe predicant ibusde omni: quonii<br />

vide^ A rift. q> omne per Ce eft ueceflarium,&omncneceflariu<br />

per<br />

fc.&amplius,quonianon efrugit<br />

cofimiliter demonftratio, quin fit<br />

ex propofitionibusperfc, aut per<br />

accedes: & fi eft ex accidentahbus,<br />

no crit ex ncceflarijs: quonia accidentalesn6<br />

funt neceflanx,fcd eft<br />

ex rebus neceflarijs,igif'non eft ex<br />

rebus accedentalibus,& poftea qua<br />

no eft ex acccidentibus: igitur erk<br />

exfubftantialibus. Atquiq?opor 45<br />

teat propofitiones demonftratio- B<br />

num efle neceffarias: et eft illud,<br />

qcl pofuimus a principio, in eo,q><br />

oporretipfasefle per fe, poteftiam<br />

fufficere nobisad hoc monftrandu<br />

illud, quod pr«ce/Tit. & pofuimus<br />

etiamonftrare hocmonftratiouc<br />

ampUore, fi incipiamus fermone<br />

de eo a principio alio, & dicamus,<br />

q?,cu opus fit c6clufionem efle necefl'ariam<br />

non impoflibilejneqj'alterabile",fequitur,<br />

vt demoftratio,<br />

per cuius caufam aflequimur fcien<br />

tiam, fit cofimliter etia cum hac di<br />

{po fitipnesfed 5c ifta magis eft op*<br />

in hoc,cuqjoportet demonftratio C<br />

nemeflecu hac difpofitione, hoc<br />

eft neceffitate propofhionu,(cqui£'<br />

coafimilitcr etia,vt fintneceflhrie,<br />

preterqua g? non oportetin omni<br />

fyllpgitmo, vt fintpropofitiocs nc<br />

ceflaria;.&hoc, qm fieri ia poteft,<br />

vt concludamus conclafione ali -<br />

quam vera ex propofltionibus no<br />

necefTarijs, fed ex coditionibus demoftrationiseft,<br />

vtpropodtioncs<br />

ipfius cia hoc,*}? flint vene, fint etia<br />

neccilarioe, Enafignificatmhoc, 45<br />

9 contradicimus ci ^cxiftimauic<br />

fe


Media expo.<br />

D feadduTifledcmonftrationefupci<br />

aliqno quefito abfq-, co,q? adduxit<br />

ipfam in eo, qu6dfcit,q? demoftra<br />

tio,quam adduxit:, non eft ex proponibus<br />

necefTarijs: aut I eo,q?ifte<br />

iyilogifrnus,que"exiftimauitc6clu<br />

derc,nocoucludit,aut in eo, q? ifte<br />

propofitiones accipiuntur a fama<br />

& tcftimonio,non autem \erx.<br />

47 Dixit:&exhocm6ftratur,cj?qui<br />

conatuseponere propones demoftrauuasefle<br />

probabilcs, ipfe eft in<br />

extreme fatuitatis & ignorantia::<br />

quemadmodum exiftirhauitProtagorasde<br />

his proponibus, q> ipfe<br />

E funtdemonftratio.&hoc, quonia"<br />

ipfedixit,qui fcitrhabetfcientia:&<br />

qui haberfcientia,ipfe fcitquid eft<br />

fcientia:(ed hoc eft falfiim, licet fit<br />

probabile.& hoc, qm iam Jiximus<br />

jioiufficeretin proponibus demo<br />

ftraaonis,Q7 fintvera'tantum, fed<br />

Tt fint neceflaiix, & proportionatar,&<br />

primaj in genere,in quo accipiuntur:<br />

quantomagis non fufficit,vtfintprobabiles.<br />

no cnimoe<br />

probabile verum, nedum , vt in<br />

ipfb inucniantur ahx conditiones.<br />

48 Iam verovidetur,q>oportetdemfonecfle<br />

ex proponibus neccfla<br />

F rijsrqm qui no fcit re ef neceflaria<br />

per re ncceflaria,no(ciui t, q? res ilia<br />

fit neceflaria per cam fuam: qm<br />

ca rei neceflaria; e neceflaria: & (j<br />

no fcit reni per cam fiia,non habet<br />

fcienria, nifi per via accidentis. Vt<br />

inexeplo, fiahquis exiflimaret fe<br />

fcire,q? A ineft c ex neceffitateper<br />

medium non neceflarium,qnod<br />

eft B:P!anumenim, collie nonicinit<br />

A inefle c exneceflitatepropter<br />

term Jiu medium.& lioc, quo<br />

niam terminus medius, qui eft B,<br />

japoteftaufcri, & habebitq? A in-<br />

PofcrcfoL<br />

eft c ex neceffitate, qnod cii ita fit, G<br />

it,qui eft terminus medius, no crit<br />

caufa,vtfciamus, g> A ineft c cxnc<br />

ceflitatc,nifi cxtiterit hoc p acciis.<br />

Prjeterea, fi fciret aliquis per me- 43<br />

dium non necefTariUjfcicntia necef<br />

faria,fequeretur ex hoc, vtT aliquo<br />

tepore inueniretur fylFs,& inueniretur<br />

ratiocinans, &inuenireifcon<br />

clufio, & tii fcientia per ipfam non<br />

inueniremr.&hoc, qirl fieri pot;<br />

vtiamauferatur terminus medi',<br />

& fitqurefitu non fcitu, & fyllogi£<br />

musinueniatur,&erimusignoratesqn^fitum<br />

hoc,cum habemusde<br />

ipfbfylFm,quemadmodueramu5 H<br />

antcqua haberemus de eo fyllrn.&<br />

hoc,qin tollitur terminus medius,<br />

op fi no tollerctur mediustermin 9 ,<br />

fequeretnr, vt di fpofitio noftra ad<br />

fcientiam coclufionisefletdifpofitio<br />

eius, cui videtur q? fcia p. ipfam<br />

eft res, qua: poteft permutari,non<br />

autresuecefiaria.&hoc, quoniam<br />

terminus medius eftpol'is, &non<br />

eft impofsibile,vtfcicntia, in eo q><br />

cocluuo eft neceflaria propter terminum<br />

mediii non neceflarin, fit<br />

per accidensno per fe.quemadmodufiaiiquis<br />

ratiocinetur &dicat,<br />

homoambulat. &ambulasc alal. I<br />

igitur homo eft animal ex neceffitate<br />

: veluti no e impole^vtcuenistt<br />

coclufio veraex proponibus falfis.<br />

Ethoc,quoniamdifpofitio,vtne 5«<br />

ceffitas coclufionisfequatur ex neceflitateprop6num,eft,quemadmodum<br />

difpofitio,vt veritascocltt<br />

fionisfcquatur ex veritatc propofitionumj'hiqjdcclaratum<br />

fuitin<br />

libro S yllogifmi,hoc eft,cum fimc<br />

proponcsneceflaria:, eft conclufio<br />

neceflaria ex necefsitate:qin fi noa<br />

eet neceflaria, fed pofsibilis, eflent<br />

propo-


TracSbtus Primus* 8<br />

X propofittoriespoPes:fectiampofnijnus<br />

neceflanas:quod eft inconucniens,&<br />

non coherer, qu£admodu<br />

cum propones confimilitet etiam<br />

iaria. necefsitas eniflft in fyUdgifmo A<br />

per (e eft in confequentia conclufionisex<br />

propofiaonTbus,non autem,quia<br />

conclufio fit neceflaria.<br />

flint vera?,erit coclufio v era ex ne- Etpofteaquamdedaratiimeft,q> 54<br />

cefsitate,& non couertitur hoc.i. fi oportetpropofitiones demonftra-<br />

coclufio eft neceflaria,q7 propones tionum efle neceftarias,quodq; o-<br />

funt neceflari3e:& cofimiliter fe ha<br />

bet difpo in veritate c&clufiomsad<br />

Ventatem propofitionum:quoni5<br />

non fequitur,eo rp confequens fit,<br />

vtantecedensfit j veluti monftraportet<br />

neceflarias efle per fe &dc<br />

omnkplanum, qj opoitet auxtivi<br />

demonftrationum efle per fe,quoniS<br />

in quxfitis accidetahbus no cadi<br />

tfcietia ex necefsitate, quonia &<br />

tum fuitin hb.praecedete.qui vero non funt: & ,ppterean6 funtpro-<br />

fctrem per media n5 neceflariu, pofitiones ex rebus aceidentalibus,<br />

non fcit, q? res coclufa ex ipfb fit ne Et planum etiam,q? conclufio de-<br />

^ ceflaria,ncq-, quare fit neceflaria. monftrationis eft vniuerfalis. cau- B<br />

5 1 Atqui qui fcit rem per mediu ita fa autem in hoc, quoniam propo-<br />

difpofitum,hoceftpermediu non firiones demonftmtionis funt vfes.<br />

neceflarium, eft inter duo : aut,vt Cum vero conclufiodemonftra- 6t<br />

exiftimet fe fcire, & no fcit: & hoc, tioms fit vniuerfalis, eft per le ma-<br />

cum arbitratur, n? medifi non neceflariu<br />

fit neceflariii , aut vt vere<br />

putet,fenonfcire:&hoc,cum ipfe<br />

nifeftum, quod non conftituetur<br />

demonftrario faper corruptibilibus,<br />

nifi per modum via? acciden-<br />

fciat mediu iftud non efle neceflatis,hoc eft in aliquo tempore.<br />

rium, quoniam qui fcithanc rcm,<br />

non habet,nifi q? noc eft in eo tern<br />

pore,quofcitipfum : quodq-, fieri<br />

poteft, vtpermuteturipfe pfc,aut<br />

permutetur terminus medius in<br />

M ipfb per fe,£fciat per mediualiud.<br />

5 J Sed dubitaret aliquis dicens: fi co<br />

clufio neceflaria eft ex propofitio-<br />

Quod fi fieri poflet demfo fuper<br />

rebus corruptibilibus, hoc eft parti<br />

cularibus, oportcretpropofiriones<br />

minores efle res particulars corru<br />

ptibiles: quoniam fubie&umipfarumeftfubieclum<br />

in conclufione,<br />

& efle confimiliter etiam non vfe. C<br />

Etquodoportet ex hoc, vt fit in 6<br />

nibus neceflarijs,fequitui, vt no fit demf one,oportet em vt fit in defi-<br />

hicfyllogifhius nifiexpropofirionitione per fe:hoc eft,q? definitionibus<br />

neceflarijsrqiio igitur fieri nesconfimiliteretiSfuntneq;ge- poteft, vt Dialecticus concludat ex nerabilesjiieqj corrupt!biles: pvo-<br />

propofitionibus , quas accipit a repterca q?definiti6es vtiqjfimtauE<br />

fpodente per interrogatioiiem,co- principiademfonts,aut conclufio<br />

clufione neceflaria? Sed/olutiohu demonftrationis, aut demonftrai<br />

us pras manibus eft ex eo,quod pr? tiopofitione varigta: quemadmo-<br />

certit. & hoc, quonia lam diximus<br />

in dcfinitione fyllogifmi,c[j eft oratio,ex<br />

qua fequitur alter um ex neccfluatc:&non<br />

diccbaturrcsnccef<br />

dum declarabimusin fequenubus.<br />

Sed in rebusparticuIanbuJ,qucr £}<br />

fuccefsiue innouantur, qualis eft<br />

occlypfis, no coltituitur demoftratio,<br />

2 I/2b


Media expo.<br />

D tio,{ecundurnq>funtparticnlares,<br />

fed conftituitur fuper natura com-'<br />

municanteoibusecclypfibus, non<br />

huicecclypfi particular!: quemadmodu<br />

non conftituitur demratio<br />

iuper reparticulari, quae corrupi*<br />

tur &nd rcdit. veru declarabimus<br />

etiam hoc in fequentibus deckra-<br />

55 tionefufficiente. Oportetautem,<br />

ft fcias,q7 no fliflicit in propofirionibus<br />

demonftrationum,qua? funt<br />

dcmoftrationes fimpliciter,no autc<br />

in reladone ad nos, v t fint medij<br />

termini ncceflarij tantu : fi no admjflum<br />

fuerit,cj> omne ncceflariii<br />

E eft per lc,fed,vtcu hoc fint etiS per<br />

ferquoniam exiftimaf'iam,^ hinc<br />

fint fyllogifmi, quoru medij termini<br />

funtneceflarij, fed no perfe:<br />

& hoc,cu accidit, vt fint duo, quorum<br />

vtrunq-, infit alicui per fe: &<br />

accidit, vtaccipiaturvnuipfbrum<br />

in moftrationefui comparis. queadmodum,fialiquis<br />

moftraret,q?<br />

hi c a:gro tus habet calore extraneii,<br />

quonia habct pulfum diuerflim:<br />

hajc enim duo fequutur per Ce putredinem,&<br />

vnii ipfbrum ineft alteri<br />

ex ncceflitate:atqui,fi dicemus<br />

F de huiufrnodi neceflanjs, qjfutcu<br />

neccffitateeflenuali, dicemushoc<br />

per aequiuocationc. fortafle cnim<br />

neceflaria per eflentia funt,de quibus<br />

vere dici tur, q? oe neceflarium<br />

eft per fe fecundu opinione Arift.<br />

Dixtt:Nonfufficitaut, vt termini<br />

medij in proponibus demonftrationum<br />

fimpliciter fint tatum per<br />

ferfed oportet cum hoc, vt fint cau<br />

faconclulionis.inueniuturetenim<br />

fyllogifmi confuniliter concludetes,&<br />

iiabctes terminos medios per<br />

fe,fedconclufionc pofteriores :'&<br />

hi funt, qui vocantur dcmonftra-<br />

PofErdtbl.<br />

tione$n6firnpliciter:qacmadmo» "<br />

dum fi quifpia rariocmaretiir, q*<br />

hxcmulier concepit, quoniam ha<br />

bet lac:&hoc,quonia coceptio eft<br />

caufa la fe. Quod<br />

cum ita fit,manifeftu,q? propone*<br />

demonftrationum flint ex generc<br />

vno,quodq;propter hoc fieri noa<br />

poteft,vt dcmoftratio tiansferatur<br />

ex fcietiis in genus aliud, quoniam<br />

propofitiones appropriate proper<br />

tionatx, qiue compreheduntur in<br />

geriere vno ex neceflitate, non corn<br />

unicant duobusgeneribusfepa-r<br />

ratis : &proptereano poteft Geo*<br />

metra moftrare rem geometrica<br />

per propones, quasagitt Coputa- *al.LArii<br />

tiuus. Atquihocitaeft,quoniam meticus -<br />

res,per quas perficitur naturade- ^<br />

monftrationis, & coftituitur vnaquaeq-,<br />

artium, ip& funt tres: quarum<br />

vnaiuntprxdicataquaefitoru<br />

in ea arte,qua: monftrantur inefle<br />

fubiedlo per ferfeciida vero,res (cit§<br />

per naturam in hocgenere:& h^<br />

funtpropofiriones, per quas monftratur<br />

pracdicatu inefle fubiedo<br />

aut per affirmationem, aut per nefe infunt, ! fiut<br />

demonftrationcs, &hoceft,quod<br />

vocaturfiibiedii artts.Oportetauc<br />

propones,ex quibus eft demoftratio<br />

in vnoquoq; genere,& vnaqua<br />

quenatura artiu demonftratiuarum,cu<br />

fintex rebus cflentialibus<br />

gencri, oportet inquam efle appro<br />

priatas.inucniuntur edam propohrione«


Tra&atus<br />

Primus. 9<br />

£ firidneSYFeJpltiribusgenerib'tdc-<br />

nac monftrare, fi rnum dtibru cu- D<br />

clarabimnsautepoftea quomodo<br />

cfficianturartuipropriarum. C6-<br />

borum duplicetur per alterum > oportet ipfa efle appropriata<br />

riatur? pofi t£,cu fint ipfi<br />

eflentialia. QuoniS igitur oportet<br />

jppones cfle appropnatas vnicuiq;<br />

Atqui non fblu fieri no poteft, vt 61<br />

'aliquisartifex monftretre,quaen6<br />

left fubiefto arris fuz, fed re" quoqj<br />

q* in eft fuBo arris fu«,fi noextitc-<br />

gcneri,& cofimiliter quefita: raani<br />

fef tu,q? fieri no potef t,vt transferal<br />

demonftrario de genere in genus.<br />

Caufaaute huiuseft, qm naturae<br />

pofitx in artibus fimt diuerfje.natu<br />

raenim numeri,qii£ eltfubiedtum<br />

fi in arte Arithmetices, hoc eft arte<br />

c6putationis,eftdiuer{a a natura<br />

jnagnitudinis,qux eft fiibiectu artisGeometria::<br />

& propterea demo<br />

ftratio,quac eft de quxfito coputatiuo,non<br />

pot ti'anfferri'in alia a co<br />

putatiua:& de m6ftratio,qu£c6fti<br />

tuitur fiiper re Geometrica,no pot<br />

trafferriin rem no Geometricam.<br />

S> Fieri autempoteft,vttrasferatur<br />

demonftratio de arte in arte, dim<br />

fueritqu^fitiiinduabusardb' vnu<br />

& ide, aut fimpliciter, fi fuerit hoc<br />

pofsibileraut fuerit vniialiquo paritex<br />

rebus eflendalibus. Et pp.ea<br />

non perrinet ad Geometram mon<br />

ftrare, q? iinea circularis, aut rc«5la<br />

eft pulchcrrima 1 inear un>,li cet put<br />

chritudo & decentia fint res incxiftenteshabetibus<br />

magnitudinem,<br />

fednoninfuntillisperfe.Ethoce, E<br />

quodoftenditmaximo figno,ficri<br />

non pofle, vt transferatur dempnftratio<br />

de arte in artem, quoniam<br />

res , qua; communicant pluribus<br />

quamfubie&o arris vmus,ea:£iint<br />

res accidentales, non aut res per fc. ff<br />

lam itaq-, manifeftum eft ex hoc,<br />

no efle viam aliqua, vt cof tituatur<br />

demfo fuper aliqua re,nifi ex prin<br />

cipijs proprijsproporrioaris&ap- 97<br />

propnatis. &n6fufficitindemfonibus,vtpropofiriones<br />

fint vcrx Sc<br />

immediatayioc eft fcita: per fe tm,<br />

C cl:o:&hoc,cufitvaaduarumartiu<br />

£iib alia: quemadmodu PerfpecT:i-<br />

fed oportet etiam cum hoc, vt fint f<br />

appropriate fubie


Media expo.<br />

G de fimul, ipfa funtxqualia.fed hxc<br />

enuntiatioc6isatq-,vfis,licetfu vera,non<br />

tia eft appropriata, fed coic2s<br />

Et ppea deelaiauit Arift.in lib.<br />

Sophifticorum,cb haic monftrario<br />

Bryfonis eft moftrario Sophiftica,<br />

licet non fit faifa: tn vocauit ipfam<br />

Sophiftica, hoc eft apparente, qm<br />

cxiftimabat,q7 eflet demonf tratio,<br />

icnoneftdemoftrario: &propterca<br />

fieri pot, vt modus iftemonftra<br />

tionis trasferatur de arte in arte, &<br />

efHciatur ad moftiadas res multas.<br />

f$ Qjioniam vero demfo,quemad-<br />

*>J modu declaratu fuit, eft ex rebus j><br />

H le& appropriatis, fequitur ex necef<br />

fitate, vt mcdius terminus demf onu<br />

fit aut ex natura generis fiibiec~H<br />

iftius arris, aut ex natura generis al<br />

tioris c6prehede"rishocgenus:qucadmodu<br />

dcmf o plerunq; ef I de rebus<br />

muhcis ex prmcipijs coputatiuis:&<br />

hoc, qm Mufica pdnitur flib<br />

Computatiua: &queadmodu plerunq;<br />

demonftrario adduciturde<br />

rcbus,qua: funtin fcia Perfpec^iuoru<br />

ex principijsgeometricis. Acciditautin<br />

huiufcemodi duabus arti<br />

bus , cu vna ipfarum eft fub alia,<br />

I vt ars, quae confiderat de genere altiori,monftret<br />

rem per cam fuam:<br />

quaz vero eft Tub ipfa, monftret rei<br />

exiftentiam.vtin exemplo,qm ars<br />

Mufic£ponit, interuallii per qua<br />

tuor coaptatur & coftituitur fupcr<br />

ca iftius confbnatue ex arte Computatiua<br />

: & hoc,quonia fbnus iftc<br />

eft fm proportionem fuperparricu<br />

laremtfbnusaute, qui eft,cxempli<br />

gratia, fm proportionem duplam,<br />

aut fuperparticulare eftconfonus,<br />

Etquemadmodum illud,qcf ponit<br />

Perfpe demfo erit ex priucipijs<br />

proportionatis appropriatis, qua:<br />

funt caufa propinquarei,& declara<br />

turn etia cum hoc fuit,qn trasferri<br />

ppflunthmoi dcmonftrationesdc<br />

arte in arte, & quado non poflunt,<br />

Qjionia vero demonftrario fim- 7^<br />

pliciter,auzexhibet camreijppin F<br />

qua,eft demonf Iratio habenspropofitiones<br />

cum his conditionibu^<br />

qua; o£s praiceflere, durum eft nobiscognofcere<br />

natura demonftrationis,q<br />

eft demonftrario fm veritatemrqm<br />

difUculter cognofcimu*<br />

conditioes,& exiftimamusplerijqj<br />

nos (cire rcm fcTa vcra, ciim ip{am<br />

fcimusper propones verasimmediatas:resautcm<br />

non eftita,niu" ha<br />

buerintreliquasc6ditiones,dequi^<br />

bus mentione fccimus, vtfintproportionatx,<br />

Scpriores fm natura,<br />

Et


A Etqm omnis demfo coplicatur<br />

7 j & confifHtextribus, quoruvnu eft<br />

res fubiccTtcIf ea artc.fcclm vcro pro<br />

pones,quas oportct admitterc, terrium<br />

afit^dicata qfiti in ilia artc,q"<br />

hifce fubis per fc infunttigitur manifeftu,q?<br />

oportct confyderante in<br />

arte,vt pccdar apud ipfum tria hate<br />

genera cognitionii primaru: qm<br />

lam fuitpofitum,q? oportet omne"<br />

doftrina £oem difciplinaefle ex<br />

cogmtionc pra-ccdcmc. fi quidem<br />

fuom oportet vt 6cedat,& admitta<br />

tur ex difpone ipuus,q7 eft,& no fit<br />

inquifino fuper exntia ipfius oino,<br />

•P qmnS-funt apudipfum propones<br />

in eo, quod ntinquifitio fuj? ipfis:<br />

fi vero fuerit propones, oportct vt<br />

cognofcatur ex difpone ipfarum,qj<br />

fignificant nomina ipfarum,&q?<br />

liint:fin autfucrint pratdicata qfiti<br />

inexiftentia fubiectis, oportet fcire<br />

quid fignificantnoiaipfbrum tm,<br />

deinde quzratur, an infit fubieclis<br />

g demfones: queadmodum oportet<br />

Geometra cognofcere, quid fignificat<br />

nomen triaguli &circuli,<br />

& Computatiuum, quid fignificat<br />

uomen paris & imparis,& primi &<br />

C non pnmi.Ficriautpotcft,vtn6 fit<br />

opus ha:c tria prxcedere in cognitionc<br />

reru, quia fortafle resin i^is<br />

rnanifcltaf.&c hoc, qm multa fiinf<br />

fuota,inquibusn6 oportct p"mit-<br />

|cre & enutiare, q> oportet artihcf<br />

ifti 9 artis admittcre,q? fint,qm ipfa<br />

efle eft maxime manifeftum apud<br />

(cnfurn: qucadmodu caloreefleac<br />

l&igus, quod eft fubiectum Scic"tix<br />

Naturalist & in multis opus e hoc,<br />

qucmadmodu fchabet resin C6putatiua.oportetcnim<br />

(peculatem<br />

in ipfa cognofccrc, atq; admitterc<br />

4priucipio,cp fit: qm ipfius cxncia<br />

Tra&atus Primus. i o<br />

eft iguota (cnfui,& confiFr (e habec I)<br />

res in magnitudinc ac menfura , &<br />

confimiliter in mulcts propofitionibus&prjedicatis<br />

quxfitorunott<br />

oportet pre.cognofccre quid fignificat<br />

nomcipfor urn :quemadmodum<br />

in propone dicente , fi a Juobus<br />

a:qualibus jcquales panes dc -<br />

matur,qu3: rcmanet fun tzqu alia.<br />

Proponum vero, qua; peragutur 74<br />

rn arribns,quzda funt appropriate,<br />

& hx Cant proportionata? per fc , q<br />

no pnt affici in pluribus gencrib :<br />

veluti,q? linea rec^a eft , qu x ponif<br />

{uperfubie


Media<br />

77 Proponiun vero proporrionatarum<br />

art! fpes funt : qm aliquz funt<br />

propones notae per naturam , quas<br />

oportet admittcre, aliqua: pcddoncs,aliqu$<br />

radiccspofitaz,& aliqu?<br />

definiriocs. Proponcsiguur notac<br />

per natura diucrflficatur a petido-<br />

&ibus,&radicibuspofitis: qm propones<br />

notae j> natura funt ver§ per<br />

fc,nccpot aliquis con uenieter ima<br />

ginari aliter ipfas cflcquam funr,<br />

neqjpotillis contradicere perfermone<br />

intrinfecu , fed per fcrmonc<br />

H extrinfecu, quie inter preuuot antu:demonftradovero<br />

eft,vtfermo<br />

intrinfec 9 , no vt fcrmo extrinfec'.<br />

7 g Radix aute pofita eft propo,qua<br />

rccipit difcipulus a dodore >frn Q><br />

eft manifeita pp. do&orem, no out<br />

fmcpcfi res manifefta apud difcipulu:nec<br />

tn habet eofifr etia fcicntta<br />

cnncrarij ipfius: fed pedtio eft,<br />

qua recipit diicipi's a do funt mulue,fcd coftituit<br />

fiip natura vniuerfali infufa in<br />

has res raultasenfmata de illis enutiadonc<br />

demonftradua:qm fl non<br />

erit natura in rebus multis fm hac<br />

difp6nem,no inucnictur ibi in ten<br />

tio v£is,a1qj non erit ibi intendo<br />

vniuerfalis, non erit ibi terminus<br />

medifis,qui pr


Tra&atus<br />

A fion eftnonfinhum tconcluditur,<br />

e> mundus eft finitu", & non eft no<br />

nnmL&hxccouditiond eftvtilis<br />

•dhancdifpcnemin termino me-<br />

«!io,hoc eft in pracdicatioe termini<br />

mcdij demaiore,&negationccontradi&orij<br />

abipfb, & cofiPr in pne~<br />

dicatione termini minoris de me-<br />

«dio, ficnegatione cotradiftorij fui<br />

abipfb.&noc,qm przdicatio medij<br />

de maiorc, & negatio contradidorij<br />

fui abipfb, venficatur vtiq;,<br />

cumtermin'maiorfuerit arqualis<br />

medio,& confift fe habet res in me<br />

B diocuminore.fi vcrofiierit vfior<br />

ipfb,non verificatur hoc:quemadxnodum<br />

concludimus,q> homo eft<br />

corpus per mediu, quod e animal:<br />

cm non vcrificatnr nobis conuerlum<br />

proponis maioris ex hac figura:&<br />

hoc,qm omae corpus eft aui~<br />

mal,&q? non eft non animal:c|ueadmodfiverificatnobis,<br />

cj»oe aial<br />

eft corpus, & q? non eft no corpus.<br />

Amplius,materia, in qua verincat"<br />

heccondo,eftcon(i6 noncoferens<br />

ad cocludendu id, qd inteditur, ex<br />

co qjtermin* maior ineft minori,<br />

C Sc. contradi


Mcdk expo. Foft.rcfol.<br />

G dcbitprincipijsiftorumqu^fitoru<br />

in eo q> eft Perfi^ecT:iuus,fed opor-<br />

roneu,& habet connexionccuaire 1C<br />

Geomctriac. quemadmodu,cu intctipfis<br />

rndere Geometram ineo tcrrogat Geometra, an linear acqui<br />

* 8 q> Geometra eft. Et G eo metra co dif tateSjCU protrahutur, coincidac.<br />

nmiliter etiam,fi refpddet quacfitis intcrrogatio.n ex partc, qua eft er-<br />

fcieaae Perfpectiuae, noc accidit ex ronea,no cftgeometrica, ex pan*<br />

parrc,qua fiint res attingentcs fub- vcro,qua e ex rebus eflcntialibus,e<br />

ic^ium fuu,& pofitac fhb ipfo. cuq; geometrica.&: hoc, qm atquidifta-<br />

hoc ita fit, plan u quod non conucria e ex rcb* cflentialibus linearu:<br />

nitartificem loquicum ijs,quui6 id vcro, de quo df, op eft non gco-<br />

iunteiufHeartis. fienim hoc ali(js metricuper difponem, qua priuat"<br />

faccrct,accideretintricatio in arte. rebus propnrtionaris Geometriar,<br />

Sj Sedqu^rere aliquis poflet,& dice eft ex alia arte: quemadmodii id,<br />

re,an fieri poflit, q? accidant in ali- dc quoimerrogat Geometra p inqua<br />

fcia quaeftioncs noappropria- tcrrogationem mufica.Etin artib*<br />

H taEhuicfcia;:quemadmodumacci- quoq-, accidie error pp forma fylPi, L<br />

diltinfcTa Geometrixqu^ftiones & pp. materia ipfius,&praicipue pp<br />

no Geometrical. Et fi accidunt, an coitatem nols cadetis in medio ter<br />

fiat proportionate buic icietia^an mino. SedinMathematicisideo ?»<br />

rero (ciae alteri. Et fi in omni arte accidit error pp coitatem no minis:<br />

accidutqua;fti6es,an finterrone?. ppeaqjdcmcdio tcimino in ipfis<br />

Etfiaccidunt,vtrum error accidat non exiftimatur, q? fit vnum, & q?<br />

in hoc propter formamfylii,aut<br />

propter materiam ipfius.Dicamus<br />

fitplura: quemadmodum accidie<br />

hoc pp coitatem nois in alijs am-<br />

igitur,q7,cum dicimus, quaeilio ho bus-El cauf a in hoc eft, qm difpo-<br />

geometrica ^exempli gratia, & no nes eorum, de quibus confyderant<br />

naturalisdicitur fmduas vias: fe- Mathematici apud intcllcftu/unt,<br />

cundum vnam ipfarum dicitur,q


A litproptereanonoportetinftan-<br />

91 tiain demonftrati ua efle paracula<br />

rcm accepta ex fenfu,fed vfem: qm<br />

condones exdem,qux f Unt in proponibus<br />

demoftrati uis fimplr.funt<br />

ctiam in proponibus demonftratiuis,quibus<br />

inftamus,cuminftatiae<br />

demonftratiuaj fint dcmfo dccli-<br />

91 uasadimpoFe. Error vcro,c|iiiacciditproptcr<br />

formam fylfi,eft,queadmodu,fi<br />

aliquis monftraret con<br />

clufionem aliquant amrmatiuam<br />

in fecunda figura per duas propoes<br />

afErmatiuaSj& hoc, qm amrmatiuanoconuertitur<br />

vFrinomnima<br />

B tena.quemadmodu,fi aliquis mon<br />

ftraret,qj f tella: flint ignea:, quonia<br />

fufit illuminantes,&ignis illumi-<br />

Jiacatqiu fieri vtiq-, poteft, vt concludaturcxduabus<br />

affirmatiuisin<br />

feciida figura in ijs, quz conuertutur,&<br />

h^c {untdefinitiones,&propria,&defcriptiones,<br />

& olafimilia.<br />

9j Forte autcm, fi conclufio (emper<br />

concluderetur ex propofitionibus<br />

veris, eflet refblutio, cu deducitur<br />

ignotum ex noto leuis nimis, & no<br />

accideret error inipfa: qra amba:<br />

res eflent cofequemes.hoc eft, qm,<br />

cum eflentpropones verae^oporte-<br />

C ret ex nece/utate, vt eflet conclufio<br />

vera: & confimiliter,fi eflet coclufio<br />

vera,quod eflent jppones ver^:<br />

fi.n.poncremus coclufionem efle,<br />

proucniret ctiam confcquenter,q5<br />

ipiam cocludit, &eet error minor.<br />

94 Refblutio igitur in Mathemati-*<br />

cis eftfacilior, qua fit in DialedHcatquoivia<br />

coclufio in Matheniaticis<br />

monftratur ex reb 9 determin^-<br />

«3S ! &vfibus, quo; funt propofitionespcrfe&propirrtionat^:<br />

fed con<br />

clulioin Dialetticaefl ex reb* mul<br />

tisfccundum modes multos, cu fit<br />

Tracbtus Primus. 1 2,<br />

cxrebusaccidetalib',&alijsabac- 1><br />

cidentalibus.Mathematicaitcm diuerfificatur<br />

a dialedicis: quoniam.<br />

propones Mathematics non monftrantur<br />

per propones ,quae oftcnidatur<br />

per media: fed propones,qu^<br />

funt I Matliematicis , fimt jppones*<br />

quae manifeft^ funt fine medio.aut<br />

proponcs,q monftrant',& funt con<br />

ciio ex proponibus manifeftis fine<br />

mediotfcd jpp6nes Dialeclic^ funt<br />

pr opones,q non fimt nvanifeft£ niii<br />

per mediu, & acciditipfis,q> accipiatur<br />

per interrogationem, fm g?<br />

funt nota; ex immediatis : & jppter<br />

hoc accidit error \ Draleftica multus.<br />

Qmautc demfo,qua addifci- 95<br />

mus cxiitiam rei, eft alia ab ea,qua E<br />

addifcimuscaufamexiftetiatipfius:<br />

cumq; h^ du? fpes inueniitur , aut<br />

in vna,autin duabusartibus.oportet<br />

vt cofyderemus, in quo differat<br />

a feinuice , aim funt in vna fcfa , &<br />

qnfuntinduab*. Dicamus igitur,<br />

q?,qn funtin vna fcia,difrerut duobus<br />

modis : quof u vnus eft, q> demfo,<br />

qua addifcimus exiftentia rei<br />

tantum,eft ex proponibus media- .<br />

tis , & hae funtpropones , qua: funt<br />

cau(q Ionginqu£,feddem6ftratio,<br />

qua addifcimus jppter quid eft res F<br />

iJta,eritpercam propinquam ipfi.<br />

Modus autemfecunduseftjCfde- 96<br />

monftrano,qua addifcimus exifte- 97<br />

tiam rei tm, eft ex proponibus im- 9 S<br />

medians : fed medi j termini in ipfa<br />

fimt res cau(at£ ab exremitate maiore.atqui<br />

funtdemfonesift?, qu"?admocluciirespofteriores<br />

cxiften<br />

tia, qu£funtcau(at£,funrnotiorcs<br />

apudnos,^ rcspriorcs. Resautem<br />

pof tcriorcs,qu? accipiun*' termini<br />

medij in buiufcemodi demfonib*<br />

funt duarufpccicru: aut rcsarquab<br />

iiij les


Media expo. Poft.refol.<br />

O lesmakni ratremitati,quae cftcS grSdefci t per figurJIunarem, fieri K<br />

coucrtibiliu cum ipfa, auc res,qui- poteft, vtconuertamusproponcm<br />

busmaiorextremitas eftvniuerfa maiorem, & ponamus caufam, ob<br />

lior. Exemplu eorum,qu£ funt cau qua" lume ipfius eft cum hac diipo-<br />

iata&conuertibilia,velutifi qui£ hrione,qm eft fpha;ricu,&compli-<br />

piam diceret, ftella; errances funt<br />

nobispropinquiores c^ftcllaefixa:,<br />

cetur demro fie, Luna eft fphijricas<br />

figure^: & quod eft fphaericu opor-<br />

qm non videntur fcintillisfuismo<br />

ueri.ac fi diceret,ftella: errantes no<br />

tethaberelume grandefceiis cum<br />

hac difponcrigi tur Lun^ lume gra<br />

icintillaiit:& ftellaeno fcintillantes<br />

funtpropenosugif'ftella: errantes<br />

funtpropenos.& hoc,qm propinquitas,quod<br />

eft pr^dicatu quaefiti,<br />

eft ca,vt ftclls non appareant fcin-<br />

H tillare,&nonfcintillatio, q eft ter-<br />

defcit cum hac difpone, qm eft ca<br />

hacfigura.cum itaq; adduxerimus<br />

in huiufcemodi fermone caufam,<br />

proprerquam Luna eratcumhac<br />

difpofitione, tnncerit derrionftratio,<br />

qua; vocatur propter quid: fed L<br />

minus mediuSjcft res cata a propin in demoftrationibus, in quibus ter<br />

quitate: p" ter jppinquitas apud mini medij f untpofteriores maio-<br />

noseft ignota.fedpropodiceas,q> ribus,&non conueitnntur, non ac<br />

non (cintillascft prope nos,patet p cidic nifi demfo exiftenti; tantum.<br />

fenfum atq; indudione. & haze eft Demfonesquoq;,qu5 complied- 99<br />

apud nos manifeftior, ^ q? ftell; er tur in feciida figura ex caufis login<br />

rantcs fint propenos.Et in excplo, quis, Hint demofIrationes exiften-<br />

quo moftraf^q? Luna eft fpha:rica, tia:, & non funtdemfonespropter<br />

eo q? lume ipfius paulatim ^rande- quid.quemadmodu fe habet resin<br />

fcitin figura Lunari.cu dicitur Ju- demfonibus affirmatiuis,qu^ fimt<br />

mcn Lun^ gradefcitper figura lu- ex caufis longinquis, in vtftfq;tm<br />

jiarcm:&q3 habethancdifponem non adducutur caufic propinquar.<br />

eft (ph^rice figur^:& hoc,qm fph? Ttin exeplo, fi aliquisinterrogarct<br />

I ricitas,qu^ eft in Luna, eft caufe vt<br />

lumen ipfius paulatim grandefcat<br />

fm hanc figura. atqui argumentu,<br />

& diceret,q uare no refpirat paries? M<br />

& dicerem<br />

quod eft cu hac difp5ne,eft notius<br />

apud nos, qua fphxncltas. Et fieri<br />

Ytiq;poteft inhuiufcemodifpccie<br />

dcrnSftrationisexiitcnnx: hoc eft,<br />

in quamcdij termini funt cati &<br />

conuertibiles cu maiorc,qui eft ca,<br />

Ttponamusin ipfa terminum medifi<br />

maiorcm,& maiorem media:<br />

& fit cum hoc dcmfo proptcr quid<br />

feseft:&hoc pofteaq^ didicerimus<br />

exiftentia prioris per pofterius. vt<br />

in cxemplo,fi didicerimus,q? Luna<br />

eft fphasrica: figur^quia lume ipfi*<br />

9 illi, qm no eft animal:<br />

hare eft demf o exiftentia:, & no eft<br />

demoftratio propter quid:quonia<br />

caufapropinquaeius,quodnon re<br />

f pirat,non eft,quia non fit animal:<br />

henim resitaeflet,ahimalitaseflct<br />

caufa propiuqua refpiratidis, & eec<br />

omne animal refpirans. quod non<br />

eft ita,qm multa animalia non rcfpirant:atqui<br />

hocita fuit,qm,cum<br />

negatur aliquidab aliquo propter<br />

negations caufa; propinqux iftius<br />

ref ab ipfbwoportcty vt h ^c res fit ca<br />

propinqua cxiftcnti? iftius rei.Tt<br />

in exeplo,fi aliquis diceret, hoc aial


Tradatus<br />

A «6n eft fanum: qm non eft tempem?calidita«s,,oportctitaq;,vtteperata<br />

caliditas fit caufa ,ppinqua<br />

fanitatis, & cofifr cu fuerit cl ipfa,<br />

apud<br />

.'gentesScythiainon eftMu(ica,&<br />

cainhoc, qm nonhnt vites. inuetiocnim<br />

viuueftcaufalongmqua<br />

xefpcclu Muficae. atqui in tali bus<br />

.nonulli exhibcnt profunditatem:<br />

qrhjCum aliquidnegat ab aliquo<br />

•propter camipfiuslonginqua, ma<br />

gis par cft,yt neget*ab ipfb per cam<br />

ipfiuspropinquam,& nxc eft men<br />

(ura,qua diuerfificaturdemonftra<br />

tio propter quid a demoftrationc<br />

exiftentix in vna & eadem arte.<br />

loo Seddiuerfitas,qua: eft inter ipfas,<br />

C ^ciim vna ipfarii eft in fcientia vna,<br />

& alia in fecuda,nbu eft hxc diueriitas,&<br />

h^c diuerfitas c modus,quo<br />

e?hibet vna ipfaru in ea fcietia vna<br />

de re,g> eft tm, & fieri non pot, vt<br />

exhibeatineafcietiacam ipfiusex<br />

|>arte,q ua eft in ca icla, & alia cxhi<br />

bet in fcientia fc3a cam exiftcatiae<br />

fuq, & fieri non pot, vtexhibeatin<br />

hac fcientia ezntiam ipfius.cutn ve<br />

jo fucrint in fcientia vna,no diucr<br />

^ftcabunif per hunc modu, cu fucritmodus,quicxhibcteam<br />

ipfius<br />

THUS ipfoni:& moduj,qui exhibet<br />

Piimus. 13<br />

«nnamalteriusmodusvnus:acfi D<br />

diceires, ex pane qua iunt vtrequt<br />

ipfarfinaturales^autdiuince. atqui<br />

diuerfificatur cti3 per res,qua: pre^<br />

ceflere.cum vero cxtiterint in du^<br />

Jmsfcienrijs, diuerfificanf" per modum,<br />

quo vnaipfaruexhibetcam,<br />

& alia exntii: ac fi diceres, ex partc<br />

qua vnaipfarueft demfo Geome-<br />

.trica, & alia PerfpecTina. & accidie<br />

hoc omnib' icientijs, quarii fubicda<br />

ponuntur fub fc inuicem: qudadmodufubie


Media expo. Poft.refol.<br />

G cis,quodnoncogitSt»qu6d res fit, figura antcm tertia,licet conclodat<br />

fed cogita t de caipfiustantum.ipu" affirm ariuam, non concludit vni-<br />

cnim mquiruntderebuSjfm quod uerfalem,fed quouiam in omni<br />

figura eft propofirio affirmatiuafic<br />

cum icia Geomctna:,hoceft,qudd propolitio vniuerialis.cumqjruc-<br />

H fciaNaturalistraditinipfa exiflen rint ambae propofitioes iftas in figu<br />

riam, & faftiaPerfpeftiua: caufam ra,qu^indiget medioru,opuserrt, L<br />

ipfius.quemadmodum fc habet res vt moftretur per propofitionesim<br />

in arcu, quieft in nube. Naruralis mediatasiu alia figura.fcdamrma<br />

enim traditipfiusexiftentia,& fcia tiuanonpoteftconcludi infecun-<br />

Ferfpedi ux caufam ipfi'.Atquiiuda figura. vniuerfalisautenon pouenics<br />

(ciam, cui' difpofitio ex alia teft concludi'm teroa: cumq; vni-<br />

fcientia eft he.c difppAtio, &tamen uerfalis fuerit affirmatiua & media<br />

non ponitur fubipfa.quemadmo- ta,oportebitmoftrari per medium<br />

dum fe habet fcientia Medicina: cfl in prima figura ex neceffitate, fiuc<br />

{cieda G eo metriae,q> v uhius circu- fuerit <strong>pars</strong> (yllogifmiin (ecudafilate<br />

difficile fanatur. Medic* cniih gura,huc tcrtia quod cu ita fit, pla-<br />

tradit exiftetiam ipfius,& Gcomenii per omnes iftos modos, g> mato)<br />

tracaufam eiuftJem. Dixif.Prima gis conucnit primam figuram efffe<br />

autem inter fiVuras,& quac vere eft nguram dcmonfbarionisfimplici-<br />

I figurademonftrationis, eaeftfigu ter,quam reliquas figuras, hoc eft<br />

ta prima.Mathematicae nanq; fcic- eius, qua: facit acquirere exiftcntia<br />

ciz h5c figuram facifi t,& fieri vtiq; & caufam rei fimul: aut caufam><br />

potdt, \t omnes fcienria:, quac tra- Ciim huius exiftenria nota fuerit.<br />

dunt cau{asrei,qucmadmodum di Qjuemadmodum vero inueniun 104<br />

zimus, componantdcmonftrario- turpropofitiones affifmaou* prinesfuasThacfigura.<br />

cognitionaq, mac,hoc cft,m quibuspredicata in-<br />

per caufam rei ecogniHovcrificata,<br />

quoi eft per viam afflrnjanonis.<br />

hascaute componitur inprimafifuntfubie


Tra&atus<br />

A a fiibiecto negatione no prima: cu<br />

acciderit,praedicatum autfobieclu<br />

ponatur fub natura aliqua coi,<br />

& <strong>pars</strong>altera ab ipfb negetur : aut<br />


Media expo.<br />

G n?nulla eft duarufperum, qua: infit<br />

fuo coparirmanifcftu itaq;, qm<br />

quodcunq j infit vni naturaru,qux<br />

ftmtinfpevna,q7 ipfum negabitur<br />

ab -vnaquaq; naturarum, q'uac funt<br />

fub altera fpe". Et fbrtafle in hoc inucnienturambe.<br />

ift^ fpfs feiundbc<br />

a fc inuice.vt in exeplo,fi ponamus<br />

Tnam duarufperum fciuncl:arum<br />

animal: duas vero naturascofeque*<br />

tes,motii & ambulans: &fpeciefecunda<br />

plan tam,& duas naturascofequentes,arbore&ficum:planum<br />

igitur,quodcuq:difj>onif'per vna<br />

H iftarumnaturaru,qu^funtinvna<br />

duarum fpcrum feiuclarum,q?,inquam,<br />

no difponicur per aliquam<br />

naturaru,c]ucflnuin fccfafpe.vtin<br />

ex6p!o,fi difponamus ficum, q? fit<br />

arbor:planu,qj non eft animal ronale,<br />

ncq; ambulans. q? fi non,erit<br />

aliquodrcnalein aliquaplanta&<br />

animali.qcf cum firmatum fit, inuenientur<br />

iam aliqua negata ab ali<br />

quibus per fe, hoc eft fine medijs:<br />

& aliqua, qiueneganfab aliquibus<br />

propter negationem a quibufda,<br />

quz comprehenduntur in ipfis.<br />

109 Ignorantixverofpesdu^ignora<br />

I tiapermodiinegationis acpriuationis,q<br />

eft ignorantia,cu qua non<br />

eft exiftimatio rei alicuius:& igno<br />

rantiaper modu habitus acdilponis,qeftcxiftimario<br />

falfi. Acigno<br />

rantia qtiidem per viahabitusacci<br />

ditduob* modis,quorum vnuseft<br />

per fylftn, alter vero fine fylFo, fed<br />

adfifitudincm abftracli,hoceft,vt<br />

exifhmcf dercexiftente,qj eft no<br />

exiftcns,& de non exnte,q> eft exifres:&<br />

hoc in ijs. qua: funt,aut non<br />

funtjvcl fincmcdio,vel cu medio.<br />

fedcxiftimatio atq; error, qui eft<br />

JEiine fyUb,no habct caufas diuerfas,<br />

Poft.rcfol.<br />

fed eft fimplex non c5pofita*,qii$. K<br />

admodtim & ci ipfius fimplcx. fed<br />

crror,qui eit per lyllhi, habct caufas<br />

multas, & hoc, qm error ifte<br />

crit in eo, cicf non habct mcdifi, 8t<br />

in eo,quod nee medium,& in vnoqnoq;<br />

iftoru per affirmationem Ac<br />

pcrntegatianem,hoceft, vteiiftimetur<br />

de negate, q> fit affirmatu,<br />

& deafrirmato,quod fitncgacam.<br />

Sed error afErmati rfis non erit I z«<br />

nifiinprimangura:&hocaccidct ill<br />

in negate immediate, vt videlicet<br />

exifhmec'deipfb, q? fit affirmatu:<br />

ant ,ppterea q> propones fjrlfifunt I»<br />

falf£,autqm minor erit folia &ma<br />

ior vera. vtuicremplo,fi A negarc<br />

tura sfinemedio, &exiftimarct<br />

aliquis,q> A ineft B per viamfylfi,<br />

hoceflper medium, q3 eft c.hoc<br />

emmaccidetduob 9 madis, quota<br />

vn us eft,cum flint amb^ propones<br />

fall?:& hoc,qra fieri pot, vr A & ><br />

negentura c negationevfi:&cxiftinietaliquis,<br />

q? A ineft c r&q> c<br />

ineft B,&q? A ad hoc left B,&erit,<br />

qif iam exiftimauit,affirmatiuura<br />

vFefalfum in negatiuo veru immc<br />

diatu proptcr duas propones, quarum<br />

vtraqj eft falfa: & nocnon eft M<br />

impoFe.qm quemadmodum A eft<br />

negatuma B fine medio,nonefl<br />

nnpoie,q>vtrunq>ipforum nege£<br />

a c: modus verofccuduseft,Ttmaior<br />

fit vera,& minor faffa. fieri em<br />

p6t,vt A coprehendaturin c,&negctura<br />

Bnegationeprima:hoc.n.<br />

no eftimpole,&fi eftimpoFe,i6m<br />

eft,q? c c6prehcndarur in B,& fit A<br />

negam a B negatioeprima, tfic n.<br />

Anoeritne^atu a BnegatioeprH<br />

ma,fedcritnejTatua B^ncgario»<br />

ne fiiam a c,q^ in ipfb comprehcn<br />

ditur.ledhoceft diuerfum ab eo,<br />

quod


Tractatus Primus.<br />

A cjuodpofitumfuit.Etpropterhoc,<br />

cum fuerit negatu a B negationc<br />

imtncdiata jieri non potent, vterror,qui<br />

accidit in hoc, fit, jppterea<br />

«p minor propofitio fitvera&ma<br />

iot falfa,qm non muenitur aliquid<br />

coprehenfum in B , ita vt B fit <strong>pars</strong><br />

ipfius,quod negeifab A , & fit B negatum<br />

ab A negationc prima : per<br />

ros igitur duos modos tin erit error<br />

amnnatiuz vniuerfalis inncgatiua<br />

fine medto:& error affirma<br />

tiuc. vniuerfalis erit vaqtic in prima<br />

figura, quemadmodu dixim 9 .<br />

112. Sed error vfis negatiue, accidet in<br />

B prima ac fecuda figuris, qih vtraq-,<br />

ipfaru concludit vTem negatiuam.<br />

Enunticmusautquot modis accidet<br />

error vFis negating inaffirmatiua,<br />

quac fit. immediate in prima<br />

hgura ,hoc eft cu quacuq; difpone<br />

fuerintamba: propones in vcro&<br />

£ilfo:& dicamus fieri pofle,vt accidathac<br />

in figura fylls, cuius amb;<br />

propofi tiones funt fal%&fieri etia<br />

poue,vt vna ipfarum fit falfa &<br />

akeravera:& fit falfa aut vera \ trauis<br />

cotigerit^iut m inor aut maior.<br />

1x3 Sedquoacader,vtfintfeIi^fimF,<br />

hocquidem erit,cu contigerit, exc<br />

C pli gratia, vt A iufit c & B immediate,<br />

& fit c ncgatum a B , & cum<br />

pofueritaliquis c media, &exiftimauerit,q?<br />

A ineft c,& c incft B,ia<br />

pofmtambas propofitiones fallas,<br />

cxtquibuscocluderurncgatiua fal-<br />

ia,qu; eft,quod A no ineft alicui B.<br />

Acqui fieri potcft, vt fit c de B per<br />

affirmatione, falfum. qm, cum mucnitur<br />

aliquid in duob',no oportet,q?vnuiplbruminfitalteri.anijnal<br />

enim ineft equo & afino, & m<br />

afinus non ineft cquo. cxeplum de<br />

hoc cz matcrijs eft, dicamus, ol$<br />

homoequus:&nullus equus alal: D<br />

& concludatur ex hoc negatiua fal<br />

fa ex duab'propombus faTfis,quod<br />

elfcrqm omnis no no eft afal, & ani<br />

mal incft hot & equo fine medio.<br />

Sedquo accidet alteram propo- 1x4<br />

num falfam eflc>altcram aut vcra?<br />

hocvtiq;erit,quemadmodum,fi A<br />

negef'a c, & c negerur a B,& A infit<br />

primo ipfi B, Kbcn. non eft impore.cu<br />

igitur accipimus. A ncgari<br />

a c,& c incflc Brcocludcmus A ncgari<br />

a B ex duab 9 proponibus,quarum<br />

maior eft vera,& minor falfa.<br />

exemplu de hoc ex matcrijscft.ois<br />

homo lapis: &nullus lapis animal: £<br />

conduditur,nullushomoaIaL Cu<br />

vero poflierimus proponent maio<br />

rem vera,& erit minor falfa, fcquitf<br />

ex necefsitate, vt fit coclufio negatiua<br />

falfa,qrh fieri non pot, vt A no<br />

infit c, & ipfum infit B , quodq-, c<br />

infit»,confifteti5fi fuerint vcr^,<br />

oportet concFone" cfle verS, qucm<br />

admodum pr?dictu fuit. Etconfimiliter<br />

fieri pot, vt fit minor vera<br />

& maior falfa. & hoc, qucmadmodum,fi<br />

A ineflet omni B,& c omni<br />

B,& B omni c. hoc eft, vt minor fit<br />

conucrribilis,& erit A ex necefsita-<br />

te in s.fi enim A eft in omni B:& B F<br />

in omni c: concludetur,


Media expo.<br />

G rint amba; propones falfa: fimul,fiue<br />

fucrit vna ipfarum falfa, vtrauis<br />

continent in cotrarium difponis,<br />

P- re r «/• i • •<br />

quar e in afhrmatiua falfa,ibi enim<br />

heri non poteft, vt fit minor vera.<br />

11J In fecunda aut figura fieri no pocef<br />

i,vt cocludatur'hegatiua falfa ex<br />

duabiis proponibus, quarii vtraq;<br />

fit falfa in totiLfi.n. A, exempli gratia,fueritinomni<br />

B immediate,no<br />

inuenieturaliquid,qi! praedicetur<br />

deoT B affirmatiue, & negeturab<br />

omni A.aute conuerfb, que"admoduminueniturdifpoordinisfuper<br />

ipfb in termino med-io in fccf a figu<br />

ra de duab' extremitatib 9 , ita vt er<br />

H rcta!iqrs,cu atccperitloco negatiui<br />

afhrmatiuum,ruirloco affirmatiui<br />

nc nullu fenfibile eft imaginans,<br />

cocludetur negari ua falfa, qua: eft,<br />

g> nullumatal eft fenfibile exbinis<br />

117 proponib'falfisinparte. laq; fieri<br />

poteft, vt fitin'hac figuraVna duarumproponumvtrauisfelfa,&altcravcra:<br />

qm omne id, q


Traftatus<br />

Jt treAuatibusn'tp0fitio,cxquacon<br />

ftruatur figura concludes penitus.<br />

Eterror quidf negatiuus erit,queadmodu<br />

ahum us, & in prima Si, in<br />

Jfofafigura.cb {t fucrit t pnma figura,&pcr<br />

mediu ^portionam, fieri<br />

ao poterit,vt ambe jppones fint fal<br />

lie,(cdexipfis maior fm erit falfa,<br />

it minor vera.vtin exe"plo, fi A infit<br />

B per mcdiu c.hoc cit^fi A fuetitin<br />

ot c,& cin 01 B.iafn.n.planu,<br />

«£ pciLpjoponem c B , q eft minor,<br />

Bon pot caderc error,qui accipitur<br />

fm contrarium , hoc eft negatiuus.<br />

qrh , fi accipiaf negatiua & accipiac"<br />

B maiorvera,uafiirmatiua,non conel<br />

udemr ex hoc aliquid i prima fieura,qm<br />

non concluditin ip(a,cui<br />

us minor eft negatiua:& confiftjfi<br />

accipiantur amb^ fal(?,hoc eft,fi ac<br />

cipiaturnegatiuxfimul, qmquod<br />

cftcxbuiis negatiuis noncocludit<br />

tn aliqua figurarfi : & confifr,fi fue<br />

titmedi 9 terminus jppinquus proportionate)<br />

, hoc eft propinq u us, vt<br />

ex co concludatur veru,queadmodumex<br />

duab'affirmatiuis infccfa<br />

figura,&hoc, cu c,exempli gratia,<br />

prf dicetur de ot A,& pr^dicctur dc<br />

of B,&aliquisftudeat concludefe<br />

C negatiua hoc in loco per figuram<br />

primam.c Bnanqtpropoeritvera<br />

abiq; dubio , poftea^ conditio .fua<br />

eft,vt fit affirinatiua:rnaior autem<br />

.potaccipiin contrariu,hoc eft negatiua;<br />

iam declaratu fair, q? error<br />

vriq; acadet p proponem maiorc"<br />

in prima figura mper negatiua, cfi<br />

fiieritterrnm' medi?jpporrionatus<br />

^itati) aut jppinqu 9 ^ppprrionatcx<br />

114 Si vero terminus mcdiuSjCj. accipirtnfylib<br />

falfo/ueritno jppol'tio<br />

natus veritati,nihil prohibebitj g.n<br />

us mcdius, o, accipi^ «fi hac<br />

3 I/2b<br />

Primus. 16<br />

condone, infit maidfiextreme, & D<br />

negei?anlinori,autnegc.i:ab vtroqutfipibru,<br />

chfinegcfamaiori, &<br />

infit rmnori,hoc no e pofe, qm cu<br />

muenitur prxdicatu (!it>m,hoc eft<br />

toti ipfi,fieri no pot, vt inueniatur<br />

aliquid, qcl negetur a toto ipfo ^di<br />

cato,& pdicetur de toto fuBo : & fi.<br />

inuenitur aliquid negatu ab vtroqj<br />

eoru,aut qit negetur a iUBo,& ipu<br />

infitprxdicatu,erit vtiq; polljbi'.e.<br />

Planu aute,q? terminus,quieftcfi txJ<br />

hacdifpone,non pot monftrau in-<br />

efle alicui ol, cum fuerit non proportionatus,<br />

cu vero maior terminus<br />

fuerit in ol med io, & medi 9 nc E<br />

getur ab ol minore, hoc vriq; non<br />

critpoPe: que*admQdum,fi Aineft<br />

omni c,& G ineft nulh 3i,& A ineft<br />

omni B,nece/teeftambas propel<br />

nesefle falfas: qm ex huiufcemodi<br />

duabusproponibusnon potcftcocludi<br />

conclufio falfa negatiua ^ nifi<br />

c(i vertcri mus ambas propones v


Media expo.<br />


Tra&atus<br />

& tmsj&adcognofcedas propofitionesvniuerfales<br />

no habemus viam<br />

piH per indu&ionem. &hoc, cum<br />

aliquisfbllicmis fuerit in monftrada<br />

veritate proponis vniuerfalis, q<br />

per intellects accipitur, quaeq; ab-<br />

Ibluitur a materijs,moftrabit vtiq;<br />

ipfius veritate per induction^: fine<br />

monftret ipfam per monftratione<br />

abfblutam,cum extiteritexijs,qu;<br />

confueucrunt efle abftra&a a mate<br />

rijs,quemadmodum propones ma<br />

thematica; :'fiue approximauerit<br />

ipfam materiae alicui, cu fuerit ex<br />

i js.qux dicimuSjConfueueruntefle<br />

B in an qua mater ia, cueiiimitafiieiit,vt<br />

deficiat ipfi fenflis ahquis,no<br />

habebit via, qua inducat (eniibile<br />

hums (enfus. cum vero non habue<br />

rimus viam, qua cognofcamusfcn<br />

fibile iftiusfenfusparticulare, non<br />

habebimus viam adcogiipfcendas<br />

propones vniuerfales,q iiintin hoc<br />

genere: cumquenonhabuerimus<br />

yiam ad cognofcendas propofitio<br />

ncs vniucrfales, non habebimos<br />

Tiam ad aliquid demonrtrandu in<br />

hoc genere. fi igitur deffcerit (enfusaTiquis<br />

, deficiet &fcia aliqua.<br />

155 Omnis vero fyllogifinuscoftitui<br />

C turper(eextribusterminis,quemadmodum<br />

declaratu fuit in libro<br />

Syllogifini. fienim fueritfyll's affirmauuus,hoc<br />

eft cocludens amrmatiuam,<br />

prazdicabuntur termini<br />

tres affirmatiue de fe inuicem, hoc<br />

eil primus de medio, & medius de<br />

vltimo:(in autem extiterit fyllogif<br />

m as negatiuus,hoc eft conciudens<br />

negatiua, prxdicabitur vnus duorum<br />

terminoru affirmatiue, &allj<br />

6 ternegariue. Ethoctotudedaratum<br />

fuit in libro Syllogimii.quod<br />

cumitafit,igitur infyllogifxnoha<br />

Primus. 17<br />

bentepropofirionesprobabile^qui I><br />

eftfyllogiftnus diale


Media expo.<br />

C fconpraedkamr fm naturS r« alia<br />

penitus,& fubiec~ru vtiq; prjcdicati<br />

primijpraedicatur deiubieclofecu-<br />

•do, & fecundum de tertitx, an fieri<br />

poffit confimiliter etiii in huiufcemodi<br />

defce"fu,& declinatione deorfiim<br />

vtperueniat adfubiecTium pri<br />

mum,anprocedethoc in infmitu.<br />

Differentia veto inter hasc d uo eft,<br />

qm in priori quantaus,an de fur3o<br />

pnmo fidicentur interfe predicata<br />

infiiiita.quemadmodvi,fi de Bpraedidaref"<br />

c :& de c D,& de D,E,fi hoc<br />

ftabit.in fecudo aut jnueftigamus,<br />

an przdicatii primii habeatliibic-<br />

H dtainfinita,quasfibiinmcemfubijciantur,an<br />

deueniat res ad fubieftii<br />

pri mum, quod non habeat fiibie-<br />

&um aliud.quemadmodum, fi effer<br />

A praedicatum primum, de quo<br />

no pratdicarctur aliquid: & ipfum<br />

prsdicare^de B,& B de c,& c de D.<br />

i 40 Deinde operepraeciu m crt, v t inquiramusconfirretiamjpofteaqua<br />

monftratii fuitjOj extremi termini<br />

in demfonibusfuntfimti, hoceft,<br />

(p oportetmipfis inuemri ptaedica<br />

turn primum & fubiedtii primum,<br />

an media inter ipfa fint finita auc<br />

I infinita: hoc eft,q?Tueniaturinter<br />

oesaliostermmos ipfbru termin 9<br />

medius,& inter hue terminu termi<br />

nus alius,& procedathoc in infinitum:&<br />

ex inudtiganoe mper duobus<br />

quaefitisprimisacquirimus,an<br />

qucnta fint fmita,an vero inhnita.<br />

&exhacterria quefticehabemus,<br />

an fint hie propofitionesimmedia<br />

te primatjquae no monftrentur per<br />

alias, an vero in omni re fit mediu,<br />

fupcr quo conftituatur demonftra<br />

tio, qucmadmodu vifumfuithoc<br />

illi anriquoru, de quo narrauim us.<br />

141 Sermoautdeproponibusnegati<br />

Pofhrefol.<br />

uis eft hieide fermo.hoc eft, an t5 K<br />

fiierint termini cum hac difpone,<br />

vtaliq«i praediccnf" affirmatiue, &<br />

aliquiip(orfi negatiue,an inquam<br />

praedicatioinhumfcemodi terminis<br />

deueniat in fineabvtrifqj extres<br />

mitanbus, an vero no peruehiatin<br />

finem,& fi peruenit ad finc,ah fieri<br />

pofsit, vtinter ambas extremitates<br />

fint media infinita: vnlitas autem<br />

queftionisfiiper his rebus ex hum<br />

fcemodi proponibus, hoc eft, quar<br />

funt compontae ex affirmatione &<br />

negatione,eft eadem vtilitas, ^ fuic<br />

in affirmatiuis tm.hoc eitan inucniafnegado<br />

immediata: & an fint t<br />

cognitionesj? via negatioisfinita;.<br />

Scireautdcbes, q?potennaiftan1 14*<br />

duarumqua;ftionu intermimsco<br />

uertibiiibus ad (einuicem eft potetia<br />

eadem.hoceft,an fint predicata<br />

fimta,an vero infinita: qm pra:Jicata<br />

funt*huiusdifponis,cj? praedicataiipfispofluntredire<br />

fubiecta. 1C<br />

curnq; inuenerimuspra^4icato pri<br />

mofubieclum vJrimum, inueniemus<br />

ia fiibieclo alicui primopr^di<br />

catu vlam u,& e couerlb: qm fieri<br />

por, vtfithocpr^dicatuprimuiub<br />

leciupnmu: &afcedemusabipfo KC<br />

adpr^dicatum vlrimu,&ipfijm eft<br />

fubiedtu vltimQ. cumq; non inuenietui:<br />

fiibieclu vltimo, non'inucnietur<br />

pr^dicatu vltimu.& confiRr,<br />

cum 116 inuenietur predicatu vltimum,<br />

noinuenietur fiibiec^u vlrimiirfiueexriteritconuerfioipfbru<br />

&pr^dicarioipfbrum vtrorSqjfm<br />

confuetudine naturalem, fi fuerint<br />

aliqua cum hac difpone, aut fucric<br />

couerfiofm alia confuttudinem a<br />

naturali,queadmod(l fubftaria fug 1<br />

accidete. pr^terq^cj? fi fuerit pdicadoip(bru,&c6uerfio<br />

ipforft natttralis,


Tra&atus Primus,<br />

A ralis,n3inUeniet''ibifuBmprimii,<br />

neqtpradicatuprimu ftn natura.<br />

143 MonftrcmusctgoprimOjfiextrc<br />

ma funt finita, q? media ex nccefsirate<br />

erunt finita: & clicam us,(i fieri<br />

j>oflet,vt extrema eflent finita, hoc<br />

«ft cxifteria in a&u, & media intet<br />

ipfa in a


Media expo. Poft.refol.<br />

huiu-<br />

ifta*,quod fieri no potcftfin autem fccmodi pdicata font finita, & fub-<br />

fiftim us iiiper rebus propter defini ieda ipfbrum finita.&hoc,quoni£<br />

tiones earu,iam oportet, vt fint par omnc accides.qcf prasdicatur ex ne-<br />

tes definitionu finita:: & confimilice£fitate,autprasdicatur defubflan<br />

tcretiam nonpotcftfubicAu definirionum,autparuum<br />

definitionu<br />

tia ex parte,quaeftquale,aucquan<br />

tum,& in fumma vnum ex nouem<br />

haberefubiecTum,hoc eft definitio predicamentis. quod aut eft cu hac<br />

nes,&procederethocin infinitum.<br />

quoniam lubiectu aut erit genus,<br />

difpofitione,deucnit ad fine' ex necemtateex<br />

parte, quadeueniutad<br />

aut (pecics,& fi fueritgen', fieri no finem pr£edicaufubftanaalia,quar<br />

poteft,vtnonhabeat (pcciemvlri- funt fubiedaipfbru:& hoc, cu acci<br />

mam,(pecies autem vltimacomple pitur pr^dicatu praedicatu fm natu<br />

I tur ad indiuidua.finaut£ fueritfpc ra,&mbie


Tra&atus Primus.<br />

A vniuerfalia,mfi i rebus illis defignatis:&proptereanon<br />

eftvtilitashic<br />

in pofitione formarum, de quibus<br />

dixuPlato,aninueni5tur: dcmfoncsnanquefuntdeiftis<br />

rebus,qu£<br />

ipfis defignantur, non autem deijs<br />

formis abftraelis.cumq; hoc ftabiliuim<br />

fueritjplanum, qi afcenfiis in<br />

t>rardicatione,non poteftprogredi<br />

in infinitum in aliquo predicame"to,'&c6fifi:ddcefi.isdeor{um.<br />

cu


Media expo<br />

G *quod fc habucrii


Tracbtus Primus.<br />

A Jcquemadtnodudeuttiiurit menjfiurae<br />

Sc pontkra^ad pondera & me-<br />

.furas,quibus non muenumtur mine<br />

rafmfenfum : itafehabetresjn<br />

159 • Mediumaiitcaditin proponibus<br />

mediatis, i affirmatiuis quide" inter<br />

duas extremitates,& hoc femp, qm<br />

conclufiones vfo amrmatiux concluduntur<br />

inprimafigura tatum.<br />

medium vero in proponibusnega<br />

nuis cadet inter Huas extremitatcs.<br />

& hoc,cum fueritnegatiua vfiscoclufainprimafigura,qm<br />

propofi-<br />

B tio minor eritia ipfa affirmatiua:<br />

& ex hoc fequetur ex neceflitate^t<br />

medius terminus inueniatur inter<br />

diias cxtramitates.in figura autem<br />

fefamedi 9 tcrmin'cadet extra ma<br />

lorem extremirate, fed in tcrtia no<br />

cadet extra maiore extremitatem,<br />

160 Dixit: Cu vero dernfonis alia fit<br />

vfis&alia panicularis, & alia affirmatiua<br />

& alia negatiua, & alia re-<br />

c^<br />

nouithunc efle miificu, nouit hoc<br />

per fe & fine medio,& hare e cognitio<br />

parucularis,qui veronouitniic<br />

efle muficii, quia nouit hommem<br />

efle muficu,is nouit gj? almd,& h^c<br />

eft cognitio vfis. cognitio aut£ de<br />

aliquo per fe, eft reputatior coguitione,qmeeitdc<br />

aJiquo j>j? akud[,<br />

cognitio igitur particularjseftre- D<br />

putatior cognitioe vniucrfalu Dixer<br />

ut,& code pa


Media expo.<br />

G tto, qua ipfum eft extraintelle&u,<br />

noncftminor,^exiftetia particularium,fedadditipfbru<br />

exiftentiae<br />

additametum,q^ eft non efle corruptibileneq;generabile,indiuidua<br />

vero generabilia fun t & corr u<br />

ptibilia.neqj fequitur,cu fueric nomen<br />

vniuerfalis fignificansintentionem<br />

vn£ feparata, vtexiftime^<br />

de hoc^ eft aliquid exif tens feparatum<br />

ab indiuiduis. &hoc,qm<br />

quemadmodum non exiftimatur<br />

hocde vl'ibusprajdicamentoruac<br />

cidenus, vt de vniuerfali albedmis<br />

H &nigredinis,itanooportet,vtexi<br />

ftimetur de vniuerfali fubftanti?.<br />

165 Ampli 9 ,fiquiscxiftimaret hocde<br />

vniuerfali, de fecT:us eflet pj? ipfum,<br />

non propter exiftentiam vRs per<br />

(c,& axe eft monftratio contradi-<br />

6lionisineo,q? errauerutfupipfb.<br />

166 lam vero monftrabitur, q? demo<br />

ftratiodere vniuerfali reputatior<br />

cft,^quqeftdere particulari per<br />

probonesrquarum vnaeft,quonia<br />

illud,quodfcitur per aliquid veri 9<br />

in tradendo caufam, eft reputatius<br />

eo,quod fcitur per aliquid,q5 non<br />

eft verum in tradendo caufam, fed<br />

I vFe eft verius in tradendo caufam,<br />

cu fit illud,de quo pr^dicat"res p fe,<br />

& fit illud, in quo fiftitur qua:ftio<br />

propter quid vfm q? eft caufa vera.<br />

vtin exemplo, fi quanramus, vcrbi<br />

gran a, propter quid triangulus ha<br />

Eet angulos extrinfecos aequales<br />

quatuorreio-iturdem6ftratio, M<br />

qua^ ef t de vniuerfali , e reputarior<br />

ea.quzedeparticulari. &hoc,qm<br />

fi eft demfo reputatior,in qua pro<br />

pofitio maior eft perfedrioris vrita<br />

tis,oportebitc6clufione, q eft cum<br />

hac dlfpofiti6e,efle reputatiorem.<br />

Dixit: Hi igitur funt fermones,j> 170<br />

quosmonftraripoteft fcietiamdc<br />

vniuerfali reputatioreefle ea ,quse<br />

eftdepardculari, practerg^ q? ex his<br />

fermoibus,quos difputauimus, eft<br />

aliquid procedens modo fermonii<br />

logicorum,hoceftdialec~ticorum.<br />

id enim vnu eft ex ijs,que intelligi<br />

mus


Tra&atus Primus.<br />

A musperloeicps.Atquiexijsoportet<br />

Vc cohfiftamus.in eo,q> vniuerfalemaiorem<br />

habetexiftimatione<br />

fcicntia;, cj parti culare,qrh qui habetfcietiam<br />

de rein vniuerfali,habct<br />

fciam de partkulari in potetia,<br />

quiverohabetfcientiam acre par<br />

ticulari,non habet fcietiam de vniuerfali<br />

penitus,neq; per aliquemo<br />

dum,hoceft,neq;in potenriajneq;<br />

in actu:& h?c eft liunma omnis illius,quod<br />

dixitdeeo,q> demfo vni<br />

uerfaliseft reputatior particulari.<br />

171 Quod autem demfo affirmatiua<br />

B fit reputatior vniuerfali negatiua<br />

declarabimus confifr etia per modos.quorum<br />

vnus eft:qrn demonitratio,qu^<br />

proceditfiiper proponi<br />

buspaucis in capitulo quantitatis,<br />

autcapitulo qualitatis,hoceft fim<br />

plicibus,ip(aeft reputatior qua demoftratio.que<br />

proceditfiiper proponibuspluribusin<br />

duobuscapitu<br />

lis fimul,autin vno ipfbrft, demfo<br />

autem affirmatiua & negatiua con<br />

fentiut fimul in eo, q> coponuntur<br />

ex tnbuS term inis,pra:ter qua q? affirmatiua<br />

compomtur ex duabus<br />

C proponibusjquaefuntdedevnaipe<br />

cie,noc c afHrmatiuis,negariua vero<br />

coponitur ex duabus propoiiibusduarum<br />

fpecieru,hoceit, quaru<br />

vnaeftamrmatiua,&altera negatiua,<br />

igit* demfo affirmatiua reputatior<br />

eft demonftratione nega<br />

tiua. Qjiod autem demoftfo ,'quae<br />

coponitur ex proponibus pauciorib'<br />

in capitulo quaritatis,aut qualitaris<br />

ipfa eft reputatior, hoc mon<br />

ftratur ex eo,cj? demonftratio,qu#<br />

componitur ex proponibus, quarum<br />

fcienria eft propinqua deprijnis<br />

cognitis ad conclufionem, eft<br />

reputatior demoftrationc,quaz co-<br />

ponitur ex proponibus, quaru fcie D<br />

tia ad conclufionem f iiarn eft Ion*<br />

ginquior a primis cognitis lecUndum<br />

naturam:&ad hiuusfifitudi"<br />

nem videtur, q> (e habcat res, cum<br />

componatur ex proponibushabetibusfpecies<br />

in cognitione,hoc eft,<br />

q> fit vna ipfar Q notior altera,queadmodu<br />

affirmatiua & negatiua.<br />

cognitio.n. affirmatiua; eftmaior<br />

qu5 negatiux, & qm demoftratio<br />

negatiua componitur ex duabus<br />

prop6nibus,quarum vna eft mino<br />

ris cognitiois ^ altera,affirmatiua<br />

vero coponirur ex duabuspropo* E<br />

nibus,quaru vnaeft aequalis alter!<br />

propofitioni.jppofitio autem vna<br />

in demoftratione negatiua eft minor<br />

in cognitioe,qua*altera notior<br />

ip'ajfequitVvt fit demfo affirmatiua<br />

notior demfone negatiua: & verifimileeft,9><br />

demonuratio fimplex<br />

fit reputarior in fumma,qua compofira.cumq;<br />

coplicaturin demon<br />

ftrationefimplicitaspropter qualitate,&<br />

quantitate", erit reputarior<br />

c£demfo,qu£fit fimplex expartc<br />

quantitatis tantu:& hoc,quoniam<br />

demfo fimplex expartcquStitatis J<br />

eft vtique ex tribus terminis tantu.<br />

&verifimileeft,q>hocfitillud, q3<br />

intendit Ariftotel. in hoc tractatu.<br />

Amplius,qm coclufionesalfErma 171<br />

tiu£ moftrantur ex duabus proponibus<br />

affirmatiuis, negatiu? ante<br />

monftrantur ex duabus proponibus,quarum<br />

vna eft negatiua, & al<br />

teraafHrmatiua,&afHrmatiua eft<br />

reputatior. Amplius,ciim fyllogif 17 j<br />

musneganuusmagnificai^hoc eft,<br />

additur in ipfb terrain 9 medins inter<br />

duos terminos,quoufq; habueritterminosmultosjfequiturvtiq;,<br />

i ipfb multiplicetur affirmatiu^,<br />

innc-


Media expo. Poffirefol<br />

G in ncgatmis vero no erit nifi negatiua<br />

vua.vtin exemplo, fi A noinr<br />

fitaiicui B,& B iniltomnic,cumc]-,<br />

opus fuerit augumen to duarii propofitionu,<br />

oportet vt ponamus inter<br />

A & B terminu media,aut inter<br />

B & c cofiTr, & fit terminus medi 9 ,<br />

qui eft inter A& s,&inter B & c,o:<br />

planu.n.q? erutin hocfylFo tresafnrmatiuae,<br />

& negatiua vna. & hoc,<br />

qm A eritdc nnllo B,& E de ol B,&<br />

de ol c,& cofirr,fi duplicabunt me<br />

dia,addenc''afnrmatiu? & derelinqturnegatiuavnatmiqct<br />

cum itafit,<br />

affirmariu? funt ca,q? negariua coll<br />

cludat.& amrmatiua a de non indi<br />

get negatiua, vtc6cluaat,f} negati<br />

uamdigetaffirmatiuarfj cufuerit<br />

fylfscopofit'^ndigebitplus gaffir<br />

174 matiuavna. Etoeid,qcf irafehabet,vt<br />

ipfb opus fit ad monflrandu<br />

aliquid aliud,ipfum no eft notum.<br />

affirmatiuaigitur in(ummae"norior<br />

negauua,& demf o, emus conclufio<br />

&propofitiones luntnotiores<br />

ip(a,eft notior, & notum eft reputatms.<br />

iam.n.moftratum fuit,cj><br />

affirmatiuaeft notior negatiua,ex<br />

co (j> negariua vtiq; itelligitur per<br />

relationcm ad affirmatiuam,& af-<br />

I firmariuanon intelligitur perrelationem<br />

ad negatiua. haicenim eft<br />

difpofitio priuatioiiiscu exiftctia.<br />

175 Amplius,qm affirmatiua fignifir<br />

cat fuper exiftentia, negatiua vero<br />

fuper priuatione, fed exiftentia eft<br />

prior & reputatior priuatione. &<br />

dcrnfo, cums ^pponesfunt priores<br />

& dieniores,ipae'dignior& prior.<br />

. ft i- i Cn f re<br />

Amphusdemoltratio amrmatiua<br />

eft prior fm naturam negatiua,qm<br />

cumruftulerJsproponcm affirma<br />

tiuam,non eritibi conclufio negauua:cumq;fucritprop6<br />

affirmati<br />

ua,non oportet, vt fit cbnclufione- K<br />

gariua:& demf o, qu? componitux<br />

ex jppofiiionibus prioribusfm naturain<br />

eft excelientior demonftratione,qu3ecomponitur<br />

expropofi<br />

tionibus pofterioribus fm natura.<br />

Et,qmiammonftratufuit,q>deT ij<br />

m6ftratio affirmatiua recta eft reputatior<br />

demfone negatiua recta,<br />

planum eft ,qin cum monftraturn<br />

fuerit, q? derm o recta negatiua reputatior<br />

eft demfone deducetead<br />

impoFe affirmariua, monftratum<br />

eft,q? demoftraiio recta in fumma<br />

eft reputatior deducente ad impof<br />

fibile. ponamus igitur primum, qj L<br />

forma (yllogifmi recti negatiui eft<br />

haeCjVt fit A,exempli gratia, no inexiftensalicui<br />

B, & B mexiftens c:<br />

fequitur.n.ex hoc,q? A, exepligratia,noninfitalicui<br />

c. Cumaut£ vo<br />

luerimus monftrare coclufionem<br />

iftam per fylFm ad impofe,oportcbitvriq;nosacciperecontradictorium<br />

cuclufionisaut contran fi, qdf<br />

eft, Aine/TeoT c,&complicabim'<br />

cum eo proponem indubitata: veritatis,<br />

quae e, exfpli gratia,B inefle<br />

ol c, & ponemus concludi ex ipfis<br />

impoFe,quodcft,Ainefle alicuic,<br />

quod tn no ineft ipfi, & termini in M<br />

ambab 9 demfonibus funt vni,queadmodum<br />

praidictum fuit. Differ<br />

runtaiit inter fe,qrh cum negatiua<br />

maiorvuiue'c&lis fuerit apud nos<br />

notior conclufione,coplicabimus<br />

{ylftn rectu. quemadmodu, fi hoc,<br />

quod dicimus, A no inefle alicui s,<br />

fueritnotius,g[hoc,q


Tra&atus Primus. ±2,<br />

A plicuerimus illi vcra, &colligetnr &. Tcritatisdealiquo,ita vtfcientia D<br />

ex hoc falfum manifefhe falfitatis. fit validiorlcietia proptcr trcs cau-<br />

In fylfo igitur ad impoftibile, non fas. quarum Vnaeft,quoniamfcie<br />

couenit, q> fit coclufio norior apud' tia,qua:m6nfti'at aliquod cflepcr<br />

nos propone rnaiore, cuius conclu fiiam caufam, ipfa validior eft ca,<br />

fiones funt fm natura, hoc eft pro- qu^ monf fa'atidper aliquidpoftcpofitioncs<br />

comprehenf? in conclu rius.Secunda,qmfcta,cuiusfubiciionibus: quod aim ita fit, fylFsre-<br />

&useft,quiconcluditoccultius fm<br />

Au valdeabfbluituramatcria,ipfa<br />

eft nobilior fcientia,cuiusfiibiectii<br />

naturam ex notiori fm naturam: no valde abfbluitur a materia, qm<br />

fyl&autemad impofe cocluditex materia ef t caufa quxdam per acci<br />

notiori apud nos, non ex notiori<br />

fm natura:& cj> cocluditex notiori<br />

dens fades errare in fcietijs, & propterea<br />

Computanuaeflvalidior,^<br />

fm naturam, ipfum eft teputatius. demonftrationes fcieriq Mclodia-<br />

177 Amplius,quoniamconclufioeft<br />

B feciidum naturam iuam pnor ambabusproponibus,<br />

quarum vnius<br />

proportio adaltcrameft,quemadrum.Tertia<br />

vero, qmfcietia,


Media expo.<br />

i So DixitrPicri autem potcft,vtfcia-<br />

€ turperdemonftrationemqusefitu<br />

fnum&idcm inarte vna&eade<br />

per demoftranones m ult as,hoc eft<br />

per tcrminos medios diuerfbs,&<br />

no accidet hoc in eo,quod termini<br />

medij pofitifintfubfeinuicem,fed<br />

abfq; eo, q? fueiint pofiti fub feinuicem.quemadmodum,fiadduccretur<br />

demonftratio,q> omne fufcipiens<br />

delectatione variatur per me<br />

dium,motum,& per medium fiifci<br />

pie's quietem.complicabitur enim<br />

demonftratio vnahiicin modum,<br />

omncflifcipiens deleeruntexipfis<br />

duaz demonftrationes de re vna,<br />

pofleaquaipfi infiint fimulfubiec^ovni.quemadmodu,fimonftraremus,quod<br />

homo variatur g mediii,quod<br />

eft animal,& per mediu,<br />

: 81 qomnis<br />

triangulushabcat angulos ^quales<br />

duobusredis, quonia (enfns vtiq;<br />

eftdetnangulo hoc parnculari fignatOjfed<br />

fcientia eftdetriangulo<br />

vniuerfali :&propterhanceadem<br />

caufam,fi fieripoflet^vteflemusftt<br />

pralocumlunae ita, vt videremus<br />

defe&um ipfius per conftitutione<br />

terr? inter ipfam & fblcm,non afle<br />

queremurexhocfigno fcientiam<br />

per caufam fiii defe


Tra&atus Primus.<br />

XfJ" Monftratur a(it ex hoc,q? vniuer<br />

A falecftdignius particularism eft<br />

caufa propinqua, vt cadat fcie"tia in<br />

nobis:&ipfum confimilitcr etiam<br />

digniuseft formationibus feparatis^hoc<br />

eft abfolutis a caufis fuis.no<br />

cnim omnis formatio abfblutaa<br />

caufa deficit,nifi in eo qtiod habet<br />

caufamtin primis enim,qu£ no ha<br />

bent cau(as,res fe habet in c&trariii<br />

huius:iamq; declaratum ef t,quod<br />

illud,q


Media expo.<br />

6 ftraoonibus,quac confti tuuntur fu<br />

per altero genere. qm, fi co/enritlt,<br />

nihil prohibet,quin fit cofenfusin<br />

*o, q?aliquid ex ipfisfitin (cientia<br />

• vna per fepofitum in /cicntiafc^a,<br />

fiueterminus medi us fit inter duos<br />

-terminosjfiiiefubijciat'' alicui, aut<br />

.prscdicetur dealiquo exeos quod e<br />

-in hoc de{cientia altera,hoc eft aut<br />

cxtrcmitas maior aut minor . &<br />

hoc,fiueconueniat fitusipfius in<br />

duabusfcientijsfimul,fiuediuerfifitour:<br />

quemadmodu,fifitin vna<br />

ipfaru terminus medius>& non extremi<br />

tas,& i n al tera extremitas ma<br />

H ior,aut'e conuerfb. Planum. n. q><br />

ptinclus non erit terminus mcdius<br />

in fyllogifino coputariuo,neq; ex*<br />

tremitasmaior,neq; minor,ncq; j?<br />

modiim con(enfus,neq;permodii<br />

diucrfificarioms. quemadmodiijCjj<br />

fit terminus medi us in fcIaCoputatiua<br />

&Gcometria fimul,aut q? fit<br />

terminus minor in vnaipfarum &<br />

mediusina!tera,fed appropriatur<br />

vni duotumfyllogifinoru tatum.<br />

187 Bthoc,qmq5fequiturppropofitiqnes<br />

appropriatas.fequiturper<br />

fc per propofitiocs vniuerfales,hoc<br />

I eftineoqjfuntaliquopa&odiuer<br />

PoflLrefbl.<br />

sequales ftnmcro vni funt «qaales, D<br />

& Geometra dicit,qj lincx aequalcs<br />

lineae vni funtxquales,& ad nuius<br />

fimilitudinemin reliquisproponibus<br />

vfibus.& hoceft vnum,ex quo<br />

apparet)q?oportet propones exiftc<br />

tes iu fcientijs diuerfis efle ditierfiis,*<br />

SedilapparethocconumiKtcpet? i8t<br />

exeo, qjoportetpropofitioflesefle<br />

propiuquas numero conclufionibus.&<br />

hoc, qiioniam ipCe aug^um<br />

pertermihii'Yjiu, qui eft terminus<br />

medi us,&ipfe eft fubieftu, aut inter<br />

ambas extremitates,aut extra<br />

ipfas,&qm fieri pOteft,vtc6clufionesfintinfimta;,(equittir,vtprdpo<br />

E<br />

fitionesetiafintinhnitas. qrfipro- ^89<br />

pofitibnes(cientiarii eflent vna:& J ?«<br />

ea*dc,fequeretur,vteflentdeter'minata:<br />

numero & finite. Eaenl,in J? 1<br />

quibus coicant multa, oporteteffe<br />

cttmhae difpone determinati numeri.quemadmodil<br />

liters: alphabet!<br />

infcnptura,& in {ummajfi aliquis<br />

diceret,q? pricipia fiint vna&<br />

eadein olbus fcientijs &: figillarim<br />

non vfia,&q)fcientiascognolcnnf<br />

dcentibiiSjfequetur vtiq;q> entia<br />

funtvna-&eadem,quodq; arsde-<br />

monftratiuafitars vna,quodque<br />

fij ex duabus rebus, quarurn vna e, monfhaturquodcunq;qua:/;tum f<br />

qrnpropofirionesvniuerfales per- perquacunq; arte,q(f dt impol'e.<br />

traftantur in vnaquaq; fcienria co neqj pdteit alitj.s dicere, q? hie funt<br />

pofita per propones appropriatas principia vfiaimmediata, qua' co-<br />

nuicfcientie vtinexemplo,propomunicanifgeneri vni, & principia<br />

fitiodices,qu6da:qualia alicui vni appropriata,quaecomponunturm<br />

fi:nt^qualia,pertraetria,q> hqc linea eft equalis huic<br />

lineasrres autefecuda eft, quoniam<br />

culatiua; eflent panes arris vnius:<br />

res ante" non eft i ta, (ed artes diuer-<br />

vnaquasq; ipfarumdefcederefacit fx per genera prima font diuerfe,<br />

ipfam & appropinquatefuBofuo.<br />

Ariihmcticus.n.dicit,


Tra&atus Primus.<br />

diuidatur per ipfas hoc genus diuifioc<br />

generis ala in fpecies fuas,quae<br />

ponCturfubipfb. ISigiturdeclaratuni<br />

eft, q?eorum,quoru genera<br />

/untdiuerfa,fequit''q7 genera principiorum<br />

funtdiuerfa. & hoc, qm<br />

principia dicunturduobusmoois,<br />

quoru vnus ef t, vt moftrentur per<br />

ipfa q*fitamu1rain artib*mulds,fed<br />

nonfmq^infiintgereri coprehen<br />

dentihasarres,fedfm q? flint elementa<br />

principioru,quemadmodu<br />

propofitiodicens,cp affirmario&<br />

negario diuidunt "erum & falfum<br />

in olbus rebus: via aute fecu nda eft<br />

principiorum appropriatorum, &<br />

finoinuenitur coicatio per vnum<br />

modorum pluribus arribus vna.<br />

Dcprincipijs vero vniuerfalibus<br />

dixit Arif Lq? ex ipfis eft demoftratio<br />

in vnaquaq; arte: ipfaenim n5<br />

funteadem, qua: pcrtrac~tentur in<br />

qualibetarte,fed potentia ipfbrum<br />

pertrac"tatur,depiincipijs veroappropriaris<br />

dixit,qnod per ipfa eft<br />

demcnftratio vnaperfeiquoniam<br />

fiint panes demor.ftrarionu per fe.<br />

DixitrScientiaaut difJert abopinione<br />

vera,qm fcientia eft cle re vH<br />

neceflaria, & per terminos m.°dios<br />

neceflarios. neceflariu 'aute eft res,<br />

quaseft fm difpofitione nuaclam,<br />

& fieri non pot, vt fit in ccntrariu<br />

illius difpofitionirtopinio aute vera<br />

eft primo per fe de rebus pofiibi<br />

libus.& hoc,quoniam funt nic aliqua<br />

vera & exntia, nifi ct> pofTunt<br />

efle in contrarium eius quo funt,<br />

manifeftum fieri non poteft, vtde<br />

his fit fcientia,qm fcientia eft, cum<br />

exiftimatur de re cxifttnte, fp fieri<br />

nonpoflit, vtfitin ccrrariumeius<br />

cjuo eft fienimefietfcie'tiadehoc,<br />

illudqd pot fe habercin contrariu<br />

4 I/2b<br />

eius quo eft,nopofietfc haberein K<br />

conrariii eius quo eft. Quod cum 195<br />

ita fit, & fin t res, de quibus dicitur<br />

ihtellecl: 9 ,&fcla,& opinio,opinionis<br />

autem aliqua eft vera & aliqua<br />

falfa,& vera eft fecundum hanc na<br />

tura,vtnopoffimus afleqmipfam<br />

propter intellec"tum,hoc eft per po<br />

tetiara intelledhis, qua aflequimur<br />

propofitiones primas neceffarias,<br />

& non propter fciennam,q m fubiectumvtrunq;<br />

eft ens necertariu.<br />

& confimiliter fieri non poteft, vt<br />

aflequamurennnciationem neccf<br />

fariS jppter exiltimatione falfam,<br />

derehnquiturergo,vtfucnutiatio L<br />

dc iftisentibus propter exiftimatio<br />

nem veram,hoc eft, queinuenitur<br />

in actu,&poteft inueniri in oppofitum<br />

eius quo eft, & hsec e opinio<br />

terminorumedioru cu hac difpofitione,&<br />

conclufio confequensex<br />

ipfis eft cii hac difpofitioe, hoc eft,<br />

noneceflaria. Etdefinitioopinio iy(<br />

nis confentit hmc nature. &hoc,<br />

qmopinioauteft vtexiftimemus<br />

de aliquo,q> eft ira, aut non eft ita,<br />

fimulcu eo,ct>exiftmienius deioo,<br />

q? potefteflein contrarium hums,<br />

& hoc non poteft exiftimari fm id,<br />

quo exiftimatur deipfb,q? non po M<br />

tefteflein cotrarium eiusquoeft.<br />

Qin hrc aflertio eft opmio,no cu 157<br />

fcientia. feqinturitaque, vtea^qua:<br />

funt cum hac exiftimatiSe, hoc eft<br />

poffibilia, fint fbbievfta opinionis<br />

primo £•: per fe,preterc['q? inueniemus<br />

uobis, confimiliter etiam acci<br />

dere opinio nem vera in rebus neceflariis.<br />

Et^ptereapo/letaljquis 19!<br />

dicere,q? opinio & fcia Hint vr,um,<br />

quoniam flint ad vnii ccnfequcs.<br />

&. hoc,quoni?.m in onmi,in quo<br />

proucnuhonuuifcu, potcflm co<br />

pi one


Media expo.<br />

G proucnire alteri opinio, fiue h^c<br />

fcientia fit, in qua cadit fcitu per fc,<br />

Cue per medium,fiue confequatur<br />

per mediu ex capitulojpropter qd<br />

eft res, fiue ex capitulo fi eft res.<br />

Ij$ DIcamusergo,fifueritopinio opi<br />

nan tisde rebus neceflarijs incxifte<br />

tiafecundu hancdifpofirionem,&<br />

hoc, q>exiftimet de ip^fis, q>funr,<br />

quodq; ipfa poflunt efle in contrariu<br />

eius quo funt, haec vtiq; exiftimatio<br />

eft fcia de hac re, no opinio,<br />

&hoccrit,cunouerit firnul cum<br />

hoc, q> ifta entia funt vera, q? funt<br />

eflentialia & fiibftanaalia: & aim<br />

H opinatusfueritdeipfisrebus necef<br />

farijsq? fiint ver^ tantum,hoc ent,<br />

cum no noueritcx difpone ipfbru,<br />

q? funt efsetiales & neccflari^, apud<br />

vtiq; ipfum erit opinio vera tantu,<br />

fiue res,qu^ fcitur per hunc modu,<br />

fciatur per mediu, aut fine medio,<br />

cum fueritfubieftu fciendf & opinionis<br />

vnii,& per hunc modu funt<br />

feparata,& non fequitfex eo q? opinio<br />

&fcienda fiintde re vna,vtfint<br />

res vna: opinio nanq;vera&falfa<br />

erut vtiq; de re vna ,& vtruq; ipfb<br />

ru diuerfificat"" ab altero p eflentia.<br />

100 Et confimiliter fehabet difpode<br />

I fcietia&opinione vera, qm vnum<br />

& idem dicitur multis modis. opinio<br />

nanq; vera & fcientia funt vnii<br />

fecundum intetionem,qua dicitur<br />

deipfis nomen vnius,& non flint<br />

vnii fccudum intentionem vnam.<br />

& hoc, qm ipfa funt vnu fubiedlo,<br />

& non funt vnum per opinionem,<br />

vt i exemplo,fi aliquis opinaretur,<br />

q> diameter eft commefurabilis lateri,<br />

exiftimauit vtiq; exiftimatione<br />

falfa, & qui opinatus ef I no efle<br />

commenfiirabilflateri proptcrres<br />

poffibileSjOpinatuseftopinionc vc<br />

Poft.rcfol.<br />

ra,qui vero opinatus eft non com- K<br />

mcnfurabilemeflepropter resneceflarias,opinatusvtiq;<br />

efciavera.<br />

Cumqj fcientia & opinio poffint 101<br />

efle vnum fubie fieri no poteft<br />

,vt vnusde re vna credat fieri<br />

nonpofle,vtfitincontrarium eius<br />

quo eft,& credat fieri pofle, vt fit p<br />

contrarium eius quo eft, quoniam<br />

hoc eft impofsibile, q> fi hoc eflct<br />

apud duos de re vna,eflet vriq; pof<br />

fibile,hoceft,q?vnus ipfbru habcret<br />

opinionem vcram,& alter fci£tiamriamigiturdeclaratacftdific-<br />

1<br />

rcnda inter fcientiam &opinione.<br />

De reliquis vero potendjs anim; tot<br />

rationalis,quae{untcogmtio,&intcllecius,&<br />

fcienria,&ars,& prudeda<br />

, & fapicnda, pardm fpeculatur<br />

ardfex naturalis, & pardm artifex.<br />

(Henri? operariu?,qu^cft fcientia<br />

morum. Subrilitas vero & bonitas<br />

fenfariomsopinadu? eft cafus fug<br />

termino mcdiojho^eft excitatio<br />

ipfius in tempo re paruo. vt in ex6plo,fi<br />

quifpiamvideret,quod illud,<br />

quod fcquitur Solem,eft illumma<br />

turn, cito animaduertit caufam illuminadonis<br />

fuae, quod eft, efle a<br />

partc Solis. & cofimiliter,fi aliquis M<br />

viderethominemloquentem cum<br />

alio,quor um vuus eft diues & alius<br />

pauper,fenfit, quod ipfe vtique loquitur<br />

cum eo, vt ab ipfb focncretur<br />

aliquid:& confimiliter, fi videret<br />

duos odio infequi aliqucm,fcnfit,quod<br />

funt amici.<br />

it Medt* cxpofifionif<br />

Traftattts Pnrni Poftenorwnrefolutonorumfinis.<br />

Aucrrois


AVERROIS<br />

MEDIA EXPOS IT.<br />

In Lib. Demonftrationif<br />

Ariftotelis<br />

TK.ACT.ATYS It.<br />

ixiTrQuodquasfitorum<br />

eft idem nu<br />

merus cum ijs,qux<br />

fciuntur. & hoc, qm<br />

nos vtiq; fcimus ad<br />

vltimu ea,qu£ quasruntur: & qusefita<br />

in fumma funt numero qua-<br />

B tuor,4uo copofita,&duo fimplicia:<br />

& priusquidem copofitoru eft, vt<br />

quairam 9 , an hoc mfit huic. veluti,<br />

hquau-amus,anSo!cito obfcuret^<br />

an non.& eft quajfitu an eft,copofiturqu^fitu<br />

vero fccfm e, quare hoc<br />

infit huic. queadmodu, u interrogareturp.p.quidSol<br />

obfcuratur.&<br />

hoc quxfitumfccfm erit vtiq; poft<br />

prius.hoceft, qm quaeremus vtiq;<br />

defubieclo, cui inefthocpraedicatum,yp<br />

quidineftipfi,pofteag| mo<br />

ftraBrrimus prasdicatu iftudinefle<br />

ilii: & hare funt duo qfita copofita.<br />

i C^ua:fita vero feparata ea funt,<br />

C quorum vnum quanrit exiftetiam<br />

reinoninaliquo ,&eftqua:fitum<br />

Separatum: quemadmodu,fi qua;reremuf^an<br />

vacuum fit,autnon fit.<br />

J Qu^fitu vero fcdm eft, per quod<br />

qua?rimus fcientiam qu^fitihuius:<br />

& eft queftio quid eft hoc,qcf moftratum<br />

fbit eflciomnia igitur qu^<br />

(ita, qua; eadem funt conclufiombu$vcris,funtingenere<br />

quatuor.<br />

4 Signumaute*,q;ipfafuntqua:fita<br />

nobis per naturam,qm aim ftcteri<br />

mus fup ipfis quiefcimus a qonc.<br />

nos.n.non quxremusipfa>cuexti-<br />

M<br />

tcrint apud nosper fc nota: & hoc D<br />

manifeitu: qm, cum quartern us an<br />

hocprxdicatuineft huicfubie&o,<br />

que^ eft quaeftio fi eft copofita, nos<br />

•vtiq;fueftigabim'exntia termini<br />

medi j,p. que" monftra^q? hoc pra?dicatu<br />

inert huic fubicclo, aut non<br />

ineft:&confi?r,cum qu^fiuerimus,<br />

an res fit fimprr, inueftigabimus<br />

vtiq; exhtiam termini medi), qua<br />

verificatur nobis exntia rei iftius<br />

fimpliciter,autablationemipfius.<br />

Planum autem,qm cum verifica- $<br />

til nobis fuerit, hocineflehuic, aut<br />

q? eft firnpfr j> id,q? inuenimus terminum<br />

mediu, moftratum nobis E<br />

eft,quod qrebamus, fi non erit ifte<br />

terminus mediusaliqua caufarum<br />

rei fimpPr,& hocin re fcparata:qm<br />

poJtl hoc quaeremus per quaifiturn<br />

compofitum, proprer quidipfiim<br />

eft,& per feparatfi, quid ipfiim eft.<br />

Manifeftum aut, q? hajc qo no efI 6<br />

alia a qonc cognitiois termini medi<br />

j, cjd eft in vtrifq; pdicatisfimul,<br />

hoc eft in qu^fito copofito &feparato.vtin<br />

exeplo,qm,cu qu^rimus,<br />

an Lunaobfcuret J an no,qu?rimus<br />

vtiqi terminu mcdiu,quo fciamus<br />

obfcuritate"ip{I inefle:cumq-, verificatum<br />

nobisfuerit obfcuritatem F<br />

illiinefle per inuftionem termini<br />

medij,& terminus medius non fue<br />

ritca obfcuritatisipfius,qu3eremus<br />

poft hoc j>j? quid obfcuraf": hoc an<br />

tem no eft aliquid amp!ius,g qu^rcre<br />

coonitione, quid fit terminus<br />

medius fan natura, Q eft ca, ob qua<br />

eft obfturitas. & codft fe habet res<br />

in qiiffito {eparato,queadmodu,fi<br />

queramus an alal fit, qm qftio i fta<br />

indicatqonem termini medij, per<br />

que" monftretur aTal efle:cuqj mo-<br />

Itratii fiierit ipfum cfic, quasrcmus<br />

Log.cnm Aucr. d poit


Medise expo.<br />

€ poft hoc,quid ipfum fit, & nort eft<br />

hoc amplius,c£ quarf lio,quid fit ter<br />

minus medius,qui eft caufa,quare<br />

ipfum fit fimpliciter. oporttft igitur<br />

I olbus quaefi tis, vt fpeculem ur<br />

de termino medio binasiftas fpecu<br />

latioes,hoc eft,quod fit, & quid fit.<br />

7 lamq; declaratu fuit, q? binxiftaj<br />

qones qruntur de ter minis mcdijs,<br />

qm,cum manifeftus fuem ad fen -<br />

fum terminus medius,& fciuerim 9<br />

ex difponeipfiusduo hxc.i. efTe, &<br />

quid eft,nosno quercm 9 de re ifta<br />

fcTam penitus. vt in exeplo, fi nos<br />

fentiremuscamobfcurationis Lu-<br />

K-na;,hoc eft,q)ipfacaditperpyrami<br />

de vmbrae,no quxreremus de ipfa,<br />

fi obfcuratur, neq; jppter quid obfcuratur.Neq-,<br />

intelligo per hoc, q><br />

per fenflim proueniat nobis vie de<br />

hac caufa, fed <strong>vol</strong>o, q? a fenfu vene^<br />

mur rem vniuerfalem, non a fyllo<br />

gifmoiex difpofirioe vero queftio<br />

nis quid eft, &propter quideft,apparet,q><br />

habet potentia quaeftionis<br />

vnius, quodq; cogmtio per ipfa eft<br />

cognitio derevnailocis plurimis,<br />

& hoc,quoni5,cum nos quzrimus,<br />

quid eftobfcuratio inexiftens Luna2,dicimus,qj<br />

eft pruiatioluminis<br />

I prouenifsipfi a Sole proptereaq?<br />

ftet terra inter ipfiim &Solem:&<br />

cum quatrimuSjppterquidobduratur?dicimus,qm<br />

lumen ipfius an<br />

fertur cum eo,q?confiftit terra inter<br />

ipfam & Solem :& potentiaifta<br />

rum duarum refponfionu in re eft<br />

rna,&invtraq; duarumqiueftionu<br />

oportet prxmitti cognitio exiftenria:,<br />

quemadmodum diximus.<br />

j lam vero declaratum fuit ex hoc<br />

/ermone, q? quafitorii aliqua funt<br />

feparata,& aliqua compofita,& declaratum<br />

eft etia, q? oportet nos in<br />

Poft.refol.<br />

omnib? quxfitis quaerefe dc term*- 1C<br />

no medio duo, quia ipfe eft, & cogiiitioncm<br />

quid fit:& manifeftum<br />

etiarn,q>cognitiones de eo, quod c<br />

quid,& de eo^quod eft jppter quid,<br />

eruntdevno&eodeni. Poftea vero<br />

cfdiximus iamdevia,per qua<br />

deuenimus incoftitutioneexiften<br />

tix rei per demonftratione de cau<br />

fa exif ten tiaup fins, dicimus de via,<br />

per qua coaptamur ad conftituendam<br />

eflentiam rei, quse'eft definitio,<br />

& cognofcendu quid ef t dcfini<br />

tio,& quahbus infant definitiones,<br />

Et ante hoc oportetjVtinueflige- 9<br />

musdeeo, qtfconfueuitprascedere L<br />

ei, qc! <strong>vol</strong>umus dicere, & eft, q? oc<br />

illud,quod fcitur perdemfoncm<br />

ipfam,eft idem,quod fcitur per dc*<br />

fmitionem,quoufq; fit fcla de ipfis<br />

fimul ex parte vna, fi rcro oTanon<br />

funt cum hac difpone,an fieripo£<br />

fit,vt fciatur aliquid per demoftratione^acdcfinitionefimulex<br />

parte<br />

vna,an non fit in hac difpofitione.<br />

Qjiodautem fierinonpoffit,vt I*<br />

omnia fciantur per demonftrationem&definitionem<br />

ex parte vna»<br />

manifeftum ex eo, q? no omne,de<br />

quo eft demon ftratio,habetdefini<br />

tioncm,neq5deomnieo,quodha- M<br />

bet defini tioiiem, eft dem of tratio^<br />

Qupdigitur nonoeillud, dequo<br />

eft demonftratio,habeat definitionem,<br />

manifeftum eft ex eO> q? demonftrationcsvtiq;cocluduntaffirmatiuas<br />

& negatmas, definitio<br />

autem nonfacit iciie aliquidnegs<br />

tiuum}fed iacitfcireeflentia. Amplius,quonia<br />

per demoftraqonerti<br />

acquirimus fcientiani particularc^<br />

& hoc jn ijs,


Traflatus<br />

A habet definitione", habeat dcmonftrationem.monftraf'ex<br />

eo,q? prin<br />

cipiademoftrationum declaratur<br />

Ttiqj pg definitionem, & no declatantur<br />

propter demonftrationem.<br />

qm/i principia demoftrationum<br />

Jndigcrentdem6ftrationc,n6 eflet<br />

ideraoftratio pcnitus,quemadmo-.<br />

«him pr^dicliu ftutrergo jam monftratum<br />

eft ex hoc, qm non omne,<br />

ctf habet demonftrationem,habec<br />

ocnnitk>nem,quodq; no omne id,<br />

«j# habet definitione", habet demfo<br />

jiem :igitur nonomne illud, quod<br />

poteft (ciri per demfonem, poteft<br />

U fciri per definitione ex parte vna.<br />

14 Quo4q> fieri non poteft,vt inueniaturalii<br />

«e,hoceft,<br />

tionem ac<br />

ex parte vna,hoc monftraturp, mo<br />


Mediae expo.<br />

C tt rei definitio ondatur per demfo<br />

nc,qm demro eft fylFs, & fylls vtiq;<br />

•ft per mediii, & definitio rei conuertitur<br />

cum ipfa,& pr^dicaif de ea<br />

per viam quid eft. fequitur aute in<br />

termino medio, vtaliquis per ip" m<br />

velitconcludere,q> maior extremi<br />

tas fit definitio minoris: quodque<br />

terminusmedius conuertaturcofiFr<br />

eria cu definite, quodq; ^diccf<br />

de ipfb per viam q'uid eft, & xq ualiter,&<br />

maior praxUcetMe medio p<br />

viam quid eft, & a:qua!iter quoq;.<br />

11 Qm,fi no pofirx fuerit ambe ifbe<br />

condones in prxdicationc maioris<br />

H demedio,&mcdi)deminore,non<br />

fequetur ex hoc, vt major fit definitio<br />

minoris, fed fequctur vtique<br />

cxhoc, cum non fuerint pofitse in<br />

duabuspropofitionib' ,autm vna<br />

ipfarum ambe ifhe conditiones, q><br />

maior extremitasinfit minori tm.<br />

••I Pr^ter^q'oporteteum.quifacit<br />

hoc, vt petat quefitu primu, hoc e,<br />

q? ponat condonem I termino medio,vt<br />

pr?diccfde minorc extremi<br />

.ate per via quid eft,& aequaliter,&<br />

eodem pafto maior de medio per<br />

viam quid eft, & equaliter, hoc eft<br />

definitione.vt in cxcplo,fi moftra-<br />

I ret aliquis,q? definitio anim^ eft nu<br />

merusmotusfcipfiim moues(queadmodum<br />

Platoni vifum fuit)qm<br />

aTa eft caufe vitas per fe,qrh ex duabus<br />

definitionibus,q ftint cum hac<br />

difpone, fi accipiatur vtraq; ipfaru<br />

inrnfione quideft,loco fuaefbci^,<br />

&potentia ipfarum fuerit potetia<br />

definitionis vnius,habebuntintcrpretationes<br />

diuerfas,qui igitur pofueritvnam<br />

ipfarum inmronealteriuSjpctet<br />

vtiq; quefitu primum,<br />

z j DixitrNcq; confilr etiam via diuifiois<br />

cofertjVt rocincmur exi^a,<br />

Poft.refol.<br />

hoc eft, vt jpdeatpcr ipfiim aligd C<br />

ignotum abaliqno noto,quemadmpdum<br />

declaratu fuit in libro Syl<br />

logiGni,qm conclufio no dcbet po<br />

ni in fylfojCO q? admittitur, fed pet<br />

via, qua fequit' cz aliquibus,que ac<br />

cipiuntut conceflain fylfixdiuifio<br />

autt?,ex qua coponitur,& ilia, qtue<br />

ponuntur in ipfa, funtftn via vna:<br />

hoc eft, qm fi non admittantur Sc<br />

ponantur, non cadet manifeftatio<br />

in ipfis.exemplu huiusy cum fuerimus<br />

fblliciti ad moftrandum j> diuifionem,q><br />

ois homo eft aTal ambulas<br />

bipes per viaadmifllonisad<br />

partesiftiusofoms,querem ? ,anrio ^»<br />

homo aiaf,an non ois homoalal:<br />

cumq; admiferimushoc ab eo,ponemus<br />

ipm, deinde qa^remus pofl<br />

hoc,an fitambulas,autnatas: cuq}<br />

admiferimus ab ipfb,q7 e*ambu!a$,<br />

qu^remus poft hoc,an fit bipcs,aut<br />

multipes: cuq; admiftrimus,q> eft<br />

bipeSjCoplicabimus oe id, q3 admi<br />

fimus,& dicem 9 ,q? ipfe eft animal,<br />

ambulas,bipes.hocautnon e aliud<br />

ab ijs,qu^ conceflitefle, pr^ter^q?<br />

licet viadiuifionis non fitrylft,con<br />

fert m ad bonitate fylfi: & hoc,qni<br />

fieri poteft,vt cofiftamus fiipcr ofbuSjquajpofTuntinefTe<br />

alicui p via M<br />

fylPi,autnon inefle. vt in exemplo,<br />

n dicamus, q? nihil prohibet, quin<br />

ho fit aial,ant non aialdeiride fi eft<br />

alal,nihil prohibet,quin fitambulans,aut<br />

non ambulas:deinde fi eft<br />

arnbulans,nihiljphibct,quin fitbi<br />

pes,aut multipes: & fi monftraucri<br />

mus per tcrminum medium, q> eft<br />

aial,non aute non atal,monftrabimus<br />

confift: etiam per tcrminu me<br />

dium,q? eft ambulans,non aute" no<br />

ambulaus: cumq; moftrauerimus<br />

hoc,moftrabimusitidf per terminum


Traftatus Sccundus. 2.7<br />

A nnmJnediu,q> eftambulansbipcs^<br />

&copon«urnobis ex coclufionibus<br />

iftor u fylfor um definitio hols,<br />

Ad*<br />

ducetp hoc diuifione, cum quacfitum<br />

fucrit confiPr etfupercahac.<br />

quemadmodii, fi aliquis poneret,<br />

quin pr^dicetur totu illud,qcf accj.- ^ ho eft alal ronale mortale, & dinif<br />

per diuitione de hoTe,exepH gra cercrnus,p j> quid eft animal fonale<br />

tia,autde alioper vii quid eft,prz- mortale:& diceret, qm nihil prohi<br />

ter.gtpnon eritpoFehoc femper. bet,


Mediae expo.<br />

Gaccipitur definitio definitionis ad<br />

mohf trandu, q? hxcoratio eft defi<br />

nitio^-d oportet,vt dcfinitiones<br />

ipfbrum fintapud nospromptae,vt<br />

contradicamusilli,qui gloriatur.<br />

exempli gratia in hac of one, q? eft<br />

fylFs, qui no eft fylfs, & in hac of one,<br />

eft definitio,qu£ no eft defini<br />

tio:& doceamus q? eft fylls,qm definitio<br />

fylfi coaptatur ipfi,& fiir do<br />

ceamus,q? efldefinitio, qm definitio<br />

definitionis accommodaf* ipfi.<br />

18 Fierietiam non poteft,vtcoftrua<br />

mus definitione per fy Ifos,qui funt<br />

Fm viam fyllogifmi coditionalis,&<br />

H-hoc in rebus oppofitis contrarijs,<br />

qucadmodum,cu dicitutj fi eflet ef<br />

fehtia mali & definitio ipfi us,q? eft<br />

res diuifibilis per fe & vanabilis,<br />

oporteret vtiq»vt eet definitio bom,q?<br />

e/t res indi^iifibihs & inaltcrabilis<br />

per fer& hoc, qm oportet definitionescotrarioru<br />

cotrarias cfle,<br />

a 9 Qm, qui procedet confifr et hoc<br />

proceffii ad acquircdam definitionem,ipfe<br />

vtiq; petet defini tionem:<br />

& hoc,qih apparet, q> fcietia in definiaonibus<br />

contrarioru &ignorantiainipfiscft<br />

ftnmoduvnii:&<br />

X fiertet dehnitio vniusduoru cotra<br />

rioru ignota,altera vtiq; eflet igno<br />

ta,& fi eflet nota,eflet vtique nota.<br />

56 Etinfuper,fiadmiferimus,q>defi<br />

nitio vna duoru cotrarior u fit no-<br />

tior,non accidet ho c in 01 loco : &<br />

J?pea oportet cum, qui ponit,cbpj><br />

definitione procedit definitio femper<br />

& in 01 loco,vt petat fuper definiti6e,&n6accidit<br />

de petitionefli<br />

per definitioe in derm one illud, qct<br />

acciditdcpetitionc fup. definitione<br />

in acquirenda definitione: qm q5<br />

iequitur ex demfone non eft definitio>fed<br />

e, q? aliquid inef t alicui,<br />

Poft.refol.<br />

& pgea no eft inconucmem In eo, 1C<br />

cppetiturin fylrb fuper definitioni<br />

bus,hoc eft, q?ponantur propones<br />

ipfi 9 dcfiniri6es,autaliqu£, autoes.<br />

lam vero accidie dubitatjo in am j I<br />

babus vijsfimul, hoc eft inmfone<br />

definitionis per via diuifionis,& in<br />

mfoneciufde"per fylrm coditiona-:<br />

lem:per fylFm quidem conditiona<br />

lem,ex eo qcf diximus, per via aute<br />

dmifionis,qm non fequitur,cu prac<br />

dicauerimus de hole, q> eft afal prx<br />

dicationc feparata, & (j> e ambulas<br />

predicatione feparata,& q> eft bipei<br />

predicatione feparata,vt verificeni?<br />

c6pofita,qucmadmodum pr^didu L<br />

fuit in libro de Interpretatione: &<br />

hoc,qm dehoTeyerihca^qj eft mu<br />

ficus,& verihcatur deip(b,q? eft bo<br />

nus,& no verificat"'deip{b,qj e" muficus<br />

bonus femp. qcf cu ita fit, quo<br />

igitur fieri pot, vtmonftret"" defini<br />

tio, fi mof trario ipfius non pot cflc<br />

ex gencre mof Irationisreru occultarum<br />

ex necelTitate ex rebus mani<br />

feftis:qm ortenu*o,qu£ eft cum hac<br />

difpone, eft oftenfio perdemfone,<br />

iamcj; declaratum fuit, q? definitio<br />

non oftenditurperdemfone.Neq;<br />

eonfy'retiam fieri poteft, vt often- AC<br />

datur definitio per induclione*:qm<br />

induftio vtiq; e moflratio rei vils<br />

de olbus (uis partib 9 , fed defimtio-<br />

nesnonfunt de rebus particulafi-<br />

bus,ac fi diccres, q? moftrentur per<br />

res paruculares. Arhphus, qm per<br />

induiftione' monftratur aliquid incile<br />

alicui,hoc eft ofoncprjedicatiua,<br />

fed definitio eft of o conftrufta<br />

fuper fubflantia rei. Et,poftean no<br />

oftcnditurdefinitio, neq; periyllp<br />

gifmum,neq; per indudh'onf, neq;<br />

perdiui/ione, exiftimaucrutvtiq;,<br />

cj? non fapcrfit hie modus, per quc<br />

often


A oftedatur dcfimtio,cu no fit ex rebus<br />

fenfibihb 9 ,& moftref 1 per defignatione:&<br />

hoc eft vnu ex ijs, que^<br />

adducut nobisdubitarione in via,<br />

quacoftituimurfii}? definitionib 9 .<br />

11 Amplius,qm in hoc eft dubiu alteru.qcf<br />

noeftinferius ifto: &hoc,<br />

qin qui follicitus Fuerit, vt moftret<br />

definitione"alicui 9 ,oporteteu fare<br />

ante hoc, cp hjec res fit,qm fieri no<br />

pot, vtaliquisdicatdealiquo quid<br />

cft,cuius no noueritexiftentia,hifi<br />

dicachoc per modu exponisdeclaranris<br />

nomen,quemadmodu, qui<br />

dicit de hircoceruo,qj> h^c diclio fi-<br />

B gnificataialcompofitiiexhirco&<br />

ceruo,& huiufcemodi ofones de re<br />

bus,que ignoratur an unt,fun t ora<br />

tionesexponentes, non atitdefinitiones.&fi<br />

fuerit ex condone definitiois,<br />

q? infit definite,& hocerit,<br />

cufueritdefinituexiltes,(eqititur,<br />

vtfitfcientiade definirione fcietia<br />

vna comprehendens duo diuerfa,<br />

quoriivnu e{teflentiarei,&alteru,<br />

res eft, fed definirio<br />

rci eftintentio ponens ipfiim pofi<br />

tione:deindeextrahitur per demo<br />

ilrationeoftenfioexiftencif ipfius.<br />

vtincxemplo, arsGeometriceponitdcfinitionem<br />

trianguli,& circu<br />

li, deindeadditperdemonftrationem<br />

oftenfionem exifletix ipfius.<br />

34 lamqimanifeftuehocexdifpone<br />

definitionii ^ fe,& hoc,qm intetio<br />

definitionisrei,&intenno,q7e,<br />

iunt duo diucifa.qa cum ita fie, no<br />

Tra&atus Secundus. 2,8<br />

coprchenditq^ intelligiturexmo D<br />

ftratione definitiois, q? ipfa infit de<br />

finito.vtin exeplo, cii aliquisdecla<br />

rauerit.q? circulus eft figura plana,<br />

in cuius medio eft punctus, a quo<br />

omnes lineje exeiites ad circuferentiam<br />

funt ajq uales,ecce no moftratufuitadhucinhac<br />

definitione,q><br />

circulus eft,cum iam fieri poffit, vt<br />

coaptetfdefinirio haecxri &lapidi.<br />

Si vero pofuerimus res in defini- } 5<br />

tionibus fm hoc, fequeC"apud nos<br />

aliquid abf urdi:& hoc,qm, cu defi<br />

nitionesnon coprehedunt, q?ipfe<br />

infuntdefimto, fiintp notificationenominu<br />

pcrfe:qd eftabfurdu E<br />

duobus modis, per modu quidem.<br />

vnu in eo, q? fiint definitadeeo^q?<br />

non eft, qm ha:c eft difpo nominu,<br />

hoc ef t,q? ipfa funt de non entibus:<br />

modus vero fecudus abfiirdi eft, a?<br />

rummatoti'fermonis copofita fit<br />

definitiones:& hoc,qm notificatio<br />

omni u ofonum copofitarii xqualiseftinpotentiafignificafioni<br />

no<br />

minum,&pphocerunt orationcs<br />

poetic? & oratoria; oesdefinmoes,<br />

qm potenua ipfar u eft potenda no<br />

rninum feparatorum:& qu'eadmo<br />

dum deinfones non coftruuntur<br />

fuperhoc,qcf eft,nome fignificare, F<br />

autnon figuificai'e,confifr fequitur,vtfitdifpofirio<br />

i definitionib 9 .<br />

Loco autiftarum dubitationum j 6<br />

oportet,vtincipiamus principium<br />

alterum, & cofideremus fermones<br />

de hoc, qui ip forum jf ceJat refte,<br />

&quinonrecte,pr*ter^ q? illud,<br />

quod monftratii fuit inpraicedentibusdeeojinquono<br />

eftdubium,<br />

q?fcientiaproueniensex definitionibus,<br />

& ex fy Ifo, non eft aliquid<br />

vnum per fe ex parte vna,nep; dcfinitio<br />

&fyli's aliquid vnum per fe:<br />

d iiij quodq;


Media: expo. Poft.refol.<br />

G Qttodq; fieri non potcft, vt defini<br />

tio oftedatur per demonftratione:<br />

j? caufas,quas<br />

faciunt acquirere fubftantiam rei,<br />

pofTuntvtiq; tradere fimul cucognitioe<br />

de exntia rei, eflentiani rei.<br />

vtincxemplo,cum adducic^demfo<br />

dc dcfeflu Lung, cu rocinator non<br />

habucrit appropriatum illi rei,vmbram,<br />

non ppterit vtiq; acqmrcre<br />

eflcntia dcfeclus ex huinfcemodi<br />

demfonerg. vero adduxerit demo-<br />

ftrationcm, 9 defeftus ineft Lutt* ^<br />

propter terram,qu£ feparar lumett<br />

ipfius a lumine Solis, hie vtiq; tradit<br />

fimul cum exntia iftius defeQ?.<br />

eflentiam defectus. & hoc,qm fepa<br />

ratio terre, a lumine S olis eft termi<br />

nus eflentise defedt*. & hoc,quonii<br />

quemadmodu accidit perdcmfonem<br />

fimplicem, vt tradatur cauf^<br />

& exntia fimul, ita accidit inipfa,<br />

vt tradatur exiftentia & eflcntia fimul,ciim<br />

accident ipfi,vt fit aliqua<br />

caufaru,ex quibus conftituitur luH<br />

ftantiarei.vtin exemplo, qui mon<br />

ftrat exntiam tonitrus in nubibus<br />

PpcxtincTionem ignis in ipfis,qm L<br />

efientia tonitrus no eft aliqd plus,<br />

g. vox in nubibus jppter cxtinchouem<br />

ignis in ipfis, neq; eft differcn<br />

tiainterdcmonfbrationes &defini<br />

tioes,qti^ funtcum hac difpofirioT<br />

ne, nifi in pourione & ordinetm.<br />

Demonftratiories vcrofmhanc 41<br />

via,funt demfoncs,! quibus mcdi j<br />

termini flint efientia rei, autpluk<br />

quam efientia ipfius: cuq; acciderit,<br />

cf <strong>pars</strong> deficiens ex ilia eflenria,<br />

qua: eft terminus medius,fit terminus<br />

a;qualis huic rei,& ce"nria,qua:<br />

eft terminus medius, eft ca in ipfa,<br />

accidet, q?adducatur demrovnius M<br />

terminorum p altcrum,hoc eft ter<br />

minorum,quorum aggregatio ef I<br />

definitio perfecla. vt inWeplo, qra<br />

definitio perfedla efleiitiasdcfecliK<br />

eft aWatio luminis Lunz pp. coftitutione<br />

terra: inter ipfam& inter<br />

lumen Solis,£ ynaqusq; partium<br />

iftius definitionis eft definitio dcfe<br />

dtiiSjCum tradatur in riifione ad re<br />

fpo nfionem quid eft, & conuerta^<br />

cum ipf a,hoc c,quod fit ablatio luminis<br />

Lun9,& q? eft coni'Htuuo tcr<br />

rasmteripfam&Solc'. Cumqjin*<br />

terro-


Tra&atus<br />

£ terrogauerimus * exempli gratia,<br />

an dcledus Lunae fit ablatio luminis<br />

fui ex difpone fua, aiit fit cotrarium<br />

ipfius,quemadmodfi viderut<br />

hocnonhullijcumq; fit ablatio lummisipfius,qm<br />

terra cofiftit inter<br />

Sole&interipfam,&pOfitio huius<br />

fit terminus medius,poPe~ ef t* vt dicamus,<br />

a? demonftratio figttificat<br />

fuper denriitioe, praeterqila q? hoc<br />

vtiq; accidit in huiufcemodi definitiomb<br />

9 imperfedtis,n6 perfeclisi<br />

rooftratum vero fuit hocefleirrtf<br />

poFeindefinitionibus perfec"Hs.&<br />

ppeahaecdefinitio exparte,quae"<br />

B perfectajj-pgreditur a demfone,n6<br />


Mediae expo.<br />

^ rcfponfionc iltiid, quod erit pofteriusin<br />

re/ponfione, & dicatur, eft<br />

exrinclio ignis, qui eft in nubibus.<br />

4^ Ex definiuonibus verononnull^<br />

funt,quae funt g fe not^quazq; funt<br />

principiafcientiaru,de quibus non<br />

eft demoftratio, neq; progreflus a<br />

demonftratione,& ex dehnitiombus<br />

<strong>pars</strong> tertia eft definitio,qu? eft<br />

coclufio demfonis: queadmodum<br />

coclufio dicens, q? tonitruseft vox<br />

in nubibus, nifi, cu cognitu fiierit<br />

^ demfonem,uoce eflem nubibus<br />

,ppter reuolutionem vend in ipfis.<br />

47 lam vero manifeftii fac"himfuit<br />

H exeo,quoddiximus,quandoprogrediuntur'definitiones,<br />

& quado<br />

hon progrediuntur,& qu? funtea,<br />

de quibus eft demonftrado, quod<br />

ab ipfis jpgreditur definirio,& qua;<br />

funt ea,de quibus non eft hxcives<br />

demonitrationis: & in fummadeclaratii<br />

fukex hoc,qu? funtea,qu?<br />

non poflunt habere definitiones,<br />

& illa,que poflunt habere definirio<br />

nes: & declaratum fuit fecundum<br />

quot modos dicuntur definition<br />

nes: & in fumma declaratum fait,<br />

q ualis eft proportio definirionis ad<br />

demonftrarionem, & quo poflunt<br />

I eflederevna^quononpoflunt,<br />

^.8 Dixit:Qmveronosvidemus,q7<br />

iani fcimus rem,cu fcihius ipfam p<br />

caufam.cauf^ autem funt quatuor,<br />

quarum vna eft caufa, quae eft per<br />

modu form£,altera vcro eft caufa,<br />

q ua; eft per modu material ,& ipfa.<br />

eft, quacinuenitur propter forma,<br />

&terda caufa, quae eft per modum<br />

nlout-ds proximi & age"ris,& quartaca,queeft<br />

per modum finis: oes<br />

igitur caufieift^ accipiuntur termi<br />

rii medjj in demfomb 9 : &hoc, qm<br />

terminus medius eft tana materia<br />

PoflM'efol.<br />

infyllb,&c6icatcumambabuseT K<br />

tremitatibus:& gpea lylft eft ad mi<br />

nimum exduabus propofitiouib*<br />

cSmunicatibus in termino medio.<br />

Siaccipiturcaufa per modu for- 4$<br />

m£,terminus medius erit, quemad<br />

modum cu dieitur,p.|> quid angul*<br />

trianguli fadtus fup. diametro in &<br />

micirculo eft rec"his?£dicatar,qm<br />

eft dimidiu anguli,qui eft flip centro,<br />

angulus aut,qui eft fup centre,<br />

cu fuenttriangulus fan hancdifponem,eft?quafis<br />

duob' rectis. Exeplum<br />

vcro ca?,qu? eft per modum<br />

materie,eft terrain us medius, cu di<br />

citur,ppquidcorrupituratal?&dV L<br />

fitur, qm eitcopoutii ex cotrarijs.<br />

Exemplum vero, fi accipiat'cauft 5 o<br />

fecundum modu mouentis terminus<br />

medius, vt dicatur, jfpter quid<br />

bellum geflore familiares Har cu<br />

Ali?&dica^ loco occifionis Atma.<br />

Exemplum aut.ciim accipiturca, 51<br />

quac efi p modii finis, terminus me<br />

dius,fi dicatur jjppter quid elcgerfit<br />

Medici deambulation€ antecibu?<br />

& dicatur jjppterfanita^&jppter<br />

quid accipitur domus?5{ dicatur,vc<br />

conferuetab accidenubusi&jppter<br />

quid deambulathomo poft coena?<br />

vtdefcfdat cibusabore ftomachi, M<br />

Etdifpofitipcaufarumjquaeflint ftper<br />

modum finis, cucaufatis fuis,<br />

eft in cotrarium difpofitionis caufarum,qu?<br />

funt per modu agentis.<br />

& hoc, quonia caufe, qua: funt per<br />

modum agentis,funt res pr^ceden^tes<br />

caufata in exiftetia,& tempo re:<br />

Scproptereaerut media in ipfisaliquapriora<br />

exiftentia&teporc co-^<br />

clufioni bus:caufa vero, qua; eft per<br />

modu finis, eftpofteriorexiftetia<br />

& teporc concluuone:&hoc,qm (a<br />

nitas vtiq; eft poft deambulationc.<br />

Etnihil


Tracbatus Secimdtis.<br />

A Etnihiljphibetjqjcomponantur<br />

53 hi re vna & eadem, caufa quae eft p<br />

modum fi nis,& qua: eft ex neccffitate,hoceft,<br />

quaieftproptcr matcriam.quemadmodum,{i<br />

dicatur,<br />

'per cor<br />

leuitate<br />

{iibtilitatem<br />

ipfbrurn, & loco fug£a variarione:<br />

qra quod dicimus propter leuitate<br />

foramina fuorum &acuitate"ipforumeftresex<br />

neceflitace materiae.<br />

54 Cum vero dicimus,loco fugaeab<br />

alteratioe,elt res per modutiTfinis,<br />

&natura vtplurimum quodfacit,<br />

B eftrcsneceflaria ad vtilitatem aliquam,ciim<br />

fuerit hocilli poflibile.<br />

vtin exemplo,qin palpebr^ oculorunt<br />

funt ad locum neceflitatis par<br />

tis irafcibilis,qua:ibigenitaeft,&<br />

coplicatur huic vtilitasabfcondeudiocuium:<br />

& quemadmodum tonitrus<br />

eft res exLftens ex neceflitate<br />

adextingucndumignem innubibus,&ellinipfo<br />

vtilitasquxdam,<br />

quemadmodu dixit Pythagoras,<br />

vt timeantabipfb inferi:& in fummam<br />

mulriseorum,qua; inuemuturirebusnaturalibns,<br />

(imulcum<br />

re neceflaria eft vtilitas qu?dam:&<br />

C hoc,quonianaturaiiuenditinope<br />

ratione fua fincm:& caufa h^c finis<br />

rcifequiturex neccflitate.Neceilitasaiit<br />

dicitur dnobus modis,quorum<br />

vnus eft neceffitas naturalis, q<br />

eft propter formam entis,quemadjnodummotuslapidisdeorfurn,&<br />

afccnfusigiiisiurmni: viaautemfe<br />

cunda.qua: eft propter materiam,<br />

quemadmodu de generabili fequi<br />

tur ex neceflitate q? fit corruptibile.<br />

& materia confimiliter etiaeftper<br />

fe ex neceflitate $ptcr formam: &<br />

hoc,quouia fierinon poteft, vt for<br />

ma naturalis fitttifi in mat eria, & O<br />

hoc manifeftu eft in fcla Naturali.<br />

Etrertim,qu3einnottantura na- J 5<br />

tura,aliquaeuint]> accidens & a cafu,<br />

Scaiiqux non funt per accidens:<br />

qua: vero non innouantur per acci<br />

dens funt forma;, veluti domusirt<br />

rebus artificialibus, & homo in rebus<br />

naturalib',& ipfa funt, qua; innouantur<br />

loco alicuiusrerii: cave<br />

ro,qu£ innouatur per accidcs, funt,<br />

quoru caufa eft ars, autnatura, cu<br />

innouatioipfarum non inteditur<br />

abip(is,fed per accidens, queadmo<br />

dum fanitas,qua: innoua^per accidesex<br />

mcifione vcn? mpr^lio, aut E<br />

quodhuicfimileeft: &queadmodum<br />

digitus fextus in reb 9 naturalibus.<br />

& j>peaillud, quodaccidit P<br />

accidens & a cadi, aim innouatfab<br />

arte,aut a natura,eft res,qu^ no intenditur<br />

ab arte,aut natura.q:n ars<br />

&naturaoperantur vtiqj propter<br />

aliquam rcrum:& eft bonii, quod<br />

intedit ars,autnatura:cafus autern<br />

& acci dens non eftillud.qnodinno<br />

uatur propter aliquem hhem, aut<br />

propteraliquam rerum:& propter<br />

hocinnouatioipfi 9 eritraro, neq;<br />

crit h^c ca connumcrata inter caufasqu^fitoru,neq;eflicieturtermi-<br />

F<br />

nusmediusin demonftrationibus.<br />

Dixit:Cau£xveroreru,qua;inue Jtf<br />

niuntur cum ijs,qu^ funtgcnerabi<br />

lia in teporeprxterito & generabiliainfuturo,funt<br />

vn:e 8ccxd€ :hoc<br />

eft,q>funte?dem caufac cum rebus,<br />

quarmueniuturin temporcpraetcrito,&<br />

cum rebus, quae inucmiuur<br />

in temporefuo,& funreacyqua; ponunt"termini<br />

medi}indemonftra<br />

tionibus,&iftc; cau(^ funt cum ijs,<br />

qua; funt, &gcneranf'cum ijs, qujt<br />

genera tur,& li gencrabiliafuerinc<br />

genita


Mediae expo.<br />

G gcnitainpra:terito,erantgenita:in<br />

prarterito,& fi in futuro,in future.<br />

57 Vt in eTempIo,qfn caufii congela<br />

tiois aquarumeitdefectus calons,<br />

quiponitur terminus medius.vt fit<br />

cogelatio aquarum: & fi fuerit h^c<br />

caufii propria exiftens in acT:u,coneelatio<br />

confifi: erit in a«ftu:& fi erit<br />

in potcntia &tcporcfuturo,c6gcla<br />

riofifi: critinpotenna & tempore<br />

futuro:& fm hanc di/ponem caufa<br />

turn cum hac caufa, hoc eft confiFr<br />

etiam,cu fuerit caufatnm,erit caufa,fi<br />

fueritin temporeprajterito,in<br />

przterito, & fi in future in future.<br />

58 Cauf2evero,qua;nonfimtcufuis<br />

H caufatis,qu?funtagens &materia,<br />

non habent hanc difpofitionem<br />

cum caufaris fuis, hoc eft,fi fiint, q><br />

caufatafiiafint: & fi fucrintpoffibiles,vtfint,<br />

poffibilia erunt caufata<br />

fua,vt fint: fed habent vtiq;hoc,<br />

quod fi caufata funt,caufe fu^ eriit.<br />

59 Ethoc,quoniafieftdomus,iam<br />

60 61 erit paries & fund amentu,& fi erut<br />

T«tusn6 caufata poffibilia,vt fint,ipfa: poffi<br />

extant ex- biles eruntefle.hicicritur,cu fuerit<br />

pones, eas „ . » ' , _<br />

tamcn in- poltcrius,entpnus,&non cum fue<br />

uenies 2. rit prius,fequitur vt fit pofterius.<br />

Phyr text. Scd iam dubitatur in hoc,& dici-<br />

t>u« »J^.' tur,qiio,fi cum fuerit vltimum, no<br />

rny» ccx*c* f* • • ~r • *<br />

in. iequiturpnmu,entgeneratio fter<br />

61 na & continua:& hoc, qm fi opor-<br />

J tetjVtnonfequaturgenitum ,hoc<br />

eft,quodiamabfblutueft a generatione,qcf<br />

generatur,non eritgeneratio<br />

continua: fed, fi fequetiir<br />

ipfum,oportebitvtiq,,fi eft primu,<br />

q? fit vltimum. Dicamus igitur, q?<br />

ex genito non fequitur quod generatur<br />

per fe, neq; generatio eft coti<br />

nua per fe,qucmadjnodu illud,fuperqtioeftmotus<br />

vnuscontinuus<br />

per fe:qm fi cflet res ita,fieri poflet,<br />

Poft.refol.<br />

•vt finis gcnerarionisc/Ictcottnans 1£<br />

pricipio cius,qtf generatur, £ finis<br />

ac prmcipium non pnt continuari<br />

vnumiplbrum peralterum,quoniamvrrunq;<br />

ipfbru noneftdiuifibilejnifi<br />

igitur cpponatur per mo<br />

dum, quo coponitur linca ex punctis:&<br />

hoc ex eo, q inuenirerur inter<br />

caufas pccdcntes t€pore, & cat*<br />

pofterioraipfis,mediainfinita,hoc<br />

eft cam & caufatu propinquii ipfi.<br />

Planum atitem,q? inter cam pre- 6$<br />

cedentem tempore & caufatum po<br />

fterius,hoc eft propinquii, non eft<br />

rnedium:qni,fieftdomus,iamfuit M<br />

paiies,& fiiam fuitparies,iam fait<br />

fundamentum, & fi fuitfundamftum,iam<br />

fuere lapides. notum aiit,<br />

q? no eft inter donium & parierem<br />

medium,qcf eftcauft,neq: inter pa<br />

netem & fundametum, neq-, inter<br />

fundiimentum & lapides:q? fi efiet<br />

generatio continua, fequeretur,cj><br />

eet interdomfi & panetem mediu,<br />

quod fit poftcrius pariete & prius<br />

oomo :cp fi oporteret, vtefict inter<br />

caufam propinqua & caufatii nicdium,hoccil,intcr<br />

caufam pccdcn-


Tra&atus Sccnndus. 31<br />

A tern tepore, eatrfatu pofterius,cflet ditur definitio a dcmoftratione, 8c D<br />

cotinua ci jppinqua caufato, & no fm quern modu poflibilc £ hoc, &<br />

eflent fcparata tepore. Quod fi ect fm quern modum no eft poflibilc.<br />

hocita,(cqueret',q? cftet inter hoc Oportetautem,vtfpecufemurde 69<br />

medium &caufamfiiam medium, via,exqua venamur definiti6es&<br />

& Jpcederethoc7infinitu')&eflent extrahimus, &dicamus,qreorum,<br />

caufx rcrum,c[ generatur,infinitar, quae pdicantur (emper & per viam<br />

fccori{equcnnahniusirtrebus,que quid eft,illud, quod praxucaturde<br />

iam fuere,eft quemadmodu conic ip(a, & ell vniuerfalius re, auc vniqu^riareru,<br />

quas poflibilc eit efie. uerialiute,in quacranfltnaturage<br />

Quoniam vero uint hie nonnul- ncris.in qua inuenitur res ifta, auc<br />

ff la, qua: couertuntur ad feinuicem, vniucrfalitate, in qua no pertrafit.<br />

hoc eft in eo q? caufaeft caufatum, vtin exemplo, quondam nos vriq;<br />

&caufatiica,fequitur,q?fit demon przdicamusde ternario per viam<br />

ft ratio in hiSjpcedenscirculo,q e<br />

quod D prsedicabitur dec vtpluri- numerusprimus fin duasintetioznii,<br />

neq; inuenietur resin hoc cir- nes, per quas dicitur de numero, q»<br />

cularis. Dixit: Quoniam vero iam eft primus,hoc eft, qcf non elt plus<br />

declarationfuu, quomodo progrc numero,& qit non mctituripmm,<br />

niii


Mediae expo.<br />

G nifi vnitastStum, quonia primum<br />

innumcro diciturfmduas intenti6csiftas,&cft<br />

vnumquodq; iftorum<br />

praedicatoru vmuerfalius ternario,&<br />

predicatu aggregatumex<br />

ipfis?qualeternario.&hoc,quoni5<br />

im^ar ineft ipfi & alijs,& primum,<br />

quod eft, non eflc compofitum ex<br />

numcrojincft ipfi & binario:& cofimilitcrprimumfm<br />

intentionem<br />

fecundam ineft ipfi & omnibus im<br />

j>aribus:haecvero pr^dicatatriano<br />

infuntalijs.definirio igif" tcrnari;,<br />

ex quo coftitvitur fubftatia ipfius<br />

cftjqjfitnumerusimpar, prim*.&<br />

H hoc,qmcumpra:dicantur plurade<br />

Vno aliquo per viam quid eft, erit<br />

potenriaipfbrum potentia generis,<br />

fi non fueritipfisnomen vnum, &<br />

critgenus,fi meritipfis nome vnu:<br />

at£ fi fuerit genus,aut potfria ipfb<br />

rumpotetia generis, eruntcoiora,<br />

&no erut?qualia:&fequitur,cuni<br />

funthecpdicatade ternario,& non<br />

lunt genus vnQ,quia no Cunt coiora,<br />

v t fint definirio. & h^c definitio<br />

cft,q? incedam 9 in ipfa p extraftionem<br />

definirionu Iperumvltimar u.<br />

71 Si vcro fuerit,quodintedimus de<br />

finite gen us medium inter {pecies<br />

I vlrimas & genus vniuerfale,viavti<br />

cjuein hocerit,vtaccipiamus definitionemiftarumipecierumvltimarum<br />

,per quas diuiditur genus<br />

iftud per nanc via, quam difpofuiinus:ci:mq;inuenerimus<br />

definirio<br />

nem vtriufq; duarum /pecieru diui/arii,fecernimusex<br />

hocillud,q5<br />

appropriatur vni ipfbrii, & accipimuscoicas&<br />

complicamusipfi genusiftiusreijfiue<br />

ntquantitas, (tue<br />

qualitas,autaliud abhoc exgeneri<br />

bus,quecoprchcduntur in hoc,(upcriorib',<br />

& eritcSpofitum ex h oc<br />

Poft.rcfol.<br />

definirio generis, cuius intendiiur £<br />

definitio.Vtinexeplo, aim <strong>vol</strong>uerim<br />

us definite linea, cofiftemusfii<br />

per Ipeciebus virimis,&cft linca rc-<br />

£la,|& circulans, 8c reflexa: dcinde<br />

accipiemus definitioncm vniulcur<br />

iuftj; iftarumtriu fpecierupcrvia<br />

hanc, & ponemns, q? nosinnencri-<br />

mus definition^ lineq rc&e^q? € Ion<br />

itudo fine latitudinc,cuius me-r<br />

f iunoremoueturab vtri(cj;«tre<br />

mitatibusfuis,cum cofideraturfm<br />

rectum,& inueniemusdefinirion€<br />

Imeaz circularise]? eft longitude fir<br />

ne latitudine,in cuius medio eft pu<br />

(This, a quo oeslmezcxeuntesfimt ^<br />

?quales,& inucniemus definitione"<br />

lineae reflexz, q? eft Idngitudo fine<br />

ladtudine, cu qua coponitur pror<br />

prium aliud,& inueftigabimHSc5r<br />

municashis cribus dcnnitionibus,<br />

& inucniemus in ipfis,q3 dicimus,<br />

longitudo finelatttudine, & coplicabimnsipfi<br />

genus line?,quod eft<br />

q uantitas, & eri t definirio linesabsfolute,q?<br />

eft quatitashabens loncitudinefine<br />

latitudine: & inceflus<br />

noftcr ad definiriones gencru a dc<br />

finitionibusfperum eft res ad confuetudinenatura2:&hoc,qmgene-<br />

•<br />

raiuntcompofita&(pe"sfimplices: ^<br />

&quodineu copofito inert vtiq^<br />

g|jea,qj ipfum inelt finopliciriamq^<br />

oportetjfi definirio ineftfpeciebus<br />

& jreneribus,cf> infit creneribus,pro<br />

ptereaq?ineftfpecie'&iis; Etdehac<br />

viafccitvtiq; mentioneArift.qra<br />

fibi videtur, q> fit leiiior ad cxtrahc<br />

das definiriones fiiccieru ,-t£ via diuifionis,qcf<br />

cft,vtfciauir per via co<br />

pofitionis, non q? ipfi videatur hac<br />

viafufficere ad cxtrahedas definiriones:qu£admodu<br />

ia opinati Hint *a.I.fiint<br />

n5nulh,qm non*funrpofesin ex- neceflarij.<br />

trahcn


A tfahendisdcfinitionibus loci com<br />

memorati in libroTopicoru, hoc<br />

eft loci coftructioiiis & deftruc"tionis>&<br />

loci generis^ drie, & reliqui<br />

loci,qui i£i numerati funt: qm ipfi<br />

Ttiq; conumerati funt pp drfinitio<br />

n€ & ttumerati funt ibi probabJlesj<br />

ex quibus coHiguntur demfones.<br />

73 Dixit:Siverb^extrahad'definitio<br />

.per viS diuifiois,inuenitur vtiq; in<br />

definiedo h


Mediae expo,<br />


A $&Ulabimur fub vtro ipforum po<br />

naturdefinitum: curnq-,inucneritnusid<br />

pool Cub voo ipforu, fpeculabimur<br />

dc fumma aggregate ex<br />

generc prio, St differed j s, cjuae funt<br />

poft ipfum: & fi fuef it xqualis fbecici,aut<br />

generi, q3 in tendirnus defi<br />

aircraft roq -y inucmmus dsfinitio<br />

netti ipfius: a verofuerU vjoitterfalior,faciemus<br />

i hoc, quemadrnodu<br />

feceramus antca,hoc eft, diuidem 9<br />

differcnnam vltimaipforuindifte<br />

rctias duas oppofitas,deinde eligcsnus<br />

(lib vtra ip(arum fit ipfum defanitil,fifummafuerit<br />

scqualisipfi,<br />

fi autnonijqualis:cuc];inuenerimus<br />

ipfam ^quale, manifertum, q? hxc<br />

eritdcfimtio,cui non deficit aliqua<br />

differenuaru, per qua coiiftruitur<br />

fubftatia rei definiUe:h6ceft ftabilitUfj&noninuenuur<br />

inipfadifte<br />

renria deficiens: qm quod deficit,<br />

auteritgenus,autdfia:&gen' primum<br />

iam pofitu fuit in ipfa, & cu<br />

ipfb coniunclc fuerunt omnes dif-<br />

Krentue,qux funt in hac natufa:q?<br />

li pofitu merit,q? dcficiat difrerentia^h^c<br />

differentia erit diuerfa in na<br />

tura ab iftis dfijs: dfiae autem, qux<br />

C • coponunt'curn gencre ad hoc,cj> ex<br />

ipusfitdefinitio,sutex natura vna.<br />

So Di*it: Oportet cum intendimus<br />

derlnircaliquid&eligimus prajdicata,qu^infuntillipe<br />

< r via quid eft,<br />

Ytinducarn us per indiuidua diuer<br />

faiflms intenrionis,quamintendimlis<br />

definif e, & fi Tuenerim 9 ipfam<br />

rnamin omnibus,marufdlu nobis<br />

erit ex hoc,q? hxc natura,quam<br />

ftudcmusdefinire, eft natura vna,<br />

•quodq; habeatdefinitionc vna:fin<br />

autinuenerimus intentionem ifta<br />

in vniuerfitate vniusifloruindmi<br />

duotualiaabeo,qcf eft in vniuerfi<br />

Sccundus. 3 3<br />

tate alterius,fcicmus q> id,cuius in- D<br />

tedimus definirione,no eft intetio<br />

vna, fedduacintetionesautplures.<br />

Vtin'cxemplo,fivcllemusdefini- gl<br />

re,quid eft magnanimitas,fpeculabimUr<br />

intentionem iftam in indiuidujs,qu3E<br />

fuerunt difpofita pec<br />

magnanimitatem, & inueniemus<br />

nonnuUa,que. mterfeeerunt feipfa,<br />

& inueniemus aliqua tranflata da<br />

legcadlegenit&quaedam pugnaue<br />

re per ea, per quae ndn oportet pugnare:<br />

curtiq; confiderauimusintftionem<br />

magnanimitatis in iftis,<br />

inueniemus ipfam parumtolerare<br />

iniuriam: cumq;fpeculatifuerim 9 £<br />

magnanimitate exiftentem in Socrate<br />

& Diogene & alijs, qui parui<br />

fecere bona fortune 5c cuftus pro^<br />

ptef id,quod fequitur ex veritate,di<br />

ccmus,q? magnanimitasin ipfis eft<br />

paruifacere bona fortUnaj &euentus;cumc|iconfiderauenmusvilipend)<br />

um bonoru fortun^&euentitS)<br />

8t paucitatem tolerantix iniuriat,non<br />

inueniemus aliquid comprehendensipfa,<br />

& non erit naturavnacomprehendcnsmagnanimitatem,<br />

& dicemus, quod non<br />

efldefinitio vna magnammitatis, F<br />

quodque eft nomen sequiuocum.<br />

Quoniam definitio vna eft vtiq; Itnaturae<br />

vnius vfts,non natura: particulans:&<br />

propter hocnontradet<br />

Medicusmedicina ifhus oculidefignati,fedtradet<br />

medicinam oculi<br />

abfblute:& hoc erit,cum dimdcn<br />

turintetiones,de quibusdicitur no<br />

menoculi, &determinabiturfpcs><br />

cuius intendimus dcfinirione,quas<br />

de hac fpecieiftius oculi eritlcuior,<br />

^definitio generis: quoniam^qui<br />

uocatio magis apparct in fpecicb',<br />

^ appareat in gencribus: & jpptcr-<br />

Log.cum Auer. c eaopc


Mediae expo. Poft.relol.<br />

IS eaoperepraecium cft,vt Heuenia*<br />

tur ad definitionem vniuerfalis a<br />

definitione appropriati,quonia appropriatu<br />

eft notiusapud fenfum.<br />

13 Et quemadmodu in demonftrationibus<br />

oportet intetionem fyllogiJmi<br />

efle intetionem claram, hoc<br />

eft,cp ip{ae funtiylPi ver^fideijconiimiliter<br />

oportet,


Tra£tatus<br />

A ftemadnafandumin animalibu*<br />

SI Dixit: Eruntautemqitieftiones<br />

rnz per !e, cum caufa, qua: accipitur<br />

in ip(is terminus medius,fuerit<br />

»na: fieri autcm poteft, vt fix Yna<br />

in fp«cie,& fieri poteft,vt fit Tna in<br />

gencre.c}u«nadtr.odum, fi interro<br />

garetaKquiSiproprer quid innoua<br />

tut echo, aut propter quid innoua<br />

tur arcusm nube,& jppter quid violet<br />

homo imaginem fuam in cor-r<br />

}>oreterfb?caufaenim i inrerrogationibus<br />

iftis eft vna T genere,& eft<br />

connerfio,fed ca" echuseft coucrfio<br />

aeris«& caufa arcus in nube,eft co-<br />

B uerfio luminis, & caufa vifionis in<br />

(peculoterfbjcft conuerfio .vifus.<br />

•? lamqjeritqueftio vna,quemon<br />

ftratur per media multa,ciim aliquaipfarum<br />

fuerint caufa qaorun<br />

dam,& fueritprimum ipfbru dans<br />

iemper principia in refponfione<br />

quzftionisproptcrquid poiferiori,quou(q;<br />

afcendat ad caufam pri<br />

mam inipfis,qua? eft caufa omniii<br />

ipfbrum. vtin exemplo, fl dicatur,<br />

propter quidNilus mulciplicat cur<br />

(urn fuum in fine menu's ? & dicatur,quoniam<br />

tempusiftud aflimilatur<br />

tempori hyemis: & fi dica-<br />

C tur, propter quid affimilatur tempori<br />

hyemis? & dicarur, propterea<br />

quod ceflat lumen Luna: in ipfb.<br />

&fidiccxetur,propter quid ceflat<br />

Jumen ipfius?dicetur, quia deficit<br />

in com mi {bone ma cum Sole<br />

: coniunclio cnim cum Sole eft<br />

caufa primaiftarum caufarum, &<br />

curfus Nili eft caufatum vltimum,<br />

intermedia vcro flint cata & cauf?.<br />

90 Dixir.Iam vcro dubitaret aliquis<br />

de caufa,quae accipitur terminus<br />

mcdias,& decaufato, quod eft ma<br />

ior cxtrcmitas,& dicamus,fi quern<br />

.Secundus. 3 3<br />

Admodummoftrarepoffumusaii- D<br />

quid propter cauiam fuam, confi"<br />

militer fieri poteft,ytH»piifltemu5<br />

caufam propter caufatum, Ethoc 91<br />

in eo, quodvtrnnquc ipforum fequitur<br />

fimm compar, & inuenitu?<br />

per inuentionem ipfius.v tin excm<br />

plo,fiquemadmodum,cum inuenimuscong.elanonemla&isinarbore,<br />

inuenimus morbficationem,<br />

foliorum ipfius: eofimilitcrctiara<br />

cum inuenimus mortificationem,<br />

foliorum, inuenimus congelationem<br />

latftis :&quemadmodum inuenimus<br />

conftimtionem terrae inter<br />

Solenj & Lunam,inuenimus E<br />

defe & E,mani(cftu,<br />

quoniam cum eft A,no fequrtur <br />

fit D & E, quonifi A eft vniucrfalius.<br />

vtroq;ipfbrum:cumq-,eftvFe,noo<br />

fequitur,q? fit appropriate, hoc.n.<br />

dcclaratum fuitin prxcedcnribui.<br />

c if Er


Mediae expo.<br />

J4 -Ethoc,qubniamiam diximus,q><br />

G excoditionibus dcmoftranonum<br />

eft, vt fine ez propofirionibusacccptis<br />

vniuerfelibus, &pr?dicatispcr<br />

viam quid eft: cumquc hoc ita fir,<br />

oportet q> terminus medius ut appropriaruni<br />

fubie'do przdicatum<br />

tlcipfo, &fimilitertermin' maior<br />

cum mcdio: igitur conuertuntur<br />

caufaium & caufa ex ncceflitatc in<br />

huiufcemodi demonftrationibus:<br />

caufa vero,qua: eft cum hacdifpone,nonpoteftefTc,nifi<br />

fupervno:<br />

quonia ipfa eft definirio rci,& dcfinitio<br />

non poteft cfle definitio plu-<br />

M rium,quo«ia ipfa excitat fupcr Tub<br />

flantia vnius,& quod excitatfuper<br />

re vna,(equitur,q) fit vnum:quemadmodum<br />

conftitutio tcrr^ in me<br />

dio inter 5olem& Lunam,qua: eft<br />

dcfiniriodefc&us:& quemadmodum<br />

c6oelatio!st& cofimi*<br />

liter fi fueri tgenus per confcnfum,<br />

crit definitio per confenfum.&cxe<br />

plum coru,quc. dicunturfeciidum<br />

proportioncm,eft,vt dicatur , pro»<br />

pter quid proportionabilja^u permutatur,funtproportionabilia?<br />

di<br />

cetur , qm duplicia ipforum » funt<br />

cum coditioncpofitam rcbiisproportionabilibus.<br />

ncq; fimileeu» vt<br />

dicaf decoloribus & figuring? Hint<br />

Vnum fm proportionem , fed funt<br />

TttumTerbotm:qrnfimilitudoin L<br />

.coioribuseftjVt moueant vifum in<br />

mlfura vna,& in figurisj y t fintlatcra<br />

jpportionaJia:& anguli ^qlcs.<br />

' Et hie eft dificrcntia inter illud, 97<br />

quod dkitur per comunita tern, &<br />

illlwt,quod dicitur per jpportione:<br />

quoniam in eo»q


Tra&atus Sccundus. 3 5<br />

A meditis eft vtiq; definitio maiora> fed nosohliuifcimuripfbsnonTc-D<br />

*xtreimtatis,quzeft przdicatunv nrinifcences, aut innouantut in<br />

in quaento» aut <strong>pars</strong> dffiuitionis. nobis, pofteaquam npn fucrunc.<br />

Manifeftum autemcx Kocvifum Atqui quod fuerimus adept! ipfb$<br />

fuifle Ariftoteli,q? ex coditionibus a principio rei , & obliti umas eodcmonftrarionis<br />

fimplicner ell, mm,ex ipfb fequitur repugnansv<br />

medius terminus fit caufa maioris Quod eft, vt pofndeamus fcientias<br />

extrcmitaos, & q? fit neceflarius in aigniores & perfe^tiores (cie"tia dceo<br />

quod fcitur hoc:& illud eft,quo monflrarionis, & obliuifcam ur ea<br />

niam no verificatur ipfa ab£qj eo. rum:atqui,fi pofucrimusnos pout<br />

loo Dixit:IJi vero diximus de demo- dereipfas,eric vtiq; per poilerius:<br />

ftrationeacfyllogi(mo,&perqua$ quomodoigiturvenficabicur ha:c<br />

coditionesac proprictatcs pcrncif 1 pofitio cum eo,q> ponamus, omnc<br />

vtrfiq; ipfbrum:& manifeuum, op ilhid,quodfcimus,atq; addiicimus<br />

cognitio dc vno ipforfi, anncxa eft efle voa; per cogniuone" pra:ced6-<br />

B cognitioni per alterfi, quodq; ipfa. tem?& lequicur propter hoc,cjj prl- 3<br />

couiefcunt cofuetudine rei vnius, cipia demronismnt mouftrata per<br />

lox Dixit:Vndeautemproueniatno dem6ftrarione:q3eft abfurdum.<br />

bisfcientiade principijs dernoftra- Dicamusigitur, q? prina"piah«c io»<br />

oonis,qttae funtpropofitionespri- proueniunt vtiq; nobis ex poten*<br />

m?, & quomodoproueniat, & per ria, & habitu, qui inert nobis per<br />

quam potentiam aiiequimur has modumiftiuspotenriae,& habitus<br />

|»ropoutiones,hoc vtiq; apparebir, i/ti funt,cx quibusproueniut printum<br />

prxmiferimus, quod (cientia cipiaifta:&nxcpotentia in xilima<br />

pet demonftrationcm non poteft tioneao eft illud, cui prohibits fit<br />

acquiri,nifi cum noueris principia efle in a&u ea, qua? funt principia.<br />

ipuus,qua:funtpropofitioncsim- Ethzcpotcnria inucniturinom ioj<br />

mcdiat^:&hocconiimiliteretiam nibusanimalibus:&hoc,quoniam<br />

pofteaquam prarmiferimus dubita in omnibus animalibusclt potctia,<br />

tiones congruentes. Dicamus igi- fenfitiua: animal vero, in quo eft<br />

C rut,an potentia, per quam famus potCtiafenfitiua ,diukiiturnuabus T<br />

rem perdcmonftrationem,fit cade diuifionibus ,&ex ipfo eft, per cu«<br />

potentia, per quSfcim us principia ius imaginatibttem firmatur res^<br />

oemronis, autfit alia ab ipfa, & an quam fentitpoft afcenuoaem fenne<br />

principia demfonisj&iila, quae uis,& hoc eft animalimaginans,*<br />

Iciuntur per demfonem, vtraque ex ipfb eft,aii non firmatur ,& eft<br />

Iciantur per demonftrationem, an non imaginans: & quod firmatur<br />

Ynum ipibi um fciatttr per demon habet hrmamentum, q^uod non de<br />

ftrationcm, & alterum per poten- putatur fimul cum co,qj duplican-i<br />

tiam aliam. Principiii autem iftius tur forma: fuperipfb, op occultatur<br />

intenrioniseft,vtinauiramuspri- abipfis fimilitudo, qux eft intrA<br />

mo,an intelleiftus ifti primi, qui ipfa: Sccxhacfimilitudineproucfunt<br />

forma:, Si intelligentizproue nit intcllectum vniuerfalc inaniniantnobis<br />

a principio cxiftentise, marquoniam hxcpotcuriacaeft,<br />

e iij qua


Mcdix expo.<br />

(a qtia atqnirimr intcnrio rei (chfibi-<br />

Jisexpoliatse a confequentefecundum<br />

vifum :&hoccumalterati6e<br />

reifuperipfepluribusviab 9 in in-<br />

104 diuiduisplunbns. Quoniam verb<br />

potendx imaginarionis & meihorixacquirunt<br />

vaq; difpofinonesafenfu,erit<br />

cxiftiniarioiftaru<br />

duafurhpoteriafum in homing i<br />

fcnfut3t u vniuerfateproucniesaccipitur<br />

a rebus <strong>vol</strong>entarijs, erunt<br />

intelligibiliaprouenienua ab ipfb<br />

principium rebus araficialibus, fi<br />

Yero-accipiatur a rebus exnribus,<br />

erutprincipiufcientijsfpeculatiuis.<br />

jo$ Ciimq; res itafitjhabitusifti Intel<br />

H ligibilium non prouenient nobis<br />

a principio rei, ncquenos acquiriiiiusipfbsexhabkibus,quifintreputatiores,ncqtte<br />

ex (cicnrijs ftabi-<br />

Koribus , fed wmouantur vtique<br />

iiobis ex alteratione fcnfus.vice<br />

poft vicem in indiuiduis multis.<br />

106 Queinadmodum accidie in praliio,cum<br />

difturbaturordo pugnantium<br />

in vi«3»ria,quiaredit vnus,&<br />

ftat,& poft hoc fecudus,& poft hoc<br />

tertius, quoufq; perficiatur ordo:<br />

confimiliter etiamfe habetdifpo-<br />

(itaovniuer^alis afenfu, quoniam,<br />

I cumannecTiturfenfiiifenrusfccun<br />

dus,& fecundo ceruus,innouatur<br />

intentio vniuerfalis: & propterea<br />

innouatio ipfius eft per modum<br />

rndtufiJoais in particuiaribus, &<br />

fecundum modum iftucftinnouario<br />

vniuer(atis ex Jenfibihbus.<br />

107 Dixir: Potential vero intelligibiks.pcrquasvcnficamu^diuidun-<br />

Poft.Tefol.<br />

tor duas in partes, &cr iplis aliqaa R<br />

eft, qu« Yenficatur aliquando &<br />

falfif\catur: quemadmoaum pot€*<br />

tia opinatiua& cxifHmatiua , & cr<br />

ipfis aliqua cft,que. vcrificacurfcm<br />

per, quemadmodum (cientia proueniens<br />

ex demonftratione, & abintellcdhi,<br />

quxfuiitpropolirioncs<br />

primal : & non eft genus vnum er<br />

apprehenfibilibus magisvcrumc£<br />

fcientia,niu fcicntia prouenicns ex<br />

propofitionibus apprehenfibilibus<br />

ab imelle


C O R D V B E N S I S<br />

Epitome in Lib. Logicac<br />

Ariftotclis<br />

utbntmo de Balmesjinterpretc.<br />

NrENTioinhoc<br />

fermone eftcolligere<br />

{evmones neceflarios<br />

I hac arle<br />

Logicar ad cognmoneregularum<br />

partiu fbrmationis3c verifica<br />

tionis,que fiutin tota artc Logic^:<br />

dico in quinquc artibus, qcf eft neceflariu<br />

pro maion parte:& co ma<br />

gis jp addifce"do artes,qu? ia perfe-<br />

Sac mnt fin id,qcf funt iioftro tempore:&<br />

hocpro maiori parte artiu,<br />

&pr^cipiieMedicina5» Sccsteiaru^<br />

Vccutn fermo de rebus, ex quibus<br />

coponunt j &fii5tfermonesi(ti, aut<br />

C €ritinutilis addifciplina artiu, qu^<br />

iam perfc ex quo fuerunt<br />

oes qones , quaru cognirio appeti^<br />

inollbusartibusfpeculatiujsduaru<br />

ft>ederu,videlicet formario, & veri<br />

ficatio.Etfuitformatioid,q3eintelleclusreiperidquod<br />

conftituit<br />

fubftanria {iiaivel p Id,q3 exffinaf,<br />

q? coitituat fubf tatia fua , & erit id,<br />

de quo qntuf vt pltirimu di&tone<br />

g^d . Et v erificario eft intelledtus rei,<br />

peridqcfdicituripfius difpoquzdam:&eft<br />

id,de quo mt^rif vJrplu^<br />

rimu di


DcAE^ui<br />

uocis.<br />

I<br />

Epitome in libros Logics<br />

G «rseft,quaetraditdifp6nes&regu- ftantia,quatkate,&


**"**<br />

difpe-<br />

De Incomplexis. 3 7<br />

det error apud formatione penit'. de tranfmuta< > tt5 fmutatione figai U<br />

T^ T eorum £unt nomina difpera ficate fiiper intentiones iftarfl rerfi<br />

r*.ta,&funtca,quoruvnumq«fq; iniubie&o: ficuthajc didrioalbcflgnificatfuper<br />

rcm a ia ab ea, qui do,qu; fignatprimo fuj> rem denu<br />

fignificataHud: (icutfiibftantia^c dataiintelleciu,& vltenustra(h\u<br />

^uantitas,& finis. Etcontingit his tat*ad albu,& fignatur j? ipm fuper<br />

J i .../•. i .—? o. j:/:_ reinuenuonisalbedinislfu'Bo. EC<br />

nomen, cuiuseftcofiietudo q> traf<br />

muteif, ipfum eftexe"plare primu,<br />

Cetrant<br />

& illud,ad q


Epitome in<br />

G inter duas comparatio nes eft mani<br />

fefta,& ilia eft,quia pater no eft res<br />

vnamuentamfilijs&cois fecudii<br />

modum,quo vFeinueniftn fingularibusfuis<br />

c6e eis: ficq; comparatio<br />

vFisvnieuiq; finguiariu eftc6-<br />

.paratio vna perfe oibusmodis, &<br />

comparatio patris vnicuiq; filioru<br />

eius eft dinerfa,quia comparatio ip<br />

fius fuo filio Socrari eft alia a com<br />

pararione fui Platoni filio eius.Pro<br />

prietaium itaq;,quibus differt vFe'<br />

a fingulari earum eft, quia fingula<br />

±eimpoFeeft,q? conueniantineo<br />

plufquam vnu,&vFe poFeeftieo<br />

H hoc. Et earum eft,quiavFe eft inua<br />

riabile,& fingulare eft variabile:&<br />

ideo fueruntma pradicata necefla<br />

tia ex quibus fomponunf", ficut di<br />

ftum nf m,q> afal fit (enfitiuum, &<br />

tj> triangulus habeat tres angulos<br />

zqualesduobusrectis. Etearfieft,<br />

quiaiudiciumfupra fingulare eft<br />

iudicium (lipra finitum,& iudiciu<br />

fupra vFe eft iudicium fupra infini<br />

tu-.qiiia, qniudicaretfenfiisfupra<br />

a.Tal,efletiudiciu fupra fingulariaifinita.<br />

Et ex hoc,zf timat^ q> haze do<br />

prehenfio fit alterius virtutis a vir<br />

tute,quae comprehendir fingulare,<br />

I £ceft virtus,qu§ vocatur intellect 9 .<br />

& omnino itaq; inuenrio vniuerfa<br />

Hs eft res manifefta per fe,&eft vna<br />

ex rebus,quas prajflipponit iftaars<br />

YtprincipiunuEtvFiamcpmplexa<br />

fimtqumque,Genus,Species, Differentia,Proprium,&<br />

Accidens.<br />

Serfao devniiterfalibus incoplexis.Ca. J<br />

5ermoe"s,& non eft genus, & vo<br />

cartpes fpecialiflima,fi inueniarur<br />

in eis.Gratia exempli corpus nutri<br />

biie,&aial oiaquidefunt vFianotincantia<br />

de fingulari hole detcrmi<br />

nato quid , & <strong>pars</strong> eorfi eft magis<br />

vFis alfe parte,& corp 9 eft vFe, quo<br />

non eft vFius,& homo eft determt<br />

nans,quo non eft magis determiftans,&<br />

qua: funt in ter ea funt vFm<br />

& determinantia,determinant qui<br />

dem quod eft eis fuperius,& vftei,<br />

quod eft fibi inferi 9 . S icq; gen 9 fm £<br />

fm hanc funimam eft vnus duoru<br />

vFium, quo rndetur in rnfione ad<br />

quid eft fingulare, quod videmus<br />

vcl fentimus via vi^iuerfali. etfpes<br />

eft determinanrius eorum. Etfpecierii<br />

qiueda funt diuifiuae,& quxdam<br />

no diuifiux: & diuifiua* hint,<br />

adquasdiuiditur genus diuifione<br />

prima:ficut eft diuifio aialis ad am<br />

bulans,&<strong>vol</strong>ans,&natans. Etnoa<br />

diuifiuaefunt,qu^funt mbgeneribus<br />

diuerfis: ficut homo & aquila':<br />

quoniam genus hominiseft ambu<br />

lans,&genusaquilaeeft<strong>vol</strong>ans. M<br />

ETdifieretiaeft vFe feparatum, Somio de<br />

quo difcernifqua:libct fpecies<br />

diftinclafmfubftantiafuani afpe<br />

ei conueniente in fuo g^ncre, ficut<br />

eft df ia hois per rarionem ab afino<br />

6 equo. Et gen us coicat df iae,ex eo<br />

07 ipfiim notificat de fpe fubftarii<br />

mam. Et differt ab ea, ex quo gen*<br />

eft,quo ex fua fubftantia difcernif<br />

aliud,quodconuenitineo rdifferc<br />

tiaveronorificatidp quodjprpprie<br />

cocernitab alio ex ma fubftantia.<br />

Et iu fummagenus eft, quod diciturinrcfpofionc<br />

ad quid eft: &dif<br />

ferca-


Deincomplcxis 3 8<br />

A ferentia dicirur,iu rciponfione ud rfi in accntibus eft, q*hofificAht£e D<br />

»d q ualis res ell. de (ingulan accidentis fubftatiam<br />

Sttmo de •p' T proprium eft rfc incomplc- fua:ficut color,& albedo,& difgrc-<br />

Proprio. JQxum,quo difrert quaelibct ipe- gansvifiim,<br />

ipfa notificantde fingulari bus fiiis res confiftentiampipfam.Eieplu<br />

iubftantiafuSiveiutn inuetioco- huiuseftrifibiiitas6cr6,quiadum<br />

rcmouebis


Epitome in libros logics<br />

rernouebis rifibifitate", remouebtf ptio.coponitur ex fpc" & accidcte, K<br />

ratio, cum fuerit rifibilitas necefla ficut eft didfl nftn de Socratc,


De i ncomplexis. 3 9<br />

A quidditate fua, dumaedpiiTnomi- fuBas.fctfas,8rvocat fingularia fua D<br />

ne fiio dcnoiatiuo, & predicafde f ubfiantias primas. quia intetiones<br />

aliqna fubftanda, ficut eft dictum fua: vrcs fuerunt equide* inuentx in<br />

nfm album ficnigru: Sc iftud e vie fingularibus fuis, &nifi fuerint fin<br />

accidendum.EtitBculariactfunt gulariafiia,fuifletqd aiftimaft ala<br />

duaru fperumifingulare, q3 no p" - vanu. C fua fingularia cu hoc funt<br />

dicatur de aliquo olno^dicatione direq> in<br />

gularefubftantLe: & fingulare,qcf tclligat'fineilHs.& ideo fuerutfubiionnotificatinpdicationealiquid<br />

ftandx,&quantofuerit genus fudealiquoaliquid<br />

quidditatis mar, penus, tantocritipfius indigentia<br />

fed rem exeuute a quidditate fua, pluriufubiccloru: quia indigentia<br />

& ipfum eft fingulaie acci.d^tiSi Et cftgeneri pro fui inuetione fper u,<br />

dufuent hociftom6,iafubftatia qiuntiubeo^cfpcbusffingulariu.<br />

jTfijfiuevFisfueritTFfingubriscu &ideofucruntfp€s proxirna; ma-<br />

31 proprictatefua,ncnodncatdefub gisvera;innoic(ubitanri2e.ficq',& E<br />

ic£to OJBQ re exeunt^ a quidditate norificado fua fingulariu c magis<br />

foa.Etacadenseti vii, fidfe vfefue pfec^a,&magisdcterminans.Veru<br />

rit vel fingularc,cu proprietatc fua tamen vfia accidentis,qiTi non no-<br />

•eft,q> ipfum notificet femp re ex.- tificantde fingularibus fiitia: cj.di-<br />

•cutem a fui quidditate, Et genera tatt" fua,non mer unt fubf lantia?.<br />

.iftoru vfiunifupremaipfa funt, q Sermo Je Qtvtntttatc, Cap.).<br />

Tocan£'pdicameta,& fm qc{ nume >~x Vatitasauteftoisres pofis q><br />

rauerut ea Antiqui,funt dcce,'S ub \)menCu ref" P parte fui, vel pec<br />

ftamiae,&nou£ accidendd,q fiint quanutate,qefta^cjualisparti<br />

Qiianritas,QualitaSjQn,Vbi,Sit', fuar.Etipfainfummaefeptegenc-<br />

Relatio,Habitus,Aifrio, & Paflio, rum,Numerus,&Corporcitas,qu5<br />

&nosdefcribemusvnuquodq-, eo- eiieflentialongitudiais &ladtudi<br />

rum co breui 9 , quo pole efi nobis, nis & pronmditads:& S uj>ficics,&<br />

licet fm plurimum non funt necef- Linca,& Ofones,& Tepus & Loc',<br />

C firiappmtentionem noftram. Etquantitatis^dam eftdifcreta,& f<br />

Sermo de Subftantia. Cap.i. quxdaeftcounua.Etdifcretaeft,^<br />

ET fubftanda eft, cui' f ceffit dc net panes in actu Tdifterenter, fiue<br />

fcriptio.Et vHffimii genus,qd fucritcotigua veldifiuncl:a.Etcon<br />

.repent in ea,cftcorpus,&defimtio rinuaeft,quani6hetpartesl a ipfum fit res,c ui eft longi<br />

tudo,& ladtudo,& profunditas, Sc<br />

in fimima cui fiint dimeTiones. VIterius<br />

fubeo elt nutribile, & no nu<br />

tribile,&igrediutfubco fpe'smul<br />

Car,&riirfusalalfub nutnbili: amplius<br />

fub alali fpcs vldmz ingredi<br />

cntcs fiib eo,(icut ho,& equus,&afi<br />

ficut linea vna,& fup.fi cies vna,& ip<br />

fadtuidet in duasmcdietatcs,& me<br />

dims in duas medietates, & fie I in<br />

finitum.Etquatitadsetclt ^[dara,<br />

cuius paries hat fuu <strong>pars</strong> iuxta par<br />

temr&q'dam cft^nonhet fitum,<br />

dico partesfuasadinmce.Siccji cui'<br />

pardbus eft fitus partis iuxta partc"<br />

am. Et An.yocat intcndor cftjcuiuspartesiucuiunf fimul,;<br />

fucrit


Epitome in libros<br />

C fueritqlibet<strong>pars</strong>ftiaex quodJlate naturalcm,iam ilfudcft difpbfirid C<br />

re,&fiieritlat'illud determinate,<br />

ac fi dixerisde (uperiori & inferio-<br />

qua agitrem facile & paritur diffi*<br />

cile Jicut eft res dura. Et qaod'dicrf<br />

ri,&fuerit<strong>pars</strong>,q"fequituriftam,in<br />

ordine determinate. Erplurimii,<br />

impotentia naturafis eft oppofitfl<br />

iftius,&eft difpofitio,qua conuenit<br />

Ac quo eft manifeftfi hoc, cftlaTa- rei pan fadle & agere diifidle^Teut<br />

li,&hole,cuiuspartesno funt fimi<br />

Jes.Etia'poFeeft,qj imaginef'hocl<br />

eftresmollis.<br />

EtqualitaspafTibiliseftduarum<br />

homogeneo fm proportione. Exe- fperiHn:fpes,quarcftin corporc,fi<br />

plum nuius eft, q> imaginertn ifta cut funt colorcs,&fapores, & odo-<br />

portioneauri,q? in ea fint panes, q* res,& in fumma fenfata : & fpccie*<br />

funt fuperiores, & panes alia; cofe- qeftina!a,&funt accidentiaani*<br />


Demcottiplexis. 40<br />

H alter ufm-fm aliquas di&ioeS relpe^ ab aHqua rc,firtitetitptor fcempta, D<br />

ftus(blum,ficut eft dic~tfi nf m,quo qu$ funt denominatiua ab emptio<br />

^icim«sboueadSocratem:duac-><br />

eipietur fim iftil modum, non yen<br />

ficabiturdeeis definitio relatiuorum,qm<br />

non concipi: J bos in habi<br />

tudinead Socrate",neqv Socrates in<br />

habitudme ad bo lie. Et durrt accipient'nplbusfiiis<br />

fignantib 9 ne. Et eorum funt, quorum nomq<br />

vni<br />

fuper<br />

9 eft dcriuatum ab altcro, ficut<br />

fcitum & (cientta. Eteorum funt^<br />

quorum nomina limul funtvnit<br />

nomenificut fbcius& riuahs.<br />

. Sermo de Qutndo. Cap. 6.<br />

TnTquando eft habitudo reiad<br />

ipfbscxeoqjfuntrelariua, &dic«^ r^teiTipusdeterniinatu^uod coff<br />

bosemptusefta Socrate emefitej quaturinuentionirei.veltempus,<br />

con uenietei tune definitio relatio cuiusco^quatumeft<strong>pars</strong>. TempuS<br />

nis.Etideo pcipicbat ibi Ari.iftud auteft terminatum fm remotione<br />

ex eo»q? qu^da relatiua funt^quib' fui a plenti praedicamenti fm pr?-<br />

non fiint noia.Sin aut, caderet err teritum,vcl fm futurum: ficut fi di<br />

£ ror,& exiftimabif'de eisq>fintdc xerimus,qn fueritnouiimiale,& Q<br />

relariuis,q non funtex relatiuis.Et dice^in die tali^velin anno tali: &<br />

fie accidet error Teis,duaccipiem 9 ip(umeftmanifeftu,(j> ipfumfuevnu<br />

eorum noTe fuo fignantefuj? ritinannotali,p|3efleipmmindic<br />

ipfuni,


Epitome in libros logics<br />

eft finis igni$ tclipfius orbis. ficqj tdn* pftuerat! ilta difponc, &ideo<br />

terra: maiof <strong>pars</strong> ciuseft in fine ac- inippPe eft in eo quod perfeucrauc<br />

ris^a eft iii fine aqua:, & ficipfani lit in ifta diipone,^ amnxent parcfle<br />

relata ad fingulos fines eft ob fi Whl ndua,neq; part€priuata, ncq;<br />

nemcideterminatu. Etvbieftde ^impediathoc.Etttdneftdiffcrfi<br />

rebus neceflarijs entib 9 naturalib'. tia inter di&um nfni parict*, & in-<br />

Sermo de Situ. Cap<br />

r^ltusautefthabitujjd ^[da inter<br />

j^parte determinati corporis ad<br />

parte" dcterminatAm loci, $ habitu<br />

aoeftobieAidobic^ionis adparte.&ipfa<br />

inuenit'in ol corpore natuiali,qm<br />

nttn euadet ab vbi,& ho<br />

mo maxirne inter alia alalia. licut<br />

funt ftatio,& ftflio, & fupinatio, &<br />

H Cetera. Sicq;quanto magis multiter<br />

dicTrumnfmWanmiutabif. EC<br />

ideo fuerimt f^s ifti' generis ccjua<br />

ksfpebustranfinutationu, «^ funt<br />

generatio,^ corrupt! o,augmentu<br />

& decrenletQ,alteratio,&mot'ftn<br />

locum, Generatio itaq;eftproce(^<br />

fus a lion corpore, donee jpueniat<br />

corpus aliqct. Et corruprio eft fuu.<br />

contrariu.Et au^mentu efttranf<br />

Jiiitabuntur fttus atalis,tato eft-phi<br />

tisquietis. Veruntndifleruntutus<br />

iltijproptcreaquiapartcs, q fuerut<br />

alicuius in aliquo fitu, vettutur ad<br />

parres determinatas loci, q mouen<br />

tur ad motu fit'.verbi gratia, quia<br />

ftantiscaputeritcouertum ad par<br />

tern acris alia a parte,ad quam erit<br />

conuerfiira caput fedentis,& fie dc<br />

vnaquaq; partc ipfius. Et corpora<br />

cu hoc q> inueniatur eis fitus a locis<br />

continentibus ip(a,iam inuenifi<br />

tureisfitusalocis excuntibus ab il<br />

lo,nifiquiaiftud eis ccrtc eft pro-<br />

I pterfitumeorum determinatum.<br />

Sermo JeHabitu. Cap. 9.<br />

HAbitus eft habitudo corporis<br />

ad ambies ipfum, vel partem<br />

fui,dum Fuerit ambiens motum ad<br />

motu ambitiabeo. Etilleeftduarum<br />

fperum:naturalis,ficut elt cor<br />

tex arbons & corium animalis: &<br />

artificialis, ficut eft indumentum.<br />

Sermo de Pasfione. Cap.lO.<br />

PAflio aut eit trafmutatio rei|a<br />

difpone I difpone,&c6mutatio<br />

partiii reitranfmutabilis. veruntn<br />

df de illo cjj fit tranfhiutabile, qua-<br />

1<br />

mutatid corporis a me"furaaliqua L<br />

minoriadmefuraaliqua maiore.<br />

Etdecrementucft contrariumhu<br />

ius,i.a menfura maiori admendiramminorem.<br />

Etalteratioeftpcr<br />

mutatio a qualitatein qualitatem,<br />

iicut eft tranfmutapo a caliditate<br />

I frieiditatem,& ab albedinc 9A rti"<br />

gredinem. Mot' aut fm locum eft<br />

trafmutatio a pofitione* ad pofitio<br />

ncm,&ab vbijadvbi:ficutt?ftmotusafuocri0fideorfum,5cadcxtrisfiniuforfum,<br />

ASermo de Afhone. Cap. 11,<br />

Ctio Oj.de* eft, moueaf'ages<br />

adfmgulaspartesil!ius,quod M<br />

mnouabif'in patiens q> ipftim agit.<br />

Species aurem adtionis funt fecunduni<br />

numerum fpecierum paflto -<br />

nis.& hoc eft,quia cuilibet trSfma<br />

tabili eft aliqua ipecies tranfmutationisoppoutaci.fic^;e^quodcalefit,opponctur<br />

quod calefacit ipfum,<br />

Sccuiaugetur opponeturq^<br />

auget ipfum, & illi quod gignitur<br />

opponetur quod gignit ipium,& il<br />

li,quod mouetur fecudum locum*<br />

oppomtur quod mouet ipfiim Cccundum<br />

locum.<br />

Sermo


DePraedicamentis. 41<br />

A Stftftt tierebuseonanimibus formation!, ftinctionisipfius in duo 'oppofita, D<br />

ICfVtrificationifimpUciier.Ca.il'. adeo q? detineafVeritas alteri'illo<br />

Staitaqjfuntgeneramagis vfia ru:&genusftneft veiificatioisferrebus<br />

fenfatis. Et fpes iftor um,& monis compofiti agentis verificageheraeorurnfuntfubiecTalfcien<br />

tione>& eft quod noTaturfyllogif^<br />

ajsyfciniftafcieniia. Sed iftudeft rnus. Etincipiemusin generepriduobus<br />

modis diftlftis; quia duni rno»quia ipfum eft primu, qcf veri<br />

ipfaaccipiun^ex eo q, <strong>pars</strong> corum ficabif"ante oem rem i qone, & eft<br />

eft magis vfis alia parte eorii, & ps notitia prjefuppoflta verificationi:<br />

eoru eft magis determinans parte|, deinde procedemus ad verificandii<br />

&exeoq><strong>pars</strong>eorueftnota!,&pr^ perfylfm. Didionesquide*figni<br />

dicatadeparcealiqua,&infumma ficamesfupres incomplexas,£unt<br />

ex eo q> contingunt eisin intelledia nome*,verbu,8c didlioesferuictes.<br />

(ecunda,quoruinueuocerteeftin De Nomine. Cap. z.<br />

imellcdujfblu erut logicalia: quia *V TOmen auteft diftio fignans<br />

B arsLogkar.certetribuet regulasde JL\| pfe,«Scprimofu|>re incople- E<br />

iitis generibus ab intelleftis: verbi xa,abiq; hoc q? figiiet p fe (up tf s<br />

gratia, quia ipfa tribuet pdicaqois colligatii cu ifta re xquaFr:(iue fue<br />

conditi6nes,quibus! verincabif*, fi- rit rcrum,q non concipiimfnifi cu<br />

cutq?fiffemper,&fjvia naturale: ccfecutionetpisfecuminala,ficuc<br />

& ifta oia funt res intellec~t£:quaru eft (eflio,& flatus, & in fumma mo<br />

inuentio no eft extra aiam,i. o> no tus: vel fuerit ex his rebus,quarum<br />

appodianf"! fingularibus extra ani conceprioni non eft necellariu tcmam,Verumtn,dum<br />

accipiuntur pus,ricutefthomo,&equus.<br />

cxeocjjluntintelleclareruftnfata DeVerbo. Cap.},<br />

rum extraa!arh,erut realia,vel ma "T ~r Erbum aut eft, qd fignatper<br />

thematica,velaliaabiftis.Ethicp- \ {efiipremintpepfeAopr^te<br />

ficiam fermonem de rebuscdibus ritO)&futuro,&praefenti4<br />

formationi & verificationi fimpli Dictio autem feruies eftdiftio<br />

citer,& procedemus ad id quodli- fignificansruperremnommis,aut<br />

C mitat proprie verificationem, verbi,autamborum. F<br />

DeOratione. Cap 4.<br />

B P I T O M E /^V Ratio aiit eftfermo compofl<br />

IN r T R R V M V/tosfignificansfuprem,&<strong>pars</strong><br />

* AN A. * D jx r iv* cius fignihcat fup partem iftius rei<br />

de Interpretatione. ekEtorationumquaeda eftufeda,<br />

& qusedam imperfccl:a.Perfcila g^t)e<br />

dirigentibusadVerificatione. Co. l. demeft,qfacitadipi(ciintelle


Epitome in libros logics?<br />

C & fuerit eius verbu pteritii, vel fu- tionis,& aliqn <strong>vol</strong>untp, earn negaturum,velprefens.Sednoninueni<br />

tione'ab{«)luta.Ethoceft,q3cogit<br />

tur in lingua Arabum impofitio fi holeshui'artisloquipnoTa rcmo<br />

H gnificansmpfignificatupfciis.Tri tiua:qnianos,dfi non cauemusea %,<br />

naria autem eft,cuiusjidicatu e no & imponem 9 eis itta imppfitione ,<br />

men:ficutSocrateseft vines. &vo poFeeftq?erremus,& accipiamus<br />

catur quidem trinaria,quia non eft quod eft impfectumjoco negatiodubiumdeappofitionefiani<br />

habi nis,&econtra. Etcuiuslibet fpei<br />

tudiniscopulantis interfubiedlum iftarum enunciationu,quasnume<br />

& praedicamm in illis,auc de figni- rauimus,etiamiftaru enuV<br />

tiatio-


Decomplcxis, 41<br />

ji tUrionttm,veIeTitha < bcns fignum Orationumautcoppofitaru sQt<br />

telnonhabensfignum, &funtc- quinquefpfs.Q_ua;dam/untfingU<br />

jmnciationw, quarum] fubie - - lares,ficut fidixerimus Socrates eft<br />

ftafunt res vniuerfales. Et figna mathematicu$,&Socr,nondtm$<br />

*fitquatuor,Onme,& Nuflum,Ali rhcmaticus. Et qdam funt contraquod,&<br />

Non aKquod, &ipfum eft riae,&funt qttarum, vtraqj<br />

in gradu di&i nuftri,noftb€< Sicqj gifcum figno vfi,ficut (i diwrim*<br />

iftarum enuciationum ols ho eft atalr& nullus ho eft alal,<br />

X:ft,velaffirmadua vniuerfalis^vd<br />

«egatiuavfis,vel affirmatiua parti funtcfiquarumahera«cariic6iun-<br />

cutaris, vel negatiua particular!*, giffignum vFein affirmatione, &<br />

Verumtui no nabentes fignu funt particularcin negatione,velqj fue?<br />

duarumfpe"rum:vel indefinitar,& rit fignurti rfe in negatione,& par?<br />

funtquariifubiedra funt res vfe, tcuarenarmatonc. ilareinaffirmationc. £tqdan> Etqdani<br />

& non coniungi^ fecum fignu 01- funt fubconrrari3e,& funrcum qua<br />

norvelfingulares, &fiintquarum ru vtraqjConiungif'fignQparticu- E<br />

/ubieftum eft fingulare. larerficut fi dixerim' aliquis ho eft<br />

• Omnesaut(pecies enunciario- aial,&aliquishononeftaTal.Etqnum,quarumc6fiictudoeftjq?op-<br />

damfimt,cu quibusnoconiungii?<br />

ponant j ,aliqn funt oppofitaefm af- fignu oio,nifi fignii Iherae hoj,notj<br />

nrmarionem&negationcm, adco ficarionis:&ipfzflintidefmitae.<br />

4j> fecernant veritatem & falfitatf, Etexpeditconfiderare qualitef<br />

& aliqn non funt oppofita; fm affir fecernant (pes iftarum oppofitaru<br />

mationcSc negatione.Et erutqui- veritatem & falfitateminomnib'<br />

dem cnunciationcs oppofitaifm af tribusmateriebus, quae funt pofli-<br />

firmarionem & negatione,du fuebilis,&inueti,&neceflarij.Etdicirit fignificatum fiibiedi in affirma musequidc,q? fingulares fecernant<br />

noneillud idem fubie&i fignatum veritace"&faUitatein materiapof<br />

in negadone, & fignatum pdicati fibilis,& inuenri,nifi qp earn difcreinalteraearum<br />

ipfum pdicatuTal tioveritatis&felfitariscft,du ipfae<br />

C terutra.Resautem vfis eft vna,aut fuerintinuentzinacT:ununc:dum F<br />

dum fueritincoplexa,vel du fuerit aut fuerint in tempore praeterito,<br />

eomplexacoplcxione connexionis jam veritas eft determinata in alte-<br />

&coditionis, fit codi do itento prxterito in afenti,Socr


Epitome in<br />

G alters extremitatum fuarumfm j>fecliohcmjjfeficutfi<br />

dixerimus",<br />

iftepannuspot eflVq?fcinda!ur an<br />

inueterationem, & poFe'eft q> non<br />

fcindaf'an inueterationem.Si autc<br />

fuiflet v'e'ntas aduenie"s fm gfec"tio j<br />

nem,res o&eflent ncceflario, &de<br />

ftrueretur c6(ilium,& eleftio,quia<br />

confulens non confulit de impoffibili.<br />

Vcruntn contradiftorix ipfa:<br />

Cecet mint veritate & falfitatem I nc<br />

cef!ario,& poflibili, qcf eft fm nuc,<br />

& fm praeteritum, & fm jjfeftione<br />

per fe. Exempl u huius eft, quia oTs<br />

homo eft alal,aliquis homo no eft<br />

H animalneceflario:fedde poflibili e<br />

dictum nfm,oTshonio fcnbit, non<br />

homo (cribit,& fecefnent veritate<br />

& falfitatem in futuro non fmper<br />

fctftionem. Verumtn contrariaru<br />

difcrctio veritatis & falfitatis f materia<br />

neccflaria,& im poflibili eft,fi<br />

cut difpofitio in cotradi


Decomplexis. 43<br />

A ftccmet veritatem St. falfitate* e.qua aliquis •• h6 eft ignoraris,fed dfi rue- D<br />

litcr,flne inueniaf* Socrates, vcl no rit etfufi fubiectum inuetum, & in<br />

inueniai?,iuuenis fit vel fenex. Nifi hora,q ua cSfuetudiniseftj q? deno<br />

tp priuario vfitatln iftamateriain- minet habitu & priuatione. Et fie<br />

uenta: pro re'magis vfi, ^ilia fjuae ft fimiUtudinis contrariar.n elt ippreceflit,<br />

& eft q> non inneniafin farum di/po I ifta materia,ficut diiubie(Sto,in<br />

qno fui moris eft, q?in fi>olirio Iiftis falfificabunc fimuly<br />

neniat'iu ipfo in hota alia: ficut fi dum obieruabidft llt fubiedum<br />

dixerimusdepuetoqjnonhabeac inuentum,&inhora,quaeius.con<br />

pubemretcj) non inueniaifineo, £uetudiniseft,q» inuenia^in tione,vel habiturficut fi dixeris,oil<br />

liia fpe.ficut fi dixcrimus de Socra- ho eftfcies,ois ho eft ignoras. Ifta<br />

teqjipfenonloquaf'du faerie mu itaq',cftdifp5di£cretionis enuncia<br />

tus,& non eft inter iftam priuatio tionfiiimph'cium, &priuatiuarfi,<br />

nem,& inter negationf quo ad di - & remotiuarurn yeritatis, & falfita<br />

3 fcretionem jfcretionem ventaris veritaris & falfi falfitatis,nitisinmatenainueti. Seddifcretio E<br />

fi conditio inuentionisfubiedi fo- ipfaru veritatiin materia neceflalara,Etideo,dum<br />

fuerit apud.nos rij eftttaq; jppterea, quia priuatio<br />

enunciatio fin^ulatis cii vn, & ip- in ifta matenadiceifdereb'usjquafa<br />

fuerit negatiua,impoPe ent.q? ac rum altera non inueniet" 1 in fubieeipiatur<br />

propofitio minor in figu- Ao aliquo,in quo cofuetudinisei*<br />

ra prima:& fit tune, o^ reddatur ne eft q> inueniaif in (ua rperficut fi digatiuaremotiua,dumfuerit<br />

fubie xerimusdemuliereip{aq>nonha<br />

Sumenunciationismuentu Cc\ut beatpilos in/iiahacba,vel o> no in<br />

quia vis fua tuceft vna. Excmplu ueniatur in illo, cuius conmetudihui'cft<br />

, quia dum fuerit apnd nos niseft,q> intieniartn flio genere:fiq><br />

ifte zger non habeat anhelitum cut fi dixerimus de afino, q> ipfe fit<br />

interceptii,fentiemus g? declarem* non rationalisjvel inueniadn illo,<br />

in eo,q? no habeat apoftema I pul- cuiusfconfuetudiniseft q?inuenia£<br />

mone fuo in figura prima:& diuer in cnte:ficutfi dixerimus de creato<br />

temusiftam propofirione minore re,q> ipfe fit no morcalis,&n6 ?ger, F<br />

anegationeadremotione,&dice- noneritintereiusncgationehic,&<br />

musjifteargereftineo nonanheli- priuatione di : ia,qmfiibiecl:fi hic,fi<br />

tusinterceptus:&oe"ens ineonon uenonfitimpoFcinaliquahora,fi<br />

anhelitusinterceptu&non hetapo ue fitimpoit,non mutabit^ habitu<br />

ftemainpu!moneruo:& conclude doilli 9 ,neq,inueniet"'ineodifpo,«!j<br />

tur,q? iftc- asger non habeat apoftc- non denolabic''priuatio,vel habit*,<br />

main fuo pulmone. EtfiRscontra &iofuit visnegationisin iftamadiitorijsin<br />

ifta fpe oppofitartieft teriavispriuatiuaru& remotiua—<br />

ipfiusdifpo ineius difcretione ve- ru.Etpofce,q?ponas ,pp6nenimi<br />

ritatis&falfitatisiniftamatcnain norenegatiuaindemfationib 9 , q*<br />

nenti,ficut eft difpo corradicl:oria- cocludant negatiua in figura priruminafHrmatione&negationc,<br />

ma.Ilia itaq; eft difpo oppofitionu<br />

ficurfl dixerimus, ols ho eft fciens, cnunciarionfi fimplicifi curcmoti<br />

f iii uis Sc


Epitome inlibros Logics<br />

Cr ois Sc prinatiiri^& comparatio iter Et cae fitiftisquatuor gerierib* k<br />

oppofitioncs affirmatiuarii ~ &nc- q>nulliuseoriiambo oppofitacol<br />

gatiuaru - Vcrumtn enunciation u liganffimulivnofubie&oex vna<br />

oppofitarum ,quarum pMicatastft partej&T vno tpe. Appropriabitur<br />

contraria,ipferu numeruseft ijqua autem affirmatio & ncgatio a cane<br />

lis numero iftaru :& diip6 in oppo ris:quiaoppofitioearum cftoppo<br />

fitioneipfaram eft,ficut difpofitio fitio orationis dcterminantis (o(u,<br />

i oppofitionc fimplicium & priua- &oppofirio aliaru cl t oppofirio rei<br />

tiuarum: & modus conditionis eft incomplexxad tern Icoplexa,ficut<br />

vhus,& hoc dum fuerint duae con- clt oppofirio albcdinis& nigrcdi^<br />

traria:,interquasn6erit medium » nis,jegeftatis,&afflucnrix, patcrni<br />

ficut par &impar.Verumtn,fi fuc- catis & filiacionkSed opponuntur<br />

rit inter-eas medium,id eft cp poiia- of ones copofitz ex iftis p. p oppofimuseasduoertrcma<br />

contradictio tione horii p fe extra alam.ccotra-<br />

nisifyllogiftio categorico , vclad rio illinsfectindum quod eft difpo<br />

impofe,iam conucmrcr q> conclu- fitio affirmationis &negationis . L<br />

derentur ola mcdia,& tunc(eccrne<br />

rent veritatem & falfitatem, & erit<br />

vis'-fiia visremotiuae,& fimplicis,vf<br />

priuatiuae.Simplex autem eft,fi dixcrimus,ifta<br />

lineaeft minor tj ilia,<br />

vel maior,autaequalis.Ifteitaq; eft<br />

iermo in omnibus enunciationib'<br />

oppofitisin his enuciationib 9 tria<br />

generum oppofitionis, id eft affirmationis<br />

& negationis, & habitus<br />

&priuationis,& contrarietatis: Sc<br />

ills funt,inquas diiccrnenf'vtplurimum<br />

quaeftionesin perfctutatio<br />

nibusj&fcientijs.<br />

I- Veruntn genus quartum genct\im<br />

oppofitorum, & funtretatiua<br />

ficut pater & filius, poffibile eft, q><br />

cogitef'tle eis ifta {pes oppofuaru,<br />

quas numcrauimus in 'vnaquaquc<br />

fy€ earum,id eft in affirmationc &<br />

negatione,& pri,uanone & habitu,<br />

&contrarijs.Sed raraerit inucntio<br />

illarum,ficut iftarum in qftione,&<br />

idco non refertur de eis tractat 9 Et propriu eftc6trarijs,vlrrapriuarione<br />

^habitu^q? fintdux resia<br />

uentae:& idco poinbile eft, q> inue<br />

niatur inter ea medium, ficut eft ai<br />

bedo,cui opponit'nigredo, & intec<br />

ca eft cincriuus,& viridis, & cactcfi,<br />

colorcs.Sedpriuarionis& habitus<br />

la alter eoru neceflario eft defends<br />

alterius,ficutfuntatgcftas, & afflue<br />

tia. Et appropriai; relatiua ab atijs ><br />

qm dum inucnif'vnu eorum, inuc<br />

nit<br />

P<br />

J alterum,autfimul in potcntia,<br />

vel fim ul in adu,ficut funt pater &<br />

filius,& dominus & fcruus.Hzc ita<br />

queeftquantitasfermonisdirec'tio ]<br />

nisadvcrificationem fm ite"tione*<br />

nfam brcuiter fufficiens-Verumtii<br />

regulz adieclionis negationis & re<br />

motionis,& modi & copulationis,<br />

vtprm redibunt ad loca, & cocs coceptiones,nifi<br />

q? cofuetudo iaextcia<br />

e t idiomatibus q> vtantur eis.<br />

Enunciationes autem trinaria;<br />

funtmanifeftas perdiciionecopufcini/lolibro.SicqiJudicium<br />

deil lationis in eis,qualocus negationis<br />

liseftiudicium habitus&priuatio infingularib'eftcumcopufarficut<br />

nis&notida fua includitur in po- fi dixerimuSjSocraresno eft (apift;<br />

tcntia in notitia illarum.<br />

Vcmrnumcninhabcuubus iigna<br />

eft


De complexis.<br />

E P I<br />

A eft Cum figncwficutfi dixerim 9 , no E P I T O<br />

omnis homo eft albus, vel inuenicur<br />

albus. Et flint qui pbnatdicTionem<br />

remotionis in iftis enunciationibuspoft<br />

copulam,vt fcparet<br />

inter ipfam &iter negationem. EC<br />

fuerunt,qui ponerent eriam diclio<br />

nemnegationism enunciationib 9<br />

trinarijs,fed in fingularibus cum<br />

pKedicato ,& in habetibus fignum<br />

N L I B R O S<br />

Prioru Analiticoru.<br />

Sermodt cogiitioneagmt<br />

tiontm. Cap.l.<br />

44<br />

M E<br />

Yllogifmuseftof,oT Nota ex<br />

cum figno. Verumtamen inenun- (H^J^NI qulvna,&fequW %>3io<br />

ciariouibus modalibus trinarijs di U fpv^i)''d| ex illis £ & > non fm> n€ y|| accfis res alia abois *#'"<br />

gularibusipfarum cum modo, fi- necefTarid.Couenitat,q? aduerta^"<br />

cutfidixerimuSjSocratesnon po- musinpartib'iftiusdenmtionis,^<br />

B teft efle il<br />

cameinbinarijs modalibus didio ludconfequcnsdecctojjfitnecefiinegationisponeturcriaminfingu<br />

rium,quiaduipfumn6cflet ncccf<br />

C iaribuscummodis,&inhabentib 9 fariu,eetpoJeq?fequaf'nobisvtru- *<br />

fignum cu figno: verumtfi didio queduoram oppofitorum xquali<br />

remotiouisponit j feaiper cumpr^ ter,&noneflet,quodfequit'exeo ,<br />

dicato.Iftaitaq, fuit confuctudo,q p fe vcrum neceflarium.ycrumtn<br />

extenfa eft apud eos,& ipfa eft con partes alia: ifKus definitionis,vidcfuetudo<br />

vtilisfcientijs,&decetno- licetq?fitorario,inquaponunt'res<br />

bis,q? faciamus iftud ob necefluat£ plufquam vna,non funt manifeft^<br />

iua.Sed otdo modi & copula:opri per fe:& eft aliqua ex eis qua: indi-<br />

mu* eft,q>ponan t J inter pra:dicatii<br />

&fubieclum;qn precedat modus:<br />

lurfusfequctur hoc de copula,licet<br />

iftud non fit neceflarium in mulmidionutibus.<br />

;ctaliquali declaratione,quid fint,<br />

&quareoportuit eas q? fintpluf^f<br />

vna:&conftabitiiobis hoc ex iftis<br />

partibus,quaru inuentio eflmanifef<br />

ta de fyllogifmo, qm ipfar funt,<br />

x pactibus iftius dc<br />

f iiij finirio


Epitome in libros Logicac<br />

fimtifiis gradu principij demfatio- hoc affirmatk>;vel negario in and- K<br />

ms,& ignotus eft gradus conclufio cjuitate vel nouitate, quanto remo<br />

nisdemfationis:h£utondemus de tmsquando fint partes fiiae partes<br />

definitionibusieo q3 erit poft hec. quamtkqm resno accipitur ad de-<br />

Declara-- Dicimus itaq; manifeftum efle, claranonem fitijpfius: & tale voca£<br />

tio,5> ifyl dumpofnerimusquaefitum aliq3, petirioprincipij. Etfic,dumcomic<br />

To ponunturplura,<br />

ficut fi dixerimus,an mudus fit no nietcum vna extremitatum fuar ii<br />

3 vici ob- uuSj&intenderimus confirmatio- quxcunq; extremitas fuerit,&no<br />

tinenc pti ne affirmationis ifti<br />

cipi).<br />

H<br />

• Bar.le.<br />

abftraOa,<br />

9 pdicati de fub- conueniet cum altera, non feque«iecT:o,vel<br />

negationis ipfius ab eo g tur ex ilia quaefitum: verumtamen<br />

viam,quam ponemusfm viS pras- iequeturex ea confequens aliuda<br />

dicationis,nonp, viam coditionis; quaifito. Exemplumhuiuseft,q><br />

cjjhaicrescertenetjdumconiunge" c6iungamusdic"t6nfo,anmund*<br />

tur fccum fubiecT:u,& pdicatfi ora- fit nouus,q? nouum fit corpus,&q?<br />

none vna,p quam.declarabifne^a animal fitfi;iens,(equeretur in exe-<<br />

tio iftjuspr^dicati afubiet5to,vel il plo iftiusorationis, vel q? mundus L<br />

Jiusaffirmatiodeipfb. Etmanife- fitcorpus,vclq>animalfitnouum,<br />

ftum eft,q? ifta non erit didio * in & dum fuerit hoc ita,iam relinquic6plexa,fedfermodecifiuus,quem<br />

turq? fit communicanscumdua-<br />

fed ofo c6 ingrediet'verjtas& fa'fitas:& fi no, bus extremitatibus quaefiti fecun-<br />

crcta, cui non oportebit q> fequaf'ab co oro dum duas partes diftinc~tas ab eo,<br />

fubcft.<br />

decifiua minima orationu. Mini- velfecundumvnampartcm. Etfi<br />

ma aut|oratio,q eft hui 9 diipofitio fm ambas partes,fequitur neceflanis,eftq<br />

coponicex f dicato &ftib riojq?adminimumexhocfintdu^<br />

iccio:&jllavocaf,ex quoeft<strong>pars</strong> pKjmifla::&fifueritdiftin&afecu-<br />

/yllogifinijpraemifla.Sicq; iam ma dum duas partes no accideretinter<br />

nifeftum eft ex hoc,q» genus fyllo- iftas duas przmiflas coiundtio om<br />

gifinieftorario decifiua: &qc!inte nino:& dum non fuerit inter duas<br />

dimus hie p. res,fiintpr3emin


Defyllogifmo. 45<br />

A Etifte;dti£pr$mlfle.diuideturm pane negationis & affiirmationis, !<br />

tjupd du? tres partes, quai vocantur terminu vel erut premifle accepte. vaiuerfa-<br />

" e - Vna earum eft fiibie&u quaefiti, & les fimul,vel particulars fimul, vel<br />

& illavocatur in fylPo extremitas mi indefinite, fimul, vferutmaior par<br />

minis.<br />

x- nor :& fccta eft pairs cois,& ilia voca - ticularis, & minor in defini ta, & ra:dicatuqua:fiti,&: iliavocafex- cabunf'iftepartes,^funteiexparte<br />

tremitasmaiof. Etpre.min*a,cuius quantitatis,inquatuor, que.umtei<br />

fubiedu eft extremitas minor, vo-r ex parte qualitatis, i. affirmationis<br />

cabiturpmiflaminor Et cuiuspre. &negatipnis,coringentex hoccui<br />

dicatti eft extremitas maicr* voca- libet figur? triginta fex combina-"<br />

bifpraemiflfa maior. Etgraduatio tiones:& hoc et in vnaquaq ;trium<br />

termini medij cadet inter fubie&u materieru,Gnexntis, neceflarij, Sc<br />

Si pr^dicatii qu?fiti,du obferuabif'j poFis ftn plus,vel ^qualiter,& in mi<br />

q> pr^dicatu fit pr^dicatu, & fubie- ftis ex eis,Sed ifta; trigintafex cobi-^<br />

* "ufiibieAii. Etmanifeftueftfin nationesduplicabutur infylfismi<br />

id , qcl eft apud intelledu de eo , de<br />

originanc' q u ° nt qo in mete,q? fiat trib 9 moireshgur?<br />

disJvelqjfitfti'Bm extremitatisma<br />

ioris:& ^dicatu de minori,& iftud<br />

vocabif'figiira prima:vel q? fitpr?-<br />

dicatu deduabusextremitatib 9 , &<br />

ftis:,<br />

maiori eius,gratia exepli, uiexnte,<br />

&minori neceflariajvelex oppofito<br />

huius,i.ex maiori fua neceflaria<br />

& minori {lia inexiftente. Iftc itaq;<br />

funtcobinationesipecieru fylForii<br />

vocabiffigura foSa: vel cj? fit fiiBm f m q? traderet eas fetmo precedes;<br />

duaru eXtremitatii fimul,& ifta eft qfh ois fyll's coponitur ex duabus<br />

figura tertia.Ia itaq j declaratu eft I prajmiffis * Veriitamen conmngec"<br />

hoc fermone, ex quibus coponuntf huic,q3 erit fm cjuatitateruam,q^<br />

fyffi,& ex»quot rebus funt copofiti, continget abiq; hoc,q> fit vna earu<br />

&quotiunt genera eonirn prima. affirmatiua,quantacuq; fuerit fm<br />

"Vcrutamen numerus (peru fylfo quantitat5,& altera vPis,qualifcfiq;<br />

f um ineredienrifi fubvnfiquodcu fueritfrn qualitate fua. Verutame<br />

,n,o * •* \ \ • * '~ er ec • - «. t -<br />

tiumcum Htorugeneru tnu concludenuum vnaearueile amrmatiua & altera<br />

non con- ex eis,& non cocludentiii/m q? dat vPem , iam per hoc erit neceflario<br />

cludenti- jp(^cliuifio,&manifeftaf'cx{ermb copofirio. Et ifta eft difpo didi de<br />

*Bur.fe.<br />

qjeft reli<br />

qud in de<br />

neceflaria<br />

"""^ *£ nepr?cedente,fimt triginta (ex co- oiconditionato in fylfis conclude- ccce non<br />

Binationes in quali bet figura. Qm tibus,qmdifp6dicl:idcoT,firutdi- P<br />

omnis fylFs coponit'ex duabus pr^ clum eft,ipfa e, dum res pradicata<br />

miflis ( ficut declaratu eft:) & dux fueritinexiftentis,vcl pol'is,vel nepra:mifIJe<br />

vel e^funt affirmatiua; fimul,vf<br />

eriitnegatiue fimul, vFerit<br />

vna card affirmatiua & altera nega<br />

tiua:& hoc duobus modis,vel q? fit<br />

maior neatiua & minor affirmati<br />

rocen * et<br />

nfbus,qna<br />

ce/Iana de 01 eo , qcf denominatorJirercuq,<br />

perfliBm fuum, & prc^dicabmir de<br />

toto fubie&o pr^dicaricne anirma<br />

tiua,& fimpfr,id eftvcra fm motlos Fieri p6c<br />

tres,abfq; hoc,q? mutetur in deno- confeqc-.e<br />

ua, vel e cotra.Et in vnaquaq; ifta- minarione fiia modus inuetioms: "a<br />

rurnquatuorparuu>qu5funteicx fcdfoluncccfliriusvelpofis, ficat<br />

£ dixc<br />

n ««f-


Epitome in libros Logics.<br />

G fi dixerim',a!al neceflariodc ol am tenria,neq; in a&u. Etdum cxquifi C<br />

bulate,Vel faerit res negata necefla ueris triginta fex cobinatioes, qua?<br />

qnna p° r flo veimexns,velpofis; &qiucqd fununprima fig-lira, hoc eft inma<br />

lit,&qUO. . . „ ,.j > .;• n-r ~r T> 5 /•• & -n> /I<br />

Diaunjdc denoiabit per lubiectu f uu fimprr, tenjs tribus,unexiftete,neceflaria,<br />

oiadmen aWqjhocqrmuteturin ifta denowm<br />

AriA minadoe modus aliquistficutfi diof^d^fu<br />

Xer imnshominc neceflario ?quali<br />

to fylfo ad ter & poi*i,no ineritifta habitudo, nifl<br />

quatuor fpfb' ex eis, & hoc in Tna*<br />

quaq; matena. &fifr in miftis: fed<br />

de alio. Et i ftud eft, q3 verificat ill? duplicanf" ficut diximus,& erut<br />

•qiuefitum Abunazarq?fitintetio Arif.invt£- octo.Noftraitaq}intfnocft,q?lodcccrmi-<br />

dodicideomniiniftolibro,quie quamur de iftis fpebus, qu^ funt in<br />

radix &principium inolbusfylris materia neceflaria &pofi vt plus,<br />

t6cludenribus,(ed codirionauithic quiaillzfunt,qidbus vtunf"in (cie-r<br />

indicideolaffirmationem (impfir djs,aceda non eft dfia inter fylfos<br />

abfque modo determinate, immo in iftis duabus materijs,& in mate<br />

vera oibus modis,g.a ifte erit coclu ria incxnte in ifta ngura, fecuda, &<br />

H desiomnibus materijs,ecouerfb tertia.Eftautinexiftensfm q3vi-<br />

illius,quod (e habet in demonftrafiim fuit*Alexandro, & Abunazar<br />

tione.quiaconditionatil eftibicu Alpharabio,illa,qu«jeft inuenta in<br />

hoc, Of fit dictum fm affirmarione adu tgepr^fenri. Autproutvifum<br />

neceflaria. Etnifieueniretnecefli- eftTheophrafto &Themift.illa, q<br />

tas coclufionis fm accidens, qii ac- eft dicta umpft abfq; q? coniungacepta<br />

fueritilla habitudo,qux e inter<br />

duas praemiflas ad qu^fitum indeterminatfi,<br />

&qualitercunq; cod<br />

gerit, fufficerethuic,q> fit vnaearu<br />

qu^cuq; fueritaffirmariua, quali Ctur<br />

eismodusinexiftes,{edex eo,q><br />

cCq$ fueritfm quantitatefua,&al><br />

tera vfisqualifcuq-,fuem fm quali<br />

tatc fua. Veruntn,dum accipiefifta<br />

habitude, q eft inter duaspraemiA<br />

J fasinrefpe(ftu adqu^fitu determinatum,qtf<br />

eft intentu in hoclibro,<br />

De frimafigura. Cap. z.<br />

PRimaitaqjfpccieru cocludcntium<br />

coponet'ex duabus pra:miffisv-Rbusafrirmariuiscocluden<br />

dbus vfem affirmauua. Exempli!<br />

maior neceflario eft vfis, 8c minor huiusin matena neceflaria eft, oe<br />

flffirmariua. Etideo reliquit Arift. corpus eft copofitum:& oS copofi-<br />

figuram quarta,quam pofuit Gale tum eft nouiuconcluflo eft, oe coc<br />

nus.Etilla habitudo inter duas pre. puseftnouu: &hxceftmanifefta<br />

rniflas eft in fpebus cocludentibus in cocludendo.Etadondendum di<br />

prim? figur^ inueta in acl:u:£e


Secimdtu<br />

•todus.<br />

Defyllogifino. 46<br />

ere/Turn balnei poft {animate* acci- eo: ergo aliqui holes, qui comcdue<br />

aixoppilatio:&ois,cuiacciditoppi ftypticu poft cibum,nonaccipicnt<br />

latiOjfebricita:bit:conclufioeft, ols nutrimctum fin q?indigebunteo.<br />

ingredies balneu poft (aturitatem . Species quartacoponitur ex dua- Qjurtus<br />

febricitabir.Et h$c et eft manifefta bus prxmiflis,quaru maior eft nc- ^o** 05 *<br />

in coclude'do, ficuteinneceflaria. gariua vfis, & minor affirmatiua<br />

Species fecunda coponef" ex dua- particularisconcludens negatiuam.<br />

bus praimiflis, quarfi maior eft ne- particuIare-Exemplii huius in magatiua<br />

vfis, & minor affirmatiua teria neceflariaef I, aliqua corpora<br />

vfis,qua? concludunt negatiuam fimpiiciahabentcontrariu:&nul-<br />

Ylem. Exemplum huiusin necefla lum habeascotrariu eft perpetuC:<br />

ria eft, oe corpus eft compofitum: c6cludii?,aliq corpora fimplicia no<br />

&ncllum compofitum eft qternii: fiint perpetua. Et exemplu huius I<br />

conclufio cf l,nullu corpus eft £tcr- materiapoFi eft, alig funt hoies,in<br />

nu.Ethoceftmanifefi^conclufio- quoriiftomachoacetofaturnutri- E<br />

flis:qm^temuacceptum eft nega- mentii:3cnulli,in ciuus ftomacho<br />

tnmabomni eoqd dcnominatur acetofaf'nutrimetum,accidit|pleu-<br />

'" refisrconlufio eft, aliqui funthomi<br />

nes, quibus non accidit pleurcfis.<br />

Veruntn fpcciebus miftis iftarum ^P?<br />

'Jnr. I. ab<br />

cie ^" 3<br />

materierum no vtif'ipfisars*theo- £ a" 1 - . • "!<br />

r f n nultortir.j<br />

rica,fed aites operati u,r, ficut eft ars vtutur armedicin^<br />

&ali^ab eaapudid,qcf. tcs opctadefcenditincasinperfcrutatioedi-<br />

° Ua:><br />

fponis fingularium: qm ill«j vrunt J per copofiaonem in pra;mifla maiori,&corpus<br />

(uppoutu eft in pr^mi/laTninori<br />

denolatum per illud.<br />

Er exemplu huiusin de pofivtp!<br />

.^^'^.<br />

ditfebris:cocrio eft, nulli mudo in fpeciebus miftiois, quarum minor nus.<br />

meatib'acciditfebrisputredinalis. eftinexiftens fingularis, velpoFis,<br />

Spccicstertiacoponeturexdua- & maior eius neccflana. Exemplu<br />

huius,cuiusmmoreflinexiftens& F<br />

maiorfuaneceflaria eft,iftiiegru<br />

habet fcbrisj&tuffis, & dolor acut*<br />

& fputu extefum eft fubdlc:& omnis,cuiushaeceft<br />

difpS, habetapo-<br />

9 ><br />

eft:omnis mudi m*meatibuscalor<br />

naturalisexceditur per omnia eius<br />

membra: &nulli,cuius extenditur<br />

calor naturalis pet oia mebra.accibus<br />

przmiflis, quaru maior eft affirmatiua<br />

vfis, & minor affirmatiua<br />

particular is, & cocludit affirmatiua<br />

parti cu-lare.Exemplu huius in<br />

neceflaria, aliqua corpora funt copofitaex<br />

cotrarijs:& oe'copofitum ftemain pleura: conclufio eft, iftc<br />

exc6trarijseftcorruptibile:coclu- ?ger habetapoftcmai pleura. Exe Nota, -,<br />

det,cj)aliqiia corpora funt corrupt! plum illius, cui 9 minor eft pofis vt ^ tr - c ^'<br />

bilia,


Epitome in Libros Logics.<br />

G mexiftens& maiorpoFis vtpluri- uerteturin vFem. EtdumfuicHoc K<br />

jnfi,cft,iftfi aigru habet febrisacu- ita,iam fpft vFesiftius figure funt,<br />

ta,& ipfe oftendit eiusvrinS in ali- auibusvtunt j artes demSftratmg: .<br />

quo dieru indicatium chrifim alba fed vfus earum eft in qone demon r * **<br />

aifcolorem,poftqua fueratcolora- ftrationurn,dumintediturpercas<br />

ta,&cuiusefttalisdifp6 'timebim 9 deftruclio vFisfblum. Atett5,qm<br />

noufi apoftema incerebrofuo:co- fperum cocludentiuminfigurafeclufio<br />

eft,ifti fietnouumapoftema cunda& tertia coclufio manifeftaicerebro<br />

fuo.Etcertecoclufio mi- biifvtplurimuexhociniedu^ioe '<br />

flarumeftipfaetmanifeftaex dif- earumadfiguraprima, &foitilla-<br />

pone dfdti dc 01. Modus vero con- rum redu&io ad figura primS certe<br />

per conuerfionem fblum,velpct<br />

conuerfionem & fuppofitionem,<br />

Et couerfio ef hq? panes cnunriario<br />

niscontinuo conucrtan^, &ipfius<br />

fubie.eSjquib'<br />

acetofatur nutrimetu<br />

in fuo ftomacho,Tsumaaccipiem 9<br />

ludab ilia alia. Veruntamen afflrmatina<br />

vFis conuerteif particularis,<br />

&obferuabit qualitate &veritatc,<br />

& no obferuabitqu5ritatcm. Et difpo<br />

couerfionisfuse particularis eft<br />

manifefta: quialftaeft,qu3cinue-<br />

ipfn.m mo quo p'onamuseS vFem, nietur in oibus materiebus, & non<br />

& fie eft poFe q? raciam us iftud I re- animaduertef' hie in proprietatib*<br />

liquisfptbusparticularibuSj&re- couertibiiibus, quia hoc no eft necefl'a-


De {yllogifino<br />

A ccflarium,ncq;perfcuerasinquantum<br />

ip& eft afnrmatiua vEs. Afhrmatiuavero<br />

particularis ipfeconuertetur<br />

etia obferuas veritatem in<br />

quatitate fua& qualitate: quia par<br />

tcsipfiusno auferunt* oinoabhac<br />

parts,ficq j illaeft illis fimul. Nega<br />

tiua vero particularis no obferuac<br />

infuis c5uerfipnibus veritatem in<br />


Epitome in libros Logicae<br />

6 non ujntgrauia.qu6niam vniucr- Et aliqn componcrariri iftis fign<br />

ialisnegatiuaconuertetur,&redu- risin - - • • •artibus-fac"tiuis{ylF$,cuiusmi - • ' »•«• • /-.i.<br />

ceturiiTfpeciemquartifigur? pri-' norfitinexiftens fingularisvelpof ^*<br />

mjE.Etexemplumhuiusm poii eV fibilis,& maiorneceflariavelpofis. "*<br />

aliquosfebricMteshabet dolor ca-* Exemplum illius,cuius minor fuepitis:&nullum<br />

mnndu ftomacho ritinexiftensvelpofts{ingularis,&<br />

liabetdolorcapiris: &concludetur rnaiorneceflaria eft,ifte^gervigi-<br />

per couerfionem in ilI3, alicj^ febrilat: nullus apopleticus vigilat: igitf<br />

citates non (lint mundi ftomacho. ifte eger no eft apopleticus, Et hoc<br />

Qaamu Speciei quart? maior eft amrma- eftperconuerfionem L negatiuefirr ^<br />

modus. jjua vfls} & minor negatiua parti- difponem illius,qct preceflit.Etexe<br />

cularis.Excmplfl huiuseftinnecef plumillius, cuiusminoreftinexifaria,olcorporieftlocusr&aliqui-<br />

ftens,&maiorpofiseft,ifte^gerfi<br />

busentibusno eft locus: cocludet", turbatiintelledus, & imaginat" 1 tj><br />

aliquaetitianonfunt corpora. Et fuperoe"s panosfuosfintpili,quos<br />

H hoceft manifeftu,dufupponemus colligit:& nullus, cniuscerebrii eft t,<br />

iftam parte efle creator^ excelfiim. nimmnjp apoftematibas,efthuias<br />

& coponeturfylfs neper cSuerfio- difponisrconcludet'per couerfione<br />

ncm ncgatiu^,oTcorpori eft locus: negatiu?,iftiusegri cerebrum non<br />

,&nulluslocuseftcreator! excelfb:<br />

& concluded, nullu corpus eft crea-r<br />

eft tutum ab apoftemarib'.Et cx£plumiliiuSjCiiius<br />

minor eft pofis,<br />

tor. Ampliuscomiertei: haec, & con & maior neceflaria eft,ifti aegro, g;<br />

clude^creator no eft corp*,&illud moratuseftin Soleteporibusclti-<br />

eft qfitum .&hoc per reduction^ uis adeo cj? cerebrum tuam cil fuj?v<br />

fuain Tpeciem fecundS iftitrfinctfi- calefaiflum,{ecundum complcxiogur^*<br />

Etiftios fpeciei declarabitur ne adueniet vigilia & paucuasfbm<br />

ipfius conclnfio per fupponem, & ni: & nulh apopletico'eft vigilia Sc<br />

duascouerfiones, f per couerfione paucitasfbmni: conclufioeft, iftc<br />

premiflar & couerfionem coclufio-r ^ger impoPeeft, q?fiat apopleticus.<br />

nis. Etcxeftiplfihaius in materia<br />

I pofteft, cuiufq; febricitantisfcbre<br />

acuratermmabiiur febris rpfiusjin<br />

ehrifu&ahqti^febresno terminan<br />

tur in chrifi:& condudit^alique febrcsnon<br />

funtfebresacute. Etdum<br />

fnpponemus hanc febris partfeflc<br />

febrem lene,deinde conuertefpr^rnjflamaior,&concludct,nullusfe<br />

bricitasfebreacuta febricitatfebre<br />

lenirvlteriuscouerteififtacoclufio,<br />

& cocludeif, nullus febricit5s febre<br />

leni habet fua febrem acutS. Proprietatesautehuius<br />

figura: funtcp<br />

no cocludat ex duab 9 I<br />

De figuratertia.<br />

Stiusautfigurae nulla fpefolcnt M<br />

vcifermones fpecolatiui : & hoc<br />

ex quo coclufio carum eft particu-r<br />

laris,&T fcietijscocludunf'demfabiles<br />

vFeSjfm quod declaratum eft<br />

in libro Pofterioru. Et ideo pnmii<br />

in eaeit,q> ipfius (cientia fitfecundam<br />

modureduplicationis. Etinr<br />

finuabiniuseius fpecies cocludctes<br />

fim pl'r abiq ; hoc, c{> infpiciam us ali<br />

affirmauuis.<br />

quern modum oinnino,proutdi?<br />

xeris de inexiftente fm opinioncra<br />

Thcophrafti,quiahoc nonnocer<br />

bithicfeciuidu noftra opini


I>e fyllogifmo<br />

A Etfuar(pedesconcludetcsfantfc$<<br />

mo r Srimafpeciescpcludetex duabus<br />

; tern* vPibusaffirmatiuis conclufibne a£<br />

firmaiiuam particularem. Omnis<br />

fcJafpeculatiua docetur:& olsfcie"-?<br />

tiafpeculatiuaeft virtus;conclufio<br />

eft,aliqua virtus docct'.Qua'do mi*<br />

nor connerac"* particularism redu-?<br />

cetfin fpeciem tertia figura: primal<br />

Srtuhetus S peciei fecunde maior eft negatitnod'ter-<br />

uavPis,& minor eius affirmatiua<br />

**" vfis:& concludet negatiuam particularem<br />

5 quoniam minor conuirtetur<br />

particularis,& reduce!? ad fpeciem<br />

quarta figura: prim^. Exfphl<br />

B huiuseft,nullafcienria fpeculatiua<br />

eft fm naturam r& omnis fcientia<br />

fpeculatiuaeft virtus: cortcludetur,<br />

aliquavirtus non eft fttt naturam*<br />

^Tcrrius Tertif fpcciei maior eft afftrmati<br />

modus. uavfis,&ei 9 minor eft affirmatiua<br />

particularis. Exeplum huius eft,ots<br />

homo eft alal:& ali quis ho 6 albus:<br />

cocludetur,aliqc? albueftaial: qm<br />

minor particularis c6uerteif,& erit,<br />

aliquod,quod eft albu,ef t homo,&<br />

omnis homo eft aTal: ficqj reduce*<br />

tur ad fpeciem tertia prim^ figurz.<br />

Quarta: fpeciei m aior eft affirma<br />

tiua particularis, Si minor affirma-'<br />

tiua vfis, & concludetut affirmati^<br />

C ua particularis. Exemplum huius<br />

eft, aliquod animal eft albu:omne<br />

animal eft corpus:concludetur} ali*<br />

qua corpora funt alba.quonia" maior<br />

particularis conuerfetur,& fedi<br />

bit minor, Si coponetur oratio fie.<br />

Aliquod album e animal: & omne<br />

animal eft corpus:concludef J categoricd. 4 8<br />

in figura pn'ma ,&erat hie fnalor. D<br />

Qjiintarfpeciei maior enegariua -<br />

3aliq<br />

dc, qm particularis redibit minor<br />

< ^<br />

•vrjSj&eiusminor affirmatiua par* m<br />

ticularis:& c6cludef negatiua par*<br />

ticularis. Exemplu huiuseft ,nullu<br />

animal eft lapis: aliqcf aial eft albiis<br />

concludetur,aliqcf albQ non eft lapis,<br />

qm maior cduertetur, & reducerur,aliqcf<br />

album eftalal, &nullu<br />

animal eft lapis, & reducetur ad fpQ<br />

ciem quartam figur^pnm?, & con<br />

cludetur, aliqcf album no eft lapis.<br />

Sextae fpeciei maior eft negatiua<br />

particularis, & minor affirmatiua<br />

vfis,& cpncludetur negatiua parri- £<br />

cularis. Exemplii huius eft dictum<br />

noftr u^aliqd animal no eft album:<br />

&omneaialcft corpus: &CO11C1U"<br />

detutjaliquod corpus non eft albfi.<br />

Ethocfitjqii reducemus earn pet<br />

fuppofitionem ad fpeciem fecundi<br />

iftiufinetfigur?: qm ifta <strong>pars</strong> animalium,ex<br />

qua negabatur albedo*<br />

ficutfuppofuimus, exempli gratia<br />

fitcoruuSj&fueritdifpofirioilliuS)<br />

nullus coruus eft albus, Si omnis<br />

coruus eft corpus, reducetur ad fpc «<br />

ciem fecundaiftius eiufclefigure:<br />

&ia fuit declaratu'deea qualiter re {{„&<br />

ducat"ad figura pnmam. Ifte itaq; quo lo'qul<br />

fermofit deoTbus fpeciebus fyllo- turPhilo*<br />

girmorum<br />

o . „ .<br />

categoricorurh:&<br />

o .<br />

con-<br />

. p.<br />

*&£*?.&<br />

dehninoe<br />

ucmt polt hoc^ q? jpcedam us ad ler fyi^cft du<br />

mone defyllogifmo conditional!. pfr,prjedi*<br />

Sermo dffyllogiltno Coditiondi: Cap. 5. canois, &<br />

Voniaraautiaacceptu eft in condoni *<br />

c • •* r • ^^"yff^<br />

carionis,& alter eft modus coditio^ hvpcthed<br />

hiSjiamva'q; dccetqjfermonctnircb , a:ius<br />

feramusin hoc. Syliogifmus itaq; ^PF<br />

codirionalis vniucrfalitcr cSponit^<br />

7 I/2b


Epitome in libros Logicsc<br />

15 « duabus praemiffis maiori & mi - tu,confequens itaqj eft inucntum. E<br />

nori:&maiorcoponitur exduab' Infecundaautfp<br />

done cofe ^ cju^-da flint,qua: no funt perfeda mationis cu amrmatioe, ipfa foret M<br />

^ U *BuM confecutione,ncuteftinuetio vni 9 fufficicns. Sedm copofitioneaffir- Nora promutua.<br />

exinucntioneduoru.Etioconiu- mationis cu negatioe, vel negatio- bationem<br />

I dusdiuiditurfil'r in duaspartes,il- nis cunegatione,ficutvidebiturexla<br />

quide,quf componaf exduabus fermonenfo,ipfaeftinfumcies. Et<br />

perfedis concludentibus,fimt dua- io digniuseftq? qu^ramus demfo- fequic^oprum<br />

fpccit;rii,quaruin vna eft repe ncm de eo,qj adrepetitione oppo- pofituanfiti<br />

cofequentisfimpFr fequatur op rec * eui<<br />

tens antecedensper fe,& concludes<br />

confequens g fe:ficutfidixerimus, pofitum antecedentis inprimafpe<br />

fi fit hoc viiibile ho, ipfum eft aial: cie iftius fylfi. Et declarabitur hoc<br />

fed eft homo, ipfum itaq; necefla- fm iitam viam,dum dicemus, fj> fi<br />

rioeftnmmal.Etiftc ~ eftmanifcft ~ n5 fequaturabillo oppofitum antecedentis,<br />

iam fequcretur ipfum-<br />

9<br />

condufione per fe, qin pofitum eft<br />

Jdciquia du antccedens fuerit inuc- met amecedes: fed du pofuerimus,<br />

ante


De fyllogifino conditional!. 4 9<br />

A antecedensinueniatur,qfiinue- fionu,fedtranfmutabiif a!tcracaru'D<br />

nitur c6fequens>fcqueretur ex hoc, ex parteintenticonclufionisipfius.<br />

q> dum polucrimus oppofitum c5 - Et hocdu intcnderemus, (era exe-<br />

fcqucnus inuentu, inuenia^confequcns,<br />

&(equere^ ex ablatione rci<br />

ipfiusinue"tio:iihidauteft falfum.<br />

Proprieutesautiftaru duarumfpe<br />

cierum concludcntium huiusfylfi.<br />

dint', q? antecedcns in eo (emper fit<br />

anreccdcns naturaPr, & cofeques in<br />

CO fie ncccflariu, & fequatur ex in-<br />

pli,)cocludcrc q? dies inueniaf",non<br />

repetcturriifi ipfum ide antccedes,<br />

quod eft,fbl onus cfbficq; du inte"deremus<br />

hac,fbl no ortus eft, rcpetcmus<br />

oppofitu con feq uends: & fie<br />

Tr defpccieb'alijsff repctituincis<br />

mutabit'equidefm mutationeinte<br />

ti in conclufione. Erfit itaq; fpecics<br />

Uetione antecede"ds, & no fequatur compofitae ex condidone fin iftam<br />

anccdensex inucndone cofequf tis. diuifionem octo,& dux car u, qua;<br />

Vcrunm fpecics, quz componutur funt imperfects c6fecudonis,funt<br />

excomponris,qua:funtpcrfed}:a:co noconcludentcs,remanentfexcon £<br />

B fccutionis, funt quatuor oesfpccics cludentcs,nifieflet,obiam xftimar^<br />

Sp*o«i4 cocludcntes. Qjiaru vnacft,in qiia q> id,quod dignu eft, q> fit manifct^a<br />

fe l re P er '^ aatecc d«>&concladif'confe ftumexpricipio rcnn coditionali<br />

&on/c6- quens^icut exa&u eft in alijs f tcr j> coniuncto, fit veritas cdiuncdonis,<br />

fequcno;, fcclx>s confecutionis.Scda autcm re qcf vcro fuentprxter hoc de ipfum<br />

fant qua- pent ipfum idem cofequens,& con- cffendopfeaum coiunctione, aut<br />

votf duditipj(umideantecedens:&haec imperfectum,iam pot eflcq?fucrit<br />

etia eft manifefta: conciufionis, ex ignotum 16 quas oportet rcrinere<br />

partequa pofitii eft vtruq;corum exiftisfpfbusin neceflarijsconclu-<br />

neceflario confequesex inuetionc fionc & in 01 materia con tiger it, fiakerius.Interriaautrepctit'oppofi<br />

'— f --—- c uefucrit perfects: - coiunctionisvel —'<br />

cu confequentis,& concludi^oppo- imj>fectz,funt d ux fpes:illar, in q ua<br />

fitum antecedends,& ifta et eft ma- rum vna repedt'ipfum idem antcnifefta?<br />

coclufionis ex parte qua eft ccdcns^&concludiif ipm ideconfc-<br />

c perfedaeconfecutionis Sedin quar quens,&altera,inquarepctif'oppo p<br />

ta repedf oppofitu anteccdends, & utuconfequentis, & concluditfop-<br />

coduditur oppofitum cofequentis. pofitu antecedents. Etconucniret<br />

Exemplaafitiftarumquatuorfpe- argucreiniftadiuifione*pcrid,q^<br />

cieruifunt<br />

haze, videkcct.Prim? qui fecit Arift.in figurafccf a, dum non<br />

dcm eft.vt fi dixerimus, fi fol ortus ignorabit'in eacoclufio duaru affir<br />

eft,ia dies in uenif*, fed fol ortus eft, matiuaruconuertibiliu obferuan-<br />

ergo diesinucni t'. Exeplum fccfx eft tes^in ie veritatcm ftn quantitate, &<br />

in hoc code" exeplari, fed dies mue- qualitatcm : & funt q componutur<br />

nitur, ergo fol ortus c. Et tern? fin ex rebus appropriatis: feddecernit<br />

dies no inueni^ergo fol non eft or- per illas rem neceflaria femper,qm<br />

tus.Sed quartz eft,dii dixerim', fed couertibilitas aliqh eft nota, & alifol<br />

noneft ortus,ergo dies no inue- qneftignota.Sicq; iftaifuntprim?<br />

nif-neceftdfia inter quodcuqjac- fpecies figurarum in conditionah"<br />

cepcrimusrepetituex parte conclu eoiuncto,&diuidit f ynaquarqjilta-<br />

Log.com Auer. g rum


Epitome inlibros logic*<br />

*um ipeeierum in quatuor fpecies. fcparata, poflibilceft,


DC fyllogifino conditional!. 5<br />

Cpts oppofitoru in eisiunt affirma- q? i lanohtmaior,<br />

ti63tnegano>*cpriuauo)&; habit* * . ,tl , it minor. Ampli* 4 repe-*<br />

& contraria>& relati uajftaru aut6 trfjift«?<br />

fed? cptradi&rbn is. Perfeda: eotra fit fy IPs dSpofitus ex fylfis pluribus<br />

didionii fuftt,q'u3ru fu$ contradi* condonaiibus ftn numerfi praermif<br />

dionesfunt*c6teht?. Etiftaruqu^ farrtrcpctitaru.EtpfOprie deccrni^S;<br />

damfunt,q*oppbnun? duobusfb* fyllogifmuscodirionalis difiund':<br />

lum,&qufdafu<br />

quia antccedens in eo non eft ante<br />

plunbus ^ du_ob untcum cedensfecundumnaturaxn,&con-<br />

(equens.confcquens fm naturam> natuti fe<br />

9 , & ip|at ft<br />

hoc cotentx. Species a&ify<br />

ifiiusgeneris fcqueftrantur iii trc? fed aliquSdo couertetur antetedCs<br />

fpecies fecund u diuifionem iftoru confcquc"s, & cofequens anteeedes.<br />

cotradidorum in iftas tres partes. Qui vero copontfntur exoppofi- ^*<br />

Etquatopponuturinduobus tm . i , - L . permucafunt<br />

amrniatio & negatio, 5f priua nis,cft fpes tcttia ipfius fpccl'ci fylfi, n pof&ac.<br />

tio,& habitus,& cotraria,inter qu* illi vt plununu coponunt' ex cotra-^<br />

noeftmedifi Siccj;fpesfylrbruc5 jrijsjinterqugeftmcdiuiadetermipofitoruexiftistrib',quifuntfpei<br />

nati numeri,aut ex determinatij<br />

prima?huius fyllri, repctetur in cis, ftn fc^fcd fylfi non expiebut ilia. EC<br />

ejuoduis contigcrit cor u anteeedes eonfUctudo ii cxtefa eft in if la fpe*<br />

~.i vel cofequens, .^/L —i-___/?..-:!)._- vcl oppofitu illoru, -[,CXpjimat"expre'ffionc contradi-<br />

Acconcludent. Exempla aUteiftotioniscois,vtn dixerim' ^ fi no fie<br />

rum funt jpxima. Verfitn relatiua Sortcs in Aegypto,e Hicro(blyme><br />

poPe eft,q? accipiantur ftn modum fed cf tin Acgyptosergo no eft Hie<br />

, coiundionis&difiundionis, rtfi rofolymac.Et Antiquiillainfcribc I<br />

' dixcfimusin coiundionc fiAierit bat,g>eflerf|>ccici,quaci»rfpitanchicpater,<br />

fcieftfilius,&iftevel eft gatiuo,&definitinnegatiuum. Et<br />

J)f,vel eft filiusdifiundiue,Illiaute hiecxpkrifuntfylPi condidonales.<br />

Iunt,qui copOnunfex parubus oh- Sermo defyllogifino contrarietatisje*<br />

ijcientib 9 pluribusgduabus,nifiq> ducenttaelt»nfoj?ibi!t. Cap.?*<br />

cotradidio illarum eft imperfeda. T-< Icimus autf de fylfo impofi%<br />

£t ilia eft fc^a fpecies,in- qua com J^ Jcp illc fit copofitus ex condiponunf"<br />

cotraria, inter qu^ eft me- tionali & categorico, ficq; ttemur<br />

dium determinati numeri, vtfi di- eo hocmodb:quonia,quai>do nos<br />

jcerisifta linca 6 maior, vcl minor, <strong>vol</strong>uerimusoftedere verificationc<br />

Tel squalis, & I iftafpecierepetct'et alicuius enunciationis,actipiemu«<br />

quodcuq; eoru contigentyfiuean-<br />

ilUusc6tradidoria,&c6nedcmus<br />

tccedes,vcl oppofitu ipfius,fiuc co- ei pmiflam vera, de cuius veritate<br />

/equens,aut eius oppofitu,& coclu- xio dubitaif)& componcf'cxilia alidetur.Sed<br />

no fufficitin illisrcpetc- qua par tin" combinationu in qua-r<br />

re Tnum,fcd erit repctiiio illi us fm uis figura,qu9 contigerit ex,figurif<br />

g i; cate


Epitome in librosLogicac<br />

eategoriciSjSc dum concludcf'coclu nifeftu,hcc res fa; expreffioimnS &<br />

fiomanifelt$falfitatis,fciem'cj>fal- eftftnhucmodudubifiinillo, qn<br />

fi tas non venial ex componefylfi, fuitnfaintcntiocondnuoverc,vt<br />

poft^fiiejucompofitio concludes, expriraeremusofone expreflione,<br />

neqieaamex^mifla vera,i(Icq; no qua rcs,qu^ eft in inteJlecru,conue<br />

rcmaaebi£,q? fit nifi ex contradicto niatSin au t qn hocfiet.erit prc.mif<br />

riaprzmifCedubiae.Etdum falfifi- fa mamfefta j> fe,ciriusfupp6neexcabifilliuscontradictoria,<br />

moxilla prefla,eftexprcmoc5d6nis. Ethoc<br />

igtf eft vera. GuiuseTemp^umeft, apparebit magis in difiucto, qm du<br />

hos<strong>vol</strong>umusoftendere,^mundus fueritrepecitu in illo manifeftu ab<br />

fituouus,3cdicemus.fi non fit verfi iniriorei,& contradiaoriuipfi'ft<br />

crgofuamcontradktoriumeftve- eri^notuabinitiorei, quiadunos<br />

rum,&iirudeft,q) munJus fitanti- dixcrimus q? mudus fit nouusaut<br />

alicubifylfs*catcgo '<br />

fum ncceflario.Id aut,quod eft fal- ricusad Tcrificandum confecutio-'<br />

fum,fiium contradictoiiumcflvc- nf confcquentisexantccedetiequalum,quodcft,q?<br />

mundusfitnouus. liter,fiucrcpctitu fueritperCe mani<br />

Ecdcproprictatib'huinsfylficon feftum,fiuchofucrit. Exemplu hu<br />

dirionaJiscil.q^nonfufticiatadcon ius eft oratioHippocratis,/! homo<br />

cludendumabfq; CjIfo categorico, cfletex yna fc,non dolerct, repctitu<br />

&oesilliindigetvtc6flcf'excisc6- inhoc/yllbcftmanifeftum abiniclufioignotalyllbcategorico.<br />

Scd tiorei,vidclicct,q>illcdoleat, fedin<br />

in(ylfoimpo5sreseftmanifcft;a,qj digcbitonfione confecutionisante<br />

ipfc fitcompofitusex categorico & ccdcntiscu confcquentc, vtq? dicaconditional!.<br />

Sedhocmonftrabif turquodeftcxrnarcnontrafmuinfylfo<br />

conditional! coniunctocx tatury&quoddoletcranfinutatur.<br />

parte fiue (uppofitionis: qmille n5 Strmodejyllogifinis Copofitrs. Cap. 8.<br />

fignificabit fua fuppofitione ab ini p Yllogifini quidcm , quos expono<br />

rei,q? in ipfo fit res tiota practcr O fiiimus,aliqn cf untfimpliccs,& _^<br />

connexionisconiunctionem, & re- aliqn cram cdpofiti ex ipfis fimpli- exvno,alit<br />

manebithocex repctitioneantece-


DC (yUogifino compofito. ? 51<br />

A p«flibilisfoqjoftcnfunveft,eftc6 rcm,qua:eft, qcfmonerarperfccft '.<br />

pofitus ex pluribus vno gcnercillo immortale,per duas premiflas eriS,<br />

ru,q uos numerauim*. Sed fylfo co qua; fimt,qa mouetur per fe, perpe<br />

ditionali fblo & fimplici no vrimur tuat motunt, & oe" perpctuans moaifi<br />

in artc topica, ncut declarable^ turn eft immortalc: ergo quod mo<br />

Scdtndefylibcategorico ficfim- uetur per fc eft immortalc. Specie!<br />

plex & compofitus:& hoc fit vcl ex autcm fccf a iftoru fylForum eft, q*<br />

vna fpecie,aut ex pluribus vna fpe, fitcoclufio ineaex_duabus prsemif<br />

vtficfletc6pofitusexfigurafcda,& , fis,qnarum aftera fit nota P fc, &al<br />

^fit prirna.ScdfylFsfimpIcxcft,quicon tc-raonfapcrfylFm ex duabus pmif<br />

B * cludit conclufioncm prima ex dux. fi$,donec definat in fyll'm fimplice,<br />

busprxmifns(olum,quareruntma- Et hoc ftn duas fpecies, quarumal*<br />

nifefbr per fe,& ifta eft fua proprie-, tera eft q> fit maior nota, & minor<br />

* Et ex proprictaubus fuis etiam eft,;<br />

q> eiuscoclufioncsfintfuum dimidium:fedfylficompofui<br />

funt plurcsfpcs»quaruvnaeft,quarconclu*<br />

•litconclufionem ex duabus fimiPfis,quarduar<br />

^miflarerunt coclufionesduornm<br />

fylForum, quoru vterquccritexduab'prarmiflis,<br />

&erut<br />

iftx qnaruor prarmifT? coclufiones<br />

quatuor fylForum , quorum qnilibeteritcx<br />

duabus przmiffiscficq}<br />

fit donee definatIfylFos fimpliccs,<br />

&illifunt, quorumprzmifuefunt<br />

p. fe nota:. Vcrbi grana,quia nos accipicmusduas<br />

przmiflas ad often*<br />

C dendum & faciendum dcmfonem<br />

per ipfas, q? anima fit immortafis fc<br />

cundum quod cftde opinionc Platonis,<br />

videlicet, q> aTa mouetur per<br />

fe,&qcf mouetur per fe eft immortale:animaitaq;<br />

eflimmorralis :&<br />

iftarum przmifTaru rtranq; oportet<br />

oftendere per fVlFm coftitutum<br />

«x duabus prarmiffis:& dicam'minorcm<br />

gratia exempli, videlicet q


Epitome in<br />

C flteius pr$mifla, vocat'apud cos'<br />

.prcxlicatum. Et dccet q> afliicfcas<br />

tftos fylPosdifierentcs, quiavetcres<br />

iam pofuerunteos in librisfuis, vt<br />

plurimum talitcr.Etvtemuf talib* :<br />

lermonibus,dum ofFcrenturnobis<br />

4ifiu»&i,&reducetnuseo$ in coniun&ps,dumduiiferimusoe"s<br />

fiias<br />

jprniflks, &fuos medios terminos,<br />

& minorcs,& maiores, & cocluuoncs,quarum<br />

opus eft in coclufione<br />

ad que^itu vlttmu,& non coclufioncs,<br />

qu$ vccanf fiipcrflu^s & funt<br />

ill^,quaru non eftopus ad coclufio<br />

nem


Ablbluta<br />

IWGU.<br />

"De Demonftratione.<br />

^ fniffls. fcthoc eft ficut operatic induftionis<br />

facientisacquirere veritatcm,&ipfuisexepli,qc!<br />

dirigitad<br />

Srerihcationeyvel ad formationem:<br />

fee vt eft declarario illius, q3 fignat<br />

nome,& diuifio, &e6pofitio,Etin<br />

lumma res, guard n& eft aliqua fignificatio<br />

p, K,Ced adiuuant aliquo<br />

mo fbrmatione & verificationem,<br />

jqu? (untlpeciesdo&rinaj. Hiitaqj<br />

Iftlht o€$ fylfi c6cs am demfonis, &<br />

bcterisartibus,quatfimDTiseft? q?<br />

Vtantur eis.Sed fermo de induclione,&£xeplo,£<br />

fignb eft ex his, qu^<br />

$ £pxiafiinr vnicuiqj arti&vnicuiq;<br />

Terificationi. Sicq; (ermo deilUsie<br />

f undum noftram intentionem eft<br />

•conuenienshisfermonibus breui-<br />

JKr&fecundurn quadtatem ilh'us,<br />

q3 fiiciut acquirere de vcrjficatioc.<br />

I P IT O M E<br />

I N P R I M V M<br />

librum Ppftcriprujn,<br />

3^». x><br />

Icimus, dcmfo vfir<br />

jfit (y\¥s copofitus ex<br />

I duabus prarmiflis veris<br />

vfibus neceflarijs<br />

per fe.Veritas afit ab-<br />

(blute eft,q> credatur vere rei,& ef I,<br />

cuius efle in intellectu eit fecun—<br />

du quod eft extra intelle


O<br />

H<br />

Epitome in fibres Logieae<br />

rational! ex pane rei vfis, cui ineft merits. Et ha: fun t pratmi<br />

rS,& eft homo. Singularis vcro no gencri,de qiub 9 pcrfcrutatur^ppor<br />

eftneceflaria,prout diximus: ficq; tionatc.illi.Prardicata vcro,in quor<br />

ergo vere oportet, q? tradamus cas rum definiridne fumit y genus gene<br />

rei ex parte vfitaris inuet; in ca, no ris fuorum fubicfl:orurn,q' funt ma<br />

ex parte,qua € fingularis. Qn enim giscoia ^genus artisjuntaccidcndiciturnobisdehoc<br />

triangulo dc- na,inqaacnodiuidunf'generaaraf<br />

monftrato,cj> trcs ipfius anguli fint primadjuifione, ficut funtzquale<br />

atqualesduobus redis,non diamus &inarquale, quannueninnf in nu»<br />

ad huius rnfione", qnia fit ex ligno mero,veruntn diuidifin iUa genus<br />

vclcupro, fedquia fir triangulus. generis eoru, ficut eft quantitas.Et<br />

H^aut£prazmifla:neceflariarqua:- h^caccidftiafuntaccid£riaimprodam<br />

funtper fe,& quaeda non P fe. priagcncri,dequoconfidera^eq;<br />

Ille quidcm,q non funt per fe, funt, funt proporrionata,& demfones, q<br />

vt nix eft alba, &coruus eft nigcr: componun^perea^untcomuncs,<br />

&;hisnon vtunfindenuonc:ipfa- Etiamextenfaeft cofuetudoYtta- trfi.n.veritaseftdefpecieaccidentis.<br />

les demfones pro maiori parceno-<br />

Etncccflariu vFeper feeftduarum minenfdenifonesdialed:ic^,&;s5t<br />

ipccicrum,quarum vna eft,qii fiic- inferiorisgradus,^ ca:tcra^& quafi<br />

nnt pra:dicata ea, quibusconftant funt fpeciei neceflari;, quod no eft<br />

fubie6la,&fc3afpeciese, qnfucrit perfe,&hocfmeiascomparanonc<br />

prazdicataconftantia per fubiedta. adgenus,dequo confideratur. Res<br />

Sicqjprardicata,quibus coftatfub- a«tem,quaehicfumunrar genera,<br />

ie


DC Dcmonftrationc. 5 5<br />

t inpraedicarionecumruisriibietftis, tiorci,&fiuntpr;ermfta:»di often- Ef<br />

&n»cinuenirtnprapriadfia,&jp- fionem alfcritisconclufionis.Et fyl<br />

pria dcfinirione,& accidcntibus, in logifiuus^cufus taliseft difpo,eft fyl<br />

quorum fSdicatoru dcfinitione ac- logifm* cSpcfii* demfariu'. EC vflr<br />

cipiuntur eorfi flibieda, & ilia funt impofe eft,hoc fitpofct<br />

'•


H<br />

fi ' $ r °^<br />

j.Phyhc.a<br />

vfej ad t<br />

Epitome in librds Logical<br />

dmidaror fylft demonftratiuus in cftnoftriarbitFij,cft; VtilhidquodJE<br />

jias trcs fpes A ripme fcicntiae fit his pcrfcrutanrtiabentes artes Media- rcfin wx<br />

tribusmodis,qui dnr de apprehenfionc<br />

analpgi? fm priusfif poftcri'.<br />

# rima itaq; fpecies f citur per demo<br />

ftrationern fimpliciter,& eft dem6<br />

irratio caufa: & iquentionisfimul.<br />

JEtfecunda fcitur per demfatiqne<br />

nicasdenotiria fuoru opcratoru: bl j<br />

& manifeftum eft, q> illorfl exquHr<br />

turn prima intentione eft ipfo formatio<br />

Verificatioautapud illos-q*<br />

ritur obipfam formatione,ex quo<br />

ilia eft res, qua fit ilbiw operatic «8e<br />

caufa?. Ettertia, p. demoftracionem ad-io.Nond^itaque differentia in<br />

inuentionis & per fignum.Inchoa- terduasnotitias, nifi quatenusre*<br />

bimusitaq; primo a dernonftratio arnficialcsfacimus & fcimus ipfas.<br />

nc czufx &inu6tionis,quia ipfa eft Resvero,quae inueniunf'abfq} ho*<br />

nobiliflfima harum fpecicrum. ftraelefitvni<br />

caufa; & inuentionis funt caufe jp- uerfalis & neceflaria:quarta, q> prz<br />

pinquae primat propriae, vclprima; dicatio fitper fe:quinta, q> eiuspr?<br />

hqn proprix, qfnhxc fp^sdemon- mifiacfint caufainuentiouiscoclur<br />

ftrationis eft uropna definitio \ pofionis<br />

non folum noftra? cognitie-<br />

tcntia prop.inqua,& cxquirere veri nis:fcxta,q> f>dicatio I eis fit fm cur<br />

Sc^tipj3em,vt diximus, eft ob ex pc fum naturale: feptima , q>cum hoc<br />

titionem formationis . Difpo enim font priores ftn efle ipfa conclu-<br />

ilHus^cui'noiitia gfcrutabimurin- fipne,ftnteiia priores ftn cogriitioeialiuno-<br />

!<br />

aria gene<br />

er fcsnaturalcs,^ vt vfius Iquam, ne,aliquidenim quod eft priuscointer<br />

icsiixucnta^quaiumcifcnon " gnitipncjeft poftwius frnefle,&.ta-


DC Demonftrationc. 5 4<br />

A lia funt /Jgna, qoorQ ,medi j tcrmi- funt demfones nobi!ilfimz,& fi in- D<br />

fii Hint pofteripres coclufione, fed tenditur numerate flias fpfs", prout<br />

Itmtfblum caufaenoftrecosnitio- fecit Abumazar AlpUarabiusnon<br />

iiis:o&auaeft,xjj fdicatum meisfic adijciefckconditio f> ter premiflas<br />

fdicatumpnma fidkationc: riona noueconditi6es,fmeinueniaturil-<br />

«(uteft,nntpropria:. Etharnouf la,in qua cogregata: fint oe"scondieonditiones<br />

continent o€s praemi£ tiones,fiue non inucniatur. Re aufas<br />

harum fpecierf!demfonuarqua tcitafehabcnte&eviftenttecondiliter,<br />

ftuefuaeprxmiflasfuerintco- ' trohe neceflariainparttbusharunt<br />

dufionesalteriusdemfonis,velfue demfonum.cx quo funtdemfonea<br />

tint not; p fe ab initio rei. Proprie cau&rum, & inuentionis fimplici -<br />

autcm dcccrnit dcmfones, qii£ co- ter,non ex quo Cunt definitiones in<br />

ponuattir ex pre^niflis per £e notis. potetia & termini medij in eis funt<br />

jDeama c5ditio> ridclicet, q? in cis c5a: cum hoc, q> Case partes fint de<br />

fitpraxlicatioquorunda de aiiqui- feinuicem praidicatas prxdicatione<br />

A buspfJterminusmediusineis fitcadua<br />

illis,qu^oportetoftendcre j? ahud, rum extrcmitatu fimul, maioi:is.f.<br />

Ueq; conueniatpofteainterrogare & minoris,aut vhius ipfaru tin, mi<br />

flrerius, cur fit, videlicet, qjdctulif- noris.f.aut maioris:& hocduobfcmus<br />

huiuscam propinqua? Si- {eruaueris(vtdiximus)rehquasc6gnificam<br />

autcm primi hie eft aliud ditioes, & ^cipue cond6n^,qux eft<br />

a fignificato primi in co q£ ^mif- f dicato fm riatiuaie modfi.S ut criiim<br />

eft,o}uiade xqualitate angulo go termini medij defiS ambaru e«<br />

rum duofeusreclisdfjCffitprajdi- tremitatu,autalteri 9 ip{aru,autps<br />

catum dctriangulo fm pr^miflura card definitions,aut alteriusipfarii,<br />

£gnificatum praedicationis prim^ •Qnautintuebimurfpfscobina- Combina<br />

frnfipnariiq? illodnon prasdicetur tionudemfatinaru.inquibuseft £ n8«oda<br />

dcgenere<br />

« **•<br />

trianguli,<br />

• I-<br />

&<br />

*<br />

non dicatur<br />

i-<br />

portio<br />

•<br />

medioi^.<br />

i-<br />

termmoruduabufi<br />

• " i i i o.emfonis<br />

deillo fitpr^dicatu prima pdica- cxtremitatibus vna .pportionu, q^-<br />

C tioe fm hoc fignatum.hoc cft,q? fit bus accipi t J res in dennitioe altering F<br />

notumdetriangulofinemedio,& rei,cjfuncquinq;,,pportiones,quas<br />

non conucnir lYiiliis interrogarc, numcrauerunt,nuntc6binauones<br />

^uare fit I Ha:itaq-,funtoescondi- demfatiuas fimpFrodlo fp£s relaoe<br />

tiones,quasArift.appofuitjpcodi- inlibro Abumazar,&in vnaquaq;<br />

tionibus ipfisdemonftrationibus. illaru fperufunt partesdemfatiuas<br />

De£nln'o- Etadiecithas eonditiones in eis, fm q?nosnamerabimu&,Tc;teris.n.<br />

aaippte- quiafuntdefinitionesjppri^inpo- partibus,fterhas,quaru memirti,<br />

dirito cte rent ' a >* : vrr,exquofuntnobililli- preceflitfm moducomparatioisin<br />

mfadonis ma: & perfeciisfim^. Qn vcro cape ter ipfas,&inter fpes,^ fimtdemfarent'accepnoe,<br />

qua funt demfatio- tiones fimpfr^ ficut meminit in fuo<br />

nestm,nonapponeretureiscondi- fermone,qndixit: &inquipem',^<br />

tio,nifi cp fint res neceflaria, qua- earum fint demonftrati6cs,&qua:<br />

ten us fuiu dcmrauones, no res qua non fintdemoiiftrationcs. £t ideo<br />

nume-


Epitome in Libros Logics<br />

fuitde carum condiricnibus,vtdiximus,q5mediustcr-<br />

nttn;!l<br />

duasconclufiones,quarum vnacfrv<br />

cb A fit definitio c in eo q? het duac<br />

deHnitiones: vcrbi gfa, ols ho e alal<br />

jntn'inillisfit caufa cognitionis& r6nale,ocalalr6nale6progrefliuu<br />

conclufionis fimitl. Et ncconclufio bipes.Sccf a eft,q? A fir definitio pus _~<br />

I copofitaexpraedicatOj&fubiecto, definitionis c. verbigfa,ois ho eft •<br />

quorum medii termini no euadur animal rationale, oe aTal rationale<br />

fintcaufc Ytriufq;,autaltcnusco eft corpus nutribilefenticnscoprrrum,<br />

fin autnon ntdemfofimpli- hcndens cogitationc; & confidcra-'<br />

eitcr.hocautem cftpcr fcnotum. tione. Et^ftimaf^q? primafpft h«-»<br />

Conue«itautetefcire,q?resacci ius partis fit ex fpebus per accns, c|«<br />

pif'indcfinitionealteriusreimul- prxdicatio dcfinitionu defcinuiec<br />

tipliciter,autficutcapic'aial indefi aflimilat'predication! jppriorudc<br />

niriohehoTs,autficutcapitur ho in feinuietf.Eftautharc pr^dicatio per<br />

dcfinitioneridentis,Tel ficutcapiif accns,cxquon6eft pdicatio vnint<br />

numerusindcfTnitionearis &im illorumfm eflentiam alterius:fed<br />

paris. Et,dum dicimusdcaliquare eflet hoc, qn vnius rei eflent du$ dc<br />

gjfitgenusrei, vereintedimusper finitiones fm vnumgradumprioillud,<br />

q? fit fuafdicatio ficut eft pre, ritausadillara. Siautvnaillarufit<br />

aliquo


DC Demon fixation c. 55<br />

A aliquo mp polterior,&altcra prior, nes & ofla, recta: ftaturas, bipcs. Et D<br />

priori eflet aditusad inucntionem huius poteftas eft poteftas primx<br />

poftcrioris,& huius medius termi- fpecici prim? partis: & fermo dcilnuseftcaduarum<br />

cxtremitatum, la eft, ficut fermo de if ta,&vrr hare<br />

autmmorisfolum.Secimdafpccies <strong>pars</strong>e" ficut genus prima: partis. Se-<br />

*ft, A eftgenusipfius B,& B c"genus cundafpcseft, A & B funtdua: diffc<br />

ipfius c. v.g.ois ho*ft animafjom- renrifipfis c.v.g. omnishomo eft<br />

neatal eft corpi'mttri bile: oisitaq; rationalis, omne rationale eft cogi<br />

hocft corpus nutnbile,qm medius tat mum: Schxc quidecft demfo,<br />

terminus inilla eft caminorisfblu. dum vna duarum difrerentiarum<br />

Tcrria fpecieseft, A eft dfia ipfius fueritin gradudcfinitiois alterius.<br />

B,&Bcftdfiaipfiusc.v.g.ois ho- Tertiafpecies eft, in definitione A<br />

mo eft rationalis, oe ranonaie eft & s eft c,gratia exempli ,omnisho<br />

•cogitatiuum: concluditur,omnis moeftadmirariuus,omneadmirahomo<br />

eft<br />

tionediiii ' lit media capitur genus oeanJmalefrcorpusnutribilefen-<br />

paris,qcf £ ipfa quandtas. Inter quS fitiuu: huius medius terminus eft<br />

ziratem aut&numeru cftpropor- tmca minoris.iecudaipeciese, A<br />

lioefleorialis, & ilia ef idem ratio- eft dcfinitio ipfi' B,& B eft dfia ip-<br />

Hum eflendi,ex quo medius tcrmi- fius c.gratia exepli, omnishomo<br />

nus in ca eft caufa fui generis^ ip- eft rationalis,oe rationale eft comi.jte8bi-<br />

liusviseftvisfigni. Secunde prehenfiuum cogitatione & conu-<br />

aaoonu. s pr ma pc A & B deratione,& in hac medius termi-<br />

iuntduazdefinitiones ipfius c.v,g. nus eitcaminoris.Tertia autipes<br />

omnishomo eftanimal rationale, eft, A ef I definitio ipfi us B^ in dc-<br />

oe animal ratione clt habcns car- fimtioc ipfius B ell genus ipfius c<br />

Euidcns


Epitome in libros Logiae<br />

G Euidens aut eftdchac fpfcxparte Quint*partis primaripcseftVA |£<br />

fna: c6pofitionis,q> fit fbfu demon- eft difrerentiaipflus B, & B eft gen 9 5. j_<br />

itratioeflendi,quia medius tcrmi- ipfius e. vcrbi gratia to5s homo eft o«ioa6,<br />

nusinillano eft caufa vnius duaru animal,&ocaialcftfenfitiuum: St<br />

extremitatu.Scd aliqn contingitin itcrum huius medius terminus eft<br />

1 ri<br />

' ' ' fblumcaminoris. SecudafpescftJ<br />

A eft differentia ipfius B,& <strong>pars</strong> dcfinitionisipfius<br />

B,cftgen 9 quibufdam locis,qn genusipfius c<br />

inueniatur I definitioneipfius 8,uoncseiur<br />

dum A non fuerit notum de defini- dem vnius gtad.us,& eiusflaedi 9 ter<br />

done ipfius c.Secuda fpes eft, A eft .minus eft ca duarum citremitatu,<br />

genusipfius B,&Beftdifferetiaip- autfoium minoris,ficut eft d-ifpo *•<br />

' fius c.gfaexepli,oe animal eft fen- illius-,cuius fiuit dtia; definitionesy<br />

fitiuum, & o€fenfitiuum eftcpprlf quarum vnaoftenditurperaltera,<br />

henfiuum, &ha:cetiaeft ficutpras- nifiponeremus pra?dica^i©nf deficedens.Tertia<br />

fpes eft, A eft gen* ip nitionum de feinuice efk pdicatio<br />

fius B,& <strong>pars</strong> definitionis ipfi 9 B,ef t nem per accidens, ficut eft pdicatio<br />

genusipfius c. Ethaecquidefitde- proprietatum. Etproptereaconuc-<br />

.monftratip fimpfr, qiifueritipfiB - - - - - -Abumazar,qj -<br />

defuiflet<br />

.aliquo modo aditusad dcfinitionc hec fp^s,nifi explicuiflct deilla,qu(<br />

ipfius c,vttertia fpes tertia:partis: confliruitur ex duabas dcfinitioni-<br />

quando vcro hoc non conungit,ip bus ipj fitdemonftratio fimplicitcr<br />

iacftdemonftratio eflendifblum: eflitaq; perfcrutandum dc ilia.<br />

gratia exempli, omnisnumerusdu Scxtzpartisprimafpcseft,dcfi- «atioftu.<br />

«usin parem eft par, & omnis par nitio ipfius A eft B,& B eft genusip<br />

eft habcnsqualitatem. fius c.rerbigfa,oishocftnutribi-<br />

Icfcu-


De Demonftratione 5 6<br />

A Ie(tefltittum,&oeriutribilfcftn-6r ficut pare definitionrsipfius c,«ut P<br />

liuiieftanimah Secunda fpes eft, A definitio ipfius B,&B eft <strong>pars</strong>dedetinitio<br />

ipfius A.,eft B,& B eftdfia finitionis ipfius c.Sed contingitilii<br />

ipfius Ci vtrbi gfa ois homo ef I ha- pramiffa el us fit przdicata pta:benscogitationcm,&confidcratiQr<br />

tcrnaturaliter, Scconelufiopraedi.nem<br />

y&omne habescogitationem cata prarter riaturalitcr,ficut quart's<br />

& cbnfidcrationem eft rationale, fpesprimg: partis libri Abumazar.<br />

Haiitaq; dua; fpecies furit fpecieru Sicqj eft fine dtiblo denifatio eflch<br />

demfbhis fimpfr illius, C. fpeciei iri di, licet medius terminuseius fit cS.<br />

cjuamedius terminuseftcaufadua alteriusduarumextremitatum,auc<br />

rum extremitatu. Tcrtia fpes'efb, ambarfi, Quartafpeseft,indefini<br />

definitio ipfius A jeft B,&<strong>pars</strong>dcfi- tioncipfitts A,eft s, ficin definitionitionis<br />

ipfius B, eft genusipfius e. ne ipfius BJ eft genus ipfius c. vcrbl<br />

Vcrbi gfa, omnis denariuS diuidtf gfa, oTs homo habet pedes, o€ hns<br />

jndu.omedia,&oediuifuminduo pedcseftprogremuurn. Etmcdius<br />

|J media eft par, & in hac medius tcr- terminus in iTla eft c5 maibns.Ex E<br />

minus eftfblum maioris. Quarta libro autem Abumazar ceciditfpc<br />

fpecies eft, definitio ipfius A, eft B, cieshuius partis, in qua conftriiun-<br />

& definitio ipfius s,eft G. Haecau- turdemfati ipfc earn fubtraxerit con<br />

tcrminuscft ca duarumextretnita- fidensinihtelligentia addifcentis;<br />

.turn. Tertiafpcseft,ihdefinitibnc Oftauajpartisprimafpeseft,dc- *•<br />

ipfius A,eft B j& definitio ipfi 9 B,eft finitio ipfius A,eft p^rs wenerisipfi' *"<br />

t.verbigratia,oeaialr6najeefth6 B,& B eft definitio ipfms c.yerbi<br />

:ino,& omnis homo eft rifibilis. Et gratia, ois homo eft alal ronale,&<br />

jicethuiusmedius terminus fitcau oeanimalronalceft conciipifcens:<br />

famaibrisextremitatis,tnilliusprg Sccfafpeseft,<strong>pars</strong>den6nisipfi' A,<br />

dicatioeft pternaturaliter,&huic eft gen 9 ipfi 9 B,& Beftgen 9 ipfi 9 c.<br />

.atteftat q? Abumazar feceratplu- yerbi gfa, ois homo eftbipes, & oc<br />

tesfpestalisdifponis. -verbigfa, dii bipeseftprogrcfliuum.Tertiafpciamus,A<br />

cftgea 9 ipfius B,"& B eft cic$e^lefininonisipfius A,eftgcnu«<br />

I/2b<br />

iutiona *


Epitome in libros Logicae<br />

€ ipfius B,& B eft difierentiaipfius c, TxianonprationecMfotatum. &$• J. fe<br />

Tcrbigfa,omnis homo eft rationa £ Pecies vero dcmfationis caufx<br />

lis,& omnc ronalc eft videns. Et ha O & nt quxdam fperum demratio<br />

rum mum fperum mcdius tcrmi- nis cflendi & caufae fimul, & illar(2<br />

nus eft ca ambarumextremitatu fi conditions funt iftx cxdcm coudi<br />

mul.Quarta fpes eft,<strong>pars</strong> dcfinitio- tiones,& fua proprictas eft hxc pro<br />

nis ipfius, A eft genus ipfius B, & de- prietas.Sed dfia inter cas eft, qm in<br />

finitioipfi* B eft c.vcrbi gratia,om hacefle eft notum apud nos p. prine<br />

alal rationale eft homo, ols ho- mam notitia,aut p fylPm, fed j> illS.<br />

rnoeftxftimatiuus. Hmusautem quxriirnotmacaufx tin. vcrbigrarnediusterminus,licetfitcaufama<br />

tia:qmiamnouimusfenfu cfle caioris<br />

extremitatis,tn maioris pmif niticm homini tpe fenectutis.Dein<br />

fx prxdicatio eft ^ter naturaliter, deauttradcmusfuam caufam &di<br />

& tandem fcrmo de ea eft, ficurfcr- ccmus ,-in hoTe dum fencfcitgigni^<br />

mo dc tertia fpecie feptim; partis. calor extrancus, & extranei caloris<br />

H Hxitaqifuntproportionesdemo- eft albificare pilum.In dcmfatione L<br />

ftrationumfimpiradfeinuiccm,& vero caufx & cflendi fimulambx<br />

hxfunt/uarpartesflcutpatetexfer- hx dux res funt fimul ignotx, f &<br />

moneAbunazar,&fm ipfamrfin efIe&cau{a.Syl&autemeft)quieac<br />

fc,nosautiamnumcrauimus illas. largiturcfleeflenrialitef: verbigra<br />

Doetunl- Expeditauttefcircq? partesde- tia,vtdicamus,quodeft fubxquanua<br />

* monftrationum negatiuaru huius tore diei eft inhabitatum,qm tcmpartisfinttot,quotsutfpesafrirma-<br />

pusxft'ibi pfeucrattotaanno,aut<br />

tiuarum,&fuarupartiuni^portio eftquafi perfeuerans obvelocitatc<br />

cfteadempropordoai amrmatiua rcditusSolis ad zenith capitis a tern<br />

yum:qmficutiniftaoportct,qjmc pore ipfius receflus, & tot u hoc eft<br />

dius terminus fit caeflendi condu- per fc notum.<br />

fionem,ficibieftcanegationis,nifl DedemonftrationeQuia. Cap.*..<br />

ep affirmatiua conftruitur Iprima TrvEmonftratioms vero cflendi<br />

I fpcprimzfigurx,&ncgatiuacon- I yconditioncsfuntprxpofitgco<br />

ftruifinfecundafpe primxfigurx, ditioncs,excepto q> mcdius termi- W<br />

& in prima & fecunda Cectidx figu- nus non eft caufe conclufionis, fed<br />

rx.Et fifrproportiones partium dc noftrxcognitionis tan turn, &prio<br />

monftrationum conditionaliu co rain illis mi cogmrionem nofunt<br />

iunclarumfuntcxdem proportio- priorafmefle.Acitcrumqefttahs<br />

nibusacceptis in categoricis: verbi difpofitioniseft plurium fpecieru ,<br />

gratia,de prima fpe earum,fi homo quarum vna Sc mag is pricipaliseft<br />

eft animal rationale, h5 eft animal illa,qtix dicitur euidentia, & eft ilia<br />

progrelliuum bipes,fed in fyllogif- {pes.quafemper oftenditur pri* fm<br />

mocontradictionis,&in conditio- efle perpofterius.verbjgratia Lunc,<br />

nali difiuncto noa conftruitur hxc fphxricitas,quia eius lumen crefcat<br />

(pcciesdcmonftrationisjquoniam fmlunaremfiguram. Qm_autem,<br />

iili conftituunt rem per deltructio- non contingit-oftenderep, quoduis<br />

arm fui contradictorij. pofterius,quod contigerit quodlibet


DcDcmonftfatidne. 57<br />

A fett prius,quod«ontigerit, coucnit prims pardseuidentiar, quado ve^ II<br />

expqnerehoc quadaexplicatione. ro prior fuerit medius terrain', tuc<br />

Jj*' priori Dicimusitaq;, q> prius & pofterius eft partis demoftrationis eflendi &<br />

it pofte- funt fm quatuor panes, quar u vna caufie fimul,excepto j-q> medius tcr-<br />

"**'* cft,q>ex eflendo vtrumlibet eoru minus eius eft caufaremota:& hare<br />

Iequa^alrerutrutnj& hate funt quae <strong>pars</strong> eft numerata inter euidentias,<br />

fiurtprzdicationeconucrtibilia. & & eius poteftas eft poteftas earudc<br />

^hancpartcm oftendif* vtrunq; j> rerum. v.g.ditendo paries nonireaherutrum:&<br />

quado oftendif pri* fpirat, quia non eft aial: eft itaqu'e<br />

^ pofteriusfvocac'euidentia,qn au- exemplum haru duaru reru poftetern<br />

6ftendlt'pofteriusp pri',eft de riorum paricte fm proportionem ,<br />

uionftratiofimplr:proutoft^ndie > hoccftdiipfefit norefpiras,<br />

Lunse fphericitas ob mi luminis ere & q? fit non alal.Si aut deuenirem*<br />

jnentum,velfuiluminis crementu adnzcpercampropinquam,dictfobeius<br />

fpha?ncitatem. Secunda au remus, quia non habeat pulmonc.<br />

., tern <strong>pars</strong> eft,q? prius fequa't"" ad efle & fie eft fermo di centis, q> ftell? bo<br />

jpfum porterius,& non conucrtaf, reales non fint velocisoccafiis, g.a E<br />

& phacfem^ euenit demfatio cui funtpropeorizontem boreale: cau<br />

denriae (blum.vt y.g.ih hoc loco eft fa aut propinqua eft, quia funt fuj><br />

ignis,quia eft fumus.Tcitia <strong>pars</strong> eft minimum arcu. Qft^ vero fuerinc<br />

'^pfequat'pofteriusadefle prius, & dufrespofterioresaliquo fubiefto,<br />

ndnfequaturpriusadeflepbfteri', q'funtvniusciufHem gradus pofte<br />

& m hac euenit demfatio caufae & rioritaris,hoc aut eft, qn vni no eft<br />

eflendi (blum.vt vcrbi gfa, ad igne aditus ad alterius definitionem, ffcquiifilluminatio&luxjfedadillu<br />

uteftinefleemprionisSc venduioaiinationem&lucem<br />

non fequit', nis&rifushol, &infummadua;Jp<br />

cp luccns fit ignis. & ideoerramtq. prietatesvnifubieclo,qnvnaquaecredrditq><br />

ftellsc fint ignea: coq?il- queearum oftendefpalteram, eric<br />

luminant&lucenty&ncetzftimat' euidentiahzcpaccns. Huiusaute<br />

Cf fitineflc calorem ipfi igni. Q.uar exemplum oportct q? differam* ip-<br />

_ ta <strong>pars</strong> eft q> non fequafad efle vnu<br />

corumalterum:inhacitaqj no eft<br />

poffibilisdemoftratio otno,ncceui<br />

dentix,neq-, cauGe.Secuda vero fpe<br />

fiim ad fciftias.fed aliqui expofitores<br />

crediderunt,q? hare diuifio fylFo ?<br />

rum numerct'in partibtis euideti?.<br />

Hxitaq:funtpartes demonftratio<br />

'cicsdemfationisefTendieft, q> fint nu iri materianeceflaria. In illisau<br />

dua; respofteriores quada reliqua, te,q funtdeillisin materia ,p maio<br />

cuivtfubiefto oftenda^ inefle vna riparte,adijciemus coditiones oft<br />

iftarum p alteram, excepto q? eft ex condiriones quas appofuimus his,<br />

partc qua couenit, v t jpportio vni' videlicet q> fint per fe,& vies, exce-<br />

'carum ad alteram fit vna illaru jp- pto q? non adijciet'cis conditio ipfa<br />

'portionum eflentialiu,&mc no eft neceflicas.Signilicatum aut pfeita-<br />


Epitome in libros Logics<br />

fcria,qnmufni£res,inucninnt'ip~ AVERROIS EPITOMS<br />

fius quatuor cauf^, ex quib 9 coftar.<br />

& ideo demonftrationcs caufc fblu<br />

funt neceflarix, & non adeun thane<br />

In 1 1. lib, PofterioruflU<br />

materia, (ed poflunt imaginari in<br />

euentishuiusrei,qfuntpro maiori " Ormationum state $<br />

pane,ficut eft c£ canitiem homini<br />

ledtiflima eft, qua: if|<br />

tempo re fenccl:utis,& flout funteue<br />

telligif per den«fti»<br />

ta & caufe,ad quas fequitur rcm eC-<br />

ne, & dermi<br />

fc pro maiori partc ex formis mate<br />

eft , cui' compofitio,,<br />

riaf,& efncictisjfed efle fiiiem & for cftcompofitio claufulaecoditioais,<br />

mam neceflario fequi t"ad efle rem. & nexus explicit fignificatu dcfini-<br />

Et qn intenderimus oftendere rem ti p. res cflentiales. Dicimusautde<br />

eflcj? vnam reicaufamfithocTrna eaqjfitoratio^uiuscompofitiocft<br />

tcria demoftrationis caufe, & eflen compqfirio claqfula: conditionis Sf<br />

H difimul,&fiFr,qfi propoiucrimus nexus,vtidfit propria dria, qua dit \»<br />

oftendeie rem efle per vnam fuaru fert a demoftrarione,cu dcmoftra- '<br />

eaufaru,videlicet matcrialem vel ef tioniscompofi[tip,ftt compofitio il<br />

ficientem, f\ hoc fuerit in materia liusqcf vcrificat J ,a.ut felfificatur.Rc/t<br />

pofTi bills pro maiori parte,(Uaoftc aut eflen tiales di(tincl^ in definitio<br />

fio eft cotingCHS.-multar.n.res funt, mbusfuntdnaru partiu,partispri»<br />

quas non oportet ftquiadfuacau- ris defini to,& partis pofteriotis co,<br />

fam materiale & efficientem,confe- & vtraq j ei<br />

cutione pro maiori parte,v.g.qn in<br />

uenitTabricans no oportet q? inueftiaf<br />

domus,in maiori aiit pane rerum<br />

fit,qn hoc eft contingens,gratia<br />

exepli,(i hie a*ger credet fiio appctitui,&<br />

non credet medicis, & eft<br />

c6ualefces,ip{e recadetin cius^gri-<br />

I tudinem Demonftratioveroeuide<br />

tia; pro maiori parteeuenictin hac<br />

materia in accidetibus,q efle (equitur<br />

rem confecutione pro maiori<br />

parte.vtverbi gratia, quSdohomiai<br />

patienti tortura oris acciditapoplexia:aat<br />

in accidentibus qua; mu<br />

tuo fc confequuntur confecutione<br />

9 <strong>pars</strong> eft propinqiuajVel<br />

remQta.Remotaautparuetk>qoin<br />

notcntur inter ea, q mnt^accidena<br />

inpotcntia,autina


A rnodis,«iioru' vnfi eft prime & TCT<br />

rc,&eft illud, qcf fcmj> no notificct<br />

re, q" fit extra definitd,&eft genus,<br />

^5 df vmuoce.ficut aial, q nod df dc<br />

hole & equo,& hoc eft illud, q*f eft<br />

<strong>pars</strong> rci,& i pfi* matcria aliq no mo.<br />

Secunduaiateftgenus, qcf vocatur<br />

fm narrationem,prout funt vnu 8c<br />

ensdnhisatic non inucmt'hzcdir<br />

De Dcfinitionibus.<br />

i,q* notificant rci dfiam,cftil- D<br />

la,q eft magis propinqna.r.g. dch'nidoexcelh<br />

Creatons cftq>ipfefif<br />

motor vniuerfj,aut op ipe fit forma<br />

vniucrfi:in fecuda aut partc,cui inuenitur<br />

priori tas & pofterioricas fimur,conuenitq?<br />

fit definitio ex rebus<br />

prioribus, & non vtunfinillx<br />

pofteribus nifi ad patcfac;endu,aut<br />

jfpofitio,£q*ipfa non notificct de re de I quo fueri t pofterius notu apuct<br />

uid fjt^neq; effentialit er. Si aut df nos, & afcendemus & procedemus<br />

3eillisgenus, hoc eft, ex par te qua erillo ad prius. Gratia exempli de<br />

fimiles fintad rem vrerr\ ipfiu§rei -, hoc priori,fiquis definiuerit homi<br />

J)fia vero no notificat vtp&n rerq, nempalalronale.cicmplii autpo-<br />

ipfe fit figura,quam<br />

circuit vna linea,in cuius medio eft<br />

punclus,a quoofs lineatexeuntea<br />

adcircunferentiafuntaKjuaks. EC<br />

qdam earii funt^quasincfle dcfini- J<br />

to no eft notuTfiue partes incflc fingula;<br />

fingulis fit notu , flue non fit<br />

notu.Exepligfa dc ilia, qua incflc<br />

definite no eftnotum,necfingulaa<br />

fuasptes fingulis illi' gtib',vtdicca<br />

do i definitione eclipfis Lun?,q> fie<br />

priuario fui lumims eb kerpofitione<br />

tcrre Itcr ei & fole, fequic*ide


Epitome in libros Logic?<br />

do,idcfinitioe cclipfis Solis, q?fit oc adeo q> finiaft n fpecic,cuias dcfini fc<br />

cultatio fui luminis oboccursu aliq tio intendimr,vcrbi gratia,cf> intcn<br />

rum ftellarum inter nos &ipfum, dam 9 hoisdcfinitioncm,& accipia*<br />

€\a enim now fuerit eclipfis So- musgenusmagispropinquum,q


DC Definttionibus. 5 9<br />

A bigratia,6ponamus partiu de<br />

harduajvixfintpoffibilesinhac fitum fuit copendium. EtvtvFriapartedefinuionu,hoc<br />

eft, q? ipfam quam>illaconftruunt*exdefinitioincflcdefinite<br />

fit p fe notum,& fife nibus harum rerum,&fin's proprie<br />

fingulasfuas panes fingulas illius . tatibus,atq; ex fuisaccidetibus.Tcr<br />

Qn^enim illud non efletgenus, q^ tia;veropartis,cuiusquafHam parprime<br />

diuiferimusnotum inefle ip tesnotuefccfle, &quafHam no elk<br />

u definitOjdiflercnti?aut,p quasdi notum,poFeelt quafHam partesci*<br />

uiditur,fuerintnota;q;7fint ipfige inefle definite oftendere p. demon.<br />

neri,&aggregatuex illis fucm no- ftrationem p. alterant partcm not£<br />

mmineneipfidefinite,eftmurilis pfeinefleipfidefinitot&hocquide<br />

in viadiuifionis.EtfiFretiam,quan conuenitpartibuspevfe6lis,quibu«<br />

do prardicata no fuenntfm modu, contienit prxdicatio mutua de &n<br />

•500 funtnotainefleiHi,&nota in- uicem.nam in illis quidcr^ fitl>oc<br />

h iij pofft-


Epitome in libros Logics<br />

poffibile,&<strong>pars</strong>,quamhicfumim' fuerittalisdiipofiti6i$,ent<<br />

Tocaf'demfonisprincipium ,altera dcfinitione" efie,eiu(q;cau£i fimuf,<br />

aut <strong>pars</strong> vcrificata vocal? demronis ficut largifdemonftratijcrfimpfr tf<br />

conclufiOj&huiusdefinitionisag- efleciusqjcaufamfimul. Ethcceft<br />

grcgatfi nuncupafdemoftratio dif definitio,quam Arift.vbcatdem6-<br />

rcns pofitione, qfn non eft diffe^ ftrationem pofitione differentcm.<br />

Tc*tialteiilla.&dcmfoncm fimpfr,<br />

nifi p tnodu compofirionis & ordi<br />

nationis,illud.n. fumit J indefinmo<br />

ne fm modum coxquationis, in dc<br />

monftratione vero fin modu prac-<br />

nota,Ttfi di qua eft (onus ob renturnin cacolli<br />

xerimus locus eft arnbies,&ambi£s, fum, haeceft tonitrui definitio: in<br />

tnqiiamueftambiens,eft vltimum talibus.n. quxfitis impofllbile elt»<br />

in ilia fit,quod proccdit fm mp-<br />

Sicq;dfiahiccft,quam acdpimus dumdemfonisprincipij,acdemon-<br />

«Icmonftrationisprincipium: gen* ftratiomsconclufionis.v.g.q? often<br />

aut cft,qq duo tuec funt panes definitio<br />

nis


DC Definitionibus,<br />

A nisipfiumtionahs. In hoc autn6 artes differuntper fua fubie£ta,aut<br />

funt demonftrationes definitionis J> differe'ntiam modi confiderandi<br />

eflenrialiter nifi p. accidens, nifi fit in illis:& notum eft, q?, qn difrcrut<br />

demonftratio conriuens definino- altero horurh duorfi modora, difnem,&<br />

definitionis canfam, & fcias (brunt ct per pro prias pmiflas, & £<br />

hoc, quia eft locos qui iam latuit pria qfita. Qn vero diflerut fm hap<br />

multosexpofitores.<br />

c6fideratione,q'dam fiint artes vni<br />

DC ytulttatejaciendi demonftraticnts C7* uer(ales,&illcfunt triumpartium:<br />

definitions in arttbusJpccHLitiMS. ars prim? philbfophiar^rs topica,5c<br />

Cap. }.<br />

ars£ophiftica:& glibet harii dificrt<br />

A Rtes,vt alibi dictum eft, diui- fm modum connderaiidi , vt dixi-<br />

_/\^ dunlin tres partes, C. in artes, mus, ,&perprincipia, &finem,&<br />

«juarufinise fbluoperatic,ficuteft per quantitatem uantitatem fci fcientia:.<br />

arsmedicinx,&C£tere, fine opera- Modus vero confiderandi in pritio<br />

eiusfueritp fyilogifmum,& ex- maphilofbphiaeft intellcctio cntis<br />

B perimentum,autbreui feexpedies fmdilpofitionem,quaeftfmefle.<br />

ibloexperimento:&inal'tes,quarii Sua vero principia fiint prindpia<br />

finis eft fblumfcia:& he quidcfunt vera,qdefiniuimusin hisq' prepofci£<br />

fpeculatiu?, ficut eft fcia natura fita fimt.Quaiiritas vero fu^ fcl^ eft<br />

Iis,& c^terx : & in artesadiuuantes rci intelligentiafm vltimum,quod'<br />

iftas,q funt artes, q dirigunt intelle eft natur^hois illam intelligere.Fi-<br />

Itumad pfcrutationf haru duaru nis vero illius eft conftituerefinem<br />

5urtiurn,& eft ars logics, aut ei pro- caufaruentiu:&heceft humana<br />

portionalis.Nosautprimointendi r "' --••'- "-'* " •<br />

tnus hie confideratione artiumfpe<br />

culariuaru.&dicimusex quo cum<br />

co,q?entiafunt multa,funt e"t nimi?<br />

conuenic'uqaliquomodo)oportet<br />

gjinueniaifinter artes conuenie"tia ^ ^<br />

cju?dam,finfubieclis&pmiffis,& pia funt principia diuulgata qfcri-<br />

C quxdrisjconuenititaq-, q?dicamus ptafimtinlibroTopicoru. Etfift<br />

incis, quo appropriat^vnaqucque eius finis eft ille finis, de quo ibi me<br />

ars, & quo m5 appropria^, imtdiuulga<br />

uerfalis,& eft c] confideratcnsfim- ta,cum non fintdiuulgata.Finis vc<br />

jHiciter,5cproprietates,q ipfiim fe- rofuuseftdeceptio,&q>^rtimet''dc<br />

quutui,{tcutfuntmultitude'&vni habenteipfamprecTrio &affluentja<br />

tas,&potenria,&a


Epitome in libros Logics<br />

runtdifcriminc fuoru fubiecloru, ucrfitpb ea efle feparata fnvorsuio<br />

ifcpmodum cofideranonis illoru > ne q? fint feparata ftn efle. Nos aut<br />

&itcrumillaru,qdiffcrunt p mo- ncfcimusquo modo res fit hie. Et<br />

dum confideratiomsilloru, qdam quazda partcs harum fbentiarunt<br />

funt,quarum altera caru eftfubal'- funt vehemetisabftraftionis, 8c qtera,ficuteft<br />

confidcratio Sphaerae dam fiint,quib* proprium elt q? in-<br />

fim pPr,& confidcratio Sphart£ mo uenianturin materia,adeo q? in his<br />

bilis, &que/iam funt quaru neutra res finiac'in fcia Naturali.Vehemo»<br />

eft fub altera, prout eic maior <strong>pars</strong> riflimevcro abftradtionis amatc-<br />

lllius in quo conneniunt babes Na riaeftArithrnetica, &poft ilia eft<br />

turalem fcientia, & habensfcientia. Geomctri3,&eftilla,cuiusfubiedu<br />

Mathematicam.'• Etmamfeftueft, cftquanricascontjnua,qminfiimq?,qn<br />

difrerut p alteram haru difrcr mis harum duaru faentiaru no ap<br />

rentiarum,difrcruntet pfuapro- " paretpenitusmateriain dcfinitibpria<br />

principia. S cientiantaq; parti- nibus fadis ex illis, vt di


DC Defmhionibus.<br />

]A Tx Methtfa &tnofirationnmin fraflicis<br />

fcitntif's. Ca}>. 4,<br />

•r^TCientiarum particulariu eft<br />

_L,fcia praclica.Hrc aut fcTa confi<br />

derat rcs,quarum operatu eft confi<br />

liu,& elc&io ex parte qua ho fit fcelix<br />

j? illas,aut cinoccf j? illas.Qn^au<br />

tern hoe funt panes fcientiarfl parti<br />

cularium manifeftu eft, q iftarum<br />

diffcrunt fubieclo, Tt Arithmetic^<br />

& Geometria,&q earu differ fitfnt<br />

rnodum conddcrandi, & q earu cu<br />

hoc eft alter! fubalterna, & q no sue<br />

rubalternae, v t eft ars Medicin?, &<br />

faa Naturalis. Hxc.n.efl pradtica,<br />

B & haze eft (peculati.ua., hoc i taq-, eft<br />

inquoappropriaturars,& quo mo<br />

do appropriatur. Sicq; reliquueft<br />

;pobisdicere,quo modocoueniut,<br />

& in quo conueniunt.Dicimus itaejuc,(jiipfeconucniantiniuisfubicAis^prsemiflisfactisin<br />

eis,auti<br />

ipfisquasfiris, aut tp qua^dam carix<br />

•ytitur pro principio illud,qd often<br />

ditur p demoftrationem in altcra*<br />

V erbi gratia,fcientia? vfes coueniiit<br />

in fuisfubiediSj&differuntin mo^<br />

doeonfiderandi,proutdixim',» Et<br />

fifr fcientix particulares conueniut<br />

cum vniuei£alibusin fuisfubieotis,<br />

C qrnip&funtfubillis,& difrerunt«<br />

exquoconfiderantilla nonexpar<br />

ie,quaruntvniuerialia. EtfiFrmnt<br />

icientiasparticulares,quarum quzdam<br />

funt fubalternx aliquibus ipfa<br />

rum.lllarum vero conuenientiain<br />

pra:mifliserithaec,quando prazmiffcenon<br />

fuerint propriz fiibie


Epitome in libros Logic?<br />

C fubic£ta in duabus artibus, fed vna ma arte, verbi gratia, quando ars J<br />

efletfubalternaalteri, cruntin vna<br />

ftrce. Verb't gratia, «J> Arithmctica<br />

idemonftrationeoftcndat,q? fupcrfi<br />

Mathematica non cofiderat ex cau<br />

fis,nui caufam formalem tan turn y<br />

TC fertur,& fcicntia Phyfica confide<br />

$ies numerirefultaris ex du&u duo rat quatuor caufas. Poteftitaq; inrum<br />

numcrerum ad feinuicetn fit ucniriin eis huiufmodi. vt gratia<br />

aequahs fupcrficiei refultanti ex du exempli,Mathematicus verincet q><br />

€lu numeri,qui diuiditur in vnam coelum fitfphxricum,quia linc^ ex<br />

quaq; partium altcri*, qnia omncs euntcsa fuo centre ad eius circunyartesrcicoacquanturtotirci.Gco<br />

fcrcntiamfiint?quales:Phyflcusaii<br />

jtnctra autem verificabit hanc can- tern Tcrificat hoc^x quo eft eorpaS<br />

4em rem hoc termino niedio per li necgrauc,neq-, leue.Notum autem<br />

neas,prout dicit,q> fuperficiesrefill eft quxfita fiuntcommuniadua<br />

tans ex his duabus lineis fit ^qualis bus artibus de vno fubicdto, quanfupeificiei<br />

refultanti ex altera haru do cofideratio dc hoc fubiefto fuc-<br />

H duarumlinearumin fingulaspar- ritduobusmo'dis,prout praedicVu L<br />

tes'alteriuslinex,quoniam ocs par- cft.& idco poflibile eft, q? fubievidemusftellasnonocciduas,Pri pcrfcruteturprincipiuni fua:artis;j<br />

jtna itaq; demonftratio eft fimplici neqVq? ipfiim conftituat, fi non fue<br />

ter,^fibcundaeftemdentja. C^uod rit per fc notum, nifi accidental iter.<br />

VeroJ vtraqj ijlarym fit caufa,ofte Et ideo artesfpeculatiuse non fblu<br />

dctur in artibus, qua; non confide- capiunt fua principia ex artibus derant<br />

omnescau(as.Poffibile nanque mdftratiuis fpeculatiuis, fed etiam,<br />

eft his modis q? quazdam ars vcrifi^ ex artib<br />

cet aliquam rcm delaliquo fubieclo<br />

per caufam,quam ccrnimus in ilia,<br />

jScmaliaarte ha:c res vcrificet''pcr<br />

alias caufas,qu


AVER DeloeisTopids.<br />

R O 1<br />

autfuntjpprij,quamuisplureseo- D<br />

rfi (intcdes.Sicq*, nos fecernemus<br />

JEPJTOME IN LIB. id,quo emntproprij,attamen normz,quibus<br />

vtuntur fylfi topici, fie<br />

rhetorici non funt neceflariae ad ad<br />

tk rtguUs.quilnit fiutt *r*umtnM qu* diftendum artcspfefte,& praecipuc<br />

ioca-»ocantur. Cap. I. Rhetorica,& Poctica,quia no func<br />

ncceflariiC ad addiftendu artcs fpe-<br />

T dicemus, qm norculatiuas.Normarum vero,quibua<br />

mae exhibits in hac fiunt(ylfitopici,certcop' eft apod<br />

artcfunt duarum fpe perfcrutationem artiu , q nondutn<br />

dcrutn, (pes agens,& (but pcrfa£be,(cd ad illas.q perfedt^<br />

fpesnmificans: ficq-, {untiamnocftopuseis,nificxpar<br />

iamprxceffit(cnnodcrebiis,quib 9 tcillius quod melius eft. Veruntii<br />

(ciuntur fpe"s(ylk)gifTnorum,&mo aliaintenrio , qua vifum eft nobis<br />

dieorum : iam itaq^, conuenitmo- q> referarn''iftasnormas>e', ex quo E<br />

do,loquamurdcnormis,quibus dcmfarioeftea,q dtprzfMtifTima<br />

potcr unt fieriiyllogifinitquia iam rcrum,quas intcndimus. ficqjvift<br />

Kmitaicietrtia: format rei eft alia a fumus nobis,ne abbreuiemusi not<br />

fcIaoperationiseius.Vcruntnelcgi misfuisresncceflkriasadactingenmus<br />

meminifle de normis agenti- dum ipfam , immo cum eis mcmi-<br />

|>usirihotgencrccumco,qct nerimus oprimu in cognition<br />

liocintroductono normasnotifi- nedcmfationisfit,q?(ecernam 9 ipcantes<br />

tm,&hoc rarionc altcri'dua (am,& meditemur fup operations<br />

lurrirerum. Sedprxftantiorearu cius,hzd ergo eft vtilica^quam in«<br />

eft,qmnondeclaranf'ino!busarti- tendimusinhacparteLogicx. Et<br />

busdemonftratiuisconclufionesfc manifeftacft ex his, ^j diximus,inte<br />

qucntcs«xprincipijspofitis,feddi- tio fua,& ordo fu',& jpportio fua,<br />

C mittemusilludpcrfcrutati in artc. &hoceft,cjahjeccft <strong>pars</strong>fermonis F<br />

Et ideo fuit vna rcrum condi tiona (ylibrum,& P conueniat q? legatut<br />

tatum in hac arte , qj fit habentibus poft cognirionem fylfi , & fpecieru<br />

ipftrh talispoteftas . Et cum res ita eius & uiorutn modoru,& ante lire<br />

habuent,ifta <strong>pars</strong> Logicx eft ne brum Demonftrationis. Etqri deccflariapfed*<br />

artibus perfeclisfm clarat?fuerintift9res,iamc6ucnit,<br />

quodfuntartcshocnoftrotempo- vtnotificem* primoquid fiintift^<br />

re. Et propter hanc eadem rcrri no 6 miflae ftn Tiam de(criptionis,&de<br />

facicmus mentioncm de his (ermo nitionis,&qualis eft operatic ea-<br />

fiibus,nifi de illis,qubrum confueruabfolutc. Deindeinunuabimus<br />

tndo eft,vt veniantin rfum demo- notitiS cuiusq-,<br />

ftrationis. Et hi funt neceflario dua Sc quahseft opcratio corum, quia<br />

rum fpccierum, velcoes artidemo cogmtio inftrumentorii agetium<br />

ilrationis,&CEterisquinq; artibus, eft alia a cognitione a&ioms eoru.<br />

Via


^ 6nu Iocs<br />

•ipproom<br />

M ,p inueniedis<br />

par<br />

ticulcrib 9<br />

H<br />

Epitoinc in libros Ltfgicx<br />

Via aut£ ad conftmiedu quid funt /pecies fequetes genera-focorfi, fyb K<br />

loca, &qux eft fubftantia eoru eiit quibus ilia: fun t. v.g. quia cum fucexfuispropnjsoperationibus.Nos<br />

ritapudnospromptnshiclocus, vi<br />

yero jpcedemus femp a rebus no- delicet,q? omne przedicatu.qcf prartioribus<br />

apud nos ad res,q funt late dicatur de omnibus fpeciebus alicu<br />

tes. Et fi plurcs fuiflent, qui tradi- iusfubiecti,& diuidernus ipfum I fiias<br />

cos quod expedicns eft, & no fuiflet fpccies^ieinde aduertemus,fi inac?<br />

contentio inter fpeculantcs illas. nireturpr^dicatii in omnibusilli$><br />

. Etdiccmus, ipfa hs, iudicamus przdicatu infittor<br />

tribuantnobispoteftate ad inuen- ti fubiedo,& coponefex hocfylPuas<br />

tionemfmiflarum propriarucui- inprimafigura.v.g.fitnoftrum%-.<br />

cue qfito arris,necfaciunthoctm, fitum,an febrisfitcalcrcxtraneus:<br />

fede"t laroiunturnobisfiguraora- &diuidemus febreinfebtemcpb-C L<br />

nonis,ex quafequit'quaefitu. Etio mera,&putrida,&hettica :&vnanon<br />

animaduertemus ilium locu , qu?q; iibrum eft calorcxtraneust<br />

qui non feccretacquirere figuram concluditur itaq;, omnisfcbriseft<br />

cocludente'rficuteftlocus,fubquo calorextraneus. Sicq; ergo hoclocoponitur<br />

fylfus i prima figura,cu- co procedimus ad inuentione prac-r<br />

ius minor eft negatiua.Et cu loco- miflarum particulariu, quibus corufacientiuacquircre<br />

p. fefiguram eluded hocqfitfiparticularc?&a


Dclocis Topicis .<br />

JL ftem prater fpfiiatconditionesde- pmifl? vfes,qua,rum particularibr.; D<br />

jnfonis,& mcdeturpreter cp fitmc vtu.ntur in vnoquoq; fyiib. Etifta<br />

' " ' ' "" ' definition^ mgredit j «licus. Ethincapparet vtilitas ho-<br />

error duobuS<br />

rumlocoru. Etna? normeconue- modis.Qupru vnuseft,qrh pmifla<br />

niuntcu normiscoditionatism Li- no eft gen us loci nifi p. accid£s,poft<br />

Bro Pribru,ex quo faciuntacquire- qua prasmifTa vera foit, qu? ponif<br />

rcfylPumnorindites ipfum, nificja <strong>pars</strong> fy IFi. Et fecund us eft, q?ipfcdi<br />

mi;<br />

mifer it operations fua propria, q<br />

te flint magis v¥cs. & non eft in po- eft ipfum largiri formam {ylfi pai><br />

teftate vris remotx vniuerfalitatis, ticularis.attamen cu dicet in eo,di^<br />

q> per ipfum infinuetur particulare censq> ipfeinuenerit fylfos plures<br />

fingulare, „ . nifi difficile, & fm fpecie* . particulares,velq>!argiaturfylFo9<br />

quandamacddentis,qm fimiliseft pluresparticulares, iam tulit per ge<br />

proceflus ab eo ad particulare pro- nusiuum fubftatiale, & per dfiant<br />

cefTui ad ipfum ex no cnte,^c aliter<br />

B


Epitome in librps Logics<br />

G quid finth*clocaabfblutc,& qua: Ethic loeus^^Jji<br />

fit eoru operatio , conuenit itaqj o» firlfus in ptfa jfigttfHiY.g. fuCEit<br />

fciam us q uahs fit operatio in cis ab fitu noftruV an pis mot* fit fiuitus*<br />

folute: deindedeclarabit'pofthoc ficq$diuidem 9 motdintr5slatipnc»<br />

numerus vniufcuiufq; locoru,& alteration!, &augmcntu r&inue-<br />

Tidebimroqualis eft operatio in ip- nerimus vn&ipfumfitnegati<br />

olbus rbebusfubicdi,autdeolbus atotofuf>to.Etc6poncm'hocififpcbusmaria(pecierum,quotquot<br />

gurapria.r.g.cj>fueritqfitiinoftrfi<br />

fucrint tft$ fpecies, hoc eft diftu fi- an ala fit fufficifs in opauone fua p<br />

lie fucrint prime, vel medie,aut vl- fe abfq; mebris,corporeis, & diuide<br />

j.Iocns. timar,»lluditaqjinuenif'totifubie- musalaminvegctatma,&fenfitiy<br />

I clo.Etmodusoperatioishuiusmo ua,&^ftimatiua,&mtelleftiua:&<br />

dieft^diuidamusfubiediiqu^fi- inuemernusnullailtarilfufficie'tcj M<br />

ti in fuas fpecies ptoat imas,& intue- operationi busfuis p fc. Et c5ponc^<br />

bimur, art inueniafprgdicaturn in fylftisficjAiaeft vegetatiua,vcl fen<br />

pibusillii, &du ipfumTuencrunns fitiua>aute.ftimatiua,vPiteHcc'Hua:<br />

in oibus-illis,iudicabimusq? pr?di- & nulla iftarii fufficit p fe i op.atioc<br />

catu i»ueniaftoti fubieclo. & fi no fua:coclufio eft, nulla ala fiifficitia<br />

inuencrimnsipfum in oibusfpecic opatioe fua abfq; membris corpobnsproximisftnncdiuidemusetia<br />

reis.Etharuduarufperfiloeorii,ex<br />

illasfpecies,infpecies,qfuntflibeis, quoinuenif*pdicatu ineisinplurir<br />

& couderabimusin cis. Sicq; fi m- busfpeb* fubie pdicatuinucniaftoti iudiciu vfe,loc*ctopic 9 Iducliuus,<br />

(libieclo, licet no muenerimusip- TC!copofitusex fylfo &indudi5c.<br />

fum, donee finicrit m fpes rltimas. Et tcrcia. fpese,cj7 of pdicatu luetfi j. lo«s.<br />

in


De locis<br />

tealitjttibttslpecieb' cuiufda Cubic<br />

Qi iaipfum inuetutHt parti iftius<br />

fubiedii.Et piftum locu coponuur<br />

(p£s prima hgurae terti$.& ideo fuit<br />

rooqus declarations confecutionis<br />

illius,quod fcquifcx ipfb, ille idem<br />

modus declaratiois cocludendi (per<br />

eicitcrriaeprimse figure. Et modus<br />

opcrationis ft eft cg> diuidam* fubie<br />

&uminfuasfpes,velinfpcsfuarum<br />

fpccieru,& du muencrimus prxdieatu<br />

in ajiquibusearii, iudicabirh*<br />

prajdieatuni fit in partc fubiedti.<br />

in fua parts, & eft ho cogitatiuus,&<br />

eoponemus fylFm fie, Omnis ho eft<br />

afal $1 oisho eft cogitattuus:& concludet}?<br />

coucrfionf affirmatiii^ mi<br />

noris,ahquod alal eft cogitatinum.<br />

4-teem. Etfpesquartacft>q>totupraedicar<br />

tumncgetnr afpecicalicuiusfiibic<br />

£li,ficq; ipTum eft negatum a partc<br />

iftius fubiedi, & ifte cocludet negatiuSparticularfin<br />

(exta fpccietera.x<br />

figurae.y .g.cj> fucrit q uacfitu noftru,an<br />

alicui aiali no fit vifus, & di<br />

oiferimus afalin fuasfpes,&muencrimusaliquaipraruno<br />

habetem<br />

^ Tifum,qua: eft talpa.& eoponemus<br />

fylfm fic.Talpa eft alal: & talpae no<br />

eft vifus:& coeludir,alicui aiali non<br />

eft vifus.Sicq-, haeequatuorloca siit<br />

ex £te diuifioisfuBti. Et relinquuf"<br />

duolocaex |)te diuifionis pdicati.<br />

floras. QuOr(i ynus eft, q> oe prxdicatu,<br />

cuiusaliquafuaru fpecicr u,fiueplu<br />

res^vel vni fit, inutnifin toto quodam<br />

fubiedto,ficq;iftud pdicatum<br />

jnuemYm tofo fubie<br />

9 I/2b<br />

6 4<br />

Sponcia mannafentittfenfimcV;<br />

& oefentiens fenfu ta•-•• <<br />

S lcq;eteorutuntlocacoponis,&<br />

fubiftis ctfunt fcptcm fpccies.<br />

C^uarura<br />

We<br />

cotnronir


Epitome in Libros Logicat<br />

G Quar um prima eft,q? totu prxdica htatcm in loco: & quod eft tali $ dtturn<br />

inueniatur in toto gcnere ali- fpofi tionis, no habet locu ad quent<br />

emus fubie&ixautifuadria, vel fua trasferatuncorpusitaq;coelcfteno<br />

propr ietate,aut fiio accide*ti coi in- habetlocfi, ad quern tra'sfcraf'fm &<br />

feparabiliab eo,ficq; ipfum iniienit' totu.Et huius cxemplu deaccidenin<br />

toto ifto fubie&o. Et coponetur ti cft,corp* coeleftc moueC': & quod<br />

ifte fyll's in prima figura. v.g.q? fuc mouetVnon moueftn vacuo, neqj<br />

tit quzfiturn noftru, an orbi fit lo- fupra vacuu: ficq-, corp* cceleftend<br />

cus:&inucnimusq?corpori,quod mouef'invacuo,ncq;fupravacuul<br />

eftgenus,orbisfitlocus:&c6poncf Tcrtiaaut£j>ecieseft,quiaoepra?fylrs<br />

fie. Orbds eft corpus: & corpori dicatu quod inuenitur in toto accicft<br />

Iocus:c5clufio eft,brbi eft locus, dena cuiufla fubiecl:i,durn hoc ac-<br />

Et huius exfplum de dfia eft, orbis tides fuerit infeparabile magis pto^<br />

noeftgrauisneq;leuis:oe,quodn6 prium^iprumfubiec^iijiUudprai-<br />

H eftgraueneq;leuc,mouemrcircu- dicatum eft in parte huius fubiefti.<br />

laritenergo orbismouetur circula v.g.aliqua corpora mouetur motu<br />

liter. Et huiusexcmplu depropric- recto:& omne,quod mouetur mo-<br />

tate eft, orbis mouetur circulariter<br />

motu naturali: & quod mouefcircularitcr,<br />

habet centru fiipra^uod<br />

tu redo, habet contrarium:conclu<br />

detur, aliquaitaq; corpora habent<br />

c6trariu.& hoc fit in pnma figura.<br />

giratur: ficq; orbi eft centru fupra _<br />

quod giratur. Ethuiusexemplum gatumab omni accident! alicuius<br />

neaccident! c5i infcparabili eft:or- iubieAi, quod accriseft proprium<br />

bis mouetur: &oe quod mouef"cft fubie


DC Locis Topicis. 6 5<br />

A g«hiK,vel differentia, aut proprifi Concludit hie locus particular^ af- D<br />

Tel accidens coe eft ncgatum a to- firmatiuum ,& hoc eft dc dfia,& jf><br />

topdicato,negatumcft ab hoc to- pno>inquibusp6ten"e cpconuefta<br />

to{ubictto.Etcomponif"fylft hui' tur. Ethoceft,quiaoe pr?dicatum»<br />

lociinfecundafpeciefecunda? figu cuius proprium, YC! differentia in*<br />

rae,cx quo fuit medius terminus in ucnitur in parte alicui'us fubiec~ti,ilcaf>dicatum<br />

deambobusextremis. lud inucnif'in parte huius fubiecti.<br />

&ideoc6ponitur'con{equentia il- v. g. quxramusan aliquod aial fit<br />

]ius,quod componit'ex hoc loco in homo,& inueniemus propriu ho""<br />

fp£,quadcc!ara£conclufio huiusfe minis,quodeftipferifusalicuianicundazfpeifecunda;figura;.<br />

Ethu- maU:&componct'infecundafiguiuscxempludegcnereeftjCjifuerit<br />

rafic,aliquodaialridet: Scoishofioftrum<br />

dfitum, an intellecta ap- mo hdet, & cocluditf aliqd aial eft<br />

prchenfaanobisfintgenita. Etdr homo.Etdumcouertimusmaiore<br />

intellecla non tranfinutanf 1 : & geni illius,fit in prima figura, aliqd atal<br />

^ tumtrlGnutaturiconcludi^intcllc ridet:oe ridcns eft homo: &c6ctd- E<br />

ftanongeneranf'.&hocpduascon difjahquod aial eft homo. Etciim<br />

ueruV>ne$,perconucrfione pmifl?, acccperimus fubieftum hicmagis<br />

•Sc p. conuerfionem conclufionis. & proprium c£ praidicatum, quod iriideo<br />

fitq? hie locus non fit p. fe no- uentum fit in totofubieclo, nonc5<br />

^us.Ethuiusexempludedfia,8c£ ponit"*exillo fylFs perfecl:us,qinfua<br />

^rio,& accideti c5i non €. difficile. maior fuerit particularis in prima<br />

f.locus, v Secundafpeseft,oepraedicatu,cu- figura,&hocnon cocluditur. v.g.<br />

jus differentia, vel proprium inue- '-* r ~ -"-'' "'<br />

|iit J qua:ramnsan olshomo fit aial, &<br />

i toto aliquo fubieftojillud ita- inuenimus rifum alicui aiali & om<br />

^ueltienirtn toto fubie&o.fed brc- nihomini,& coponiturfylFsficin<br />

.ilibusnosexpedicmus hjcde diffc- prima figura,Omnis homo,ridet:<br />

«rentiai&proprio,propterea gaco- & aliquod ridens eft animal ;& hie<br />

uertunf.& ideo pofe cfH hoc loco,<br />

C n>condudatin fecunda figura,ex<br />

dpabus arfirmatiuis,& npn contingiihoc<br />

in gcnerc, & accident!.<br />

etiam non concludit.<br />

Sermo de loc'u Definition}?. C4j>. J. F<br />

SVbhoclocofunrquatuor fpft, Hie locus<br />

quarumvnaeft, oepdicatum^ d 7.loeu«r "l'ertiafp|seft,ocprsdicatumjCHjjjjjj*<br />

quodinucniftn dehnitionealicui' continet<br />

iu«accidenscoc,velproprium,aut fubiec~H,velinpartib* definitionis, loca.<br />

difrerentia, vel genus inuenif nega jlludinHenituritotofubiecl:o.Motum<br />

a parte alicuius fubiedti, iljud dus aut operationisT hoc eft, q? nos<br />

defimamusfubiecl;um,&fi inuenc<br />

nmusprzdicatum in fuadetinitione,vcl<br />

in parti bus fua; definitionis,<br />

iudicabimusq?inueniatur in roto<br />

an aliquod ens non fit corpus,5cdi- fiibicfto. Etcomponitiu-hicfyllo- Prirauslo<br />

cetur,oicorppn eft locus, aliquib* gifmusinprimahgura.vcrbigfat Cttl •noinuenit'in parte huius fubie^ti.<br />

i&hxccomponit"'in qiiarta fpf fecu<br />

d^figur^. iSchuiusexeniplumdCjp<br />

priocit,q?fucritnoftrum qfitum,<br />

*<br />

entibus pon eft locus: ergo couclu- q? flierit noftrum quxfitum,a:i cor<br />

(ditur,aliquaentia '• " ' nou f ' untcorpus.<br />

pusfph^ricumfitfinitum^rdicc-<br />

Log.cum Aucr. i mus


Epitomein<br />

€T mufceorjHisfphsrricu eft qcf circuit<br />

vnafupn"cies,intraquacft puc~his,<br />

icjuooesHnexcxciintes adcircun<br />

fercntii font ;qualcs: & qcf eft talis<br />

difponiscft finiturcoclufio eft,corpusitaq;<br />

fphericum eft finitum.<br />

a.Io««fc £t cxeplum fccundi eft, oe p"dicatu,q#<br />

inucnif'ncgatii a definitione<br />

cuiulHam fubiecli,rcl ab oibus partibus<br />

Cux dcfinitionis, illud nega^a<br />

toto hoc fubiedo. Et hie concludit<br />

negatiua vPem I prla figura. Y. g. q><br />

fuerit qfitu nfm, an loc 9 fit racuu.<br />

** Etdiccmus, locus crt vltimfi codnentis:&vltimu<br />

contincntis no eft<br />

H Tacuiirconclufio eft,locusi:aq;no<br />

eft vacuum.&hxcduo locafiintex<br />

pane fubiedi:fed ex pane pra:dicatiiftccoponif'in<br />

fccunda figviraex<br />

ouodcfinitiocouertid'fecu.v.g qn<br />

fticrit nfm qfitu,an circulus fitpfc-<br />

&us.Etdicamus j)fe


DC locis Topicis.<br />

A pofiuocft,tunceftillnd qugfuam: (pedecondhionaliscenhinAiiH,m &<br />

it hie conftruitur in prima fp€ con quo reptftittir ipfum antecedens: &<br />

dirionalis coniunfti, in quo rcpetiC' hkquidcm femj? eft toras deftruc*<br />

jpfummctamccedensj&concludic' «li.HocAUteftnorumdc<br />

Locus vero illationis rcmotionis funt difficilijcompofitionis in figtt<br />

ex ablatione eft duarum fpecieru, ra categorica,vd non contxenir ni(i<br />

qaarum vna eft,q? omnis propofi- peraddirionem & diminutionem,<br />

tio,quae quando aufcmir, (eqnitur qua mutatur fenfus orationis. Con<br />

ex illiusablarione q? auferatur ip- ohione$aut,quaf funt talit difpo{ifiim<br />

quxfitum,quando aufertur^n tionis,funtinquibus antccedcnsdE<br />

iertur (p auferatur illud qusefiturn. confcquens non communicsrctirj<br />

£c huiut fyllogifmus fic in prima cuin Taoiubieclo,ficuccft noftrif<br />

i ij


Epitome in libros Logics.<br />

dic\um,fifblorif')dicscft. Etucrfl ctiiusrei,&cxiIliusitaq;remoH»oftenfio<br />

rerum quarum inuentio ncinucotio hui' qu;fiti , &fempcr<br />

abfblureqrinir, magis propriaeft continuoeftiocuscouftrucndi.gra<br />

fyl¥is conditionalibus.Sed,qm non tia exempli, fueritqu?fitu,an mfi<br />

tiimur fylfisconditionalibus (epajratim<br />

ad qfitu ignotu,vtoftenfum<br />

eft in hbro Prior um , fed ilia loca j<br />

.quatenuseis vtuntur in demonftra<br />

rione,indigent locis,vTj p" mifla funt,-<br />

dusfitnou%accipicmus rtaq;mn<br />

q? qn aufertur nouitas illajucniaif,<br />

vjdehcet,q?mundus fuerit fincefH<br />

ciente.Etconftruet'f/lfs fic>rt mun<br />

dus non fuerit nouus, mundusiuit<br />

rx cjbusconftruif* figuracategori- fineefficienteriteru repetemus, fed<br />

ca,in topicaveroipfafufficiiit pfe. mundusnoneft finccfEciete, &eft<br />

DC loci's - In locis vcro oppofitoru ill ado<br />

oppofitis.<br />

cfl. contrarja iUationi rerum,q iliatiuanuncupanf'.hocautemeffc,<br />

g_a<br />

oppofitum confequemisrconcluditur<br />

itaq; ,--q> mundus fit nouus, q<br />

pis,veloppofitufuiprzdicati. Qn^ tioalicuiusreijqnhecresjuenitur,<br />

autem fuerit fubiecT:ii lecundscora aufertur hoc quqfi turn. & eft locus<br />

tionis oppofitum fubieclo prims deftruendi.v e;.qr>fueritnoftrfiqu?<br />

; prationis, &illius pr^dicatumipfi fitum,analafitimmortalis,&dke'- ,»<br />

pr^dicatOjVocabifredta ex vnapar mus, fiaTaeft mortalis non habet<br />

te^prout eft noftrum di<br />

prim^orationisj&illiusfubiedtum olsdifpofitio ,cx cuius inuentione<br />

illius pr^dicato, tune vocatur recta fequifablatioalicuiusqfiti, qnh?c<br />

exvtraq;pane.Etacceptioecotra- diiporuioinuenitur,autfertnrhoc<br />

^iaaliqncapiturvFis)&aliqncapie > qu^.fitum,&hk locus eft deftrufdL<br />

fingularis,hoceftp?.rticularis. Ve- v.g.fi fuerit noftrum qfitii,ancosi.untfi<br />

Iocori1,q capiuntur acteptio ueniensoperatio fit conueniensex<br />

nevFi,vnuseft,qjoe quxfitum,ex ftippofitione,& dicetur,fi inuenitut<br />

cuius ablauojie (equitur iauctio ali aturalisacouiiitaper coru<br />

ucniea-


DC locis Topicis. £7<br />

A ucnicnXem operation^,opcrario c5 nifi in contrail js, inter & no eft mt<br />

ucriicns non eftconucnicnscx fup- diu:& idco vtpFm hie eft ad deftrii<br />

pofirione.&itetum repetemus, fed endum. Difpofitio aut rclatiuorft<br />

inucnitnr felkitastalisdifpofitioi*, eft ficutdifpnfitiocomrariorii, ineondudif'jtaq;,cj><br />

o patio couenie*s ter q eft medium. qih fcquitur et<br />

no fit conucnicfrt ex fuppofitione. inucntione vnius relatiuoru in ali*<br />

Patricularia vero loca eoru Cant quo fubie<br />

nkuf pnuatio illms habitus. Et i n cui ufq •, pr^dicati negatio eft con fe*<br />

hoc loco & precedente eft pombilis ques ad id,a quo negator fubiciflui<br />

coftru


Epitome in libros Logicac<br />

mos,ii non (equatui ex noftrapofi rius eft nobilius,(apicntis eft nobi- fc<br />

tionc,omne corpus eft in loco,all- Utas.Etc6ucnit,


AVER<br />

EPITOME<br />

Z1.ENCHOX.VM.<br />

jy tlencfjisJeuJofbifluaftHaf^s. C*. 1.<br />

DC Elenchtt.<br />

tcsipfeeft lapis. Aequiuocatioitaq; ;<br />

hiceftfblum in diftioneipfa. Di~<br />

drionum autem diucrfiuocarum,<br />

tfdam Cunt diucrfiuocae in fe, Sc qdidmerfiuocajfm<br />

fua agnomina.<br />

Et diuerfi uocar fm agnomina, qiut<br />

Vando locutifumus dam fiintdmerfiuocxfm agnomi-<br />

dcrebus, quibuscognofciturquidpofitufitfmmodumdcmoftrationis,qua:eft<br />

iota dcmonf trario,& quid pofitum<br />

fitfm modum ver^ definitionis, ^<br />

cftdefinitio,ialoquemurde rebus,<br />

quib 9 fallitur.Notum aQtcft,of>ca-<br />

na ear um q uae funt in eis,& q uardl<br />

funtdiucrfiuocae fm agnomina eatum,queluntextraillas.Diuerfiuocarum<br />

vero in fc,quaedam fnntquc.<br />

difrerunt fm (e totas,& loco carum<br />

permutat' vna di


Epitome in libros Logicac<br />

1 tj> > vt<br />

$ c* paufe,fic« diccndo^ho " videt £ ~" 'M0,qu0deflrque;ffta , ^<br />

auid vidcr& homo vidct lapidcm, q? fit vnu qne.fitti :aut dc illis^ funt<br />

(equitur hinc, q? lapis videt Et qua: contradictoria multa , q> fint duo<br />

dam font pcrmutatx ordinc, ficut contradi&oria : fictueftan mund*<br />

diccndo>non eft dignum q> agat, & fit co.mpofitus ex rrtatferia & forma)<br />

lignum eft q? non agat. Et quxda* aut non fitcompofitusex eis . mun<br />

funf quibmpermutatur voi, q a/ft<br />

milatur alicui rci,in vocf qux a(TIjnilat<br />

j mundusitaq; df dcolbusciuspatti<br />

busfm quandam fp^m a?quiiloca^<br />

alij rei.Diucrfiuocx vero fm tionis.& fiFr matcria & forma, Tal-<br />

agnormna illorum, q dcfpris funt lacia Vcro in fcientiam agcritc vcri<br />

quardam funt quibus pcrmutatur ficationemcft,ficutdicedo vcrfiint<br />

ipfaru difpofitio & forma, &hanc eflccirculumi&circuluseftfigura^<br />

partemfubintratipfe accentus", Et incuius medioeft punctus, '<br />

quxdam funt,quibiis mutaf'difpo- o£slinea: exeunteS ad circunfcretiS<br />

fltio difti,5c ei' for ma & habitudo, funt^qnales-.oratioitaque mctncai<br />

H ytq? resexplicetur|> fuu agnOme, eft talis. Fallaci^autfnois arquiub- t,<br />

aut per fuum genus. Et qdam funt ci fuut m U!KB ni mis:& conueriit T t"<br />

diucrfiuocx fm agnomina extfinfe ca'ueaturabillis. Locaiut,quibus<br />

cadk'toi&hxcfunt, ficutagnomi- conftat,q?nomenfit(jquiuocu,aut<br />

napatentiadiuulgataq connedu- qj,hocnonfiteius,no£unteftabini<br />

tur:ficut pronunciando aliqua ora. do fci,fiue confydcremusdcfinitici<br />

tionem cum difto, q affimilare fa- nes harii rctu, quas fignificant noccret<br />

aliquid,quod non faceretalii- mina:& qn itlas iriuenerimus diffe<br />

milare fine eis,qn illud efletfepara- rentes,nomeneft atquiuocum: &fi<br />

tum.Didiones vero quasdafallunt militer etyfi fueriht differcntcsftri<br />

inillisquatuorgencribusfcibiliu : partem dcfinitionis,;Videlicet gene<br />

&quxdam fallunt in vnoillorum: re,autdfia. Etaliqnconftituemus<br />

& qnasdam in plnribus,


DC Sophiflicis. 6 ?<br />

41 tioneej? fitinfimtatio & qnponcl ita,q>neutriuseflentrzu't, cj-alterr<br />

minor in prima hgiua,dc ilia, q* no utriinfit.Hoc aut eft d.uaru parti u.<br />

•ft c6nclufio,q? fucoclufib. Qn aut ' ^ * -^ ~ u *" —- " ~ : O<br />

Jconiu- ~<br />

accipcrcmtis duo bppofita, quatcn'- >accns,iafm't alicui iubiec"to<br />

fint bppofita oppofi none nois fim- cflentiaiitcr.qnafltvri.Ci illorupras<br />

plicis & ih~nicau,cj eft oppofitio ha- dicatar de altcro, aut fecfi connect^<br />

bitusSipriuationis,& ilia dpponun tur,eft pdicatiofiia p accns, aut cotur<br />

oppdfitidne affitniationis& ne hexio p accidens:proutinert rifusil<br />

gatibnis,fitillafallaciain (ciamdi- liqui veridit frerait. Secundaautc<br />

rigcnteadvcrificatiohei EtfiPrcft eft^^hazire^ciconiuhgunfpaccns^<br />

huiuscpntrariuhijVtcpcapiaf'gra- hbnfintcoiihexa; frri difpdfitionc"<br />

ue&leue,cjjfintoppdntabppohtio illiusq^eft.eflentialitef.vtqjcorru;<br />

heaffirmationis&iiegatidfjis.&qn fcitcdrrafcarid, & moriasi'aliquocl<br />

B dicefeffortafleinUenif'aiiqua<strong>pars</strong>, " ~ "<br />

^:n6n eftgrauisne'qileuiSjnon adinitterer'hdCi<br />

rice apudillumeflct<br />

poffehdceflb, 1 iaruni,q funt p accns . & eius notid<br />

" '


Epitome in libros logic*<br />

IS Ettliqnfesefrpoflibiliseflcntiaft, mo:ipfum aut eft falfum tfufi ergo<br />

Ipoflibilis p accidcs.Id aut, q# € fm contradi&orium neccflario eft vcaccns/aJUtTrnulrisdiutrfislocis.<br />

rum,vidclicetquodnon cftalalna<br />

Locus veto cofequcmiscft q> res eft homo,& vFr vis illius loci,! quo<br />

denoicturftn aliquam di{poncm[: repeti^oppofitum confcquentisco<br />

(dcindedenoicturaliudperillam,& ditionalisconiun£ti.Vcruntn crraexprimatfecuadamefleprima,aut<br />

uithic.quia cuerfum contradicto*<br />

ficut iudicium pnmae,v.g. deno- rij,quod non eft vcrum.<br />

mmem* p Hcramum alique vim, Connexiones vero Hint res,quaqui<br />

fit Diogenesrdcinde denomiiie rum confiietudiniseft q* fumantur<br />

rnusalium p illud, Si putcmus q? fit connexxcum tpe,autloco, &putef<br />

illc primus, aut ficut primi iudiciu. q> vcrificctur fimpfr,v.g. hocacetu<br />

Et nl'r videnrusmulicre, cuius cor- eft vinu j>mutatu,ergo eft vinum.<br />

pus tumefcat ob impraegnationcm: hoc aut eft falfum qn vero abfbluu<br />

dcindecernimusaliam mulierem, turconnexa,funt vera, dum feruacuius<br />

corpus tumefcat, & putemus tur in eis dux res, quarfi vna eft, q><br />

illam prxgnantc.&hoc asliimantcs non tcneaif in orationc oppofitura<br />

g> femp amrmariua vFis conuerta^ illius,quod fecum conncctitur.fiui<br />

fm f iiam difpofinonem fm fui qua fucrit nomcn illi oppb Qto, quod ft<br />

titatem &qualitatem.£tvl'rhoclo gnificetipfum,eoq?eftoppofitum<br />

coconftruiturfylfsex duabusalfir fumptufmfuumnomen, fiuefue»<br />

rnatiuisinfecundafigura :hicaute" ritoradoipfumfignificas ,qfitftn<br />

noncoQcludit,vtprJcmiflumeft.Et illudnomen.£xe*plum afitconne^<br />

ahqn ct fallitaliquafpfsfallacie,(ed xi,q3 qhabfbluif, teneifliHo (bum<br />

iccundainte"rione,v. g. qh hoc loco oppofitum ex parte qua fumtiffm<br />

cucnerit nobisaliquod ^dicaru co- fuum nomcn, eft, Socrates eft ata|<br />

ucrtibile cum fuo fiibieclo,putam' mortuum qn iraqs hoc abfoluitur",<br />

(b conuerfa contradi&orij nui' ^- tencfin eo fuu oppoficQ,&-dicimUfi<br />

cicau conucrtibilis fit vcra.Vt ver- SocrateseftaTal,ex illoTtelligit'opbigratia,dumputamus<br />

detumore pofitfic6ncxiineo^eftmors,£x£<br />

corporis,q? fit impraegnatio, & veri plum aut connexi, q^ dum abfblui<br />

ficacurnobisconuerfa cemtradiclo turjtencf'in eo oppofitio ex partc,<br />

xij huiusorationis-'j'vidclicctcm ad quaipfum fignatoratio, eft, du dijneft<br />

imprxgnadp, illi non eft tu- cimus,hic ho eft mortuus. id. n. aS<br />

rnorcorpons.hocaut^falfum. Fal intclligiturex fignificato hois, ail<br />

fumftutnon accidit hie occafione abfblui^efloppofitumortuo.SccS<br />

conuerfi contradidlorij,qui eft loc' da vero conditio eft,q? prxdicatuni<br />

demonftrariuus: quiafi merit oTs connexum non fit pdicatum caufi<br />

homoaTal,quodnoncftajaln6cft illius per quod conneditur: vtdice<br />

homo ? . Oftendiifaut veritas huius d.o.Socrateseftpoeta,quomamvo*<br />

loci.quia finon yerjficaf'id qrf dici- rificatur nunc prxdicatio de ly eft,<br />

rnus, quod non eft alal non eft ho, ob ipfum connecli cum poetria. Ac<br />

Tcrificatur eius contradidoriu, q& *<br />

tt U


DC Elcnchis 7 o<br />

Jl fimplidter,putatur verificentur co noto vno modo.iHe autdrduo- D<br />

conaexaeclaufults,&fequitur hinc busmodis,quoru vnuseftin potea<br />

mendacia,aucnugatio. Etex£plu ua,&alter!aclu.Effettn neccflari*<br />

^..ijr:ii: r.—:^_--j_^.^ bzc ambiguitas.fi noftru qujefittt<br />

eftjVtdicfdo Soctates eft medicus.<br />

Jc Socrates e in foro; Socratesuaq;<br />

•ft medicus in foro. Exepluta autc<br />

eflct notu in a&u ,aut ignotu oibus<br />

modis,eft veto ignotu in a&u notu<br />

in potetia,ex quo oftffum c", qj fjrllk<br />

iupcrflui,& nugationiseft,Socrates jpcedat procefl'u a toto ad parcemt<br />

cfth6,Socratcseftanimal:ficqiSo <strong>pars</strong>autcontmetur in toto in pote"<br />

cratcscft homo alaLhocautcft fu- tia, Plato vero,quia no fuitei noti£<br />

verflunm^uUatalitascotineturin catusmodusfblutionis huiusambi<br />

kumaaicateeo modo quo <strong>pars</strong> cod guitatis,fuftiauitfcientia cflc remi<br />

nc^in toto.Coucnkcrgo.du <strong>vol</strong>ue nifcetiam. Qn aut£ <strong>vol</strong>umus,q> hie<br />

rioiusdehisabfblutis, q?verificent' locusndfitfallescouenitc|i diuidaeoncxa,<br />

q>fintfjbimuipemc6ncxa musquotmodisdicatrcs,&cofjrdc E<br />

9 eflcntial'ryScq? nofequafeafugflufi remus fingulos ipfbrum faparatos.<br />

&nuga£Jo:ficu£fitdicedo,Socratei Ignoratia vero elenchi tit in loco "<br />

efta!al:&:SocrateseftambuJas:Socratesitaq;<br />

eft animal ambulans.<br />

1<br />

Sumedovefomultasucrrogatioriinrecro<br />

nes * ac ^ c ^ etTn *'^*^^ ac * a 6D*-<br />

coditionfi oppofitorfi,&tunc fuic<br />

huiu* oppofita.ia afit rctulimus has codi-<br />

fatiwuun orationisinqua;fito,cuiusfubie


Epitome in libros Logicae<br />

q>ip(e fit extra mundu, aut intra ip- aromaticfibetitieat. Secudastiitg<br />

fum.Locusvcrofallacizinhoceft, eft com marc oratione loco nomi-»<br />

locus,inqiK><br />

iniffis.Illius vero fallacia in lylfo ca no fit corpt's, inueniatur, quia inud<br />

tegorico cocluditillu fit illius contradictor!<br />

u: caperetitaq;quo,dn6<br />

H eft pofitio, fm quod eflet pofitio.<br />

fclk- Petitio vero principij eft duarum<br />

, autpcntio ad cofirmationem<br />

primzpofitiois, autperitio ad<br />

dcftru&ioneillius.Petitio quidead<br />

cofirmationem illius eft duaru par<br />

tium. Quaru vnaeft,quaecreditur<br />

cflc vera petirio,& no eft. Secunda<br />

afit eft illa,qu2e vere eftpetitio. Inci<br />

pimusitaqj exhac parte&dicim 9 ,<br />

tg petico fm prima pofitionem vft<br />

eft,(f rcsfumatur adfuiipfiusoftcn<br />

fionf ,&hocfitin verificationem,<br />

aut in formatione. res aut, qux (u-<br />

aut eft, medius terminus omniif<br />

horfi fyltbrum fitipfiimmerfttbieftum<br />

quasfui^juoaeft minorextrtf<br />

muasfylfij& maxime qn dfiaintcr<br />

illafucritphamma/bhim .Inillis &<br />

vero,quorii loco nominu commix<br />

tatur oratio explicaasilla, potenri*<br />

medij crit potenrialninoriscltrB-'<br />

mitatis,qn oratio cxplicas, & nome<br />

h m plex fiierint a:q ualis fignificatio<br />

nis,f c neiitru eric nod us altcro. qfk<br />

mituradluiipfiusoftenfione ,non<br />

vero vnu fucntaltero notios, tune<br />

uoerir vere peri tio,quia nomen in*<br />

coplcx-um no eft oratio expIicSsin<br />

aftu, fed in potentia, ex quo fua fi-»<br />

gnificario eftc6fufa,& fignificaiiones<br />

orationisexpKcatiS,a:quaIr,fiu«<br />

fucritdefcriptio, autdefinitio ,illai<br />

I fumiturfmdenominationem,qua , funtdifKnftx. EtficpotefTe^qjacci<br />

peruenif'ad quacfitu: talc enim non piantur definitiones,&dcfcnpti6c», M<br />

latet,fedfimutaret"'muutione, qua medij termini dcmonlbrarionum*<br />

putefq? non fitipfiim quacfitu , fit Aliqn vero contingir, ipfe ideni<br />

mipfiim L--~r. ------- quatfitu. r.~- & o. hie L :.-_..: quidemo- i- — mediustermin'fitmaior&minon<br />

dusoccurritex parte dictionu. Alte Hocaiiteftpoifibile,'dum capiutur<br />

ra autcft,q?fumatur ad que.fitiofte" dua: partesqua;fiti,quaten*fintdu5<br />

fion€id, quod oftefiim eft eile per rcs,& in vcntate funt vna res.no eft<br />

eflcipfum qujcfitu, &hocnotu eft impoPeq? talis eueniat p. fynonyroi<br />

in ofteftonep, circulutn.Illa vcro,q tatem nominu,immo tale fm vcri-<br />

fir cjt parte comutationis didlionu, tatemnoneftqu^fitu)(edeftdi(Sid<br />

&ip/aru mutationis, occurritqua- inc6plexa,&h«ea:dem partespeti*<br />

tuor modis. Quorn vnusef I comu tionisoccurrunt in fbrmationem»<br />

tare nome viccalteriusnominis, vt ficutquidefiniuitmotupid, quodl<br />

fiteorporisrcceflus.Oftcnfiovcra<br />

fm


DC Elenchis 71<br />

A An c«cultim eft, JUut di»mus,q? ca rnm,eft,q> capnftur cofequens rent D<br />

pjatur ad oftenfione quxfiti id, q


Epitome in libros Logica:<br />

15 fan ftcJtpetitien? prindpi j de op- te triftarar. Et cdtrariorp exrmpfg $<br />

pofito illius ciufde quefmfm mo- eft, $qualita$iuuat,ac medium nodu,qno<br />

fit petitio dcoftcnfioncq- cet. Alioru Tctolocorfl,q" non (unt<br />

fiu. Species aute huius partis fun t pcutioes fm rcricate, excpla vfis c ,<br />

rquales his,quas numcranimus. Se q? fupponasoeaTaimouetmandi*<br />

cfida vero <strong>pars</strong>eft, qj ipfimet qfito bula Ircriorfrdeindeadmittemns ,<br />

conncftamns fufl oppofitu, prater pmifl? accept? fint falfae<br />

ais,& negationisffn veritatem,cft ofs,aur qd3,vraggreganf ambej re?<br />

hoc,?qualitaseft vtilis, & medium fimul,&illcdf corruptusgcnere,r^<br />

n6 eft Ttile. hicrautlocusdiuidxtur ^dicerct^oesresiuntin tj?e,&oc*<br />

fm diuifionemodoriicomutatio- rcsfuntinlph^raniiidi:tepusitaq><br />

nu diclionu, quosnumcrauimus.<br />

•In priuanonc vero Achabitu eft, vt t9 fi<br />

ficur,^? onda^cf duolateratnagttH<br />

hnt


DcElcflchis 71<br />

A Antloagiera feliqoo latere^avnft runt facere habentesJe;m ?one", ilia 1<br />

mobilemouetur per illalongiore autftn veritateeftfalfa, ficutdudi<br />

tepore, i£ fit (epus 1quom6uet'per eimus,hicno<br />

necax tm,fitcaperaccidfs: vtdi- fum.ExfplQaut£illius,inquofubcedo,<br />

qS no habet fine non mouef 1 , iedfi c Tuperfluii, 9c incafl"um,&ptt<br />

quianohabctlocu adquemouea- tatur,q?conne


Epitome in libros Logics<br />

his ret* font cjdS res, $ appropria t D* rationtbtuproliabilfbiis; eth'tt*<br />

easIfe,&qnTeisirhagina?'rexaUs<br />

bp j, qc! in eis i magincn mr res.,quq<br />

in ucnianf'in his rebus. Exempjurn<br />

vero diciionii cpnftitutaru vice reru<br />

eft, licutqui credit prop6ne,cuius<br />

funt nominafynonymaee propones<br />

multas. VTis verp,&particu<br />

lariseft.ficut q> attribuarnus homi-r<br />

ni rone, deindetransferamusjllam<br />

ad animal,aut e conuerfb.Trarislatio<br />

vero ad fimile elt manifcfta. &<br />

ex hoc loco exitoratio asfimulatio<br />

nis. Coiundtu veroeft,ficutpratio<br />

dicentisjtepus inter fecit ipfilm,tem<br />

H pus.n.non inteyficit,{edeftcpniun<br />

(flu interficicti.Similku dines verp<br />

rei,notu eft, q? ipfaj du capiunf", q><br />

/Int reSjipfjb in fc- fallen:. fetj liiaior<br />

<strong>pars</strong> fallacic harum flntilitudinum<br />

fiuntinrcbus,quasdimciieeftima<br />

ginariinfejfedimaginaturinaliis<br />

abeis,autf:untinri:biis,quasim-r<br />

pofliliile •' imaginari in fe.v.g.prir<br />

iha materia,q npri eft fprmata certe,<br />

pot imaginari in fiio proportionali:<br />

qnaut intenditur imaginari<br />

in fe,capit j POfto^autiam Ipcuti fumus dc<br />

rcbus,ex qujbiiscpgnofcimr Vc<br />

riticatio vera,&forrtarioperfecla,<br />

&pofte4 Ipcuti fUmiTS de rebus, aufeFafrn cptroucrfia<br />

contra id,quo eft demfo, quiait<br />

lius pioprictatiseft,q> non auferaf<br />

percotradnftipnf ,hica»t eft"duar<br />

ru partium, quarum vna eft, g> nc><br />

coi}ie n$<br />

coniedletur eius contradictor}U>&><br />

haeceftoratoria. Quod vero h^cfif Qu?fit<br />

formata cu imagine for quantitas verificatipnis, quarry ha?? ""°°"!<br />

lnq,& non imaginaf fm id, qtf ipfa<br />

eft in fe,ficutclt,qii dicimus,q7 non<br />

I fit extra mundu vacuum, neq; pier<br />

n<br />

ars facit acquircre, elleui^csexde- 1 "" r "<br />

hnitione oratipnu facientiu ipfam<br />

acquirere, ex quo oratio topjca eft<br />

num, non pot hoc imaginari, fed fylfuscopofituscxpie.mifljs diuylfemper<br />

xftimatur, extramun- gatisnotis.Inipfisautpr^mi(IisdiT<br />

diim fit-vacuum, aut corpus. Hie tiulgatiseuenit vcrificatio ex partc<br />

autem locus eft, induxit ad oratip- attcltationis totis ipfis,autma:ori<br />

jie de yacuo, & ideo dieunt loquen ipfaru parti, no ex pane qua res ita<br />

tes deCreatore ,q? fit, quern non fit in fe: e cpnuerfb illius, quod eft<br />

conxiperentipf'um intellects, hoc res in dcmfone, qu^in ilia occurrit<br />

eft, duimaginaietur. Fallaciaita- nobis veritas ccrte veraex pr^miC-<br />

"que eorum, qux dicTiafunt, Cadit fis, quibus nobis euenit illius veri*-<br />

ex hoc in rebus, ex quibus fit dodri tasex parte qua illx funt,I rebus ftn<br />

, qua; vocaturcoqftantiaad ocu cj7 func extra animam, non ex par*<br />

lum: hoc autem fit in Gcoractria te qua eft fignificatum noftri di<br />

Mathematicorum < > Hoc aut he exiitete,vtpludmu


DeElenchis. 75<br />

A hapropofiooiws topic* ftmtfalfar tcrminusfuntip&partes,3cmaior D<br />

fm partcm.Si autem inuenianf've- eft ip(a cnuntiacio.Scd resell cotra<br />

15 fm totum, hoc inert eis p accns > illud,quod eft res in ipCo {jrlPo, qm<br />

hoc eft ex pane q contingitdiuulga p fyl&n (emper procedimusad vert<br />

jo>qj fitextraalam id cius, quod clt ncationem rei particularis ignotar,<br />

in ala.nos autem non (umimusea p. v?cm,quc; fit notaapud nos,&por<br />

in hisfyllogifmisex hac parte, vt di aequalenotum adecjualeignotujn,<br />

ximus,fed (olum ex parte diuulga- fm q? non fumem us hie vre xquale<br />

tionis.&idco oportet neccflariofyl now prarmiflam maiorem,inqu5logifmum<br />

verum fm figuram co- turn eft asquale,£ed ex parte qua eft<br />

politumextalibuspmiilis,q7faciat vl'e,fiuefitnaturalitcr,autimpofiadipifiri<br />

opinionem occurrentem. tionc.lllad vero,quo innuif vcrifi-<br />

C« forma Poltq. autem expofita eft quanti catio rei particularis ex vfi,qcf eft<br />

topicaru tasvcrincationis,quam fiiatacqui apudnos,cft,ficutq> oftendamus,<br />

OTonun. rCrchatcars,dicemusfpes orationu cpojshomo fit fenutiuus,quiaom<br />

3 agentiumillam.Etdicimus,q?fyllo ncaialcftfenfitiuum: ficq; homo, B<br />

gi(mi,exquibusfequituropiniOjp qui eft minor extremitas,hic fubin<br />

pinquaYeritati,ncceflario oportet, tratmaioremprxmiflam,&connq?<br />

fine veri fm figuram: (in autem, netur in ca. Exempli aiiti!lius,quo<br />

efTentJoratioesfalfigraphac. Etideo procedimusabasquali,eft,.cf?often<br />

£pes(jllogi{rnorum,q fiut hie, funt damus, q? ois homo fit rifibilts, ex<br />

tres fpcsdi^ae I libro Priorum, hoc quo ots homo eft rationalis: ratioeftcategoricus,&<br />

conditionalis, & nale.n.cftarqualerifibili, quo n& pn<br />

iylfecontradiciorii,tam (implex, ^ clo rifibile {umifvFr diftinftum p<br />

xompofitusillorum.pombilis nan- rationalitatem, & fubmtranseam,<br />

«ucefteonftrucl:ioquarfitiipfiusqj &(i fitilli^qualeex quo hoc no no<br />

aeftruttiotalibus (yllogifmistopi- cct,&ideodiximusdetali,qj fitvPe<br />

iiscompo(itis,exquoinueniuntur fm(uppofuionem . Inindudione<br />

apud »6spracmi(Ijc diuulgataicon vero(empcrinnuitur a patticulari<br />

ferente-squaefito. Etaliqnhaecars ad vK;.qiua,qn,gfaexcmpli,oftcn-'<br />

C vtituraliafpe verificationis jppria dimus,q?omne corpus fit nouum, Jf<br />

ci,6|citindu


Epitome in libros Logicac<br />

46 ^ndumq^efitumignotUi noetic tem,nonadiHia$acquiffwonepri- ]<br />

fbrtis peruiafionis: qm dum videbi mo & perfe,magnum aucem difcri<br />

tur p indu&ionem, rp predicatu in men eft inter id,quod fit ad dirigfrfirfubiecT:o,qu£fitumerit<br />

pr^mif- ddm,&inrerid,quod fit vrilepfe.<br />

iapfenotaoftenfapindudioncm, Etideo non oportetm premiffis,<br />

&noneruignota. Hxc aut-afsex quarum veritasacquimurper Idu<br />

partc,quaconftituitiylrrndequaefi £tionrni,vtinqujranvus omniafia<br />

to iguoto non fumit p k no*u, in- gularia,fed fufficiunt ad hoc «|.use*<br />

quantum fitqua:fitum,(ed tale con dam illdrum Veruntamen ad fecc-<br />

>icnientiuseftinregu4ij.rbetoriciK reiridu6Honem indigebimus obal<br />

& ideo ilia ars pro maiori; parte vti tcram duarum rerum:aut,qniaadr<br />

turinduitioneadverificationfma hucnonintelligid'hoc^genus'prsejoris<br />

prajmiflje. Veruntn induftio miflarum per Knfum mom iragu<br />

non eft vtili&ad tale.qra,qn nosin- larium,ficut qui non fen tit olno^<br />

duxerimus p multitudiuem fingu^ fcammonea puiget cholerarnf: tatis<br />

J5 Jarium ingredientium fubjSrnifla itaqjindigetinduftione, quoufifj 1<br />

maiori,&inillis,qinquifiuerimus, eueniatpracdicatumeflentiale. Et<br />

nonentaliquod,q^ fitfubiedtum hxfuntnotaeinter prfmiftascxpcr<br />

qua:fiti,vndeeuenietnobis,q)hoc tas:qquidem prajmife mutuo fe<br />

fitcontentuni fub |>mifla maiori, cxccdunt&nquanutatemiltorum,<br />

&vtvFiusinquam,vn nobisproue quasoportctfentiredefuisfin"gttla-»<br />

niet veritas vfitatishuius pmiflie.Si<br />

autcm fubiel5,ficu t funt mut<br />

imflaoftenfapindudtionem,&re- t3epropofitionesarithmetice,&de<br />

Jibitprimum dubium.Inavic vero quibufHam oportet, q? fenttamus<br />

Topicanon pficitur res tali pfeftio pitisc^ vnum. Alteraautem res, qua<br />

ne,fed illaenuntiatefle enuntiatio indigemus facere indiwSionem in<br />

Mem in 01 , cb^ earn efle in maiori demoftratione,eft,quia maior <strong>pars</strong><br />

partc.diuulgatttm enimeft, quod hominumnon concedit vninerfa" '.<br />

paucumfequaturmultum. litatem multarum'pr^miflarumi<br />

Inducftio vero, mquantu indu- fed concedunt vnam fuarun? pat*<br />


DC elenchis* 74<br />

A, HKtts4utemfpecie$fumiftc,g.a admittanrarrllorumopmiofiesYEr'&<br />

tSrfonu quada"eft,quas eft diuulgata apud talesflmt opinioncs proprie, artib',<br />

~-'i omnes,&tia:c fpcciese* nobilimma &reliqu§. H^autcmpr^mt/f^di-<br />

' iilarurhjutepotfibile ell, q>in hacca uulgat£ neceflario funrvnitier/ales,<br />

ueniant omnes gentes diuerfar cum> ex quo particulares funt Iatentes,&<br />

difiriminefuarum region(i,&fliz non funt communes omnibus frit<br />

educationis,ficut,qu6dcomme~da- i ftnfum,licetcapiantur in hisfylfii<br />

tio ftudiofbrum fit bona, & honor indefinite, &nonaduertaturin cis<br />

parentum fito.pportunus. Etquae-- nimiutn quodeasexponantciTmft<br />

dam illarum funt, quae funt diuul- gnis,&ideo mentiunturftn parte.<br />

gat^apud maiorem partem, prater Vniuerfales aute, vt pr^mifTunt Quot'fint<br />

quodfintapudreliquo^&in his eft eft,tam fimplice$,^compofit?illa- pdicatato<br />

difeeptatto,vt,qu6d Deus fitvnus. rum,funtoftopartium,genusj& ^ l "'<br />

£rq,usda funt di udgatse apud fti5 fpecies,& differentia, & proprium,<br />

tes,& habentes fapientiam, aut ma- Sraccidf^jdcfinitio, & defcripuo,&<br />

8 iorem partem, vt, quod coelum fit<br />

fphericum.Etquafdam fiintdiaulgatac<br />

apud artinces,pr?tei quod vul<br />

gates repugnent illis,n*cut quod eft<br />

inmedicina,quod fcammonea pur<br />

get cboJcram, & coloq ultida ph leg<br />

ma.Autfint apud notum inter fa"*<br />

pietes in arte,pr^ter quod nspugnet<br />

cjsaliqnisvirilliusartis.ficuteudi-'<br />

^tum,Hippocquod labores proueniencesiine<br />

caufa pra;ccdenteproghofticetur<br />

morbos. Aurfintapud<br />

maiorem partem illorum, &iteru<br />

£nrfimilesdiuulgatis,acfieflent


Epitome in Hbros Logice<br />

6 nns,neq-, differentia, neq:propriu4 & medium ad maiorem»pnner $<br />

neq;dennirio. Secuhda autem eft, inter duasextremitates proportio-<br />

Op fit id, quod po ted vni eidem rei nate fit aiiqua proportio iltarum<br />

• - />' M • ./T* w^. /• M •<br />

ineffe,& non incfle. Defcribitur ve proportionum, fed fua praedicatio<br />

iohisduabusdefcriptionibus,quo- eric per accides. Hocaurcmcftduo<br />

niamaggregatumex eis euenitad<br />

accidcntisformarionem abfblutc:<br />

qra vnadcfcriptioillarum attribui<br />

tnr accident! infeparabili ,& altera<br />

ilii quod feparatur. Notum autem<br />

eft, op hae defcriptiones hie pofitz<br />

nonfufficiant ad formation^ vni 9<br />

bus modis.au t, qj ponamus amborumillorumad<br />

extremitatem pro<br />

portionem vnam, vt, fit proportio<br />

rnedij termini ad minorcmfblum<br />

proportio dcfinitionis,aut qu;<br />

iftaru perfcclaformationc, fcdfuf-<br />

uisharum quinq; proportionum (<br />

vel e con tra,hoc eft,qj minor &me<br />

dius proportionetur ad maiorem<br />

ficit de illiusfigmficato hie. perfe- fecundum hancproportioncm,aut<br />

6Hoenimformationisrerum,exg^> alteriusillorum : aut, q? ponamus<br />

H buscomponunturaefinitiones,eil; propordoncm ambornm adaliud L<br />

inlib-Poftcnorum. Sicq;c]uodac- cxtrcmum duasproportiones,Tt,q><br />

cepimus hie in generisdefinitione,<br />

notum eft, qp generis vltimi gcncrum.Et<br />

(imilitcr de differentia non<br />

proportio extrcmitatis maiohsad<br />

minorc fit proportio de/initionis,<br />

& mfldij ad maiorem fit proportio<br />

furHcit>q> fitprardicatu in eo q? qua diffcrcnria:,aut aiiqua alia propor-<br />

le,praster q>fi tpropriarci, cuinscft<br />

differentia. Quanda autem pracdieata<br />

in propofitionibus topicis fuctio<br />

ex illis.Qjiando autem proceflc<br />

rimusin combinationibushorum<br />

(yllogifmorum hoc modo, fiutfpc<br />

rint vni' iftarum quinq-, partium, ciesiyHogifmornm topicorum du-<br />

oportetneccflario fpecics fj^llogifplum fpccierum£yllogifmorum dc<br />

morurn topicorum,q? fintfccundu monftratiuorum.hoc autem eft,<br />

q>componunturexhisqa;nq;,qu5<br />

funcformatafmhunc modumfbr<br />

quiaillinonferuant in illis praedicationemnaturaliter,nequeprxdi-<br />

mationjsrSc hoc eft, quado accipiu<br />

I turprzdicatanaturaliter, vel e con<br />

cationcm eflentialem.Ob Tehcmctiam<br />

autem aflimilationisillorum, M<br />

nerfo,& fueruntpofiti tres[; termini<br />

fyilogi(morum,c[Ui prdportionan-<br />

&fiixafHnitatisad fpecics fyllogifmorum<br />

demonitratiuorum,multi<br />

tur nbiinuicem fm vna harii quiu- viri putaueruntq? multiiitoru fylquepropordonum,<br />

prout eft proportio<br />

definitiomsiatit alia proper<br />

I.igiunorum demonftratmoriiceciderutex<br />

libro Abumazar.illi aut<br />

tionum, vel fm compofitas, vt, q? fm veritatcm funt fyllogifmitopi-<br />

vnius termini proportio fitdifiere ci.Hic autem eft vna <strong>pars</strong> fpcciera<br />

tiae,& fecundi fit proportio acciden oratiunum verificatiuarum,q no-<br />

tis,aut alia proportio: autcapiatur te funt inter logicas orationes, vide<br />

femper vno modojvidclicetq? duo licet fpecies,tjn3E componitur ex ^*<br />

termini jtemper proportionentur miilis veris,qua; non funteflcnua*<br />

adrerriu,aut maior extremitas,&<br />

medium ad minorcm, aut minor<br />

le •,fed funt communiotes,


DcElenchis. 75<br />

A TcrMtftimatur, (\> fit numerata in & alise ab ea.Et proptcrea pofita eft D<br />

fpecicbusdcmonftiationurn : & ex harcars inter interrogantcm &rcpatte,qua<br />

no eft cflentialis,aeftima- fpondentem: 9c inftituit interrotnr<br />

de ea qp fit topica Themiftt* ve- gantem modo,quo rccipiat a rcfpS<br />

rooftenditdehacparte,q> non fit dcntcid,quodeftruat illiuspofitio<br />

topicacquod vero videtur ex vi vet nenurcipondcntis autcm modum<br />

borum Abumazar,eft,q? ilia fit to- inftituit,q> non admittat rem, qua<br />

pica. Nosau tern dicimus,q>fica u(a deftruatureiuspofitio. Ettradidit<br />

occurfusvcritatisin aliquo quatfitononfueritqu^putaturinanima,<br />

«j>fitpracdicatumdccflentiafubie-<br />

^i,autfcbic


A V E R R O I S<br />

V AR.II GENERIS<br />

homo fit aialronale. Intjuib* vc<br />

10 euenit migatio,& fupfluitas, efl^<br />

prout dicimusjhomo cftaTal, & ho<br />

jno eltcorpus,nam dcm componfi<br />

tur baec dup ftn pra;dicatiou€, cue-*<br />

nithuic nugatio,& fupcrfluita^jf -i<br />

uEdieeremus,homoeftaTalcorpu«*<br />

nam afaliuciuditipfum corpus: rcpctitio<br />

itaq; eiuscfletfuperflua. Et<br />

Jam putauerutquidam,cp huic cue<br />

niarfalfitas,quiafucccfHo corporis<br />

Hilofbphusopi ipfi aiali decernit,q?animal fit vnina£<br />

^dicato- uer(aliuscorpore,'&:c}uoddafitcor<br />

rum fimplicia pus,& q-uoddam fit no corpus: hoc<br />

qdam funt,qu5 autem e ^falfum.Hocitaq; eft, eft<br />

cumcoponun^ opinatur Philofbphus dcpraedicafit<br />

ex eisprsdi- tis,qua: verificantur diuifa de vna<br />

catu vnii j? (e, re,&nondum coponunf", &qfinc<br />

&hrcvcnficantutdiuift&copofi pra;dicata,q verih'canfcompoftta,<br />

taneceflario,&qua;damfunt, f( dti noceft,conitinda. Philofophnsita<br />

componuntf', ficexeis prsedicatum queopinaturdeeis,q?fintduarum<br />

^accidcns,& hcc dum yerificantur, fp eo ' eriim > < ld aiTl ^ s > ^ verificaf,<br />

cumhorufitYerii&falfum. Etjp- dume/ldiui(a,&qdam(pe's, qfalfi<br />

prictatispdicatoru, q verificanf'di- ficatur.Exemplum ilhus,^ verifica<br />

bilaSccopofita/untduzres:quaru tarcompofita,&falfificaturdiuifa^<br />

vnaeft,q7eflevnius ipfbru dnorii eft,prout dicimus, Homer 9 eft Toe<br />

alterifitper(e:fccudaauteft,qjvnu ta,Yerihcat'compofita, &falfificat J<br />

gatiordum vcroalterumipfbruno mortuo,q?fithomomortuus,cunv<br />

meft alteri p {e,e«enit huic falfitas: vero diuiditur hoc,& dieitur »q? fi?<br />

&exemplificauitdehis,q verifiean homo,eftfalfum>&dumcomp6ni<br />

turdiui(a,^cfalfificaut""compofita tur,vcrificat"'.Etopinaf > ,q?eonditi6.<br />

dediclodicentis,Nichomachuseft neshorum dumverificanffintdu^<br />

rnedicus,&Nichomaehuseftfpecu jesrquarumvnaeft,q5resnonprz*<br />

latiuus,poteft efle, q? falfificetur p- diceturdealia re per accidens, (icut<br />

dicatiodeeo,qn.enet medicus,n5 eftprxdicationonentisdeHomeifpn4atiuu^circa:arrem<br />

medicam, ro.Proucdicimus, HomerusePoe<br />

&q?veiificeturd»m eflet fpecula- ta,nap'dicat'deeohasc diftiopgco<br />

tiu' circaipfiim. Etcxemplificauit, ncxionjfcu poemace: feconda aut$<br />

dum infuntilli du^ coditioncs,jput cft,^ res connexa non fit oppofita<br />

rei.


A RJ,cni conne£H£,rvec in<br />

queinac~tu,ficuteft oppofitio nois<br />

hoisipfi mortue,& fm huncintelle<br />

&um fermonis Philofbphi in hoc<br />

Joco conuenerunt oe"s Expofitorcs,<br />

proutretulitAuice. &hxc ipfaeft<br />

opinio Abunazar , ficut vf defuo<br />

iermoneinlib.Elenchorum. Auieenna<br />

vero la dubitauit contra oes<br />

circa hanc rem dubio non modico,<br />

&arguitcos,&inftitit, & expofuit<br />

Jermone Philofbphi {de his verbis<br />

fm aliud fignificatu, prout in fine<br />

narrabimus, &fummaillius, quo<br />

dubitauit circa hanc rem eft, q? ipfe<br />

B :dixerit,oportet fi hie eflentjprardieata,q<br />

venficanturdiuifa, &qii coponunt''falfificant'',qj<br />

fuu fignihcatum<br />

fit tpe compofitionis, mtelFm<br />

ycrodeipfis fit fuu fignificatu tpe<br />

diuifionis, dum vero pierutaiffiiu<br />

Ugnificatii tpe componis & diuifio<br />

•»is,fi ibi actidat falfitas,pdicatu, q^<br />

felfificatur tpediuifionis, no eft psdicatum,<br />

i q3 verificat^tpe cop5nis:<br />

&ficq(f vcnficat J tpe diuifionisno<br />

eftfalfumtpe copofitionis. Etait,<br />


Q.Jn libros Logicac<br />

Cf Fhilefophi,nam are Logica no fpc fitdictio copulans.Iudicium antent<br />

cula£errorem,qui eft per accidens, diuifionis& compofitionis fitdend<br />

ficut non fpcculaf J res,qu3e Hint de- minado rerrt per fignum.v. g. quia<br />

centes & refte fm accidens:& difpo ex quo verum eft de hyrcoceruo ,<br />

ei us eft ficut difpofitio ommartiu q?fitimaginariu$,notum.eft,q>du[<br />

dcmonftratiuarum.reautitaexi- abfbluimusfermonemdeeo, &diftente,hocdubiumprimovertiturcimusq?fit,&intelligiinuspcrdi-<br />

contra Philofbphum,& fecundo co Itionem entisipfum ens itnaginatraeiusimitatores,occafioncmodi<br />

rium,nondum " ' tranltuhmus " ' a com.<br />

Cfaduertenti£,qu§habuerut ader pofitione ad diuifioncm * Eipedit<br />

rorem occurrcntem h-uic loco.Nos ergo talibus dum diuiditnt^rranf<br />

autem dicimus.q? intelledhisdi&io<br />

iiispratdicati fm diuifioncm & c5poutionem<br />

non euadit, quin fit vn<br />

diq;vftu,autvndiq; diuerfumTC!<br />

H difrerensfmmagis& minus. Sicft<br />

diuerfum,vndiq;fua verificatio&<br />

falfificatio,dum diuiditur &componitur,fit<br />

per accidens, ficut verifi<br />

catur dehole,q> fit medicusfblu, &<br />

Ipeculatmus per fe /blum, dum autcmcomponitiirhoc,&dicit'',q><br />

fit<br />

jnedicus fpeculatiuus int6tum per<br />

ipfum eft, op fit (pcculatiuus in me<br />

dicina,poffibilecft,qu6d hoc veri<br />

fleet*de illo,g eft fpcculatiu 9 ferantur a complexione ad diftofationem:notum<br />

autf eft, q? diffoltl*<br />

tio decernat,hoc eft, q? diuifio fupaddat,&<br />

faciat additionem rei com<br />

p!exx:nam,cum dixcrimus, hyrco<br />

ceruuseftimaginari' , complexum<br />

dccernitjcum verodiuiditur&dicimus^yrcoceruuseft^itncfuper*<br />

additciintctionem complexionis,<br />

qin per ens in telligtf efle extra ima<br />

ginationem,vltracflein imaginatione:nam<br />

ablata eft copula,& diui<br />

fum tandem abfblutiuseft, ^ complcxam,proutdicimus,Socratescft<br />

in me bon£ forma!,dum diuidi t" 1 , & dicitV<br />

dicina, &falfificeturdeillo, qui no Socrateseft bonus, tune fcrturipsfl<br />

eftfpeculatiuiisinmedicina. Sedcf abfblutuffli&continetplusg<br />

fc veritatishuiuscompofitionisjvel xum,quod fuerat bonum quodant<br />

felfitas,qnattribuiturveritati, qua: modofm additionem alicuiusrci<br />

I cftindiuifione,fitperaccidcs, nam vltra " rem copIexam.Transfatio " ~ er- ]<br />

peritusin medicina& fpeculatiuus go a compone ad diuifione, efttraf<br />

fm fe non eft vndiq-, idem.Prardica latio a cpmplexione ad diflblutio-<br />

turn itaq;,quod com putatur,no eft<br />

illudquoddiuiditur.Si vero intelFs<br />

dictionism diuifione efTet vndique<br />

illadidcmintclledluieius in comnem,i.a<br />

fm quid ad fimpFr. Et et<br />

quo multa: res verifican if coplexx,<br />

& non yerificanfincomplexai^vid*<br />

nithuicloco,q?dum fuerit ver* fnt<br />

pofitione,&eft veru ,;ipfeeft ipfum compofitionem, q? fallatabiljj du*<br />

copulatum.Notu itaq^eft,q7,quan bio,dum fuerit diuifus.Verificatuf<br />

do prxdicatum diuiditur & intelli- itaq; didtum noftrum de hyrcocef.<br />

gitur de eo res, qux intclligitur de uo,q> fit imaeinarius, & fallit dtdiS<br />

cOjdumeftcopulatum^adhucfit noftrum,q> fit,dumltelligit'pcr ip-»<br />

copulatam ,.&non diuifum, fed q? fumipfadiuifio.Vcrum eft itaque,<br />

fit copulatum per fignum,& fi non quod credidit Auiceuna circa nfie<br />

locum


Libri Perihcrmenias.<br />

A locuni>,c|n rubintclleclnm perdictionem<br />

in diuifione fit ipfutn ide ,<br />

quod eft fubinteli'm in eomponc di<br />

uifionis,& fenfus fit verus,fed latuit<br />

ip(um>q?ibinonfudiuifio, fed eft<br />

compofitio in potentia:& fiPr praedicata,quxfunt<br />

vcra dinifa. Si dice<br />

temus itaq; et,q> oporteat fubintel-<br />

Iccium ex eis tp.e diuifioni&efle fub<br />

imcJle&um tpe componis abfq; ad<br />

dirione & i mminutione , ilia nodu<br />

funt translata a diuilione ad copofi<br />

B tionem,cum compofitio fitcoplexioqiuedarn.Complexioaiitdecer<br />

nit vnionem complcxi p. modu denominantis,<br />

& per hoc fitcomplexum<br />

vnum.Exempli gra, dnm dici<br />

Jnusmedicum fpcculatiuUm decer<br />

mr,q}fpeculatiui)S fit denominatiuumlimitansmedkinaffK<br />

Du verocx<br />

didonoftro (peculatiiius intclligimits<br />

eandem dcnolatiotiem<br />

tpecompofitionis, quam intclligi"<br />

mustpe diuifionis, ha;ceft ofo tion<br />

com pofi ta,neq ; vna, neq 5 per (c, ne -<br />

flue per accidens4nam non refertiri<br />

aiuiuone,fiaefecias predicate diui<br />

C fa de re duobus tempoi:ibus,fiue pdicentutvhbt}>e,ditmex<br />

hoc non<br />

inteltigifiqjquoddam ipfbrufitpdicatum<br />

alicui'.v.g. quia dum pra:<br />

ftiedicus diuifim,& pdicauerimus<br />

de eo,q? fit fpeculatiuusdiuifim , dc<br />

inde prardicaucrimus de eoarnbo<br />

bxc jpdicata fiiiiul,& non intellige^<br />

exnoftrddiclo fpeculatiutis, o^ fit<br />

denolatio medici, fed Nicornaci,<br />

tune notnm eft, q> ibi non fit penitus<br />

vlla coniplexio,neq; f dicatuiri<br />

eft vnum ', non exiftente aotefti ibi<br />

cofnplexione no fitrrarislatio a ditiifioncad<br />

coponem, & permdedu<br />

prjcdicat'.ciimus de Nicaomaco,^<br />

77<br />

fitmedicus,&q>fitfpeculariuu^fuo £1<br />

oculo,deindepdicaucrimiis dcillo<br />

copofitumex ambobiishis, qcfcft<br />

medicusfpeculatiuusfuo oculo, op<br />

poi tunum eft heceflario, q? intelligat'incoponej<br />

q? fpcculatiuusfuo<br />

oculo fitdenominatio medici, tion<br />

denom ; natio Nicomaci,abfq;q? fit<br />

dcnominano medici: na reitaexiftentc,pra?dicatum<br />

non eflet vnum<br />

perfe,neq;peraccides, nee cfletibi<br />

penituscompofitio,i.q?diuifio ftaret<br />

in fe,& non pcrucniret ad compofitionemneq;<br />

p fe, neq; paccfis,<br />

&exquonon compledif'fpeculati<br />

uuscnmmedico.enutiationes fimt K<br />

fern per dmifa; in potentia.Oportct<br />

ergo,dnm fit translatio a diuifione<br />

adcompofitione,q? multitude traf<br />

fcratur ad vnitate vel p fe, aut p accides.<br />

Etproinde, dum Philofbph*<br />

perfcrutatuseft ^dicatumcompofi<br />

tum,qn fit vnum, ^)tulitfermon5j<br />

qjpdicatumcopofitualiqn fitvnfi<br />

peraccidens^aliqnpcrfej du afit<br />

eft vndm p accidens, potert vcrum<br />

dicere, vel falfum ex parte qua eft<br />

vnum.Ex quo ant Auicen.nonintellexif,q?<br />

translatio a diuifione ad<br />

compofiti6ne k fittfanslatioamiiltj<br />

tudinead vnum,iutulit, q> intelFm F<br />

ucomponeffl^cdiuifione" fit vnu :<br />

nic aut eft maxirti us error Expedit<br />

ergo,dum transferifa diuifb ad c6pofitu^trasfcraifa<br />

refblunonead<br />

compiexionem,& dum transfertuf<br />

a copofi to ad diuifim, q? transferal?<br />

a complexione ad rcfofutionem, &<br />

ilriuititndinead vnum : &notum<br />

eft,q?refblurJ0 decerdit intentiorif<br />

additam c&plexioni; re aut itai exiftente,oportet<br />

neceflkrio,qi alitj ua<br />

complexa,du refbluimt 1 , dicantfelf«m<br />

:&hxceft resopportuaaex-na<br />

tura


hyrcoceru 9 eftimaginari':<br />

iia re{olutio,qndicimus,eft,du intellijTitfjindeipfaduiifio<br />

dicit falsa<br />

exnaturaipfiusdiuifionis, no rone<br />

knaginationis& vfus, jpiu putauit<br />

Auicenna, Vnio veto copofitionis<br />

decernit}? fe translatione ipfi 9 fenfasardbiutione<br />

ad complcxione,<br />

& ex complexione ad rcfblutione,<br />

/&ex mulutudinead vnitate, &ex<br />

Tnitateadmultitudine, noq?opor<br />

teat,q?intel?m fit vnii,proat credidit<br />

Auic.neq;eftetvndiq;diuersu,<br />

qa fieret rraslario g acciden^prout<br />

H jntulitinde.Qcfautdeiecit hflcviruin<br />

taleserroresfuit maxima extimatiofiai<br />

defe,aliter.n.fi aliqua p<br />

fiftentiaperftitifletm fe manifefte<br />

fuifleteih^res.Deusautemdirigit,<br />

quern vult ad id,quod decct..<br />

A V E R R O I S<br />

Q_VAESITA OCTO<br />

IN tIB. PRIOR VM.<br />

Quaefitum i.<br />

D* definitione Termini.<br />

Efcripfit Arift.partff<br />

propofittonis, quam<br />

vocat terminum, qii<br />

dixit: Vocoauttermi<br />

num,in quern refblui<br />

turprop6:&hoceft,ficutdidii, &<br />

id,cle quo dr. Et gda noliJifi rhotu,<br />

Alex.Aphrod.inctepat hacde<br />

,cj?{i dixifletq?fit,<br />

fine quo nonpoffit inueniri propo<br />

fitio,po£[eteuadiabeorin quo pot<br />

falli p hancdefcriptionem: na jppo<br />

iam refbluifin fyllabas, & tandem<br />

in Uteras, id, qliodfe<br />

riint Alexandrini, fitdeuiatio ab iy<br />

telledn fermonisipfius Alexa. &q><br />

Alex.intellcxiflet,q7, dum adijcito?<br />

hxc conditio dido eius,in quern re<br />

fbluitur propofitioi no euenit obie<br />

,quod induxit AriftiVt non per<br />

ficereturnifiexemploip(b,i. quando<br />

dkit Arift.poftg; dixerat in qufi<br />

re(bluiturpropofuio,ficu,tdiiH:umf<br />

& id,de quo df,hoc eft, quod pr^dt<br />

catumeftfubiedhim. Egoautedico,quod<br />

Alex. Aphrodifcus n6 eua<br />

ditqu?ftionem per hoe fiiperaddttum,&quod<br />

defcriptio Arift.noa<br />

fit imperfe


Libri<br />

Priorum.<br />

A pwutcemuenit fieri inabfblutaartc.intelligif<br />

indeille,qui eft p fe,du<br />

Quid Jit propojitio abfoltt-<br />

•verointemgit''cxfermonc Arift.in<br />

que" refblmt'propo p fe, neceflano<br />

I<br />

ta.ijeftde infjje.<br />

file eft fubic£tu,& pdicatu.Hoc aut Nterio huius fermonis eft fcru-<br />

£t,quia id,in qd res refbluitl'p fe,eft tan propone, qua: vocarde in-<br />

illud,qcl pot inueniri fblum per fe, efle,&abfblutac;d fit,& quie fit<br />

aWq-, rein qua refbluitur res p fe,& opinio Arift.& Expofitoru,qui di-<br />

«ftillud,inqcfrcfbluif'.exepli gra- (ceptauerunt circa hoc.Dicim us,q><br />

tia, quia corpus compofitum refbl- circa id,qd ad nosperuenitdittum<br />

uitur in elementa per fe,cum inue- ab Expofitoribus,proutfcriptu infriatur<br />

fbla fine eo, & reiblui tur in uenimusin lib.Themiftij, & prouc<br />

alias res, q infunt ei per accidens, q narrauu Abunazar, funtdux opi-<br />

Bequeunt efTe ni fi in copofito,pro- niones, quaru vna eft opinio The-<br />

Uteft fbrma,q eft in compofito.C5 miftij,&Eudemi,& altera € opinio.<br />

8 ftitoaut£hoc,pdicatu&fubieclu,<br />

Theophrafti.Opioitaq-,Theophra<br />

qn in ea refbluit propo, in ueniun- fti e",q>,fp6 abfbluta,t.de inee, eft il.<br />

tur p fe abfq-, reliquis fuis partibus, la,Tq deficitmod<br />

ficut copula: fyllabx,& lirera:,prout<br />

cftresartis inuente per fede partibus<br />

oratioiscatcgoricc^qu? potinfelligi<br />

per fe,abfq-,q> fit <strong>pars</strong> oratio-<br />

»is categories. Ac copula €t fignificat<br />

habitudine pr^dicati & fiibie-<br />

«fti,& eft in propone f m modum co<br />

iundionism proponibus hypothe<br />

ticis^ fm modum componis in re<br />

bus copofitisex rebus, ex quibus co<br />

ponuntur, & ficut compofitil no di<br />

cimus,q? refbluatur in compofitio-<br />

C ne,feddicimus,q? refbluatur in res,<br />

exquibusducomponitur,fitcompofitum,fic<br />

dicimus de prop6ne,q><br />

non refbluatur in copulam, fed refoluitui<br />

in res, quarum coiuncl:ionem<br />

fignificat copula, nam copula<br />

eft qua?dam coniun^io.Oftenfum<br />

ijtaqueeftdehac definitionetermi<br />

ni,quod fitdefinitioperfec'ta, cui<br />

mhildeficit, vtnonperficiaturnifiexemplo,<br />

proutputauerunt Alc-<br />

X3nder& Abu')azar,&cpadditio<br />

Alexandri addit defectum, na qui<br />

Vltra modu luperaddit, fubtrahit,<br />

9 neceflarij,& mod<br />

9 poi'is,& neuter ipfbru exprimid"?<br />

ea,& ofofm fe e neceflaria,vPpofis.<br />

Propo itaq; deinec fm oplone" ifto<br />

ru e jf po no habes modu,& quafi e<br />

en'ncceflari^ etpofis,ex quo apta<br />

f t,vtciaddat j alter horu duoRinio<br />

doru fm m% exige"tia. H^c itaq; e<br />

opio Peripareticorum deabfbluta.<br />

Alex.-5^0 Scnouisfimi Expofitores<br />

oes,pr^ter rhemiftium,opinanf,q»<br />

propo deineflefitpropo poflibihs<br />

dum eft in aclurhoc eft,du fuu pdicatu<br />

ineft in avtuipfi fubiedto tcpo<br />

repfenti, c^libet.n.iftoru putat circa<br />

hoc, q?ei 9 oplo fueritopio Arift,<br />

Et vtraq;duarufecl:aru argumen*<br />

tatur ex parte rei in fe, & ex verbis<br />

Arift.in fe, &fortioresfuntilloru,<br />

quiaargumentanf fmopinionem<br />

Theophrafti. Rone g.de rei in fee,<br />

quia propo deinee" fm opinionem<br />

Alex. dimcileeft,q>Tueniac J viis, fed<br />

inu-'nifcontingenter & raro,& tali<br />

bu«; piopouibusnon vttrcn: J cap.i.<br />

agricou£,<br />

tanto minus topici, aut demy<br />

ftratiui. Rones veroip(bru ex^bi's


QJfolibros Logics<br />

C Arifto.infefnnt,quiiapudmiftio phrafti,n6habctnifiin intellc&o. 1<br />

nempoffibiliscuaMbluta: hoccft, Hocitaq; cftinmodalibus,dtlpro<br />

cum abfolutafucmmaior, no fiut portionatureius vis indefinite I ha<br />

tales abfblu t£ dc inefle j? (e: hoc eft, bentibus fignum, dum proporoo-<br />

fint vcr£ vies aliquo certo tpe, naturilliSj&ficutdcindcfinitadJci<br />

& raror&proinde dixeruthi, q? du tar ibi,q? eius tisfit vis particularis,<br />

Philolbphusputat ,q>h$c fpes mi- fie expcdiret hicTq? dicaf,q? vis ajWb<br />

ftionisinferatfalfum, oftenfioilh' lute fit vis po/IIbills, & non iimitac*<br />

eft,q? debcantfugi talcsabfolutc,& in fcrmonc.cxempii gratia,quiaex<br />

fiat abfbluta non connexa, i .Jnon li<br />

m itata fm quid. Scrmo aut Arifto.<br />

eft hic:Expedit, q> inucniantur pro<br />

pofuiones,quz funtdcoi fine tern- itaq;,q?dicaf dehac, q> non contwr<br />

pore limitato,prout eft pr^fens, vel tatur,ucnt dr,q? ex duabusin^dcfini<br />

aliquotcertum tepus,fed abfblute. tisnoninferat J I j> ' \<br />

pediret, qjdiccret'h.icdcncgauua<br />

abfbluta, q> non conuertatunfi aut<br />

efletneceflariacouertercf.OpaKC*<br />

aIiquid,ficutcxdua<br />

talibus.n. propofitionibus vtuntur busparticuIaribus.Acct omifluscf L<br />

fyiri,nam fi lumercnt' pmiflq, qu?. fctab AriHquidam modus eUcndi,<br />

luntfm de certo tpe,non fitiylfi).|& cuiusipfcnon meminiilet, nifi mo<br />

ex quo tulithuncfcrmonem, indu dum illationis,q eft de inefl'e, q eft<br />

xittcrminosinfercntcs verum fm extra aiam.Hoc itaq; eft Jcx foniohapcmiftionem,&tcrminosinfc-<br />

ribus, quibushi argumcntatifiint<br />

rentesfalfum. Exemplum infercn- ex parte rei in Ce. Ex parteverover<br />

tium Falfnm eft, ficutdicimus, ols borum Anft.eft,quia Ariltinofte<br />

homo pot moueri, & oe quod mo- fione permutat proponcm polem<br />

ucturnunceftcquus!, fcquit'indc, loco de inefie,& hoc fignificat, q> 3<br />

qcf ols homo fit cquus, quod eft fal la fitinuenta in actu. Ac etexemplfi<br />

fum.EtcxempIu illins,quod infcrt illius,quodrulitdemiftisexdeinef<br />

veru,eft,olshomo pot moueri, & fc,eft,qtiia mifta e, qu^ inefl i aclu<br />

oeq nod mouetur mine eft aial, du totifubieftoquodam certo tpc, co<br />

conti2erit,q> non moueaturaliqua tra exemplum,quo vfus eft in de in<br />

*r • r - i /- ' - i<br />

res,nin ipium aial: iicq; ois homo eflelimplici, quiaipfam pofuitde M<br />

eftalalj&hoceftveru. H^citaque materi;sncceflarijs:&ideo ctaltc-<br />

funt fortiora illoru,qbus argumen ra fcintetioPhilofbphs hic',;hoc bijs,dicimusnos,qjper£enotufit,<br />

cft,Ilibro Pnorum fit loqui de mo q> propofitio vFisfit, cuiuspr^dicadispropofitionumcxpartcquasutturn<br />

inert ton ci'fubieclo.&qieius<br />

abloluiteffe extraintclPm, non ex fintdu^fp^quarum vnaeft,q>pr5<br />

parte qua funt in intelleclu fblum . dicatum infittotifubieiflo in a&u,<br />

Ab/bluteautfmopinioncm prim^ alteraauteftiOinoninfittotifiibic<br />

/f


A tepore futttrd. Illius afit, cuius p*dicatu<br />

incft tori fubie&o I actu. quaeda<br />

eft, cuius prasdicatu ineft fern j>,<br />

& eft ipfa neceflaria, & qda 116 (cm<br />

per,&illaeft ipfa de incite, & ilia, q<br />

non eft fern per, eft duarum fpccicru^qucdafpccies,<br />

cuius predicatum<br />

incft tori fubitcto pro maiori parte<br />

temporis, & eft cuius fubioftum<br />

no rccipit fua apta natura-nifi vnu<br />

duorfi contrarioru, alteru aut€ incft<br />

per accidens, proutdicimus ,oe<br />

habesoculosvidet. Qiiafpecif pro<br />

ponu tetulit Ariftm hbrisPcriher<br />

mcniasj&altera fpecies, cuius pdi-<br />

B cam no ineft pro maiori parte, fed<br />

pro minori, vel ^qualitcr: & hijc 6,<br />

cuius fubieftu recipit duo contraria<br />

^qu^ter^utfomnus & vigilia<br />

lfiintaiali*Prop6 itaqjdeineefm ^<br />

dicata e triu fpe"ru jp maiori jne, &<br />

jp minori gte,& media inter ipfas:<br />

&. hoc fit fm difpone po/Iibilis,quia<br />

qda pro minori, & qda^qualiter,<br />

Scd hxtres dfixacciduntpof&bili<br />

i6nc fubiecli: hoc eft,rone pdicationisjp<br />

minori parte &raro: illi<br />

vero,qua; eft dc inefie, accidi t rone<br />

tp.is.Not4 afit cft,q> ilia de incflerf)<br />

maiori parte plurimo temporis fit<br />

C poUIbilis pro minori parte in paulillo<br />

teporishoc eft, qn predicatum<br />

non ineft tori cius fubiecto in aftu<br />

jf> maioripaite te"poris,cftip(apoA<br />

hbilis,5di7 pcrmutaifin deineefit<br />

de incflc pro maiori pane, & non<br />

Vtun^ea in fcicntiis. Ilia vero q eft<br />

poflibilis pro maiori parte j> paufil<br />

lumteporis, &dcineflepplurimu<br />

teporis.notu eft, q> v tan if in fcie"rijs.<br />

Et ia expofuit Abunazar in fuo libro<br />

Pof terioru,dum ait,q? non neceflarium<br />

eftduaru fpecierum, aut<br />

de ineflein maiori j>te fubiefti,aui:<br />

Libri Priorum.<br />

79<br />

aggre^atu ex ambab' rebus, Ye4 dc D<br />

ineflc in minori parte & squaliter:<br />

na du plurimo tepons,&<br />

Arifti vtiturhac, q eft pro<br />

minori parte teporispermutatiois,<br />

quia non eft dfia inter vtranque in<br />

hoc lo illadonis,& inter ilia, qu?<br />

aft


n libros Logics<br />

6 eftpro ifcaiori partetnam propofi- homines ab ciusintcIk intcnderit per hanc partisillojrii.Qui autvult,q> ei conabfbluta<br />

pro minori parte,cum pr$ ftetpfedio huiusreicofydefet iM<br />

I tcrhos non fint rmaginabilesviri lib.Auicen. veroerrauitareahant; 1<br />

a-liqui: illud aut eftid, quod eft dc- re" magno errore. Expo ante illias,<br />

ccns,&conuenientius.QC^ocunq; quoddfcircahoc,eft,q?pdicatio«6<br />

afi t res fehabeat illud eft, quod ex- cefTaria proponum apud ipfumfit<br />

peditnobis,vtfuftentemur,& p ip- quinqj modis.Qnorurn.vnuseft,q><br />

fiim exponamusopinione Arift.de prardicatu infitfubiedlo femp &eft<br />

jfponedeinefli.n5illaeftopinio, neceflariufimpirrhoceft,quodn3<br />

exquaauferunt J omniapr^cedentia cefIauit,neq;ceflaturQeft,proutdl<br />

dubia, qua: cofequunrur vtraq; fe- cimus: Deus viuit,^ Coelu mouei 1<br />

flam,&cuhocfitres}?fevera&:rio circulariterfm opinioneillius, qui<br />

ta,cu j>er eainnotcfcatprimaprin- opinat j illud efleacternum.Secfidu*<br />

cipia. Vos ante videte opinioncm auteft,q?pr2edicatuinfitneccflari6<br />

Arii'Lcfvehementiscouenienti^eft toti fubiefto, quoadperfeuerauerit<br />

ipfi ventati,&gmaximerernotisiit eflefubftantia fubie


X bmnishomd c animal neceflario.<br />

Tertiasauteft,q? prgdicatum infit<br />

fabiecto neccflario, quo ad fubifrftum<br />

pfeueraueritdenemmari per<br />

illud: pro ut dici m u s,oe albii eft cdloratum<br />

neceHarid:hoc eft, quoad<br />

perfeuerauerii praedicatu infit<br />

neceflario ipfi fubiec~to pro alrquo<br />

tpe,& hoc aut iriterminato5Jput dieimuSjOishomo<br />

moriet j '.auttermi<br />

nato,prour dicimus, luna eclipfabii?<br />

in mane. Quintus aut eft, cj> pra»di<br />

xatfi'infitfubiectO) quo adperfeuerauerit<br />

prasdicatuinefleilli- Etait.<br />

15 rpquidaviriaiunt, q?abfbluta,fiue<br />

de inefle eft, cui penitus no adijcit*<br />

coditio alicuius modi,nec necefla-<br />

•rij, neq; polls alicuius aliqiiaharu<br />

quinqje'neceflaria, &aliquapofis.<br />

Etdicitialiquiveroaiutjqjabfbluta<br />

fit triu vltimoru modorum exce<br />

ptisduobusprimis: neceflariaaute<br />

eftduoru modoru primoru . Puto<br />

afit, q? p hate infinuauerit^Alexan.<br />

eiusq? foftatores. Qui vero dixerit<br />

ilia de inefle efle,cuius pra?dicatum<br />

ineft fubieAo, quo ad pfeuerauerit<br />

ipfipredicato,cft opinioinanis. Sic<br />

aitin libro,qu£ dici t Alfapha,fed in<br />

C libro Alnaiahapofuitabfblutaniji.<br />

deinefledici quatuor modis.vcj tri<br />

busbicdi(ftis,&frn modum quf hie<br />

abfblute dixir,& attribuithanc opi<br />

nionc Alex.Totu authoceft error<br />

& peruer/io, nam ho eft aTal nung^<br />

eft ablata,neq; auferef"eiustalispdi<br />

cado,fiue vnus ho inueniatf necefiario,&<br />

femp.,fme non inueniaf, n&<br />

srfia non funtgenerabilia, neq; cor<br />

fuptibilia:hoceft,illa, exquibusco<br />

ponitur ^ppo vBs, ficut dicimus ho<br />

eft aial,idaut quod dixiteftnecefla<br />

Hum in fcxta jfpone. & hoc quide<br />

11 I/2b<br />

Libri Priorum 80<br />

lamitillu, qui pntaHit,^,no pcnie- 0<br />

niat notitia necefTaiia de rebus generabilibus,<br />

&corruptibilib 9 : &(ic<br />

non diifcrtin categoricisipfurii ncceflariu,&<br />

fifreft, dum dicimus ho<br />

eft animal neceflario,& albus ncceT<br />

fariOjfed no indiget hxc jp-po condi<br />

tione,quadixit:dum jppo fumitur<br />

fingularis.Id vero quod dixit de ne<br />

ceflariatemporali,eft Tub qn,fed eft<br />

quajdamfpfsneceflarij. Verutam5<br />

eueniteiinpdicationecontranum<br />

illius L ,quod euenit ipfi neceflario 1 !<br />

ficq; no eft diccnduty ilia fitquatn<br />

Alexader intedebat p ab(blatam,ex<br />

quo AlexSder int£debat p abfbluta E<br />

tertiu genus pter neceflarii3,& pofli<br />

bile.Piuoaut,q?hicviropinatusu£<br />

ea,quse cogitauit de his capituli s, cs<br />

quoquida viridefiniuerantipfum<br />

neceflariu.cj) fit id,quod no eft abla<br />

ttim,neq; auferetur,& aiunt q? abfb<br />

lutum fit, ; q? res infit fubiecto, quo<br />

ad pfeueraueritefle, aut pfe, fi noi%<br />

fitinfubie nomen definitioms<br />

primi neceflarij fit, qaod eft fern j?<br />

fm fingularc: & hsc diffinitio conr<br />

tinetfpecies neceflarij fm fingulare<br />

ex parte qua eft vFe.Dimnitio itaq»<br />

•natura: vniuerfalis comunisneceGfario,&abfbluto,<br />

& poflibilijeft.dif*<br />

finitio propofitionis necefiarix vni<br />

uerfalis, & non dimnitio proponis<br />

abfblutaj:& fim-iliter eft propofiria<br />

vnmerfalis.poflibilis: & hinc credo,<br />

q?ortus fit errrorhniusviri. Deus<br />

aiuem noruit veritatem. C^uzfitu


Libros Logics<br />

w • A t Ats i T t M in, .«atusabh*bitufcriptu«f,a«tabtt*lC<br />

... * a^lione,fi pel fcribens intendamus<br />

D« CMMr/towfev, acfi ex IJQ,. ^<br />

*. TW«*«, A Viccnnadubitatc6traPhi~ fintltelligiambofigmficatafimul,<br />

Ca 1 f<br />

& "* /A lo(ophum,qDdixjt,q7parti notueft,q7poflibilitaifcripture.n6<br />

inlra. ^£ X-cularisaflarmatiua contin- efthominis,inquauuimefthornd<br />

genscoucrtauu c6tingcns,& q? ne- jimpfr,nam fi hoc eflet (cribcntisia<br />

ceflana particularis am'rmatiua co a£tu,pofllbile eflet, q? eflet fcribens.<br />

nertatur ncccflaria, &q> vfjscontin Sed no eft pole q? dicatur,q> fit pof^<br />

gensconuertaf' particularis: & fifr fibHe, fitfcnbensinqnantum eft<br />

Sum ait,q> negatiua deinefle coucr fcrib€s in ac~tu, na ppflibilitasineft<br />

taturvRs:&cbtradicitfuo(ermoni reiex partepotenti*adrem poflibi<br />

$ matenas^am ipfeait,q7 dum dici lemrexifteteaytfigniftcatpdifti no<br />

musaliquishomofcribit,eftcdtin- ftri,olshomopoteftefle,q?fitfirrigens,<br />

cu cius conuerfa no fit contin bens,hoc cit,ex parte qua eft priua^<br />

H gens:& per idem et often dit,q?ne- tusfcrjpturajnotrieft,^ yerufit,q) L<br />

feflaria no cpnuertatur neceflaria, aliquisicribe"spoteft efle homo pri<br />

ncq; vfis contjngens particularis:& iwtus fcripcura, am in actate puerifirrdeftruitdi fit, vt affirmet" add fcripturat^fi per fcripturam m-<br />

•j>r^dicatumdetotofubietl;o,autnc tendim-usipfumadu. Etfifrfigni<br />

getur a totofubiefto pro aliquo te ficatum amrmatiuacneceflaria: par<br />

pore, & hpc P mate;ias, nam veru ticularis,q uae dicit,q> aliquisfcribcs<br />

eft diccrenullus homo ridet cotin- fit homo neceflario, q? aliquis ,qyi<br />

tenter pro aliquo tge, quo non eft denominator p (cnpturam in actu,<br />

omoridcns,&novenficaturpro efthonioneceflario^fmqjipfijm<br />

hachorahuiuscoueifum, hoceft, efledenominatiiperipfaminpotc<br />

nullundcnselthomo.Etiarefpon tiajcftnotu, qjvisjppomsfitjqjofe<br />

dit Abunazar de cotingenti retpon (cribensin potentia fit homo necef<br />

I lione,quaip(enonadniittit: quod £ario:hocautitaeft,quiaimpore € M<br />

prputputoipfeintcnditcotraquof q?aliquarcs pra:dicetur neceflario<br />

dam egregios. Nos aut refpodem* de aliqua re, qua ilia res fit denomi<br />

ei p?r ea,quajnos:redimus,autpu- natapdenominationf poifibilem;<br />

tamusefleexpcdietius in coionb 9 : nifiperaccns. Notumauteft,q>qfi<br />

& deindeferemus in mediu relpon fignificatum hums proponis fuerit<br />

fione"ipfius Abunazar,&argi'.men hoc,eiuscouerfumeft, q?quidam<br />

taeiuscctra ipfum. Dicini'itaq;, homo ut fcribens in potentianccef<br />

o> qn dicinius aliquishpmo pot ee fariOjillaitaq; eft neceflaria, prout<br />

fcribens,fi-jjidin.eUigatu^q?allots przdiximus. EtfiftdidumnoftriS<br />

homo, inquantu homo, quieftho ntillus homo nunc ridet in adtu,cofimpl'r,<br />

hoceft, quauisdenomina- uertitur nullusnunc ri.icnseftho,<br />

tionedenominef",poteft efle, q? fit quatenuseft ridensinadlu. Fi't aut<br />


A inquantnm eft in potcria: ficq; hoc<br />

often/am cft.Dcus aut uouitvcrita<br />

tern. Aiumazac aut refpondit ad<br />

hoc dtccns,^ dam dicim us, oe aial<br />

pot die dormiat,fmim fignificatum<br />

cf t,q> oe aial pot efle dormiens<br />

ex partc qua eft dormiens .Hoc aut<br />

ficcxiftcntequodda dormiens,qua<br />

tenuseft dormi^Sjpol'e cft,q> fit ahi<br />

jnal, quia eius vita non ineu ei neccflario'.qua<br />

eft dor miens. Auicen.<br />

aiitcontradieithuicfermoni, nam<br />

ipfe ait de hac propofitionc, of aial<br />

eft dormiens ex parte, qua eft dormiens,^<br />

non cuadi: hare conditio,<br />

quin fit <strong>pars</strong> prardicati vel<strong>pars</strong>fub-<br />

B iecti.Dum aut pofuerimus ilia par<br />

tern fubiectieflet dictum nfmTom<br />

ncalaljinquantum eft atal, pot cflc<br />

dormiens,cum ilia pfopS (itpofliti<br />

lis,nonpropo(itiodenudata abhac<br />

conditione.Erititaq; ditftumnfm,<br />

oc aialpotcft cflc dormiens: &fi co<br />

ccflerimusconuerfionem illiuspro<br />

pofitionis,inquaeftip(a conditio,<br />

non iequit'cx noc, q? couertaf'h^c,<br />

in qua non eft conditio. Intcntio<br />

autem eft expofitio huius. E t fiFr di<br />

eat^fi hxc^condido ponaf" <strong>pars</strong>przdicari,q><br />

tuncpropo eft pofts, no il-<br />

G la poflibilis,ia qua non eft hxc con<br />

ditio.Siautnon fuerit<strong>pars</strong>prardica<br />

ti,Heq; <strong>pars</strong> (ubieAi, non verificare<br />

turhoc,nifinotificef > ,q?non fitdif<br />

ferentiaTterduo fignata jppofitio-<br />

Dis,&q>illafintvna propo expre^faduabusexpreflionibus.<br />

Hicautf<br />

non eft aliqua res,^ nos cogat ad il •<br />

]ud,fedfciemusipfasefle duaspropo(itioncs,quarurn<br />

vnafit abfbluta,&<br />

altera fm quid: & vcrum eflet<br />

quod diccret"',& impoFc. quod contradicit<br />

illi.Nos autdicimus, q? du<br />

dicimuSjOmne aial eft dormies pof<br />

Libri Priorum.<br />

fibilitercxparttiquapftdormienj, D<br />

eftofo rera,quafignificat ip/aab-<br />

(blutiomam aial potefie dormies,<br />

ex parte qua eft dormiens, non<br />

ex parte qua eft equus,autaliud,<br />

vel ex dfijs,qua: infimt ipfi dormieti.Hocaut<br />

fie exiftente, hxc conditioeft<br />

implicita,fiueexprimaif, flue<br />

nonexprimaturin eifHem duabus<br />

propo(itiombus:hoceft, inquacxprimitur<br />

hxcconditio,& in qua np<br />

exprimitur haec conditio. Eue aut5<br />

hancconditioncm parte" praedicari<br />

eft P fe no turn: na aial i mppl'c eft ,<br />

q? fit dormiens ex parte,q ua eft dor<br />

miens in a&u,fed fi eft,eft in poten S<br />

tia.Hocaute fie exiftente, dormies<br />

inqnantii ipfe eft,pofe eft,* fit aial,<br />

fed accidit ci efle aial neccnarioj, ex<br />

partequaJormiens in potenria^ft<br />

neceflario aTalificq; harcpropofitio<br />

eft necefl'aria j? accidcns, poFis p. fe<br />

Dun* autdicimus q? oe dormicsfic<br />

aial,intelligim 9 per illud omnc dor<br />

miens in potcntia eft neceflaria per<br />

(ej&dumintelligimus oe dormic"s<br />

in adtu,elt neceflaria g accides,poP<br />

fibilispcr fc- ex quo aut fignificat5<br />

illius,qfi dicimusoeaTal poteftefle<br />

q? dormiat, eft, potcft efle dormies<br />

in aiitu,non in potcntia. Si intelle- t<br />

xerimusdedormientiin potentia*<br />

propofitio cflet neceflaria, non poC<br />

fibilis:&oporret,q)in conuer/ione<br />

polfibilisintelligat J dormiesi aclu,<br />

& in coucrfionc neceflari^ dormies<br />

in potentia.Hocitaq; diftu eft vcrum,&connexum<br />

folutioni dubij<br />

inducli de conucrfionc neceflaria:<br />

in neceflanam, & poflibilis in pofll<br />

bilem:& licet Abunazar nontulerithocpro<br />

(blutionediibij indu


ca.r.i. 10.<br />

&: infra vbcriu*.<br />

(\jnlibrbs : Lbgicae<br />

Ct>n«wfiohf iffiTmeceflarias. Illud iadepofthdiferataHmarftifcjj)* I<br />

vero quod diximus circa conycrfio pofiuonibus de inefle, g.bus vti£m<br />

rjem pofis in pol'em,eft. fblutio ma liio lib.q propo fit, qiua EipofuoflifeftiACiejlhaea&proJnde<br />

vcrifica res6tdiucrftfuerit,qu


Librl Prioturri. 8<br />

4tlatia:flcrdcoiut,q?noh fiatfylfs con<br />

ciudens, nifi ex duabus prarmiflis,<br />

quart! proporrio vnius ad altcram<br />

eft proportio vnius ad altera,& eric<br />

ablquedubij fcrupulo minorarfirmatina.Sin<br />

autnon eriteius jppor<br />

do ad maiorem proportio tod* ad<br />

pattern, & maior fine dubio eft vni<br />

ucrfalis.Sicq j ergo non eft dfia iter<br />

dici de ol, &iter jpracmifiam vfem,<br />

nifi ex parte qua infinuatur in pra><br />

mifiamaiori cflcprcmiflamtnino<br />

tern affirmatiua dcpendente" abca<br />

io potenda. Hoc afit fie cxiftentc,<br />

quod Alpharabms ait dc fignifi-<br />

J cato dicendi deoi,nQn eft vcru,nequedcco,<br />

quod finxit circa hoc dc<br />

Alexadro,& q? reliquos Tcteres Expofitores<br />

latucritfignificatu diccdi<br />

40 oi.£t ideo,non conueniunt cum<br />

ArifLin co quod dixitde modisco<br />

dufionum fylForum miftorum. Id.<br />

autem eft, quod Alpharabius dicit<br />

dc fignificato diccdi de ol, q? id, qd<br />

ioteffigit'deco, fitqdam rcsaddita<br />

vltra intclFm praemiflie vjRs,& op dif<br />

fcrentia inter illud, & Itcr pmiflam<br />

rfem eft,q> px?mifla vniuerfalis fit,<br />

q> affirmetur, aiu negetur pra?dkatum<br />

de oibus partibus fubie id,quoa nontft aTal,<br />

eft inanimatum , imago aurno eft<br />

aial.Siauthucicaen r ct,il!eeft, qui<br />

magnificauit ambigaitates contra<br />

Arilt hoc eft,quarc dicit/f non cocludat<br />

J ex duabus negatinis in aiicj<br />

figurarum:&cur adieceric claoiulamcoditionis,<br />

op minor prxmiHa<br />

in prima figura fit affirmatiua. Ve- Sruntndumconfyderabimusrevcra<br />

c6iydcratione,vf q?id,q^ opinatus<br />

eft Alpharabius de fignincato<br />

dicendi de oT, non fit de fignificato.<br />

dicendi dcomni,quod eft conditio:<br />

in infere"do fylFm per f c abfcj ; qj c5-.<br />

nectatprxmiflis acceptis in eo alia<br />

respretcriplas. Diccreenim xde<br />

01 s,eft przmiflavna cathegonca<br />

a qua dependent primifla: particu-^<br />

Jarescathegoricac afhrmatiuarmul-r<br />

tx.Qn_aiitconn,exa fueritvnailla*ru'huicpmiflcs<br />

concluded ex of one;<br />

aggregatacx illisprimo,& j?fc con<br />

clufio,ablq; q?indigeat adconclu- F<br />

dend'1 q? fit addita ei,ncq; in prolatione,ncq:<br />

in figno aliq res addita,<br />

Dicere vero oe qd eft B,cft A, eft p".<br />

mi/la condonahs:& eft fm vcritat6<br />

CDpofitaexdnab' cathrgoricis, &<br />

euenicchxcofo copofita ex iribus<br />

proponib*. Jaautonfum e,qjfylEBcatnegonc<br />

9 fitcopofit' ex duab* f><<br />

miflis iblu : & ia euidcs fit tibi cifiar<br />

q~c"interhucfyHrn & inter fyU'mca.<br />

tcgoricum,quiainfyiFo caicgorico<br />

amrmatur pr«dicatio maioristern\ini<br />

dc mirion , aut negat'


QJn libros Logics<br />

tt o&afiorie ipmisaffirmaiionisipfi Quit fit propofit'wdeintfli. 134*1*<br />

mcdiojautipfiusncgauonisabillo, y^v Varvcropropofirio fitpropo<br />

^n autdiccbas«j»quicquid eft B , fit \J fino deineflc, expofitoresxp<br />

A-, & fupponebas q? altqua res fit ^^ dem contenduntia bocrqm*<br />

sUequifquod bxc res fit A,prater~ Ham enim ipforum dicutycp ille voquam<br />

prara(Tumat J qualitas ipfi* A, luericp, dc ineflev ciicatum infix<br />

n eftmaius extreraura dc ^ eft ip fubiedto abfolure,& h*c cotincac<br />

lum medium,hoc aut eft diuerfum neceflariutn,& poFc, & raisin adhi»<br />

abillo,qaodiueiiifin{ylfo,ex quo &hocfinxit Atpharabius>qu6dec'e<br />

inferturconchrfiopfe ex duab*^- opinioThcmiftij,&Ammonij.Ille<br />

miffismaion & miuori. Dico q> in aut,qui ferreteonl di


Libri Pricrum. 83<br />

A Acceflanj^tSe abfolunts ex tcrminis eerto cpfcyteftdicere, oTshtS nuue D<br />

»bfoltttis,&contingense3ttcrminis ambulat,oa non mueniunfpro<br />

tt>ntingctibus,t»eccffarij ycro funt frrioncs vfe de inefTc dc natura con<br />

•ffinesabfbluns,qafuntyniuftno- tinge"tisinin'hseJppofitiones.PofK|<br />

di exordine rcrminoru,qui furtt in autcm aflcuerauerat,qu6d non in-t<br />

ftmifllsncccflarijs,& abfblu tis, fiuc uenianf*pTopofitiones yfes dcinet<br />

ntfyirs,fiucnonfit. Dfuaut inter fe nifi hxc fp« propofirionu,expoill»seft,quiain<br />

neceflarijs apponif* fuitipfum vocarcabfblutasexpofi<br />

nomcn ncceflanj yltra ipfbs termi tionc,q pmiflaert:ipfe.n.putauit,q»<br />

nos:abfolut2e vcrofunt, qux fcrun ee'deineficaate TtpFum, autc/jua<br />

lurfineadditione.Redutaioautcm litcr,autinpaucioribus, &infingu<br />

negariuaruin prarmiffisneceflarijs lishorum vf de ipfbrum re,quod<br />

eftjficut rcduclio ipfaru in abfblu- non lueniant'de illis propones yfcj<br />

ris,&vnadefinitione defintfin cis deineflc.Dico,qu6d,qndicim 9 ,oe"<br />

dicideoi,&nulli, hare efHeriesqua ficcftfic,noneitdubiu,qu6d dicat*<br />

f ticlocutuseft Arifdedfiainterhas deillovtpfm,autxqualitet,autin £<br />

irespropofitiones. Nosautdicim'v paucioribus:& hoc, autftn ipfaflib<br />

good ipfum vocarc illam abfbluta jeda,aut fm ipfum tps,g.cg^d autcm<br />

facitputare,qu6d euidentiusfitdi- efthuiusconditioni^numerartnil<br />

&um illius,qui dicit, quod inte"dat lisdc incfle particularibus, & no cii<br />

j?dcinefle,q3 contracttrcs modos yfibusdcinefle. Illc vero loquitur<br />

Semodiscmitatis,autduostm:hoc dcyniucrfalibusdeincfrc.Nosaut<br />

eft,quod continct neccflariu, & ens dicimus,quod id, quod defuit illifl<br />

in aclu. Alexander vero,prout con -<br />

ipfi no intclligunt<br />

cepitdeco Alpharabius,dicit,qu6d intendcritg propofitiones dc inef,<br />

intendat p abfblutum ipfum ab(b- & p propones ncccflariasJlle n.in-<br />

lutum fm diclioncm , & non fm (ignu,ficutdicitibiAlpharabidsablentiamodieitindiuum<br />

modi: &<br />

tcdit j? propoucm dc ineflc , & funt<br />

ing.busafErmatpdicatumdefubie<br />

fbrtadehoceratjpmulgatii in fuo tcrianeceflaria,dico, quod opor tec<br />

idiomate. Vcruntn quodapparct clleinmatcriapofi,&hocefl:quod<br />

cxtexrueft,quodipfetradit,qu6d diccbat, & non fiint illoru termini<br />

illius intentio hie (it, quod diuifio vni ijdem,fed fylPs neccflari' eft ex<br />

propofitionum in has trcspartes fit tcrminis neceflarijs, & abfblu t us ex<br />

fm diuifionem natura; cntiu in has terrriinis abfblu tis,& contingens ex<br />

trespartes, non quodq'dam ipfarii terminiscontingentibus. Propo.n.<br />

fit fm inquifitione'& p opTonem,hoc ncceflariacft,in qua^dicatuminuc<br />


citio proponu de irrefle •maofolutis,fitm«uap'dicatumineftfubictfto<br />

rion amp, fedqii inueniflubic<br />

ftuminueniifftdicatumnon (cmp*<br />

dicotfnefttm: &hoccftfignifica<br />

ram abfblutionis in iflis: & hoc ineftiffis<br />

aut fenfato certo rpe, & ilia<br />

tfft,cpam putattit Alex5.g> cflet dc,<br />

tnefle,tjaaiatcnclit Atiflfolu, aut


Libri<br />

Priorum. 8 4<br />

1 mihus fit vnos p fe& h


Qnnlibt<br />

0 interillant,$ fit« maiori ncccflariap<br />

fe,&minori neceflaria pacd-<br />

os<br />

fe,n&fm oes ipe*s,c^bus nuu'or eftrut K<br />

ceflaria.&deineflc qcunqjfpccon<br />

dens:£ de inefle p fc,'& idco adiecit tigerit ex tribus entib'. Etaxe noti<br />

demfationibusdaufiilam couditic rcmouentdubiaex fermonc-AriC<br />

ms,q? fint ex duabu^f mimsnccef- & non fit q^ intclligit'ex fuisdi&idco dixitdeneccffi<br />

tcrminisneccflarijs.Qui vero intd<br />

lexit cx.fiio fermoHC, q? ipfe opined<br />

tudine inuentionis didi dc oi in il- q>qn pmifla pmiftafucrit,cuiquc<br />

lis,q? c dicaifde B,oftcndet ribi, gfa de ine/Tc contigerit, ilia codudet nt<br />

excmplijCpfpesfcriptoris fitdehomine,prout<br />

dicimus,o£ fcribens eft<br />

ccflaria. tllec|dedifrertaradicibtu<br />

Arift.& differ tab ipfa veritatem (c,<br />

homo,& ois homo eft alal, & alia;, ab illius cj.de radicious^a iHeAxir,<br />

H q*fiPesfunthuiccompofitioni.Pro cp ca cobinasionisharu ^miflanim X><br />

prietatis. n. huiusproponis dcine£ fitcobinatio naturarterminorfl ,&<br />

eft,q? fubiedum in ca fit ipfum prae<br />

dicatum,homo. n. fcribens eftipfe<br />

idem homo,& idco fit,q? Arift.nUr<br />

xnerathancfpfm prarmiflaruinpmiffisjinquib'<br />

df,q? fubicdufitip<br />

q? did de ol in pmifia neceflaria n4<br />

^fictjftifiqn minor depende*sefti<br />

maiori generis ipfius maioris:fi aut<br />

non crit minor in poteria in maib<br />

ri,necerit proporrio vnius carii ad<br />

fum f dicatum p accidens,prout exr altera (Pportio totius ad parte,cfuijfc<br />

pofitum eftin Meta.Qn_vero coge<br />

ita fueritf miflae neceflaria: maiori<br />

aliqua dc inefle tpc fenfato ccrto,&<br />

totius,qd eft neceflariu r panes funt<br />

necejfTarix fine dubio.Scd accidit ^<br />

miflls^q funtdcinefle p fe> ncceflk-<br />

congeries aliqncondudetnecefla>rias p accns,q? depedcat a neceflario<br />

r ium, &aliqn coneludct non necef depedetia partis a toto. Et dicim',q><br />

(ariu,c|anoninuenif'in illisdicide cocFo neceflaria, licet fit necefTari*<br />

ol. Exemplu illius, q cocludit necef paccns,edeinee" p fe, ganoTucnif<br />

* fariu eft,qn dicimns, oS album nuc in ilia fignatu did dc ol ex co,q


DC omrii,ineflFe5&: miftione<br />

4 audfciasq?noninue F<br />

niaif in hac figura, cuius maior fit<br />


CJjiniibroslcgicae<br />

43 ilMltfsvtfon eft naturas ipfius necc£ t£eincerto.PoFenanq$ efYcoi0» |<br />

ia'r ij. Sidcfgo ilia de inefle, q conge gaftlli,qtf dicim 9 , ois nomo eft ani<br />

rkttr f>miflze minori neceflari* eft maljidquoddidmus,&o6aiatn4c<br />

iieceflaria fm fubie&u de inefle ftn ambulat. Si hoc accideret quodam<br />

pdicatuni.Etideo cauithievirdice tpe,&concludcr.ef'q?o?shomoam<br />

tr,q> modus condufionis fit de inef bulct.EtpoFeeft q> intcUigat J exna<br />

fe,fed dixit $n6 fit neceflaria.Hoc ftrodiclo,q» " "" omne -' aial atnbulct • • nc<br />

"atknotum eftobnatuiS pmifl^,cu ceflario aliquo tpe, aut euiscondir<br />

ius conditionrs eft,vt fit de inefle,& rionis eft q> ambulet. Et ideo dubifi<br />

ztfaior cum neceflaria minori:. De-- fuit hoc exemplu ipfi A lpharabio><br />

'clinauit vero ad oftcndendum hac quiaipfeptitauit,q?diccrccuiufi]ue<br />

•vadetatetn, quia dici de 01 noli fit! aTalis conditionis eft, q> amhulef,fi<br />

hacmateria,nifigaccns,g^adeinef expmiffisneceflari;s,cumipfacadc<br />

ie,q eft I hac (pe,c6unct pr^miflam fit ex przmiflis de inefle.Qn autcni<br />

minore neceflaria p acciis, pdicatu ics ita fc het T compofittone, qa? fij ]<br />

[ enim affirmaf fubiedlo affirmatio'- « duabtrs Tniuer/alibus,ficfm hoc<br />

ne neceflana,qh fubiedu in illis su expediret q? intelligatur apud ipsij<br />

ptiifueritfmdenolationedeinefle, rcsinfpcciebus,q coponunlfhacmt<br />

non ncccilana,vcladiecitclauful3. ftionisfpe,quaconclufi6fitnecefla<br />

JconditionisTillis tps certu (enfatu. ria,proutde{crip(eratqn maiorfue<br />

Harcautconditio non inuenic'in p ritneceflaria,noncum quacunque<br />

mifladeineflepnmo &jjfe,icdfi deinefle,qconrigcrit,(edcudeiner<br />

•fuerit,eft p accns. Sylft vero contra<br />

djclionis,qui fit ad oftenfionc conclufibnisinhac<br />

miftione nSeftnc<br />

«flarius,qii enim pdneremus condufionem<br />

ncceflariam, hoc eft, ex<br />

tcrminis neccflarijs, oporteret<br />

maior terminus pmifla: maioris nt<br />

neceflarius,& fiFr terminus f miflae<br />

roinoris.Qn^aut coniunxeritcoucr<br />

iam pmiflje minoris neceflaria: ttt-<br />

[ lifletfyiFm in prima figura exduabusntceflarijs,&<br />

conclufiflet, q? A,<br />

quod eft mai 9 fe,cuius terminus fubiectus in eaiit<br />

in materia dc inee poFi, & fit ex ma/<br />

terianeceflatia.Etficexpedit q>intelligat<br />

extremii, neceflario<br />

in fit B,hoc eft q? affirmct' dc illo affirmationc<br />

contmua non ahqua di<br />

ifponc,neq-, aliquo tp.e. Et fiFr opor-<br />

j abeo res,qn maior fucritde<br />

inefle,q? conclufio. non fitneeeflaria<br />

cum de iucfle,cuiusconditioais<br />

eft, q>c6iungat'minori ncceflane^<br />

&eftcuius pdicatum fit ex natura<br />

de ineflcpoflibili,& fubiedu ex na<br />

tura'ncceflaria. Etiditerum,quod<br />

dixit in fecuda figura in hac miftio<br />

ne,cxpcditq?redeat fuu iudiciuad<br />

fuum in primam figuram ludicii<br />

primiefigurXiprout expofuim* ia<br />

haceademfigura,exceptoqj ipfedi<br />

xit in compofittone, q fit in hac fir<br />

tet in tertia figura, du fumpferimus gura ex prajmifla particulari negaconclufioiiem,&comunxenmusci<br />

tiuaminori neceflariaj& ex p<br />

minore pmiflam . Exemplu veto, dc inefle maio ri q> non concludaV<br />

quo vfuscft hic,pot efle q> intclliga neceflaria(emp,fed aliqn conclude<br />

tur1fmq>firdeinefletp.alis,&pofe tiirconungens,cuiusexemplficft<br />

cftcfiuteUigatffm cjfit.afrirmatioa


Libit<br />

rere,£dkerecum breiiiloqu* fuefitin<br />

exphcationchuiusihac figa*<br />

tt,5c fttt id,quod di xerat,cft res cois<br />

«Iilli,qui componitur ex premiffis<br />

Hcceflarijsmaioribus cum dcineffc<br />

tempo ralibus,dicoq> illealiqua-<br />

jnifladeincflcobprardicatum<br />

tm.<br />

Dicimus aut q?(ubticere illam hie,<br />

fircunlcns^icocj?nonconcludamr<br />

occeflarium femp cum pr^mifla de<br />

inefletcmporali : euidens enimeft<br />

ep non fit in illis figuificatu did;i de<br />

ei,& attcftatur hoc iiobis , damdixit-aliqn.In<br />

hac vero {pecic dico,g^a<br />

compoficus in (ecu da figuraex minori<br />

pciculari negatiua neceflatia^<br />

.& maiori deinefle , ex quo ipCa. res<br />

non eft in ittis euidens, cum illarip<br />

fcuics/peeieifuoftenfa pcontradi-<br />

&ioncm,autfuppo(itionem, expediuit<br />

declarare hocp materias.Sed<br />

»pud Alpharabiumfmeiusexpofiaonem<br />

fupcr AriCgj,qn maiorfue<br />

ritneccflariain potenna infecuda<br />

& tertia figurajhoccftjipfamjeduci<br />

adpnmam,fiat condufio necefla<br />

tta:hocdi«frumrepugnat illi quod<br />

f»czmifiuincft,&idco explicuitfii<br />

jpraillud,(j> fit error,qui cccideritin<br />

<br />

nonconuecti^in hac/igura maiorj<br />

fed connertif'ipfa minor. Si aut ilia"<br />

de ineflefuerittpalis,fit du conuerr<br />

Gtur de mefle non tcmporalis, hoc<br />

eft tp.e interminatoj & qii maior p^mifla<br />

fuerit neceflaria, cocludet ne-^<br />

ceflarioconclufioneneceflaria. Si<br />

aut ilkde inefle fuerit maior coclai<br />

dct conclufionc de inefle, & non va<br />

nan n hac figura de inefle tempora<br />

li$innontemporale".Etidcoquan^<br />

do Ariftjncminit de fpecie q oftcdif<br />

in hac figura pfiippofinoneno F<br />

dicit,* non concludat couclufionc<br />

neceflaria (em p.,vtfecitih fpequa:<br />

oftenditur pfuppofitionein fecua<br />

da figura. Scd tulit excmplu ex prje<br />

jniilaneceflaria ne^atiua particula<br />

ri ma!ori,& de inefle tpaii, & vf q?<br />

cocludatconcfone neceflaria. v. g.<br />

dicendo omncanimal nuncmoue<br />

tur,& aliquod animal no eftbipcs.<br />

Q5 cnim conuertitur diftum omae<br />

animal nunc mouctur, fit nobts<br />

aliquodquodnioueturcft atal, &<br />

haec dc inefle noncfttempotalis.<br />

Qjaando


in libros Logicas<br />

9 Qn aut capcrerar dc ani mall p fup nitura in a&u,& fi effct em aeeeflk- K<br />

pofitioncm id qcf non eft bipes,ac a rio,eflct hfcipfius difpofitio,&lioe<br />

diccrcs quadiupes,eflct conclufio de oifcusfuis par tibus,qu$ funt fm<br />

aliqcl qc! mouetur non eft bipes, q qualitate,autquanritatc, In «nai«eft<br />

verax fempcr.Et coponif fylfus ri veto neceflariano inucnirffigoi-'<br />

fie,aliqd qd mouet j eftquadfupes, ficatu difti deotcfi c6tingcnti»^»»<br />

& nullum quadrupes eft fb!um bi- ^dicatu ncceffarium inuenitur ia<br />

pes: ficq; fitconclufio,aliqcf quod liibieclio ncccflario, no in cotingc'jnoueturnon<br />

eftbipcs.Sicitaq-, co ti, nifiefletneceflariuper.accidens»<br />

uenitOf intelligat'id qcfdixitArift. ^>utdicimus,oeambulanseftalal.<br />

inhacmiftione,quiailludeft Tcri- Etfift eft difpo fmifla; maibfis dc<br />

tas fm fe,& cc ueni t q> fit qct intclli- inee" cu conringcnti .Totu aut hoc €<br />

ifex fuisverbis,immo cuidentior oppofitii pmiflac continge*tis, in f>-<br />

f tfmhoceiusferies^fmidqdm- miflan.cotingentinoneftdubiti^<br />

tellexerumilli,quorfi expofitio hu g> eius fdicatu fitnatursccotingen<br />

H iuslocipcruenitadnos.Deuijvero tis.Subiec^uveroaliqnctitnaturr L<br />

fucrint illi viri a fuaopinioe, quia cotingcntis,& nac;no cotingenrii,<br />

non funt adepti fpecics abfblutaru ctidco,qii minor fucritcdtmgens»<br />

dcinefje,neq; quidfint, tantofor- autneceflaria cocluditconringcnti<br />

us ftia fpeciem,neq; et puenit eis, t£. Hk aut non eft res ita,qnia ma-<br />

^.dfitneccflariacertain eoqcf dixit ioreftnecef!ariaaatdeinefle,qui><br />

in miftioneneccflarij cu pofl,& dc ncceffarj? fubiecliu impoffibilceft,<br />

ineecupoUibili.Dicimusautq? ip- cbfitnifinecefiariu,&iII>usdeindP<br />

iedicat,cpfylFus,quicoponifcxp- fCjuifidcinefle : &indcfitqc1 dixit<br />

jniffapoffibili,&deinefle,autpott Arift.dciftis,cfifintfyIiiimj?fe<br />

riodefpecieb'ipfius B,&dcolpar fitaffirmatiua,&:qnfueritafHrmateipiius<br />

B,que € coringeter,autin tiua Teraxtribusmodis,


Dcotnnijinefle,<br />

JL zpntit Arift;iafuolibro>Kiltud c*<br />

pafint'Alpharabius in expofitionc<br />

iyi£,&nos ipfum expofuimas in<br />

huiuslibri expofitione.Quado vc-<br />

TO hec xobmatio fuerit exprc.mifla<br />

jniaofi contingcnti,& ncgatiua de<br />

iBefic,ndtu eft e%iqn pofuerit conefonfcliffirmatiilS<br />

cdcradictbrium<br />

per fuapofitionc intulifletamrma<br />

tiua, licqi oftenfum eft ei dc re tvuiujcabinationis,<br />

q> cocludat fcmp<br />

itrgatini vfem.Ex quo aut vflsnegatiua<br />

eft duaru (pecieru, aut ncga<br />

uua abfbluta, hoc eft, de incfle, aut<br />

B ncgatiua ncceflaria, quia ncgariu?<br />

contingentis vis, eft visaffir-matiu;.<br />

QH aut h;c fpecies miftiois no codu3itcu<br />

dcincfle, que funtccrti te<br />

ports atteltatus eft huic,du di lit, q><br />

ex talibus pmisfis.hoceft, deinelle<br />

tfppralibus no fiutfylfi,& tulk ma<br />

teriasin ubusfalluh^c combinatio<br />

cu dcincfle teporalibusrdiccndo.n.<br />

oTs homo poflibilceft g> ambulct,<br />

& omne ambuians mine eft equus,<br />

in(crjfhinc,(j>oishomo fitcquus,<br />

qd eft mcndaci u. Et dixit q? de m<br />

cflc,quibus vtunifin hac fpe miftio<br />

nisfunt abfblute,quaru fpecies nu-<br />

C nierauirausinpr^miuls.Dciudere<br />

tulitet materias,ex quibns apparct,<br />

q» aliqn concludat ncgatiua ncccffariam,<br />

& aliqn negatiua de inc/Ie,<br />

&dixitexemplu iluus,qu; concludit<br />

aegati ua ncceflariam, eft dicere,omnis<br />

ho contingenseft, q? cogi<br />

tec, & nuilu cogi tans eft corn us, hie<br />

n.condudit, nullus homo eft coruusjhocauteitncccflanum<br />

omni<br />

tepore, noa aliquo te*pore, cxccpto<br />

alio tempore. Ex quo autapud Alpharabium<br />

oratio dicfs, & nullum<br />

cogids eft coiuus,eft negatiua ne-<br />

& miftionc. 8 7<br />

ceilaria, non de ineffe, & apud ip- D<br />

film crat q» dc incfle fit appropriata<br />

tpeccrto , ambiguus ei fuithic<br />

locus. Et dixit for tall e fcnfuscogitationis<br />

hie eft ip(a phantafia.Termini<br />

vero, quibus vtuntur in illo ,<br />

quiconcluditdeinefle, fiint, vtdicere,<br />

omnishomo concingenseft<br />

q?(ciat,& nullum fcicnsmouetur,<br />

id eft tcmpojcfuz'fcientibe.hic.n.<br />

concludit, nullus homo mouctur<br />

tempore, quofcit. Conclufio au*<br />

tcm hie eft ncceflaria cum coditione,<br />

& ilia eft, quam dicimusquod<br />

fitabfblutavcra, aut vna fpecies ip<br />

fius abfblutje,quibus fiunt fyllo- 6<br />

gifmi uifcienriatopicx. lamitaq;<br />

bftenfum eft hincintcntum huius<br />

viri, & fblutae funt ambigui tares -<br />

quae remanfcruntcontra eum,vfqt<br />

adhzc noftratcmpora: harccnim<br />

eft huius viri confuetudo cum ilhs,<br />

quiin eum dubitant. Dico quod<br />

tempos fatis dat ad foluendum, qtf<br />

in ipfum dubitant. Etideo non eft<br />

debiiioris confiderationis inter ho<br />

mines, vel minorisfcicntia:, quam<br />

illequidubitat contra ipfum, & in<br />

£uo tradatu refpondetper id, quod<br />

ei videtur,& pr^cipue quando non<br />

eft id vifiim illi, qui cum pracceflc- £<br />

rit,proutinucnimustecifle Auicc.<br />

in omnibus fuislibris. & deteriua<br />

tj>hic nouus feciflet,eft deuiarei<br />

fuadifciplina,&progredialio itine<br />

repraeterfuam viam,vtcontingit<br />

Alpharabio in fuo Libro Logicij &•<br />

Auicennx in fcientijs naturalibus<br />

&dminis.Sicque expletuseft traclattisdeeojcuiusexpofitioneintendimus.&fidoclrina<br />

fitbreuis,<br />

tamcnad rcctitudinem.<br />

Quxfitum.


in libtos Logicae<br />

AI S M V. vts6ui Rhrtoriccs, & iitficft rc'm* £•<br />

.<br />

contmgn-<br />

dc licet Je numtrojitatc<br />

nis, rt if faura in qua.<br />

• •<br />

r. rriorf, jMr-tHemiftiuscotenditcGPhi-<br />

Uiiia!** I lofopho circa fylfoscontin*<br />

-i- (gentesftmpPrbinio.Primo<br />

circa idVqc! opinaf, inferentcs in<br />

prima figura fint duplici infcretiu<br />

de incite, & ncccfTarioru, quia fui<br />

negatiui coucrtun t j i affirmatiuos,,<br />

hiaut recant"imperfecti, quia no<br />

** conucrtnnf". Secundusaut locus eft<br />

circa id,qcf poni f,cj>h$cma non cq<br />

cludatmfcda figura. Primus itaq;<br />

locus deftruufuamet verba, >jain<br />

fqentijs vtimar pofi pro maiori p^<br />

tc,no poflibili ^qualitcr, neq; poffi<br />

biliin minori p.te,ip(eautafleritg»<br />

negariui,du fucrint Ttplurimu,qui<br />

vtilcs funt fcienu js,no coutrtuntur<br />

in n umcratos, neq; fit ex eis (ylftis,<br />

& pinde no coferunt vtili'ate p hSc<br />

coacrfione: negariuis vero in mi-<br />

Boripartcno Ttimur,ficutnccvtijiiur<br />

afHrmatiuisin minori pane .-<br />

Ethisnovfitatis,noninuenmntur<br />

* itaq; in artibusiicgatiui,qui trasfcrant^in<br />

affirmatiuos f maiori par<br />

te,& arguit Anft.ex eo qd ipfe ia ex<br />

pofuerathic,cj7 hi quifiint j> mino<br />

ri parte,no vtimur in fcierijs, & admiraf'ipfiinijCiuo<br />

mo latucritcum<br />

«xhaceiuspofitione,cu fitadoculii:<br />

cxquoeftclaraTimUjqiiaobre<br />

ait,q> oportcatfubtrahere hosquatuor<br />

fupcradditos, qui iunt imp, fefti,<br />

cu no fit ad propofitu nurncrare<br />

(yifos,qui no coferat viilitatcm.<br />

Abunazarautiarndit hoc dicio,<br />

quia prm/Tis poflibilibus zqualitcr<br />

dif'cx eis ad cas»q funt pro maiori:<br />

pane r in quas coucrtun^. Nosafit<br />

dicimuSjO? pofcs e maiori par<br />

te, & concPo eft neceflaria, q cftcp I<br />

halo.i.corona no fit cometa. Etilc<br />

nos inuenimusihacmatcria &in><br />

hac figura, illu qui c5cluditcocibrt<br />

neafnrmatiuancceflana,proutdi'<br />

cimus, omnisho inquantu eft ho,<br />

poteflt q?no fitiufcus,oTsaut glau<br />

cus pot efle lufcus. H? itaq > duar S^j<br />

miflf funt pro maiori partc, cocrOi<br />

aut eft q?omnisglaucus fit homo<br />

neceflario. euidens itaq, eft ex hac<br />

fpecie id, qc! dixerat ipfe Philofo^:<br />

phus, q> hie aliqn infcrat ncgatiu^<br />

neceilariam,&aliqn affirmatiuam<br />

nccc/Taria In loco autem negating<br />

ncccflaiiz non df concludat afr; 1<br />

firmatiua poflibilcm >nec inlocoi<br />

affirmatiu^ neccflari? df, q> concla<<br />

datnegatiuam, cu qlibctharu repu.'<br />

anctalteri. Errauitauthicviij g.av<br />

ipft inut-neratin o^bufcla materijs,<br />

q? ncgatiua pro maiori partecduer.<br />

taf, & proindc putauit q> conuerta^<br />

in 01 materia: prout dicimus, om-*<br />

nishomo viuuspoA f ibilceft,cbha^<br />

beat fex digitos,& of habeus fex.di-»<br />

itos viuum po/fibilc eft q> fit ha<br />

f abes fex digitos.Nos $o dicim'ci<br />

ad opppfitionf >qna dixerat contra/<br />

PhiTo-


Libri<br />

A PhiJofophtim, tj> cuttt latucrit fupponendo,q?id<br />

fitcfcuriifirmim, quo<br />

nio.io lament eurri.Illud quoq; eft<br />

cifuis pratfumpnonib'rornauit.n,<br />

fiiarefponlione contra ipfum Philofophum.Et<br />

fi ipfe moaicu cofidc<br />

rafletipfam rcm,efletei euidens,du<br />

cifplificauit in hac ma, q? vcr u (it<br />

idioerc, cpfemper in ortu caniculae<br />

irapofefitcp fitpluuia,nam maior<br />

<strong>pars</strong>pluuia: neceflario non inuenif"<br />

tpe ortus caniculae. Sicq; ia oftenfa<br />

eftexhocfermone veritas,ad qua<br />

inclinauit Philofbphus circa hanc<br />

rem, vt deftruftio illius, ad q3 dc-<br />

9 chnaueruntalijj^put moris eiuscft<br />

w«i* aducrfarijs, & hoc e q> oiifdc<br />

tcimcdcbam*. Totius aut nuiusca<br />

eft.g.anegatiui in hac tnafunt vecc<br />

affirmati ui :& ideo fubinttat cos ca<br />

xafteresnegationis, & veranegatio<br />

impediesillarioncno impcditeain<br />

hacma,cu fitncgatio non vera,(cd<br />

eitaffirmatio quzda. DC vero coo.<br />

ncftereifnegationi ver^ipfaillatio,<br />

impedircf" illius illatio in hac ma,<br />

«x quo ncgatioin ea noaeft vcra.<br />

Et proinde no eftalicuius diccre,q?<br />

no expcdiat q? affirmatio,q in pot6tiacftipfane^atiojimpcdiatillatio<br />

7 -<br />

C n£in fecfida ngura magis,g q> nega<br />

tio cj cft^n potentia ipfaamrmatio<br />

Ipediatillationeinprima&tcrtiafi<br />

gura:hocn. efletneceflariu fi nega<br />

tiui in ciseflent negatmi veri,prout<br />

affirmatiui I eis flint alfirmamri vexi,(ed<br />

ncgatiui ipfarrifuntafErmatiuiim^teeTi,&operanc''inillationeopuiaffirmatiuonl<br />

pfedloru, cii<br />

Prioru fn 88<br />

dicere, qjfintaffirrriaduiirnpfc^f D<br />

nanegatiuifunt remotio fpecieru<br />

affirmatiuoru perfciflorfij& impfe.<br />

dorum, rcmono aiitnon difccrnic<br />

pfeclu & imperfe demonftratiua§<br />

prater clencba ^qua; vtan: J his, quae<br />

raro fiunt, ficut eft ars Notoria&<br />

Magica,quib 9 vtebant noliri maio F<br />

res. Et ficut poFe e, q? maiori pane<br />

quodda fit j? ie notii, & quodda n«<br />

turn pfylPmexprarmiflis.qusfunt<br />

pro maioriparte, fie cotingens prd<br />

minori partc quodda eft poA'ibile,<br />

fit per fe notum, & quoddam e(?<br />

quodpotefbnotificari p notapfe:<br />

& hie {y)^<br />

fintgenerisaffinnatiuoru roneinuentionisjpprietatisaflirmatiuoru,<br />

tf eft {ubintroitus negationis in iptos.ProindcnonertnfaafTerei'e,<br />

<br />

jfint negatiw OT]>fc


Libros Logioe<br />

noneftloqtteiidumamplius dceo. Etrx quoexafErmatnmcotingen ft<br />

Secundum vcro dubiG habet diffi tibus in hac figura infcrutur necefcultateq~uanda,nec<br />

rndet adillud fariae:proutdicimus,omnishomo»<br />

Abunazar quanta eft in his,que no pol'eett, q? habeatquinq; digitos,&<br />

bis cof rant. Arift. cnim argumenta omnis j£thiops, pofeeft,q?~habeajt<br />

tur,q? fylfe non fiat in fecunda figu quinq; digitos: coclufio itaq; cft,q><br />

ra ex duabus contingentibus rone omnis Athiopseftho , qua: eft AC^<br />

triu rerum, quaru vna eft, quia vis ceflaria affirmatiua . Sicq;fylfe,qut<br />

negatiua: cotingentis, quz ntia^e- eft huiusprocefl'us ex duabus &mi€<br />

cundafiq;ura, eft vis affirm atiwariin fis,quaru vnaeftnegatiua,&altera<br />

hac figura aut no concludic ex dua c5ringens,prout dicit Philofbphus,<br />

busaffirmaciuis, ficutnoconcludic nopoteftquifpiam dicereimfcin<br />

deineflefimpFr , neq;in nccefla- rarcotingcntf, neqjnegatiua,neq;<br />

rijs. Secundaautr6eit,quiaillatio affirmatiuam:negatiuaquide,quia<br />

inferetis in hac fi^ura oftenditur p iam inferret p conuerfione conclu-<br />

H alteiaduarumreru,autperconucr fionematrirmatiuaneceflaria,nec L<br />

lione,aut per fylfin duccntc ad im- afHnnatiua contingentem , quiaii<br />

poilibile,illa aiitper neutram haiu infert negaciuam neceflanam.Hoc<br />

rcru ofteditur, prout notii eft:quia icaq; eft totum,quo intedit Philofo<br />

jtiegauua no conuertitur, quia fecu phus,qj non condudaf"in fecuda &t<br />

eft vera afrkmadua contingens , & gura in hac ma. Thcmiftius autdc<br />

perinde fi conuerteretur negatiua ltruittocuhoc,cx quo ofshac rone*<br />

TFicbnucrterctur ctii affirmatiua funt vera:;de ncgatiuis c5tingenti-*<br />

cStngens, s, qua: f ecum vcra cxiftit: busa:qualiter,n6 de negatiiuS<br />

& haec res €t oftenditur rone mate- tingcntibus pro maiori pane > quia<br />

rierum , nam fi veru fit qjomncm c6uertuntur,&n6mueniturinnaic<br />

hominem pole eft non efle albu,& ma,quod inferat negatiua neceflk-*<br />

non eft verum q> oe album poPe fit nz.Sc oftendit cp declarations quinon<br />

efle homing cum quoddam al bus vfus fuerat Aril tcirca hoc funt<br />

bum, prout funtmultx res, non fit particulares, ipfeaut vtitureis vni-<br />

I homo ex neceflitate. Non coucrti- uerfalib'.Rcsaut non cft,proutpubili<br />

itaq-, exiftentc negatiua contin tauit,namcQ animadueites ipfam<br />

genti,impo?e eft qj illatioln hac fi- rem, apparet, q? hate oftf fio fit vfi%<br />

gura oftendatur per conuerfione. cufuppofuerim' negatiua pro ma-<br />

Jit filtvideturqjnon poffitofledi iori parte couerti in affirmatiuam<br />

ciusillatio pcriinpoFe,quianonfe- pro minoriparte,&fuppoluerimus<br />

quiturindeimpolfcaliqiiod. Ter- (p affirmatiua pro minon ptevfis<br />

tia vero ro fumpta ex matenjs eft, no conuertatur vfis, fiue ars vtatur<br />

quiainquibufda materijs inucnif ilia,fiuenpvtaturea.Notumitaq}<br />

illae inferat negatiua neceflana. eftqjnofemperconuertatnr cotin<br />

nam impofc eft q? fit ois homo al- gensvrisne'ganua,cu non fempcJ<br />

bus,& omnis eq mis , pore eft, q? fit couertatur contingens pro minor*<br />

albusrillataaut eft negatiua nccefla parte affirmatiuaeiconexa, nave-*<br />

ria,qux clt , cf nullus equus fit ho. rum eft dicer e,omnisfbdiens fuam<br />

vineam


Libri Priorum.<br />

A *ineam eft vnus,raro multi, & non<br />

eft vcru mots vnus multi eft raro<br />

fbdicnsfuam vineam,na multi qui<br />

lent maiores natu neceflario fodiuntfuam<br />

vinea. igit? haecoftefio*<br />

•qua vtitur,cftvniuerfalis,nonparticufarjs,proutputauit<br />

Themifti',<br />

&fivideasdenegatiua pro maiori<br />

partein pnuatiuis, q> no conucmtur<br />

:pr out dicimus:ols homo, pofe<br />

,cft, oehabens<br />

quatuor digitos, pofe fit, q? non fit<br />

homo,na multi habentes quatuor<br />

J| Digitos non font holes neceflario ,<br />

prout funtaucs.Cum autem negatiuacontingensnon<br />

fcmpcr couer<br />

fcclarum miftoru co/equun^ftos 3&<br />

modos in prima figura. Dicim' ita<br />

que qp iam oftenfum fit, q? impofll<br />

bile (it, q> congeries pfimx figurae<br />

inferat,dum maior non Fuerit vniuerfaliSjfiuefueritaffirmatiua,<br />

fiue<br />

ncgauua:&qj oportet minoremcf<br />

fe affirmatiuam,fiue fuent vniuer-<br />

(aliSjfiuc particularis,& hoc fit figni<br />

ficatum dici de o! vft, quod infntu<br />

turn eft eflc coditio fyliorum infc^<br />

rentium ,vtdicendum fit fm affirmanonem,aut<br />

negationem deol,<br />

quodipium eft fm affirmationemv»<br />

Notumauteftcpcum pofuerimus<br />

cxiftentiampropofitionutaliscon £•<br />

ditionis,q? c eft B,fignificat q? B f •diceturde<br />

toto c.Hocautem fieexi<br />

tatur,fyllogifrn' itaq; in quo occur ftcnte.ptopofitiones itaq; minoreS<br />

rit non Temper concludit.Iam aute fylforam inferentium depfdentex<br />

dicltim eft I definitionefyllogifmii vi propofinonum maioru eo mo-<br />

q? in eo occurrat fern p> q> fit oratio do>quo <strong>pars</strong> dependet ex toto. Ha;c<br />

in quapofitisplurib' rebus, q. vna, aut dependentia puenit nobis rone<br />

iequitur res aba fcmpcr. Si autem ambarumconditionum fimuhhoc<br />

iecundafiguraconcludit femp., ronequa propofitio maior eft<br />

negatiuaineaconuertitur fempcr. Tniucr(alis:hoc eft, cotinensipfam<br />

hie ergo non eft fjllogifmus. rninorem,& q ua minor eft affirma<br />

<br />

_.V ipfis tnbuf modis*<br />

ex qualibet jppofitione maiori mo F<br />

I<br />

dali depeudeat propofitio minor,&<br />

Op.lf.fcl<br />

Ntentio huiusfermonis eft,q> (iiusmodus^acetiammodusipfius<br />

fcctusabu<br />

jjfcrutemur modos illationum conclufioiiis illi us fy llogifin i, f equi<br />

ml ftorum ex tribus modis ab- turmodum jppofirionis maioris:<br />

fbluto,& neceflariOi&poffibili ^ na exempli gfa,namfi diceremusxcf<br />

vcteresPcripatctici difceptauerunt fe de 01 B neceflario:hoccf t A e ne-<br />

cum Arift.circa hot,at£tpoftcrioceflario pracdicatum de 01, quod e<br />

xescxppfitores con render unt circa B in a6lu. Cum autem pofuerimus<br />

moduincerpretauonis texrus Arifl 'oe c cffe B in adlii,oportet q? A pra:<br />

circa hoc, Etinftituemus nfam con dicetur de c neceflario, ex quo iam<br />

fiderationem de hoc in prim a figu pofitum eft c fm modum conditio<br />

ra.namilliconueniuntq) modi il- nis in prardicatione maioris propolationum<br />

in fecunda figura,&per- fitionis:& fijr etiam per fe notu eft,<br />

Log. cum Auer. m q>


Q.Jn libros Logicae<br />

& qj>dum modus pendens in propofi- Ounf ill! tresffiodi.Nbtff htqyefl,lt<br />

none maiori fuerit ali us A modo ,p q? oes fylfi mifti fint gfe&i:tK)cd t,<br />

pofidonisminoris) non oportet q? q? modi fuarumc6dufion urn a-ffc 1 -<br />

intrepide modus conclufionis con- quanf propoflem maiorem: & hob<br />

icquaf iriodum propofitionis maio fit notu de fua re. exempli gfa ft ft*ti^dum<br />

minor non dependetattla gnificatum dic"ti noftri A eft'dtfof<br />

jori, nifi ratione affirmationis fblu, B poflibihter,&neceflario,& i a&yl,<br />

ficut q? haberemus A eft de of fl ne oualibet jppofitione minori appb 4 -<br />

ceflario,df de ol quod eft B in adu, fita huic propofmoni, fiue eius mo<br />

& pofucrimusq? c fit B inpotetia. dusfucritdeinefle,fiueneeeflaxiu5;<br />

Sicqjnotumeftqjnonfequaf'exil- fiuepbflibilisvoporterq? conalaiio><br />

la dependentia, q? A dicaf de omni fit neceflaria:& frfi: oportct,* rfunl<br />

c ncceflario, fed fequifq? dicafde maior fuerit pbflibilis & abfoluta ,<br />

01 c affirmatiue,autnegariuefblu. &incfteih.rccondino :hoc efFsq><br />

Sic^;contingit,qjmodus coclufio- modusconcrufiomsfitmoduspro-<br />

H nis fit minons,& cotingit q? fit ma pofitionismaioris. totahoc ita cii 1.<br />

ioris,&contingit qjfitambarure- ftete,resfehet,ficutfehe"tres&m6i<br />

rumfimul.Huiusitaqjfpfs miftio Imaterijs,n5exhacpartep6t effir,<br />

nis modusconclufioniseftignotus, q?nobisconftctopinio Arift;circ4<br />

Prima* aut modus conclufionis eft<br />

hotus:& fi resitainueniretfin mate<br />

rijsvocaremushancfpe'm miftionisperfcftum<br />

in hoc capitulo,dum<br />

modi conclufionum funt nod p fe,<br />

hoc,&rfm veritatem in fe:&hocdtt<br />

pfcrutabimur prafdicatione" trium<br />

propofitionum vniuerfaKu in bib*<br />

matefiebus.Dicinius itaq; tj> dudicimus,oe<br />

s eft A neceflario,nosm-<br />

ficut vocauimusperfeiflos fylloeif- telligimus inde dum abfblmm' fir<br />

• /- • c & i- & i i t -c<br />

moseos,qnifuntpnmazfigurx,du monem alterum duorumfignioca<br />

fuajc6clufioncsfunrperfenotas.se torii,quorum vnu eft, q? oequod<br />

cundamautfpem miftionis voca- eft B>in ac^ufblum non inpotetia<br />

musignotam, du modi conclufio- ipfiim eft A ncceflario, prout dicinum<br />

eius non funt notiperfe,ficut mus,omnishomoeftrationalisne<br />

I Tocantur imperfedi fyllogifmi fe- ceflano,eiusfenfuseft >q?quicqui'd M<br />

cundx,& tertias figuras, dum modi eft ho in aclu, non in potentia, eft<br />

conclufionum earum non fuerint ronale neceflario. Secundii autem.<br />

perfenoti.Etfihxcresitafit in ma fignificatu eft, q? quicquid eft Bin<br />

tcrijs,hoc eft,q? in quibufdam fpo potentia rclin aftu eft A,prout di-<br />

fitiones minores dependent ex maioribus,&<br />

in quibufdam non depe<br />

deant,no turn eft q? oporteat,q? i fyl<br />

logifm'is'miftis,, refpedu modoru<br />

(uarum conclufionum,finthxdua:<br />

fpcsrhoc cft,pfe«fta & im pfeAa, pro<br />

ut vfiisfuit Arif quauisergo prop5<br />

cimus,oe mobile eft corp'rnam in-*<br />

tcllec^us huius propofitionis c&.


Libri<br />

li in porcntia , & n6 verifice^ dc co,<br />

quod eft in aftu ronale : &df prout<br />

Auidam dkerct,q? dum n5 expohif<br />

diclio in potcntia, fit fermo inanis ,<br />

Aifidif lingual Euidcnsitaqveft ex<br />

boc,cpdum abfbluimuspdicatione'<br />

^rop6nis7fts neceflariar, huiusin*<br />

telftn efle alterfi duotfi fignatoru' ,<br />

autq? A ncteflario dicaf'deolj qtf<br />

eft in *-hi B fblum , aut de to q uod<br />

eftinjactu &poteatia,non dcco qde praedlcationc . Re autem<br />

fie cxiftcnte, cbnditio perfeuerans<br />

B in propofitione vnhierfali ncceflfaria,qusnoninfihnatur',quiaferturfinematcria,<br />

eftqtiod A firneccflariopdicatum<br />

deol quodefts<br />

hi adii.Re aut fie cxiftente, oportet<br />

§jdum permifcemusproponem nc<br />

ceflariam maiore cum minori de<br />

incfle,concFo fine dubio in of mate<br />

ria aflequitur modufm /ppdnis maioris.<br />

Dum aucillam admifcemus<br />

pofi,fitmod 9 concfonisnou mani"<br />

feftusde difpone di&i de oT:&fic in<br />

nenimus, qjfeciflet Arift. nam ipfe<br />

dixit,q7duaimihor fuerit poffibilis,fyH's<br />

eft im jjfecl: 9 , & df q> du ma<br />

C ior fuerit neceflaria& minor deinefle,conclufio<br />

eft,neceflaria finedu<br />

bio.Poftqua afit oftenfum eft,qualitcr<br />

eft modus conclufiomspropo<br />

fitionismaiorisncceflaria: tpemi-'<br />

ftionis,{peculabimur etquo resfe<br />

habeat in hoc,propone maiori exiftenti<br />

de inefle. Et dicimus q> du di<br />

cimus qcquid eft B eft A I a eius figni<br />

ficatu non intcrid^aS'defernlone; &:<br />

oratione yfi deinefle, econuerfb jp<br />

pofitioisneceflarra; crrca hoc.Quouisatrtmo<br />

resfe habear,dfifoppo- E<br />

nim 9 ,qir6d dc Jjpone abfbluta no<br />

intelligaifnifi ao: 9 ,ficuteft difpone<br />

ccflaria;,notuf quod,du maiorfud,<br />

rit de inefle,& mrnor ncceflaria,c6^<br />

ctufio fit de ineflem ol materiarna<br />

conditio categorica de inefle illius<br />

eft proponis minoris,q eft ipfam ef<br />

fcinaciurna neceflariumcontinet<br />

aftumj&alrquid vltra. Et notunt<br />

eft, quod, dum minor fucritpofltbilis<br />

,&maiordeinefle, quodfyllogifmtis<br />

fit imperfccl:ns, &fic'dixit<br />

AriCde liac fpe miftionis, quod"<br />

fit impfecl:a ab origine,& ait'de mi<br />

ftioneipfiusdeinefle&neccflarif, F<br />

quod iudiciu hui* miftiomsfit qda<br />

fpes impfccla. Poftqua autexpofi-^<br />

tueft,quopacl:ofit ^dicatio propo<br />

fitionisncceflariasvl^&dc inefle,<br />

fcrutabimur quo mo res fekabeac<br />

circa hoc dc propofitione poffibili<br />

vniuerfali.Et dicim' quod durfi di<br />

cimus B eft A poflibiliter,vel poffibiliter<br />

nullu A eft B,tbiq; locorum<br />

nos inteliigimus inde vnu&idem<br />

fignifica:Q,q


libfos Logicar.<br />

dicaturdealiquarcpoffibiliterjdu ioris,illefitnotus&<br />

r es ilia eft ladu, hoc eft, ipfum fub tionemin fe:&hocfit dum modus<br />

ieclu,illud prxdicaf neceflario pof minoris dependet ex propofitione<br />

fibiliter de re, dc qua prasdicaf' liiii maiori. Relinquitur itaq; perfcruu<br />

fubiedum poffibiliter.-nam poflibi tio defyllogifmis,quorum modijf»<br />

le eft>o> pore fit poFe. Re aute fie exi pofitionum minor u dependent ex<br />

flentenotum eftoj cuiuslibetfylfi maionbus,nunquid fint perfcdi.<br />

maior propofitio fuerit poffibilis^l necnc:hoc eft, nunquidmferant,<br />

le eft fylfs perfectus, & eius conclufioeftpoflibilis,<br />

fiuefueritdc inee,<br />

Hue neceflaria: nam conditio pciie<br />

uerantisprazdicationisineftilli, qct<br />

cfteflem ada:&ideo Anfto.aitde<br />

hac miftione, q?lit perfecla, Sicqj<br />

iam oftenfumeft ex hocfcrmone<br />

H veritasillius,adqcf declinauitArif.<br />

de eo,qj fyitegifmi mifti ex de inef-<br />

proutdidum eft,aut non inferant?<br />

Ethincoftendefnobis conditio ip<br />

fius dici de 01, quod eft c5e huic libro,quid<br />

fit, cum varij fiutexpofitores<br />

eius.Dicimusitaq^q^jfi pona<br />

mus q? conditions fyln notx iliationis<br />

fm fe fit,q? modus propofitio<br />

nis minoris dependeat ex propoe If<br />

maiori cu suma affirmatioe, opor-<br />

fe,& neceflaria fint pcrfeAi, &mo- tetq? id,qcf ondim', no fit conditio<br />

dusconclufionum ipfbru aflequaf* ipfi'dici de oil feres in olbusfpeb 9<br />

jppofiriones maiores, & q? mifti ex fylfi vnaxoditio. N a ia expofitum<br />

pofllbili&deinefle,aut neceflaria, eftmmdidu, q?aliud fit dici dcoi<br />

dum ipfbrum maior fuerit poflibi in propofitione neceflaria,& deinlis,fyllogifmi<br />

fiuntperfecli, &ipfb- efle,& aliud in propofitione.poffirum<br />

modi aflequuntur propofitio biK.nam conditio fingulaiitatis nc<br />

nes maiores.Dum vero pofis fuerit ceffarij eft,q> A,gratia exempli,ne-<br />

ipfa minor.fyllogifmi flint imperfe<br />

c\i,&modiconclufionu non aflequunturpropofitionesmaiores.Re<br />

liquumauteftperfcrutari,qua: fint<br />

conclafron'es, quasinferanthifyllo<br />

I gifmi,quosArift.dixir cfleimperfe<br />

«os.Inihum aiithuPperfcrutatio<br />

ni5eft,q?primo fcrutemur fignifi-<br />

catum fui did:i deilliSjCj? fintimper<br />

ceflarioinueniaturinoi, quod eft<br />

B in aclu,curri hancnon euadit vlla<br />

materierum,v t fit eius difpofitio<br />

hmoi. Qjio itaqj pado ait Arif t q><br />

Conditio ipfiusdici dc oi,tj vft-fitin<br />

hoc libro, eft, q? A fit B neceffario, M<br />

abfq; diftinguatrem inpropofitionibus<br />

neceflarijs & poflibihbus,<br />

&deinefle?fi ita resfe haberet, .put<br />

fecl:i,nunquid p hoc intcnderit, diximus,non oporceret qj conditio<br />

non fint manireftx illarionis, quo ipfius dici de oT,q fit in hoc libro,fi<br />

ad rem i pfius dici de ol,aut cp in eis gnificet, q? A prardicet J neccfferio,<br />

non fint iroti modi condufionum, autf adu de oT eo quod eft B I aclu<br />

& q? efle iliarionem ipfbrum affir- & poflibiliter, & vt vFius inquam,<br />

matiuam autnegatina notam funt oportuit Alexandra exponere hac<br />

modiconclufionum: na vf ex prz- defcriprionem coem iph dici de cl,<br />

cedentifermone, q? cuiufcunq-,fyl- quaminduxitinprincipio huiaslilogifmi<br />

modus conclufionis confc- bri,hoceftlibriPriorum, q?expequuur<br />

modum propofitionis ma- &at,% intelligatur ciun conditioue


Libri Priorum. $i<br />

A amrmatiomsconditid ipfiusaans, eft*q» A fitprardicaram neccffarlo, »<br />

adeo$fignificatfijp fiiis dici'deol autinap'dicatumaflir ilinftitucrithancconditioneinfyl<br />

marina: aut negariuar,' fiuc fucrit de logimis manifeftae illarionk fm fe,<br />

incfle,aut neceflariufh ,aut poffibi* vt fit coditio ipfius vfis, qua vtum?<br />

le,fitdeof,quodeftBin a&ufolu, inhoclib.Nostnfumus inter duas<br />

&eius dictum eft id, qit tf dccius hasres,cumhocq> ibi cocedat'cpa<br />

conuenientia circa id,quod dicunt hon eft fm hanc conditione, no eft<br />

de miftione ipfius de inefle,aut nc- notx illaoonis fm fe. Sequi f itaq;<br />

ceflarij Je re modoruipfarura con- ex hock, q eft noix illationisin<br />

ditionum aflequentiu propofitio* hoclib.coprobefftn materia^ipfas.<br />

liem maiore",qd €t dixie de mittio- lam aut oftenfurti cft,q? hxc condi<br />

nc pofts cu neceflario, & de inefle: tio non infit 01 materiei:quod Abu<br />

nam du pofisfucritipfa minor,fyl- nazaradmittit. Hoc aut eft contra<br />

logifmi lunt impfe


Qanlibros Logics<br />

inhoclibrotfcdnefcio quohocla- ASdiceturdc


Libri<br />

A -quod inftituitutcondJtio modi co<br />

clufioms,&^ id,quod dixerat Abu<br />

nazar circaJioc , nullo pafto (it vcruro.£uenkindeid<br />

quodait Alexa<br />

dercnam Alexander dicit,q> A non<br />

ipfbrum gifmoconditionahponuntux dux<br />

maior fit neceflaria, vel de inefle,& prarmifHe, quarum rna eftcondi-<br />

minor po/Iibilis.Etiamfcrutatifudonalis& repetita eft categorica .<br />

m us dc hoc alibi, &iniluuimusini Acetiam in fcientijs iam repcri—<br />

tiumeiuspcrfcrutadonishocprm- unturmuluquxfita, qua: oftenm<br />

iiij duntur


Iibros Logicac<br />

6 hi fintfyllogiPquarum<br />

funt quzfita prima; Sific micategorici,licet nrtn fit eisIadu<br />

de reliquis locis,ex quibuscontexu figura categoiica,& q> ipfi non con<br />

H tur fylfi conditionales, Totyni jta- cludantg condirioncm^primo & p<br />

t eft, quod dubitamrcirca<br />

{c,(edconcludunt quatenuseeisvis<br />

Kunc(ermoncm.C^uodvfaiitex in figurzcategoricae,& vrvniuerfali 9<br />

tentione Abunazar,& Auicen?cft, mquam,hifyllogifmi{unt, quoru<br />

ipfi concedant, q> diffinitio fyllo smtecedes refbluifin tres terminos<br />

gifini fimpFr contineat am bos fyl- in potentia. Vcri aut conditionalcS<br />

Ibgifmos.nocautficexifteute,pof- funt, quorum antecedensre(blui,{Jjfylfs conditionalis intelligatur cies (yllogifinoru conditionaliutn<br />

cfle quodda genusfylPorum auud, verorum,quj non funt Cy\&caccgo<br />

g^genusfyllbfuni categpricorum><br />

oporteat ncceflarioj o^^lPicoditio<br />

nales,qui funt hmoi, non fint in po<br />

rici in poteqqa, quorum anteccde*$<br />

impQPecftqjriefbluat'in trestcrmi<br />

nos,I quos refbluunffyllpgimii ca*<br />

tentia fyllogifmi categoricirna om tegorici,ficut; dixit Arift. OppQrtu<br />

I riisfylPs conditionalis poflet reddi num itaq; eftq? propriumfyllogift M<br />

fylPs categoricus, pier q? ciusintelPs mis conditionalibus verisfirhoc ff<br />

p"ermutetur,&hoc perrnutationem prium,fiinueniaf'fylficon.ditionafui<br />

ordinis, & per additionem T eu, lis diftinftus generc ab ipfisfylloautjimrainutionem<br />

abeorficq; fyl- gttrnisconditionalibus.Dicim'italogifin<br />

9 categoricus, qui excidiflet, que,q? oisfylPs conditionalisconift<br />

futritfm fbrmam coditionalis. ei' cius rationc,quacomponiifex duaitaq;<br />

figura eft figura coditionaiis, bus prarmiflis categories, non euaem^;opuseftopus<br />

fyllcgifrnicate ditreliquum quinque modorum',<br />

gorici:is aut,quiefthuiu(modi,eft aut cpduxprxmiftx noncommucategoricus,iudiciurh<br />

enim eftfifn nicentinvllofijorum terminorfi,<br />

ipfumac^um.Proindecategoricus proutdicimus, fi Solottuseft,eft<br />

eft,cuiusa£tuseft adtus categorici, dies:autcomunicantin aliquo fnolicct<br />

aliqh no inflt ei figura catego- 'tarn tcrminor um, & hi film q us-


A 4np*rtrri:aut pratdicatum anteccdentis<br />

eft lubiectum confeqnentis,<br />

prout did musjfi homo eft atal, aliquod<br />

animal eft rationale: aut eft<br />

fubie&um amborum fimul, prout<br />

dicim 9 ,(i homo eft fenfibiliscft ani<br />

rfiahauteft przdicatum ambarum<br />

fimul,jputdicim 9 ,fi Luna eft (phe><br />

ricae figiuae,Sol itaq; eft fpherica? fi<br />

gurac:aut fubiedu antecedentiscft<br />

predicatum confcquerttis, prout di<br />

dtro'jfi rationale cfullud,quod cocipitentia,proutfunt<br />

anguli, eft rationale.<br />

Hoc itaq; exiftente notum<br />

eft,q> fyllogifmus cpndiripnalis,cuiusanteccdes&<br />

confcquensnon co<br />

B municantpenitus in vllo terrninojrum<br />

fuorum,non eft fylfe categori<br />

cusinpotentia,&hocnbtum eft ex<br />

his^quae dnSa funtin libro Prioru,<br />

In illp vero, cuius fubie&um antccedcntis<br />

& confequentis eft vnum<br />

& idcm,eft vis viiius propofitionis,<br />

hoc eft vis confequentis. Et iam «<br />

ipfiseftahquis,cuius vis eft visfyllogifmi<br />

catcgorici coppfiri, ille veyo,cuius<br />

vised vis Yniusprppofitio<br />

his,eft,prout dicitur,cu fuerinc duo<br />

trigoni fe fupcrxquitantes,ilU,funt<br />

acaiiales. Ille vero,cuius vis eft vis<br />

€ fyllogi(micateeoridcbmpQfiti,eft<br />

ncur df,fi hoc eft animatunvpfum<br />

eft alal,& hie fit d u fuerint de fylfis,<br />

quorum repetuuripftimmetanteecdenSj&iufertur<br />

ip(limmetcon{e<br />

.quens,5c notum eft,q? iUe fitfylfus<br />

categoricuspfima; figuravexquo<br />

fublacafuerit eiusmaior prajmifla,<br />

prout dicim'jfi hie homo anhetat,<br />

jpfeeftaial.Antecedens itam hotu<br />

{ylPorumeft minor prjemifla, &co<br />

fequens eft ipfa condufio. Hoc aut<br />

ficcxiftentej hie fy 1ft conditional<br />

iioneftvcre lylFs coditionalis,poft<br />

Libri Priorum.<br />

5 refbluifin termmoscategorici. If &<br />

le vero huius fpei in quo reperitur<br />

oppofitum confequetis, &infertuc<br />

oppofitumanriseftprout dicimus,<br />

finic eflet ho ipfe efict aial, fed non<br />

eftaTal, ergo non eft homo: hums<br />

itaq; vis eft vis fyllogifmi ducentis<br />

ad impoFe,quia vis hui* ofoniseft,<br />

fi hie qui vf,cft homo, homo itaq;<br />

eft alal,& fequitur indc, q> hie, qui<br />

videtur,fitalal:hoc auteft falfum,<br />

igituf hie non eft aial, ficq; non eft<br />

homo,nam cum fuerit falfa ipfa co<br />

clufio,eft falfa & prarmifla, ex qua<br />

fequi tur,& inucnit' hie confequentiamamfeftapfe,abfq;<br />

qjidigeat, f,<br />

q^oftendatur P oftenfionem oppo<br />

fiti,exquofaluimfequimr cxpratmifla<br />

eius dubia,non ex vera, nam<br />

conclufio falfapofita eft fequi per<br />

huncfyllogifmum ex pr^emifia, cu<br />

ins confuutio intendic j , & ofteTum.<br />

eftperfVlftn categoricunij&ablata<br />

conclufioneauferfprjemifla, abfq;<br />

o> oftendaifhicp prasmifiam'verl,<br />

quod eft notum in ilia, nam quod<br />

oftenfum eft hig p pra;miflam majorcm<br />

veram,oportuit qjoftendered'ducendo<br />

ad impc?Pc,& df quoi<br />

hxc condufio fit falfa Falfum aute<br />

fequi^x prajmifla dubia, no ex vc F<br />

ra,Visitaq; huius fpei fylFornm co<br />

duionalium fine dubio eft vis fyllo<br />

gifhiicategpriciducencis adimpcrf<br />

ftbile,& ille eft cateeoric', qui fit p<br />

(ylFm cotrapofitionis, Autdicam*«<br />

eius vis ftn fe totu fit vis fylfi copofitionisAtunchiceft<br />

fylFscopa<br />

fitus ex duob'fylFis, videlicet ex categonco&<br />

conditional!, prout eft<br />

oftenfumdefylFo cotrapofitionis*.<br />

Et in rei vcrirate eius vis eft vis fyllogifmi<br />

fecund^ figurar,vt fie, hie cj.<br />

vf non eft aial, homo aut eft aial,<br />

hie


QJnlibros Logic^<br />

G fcicJMiq-, nScfthomoJllc veto hu- ftudiofa.Speciesvero coditionaUs, K<br />

ius fpeciei,cuius vis eft vis vnius 6 - cuius prardicatum aims eft fubicftu<br />

zmflar, eft propofitip conditionalis cpnfequentis, eft quidam cuius vis<br />

fimplex,q non refbluitur, & illceft eft vis tcrtiae figurse, prout dicimus,<br />

fvll's coditionalisin rei veritatc. Hi fi homo eft ammal,aJiqi}od aial eft<br />

Tetcsquorum vis eft vis iyllogifini rationale^ fi.angelus eft rationacategorici,no<br />

f unt veri. condi tiona lts,aliquis ratiorialis non eft homo,<br />

les^ieq; fm veritatem.PoFe afit eft, Hi itaq; fylFi categorici in tcrtia fiq?<br />

Arift.dicatdetalibus,q?p.eosin- '"* -/ jura,in qua expnm i f*vna praimiA*<br />

feratur u fituic primu, ex quo fub- fa.&ipfaconclufio, & perindeeius;<br />

intrantfylFm fimpFr,dum refbluu- conclufio non eft vcra, nifi particu<br />

tur in duasprsemiflas, & trestermi- laris:nam,fi dizerimus, fi homo eft<br />

nos.Ille vcro huius fpeciei,qui coi- aial,aliquodaialeft rationale, aut<br />

cat in prardicato, dum animaduerti dicimus,homo eft aial, & homo eft<br />

mus eius conditipnisjcft duaru fpc- r5nalis,aliquod itaq; aial € ronale.<br />

H cierum.Sccundus vero eft, cuius p- notumauteftde difpofirionchui* L<br />

dicatum eft diclio,efI, & ilia fint $- congcriei,q7 fit tertiae figur*. Hxc<br />

fita fimplicia.proutdidmus, fi ho- itaq; fpesfyiForum no eft conditiomo<br />

eft,aial eft.Videt'itaq; de rcillo nalis vcra, ex quo eft refolubilis in<br />

rum,q3 fintfyllogifmi corxditiona- duas prxmiflas,&tres terminosrfed<br />

lesveri.exquononrefbuune'iduas aliqnreperit''ineaaliquis,cuiusvis,<br />

pra:miflas,&tresterminos,nonrc- eft vis conditionalisfimplicis, cui*<br />

Ibluuntur aut, ga vis corum eft vis antecedens non rcfbluilfin duos tcr<br />

propofitionis vnius categoricx, i minoSjprout dicimus, fi homo eft<br />

visdicti noftri,fi homo eft,aial eft, animal,quod non eft aial no eft ho<br />

eft,q> oTs homo fit atal. Illorum ve- mo,5c hie eft p. contrapofirione,i.g<br />

yo, quorum ^dicatu eft alia dijflio contranum contradidonj. Illoru<br />

adic\ione,cft, quifuntipfaquasfita vero,quorum fubiectum antecede"-<br />

compofita,quidameft cui us vis eft tis eft prxdicatum confequentis,


Libii Prioram<br />

A dnfio fitaffirrttatiua.Ei non eft remotumv5><br />

hart! fpeqeru fit aliquis,<br />

cuiusconexio fit pfenota,autigno<br />

taindigensfyIPp,& fiunthicSditio<br />

oaks numerati inter fimplices: &<br />

quidaoiillorum eft,cuiusvis,eft vj»<br />

jpponiscodi tionalis,prout dicim',<br />

iinullus homo eft 1apis,nullus lapis<br />

«cft homo,& eft conuerfio vPis,& vt<br />

Vniucrfauusinquain hoc gen 9 numerarcturinterfylPos. Iam autf D<br />

dictum eft q>non quicquidinferf*,<br />

iofcraturfyilogiftice: cum,fiitaeA<br />

fetjconuerfiopropofitionis conuec<br />

tibilis eflct Iy lPs& oporteret eflc fyl<br />

logifmum ex vnajpone, ficut df,<br />

Sol ortus eft,diesitaq; eft.£t magis<br />

oftenditur hoc,cu oftenfumfitde<br />

re horumfylPorum, o* non mferat<br />

fub- quz'fitum primum,&: noceft,quod<br />

intrat conuerfio enunnadonum. illedixit.na ex quo opcrisfylfi ,m-<br />

Sicq; iam ofte"fum eft,q? nulla haru quantum eft fylPs, eft, q? per ipfum<br />

ipeciernm cocludat, nifiilla,in qua dignofcatur naPr ignotum ex nat«<br />

poffibilesfuntambaj resfimul,praj- ranter noto,naturaliter aiitnotx in<br />

tcr fpecjcm, cui us praemilTie com u- fylPo Cant if Cx praBmiflae,& natura-<br />

B flicant invnofuorum termmorfi.<br />

. De coditionalibus vero difiundis<br />

yidetur, q? non refbluantur in duas<br />

prajmi flas,& tres tcrminos,fTcq; ocs<br />

luatfyllogifini conditionales veri.<br />

Qjiod vero ha:cfpecie$,qua: non re<br />

£bluitur,non cognominetur fm dif<br />

£nitionem iy IPi funpliciter, eft notum,ex<br />

quo fyl&refoluitur in duas<br />

liter ignota eft ipfaconclufio,opor E<br />

tet necefiario, q> in animo eiufdem<br />

firicogregenturnotitia ^miflaru,<br />

&ignoranriaconclufior»is,& fi premmaenon<br />

fintde primisnotis,neq;<br />

fitibiprimu ignotum naturaliter.<br />

Re aJU£ fie exifte'te ,notum eft de re<br />

ipfiusfylpi, pro ut often dit Arift.ia<br />

Libra Prioru, op poilibile fit, q? in-<br />

prarmiflas, hicautem refbluiturm ueniantur nobiscirca ipfum fimul<br />

Tnam prasmiflam, vel in doas pra:- ignoradacoclufionis,&notitiapr^<br />

miflas, qua? non coicantin vno ter- miflaru,5cljoccxpafte,qua eft nomino:&<br />

in rei vcritate hie no refbl-' bis notitia illarum inordinata prdi<br />

uitur in duas premiflas, qnia fecun ne, quo inferat'mdeipfaconclufio:<br />

daeftipfaconclufio.Illeitaq;,qui du vcro pr?mifTe,qua: fuerint nota;<br />

C Ttitur his'fylPis,ponitin fuo fylPo<br />

vnam pra;miflam,eiusq;connexu,<br />

apudnosfmefle,fuerintetnot^fm *<br />

ordine",&figura fueritpfcnotaril-<br />

&infertprimohocconnexQ.Dein lationiSjimpoPe eft animo vnius vi<br />

defccudo ponitpra;miflam,quaeft<br />

connexum ,&exjhacorationc?non<br />

ri ineflc notitia pr?mi/Iaru,&igno<br />

ranria conclufionis^ Notu itaq; eft<br />

infertur aljqua res,nifi ex partequa<br />

afpiciturc6nexioei«s,quodeftc6-<br />

dedifponefylPicx hacparte,qjpoffibile<br />

fit, Of procedatur in eo a natu<br />

ua difpofitionem fylPi categorici,<br />

& proinde eft quod ait Ar ift.q? fylPi<br />

conditionalcsmagisproprij fintlibroTopicorfi,qm<br />

nominal cos flip<br />

pofitiuos,quiafupponiturineisipfametc6nexio,&<br />

fi tales cflcnt fylPi,<br />

ez quocunq; infertur aliquid, iliud<br />

rahternotisad naturaliter ignota.<br />

Seddehisfyllogifmis conditionah'bus,hoceft,de<br />

veris, quorum ans<br />

non refbluitur in duas prarmiflas,<br />

fed in vna pra:miflam,euidenseit,<br />

q> fitfylPs notus naturaliter ,cueius<br />

c onclufio ;fucrit _naPr ignota, nam<br />

quod


libros Logics<br />

G qnod pfnpponi^eft ipfa connexio, fitum igtiotuoflendatur per vnam if<br />

& ilia propo Vna eft, vnde jeft ipta prsemiflam,licct connexum eius fit;<br />

conncxio:& fiftr eft contradi& per fe notu,nam fcrmo deoftcnfio<br />

jppo exquafitcontradi


Libri<br />

A <br />

fylfin vnum duorumlyiPorum, vcl<br />

per plures, hoc eft, q? quivtitur illo<br />

eueniat ei, q? vtatur denifone dc re<br />

fuperflua. £t hac ob rem abiecit cu<br />

Arift.& no conftruitipfum in Lib.<br />

Priorum, c» eiusprhnaintentio in<br />

Libro Priorum per fe fuerit tradeje<br />

fylFos cqnferentes dcmrationibus.<br />

Ex hoc itaqjfermoneoftenfie flint<br />

ff€s fylforum conditionalium verorum,<br />

&q»illi non fint fylrl, nifi<br />

squiuoce:quoddixit Aritt.exquo<br />

B nonoffeftditurp cosaliquodqua:fitum,<br />

& g? illi proprij fintlibri To<br />

picoruhi. Ac etcxpofitores conlentiunt<br />

huic rei, fed deuiauerunt Ibis<br />

fermonibus a rnfione Philofbphi<br />

deimmmutionefylforam coditionalium<br />

a libro Prior2,'& g» illi fint<br />

proprij 'lib.Topic& putaruT q> non<br />

fiafmenrio devlla re coditionaliu<br />

vcroru,quaeeisinfit:quod nosinuc<br />

nimusdi&u ^b Abuuazar in libro<br />

Pofte. Proportio aut parriumilli 9 ,<br />

qtti toponitur ex demfonibus condidonalibus,eftproportiopartium<br />

illi us, qui coponnur ex illis catego-<br />

C ncisjproutdicimusgymobiliamoueruur<br />

ad amatu,quod eft mclius<br />

cis,&.dufpeculatusefl connexione"<br />

fui mot 9 oftefiim eft ei,q? caufa £u?<br />

connexion! s non fit hare, qua mouend",&<br />

q? id, quod eisacquirere facit<br />

connexionc,eft amatu m ab illis.<br />

&ex quo connexio cofcquitur mouenspcnit<br />

9 immobile, eft coduces,<br />

q? fit moucs no corpus, neq; vis cor<br />

poris, & q> fit intellects abftractus,<br />

P rout £t oftcnfijm el n Llbrodc<br />

M<br />

Anima>exquoid,cuius£emitaeft<br />

bxc femita, eft mtelfsabftraclus, &<br />

Priorum 9 5<br />

cphoccorpuscoclcftc fubminiftret D<br />

huicintelledui,nani conceprio per<br />

inlelfln eft, quam cxtedit fm hunc<br />

amore » Et ipeculatus eft ct cau£am<br />

a:ternitatiscoeli , & oftenfiim eft ab<br />

eo in fineprimi libri Coeli &Mudi><br />

tpipfisnon infit penituspotentia,&<br />

oftenfiim eft et de re potential , qu«<br />

mouenifcccli moru locali, q> eft aia<br />

concupifcibilis, cuius non eft mate-r<br />

ria,qux eft in potentia ad locu (blu,<br />

Et cu expofita fit hxcnotjtia de his<br />

tribus caufis,complcta eft ei noritia<br />

di(p5rusccclorum , & oftenfiim eft<br />

et ex aggregate tunas , quod dixit<br />

in primolioro Cccli & Mundi, q> fi 1<br />

eflent i coelo plures ftellx numcrb,<br />

aut maor<br />

& fi ceflaret motus, ceflaret connexio^<br />

uxineftillis^ex quo motuseft<br />

quardam codirionum conexionis,<br />

& ex toto hoc oftenditur, q? largif c<br />

conexionem motus,largitur motu<br />

coeloru , & q> nifi ipfeeflct, ceflaret<br />

motus,& fi ccflaretmotus, deftrucretur<br />

ccclu , nam coeli Tunt rone fui<br />

motus , & fi ceflaret motus coeloru,<br />

cellaret motus cntm,qujefuntfub<br />

coelo , & dcftrueref' totus mundus.<br />

Sicq ; hinc verificatu eft,qi largiens<br />

conexione motus largitur rctiquu t<br />

efle enrium . Demf o vero, qua vtit?<br />

in fine O6taui Phyficaru Aufcultationum<br />

, q? no inu.eniatur potentic<br />

infinita in corpore finito,vbi fuerit<br />

potentia illius, quod componi^cx<br />

illis in pra:dicatis,&cauCe condirionaiiumfuntfiixprxmiflsercpetit^.<br />

Hi au t non funt ven conditional<br />

(ediunt conditionalesxquiuoce, &<br />

perinde di non dif tiuguaf" ip£a difpofitio<br />

iptbru, non fcparaif ab hoc<br />

dubio. Thcmiftiii vcroinueuimus<br />

imitariPhiloibphuin hoc


non eft facile dubiutu. AbQnazar<br />

Veroipfumnosinuenimusfirrrjari<br />

in hoc, quaars condonisfmfedccernit<br />

dubiu in repetho. Hoc aute<br />

eft valdc notu per didioncm fi, fed<br />

in diclione vcl res non eft manifefta.Dum<br />

autem fylfi codonalcsno<br />

decernunt per fe,q?eismfit res note,<br />

connexiomsin fylfisc6iun&is,Yel<br />

contradidiomfylFisdifiunelis,c|cunq-,<br />

oratiocxprimit, cxpnmitur<br />

coditio repctita eius per fe nota, &<br />

diiriiiguatur<br />

ems fignificatum in olbus oratio*<br />

nibusjcjua: proccduntprocefTu con<br />

ditionis: &illiquidc"funtinrei ve<br />

ritatefylfi categorici,&gdafunt,cj<br />

procedunt pfoeeflu condonis, & in<br />

rei vcritate fun t propones per fe no<br />

tx: & quidartt procedunt procefiu<br />

c6d6nisrqUi proccdut proccfTu expofltionu,<br />

f\ hunt de rebus, q mm*<br />

Jatent,q|ignota»aturaliter ,ficute<br />

fpecies expofitionis, q vocaf induc"lio,<br />

&q vocaturdiuifio. Etqui-<br />

3 damfunt orationesprocedentes^p<br />

ceflu conditionis, &illi flint in rei<br />

veritate fylftconditionales, quoru<br />

repetltfi, & conimi&io eft ignota.<br />

Sequit J aiitfermon6ipfius Abunazar,qjnonfitfyiruj<br />

condnionalis<br />

illc,cuius repetitum fit per fe notu,<br />

&coniundioperfylfm.lamautat<br />

tribuimuseiq>fit conditionalisye<br />

riis, ex quo qu^fitum eiuseftqua:ff'tum<br />

ignotum, fed non primum.<br />

Auic.verocofcntithnicreijfedno<br />

admittit cxpofitioneipfius Abuna<br />

zar, & firmatur jpfein hoc, «j qn<br />

^inlibrosLogicac<br />

fe nora,& repetitum per fe notum:<br />

qn coiundio fylfbrum includitur<br />

in fhia repetiti, non oporteatq? redeat<br />

& repeeatur: rcpetitioiiem autem<br />

includit fenfusconiandkmis,<br />

dum repetitum fueritper fe notu.<br />

Si autem velit, q> fenfus figrtificati<br />

coniundionis ckcermtfenfum fignificatiiplias<br />

repent! decfetaprimo,f(<br />

per fe, eft error,nam fignificaturnipfiuscoiundionis<br />

eftaliud<br />

a fignirrcato concesfionis ipfiusecf<br />

rei, cui accidit conmndio. Si auteT<br />

Tellet, cjx apud iflum cni renit in<br />

mehte in ada ip4a coniundio, ve- 1<br />

nit et repetirio in aclu per madum<br />

connexiohis. Coniundio itaque<br />

apud rpfum eft notioi, ^ eflereJ,cu<br />

ins eft coniunftio & efle rei, coiusr<br />

eft coiundio,eft notius,§ efie conifidi,&fm<br />

hocrelatio cfletnorior,<br />

Q cfle vtriufqjcorrelatiui. hoc aiit<br />

eft abfurdu & abnuendum. Ac et ft<br />

fupponeremns, cjj efle'coniunfttoneperfe<br />

nota largiarar ipfa per fe<br />

coniundum eius per fe notu in aliquo<br />

locoru, & repetiiu.i. cui in eft<br />

coiiidio e igtiotfi ftn ec. Si aarputauerit<br />

q> comndio largiaf hoc, dq<br />

repaitum fuerit per fe notum , & 1<br />

ideo largiat illud per accidens,non<br />

eft eius q? ponat'ranocinatiojdunt<br />

efle repetiti & coniundionisfucric<br />

per fe now, quia hicnon fit fylFus.<br />

& totu hoc eft fcrmo fallens. Id aiic<br />

qd dixerat Abunazar € meli',fediii<br />

diget dif tindioe,qua dixim': Auici<br />

>ero in co q? putauit, q?hijcoftefio<br />

trafgrcdiafapud ipfum, q? didu fit<br />

notu fin ee, & eius coiundio rei fit<br />

perfenotafmef!e,ctc6iudu igno<br />

til fitn ce. hocauteftrummu inc5ttemcs,na<br />

du cognofciC'Tnu duorfi<br />

con-


quo ambo funt Correlatiua. Ipfe re<br />

ro vfus 6 circa hoc fylFo falfigrapho<br />

ira'illcdixrt, fi oe coiunctu rci eft p<br />

ienotu fm cfle,& cSittnctio j> fe no<br />

ta,no inueniifali^dnaliter ignotu:<br />

naipfcputauit,cbhjEcfitdi(po fylB<br />

categorici,cu ipfa cbntlufione, & p<br />

cipue prim? figur?.nS eiusprzmiffx<br />

funtp fenota;, fiFr etconnexio<br />

coclbniseft pfe nota , &c6clufio e<br />

ignota. Nosaut dicimus, veru e q?<br />

pmiflze fint p fe not?, & cocFo igno<br />

ta,(ed hoc eft de his, quaru conexio<br />

concfonisveniatin mente. Du ve-<br />

B roveneritinmente'.impoFe eftq?<br />

coclufio fit ignota, qn ^miflkfuerintc6pofit?compofitiohe<br />

fyllogi<br />

ftica.Dfia aut inter illose,c^a conexio<br />

fylFicategOrici eft, gaols fylFus<br />

coclude'sex pmisfis naliternotis.&<br />

cocfo funt vniusgradns igrtorStia;.<br />

Sed infylFo c6dm6nali,q«fponif<br />

fm gradu pmiflie, eft vnu.&ideo<br />

op 3 q? conclb fit p fe nOta,qn coiun<br />

Aio,& res cui incft coiun&io, fuerint<br />

p Cc not?. Modus itaq; fue falleti?,aut<br />

erroris fuit,quia ipfe dixit,<br />

g?coiud:ioc6cFonisipfis ^misfisfit<br />

pfe nota,&accepitorationem,acfi<br />

C eetfimpFrdicl:a,cun6fitdic^afimpFr,naconiund:ioconcFonisciiipfis<br />

pmisfis non eft per fenotafimpFr,&<br />

hocetinprimafigura. Coniundio<br />

autc conditionaliu eft p fe<br />

notafimpFr.Etmaior gslibrifafficieti?Philofbphi?huius<br />

vineftco<br />

textaex talibusfermombusperuer<br />

fistaminlogicis.^inalijs ,&qui<br />

Tult initiari i his ambus, expedite!<br />

qjfu!^iateiuslibros,nailli faciunt<br />

errare holem &extrahunt ipfum<br />

a rc^o, potiusgipfiim dirigant,&<br />

ordinenr ipfum ad vcncatem, Co-<br />

13 I/2b<br />

Libri Priorum .<br />

ftitoauthocdepropofttionibiisc6<br />

ditiorialibas, videlicet, q> qua?da ipfaru<br />

fit /implex, & eft iHa, emus rfs<br />

eft vis Yniuspropofitioniscategoric?,&<br />

qu?dam eft compofita,& eft<br />

cuius viscft/risfylFicategorici, prd<br />

A uice. putat,q? hie fit tertia fpcciei<br />

fylForum non categoricorum condirionalium,<br />

non fitfermo vcrus.<br />

nam ipfe ait , q? fylforum context6<br />

rumuntduaifpecies, categoricusi<br />

& condirionalis rep«ens,& q? cate-»<br />

goricbsfit contextus ex prxmiffis<br />

cate<br />

duofylfi differant(pecie,naquod<br />

infert vnus,noneftillud, qc! infert<br />

alias, na ficutqaxruntar in fcietijs<br />

qu^fita categorica,fic quernnturin<br />

cis qu^fita conditionatia cofeqoentiafpes<br />

fylForum categoricorfi,qui<br />

componunfexprarmiffiscategoricis,hoceft,<br />

q?ncutilKfunttresfnt<br />

figuram categoricam, ficctfuncfiguraz<br />

conditionaliu. nam, qn cofequesprim^pmiflzcond6nalrsfueritantecedensfcda:,huiusc6textus<br />

P<br />

eft tern? figur?, & opinafc}? fpecies<br />

generu contingentes fingulis figuris<br />

haru figararum de numero pr?miflaru,<br />

eiquibusc6ponutlt''rQnc<br />

quatitatis&r6nequalitatis,hnt,ficut<br />

generu accident! u in figura categorica<br />

. & fiFr vf fibi , q? qusedani<br />

propones condirionales fint affirmatiux,&qua;da<br />

neganu?& v%cst<br />

&particulares&fiipcrat fpeshuiut<br />

cotextusfpes categorici,ciailli


in libros Logics<br />

ties, oportetq>dupHces fint (pecies gur$huiusfpeciei fylforum: nart 1C<br />

harum figuraru,cu proponescon- cum oftfia fueritdifpofitio huius.<br />

ditioales habeantfpecies: qda itaq; expedietius fu,q? oftendatur di/po<br />

ipforii eft ex duabus coniundis, & fitio congcrierum, qua: vocantur<br />

oda ex duabus contradldbrijs, & q huius fpeciei fcSx & tertix figurar,<br />

oamexcontradic~toria,&coniun- aut maioris partis huius. Dicimus<br />

£ra: fi autem confidcraflet cbnuer- itaq5, qr> fi dua: pra:miife:,que. contibiles,<br />

non conciperentur ill; tres texuatur in prima figura, fuerint<br />

£gura?,nam non eft in illis antece- coniuh&ae, non euadit res rcliquadens,neq;<br />

confequensnaturaliter, rum quinq; difponum, aut q? fint<br />

& vtriufq; haru duarum fpecieru de prsemiffis conditionalibus non<br />

aut co ntradidoria !;«.__•_ eft .n._..-:-_ maior, & .. co-r<br />

fimplicibus,qua:refoluunt'induas<br />

iundtaipfa minor, autecontra:& prarniiilas, & tres terminos, aut q»<br />

iicftapud ipfum componunt cate nnt de coditionalibusfimplicibus.<br />

goricaehis compofitionibus, cum Iterum,fi.;fintde conditionalibus<br />

H vnaquaq; conditionalium. & he; e"t fimplicibus, non euadunt ab vno L<br />

funt duarum (pecierum : nam aut quatuor modorum, quorum vuus<br />

categorica eft ipfa maior,&condi- eft, vt fint notae coiundionis, & no<br />

tionalismmor,autecontra,&: mul ti efle: aut ignot? ftn ambasres(i-<br />

tiplicant illos, qui fiunt per categomul.rurfus non euadit,quin qujera<br />

tica per hos tres, & funt fex vicibus tur in illis cjfitum categoncum,aut<br />

duphcesillorum, hoc eft,conclude" conditionale, fi fuerint de pr#mi£-<br />

tes & non cocludentesipiorum . et fis no fimplicibus rproutdiximus,<br />

ille quide nititur conducere propo' fi hie qui v idetur eft ho,ipfe eft ani<br />

nibus conditionalibus illas differen mal>& fi eft atal,eft (enfitiunm, er-<br />

tias, qu? funtproponum categorigo fi eft h6jeft(enfitiuus.Visitaque<br />

carum de xqualitate, & fimphcita- iermoms copofiti ex fimilibus his<br />

te,8:oppofitione, &affirmationc, duabus prxmisfis,eft vis duorfi fyl-<br />

& ventate, & falfitate, &conuerti- Icgifinoru categoricorum: ex quo<br />

biUtate,& alijs proprietatibus,qua; oftenfum eft, q? (inguli horii con-<br />

I numerataefunt in Libro Periherditionaliumfintfylncategorici,g.- M<br />

menias : & cum hacfua pofitionc bus oftenditur praemifla minor Sc<br />

eonfitetur, q? haeclpecies figuiarii conclufio, & infin uatur ibi ipfa ma<br />

lion fit fpccies categorici, & q> pro- ior: conclufio, nanq; eft, q? hie, o^<br />

prietates concludentis eius, & non vf^eftfenfitiuus, &quatfitu huius<br />

concludentis fint proprietates con- loci eft categoricu, licet fit exprefcludentiu,<br />

& non concludentiu ip- fum fm feriem coditionalis: & hoc<br />

forum categoricorum, Pofte£ au- eft communeoibus hiscopofitiotem<br />

direc^^ funt vFr opinioncs cir- n ibus,qux fiunt ex tahbus pr^mifeahosfylfos,quosvocant<br />

conge- fisrigiturh^ccogerieseft fylihsco<br />

riesconditionales,expcdit q? nos e"t pofitus ex categoricis. Sicq; no ex-<br />

/peculemurhoc,&ponam 9 noftra pediiq?conftituac fpeciesaliqua,ni<br />

t*>nfider*tionecircahoc,primo cir ii (pecies categoricoru.Si vero du;<br />

cacongeries,quasdicuntpnmo;fi- pr«ennfl«, ex quibus componitur


Libri Priorum. 97<br />

ft fyllogjfmus-fuerit ex conditionali eft differentia inter hsmc oration*, D<br />

nmpucitqfitu fit categoricutficq; fi & quod df,ornnesduo trianguli hu<br />

fueriat notae coniunctionis ignoti iuunodifumaequales fuper^quitjieflcjvelecontraioratio<br />

copotitacx tcs,&oes fuperaequitates funt?qu*<br />

*iseftfyliiduarum conditionaliu. ieszoes itaq; duo triangulihmoi sue<br />

lamautem compbnif'conditioiia- jequales.Cumaut hie idem fitfylPs<br />

listalisdifponisperfylfmcategori- categoric 9 abfq; additione,&dim*<br />

cum,v.g.fiSoleftortus,dieseft,& nutioneprxterdcclinauonemorafidieseft,ftell^<br />

non videnf, hxc eni tiois,quo modo valet dici q> fit allrepctit,quod<br />

Sol fit ortus, & infcrf qua ipecies ^ter fpecic" categories?<br />

ouod dies fit, Proinde fupponit, q? Hocitaq-.infertur neceflario ee*de<br />

diesfit,& infcrt', quod ftella: non vi quarfitis,q primo qu^run^non pro<br />

deanf.Rurfus componit fie catego pter aliud, & ilia fiint quxfita catericus,fiSoleftortus,dicscft,diesau<br />

gorica.nam intentum cuiufcunq;<br />

tem eft,ftcllacitaq; non lucent.Hac quaefui eftconclufio tategorica, na<br />

]l autcongeriecompofita exifteteex &cfylftconditionalis&categoricus £<br />

fylfoconditionali&categoricofic, inferuntqu«fitacategorica:hocau<br />

quo modo poterit dici,quod fit ah- tem fie exiftente,qua:fita, q' funt pri<br />

ua foe's alia a foe conditionalis? Et nix inrentionis,fiint catcgorica,qfi<br />

2Fr,ficoniunclioriieritignota,&ef tavqrocoditionaliajpoFeeft,quod<br />

(enotumefthuius{pe"i:cumiaofte qranf^pcategorica, prout accidit<br />

ium fit ex noftro fermoi^quodhi duobuster minis, quorum vnus fit<br />

duo fiat cmufHiifpei fyllogifini ve ignot&<br />

xicondirionalis,&fiPrfiignoratur poniturvnusillorumantecedfs,&<br />

amba; res fimul.Iam.n. oftffum eft alterconfequens,& inferf hinc con<br />

defyllogifmis conditionalibusqui clufio categorica.Efle itaq; hui 9 CQ<br />

finthmoi.Sivero fuerint dua: pra^ iiinclionisoftendi^fyllogifmucar<br />

miflieconditionales nod eflc&no tegoricum,fit(ermo fuarum pmiCtxconiuncT:ioiiis,ill^<br />

dueprcmiflie (arum prxmiHacategorica,cum il*<br />

funt categoric^ & ^mutata eft ora- le fit categoricus in rci veritate: Sc<br />

C tio a categorica in conditionalem, notumcft,q?,dum fuerint dux con F<br />

&illud quf fitum eft conditionalc: ditionalesnotx coniundhonis noti<br />

prout dicit^dum fuerint duo latera efle,prout quxrif 1 , nunquid du eft<br />

vniustriangulizqualia duob' late A fit c,&dicim' fi eft A eft B, & d\i<br />

ribus aiteriustrianguli, &angulus, eft B eft c :concludiifitaq^quod du<br />

quern continentduo latera vnius il eft A fit c,& putatur quod vis tali 14<br />

lorum duoru,fucrit zqualisangu- prxmiflarum fit vis prxmiflarum<br />

lo,quemcontinentduolateraake- categoricalii,&non umtcategoririus<br />

trianguli,illi duo trianguli, cx,fediuntc6ditionalisliteraturx:<br />

fitntjequales, cuius demonftratio & fil'r eft quasfiturn, quod inferf ex<br />

eft,quiadum fuerint duo triangu ilhs,qm vcrificaturquodillariicon<br />

li huiuimodi, illi funtfiiperxqui- iunc^io,&e/Icfintnota per fe, am<br />

tantes,&dum fuerint duo triangu- j? fyllogifmum, quia poi'e eft qu64<br />

li hmoi^lli funt aequalcs: nam nou fequeitrem' eas in duas oranones.<br />

Log.cum Auer. n Dum


libros Logics<br />

Dum vcrd cffe eft ignotum, & con<br />

iunclionota,quocftpoPe,qf>iudice fintquidamfylfi, quicomponun?<br />

tur de vno p alteru categorice ? impol'e fit q? rcddan^catejrorie^<br />

mal compofitum ex duobus alali- nifi fm quantitatem ipfius cffcipft<br />

bus,ficut verificatur nobis hoc, du rum,proutdicimus,hyrcoceru'd5<br />

ambaz res,hoc eft,coniunc~Ho &efle imaginatur ens, eft alal compofittt<br />

duorum terminoru funt note.:j£ut ex duob' aialibus.hoc autetn fie exi<br />

dicimus,fi homo eft, alal eft. vis.n. ft?nte,aut confirmamus,q5 ofsentf<br />

huiuseft vis didi noftri, ois homo tiatioconditionalishabeatduascx*<br />

eftatal.Eftautcuiufpiam dicerede prcfliones,c6ditionalem Sccategotalibuspracmiffis,<br />

&conclufionib 9 , ricam,&non fequit'q? inueniantut<br />

q? non fint categories; in potentia, fyllogifrni non categorici, nam res<br />

H dum aut conclufiones fylforu care f[ conueniuntin fua materia, &fbr fi<br />

goricorum,&conditionaliumfunt mafunteardem. Si vero non pona-<br />

non in<br />

fuerint categorici in aftu, neq,; I po ueniatur fylPs aliquis prater fylfos<br />

tentia, & fyffs catcgoricus oftende- cate^oricos fm fuam formam: ni<br />

rit,quo modo prajmifla: catcgori- fi dilpofitio fylfi fit, ficut difpofitio<br />

cat fint in potentia, vel in actu, nccef entium naturalifl, non conuenit o><br />

farium eft Q^> fylfs compofit' ex his dicam* hoc,quia fpes naturales dif<br />

no fi t fy IFs categoricus. Et fifr opor ferunt p fuam forma, & fuis mate^<br />

tet q? non fit condirionalis,quiaco rijs. Hi aut fyllogifmi differut fuis<br />

clafionesconditionalisfunt catego matcrijs.non per fua formS:&ideo<br />

rica:.fedputatur,proutdiximus,(^ proprietatesconditionaliunug.red<br />

talia'quxfita no fint fecundum pn- duntur categorici quo ad illationf,<br />

ma intentionem.Ille vero, qui con eiufq; priuauonem, funt proprieta.<br />

cedit,q>olspraemifla condi tionahs tesillorum ... Si verodifpo illorura XC<br />

po/fit " reddi ' " cate^orica^ non poteft fncrit ficut difpo rerii artificialiii',<br />

dicere,q7hicfitfylft compofitusex hoc ef t,q> differan t fuis matedjs, Ac<br />

raemiffis coditionalis fm modum<br />

conueniantin formis,&fuacdiffc-<br />

Jylfi categorici fm fpem,qrh pofiiit rentia: fint rationc matericrfi , iam<br />

difrcf entes non fm materia, nequc itaq-, pol'e eft, q> dicamusq> congefm<br />

aftum , fiquidem fm forma no ries conditionales fint alias a catego<br />

effent in pdtetia,neq; in aclu. Si au ricis.Si vero fpeculatio libri Prioru<br />

tern fm materiam,funtin a«5tu,non fuerit fpeculatio fm formam,hoe<br />

in potentia. Mirum aut eft dc Aui. cft,fm formam fylFi,oporietffrnoti<br />

q>ip(cpo(ucritambas res,f ipfe uadtcmushic hanc fpecicm fyffoconfiteatur,<br />

cp ois propofitio condi rum,& praicipue fi fUz difiercnaar><br />

tionalis poflit reddi categorica, & fi qua; funt rationc materieturn non<br />

milkerocqusfirficodiuonalepo(- finteligendzinppcreiyllcgiimiia<br />

quan


, c ^ d<br />

e,eiulq. prmatioae.Difierenric. re<br />

to,perquas oporcet, q> fiat diuifio<br />

in artciogicae, in libro Prioru funt<br />

difierentiaj elc&a: ad opus fyllogifrni,quod<br />

eft ipfa illatio, nondiffcre0riae,qnoneliguntur<br />

ad hoc,&<br />

fyllogifmi congcfti diffcrunt rone<br />

prauni/Tarum couditionaliu, & categoncarum:&proindc<br />

ilia differentia<br />

non eligafadillationem ,06<br />

oportet Of tractctur hie haec diuifio<br />

fylfi,& mora circa hoc e fup uacua:<br />

prout fecit Auic.Ettotum hoccet,<br />

cum conceilum fuerit hie efle aliquamfpcmjppofuionumcdditionalium,<br />

quasimpoFe fitreddi'categoricas.<br />

Ac ft, fi conccflcrimustotum<br />

hoc, hae propofitioncs cflent<br />

•omittendaeobmirandum (uucfle,<br />

& modicum ipiarumvfum in(cietijs,q><br />

non fit aducrtendum ad illas,<br />

hoceftjadjppofitiones ignou cflc<br />

neta:coiuunc^ioni$,na regubetradhxin<br />

hacacte (tint, qux mueniun<br />

tur pro maiori parte,& qua: funtin<br />

oibiis.Notumitaq-, eft ex hocfermone,cpil!udqwodfi?cerit<br />

Arift.q*<br />

deuiaueritabhacfpecie fyllogifmi,<br />

&pofueritipfum kcundam fpccitf<br />

fvlh categorici,eft opus illius cui co<br />

Ititcriteiusdifp6,nouopusillius,^.<br />

cofiderat,qd eftiimaginatiomsmi<br />

tio, &: prime fuse menti occurrit.<br />

Arift.Tero prarnaiori pane in fuis<br />

libris vtitur in arnbus conditional!<br />

buspropofitionib* catcgor icis,hoc<br />

autem notum ef t apud illu.cui con<br />

ftatdeei us libris. Subticueratvcro<br />

hocinlib.Priorum,exquo vis yfus<br />

non eft alia vis. Auicenna aut deue<br />

nit in confufionem circa hoccapiculum:naininduxitin<br />

ipfum fyllo<br />

gifmos ^tcr JiaturaiUjhoc eft, q uib*<br />

Priorum* 9 8<br />

non vtitur human* cogitatienatu E><br />

ralitcr^put vtitur ipfis categoricis,<br />

&fiFrhicvir numeral inter fpesc&<br />

ditionalium coniuticlaru qualHant<br />

propofitioncs pter natura, quas vo<br />

cat althaphkias,i.c6nexas,prout df,<br />

dum homo eft,equ* eft, & ait q> h*<br />

fintvcrzconungcntcr. Mirumaut<br />

eft de hoc uro, q> repleat eiuslibr&<br />

talibuspropofitionibus,cum confi<br />

tcatur Tcritatem ipfarum cfle condnge"ter,cum<br />

vbiq;ipfcaudiuerit,<br />

q?id,quod conringenter eft,fit infinitum.&idconulhartium<br />

confide<br />

ratillud.Et fie etiam prout puto nu<br />

mcratinterpropofitionescontradi E<br />

clorias tales propofitioncs: ^puteft<br />

oratio diccnds>authorno eft, aut va<br />

cuum.Oftcfum itaq; eft ex hocfcr<br />

mone,cp olsfylfs,&ofs oratio fyllo<br />

giftica fit aut conditionalis,aut care<br />

gorica,velcompofita ex vtrifq; ,^<br />

contra potenda, feu ducensad impoflibile<br />

vocatur,proutait Arifin<br />

Priorib* analy ticis, & hoc eft illud,<br />

cuinsoftcnfionem intendebamus.<br />

QJABSITYM V<strong>III</strong>.<br />

DeMiJiione Contingent, C9*<br />

Necejjartj .<br />

I<br />

F<br />

Am eft alicuius quxrere & dice Hoc^fitu<br />

rc,quomodo Arifto dixitin fyl in quibuf<br />

di librul<br />

logifmismiftis, inquibus ma* Pauphra<br />

ior eft ncgatiua abfoluta ,• & minor fi Pnorrt i<br />

affirmatiuaconungens,qui funtne ueniif fvl-<br />

gamri imperfec^i in hac mixnone, timomiftionii c6<br />

qiuailliconcluduntduasconcluflo ringcmis,<br />

nes,quarum vna eft ncgadua contingens,&altcra<br />

neganua neceflana,<br />

aut quia ilH concluduntcum<br />

ncgatiua contingenti ncgauuarri<br />

neceflariam , & fubticuit conclufiuncmabiblutam<br />

: jlli autcrn alla<br />

i; qua do


hbros Logicac<br />

C quatrdoconclndunt eam,vtldc— infuacxpofitionchuiusloci. NdcK<br />

monftratione cotradidorij quam autcm dicimus nune» co vniuerfaliterautfitob cauiamvni<br />

cludatur negatiua neceflana>& co- uerfaliuos,aut fit ob caufcm tonne<br />

tingens,enunciatq» cocludaeurab xionisDieoautvniucrfalitatemq*<br />

fbluta,&vfr poflibilem negati uam comincat dici dc omni ip&m ji>mif<br />

acquiuoco nomine dico poffibile, fam minorem, & illam ingrcdi Tub<br />

quoddftrib'modis. Etquomodo pdicationcmaioristermini demidixit<br />

infyllogi{mis,inquibusina- nori. Connexionem vcro dico,q><br />

ior eft necefiaria, & minor affir ma dici de omni obferuet eflc medium<br />

tiuacontingenS) qui eftimperfeft* terminum pr^dicatum affirmatiue<br />

in hac miftione,qrconcludanf ctia de minori foliim, abfq^qj cotincat<br />

duzconclufiones,quarumvnaeft modum,hoceft, modumminoris<br />

negatiua abfoluta, & altera negati- praemiflae,(ed continet fuum gen 9 *<br />

ua pofllbilis.& dixitq? non inuenia quodeil folumaffirmatio & ei' co-<br />

H turin hac fpccic demonftrauo,q> nexioperfecla,quzeftq>amba; f>- £,<br />

cocludatur negatiuaneceflaria, cu miflxuntafhrmariu^&aliquaefl<br />

.Jam oftenfum fudereillius,q?con- imperfeda,qn*eltq) maior fitvni<br />

cludat neceflariam. Et demonftra- uerfalis negariua, & minor afHrma<br />

tio contradiftorij, qua vfus eft in tiuafolum. Arift autem>qn confide<br />

oftendendo ilium concludcreipm rauithasmiftas,inueukex ilhs, q<br />

poAlbilem» &negatiuam abfbluta concluditfecundum vniuerfalitacc<br />

fignificathumspolTibilitatem. Nu femper,& in omni materia,hoccft»<br />

quidin hoc toto At differed*inter q? maior eius praemifla contincat<br />

affirmatmas &negatiuashuiusmi- modumconclufionis, &enuciauic<br />

ftionis,quam vocauit imper&cla, de his decifiuam enuncianonem,q»<br />

& eft in qua non fit maior poflibi- modus conclufionis fequatur prxlis,id<br />

enim, quodhtncintellexerut miflam maiorcm, & hoc in miftio<br />

Expofitorcs,quorumtra


A coQfeexionera, ez quo ilia eft perfe<br />

uerans-Significatum aut fiiae jjfeue<br />

rands cft,cj> qn auferefeius condu<br />

fio afylFo,no fit proindcfyHs,&in<br />

fertur ex illo contradicloriu, & ope<br />

ratio buiuseft in duabus fpeciebus<br />

conhexionisfimul,hoceft, pfecta,<br />

<br />

fit po/llbilis vera. Necconuenitintelligere<br />

hunclocum vfem, prout<br />

dcccrni t id quod apparet ex ems de<br />

jnoftratione,ex quo qn accepjtcon<br />

tradiclorium conclofienis poflibilis,&<br />

eft ipfa impoflibilis, & inferei?<br />

inde neceflaria ncgatiua,& comonftratur<br />

falfitasnegariux.Qu autem<br />

commoftrataeftfalfitas neganu?,<br />

mendax eft ilia,ex qua infert'negatiuanccciiana,qii£cft<br />

impoflibilis,<br />

qn autem eft mendax iplaimpofB<br />

Libri Priorum.<br />

bilis,fit vera poflibiliJ vft$,& fict fitt D<br />

hoc coclttlio poflibilisfm nominis<br />

^quiuocadofiem. Hie cnim cotcxt'<br />

totus eft falfus, qn fuerit A przdica<br />

turn de toto B abfblute, & B prasdicatum<br />

detoto c pofllbiliter, dtco q><br />

impoFe eft, q? praedicef A de toto c<br />

neceflario,quia fi fuerit in hacprardicationevritas:<br />

ficq; A eftin c ex<br />

neceflaria,&abfoluta fimuLHocac<br />

eft rcpugnans,quia abfbhitaeft naturazipfms<br />

ncceflarix,prout comoftratumeft.<br />

Si autem non eflet fie<br />

abfq; re connexionis, euidensefte't<br />

q? A infitipfi c pofllbilitcr, quiaqn<br />

A ineft tod B in aAu,& B tod c pnf E<br />

fibilitcrjAncceflarioieft toti c-pof<br />

fibiliter no neceflario:illu'd.n. ineft<br />

c mediante inefle B tori ei,B autem<br />

ineftcipoffibiliter. ficq; Aneceflario<br />

mcf t poflibilitcr,qm fi icflet neccflario<br />

ipfi c ex parte communica<br />

tiscUm Bifequereifq? B inefletnecef<br />

fario ipfi c. lam autc pofitum erat<br />

ei pombilirer,hoc aut6 repugnas.<br />

Et fimiliter oftendemus, q> non co<br />

cludatob conncxionem abfbluta,<br />

quiaconclufio femper, qua? fit fm<br />

connexionem ipfiusperfed^fequic*<br />

viliorcm duarum pr^miflaru,quia<br />

exquoproporao,qua;eft inter ter- F<br />

minum medium & minorem, eft<br />

propordo ton us ad par tern, manifc<br />

ftum eft,q?,qn praedicaf'rcs de toto<br />

.praedicatione differenti a modo pf 5<br />

dicadonis totius deipfa parte,fi hec<br />

prardicado fuerit imperfeclior ftn<br />

modum,^ prxdicado totius dc ipfa<br />

parte,q?illud prxdicatur de parte<br />

modo,quopratdicaturdetoto. Si<br />

autem prxdicatio totius deipfa par<br />

tcfuerir imperfccliorfm modum,<br />

5 praedicatio illius rei dc toto, hxc<br />

resprxdicatur departe,prxdicatioa<br />

11) no


Q-Jn libros Logics<br />

,quando pofita fuerit conclu-<br />

de coq> conclufio fern per fit in mi- fiohuiusfigure affirmatiua parriitis<br />

confequens viiiorem duaruf- cularis ' oeceflaria,accidet "*" •• hinc »• men<br />

miflarum.Id aut,quod dixerut,eft dacium.Quando autcm fit medax*<br />

Terum in eonclufione,q fit fin con afftrmariua particularis neceffariav<br />

nexioncm,dico,ipfum perfec"tu,n6 poflibile eft cp fit veror negariua nc<br />

qua: eft fm vniuerfalitatem : & hoc ceflarta. Et poflibile eft <br />

eft,quod latuitillos viros.Iam itaq; negariua po/Tibilis, 8c negatiuaab-^<br />

oftenfum eft ex hoc , q? hare miftio fbluta,& hxcquidem eft res, qii? aC<br />

non concludatomnino condufio- ddithuiccomoinarioniobdefcc^ii<br />

nem neceflariam,neq; abfbluta ex connexion^, hoc eft , q? coneludae<br />

partc connexionis,quam Anft. in- modum,qui non fit de modis duStendebarexplicare,<br />

pof tquam haec rum prxmifiarum acceptarum in<br />

fuit particularism quibufHama ilia,quoniamndeft impoflibilcqr<br />

terijs,acfiefletfmaLiquamfpe'mac inueniaturvnaresnegata ex duacideutis,ex<br />

quo haec eft ob vniuer- bus rebus, quarum vnaeftneccfla-<br />

falitatem Vniuerfalitas aut£ eft res, rio,& altera abfblute, & vna duaru<br />

quaraccidithuic combination!, & rcrum ineft alteri poffib>litet,qui<br />

taliter,q? in miftione, q fitex maio do in illis no inuenit* vniucrfaHtas taSj<br />

li neccflariaaffirmariuaj&ex mino Yt q> fit A non mucntum ipfi c fieri<br />

poflibili affirmatiua,q> conclufio ceiiario,& ipfi B abfolute^& B- ipfi c;<br />

fietetobconexioncm poflibilisye poflibilitcr.Etfubticuithicnegati-<br />

ra,dico,in hac fpecie demonftratio uamabfblutam,quia ipfainfertuc<br />

ni$contradieft resin<br />

poflibile q? inueniatin ilia, ex quo ca fm connexionem, q? coneludae<br />

non inucnitur fm vnum duorum negariuam abfplutam, & ncgatiui<br />

I modorumpr3;miflaru,&c6nexio- poflibilcm,quiaoftendit,q>quan- Jit<br />

nis perfec^a?.Id ergo, quod intelle- do podta Fuerit in hac figura affirxerunt<br />

Expofitores Pcripatetici de matiua particularis necenaria, feqeo^q?<br />

conclufio in his mifHs (itpof- tur ex ilia inconueniens, & oftedit<br />

fibilis Tcra,cft verum. Veruntn de q? quando mendax fiicrit particul*<br />

^flfis negatiuis hui' fpeciei miftio- tisaffirmatiua necefTaria, q> poflibt<br />

nis&illifunt,quorumconexioeft lcfit,q>fitveraxnegariua,abfolut*<br />

imperfe


Libri Priorum.<br />

A «ft,ittJlpcr,pTOqtoftcn^tret«reflc<br />

ncgatiuajpombilis temper, quado<br />

infererctur vnmex&litasfemp, hoc<br />

elt,in fpecie. perfe&ahuius rniftionis.<br />

Et non eft fignificatum huius<br />

of tenfioms,quam fecit Afift. exxso-<br />


AVERROIS C ORD VBENSIS<br />

IX, QVAESITA DEMONSTRATIVA<br />

IN LIBROS POSTERIORY*!<br />

AN AZ. YT'I COK Y M ARItTO.<br />

Suo ordini reftituta*<br />

leftor, omnibus qs ntuem Quafitis Demtn<br />

iddita ejfe nttncfrimttm ^Argument* Kernardtnt Tomitaw f<br />

ex tins ordinary; lefliombw exctrpta,qu4 in ctufdem libd<br />

lojeorfom edito , tnfyuere pottris , ac ex ets "vbcrem<br />

Pmpathetif* dottrin* fruftum ferciferc.<br />

Arpimentum Tomitani in Primura<br />

«|nxfitum dc Triplici gencrs dofinitionura<br />

in ordincad DemonSrauonera, vide in<br />

timlibello.<br />

Ic Philofophus,<br />

quod diffinitionu<br />

quardam fit<br />

conclufio demo<br />

ftrationis, .put<br />

ait , & quxdatn<br />

fitprincipmdemonftrationis,&<br />

qu^dam fit demo<br />

ftratio pofitione differens,& fignifi<br />

catum didli Ariftot. eft q? diffinitio<br />

cducaf'ex ip(a demonftratione,aut<br />

ipfam largiatur ipfe demonftratio.<br />

Dicimus itaq; > q? Abunazar velit,<br />

Vni'diffinito accidant dua? diffiniriones,quarum<br />

vtraq; fit imperfedlav&<br />

illarum aggregatii fit diffinitio<br />

pcrfecta,& per dcmonftratioccm<br />

oftenditur vna duarum diffinition<br />

um de ip(b dimnito p inefle<br />

altetius eidem, prout oftcndim 9 dc<br />

PRIMVM. eclipfi Lunz,^ fit dcfcdus lumims<br />

Sohsabea rarione inter/Hrii terrae<br />

. in£eripamfcSoll.m:ilSytrfiqiIlo<br />

turn eft dimnitio pcrfcc;ta.TaIes ita<br />


Libri Pofteriorum. xor<br />

A *rtiti«ffiui«hoe eftj$> impoPe fit, q» oftenfionem alterius , eflet ac fi vfi D<br />

bftendatur pet demf ationcm de ip cficmus duob*noibus lynonymis,<br />

fo diffinito, fiue fuerit perfecla,(i ue vno ad expofitionem alterms,nam<br />

impcrfcfta. Hoc uaqjnotumeft, oportetcj>diffinitiones,q"funtfmfi<br />

fin:dua;difnnitionesvniu8<br />

giaf*hoc per (e,nifi quatenusei' fir, ciufxtem rei,^non fintfynonyma;,<br />

«jjm^dius terminus fit pradicatus proutc6ruetumelt,vtdicat''dedif<br />

dc minori in eo,quod quid eft,&co<br />

B uertaf'fecum: hoc eft, ex parte qua<br />

«fteiusdi{Hnitio.Hocautficcxifte<br />

te non euadit vtraq; haru:hoc e(t,il<br />

liusqeftprincipiumdemonftratio<br />

ftis,& illius,q eftconclufio demontrarionis,quin<br />

fit diffinitio pfetta,<br />

: '<br />

finitione hois,quod fit alal rations<br />

le,&quodfitalalgreflibilebipcs, C] E<br />

dum ynataliumdiffinitionuofteditur<br />

per alteram,non fit prologus*<br />

ideftpetitioprincipjjr&fiamb? fi<br />

gnificit vnam eflentia , illud eft ex<br />

duabusdifrcrentibuspartibus:notu<br />

ficonce/Ierimuseflevnius rcipluf itaq-,eteft,quodhaccdemonftratio<br />

quam vnS diffinitionc p,feda,auc denciatab inferedo diffinitionem<br />

Ytraq;ipfarumfitdifRnitioimper- fmfe, vteiusextremum<br />

,& aggregatu ex ipfis fit diffini de medio in eo quod quid eft:&no<br />

tiopfe&a,autvnaipfarurnfit.irnp- turneft,q?talesdefimtionesnoprae<br />

fedta & altera perfedta, & hoc fit fm dicentur de fe inuicem i n eo quod<br />

duasfpeSjauteJ? pfcda fit principiu quid eft,vtlargiateiusquidditate:<br />

demfationis,& imperfrdla fito6c!u nam impofeeft,q3 progreffibilebifio<br />

demfarionis,vel econuer/b. EC pes przdicet'de rationali,(ed vcrifi-<br />

C cnmproccflerimusoib'his modis miliusert,q?fitpra?dicatioperacci- F<br />

ordinauit Arifexempla harureru, dens,nifialteraiplarum fitprioral<br />

ex quoip{edenuoip(asfccit,vidci' tera:hoc eft,ahquafuarumcaufaquodip{arumaggregatu<br />

fitimpof rum.Reafitficexiftente,notucft,<br />

fibile:nam fi vnius rei fint dua: diffi quod tales diffini tiones non ollen-<br />

nitiones p fetftjt)& fumaf vna illaru aant' per demonftrationem vnius<br />

duarumadofrenfionem a!tenus,ia palteram,inquantum funtdirfinieommjfi/lcm'prologurn,ideftpe<br />

tiones:hoceft,qu6d fyll'scompofi*<br />

tijflcmusprincipiu,proutait Arift. tusexcis largiaf'dilfinirionem fm<br />

jlam diffinitio largii'dillincleid.qd ft: p. hoc idem oftendit qu8d non<br />

nomenlargit' confute. Hocautfic conueniat oftendi demonftratiue<br />

exiftente,vtraqueduaru diffinitio- vnamidiffinitionum impfedarum<br />

nuni targiiur fi^nificationem nois p, alteram,quarum neutra notificat<br />

alterius: & du v^i fucrimus vno ad cflenua altcrius,/ed notificet eflentiam


libros Logicar<br />

C tiamipfius id,quod<br />

fignificat nomen cclipfis,fit defect*<br />

luminis in Luna.Secunda aut eflct,<br />

qjdefeclius luminis infit Lun:e;5c<br />

huiusfignificatum fit, q? demfatio ex hoc infer returnobisefle eclipfis,<br />

largia^efle rei,proutlargiturfiiam eiufq; diffini tio fimuh&hoceft, ft<br />

H caufarn&fuumeflefimulj&cpin- uteuenitrebusignoticfle,quarum I»<br />

feratdiffimtionem, dum diffinitio efle.&caufa fimuloftedi^p demfa<br />

ttonfueritpiimii quarfitum in ilia tionefimptr.Notumauteft,q)h(jc<br />

tioncjfcd qfitu fitintercflerci,cui 9 demfatio1argiat''diffiniiionemper<br />

eft diffinitio medianteilliusdirfini- feexpartc.q| dicimus,q>demfonea<br />

tione,& phocfitdiffinitio non per fimpn:largianfcaufaspfe:& I;<br />

ie nota,prout poftea dicam. Demo dern contingit, dum res eft ignoti<br />

ftratio vero,cj largit'efle rei&eius ce.Dum ver ores eft aotiefle,& qdiffinitiouem,cftdcm6ftratiofim-<br />

riifciusdiffiniuofolum,noncoapta<br />

pft,^largit j eereiciufq; camfimul, turei demfatio,qillam largiafpcii<br />

dumcontigerit,q>caufafit totadif fc,proutpremiflumcft.Hocautem;<br />

fimtio, no ipfius aliqua <strong>pars</strong>, & hoc eft e conucrfb difponis ipfius demo<br />

inquafffitocompofito.&fimplici. ftrarionis:hoceftr, q>iam poffibilc<br />

In quxfitoquide' compofito cotin- fit,q? res fit nott ee,& demfatio largitduobusmodis.quorfivnus<br />

eft, giat'eiuscaufam,&illaeft,qnucu-<br />

X QJmediustcrminus,quieft ipfadif pa^demonftratiop.pquid:namf ; m M<br />

nnitio,nodficctef{e rei per fe de ip- hoc exemplum eclipfis funt due. dif<br />

fo fiibieclo.Secundusautefl;, q? rei finicioiiesimperred^quarum vna<br />

fint dua: di/finitioncs impcrfeda:, tli noti efle de ipfa Luna nota con<br />

& oftedetur vna carum per alter!: ueniens no mini ipfius eclipfis; & fc<br />

hoccft,q? per vnam oftendef,Unfc cundaftnotaconuenicns nomioi.<br />

ref'eflc rei, eiufq; diffiaitio fimul. ipfius eclipfis ignori eflc de ipfa La,<br />

In fimplici vero fit hoc fblurn hoc na^fed noti efle de alteradifhnitiomodo:hoc<br />

cft,q> fiut duae diffinitio nc,


Libri Priorum. 102,<br />

A fit printipium dcmfonis, fcaltera<br />

condufio demfonis, & definido, ^<br />

eft ipfiim aggrcgatu exduabusdefinitionibusjcft<br />

demfo pofitione<br />

diflrrcns.Si aute res q~fita eflcc nod<br />

efle, no verificarefnobis hoc opus.<br />

v uarraraus<br />

' §* *P 9 nunquideclipfis<br />

inn t ipfi L unas, & cflct apud nos no<br />

ta cois cocepdo nominis eclipfis, q><br />

fit ob priuarionf lummis in Luna:<br />

& fi t etia nota apud nos cois conceptio,<br />

q> fit ob interftitiu terras inter<br />

ipfarn 8c inter Solem,S:oftendctur<br />

primo efle defe&us luminis in ea}?<br />

efle interftitij terra; inter ipfam, &<br />

9 inter Sole", deinde aggregatum ex<br />

firm ma duaru rcrum oftendet efle<br />

ipfiuscclipfis: & fit! prima demfonc,<br />

q>prima definitio fitcondonis<br />

principij dcraronisj&fccla eft conclufio<br />

dernf onis,& aggregate ex illis<br />

demfo pofitione differ ens, natura fit E<br />

principiu, quo mouenf* corpora }?manendbusipfius<br />

corporibus per<br />

illud.Oftenfum itaq-, eft ex hocfermone,<br />

quo poflimus d icere, q> demfo<br />

inferat definidone,& quomodo<br />

non cotingathocdici, &qu? fie<br />

cuiushoc fitfemper: hoccftjdemo<br />

flratio fimplex,quslargiturdehniuone,<br />

teconcluditdefinirionem<br />

definidonis: hoceft,in ipfis copofi<br />

tis: Sciameueneruntilliamb^res,<br />

hoc eft,q> largiaf<br />

rimus,an natura fit ? & fupponim',<br />

Q> nomen naaefignificet, qjipfafit<br />

principiu,quomoucntur, &quieicum<br />

corpora ex lc,& fupponim us<br />

ft,q? nominal tconueniant,quaip<br />

(a fit,qua corpora funt, & fnpponimus,hoc<br />

diclurafit notumfm<br />

efle dc ipfis corpoiibus,& fm eft<br />

ignoneflc de ipfis corporibusnori<br />

eliedehac dejinitionc: &proinde<br />

1 definition^ & inferat<br />

dcnnitionem,in fimplici vero<br />

qfitolargiturdefinitione", &mfcrt<br />

femp:&nocfitdu ipftmmediurh E<br />

ineft pfeq*fito infua definiddeno<br />

res acci den talcs. Etillud eft fignificatu<br />

fermonis Arift.q? ftgna no lar<br />

giantur definitiones,licct iam acci-.<br />

derit, cj>infcrantdefinirioncin rebus<br />

ignotis fm efle, fed ilia, non eft<br />

definitio perfe,pi - outn6largiunc<br />

ipfam cam, cum iam inferat ipfanx<br />

cam, f.' ipfum ftgnum. Totum autemhoccuenit<br />

in dcmfonibus fina<br />

pliciter, quarum medius terminus<br />

eit caufa maioris, fecundii hoc itaquc<br />

cxpcdit,opintellJgaturfermQ<br />

Ariftotclisin i .Libro Poflcnoru<br />

de


i.?«Atet.<br />

«om.n.<br />

Q. in libros logics<br />

depoteftatedehnitionum,&dem6 fm fignificatum. Nam fi denfioftra k<br />

ftrationum,&dcftm coitatibus in tiolargiaturcaufam, &efle, &eius<br />

lr<br />

his,quclargiuntur ' ' , dequibusom- ' - - • ' - • • medius terminus eft fbl u caufa minibus<br />

laudctur Dens.<br />

noriSjaccidi^qjfitpofteriormaiorirproutdicimus,<br />

ols homo eft ro-<br />

AE S I T T It II. nalis,& oe rationale eft alal: & oTs<br />

homo eft a!al,& oe animal eft cor-<br />

tthttoru txtrtmt. pus nutnbile:alalitas itacu eftcaufa<br />

ineflendi nutribile ipn homini,<br />

Argumenram Tnmitani in quzfitum £, non eft caufa eflendi fimpfr l5m<br />

*lt Mediociemonftr»tionis,inciuucin eiuf* •. •« • -t-i- n.<br />

dtra libello nutriDile,immonutribilitasettqii^<br />

dam caufarum ipiius aTalitaris: nifi<br />

IAm dubitaret quifpiam de eo, ipfe Auicenna velit,q> inuenianf Squod<br />

ait Arift.&inftituitcodi- clam dcmonftranonescauf?&efle,<br />

H J^ tioncm di demonftrationu fimpli quarum medius terminus fit caufa ;<br />

citer,q?ip{arum mediu fitcaulania ineflendi maius minori, cum ille fit<br />

ioris: hoc e/i,cius dcfinitio, & ait q> poftcrior illis fm efle,prout putarac<br />

demonftrationes>qlargiunt"'ecrei> deipfo.Vfaut,q>rizcfttdem6ftr*-<br />

& caufam fui cflc pfe,nnthuiusc6tio caufe per accidens:hoc aut cuiditionis.Nam<br />

Abunazaraitinfuo dentius eft ex eo, quod poftea dicit<br />

]Jbio,q? neceflariooporteat caufas, circa conditiones demonftrationd<br />

fumunf'medi j termini in demo- fimplicium,&condiriones eflcndi<br />

ftranonib*,vt oes fine definitioncs, caufas aflumptas in illis,& Conner fi<br />

•utpartesdcfinitionum amborum eft ciscumhoc,qjperfician£' hisrc-r<br />

cxtremorum,vcJ vmusipfbru, aut bus,ez quo ineft illis,& rcliqius haalicujus,quod<br />

eft ahquo modo coc manisbonis,Ttperueniantadcsuambobus,<br />

& hoc dcceinit,q? demo- fam proptcr quam, & tales res funt<br />

Aratioesfimplices apud ipfamfint dc fuis conditionibus. Nosaute di-<br />

trium ipecierum:demfatio,cui'me cimnsjfi vera fcientia fit,vt ait Arif ;<br />

I dins terminus fit caufa amborucx- q? rescognofcaturp eius caufam t><br />

trcmorum,& demfatio, cuius me- fe,quaipfaeit,non per caufamacci<br />

dius fit caufafolum maiorisextre- dentalem,rponet uccefl ario,q? cau<br />

mi,& demfatio,cuius medius fit ca fa eflendi ipfam remperfe/uciufe<br />

rninorisfolum. Auic.yero ait,q> de ipfiufmetrei,cxquores eft p fcpcr<br />

monftrationcs fimplices fine duaru eius canfas per fe>fi ue res fit ex his,q*<br />

fpecierum,qdam fpes eft, cuiuster- funt in fubieclo,fiue fine fiibie fit<br />

iusinminori,& caufatusamaiori caufa eflendi maiusextrerr.fi in mi<br />

non caufaillius,pront dicimus, ho- nori perfe pnmo. Hoc autcm fi^<br />

mo eft ronahs,£ rationale eft alal. dum matusextremum pdicatur do<br />

Rationaleitaq; non eft caufa alalis minori pr^dicatione dc omm, & fi<br />

fjmpFr,fedcaufa ineflendi aTalipfi militer terminusmedi'de inaiori,<br />

Jiomint .Scrmonesautduorumvi & minori:& ideo quodait Arift. q?<br />

lorum circa hanc rem funtaffincs cxpcdiat,cf quxfita fine vfta, & ci;<br />

fmt


Libri Pofteriorum 103<br />

A fintvfevntendit,* praedicatuip- cau(asaccidcntalcs,&cflcaccidcnta D<br />

faru amrmetur de tubiecto,aut ne- lc,qui putantur,$> finr demfoncs,Se<br />

geturabeb,inquantueft :& ilia eft nonfuntdemfones,&nonfuntnifi<br />

pdicatio xqualis conucrtibilis, pro (ylfi vcridici non perIc. Intcndo an<br />

ut infra oftendctur.cxempli gratia, tern hie per nonper fc,qui non func<br />

quiaqurfitura vFccftquo quatrif*, perlep,remdeomni,namperfcdf<br />

nunquidoe animatum fit animal. rfr&proprie,idaut,quodvrrdicinoov&auteftquoqujrrirur,nun-tur,eftipesipfiusper(e,qusdefcriquidho<br />

iltanimal, nam animatu, biturin Libro Pofte. dum dicitur,<br />

inquantu eft animatu, eft animal, q>fpcsipfiusperfemitdue..Proprie<br />

fed non inquantu eft homo eft am- aiit diclum eft, quod eft de praedica<br />

mal:uara uicaeflet,o£ animal eflet tispfc, quscoxquanturfubieilo:<br />

homo, igitur non oftendif'in qux- hoc eft, quac ptacdicantur dcipfo in<br />

fitisvniqerfalibuscaindlendiprx- quantumipfumcft,&illudeft,


Litros Logics<br />

6 ameinrihcceftc5traid,quodeftp. fe cuiu$q$demonftritibnisiaparficti E<br />

noruV&contraprindpia fuppofita larij&qusfitcau^quaponaturoo<br />

in hac arte,quibufHam a fit viris,ex ditio quarfidam demonftrauonu;<br />

quo deniaueruntex conditionibus Dicimus itaq;, Q> id,quod reperi<br />

fdkationisdc omni,qua tradidit<br />

Ariftotelcsinquzfiris dcmoftrati-<br />

mus circa hare apud AburtazarAl*<br />

pbarabium in Libris de* Demoftra<br />

ttonefit,


Libri Pofteriomm 104<br />

A per& notum. Si afit primum eflet dicitur communiter &proprie, Sc<br />

fm quod ait Abunazar, g? fit illud fecundum pnus & pofterius.Id auquodnonprzdicafdegeaerefubic<br />

tem,quodcoiterdicitur,eft,quod<br />

ifti,quodpriusinftitucratcondmo- priusdefinitum eft. Illud ai3tquod<br />

ncm przmiflarum demonftratio- dicitur proprie eft quod primu co-<br />

Bum, q? fit praedicatu intellectu er gnominatur. Re aut ita fe habente,<br />

aflumpto hie acceptioe prima, hoc primum quod intcndcbat Arifto.<br />

eft prc«i ma, tune non efTetdflain- noneftprimum quod intfdit Abu<br />

terperfe£primum,namdcfinitio- nazar,fed primum quod dicic Abu<br />

«es & genera^ dfiafuntprzdicata nazar, aut eft annexumei quod eft<br />

prima.Etfimiliter propria&acci- pfe,auceftdcgenere eiusquodcft<br />

tJentia,in quoru dennitionib* acci- per fe communiter dictu,quod defi<br />

pitur genus fubiectiproximi.Siau nieratArifto.quodeft,qnpratdicatem<br />

intelligcretur p nomen primi turn ineft fubiecto, quod non cranf<br />

&rionprimiproximum&remotu greditur genusartis,namquicquid<br />

B fitduarum fpecicru, antremotum przdicat'dealiqua re,ex quoprardiquod<br />

tranfgredi t'gcnus.de quo fpc catur de fuo genere,illa eftfdicatio<br />

culaif,aut remotu,qnod non trafgre per accidens fm rcm propriam fm<br />

diturillud.Sicqsfi intelligereturdc mentem Arift.&noneftpra»dieatu<br />

illp remonUquod trafgredif" illud, de ilJaJper (e fm rem propriam. n£<br />

primum cfletres qua! redderet'pro<br />

priaquibufda quac flint per fe, fed<br />

oportcretq? fm nanc cofideratione<br />

eaufe remot^numerarentur in his<br />

quz funt p. fe,& fiftet accidentia,in<br />

quorum definitioneinuenrturge-<br />

"n us fubiecti. Et fie arteseflent p.mifbe,qua<br />

rem renuitet Arift.&oes<br />

eius cxpofitores. Si aut per remotu<br />

intelligeretur quod non tranfgredi<br />

€ turrpfwm genus, quod videturefle<br />

prxdicatio trium angulprum duobus<br />

rectisde gradatocft apudipra<br />

prardicatio { accidens fm rcm propriam,<br />

& eft per fefm rcmcoem^c<br />

fimiliterpra?dicatio aiquidiftantia:<br />

deduabnslineisjfliper quasdum ex<br />

dit aliqua Tinea conftituitvtrunq;<br />

angulum exiftentf ex vna partc rectum,<br />

Arift. aut iam ofte"dit de hoc<br />

q? no fit primum,<br />

Abunazar eflet rimum.Hocaute,.E<br />

per prim u mtendat hie<br />

retinftitucre hancprimitatem con illud quod pra:dicatur fine medjo,<br />

ditionem , quiaomneprzdicatum certc hocverum cfletdc ipfisprzprzdica^deiubiectoiquod<br />

eft vni- miffis.nam quarftio> in qua drcit^,^<br />

nerfalius eo, fiueprxdicetur dcfno gradati anguli fintxqualcs duobus<br />

generc, aut non prardieetur de illo rectis,non eft pnma, & dum fuerit<br />

in eo quod quid eft, quarcunq; aut con)plufio,cftaccidentalis fm figni-<br />

Tesquarnoprxdicatur dealiquoin<br />

eo quod eft, ilia praedicaturdcillo<br />

fm aliquam fpeciem accidentis, na<br />

accidf n^dicitur coiter & proprie,et<br />

fm priui & pofterias^ ficut & per &<br />

ficatunvpraprie dictum: nam gradati<br />

anguli non funt aequalesduobus<br />

rectis inqoantum eft gradatus.<br />

Hoc ad t cum non fitinquantu ipifc<br />

cft,eft itacjj, e^pcr accidens, g aliu«l.<br />

Ex<br />

14 I/2b


in libros Logicae<br />

G Exfiuaaift Arifto. vf, q» ficatipfe ior p'dicee'Ieademittorironeciufr<br />

inftituitcondone pmiflaru fcj? fine p*dicationisde medlolContigit ve~<br />

pri?, fie ft ponit codone concronii. ro cis he_c ambiguitas,quia ipfi npa<br />

taiicrtiamexpofnitini.Lib.Po- * in ' —- L - ~:-—---;- -~--~ *r-~ftcr.<br />

Analyticorum: &firr declarauit,q><br />

termini fintmutuocohucrtibilesin<br />

demfonibusfittipft didtis,<br />

quae tradu t eflc rei eflentialc,& cau<br />

lam eflentiale": na du conuertitur<br />

fiibiedu cu maiori extreme, incet<br />

ilh per accnSihoceftfrn fignificatu<br />

propne dictu-& Cifr, dum caufa no<br />

fueritconuertibilisciicaufato,eflct<br />

ca eflendi p. accides.Rc aut ita Ce ha<br />

bete,dicimusnos, g>idemfonibus<br />

H fine tres res naturaliterdifferentcs,<br />

quaru vna eft ipfum caufatu, & fecuda<br />

ipfa cauia,& tertia ipfum fubied:um,cui<br />

ineft ipfa ca.Hisaut icbusnaturaliter<br />

difrcrcntibusexifte<br />

ribus,manifeftum eft, q? prim u qfitum<br />

fitprimu defideratu nataraliter,<br />

& fi fie ineft medio termino} ^<br />

cftprimacaufa,quaeftfuum caufatuin<br />

fuoprimofubie


Libri Pofteriorum. i o 5<br />

A feeevhius fpecici,nloTbusilliseft noneducendiipfurflpcrfe fmapi- ]<br />

fubie£tam,quod capifin definitio- nionem Abunazar: & ex quo hoc<br />

He prc.dicad. Quid ergo proficeret iter non eft neceflarium in generic<br />

diftingucreaccidedainduasfpe'Sji. bus:napoleeftcpinftituamus quae<br />

inilla,quorumdefinitionfe capitur ftionesdemfationumfimpfr,dunt<br />

ipfummet fubieftu, & in ea in quo eduxerim us fubic&um talis actribu<br />

ru definitionecapit*genusipfi 9 fub ti,quo genus przdicef de eo I eo capia£ teprimogeneris, ipfumprimuq^<br />

attribuul numerate, quodetermi- ^dicat'ineoquodquideftjfedprznet'par<br />

&impar, fed hocattributu dicatur defpe naturaliter ipfb me-<br />

B eft quafi ignotum : moris autprae- diante,i.qn pdicac flmpfr. Si rero ^<br />

mifUruprimarumhiceft,q7irilcri poneremusgeneraindemfationibantur<br />

infcripdone notions, & no bus fimpfr terminos medios, hoc ef<br />

teciperetur in cismuamen per cau- fetimpoFe,qm non fsquit"ex eegefaspriemiflarurn.Siautdiceremus,<br />

nerisefle rei,cuius eft genus. Si aut<br />

5? oe praidicatum accidetale p fe fit, quifpiam diceretvCpia mferf perge<br />

cuiusfubieftumluenifin definitio n us alter am gen us vniuerfaliuseo,<br />

ncpdicati,iacaufacx accidendb'ef hocintelligitex condidpnedemfa<br />

(entialibus efie.t quid nodus apud tiopisiimpFr,YJdelicet,g> terminus<br />

nos,cj:> ipfa finteflendalia ex hacin mediusfic caufa maions extremi,<br />

icriprione.nam,gfaexempli,nPtius namqfioftendifperdemfadonetn<br />

eft apud nos,& moris eft,^ fint accidentia in fubic<br />

ilia eft veraregula educcndiipfum cloexiftentia:jddcomaior<strong>pars</strong>de<br />

|>rimum,&perfc fm tnentem Aii, monftradonum fimpfr fiunt g acci<br />

Log.cum Aucr. o d.n"


ff dcntiacflcntialia^rout ait Arifto.<br />

Dcmfationes v«ro,quibus cjritfenc<br />

eaufarum ipfius fubiedi funt figna,<br />

nam carum ,ppinquarum noiunt<br />

aliquxcaufe.Caufx vcroremotav<br />

font prima qtuefita caufacoru, g.b*<br />

funt proprix ilia; caufa:. hoc eft, tp<br />

illaefuntprima,q* qrunt'deilliscau<br />

iatis,quibusfunt prppria: illaefcauf?,<br />

i.quibusfuntcauf^ propinqux. 111?<br />

aut caufa; propmquae non funt illis<br />

caufa? fimpPr,fed funt caufe eflendi<br />

ipfas I fubiec~to,cui funt caufatx fm<br />

aliquam fp£m accidentis. exempli<br />

gfa fi cjs of tenderit,q> ho fit compo<br />

H fitusex dementis,o^aeftcompofit'<br />

ex quatuor humoribus-.haecoftenfio<br />

non eflet prima hoi, neq; (>terminum<br />

medium,qui.fitcaeflendi<br />

maiorem exttemitatem I fubie


Libri Ppfteiiorum*<br />

A rradatdefinirioncm&efle.ficitaq}<br />

expcdit,9> intelligatur p" dicario pri<br />

maj& per fe in hoclibro.Et ficezpe<br />

«u't,a>res intelligaif defpeciebusdc<br />

ftenie,media5termlbusdu$n6cct O<br />

ca roaioris:&ficoncederef,q>fitd|<br />

ip£am eflendt in minori,efletcau{i<br />

fui eflcaccidcntalis,non cflenrialij.<br />

moftrationu fim prr. Ecu inc oportet,cj><br />

numerenf n5 ex ea pacte,vn-<br />

«le finxiteasmimcrareipfe Abunazar,<br />

&deduxit pofl fe hominesin<br />

c6fufiones& laborfes imittlcs,fc am<br />

biguitates infinitascii jllorfi dcuiationeanotitia<br />

fpccietum vcrsde-<br />

Vcritas autcit/p ipfc non fit cl ipfi'«<br />

maionsfm fe,seq; ipfum eflendif<br />

mjnori,fedcftcaufa minorisfblu:<br />

cum Tero fit cauia cficndi maiorc<br />

in minori,ncmcan& ipffujfmfeil<br />

cftcaaccidetalrs,nafn qiiicquidcfl<br />

caufa ipftits cflc eflentisdis ret eft ca<br />

monftrarionis, fi coceflerimusillas, fui fm le,prout oftenfum eft in no-<br />

cjuasnumerauiteflc demonftratio ftro tracottt de conditionibuscau-<br />

nis.Totiusautb.ui* caufa fim remo farum dcmfationum fimpPr. Sicq;<br />

tiohuius viri a (peculation^ Arift.; h^ec demfatio, q" non largi f'nouti a<br />

A circa has res.&deuiatio eius abiti- rei,nifirarionc caufa: accidentalis, B<br />

nereipfius:6i iccirco vifum eft no- eft demfatio falf a non ,tera. & hot<br />

bi s cxpcdiens pertcrmar i dc illis fpc itaq-,f tpoPeeftin matcrijscompo-'<br />

ciebus demonftrarionum,quarum, fitis.Formae7ero nonhabentdefi-<br />

Hiemincrat Abunazar in fiio {ibro, mtibne^quia fiint fim pikes, & pro<br />

qu? finndemonftrationesfiroplicipterea<br />

non eft poPe, q> ofum parti u<br />

terfm opinionem Arifto,&qna:il definition is fit defini do. Secunda<br />

larnm non fit demonftratio. : veto/pe"shuiusgeneris eft, (j> A fit<br />

genus ipfius a, & B fit genus ipfius<br />

iL mi generis demon (Ration u apud c.Notum auteft,q? cdnclufio hui*<br />

[uod het ipfum,q*eflr,cuiushabitudo maio- demfationis nnn fit pnma, neq; p<br />

ris ad medium fitipfa cade habitu^ caufam:& fiPr non eft caufa fimplx-<br />

do,qua? eft medijad niinorem,quz citer il!ius,hoceft,maioris extrcmi,<br />

eft primafpesiHarum, quarum me fed eft caufa e/lendi ipfom >n mino<br />

minit,eft,q? A fit defimrio tpitiis B, ri.Acetexquo vie eft noriusapud<br />

&B fit definitio ipfius c,&'di«tcir nos,iqproprium, difficile eft, q? pro F<br />

cahaflcfpfm c]? infer ataltcram dua priufitnotu,&vKu&fit igtrotum.<br />

rumconclufionum,autcp A fitdefi Tertia vero fpecieseft, A eft dfia ip-<br />

nitioipfiusc,autfir definitio parfius B,& B differentia ipft<br />

lium definitionisipfius c.Quod ve<br />

ro haecdemoftratio inferat, c?> A fit<br />

definitio ipfins c,no poteftefle velum^prout<br />

oftendit Arifto.ex quo<br />

dc definition^ non conftat demonftratio:ficq;,fi<br />

inferfet hoc,in(errct<br />

ipfum p accidens:dum vero inferret,q?<br />

A fit definitio partium defini<br />

tionis ipfins c,notum eft,cp cohclit<br />

fiononefletprima. Reautiucxi-<br />

9 c a c. EC<br />

de re huius notum eft,q? eius coclufio<br />

fit non prima, cu differentia no<br />

fitprimoi habensdifrerentiam, fed<br />

difficileeftip difftre»ti*fitdiffcretia,ex<br />

partequaeft fimplex: na habens<br />

differentiam eft compofitum,<br />

& eft ipfa fpccics, Cbgi tatiuum att*<br />

tem non eft differentia rationalil,<br />

nameft<strong>pars</strong>potentijeipfiusronis r<br />

aceaarnilUnoneft demon ft rari«»<br />

o if fim-


Q-jn libros.Logic£<br />

fimpliciterpfetnammcdiusei'eft opionem Abunazar. Veruntn,cfi fe<br />

pofterior maiori,no caufaeius, fed primum fm hoc fignificarum non<br />

eft caufa ipfius efle maiorisi mino fit primum qcf opinafAri£&dum<br />

r, Scqi ftn hoc demonftratioeflct non eft primum fmilludfignifi ca-<br />

& eft ct> ipfius A fit tio j? accidcns,& caufa non eft p fc:<br />

ipfiim B definitio,&ipli* B fit c dc- Dum vero Fuerint propria, ia pofer<br />

Snitio :& dizit vxkw i«ufc fintprima P&X<strong>III</strong>A fm rtt& **eLn*ai*x*».ti fignificatu, , < M**<br />

fumcdefinitionem ipfius A,autde opinatur ' Arift.quod * "* 'nos<br />

iam expo<br />

finiuonem alicuius partis fiiac defi- fuimus,& poreeft,q» non ita finr, ni<br />

nitionis:ille autem non eft lylFs,ta- fiex partequa oportet, q? termino<br />

to minus eft demoflratio.Hoc aut medio fit ncxusprimicum maiori,<br />

non eft poFe,q? definido rei,aut defintio<br />

partis fax definkionis fit no<br />

&*inueuiantur illi conditionesdc-<br />

monftrataonisfimpir,hoce,cxpar<br />

ta fm efle,& praedicatum fit ignoti tc,qua eft in maiori,& ex parte,qua<br />

H efle.nam fiita eflet pofis eflet demo quzftioeftprima.Subie accidens. Reaut fie exiftente,<br />

non relinquitur, q? fint ipfie pmifl^<br />

fm mentcm Aiiftot.nifiautipfum<br />

ncm eflefpecierum,cTn6percipiu-:<br />

turyifu, Hocaut eftugnum inuti-<br />

Ie,fedeft demonftratio ftn configu<br />

primum, aut ipfum proprium ftn rattoacm> prouthomo pic^uscft<br />

homo


Tertifi ge<br />

tuudem&<br />

flianonii,<br />

mS habct<br />

•watuor<br />

Libri Poflrcriorutti. 107<br />

homo p configtirationtm, n5 non bas res ffmuJ. Medius aut terminus<br />

reperiuntur inillo opera iplius ho- huiuscogcricincatro horu duoru<br />

minis.Hatitaq; funtipe*s,quarii me modorum eft cum ipfis difTeretijs,<br />

minit in hocgcnere,quaru nullam cj non habent definitioncs mfi fnt<br />

efle demrationcm fimpFr eft often fimilimdinem,nam vltimx difie'r6<br />

£um,nifi darcffeprimafpes, qater- dxnoirfuntcompofita:. Compremini<br />

mcdij illarii non fimt defini- bendcns aut df a^quiuoce de ratiocu<br />

comprchefio<br />

I ratio, nam quae<br />

icnfio ronalis eft per<br />

rogenus,quodcomperirnusin fliis. cogitatione^qdaqnatnonfitper<br />

libris,procedit ipceflu prologi,feu cogirationem. Harcitaq;definitio<br />

petinonisprincipij, nam fupponit patitur defcdu duobus modis, &<br />

ipfammetconclufionemrproutdr, qua genus fumptum ineafirzqui-<br />

A & B funt dua: definitioncs ipfius uocu,& quadiflereda eft proprior,<br />

c.Sicq-jinfcrt A efle definitionem ahabcnsdifrerenriam.Teroaautf<br />

ipfiusc.Sicq'jCongerie^qnSpofiiit fpecicshuiusgcncriscft,Acftdefihic,non<br />

eft vtilis nex' ad illarione nido ipfius B , & ipfius B definitio<br />

oTno:fed ha:ceftres,q acdditdemd cftipfum c,&inhac et przdicatio<br />

ftranonibus,hoc itaq-,non mercif eftfter naturalem cofuetudinem,<br />

numeran inter fpes demfationum. cum eius congeries fiat in tertiafi-<br />

Tertij verogenerisprimafpfse, gura, & non fiatderaonftratioTter<br />

A eft definitio ipfius B , & B genus da figura mfi j> accidens, & iilatio<br />

ipfiusc :proutdicimus, olshomo in ilia eft p accidens.Nam,dum coeft<br />

alal,$c oe alal eft corpus nutribi ccflcrimus,qj rnius rei fintdua:dele<br />

fenfitiuum,& eft fignum,&eftde finitioes:quarum vna infit alteri p<br />

monftratiocaufa;,i.piopter qdper accidens,ncutinefleduarumpa(Iio<br />

accidens,no duarum rerum fimul, hum illi,ha:c congeries non inueni<br />

hoceftfijiefleinipfbminori&ma turinterdemonftrarionescaufae.i. 1<br />

iori,& eft demonftratio jj fe. Sccun propter quid,neq; inter demonftra<br />

dafpesKuiusgeneriseft, Acftdefi- tionesipfiusefle,i.quia naturacfle<br />

nitio ipfius B,& B eft differentia ip- prxdicstionem fm naturalc cofiie<br />

fiusc,qinfertdefinidonem difrc- tudinemeftconditio vtraruniq;ip<br />

r€tiae rei de ipfa re.v.g. vtoishomo farum,nainnaturaliterignotisau«<br />

eft rationalis:& oe* rationale coprc gefignorantia fm prardicatione na<br />

hendit cogitatione,&confyderatio turalem,nam fi hieefletfubieclum<br />

nerinfert, oTshomo comprehendit naturaliter. & przdicatum haturali<br />

cogitatione & confyderatione: & ter,&poPeefletfcireefleilliuspr«harcet<br />

non eft demonftratio cau% dicati,non contingct ignorare efle<br />

cidens, q?<br />

di maiorem in minori fblum, & no<br />

quaob<br />

rcm neceffario conneclif'fcietia (hi<br />

cflc cum cfie fubiedi,&hancob rt<br />

o iij infti-<br />

-E


Q.Jn Iibros Logics<br />

C tnftituta. eft coriditip praKfieariois fitcaufaarriboramextremdru, ant 1C<br />

natural is necefiaria demfsuonibV alterius ipfbrum, &proindeputaocculuitautillamille,qui!eamoc-<br />

uithocconucrti,cum non conuerculuit,galatuitcum<br />

hecres deeius tatf.Sed Abuhabat harahmam bin<br />

difppnibus. Et, q? expcdiat,q? fi fie tharis »it circa hoc, q> largiat"" cam<br />

eiusconditio,non fit neceflaria,fed mcdio termino,hoccft,accide"ti e£<br />

fit pp meli«sy&peiinde vt puto Tub fentialiexiftenti asquali generi fui<br />

licuueam Abunazar in fuo libro. fubicp quidp ft, ris.Cumautita fitmediusterrain*<br />

cumeiusterminusniediusfitpoftc eftpriorminori,qua fignificatfuu<br />

Tior,ambobnsq;€xtremis fimul. genus. Cuvero mediusterminus<br />

El .Abubachar ben alzayg,i. Auem tueritacqualisfuo fubiecto, & propace<br />

conatuseftrcconciliare hoc,& priotgenerc,quod fumif" in ci* denon<br />

valuit,na fua reconciliatio de- finitione, tune non fignificaretipduceretadaliudgen^,namefletex<br />

filmgenus,&tunelargiret* efle tin.<br />

fimilibusiHaru,qlargiiint J ee&cau Hicautcftcrror,nam<br />

fam,proutdicimus ,oispifcisnatas fignificat nomen denominatiuum<br />

jnouertn aqua: exemplu aut illitis, non eft prxdicatum prop5nis, cui*<br />

q largif'efle^ft, vt dicim 9 , OK equ' pr^dicatum eft nomen denominanatat,&oe<br />

natans mouef in aqua: tiuum:nam,fi hoceffet, noia denovbiintendit,<br />

q? fit difcrimcn inter mi natma fignificarent duo genera,<br />

illas,q? narefitqdam dfiaru pifcis, (ubftantiam,& accident. Etiam me<br />

& prior eo, cum ipflun narefitpo- minithuiusrei Auic.adeo,q>putafteriusequp,<br />

fed fi concederemus uit,qj,qndicimus,olshomoeftrifi<br />

hoc, conuerteret' coageriesi aliud bihs,pr^dicattim fitcopofitii ex fub<br />

genus,qeflet A definuio ipfi USB, ftantia&accidente.Verumnnome<br />

£c B eft differentia ipfius c: fedirei denominatiuu fignincatipftimacveritat'ehsec<br />

congeries noneftdc- cidens,&q?ipfum fitifubiedo, no<br />

monftratio caused acciditq? me- ipfum accidft, & fuum fubieclum,<br />

•diusin eo fit prior minori,&cu hoc nam fi uaeilet,qn nomen denoTati<br />

idem fit caufa eflcndi maiorem in' uum pdicaf'de accidenti, non eflet<br />

co.Fefellifautem hue virura id ,q^ exempIansprimitiui.Pra:terea,&£<br />

intelligitexdidlo Abunazar,vidc- admitteremus ei hiic locum largire<br />

Iicet,q^in dcmonftrationibus fim- tur cam,q eft alteriuscogerieiiioc<br />

pllciter oportcat, oj> mcdi* tcrmin' eft, q B eft genus ipfius c, no prouc<br />

puta-


Libri Pofteriorum. 108<br />

putaderat Auempace. Verifimilins<br />

autqpinioni ipfi<br />

Quattnro<br />

genus dcconrinet<br />

quinque<br />

9 Abunazar eft,qj<br />

eredat.q? qua ell definitum,amplejfitatur<br />

partesdefinitionis , & gen us<br />

extrcmi minoristfit terminus me-<br />

accidcns,nam<br />

definitio fpeciei no eft<br />

ca eflendi fuu genus fimplV , fed eft<br />

caipfum eflendi in fubieJlo,& major<br />

eft prior medio termino Hui 9<br />

aut ca eft,quia qusftio nori fucrat<br />

prima,& idco maior prasmifla eius<br />

non eft prima. Et fifr (ecunda, qua:<br />

eft, A eftgenusipfius E, & B eft diffe<br />

rentiaipii us c,cuius maior non eft<br />

prima,&eius medius terminus dt<br />

caperaccns.Tertiaverofpecieseft,<br />

A eft genus ipfiusB,& B eftdefinitioipkus<br />

c : ibi itaq*, eft pr?dicatio<br />

^ternaturalem confuetudine,cum<br />

eius-congeries fit in tertia figura,cu<br />

ius illauo eft accidentalis , q eft gccusinefle<br />

definiuoni, nam eft ficut<br />

dirTerentiaminefledriar.EtipfafiFr<br />

non infert nifi genus remotum , &<br />

ideo ait circa ipf am , q? largiafeile<br />

(blum,na eft ucut fblum ee, ex quo<br />

ca rei eft fubie&um conclbnis, hoc<br />

eft, illud>qd fblet efle teimin 9 A eft gennsipfiusB,&<strong>pars</strong> definitio<br />

nisipEus B eft c: & h^cft notu eft »<br />

q? inferat ipfumefle, quia ei' terrni<br />

nus medius eft pofteriorambobus<br />

extremis.Quintaeft,prout A eftge<br />

nus ipiius B^<strong>pars</strong>denninonis ipli*<br />

eft genus ipfius c:&aitin fiiolibror<br />

q> ha:c largiaifdemfationem, q5 no<br />

•»erificat<br />

me<br />

4im,rcddaf Fubicftum.CHiarta eft,<br />

j . Et totu fn hoc eft, li recepe<br />

rimus adrhiffionem caufaru accidc<br />

calium,q non {lintprime, in demoftrationibus<br />

fimpliciter.<br />

Quintiaijtgcneris prima rpes,cuius<br />

meminit in hoc genere,eft, A eft<br />

dfiaipfiuSB, & B eft genus ipfi use.<br />

Et dixit dehac, q? fit demf atio pfeclra,^<br />

largiaf'eflc &cam, &Ifert difici'entiam<br />

generis ipfius rei,q fi numeret<br />

J ausdem')<br />

ftrarioni',<br />

qd conn-<br />

E<br />

net qua -<br />

mar l^ij.<br />

inter demonftrationes (impliciter,eftdemfonum,quarucau-<br />

Cx (iintaccidentales,na meduistermmuseius<br />

no eft ca maioris,/ed eft<br />

ca minorisfblum,n5 c5. eflendi ma<br />

ioremin minorijhoceft/pfitcaufa<br />

eflendi ipfum accidens.Sicq; eft im<br />

perfec^ifllni^ ^feitatis demonftrationum:quaru<br />

cauf^ funtaccideta<br />

les,nam medius termirms no eft vllaquatuor<br />

caufaru eflendi maiore<br />

in minori.acetdfiaineft p fehabeti<br />

difFerentiam,non (peciebus,qu2e<br />

funtfubhabente differentia, quod<br />

eft medium habens differentiam,<br />

igitur qu^ftio de illa'non eft qftio<br />

prima, neq; pr^mifla minor eft pmifl'a<br />

prima.Non eft itaq; demon<br />

ftratio fimpliciter fecundum ;mentem<br />

Ariftot-Secundavcro eftprout<br />

A eft differentia ipfius B , & definitio<br />

ipfius B eft ipfum c, quod eft<br />

predicatum prater naturalem confuetudinem,&eiusconclu(io<br />

eft ac<br />

cidcntalis fecundum fignificatum<br />

Tniucrfalc.ficq;non mereif ingrtdi<br />

b iii; f«bi


H<br />

Sextu: genus<br />

dcm6<br />

net<br />

tuor quaifis.<br />

Q.jn libros Logicas<br />

fub fignis,neq-,fubdemfationibus. his,q funtTub ipfo, mfi mtiemretnr K-<br />

Tertia vero eft, vt A eft dna ipfius nom€attributivniuer(alis,dec]uo<br />

B,&<strong>pars</strong>definitionisipfius B cftip- prsdicef definitio gcneris,inqu5tii<br />

ium c,fi largrfcfle, cum medius tcr illud cft,poft habentur definitiones funt hni' ge<br />

noinferat'perdefinitionem,dedif ncns,&proindehoc genus eftnoferena<br />

vero fi ipfahabeat definitio- biliflima<strong>pars</strong> demonftranonum.<br />

nem,ip{ainferf'pfuam definitione. Septimiaiit generis prima (pes^<br />

& client quxfita huius cogeriei pri in ipfius A dehnitione eft B,& B eft geniu


Libri Poftcriorum. tdj<br />

A dee«,qnocleftfubeopraBdicatione Gratiaexemph,quioftederctequ* !<br />

prima.Secfida afit eft, in ipfius A de litatem angulorfi duobus reel-is de<br />

finitionccft B,& B eft differentia ip triangulo gtadato mcdiante trianfius<br />

c. Et haec eft demonftratio fim- gulo.Tcrtia aut e",vt <strong>pars</strong> definiriopFr,nam<br />

n6 ingrejtf cam id, ^uod nis ipfius A eft genus ipfius B , & »<br />

eftperaccidens, & tcrminusmcdi' eft dfia ipfius c:&h«ceteftdem6eiuseft<br />

quaedam caufaru maioris,& ftratio firnpft,nam eius medius ter<br />

caufa ipfum in eflendi minor! Ter minus eft c5 m*iorls& minoriser*<br />

tiaeftin definitione A eft B ,&defi trcrm,&n6permifccf > fecttrnid ,r*<br />

fcitio ipfius B eft c : & haec non eft<br />

demonftratio ipfius cfTe,i. demonftratio<br />

quia,neq; demfatio fimpFr,<br />

nam eius terminus medius eft fubic&um<br />

definiti,&eius congeries na<br />

turalis fit I tertia figura.Quarra aut<br />

8 eft,vein definitione A eft B,& B eft<br />

indefinitioneipfiusc: & haec ct eft<br />

demonftratio fimprr,nam cohclu-<br />

fio eft prima ,& fiFr ipfae prarmilTac,<br />

de B inquantum cft,hoc eft, prxdi*<br />

cationeprimaftn opionem Arift.<br />

Qjaartaeft,vtindcfinirioneipfi' A<br />

eft genus ipfius B,& definitio ipfius<br />

B eft c :& hare non eft penit' dcmp<br />

ftratio heqjfignijneq; caufie,!. pp<br />

quid,nam ciusconclufio eft accidie*<br />

talis,& eitlsminor przmiflaeft pr^<br />

dicatapter confuetudinem natura<br />

& ci us medius termin us eft ca ma- 1em,eiuj[q j congeries eft in tertia fijoris.<br />

Quintaeft ,vtin definitione gura.Sicq; non ingreditf demfatio-<br />

B eft gen us ipfius c,&hxcettradit nesfimpfr, quibus non permifce^<br />

demfationemfimpftjinquano p- id,quod eft p accidens aliqtfhorum<br />

mifcef id,quod eft p accidens, cum generum,auorum meminit Abu-»<br />

inferat de c attributu, quo fit eius nazar,nifi hate tria genera fextum»<br />

& {eptimum, &octauu vltrafpcm<br />

primi generis . Sextum Yero horfi<br />

rand-eft <strong>pars</strong>'definitionis generis ipfi's, gcnerum largi^efle & definitione,<br />

net qua- &B eft definitio ipfius c: &haeceet &duorcliqualargiUfl^efTe,&pardemratio<br />

fimpfir, nam eius medius re definitionis,q currit curfu dfiai.<br />

tcrminuseft caufa amborum extre Et & vifitm eft nobis, hie fit quar<br />

moru,fed pmifceiffecum id, q^ eft turn genus,inquo contextm^demS<br />

peraccides, cum praedicatio A de B A -" *'—'— ''' - a morfpft.<br />

ftranones,q largiuntfeteflc, '~ &par- *<br />

non fit praedicatio prima,cum A fit temdefinitionisj&eft cOnuerfadif<br />

pdicatum de ipfo B: tton inquantu fere"tia2ctim reliquis habitudinib*t<br />

eft,&hocfit,du A ertmaequaleipfi &hocquidem genus no reperituf<br />

»,dum veropdicarefpraJdicatione inlibroillius. Etf tfiuntinipfo dux<br />

pfiima, efletdemonftratio fimpfir, fpes demonftrationisfimpfir, quib*<br />

in qua non pmifcec* penitus id, qcf nonpermifcef'id,quodeftp, accnS.<br />

eft p. accidens. Secunda vero eft, vt Quarum prima eft,vt ipfius A dfia<br />

<strong>pars</strong>definitionisipfius A eftgenus eft B,& B eft difierentiaiplius c. Se<br />

jpfius B,& seftgen'ipfi' c: &huic cunda autem eft A eft difterentia'ip<br />

et per mifce^id,quod eft p accidens, fiusB,&in definitione ipfius Beit<br />

nSeius condufio non eft prima. genus ipfius c. Dum vero <strong>vol</strong>um*


llbtos Logical<br />

Iff bane efle Jemonftrationc cxpcdit, itwr,pcrmi{ce£


Libri Pbftcriorum. no<br />

A qtieetiamficjuifpiam oftfdent de methodicoru,quiincrep3ntempiri D<br />

tngulistriagulisfingillatim^oce, cos,euenit error t^pore opensabA<br />

dcxquilatero&zquicruro,q? illius quedubioneceilaricsquiaiyliogiP-<br />

tresanguli aequenfduob 9 re«is,fit, mi horum vir.orum fimtex premif<br />

«namocftraderitdeoi: ille. n. non fisnonprimis,neq; propnjs,&d coi<br />

fciuiflet vllum trianguloruefle ^ fou bus:&ideoeft,quodconquenifGa<br />

iusdi/pofiti6is,Bifinoueritipmfo- lemisde Theffalo,cum ipfe fuerit<br />

phifticoimodo,cuiusintentioeft > princepshuiushzrefis,circahac ,p~<br />

tpiatanouifietetie trium angulo- pofinonem,quam o


inlibrosLogicae<br />

6 fiemogeneis: & deinde conftaret rnfoconftctexhis,qnsrfiintperfe:'<br />

apad ilium demfo de neceflario, &fcdaeft,qjid,quodcft pfe,cctr«<br />

quo oporteat,q> animal fit alal,ia il tiatur illi,qc? eft per accidens: ficqj.<br />

le fciret, q? ho fit compofitus ex ele oportet,qj demfo coftet ex his, que;<br />

Kientis,com6,quoeftc6pofitusex contrananturilli,qdeft pcracciillis<br />

ffhxc eft fcia conueniens ope- dcns.Idaut, qcf conftatcxcontrali,&hec<br />

eft nccesfitas,q coducitad rio * eft contrarium. Haritaq; flint<br />

diuidendu vnam eande* artem in res, quarpromouerut Anftotdcm<br />

partes communes,& proprias,prout<br />

accidit fcia: naturali. Et, R canoties<br />

traditi in hoc libro fint, ex qui-<br />

admfbtuendu h as codoncs demfo<br />

num: &qui no intclligit de dcmfo<br />

ne hanc re, non intelligit ipfam 01-<br />

busintedatiirprouentusverxfc!;,no,ficutquinonintelligitdcfani- quafubftantincemur,& perucniatate fanitate*, cuinonpermifcctur<br />

musad noftra vltima perfedionc: morbus. Arifcaut ex quo ei.confti<br />

& hzcfcla no eft fcla,cui pcrmifce- tith^cres dedifpone demf onis, me<br />

H turaliquafpecieru accidentis,& eft minitattributoru, & coditiona,in<br />

fcia, qua homo fit fimilis excelfo, quas refbluun^hedemiariones, 8c<br />

& bcnedi&o Deo fm quantitatem, conftateis. Et ipfascoprobauit in<br />

qua ei us nature eft, q?illinatfimi- fuohbro,&q|mirabilitermagnifilis,<br />

& transfcratur eius fcia de enti- cum fuit circa hoc id, qi! nobisfebus:<br />

ficq; expcdit,q} fpecies demfo- cit adipifci de his rebusfm funm lo<br />

num,qua: fun tin hoc libro,fint de- cum,& fuum gradum beatitudinii<br />

mfoneS,qu^ conducunt habetesil- humanz: nam humana beatituda<br />

lasadh&cfciam. Etiam pofleth^c non adipifci tur nifi talibns demfores<br />

oftendi duabus prxmiflis: qua- nibus. caufa aut ignoranti; opinio<br />

rum vnaeft, q?demonftratiofttex nisArift.cftignoranriarcrum,qu{<br />

his,inquibuscotrariaturid ,qtf eft conduxerunt Arift adcomproban<br />

fm acadens: fccunda autem eft, q> dum has res in fuo libro: & proin-<br />

efle fimplicitcr fimplcx cuiuslibct dc nihil oftf dit per illos fylfoSjqui-<br />

ends eft, cum non permifcetur febus permifcetur id,qd eftpcratci-<br />

I cumaliquidilliuscontrarij.Excm- dcns,&fireperiatufincisperfeitas. M<br />

pligfa,quiaexquofanitaseftcon- Quod veroijfylfi fmopinioncnt<br />

trana morbo,op 5 ,q? fanitas fimpFr Arift. vocen tur fylfi felfigraphi^p<br />

(implex fit, cui nihilpermifcef de parctex definirione fylff felfigra-<br />

morbo. EtproindccrcdidhGalephifimpIiciter,quieftfyH\iseYennns, cbrcpcriaf'fanitas & morbus, chus, qui putatur, a> fit fylhis, cum<br />

&mediu inter illos. Cuautfuppo- non fitfylfus,hoceft, qui putatur,<br />

fucrimus has duas pra;miflas,opor- q? fitdemonftranuus,cum non fit<br />

tetneccfiario,rj> dcmfo fimpliciter, ita , fiuc putetur ,


A p«ctcritafit,q>illefylfijs(itfalfigraphus,<br />

non demonftrariuus: &<br />

notfi eft, , qui fuerit forriorisla-<br />

Libri Poftcriorum.<br />

<strong>III</strong><br />

quas cxpedierat numerate, & contyderare,&<br />

fi in olbus illisinucniitur<br />

fpe"s,qii£ funt fin accidcns, noa<br />

tfTtie,,& falfitatisilliuscondonisjvcl {pesquasdiximus, q funtquatuor.<br />

iliaru c6donum,ille fit maioris fal- Et fbrtafle poflcsputare.qjhax ria<br />

ientia&j&dignio^vtattribuaffylFo fit magis vtilis,& elieibilior,no F<br />

q»finthm6i.Jam itaqjoftenfacft fit nobis yiaadiauentionemhuius<br />

cxiioc(ermoneveritascoditionu, demfonis deillo,&hocdeflciente<br />

quas inftituit Arifto.praEnuifisdc- nobis principio ad has conditiones<br />

jnfonu,&confutauoillius,quidc- de ilia, prout dictum eft,&quinon<br />

uiauitab itinere eiusdo<br />

buoazarde hoc eft, quiaeius liber errat in ludicio turpi errore,ncqui<br />

nondu eft copletus, nam holes fc- putat,quod conditiones hair fi duarunt,<br />

q? compertus fit poft ciusobi rum demonftrationum fintcsede,<br />

tu,hoc e, q> obmiferitdceo aligd: eftabiurdillimuserrorun^qui funt<br />

hocautfignift"cat,quiaipfen6c6- artis demonrftrationis,&hoccum<br />

pleuitibi numeiu illaru/pecieru, admitteremos, g? bx fpcciesfylForum,


Q^inlibros Logicae<br />

rum,<br />

us permifcetur id, faru-heceflafiaru,ponit h!c regttll, X<br />

qd eft fm aecidens, as, fine fint dem'fones, dernfones. vt notincenfipfe ncccflaria:. Expr-<br />

NomenautDeijqoidirigitadve- ditieaq*;,q?hincpfcrutemut^dinstate,<br />

benedicatiir, & excellat per- teiidaf'p neceflarm.DicimusTtaq;,<br />

pccuo femper Amen. y 6 fignificcf' j> nomen itecd&rij»<br />

ft- eius pdicatum mfit toti fhbicda<br />

<strong>III</strong> I<br />

femp., &nonintclliga£exhuiusrei<br />

X>econditiombta,qMlerfe[wrt»tturadHt- interpretation^,nifiid,cniusmom<br />

cesjjtatnnpremtjjarum de- eft ,q? imelHgaf hoc prlo metis ocmonftratiouttmcurfu.Notu<br />

itaq; e, q? no oportcat,<br />

Argumenmm Tomitani'4n ciurmodi q- q? fitp fe, tanto minus, q> fit primfl,<br />

flturn de conduionibus prjemiflarum , vifignificatuautneceffitatis,qeft«de in ciufdem Lbello .<br />

lis ^mifl^, eft, q? dii ppnit^eflefub-<br />

Rift, expofuir, qb ad hoc, ieciu.oporteateflefdicatu, &no»<br />

praemiffzdemonftrationfs oporteat,q?,du ponitur cepdicatu,<br />

iintneceflaria;,oporter,q? q>fitfubiec^u: n-ocaucficex^etey t»<br />

habeant tres conditiones: quarum tales propones fiiret er aliquspartevna<br />

eft, q? prxdtcatfi infit toti fub- neceflari^,&pofcsexatiqua partc:<br />

ieftofemper: fecundaeft,q>prjedi- fuaquidffneccflitascft,quaexifte»<br />

catio fit per fe: Sc. tcrtia, q? predica- te fubiecla eft & pdicatu i poffibi*-,<br />

tiofitprima,hoceft,q?infitfubie- lesverofuni,quiardu eftfidicatu,-<br />

&o abfq; medio alteriusrei, & fit ei poffibilc eft q> fttfubiedit, licet n<br />

proptiuniprfdicatum.IamaiTtdu fit:ficq;funtftT» medkmr nccefTabitauerunt.inipfumcircahocqui-<br />

ii5,n6ne«efTarr?fitmpPr,&ha:funt<br />

dam viri noftri maiores, dicentes, jput dicimns^c tonalc e aial, & o€<br />

cp no requiratur pmifTasdemfonfi aial e corpus,na dfi e ronalr, op j ne<br />

neceflarias efle per fe, mfi conccda- ceflario, q? fit aial, & nwn fequi f'cx<br />

tur,olneceflan


Libri Pofteribriim rri.<br />

AJu6tpr6p6tM», ^uibiis penitus nori quod eftrt.s, qui vero fciret rem g ]<br />

efefrnifcet'poflibilitasj&hajceftdi- pmifias, quibus deficitaliqaaham<br />

Ipbfi tio rerfl > qua: funt cu fuis deft- trium coditioau, fcirec illam aliter<br />

jutionibus,& caufis ,ppri js, hot eft, ^ e ^ >ex quo non fciret ilia per res<br />

i|uibu$exiftetit>as, eft&ipfumcaii nccefj[arias,ex quibuscoftituitiueftetu.<br />

Dum autintelligifnocdeno fentiarei. Etnotiieft,q7 qui eft demine<br />

neccflari j,notarn eft,q> opor- uius ab hac parte doclxinae, & lame<br />

teat,q> illxld fit p fe,5t printum cum runt efi'hje coditibhes, iam latueric<br />

l*oc,g> jjdicatuineft tori fubie ex talibus con rum &fylforu, qui finiunf ad ilia.<br />

ltriiaturna i r'ei,c«itisnotitiaqueri£ Notabiliflima aut harum rrifl coa<br />

defuo efle, & ha ffmul, & hoccoue dirioriuj& cxcellentiffima, & forrif<br />

nitoperiipfiusnajt,&eft,cuinon fimaipfarucircahancremeft,ipfas<br />

B ^mifccE'aliquidpbffibilitatis, neq; efleprimas,&perindefit,quodinte<br />

il!ius,qttodfitolnopaccid£s:&hmiflisi>fe, no<br />

prima vltimis: & hare eft fcia, cuius primis cu fylfis, qui funt ex f mi ffis<br />

prmcipiu cogitationiseft finis opis, p fe & primis,hoec, q? talesfylFi fint<br />

&principiu opis eft finis cogitatio- nociores apud nos, na cogitatiocanis,&fi<br />

haec fit fcia, quaproueniut ditin ipfbs naft: & ficut fermon«<br />

oTaentia,&perfcdiaoperis jpfius topici funtpr^uij adfylFosperfe,fic<br />

hols eft, rt ei perueniat de hac fcia illi,q. funt jj fc, flint prasuij ad fylFos 9<br />

C quantu fuat nature eft, qj ei perue- primos,& ficut hec ars tradit reguniat,proutdehisreb'eftalibioften<br />

Ias,g.bustr5sferimurapmifliisjpba 1<br />

fum .Etexpedit, q^fux^miflxfint bil!b'adpfe>fictraditregdlas,


t, Pofter,<br />

ME.tf.ft,<br />

cxpoi ,proiucouetut.<br />

Q^AESITVM V.<br />

Quo modofiat translate nb vita<br />

artt in<br />

Argumentum Tomitani in hoequxfinj<br />

dc translatione ab vna arte in aliam , vide<br />

in oufdcra hbello,<br />

Jn libros Logicae<br />

&tes<br />

um perm utantur,funt pro<br />

portionatc.he, itaq; funt plusc£ vni?<br />

generis, & vtitur cis pluscj vnaar^,<br />

Hoc au t fie exiftente,iam po flibili?<br />

eflet translario demfonum,&9€$<br />

conueniunt in oftenfionibusyerir<br />

dicis, &nonper(e vniusartis.Ter*<br />

tium aute eft, quia nos inuenim u|<br />

plures artes paruales, qua: Tune fub><br />

tiones transferantur ab vna vna arte, qu.r perfcrutantujc vnun%<br />

arte in aliam artem: & vult prsdicatu, quacum inferior fumit<br />

per translationem demfonis,q? vna praemiflas rnaiprcs,qua; oltc& (unc<br />

propo rnaior fiat in duabusartibus in fuperiori, prqut {tint ars Geome<br />

ex vnaparte vniuslocifylfi, non q> trica,8iarsPerCpeftiua, qua;eftiub L<br />

duae jppones fint ea:dcrn in duabus ea; Geometrica enim perfcrutatur<br />

artibusjvt fubicdum quajfitiipfaru aiquidiftantjara, qua: eft lincarum,<br />

fitvnu&idem. Hocautficexiftcn inquanti?runtUne3B,& ArsPerfpe-<br />

te,non eflet ibi translatio: ficq; non (5tiua «quidiftanua,qua; eft lineari*<br />

pumerarenfindemfones, nifi vn^ radiofarum ,4um vtitur pra^miflk<br />

carum eflet Tub altera: hoc ant$ fie geomctricis p. modiifuppofitionis.<br />

exift^tc.ars eflet vna.traslatio itaq; Ariitoteles aiit refpondet hisduob*<br />

fit,dum medius terminus, ^cmaius<br />

cxtremu eft vnu in dujbus arpb'.<br />

Ariftotelesauurgtjitinhoc ; nam,<br />

fi expediter, cj>medius terming in<br />

(ItminQri per fe,^ major medioe?<br />

dubijs . Ad primu quidem dicit,^.<br />

praimifla? like, dequibusputatur,c^<br />

fint Yies,fu nt coes, hoc eft,vFes nomine<br />

folum,&pfoinderfe, &pe'rfeitasnotranfcenditge nqntr3sferrenturde «aj:iiy«»«--—-(-->-r—•-- -;jtionftrationes;<br />

nam impofe eft,q? fuidi«ai,rcsa;quales vni m i<br />

gcnerai& dfia; cpnueniant ip predj WQ fun? 3Equal«,dicit, lino T<br />

I3toperfe,Intotumautehocfunt Jq§ vnilineanpfemutuo iuntzqua<br />

4ubia,quprfi vnum eft,quiahocve les. A4 recundum vero wbjum re-<br />

Hfifarptur,duro admitteremus, g> fpopdet, 9 jppo mtelle


Libri Poftcriorum. 115<br />

H feientijs,quarum principia ab eis fu denda fint per tales praemifias.Ha:c ]<br />

fnunt,eft,onfionemhuiusdubij noneftin nesfcientiaeMetaphyfice eflent toiifiendum.Circa<br />

vero refponfione pica;,non demoftratiuse, ex quo no<br />

primidubij,putatur,qjfitinfiftcn- appropriarentur vni fubiefto. H^c<br />

dum,&q?fitambiguitatislocus.na itaq;funtdubia,qua:c6tingunt his<br />

quifpiam poflet dicere, q? nee xqua duobus fermombus,hoc efr,q7 equa<br />

htas,neq; jpportionalitas fit nom£ Iitasfitnomenzquiuocum,&q7 no<br />

«equiuocum,fedinfunt quantitati, fitnomenarquiuocum. Etexpedit,<br />

C inquautumipfaeftquantitas,cum q?perfcrutemur deillis.&dicamus,<br />

iam expreflerit Ab.unazar,q?cqua- q?,nifiarqualitasfit nomena:quiuo<br />

litasfitperfequantitatis,licetvidea cum, neccflarioeiusellccfubicdu<br />

1 1<br />

tur dubitare '' circa hoc ' alibi, '"' du " ait, " proprium, quod non efletnomcn<br />

eg) nifi xqualitascflet nomenxqui* e.quiuocum,nocautemnihilefTet,<br />

uocum,oporteretinueniripropofi nifi quantitas, cxquoiamdid:um<br />

tionescommunespluribuscJYniar eft,q? xqualitas fit proprietasquan<br />

ti.Hocautemficexiftente,poflent titatis.Siveroefletvnumgenusfm<br />

demonftrationes transferri, autars ynam rerum,quibusdicitur defiib<br />

poflet perfcrutari principia, q con- ie quae often- riones,5c qua: eduntur de numero,<br />

Log.cum Auer. p &


•Q. in libros logtex<br />

9 fcamraftanseletcmporc,&loco, dicata.Cumautem oe'gent«am&> 1<br />

quz eft ars naturalis, omnes eflenc ciofuru fit vnum gen',aiit analogipartes<br />

vnius artis:nam of s hx funt ce,aut per fignificatum, quadrasao<br />

Jpesingredientesfub vnogcnere, fi tern non eft huiufinodi.Notuicaqj<br />

cutars,q confyderat ens mobile, & eft,q> ipfa non fitgenus vnius artist<br />

fpecies mobili um, eft vna eade ars, hoc autem fie exiftcnte r ajqualitas,<br />

qeftarsfcientia:Phyfic£e,&firnili- quzdeeafdicatur,eftnomenequi<br />

ter ars,quae fpeculamr magnitudi- uocum. Si autquifpiam diceret,c|<br />

nes,eft vna eadem ars: totum aute nam ergo fit diireretia inter has ^p-"<br />

hoceft abfiirdu &impoflibile:ficcj} pofitiones,& inter pro pofitiones,^<br />

ergo quantitas eft nomen axjuiuo- bus vfus eft Ariftoteles, cum ille no<br />

cum vere,licet fit vnum ajqumocu introducantur in demonstrations<br />

fin famofitatem, quod eftvnu ge- co modo, quo ha: propofitionesin<br />

nus:ficq;,cu aqualitas non fit vni' trant,dicimus, q? conditionis taliu<br />

fubied:i,non dicicur vniuoce: namx proppfitionum ingredietiu demo-<br />

H oportct,qrpartcs definitionujn eorum,qii2e<br />

dicuntur vniiioc^,fintne<br />

ceflario vniuocar.Si autem diccreif,<br />

q?hincctiam vnum, ge<br />

nus vnius artisoporteat, q> {itvnii<br />

ftrationem fit,q? pr^dicatum &fiib<br />

ie


Libri Poftcriorum. 114<br />

ft wee.AriftoteleS aut confydcratin Jtfipfiim vnfij<br />

Septimo Phyficaru aufcultationu > neq;confyderataccidcntia,Jnquan<br />

fiat comparatio inter reftum & turn funt ipfius Ynius,fed fubfteti^<br />

Xirculare, fed Geometra iam cofue- & generate] funt fubiecla cuiuCiam<br />

uit v ti hac comparanone de hac fpc ccrti accidcntis. Hoc autem fie exi*<br />

cicpropofitionum verarum , q no ftentc>diKeartes non coreniunt in<br />

iiintper (e,hoccft,qu3cpcnitusnon termino mcdio,nccj;I terminomajnuoducuntur<br />

in aliquant artium iori.Stfdinuenimus Abunazarper<br />

Jemfatiuarum,ncqi in vna,neque turbantem fcrmonem circa hac re.<br />

in plurcsartes.Ex his,autem,q non Nam,dum loquitur de co , in quo<br />

funtperfc,q dnm trasferunt*abali- conueniuntarres,fitpoflibileapnd<br />

qua artc inaliquam artium funt ve iphim,q? coueniant in termino ma<br />

ridic*c,prouthjefijnt,^transferunf iori,nectran(gredit', quincoueniac<br />

cxfciemia Geometrica infcictiam in termino medio,vcapudill&,qui<br />

Phyficam,veleconucr{b,nverum concedir,q>propofitiones coesarti-<br />

B fit,9»qujedam veridicsc uon perfc bus,quaedam fint coes duobuduajartes, quarum fuafiibietia<br />

quaiu prxdicatfidf eomodo,quo fuerintduxresfubvno genere ,&<br />

df &fubieclum,fidicaturvniuoce, nonconcernunttota confyderatio<br />

•vniuoce,fiautcm dicaf'analogice, nemjeoq?non (blum reperiuntur<br />

analogice.Sivero przdicatu&fub amborufubie&a in fins definition!<br />

iecT:urridicanturquafianalogice,il- bus.fedctiam ollenduntperdemo-<br />

C Jcfubintrant artes difierenres rtu- ftiationern genera fuoru fubiedtomero,proutefra:qualitas,il]2c<br />

vcro, rum dequibufdafuis infenoribus.<br />

qu? priuantur analogia praedicati Si autem fuaprima lubie&adepen<br />

&fubiecli,acetiam quafiillorfiana derentexaccidentibusperfc,&gc-<br />

Jogia,u6fubintrant penitnsaliqua neribus,efletponibile,q3 vtraq; ea- f<br />

artium dcinfatiuaru.Ia itaq; often rumoftederetvnam eandem rem<br />

Aim eit,quo pado fiantproprijCjp- de vtrifq; fuisfubiedisdifFerentib*<br />

pofitiones ipfisartibus,&quomo- vniuerfaliterpdiios terminos meaononfiantpropri^.<br />

Intentioaiic diosdifrerenres.Hiceftlermonoa<br />

meaeftinuenircvnam propofitio verus,namqua:libetdua:aites,qnje<br />

Beinjquavtant J pluresartes. Dum funt fubvno genere, sutvnaars,dut<br />

tutars particulars confyderatali- in fuafubiedadiuidifipftim genus<br />

quamrem jconfyderat &i!lamars primadmifione, prout cltdiuifio<br />

•vniucrfalisfupenorcj^ea,proiucc- corporis mathematician corp'cirfyderat<br />

fcientia Phyfica contraria culare,& rccluma ars, q" confyderac<br />

naturalia,& connexa naturalia,fed corpus reclu & circulate , funt duae<br />

non cofyderaripfum vnum,inqua- psrtescofyderatiscorpusmaihema<br />

turn eft vnu,nco ; fpcs,i ticum ilmpfr, dum autcorpusnoa<br />

p ij diui"


QJn liBros Logice<br />

Cfr diafditur in ea prima diuifione,no dum modum,quo quifda artemff* Jt<br />

confydcram genusamborum,nifi turpropofitionibus,qu^oftendun<br />

duobus «'•'•"• differcniibus •• modis. '• £t - vt-<br />

turmalijsartibus. lamautdiftunt<br />

rmuerfalius inquam^itcsfubaltcr cft,quo modo fiat hoc, & no fit era!'<br />

naralteri arti fubintrant illam per latiodemonftrationis: ficqjofteh*<br />

additioncm,& diminutionemynon &m eft hinc, impoffibile fit, qf<br />

expane,quafuntqua:da fpecicsde transferantur demonftrationes ao<br />

numero fpecicru illius generis. In- rnaarce in a!iam artem fin opinio<br />

tendo autem per additione & dimi nem Ariftotchs,& (ermonem Aba<br />

nutione,q> artesparticulares rcdda- nazar in fine capituli, in quo loctiturparticularesper'fubic&um,<br />

de tuseftdecbmmunitateartmm .jEt<br />

quo cofydcrat vniuerlalisfiiperior, hmcoftenditurTbi>& quando,&<br />

H Mathcmatica cofyderat corpusim non Tcrificatur, quod demonftraperfedum.hoc<br />

eft abftradtu a mo- tiontt penitus transreranmr , nifi<br />

tu & quiete,Naturahs autem fpcctt Tocaretttr translatio rfus,quo quae- 1<br />

laturdeeoperadditienemjhoteft, damirteSTtuntur quibu(dampr«<br />

qua fitmobilc,&cjuie{cens. Confti pafitionibus, qux oftenduntur per<br />

to autem hoe,qj


A Hertem iflras eflcex accideti caufato<br />

abco,Q> oftefio fitcircularit ,Jaut<br />

Tera^velrhetorica, dunoncogitaf<br />

eaufa. Exempli gfa, ga o; niri if of le<br />

dcre cflc cremcnti luminis Luna?<br />

fm figuralunarf paulatine,impole<br />

eft,quin fit vera'apudipfum,prout<br />

dicivnus,q? Luna: crefcit lumen fm<br />

figuram lunarcm paulatine $ fe: id<br />

aiit,cui crefcit lumen paulannefm<br />

figuram luna£em,cftfpha:ricu,ncceflitasautdicti<br />

noftri,qj Luna? lumen<br />

crcfcathm6ipaulatine,n6 YCxiticaiur,donec<br />

innotefcatcaufa, q*<br />

eft,quodipfafitfph$rica, hoc aute<br />

fc oftenfo farisfaclrum eft eiusoftenfioni.<br />

EtfiJ'rres fehabetapudnos<br />

in fpeciedcmrarionisqa,q fit p, cau<br />

(am remotam ,q? non notifiestcflc<br />

ucccflar id ipfi fubieclo, hoc cft,eitremo<br />

minori,nifi rationecau(£jp<br />

xim? propri^,& fm hoc non numc<br />

ratur apudnos ha?c fpcs demfonis<br />

fimplicis,hoceft, cuiuspropofitionesiint<br />

immediat^.Ille aut argum£<br />

tat hie duabus jf pofitiombusrquarum<br />

vna eft,q? omneprazdicatum,<br />

cjuodeftiieceflariumfuo fiibieclo,<br />

eft neceflarium rationecauf^, quac<br />

ineftipfifubiedo,cum fit Slliusca.<br />

C Id autem.quodeft neceflarium ratione<br />

caufte>qu^ eft in fubiedo,eft,<br />

cuiusneceflitas fcitur ob fcientiam<br />

illiuscaufjciideo, dum non cogitajnuscaufam,quaaccidens<br />

ineftfub<br />

iecto,non pemenit nbbis accidens<br />

efle necefle inefle ipfi fubiec~lo. verbi<br />

gratia, qa ex dicto nf o, ois coru 9<br />

eftniger,non peruenitpropofino<br />

neceffana,nid fciuenmus, q>complexio<br />

corui decernat necemtatem<br />

colons alitcr,dum enuntiarcm 9 , q?<br />

omniscoruusfitniger, quiapenit*<br />

uoopcrcipituicoruus albus,cflct,<br />

Libri Pofteriorum*<br />

proutfirilli,qm>nntriras eflettre<br />

gione jtthiopiae, &enuntiaflet, , . ^ 5. .<br />

cautam hums, neqjq; utnmitasiu<br />

finafi,&finefciatQr caufa fimi :&<br />

pronuntiamusorarione, q> olsnumerus<br />

fit par,vel impar,& fi nondii<br />

conftiterit nobishuius cau/a, nunquid<br />

parnas& impantas fmtaccidcntia:&<br />

non fint differentia: fie ne<br />

ccflariQ,Yfnob;sdu}Utam 9 q?fub<br />

p iij ietflum


libros Logics<br />

ie&utn fi in dcfinitibnc pnedicari, ceffitas, dum Terificaref'illi' di/fini Jfe<br />

quatenusfitdfia:&notucft,hoc tio.SermpautAuicenn^dicciis',^<br />

lion vidcaturdcaccidentibus,qua: cuiufqjneceffitaseftob afiquacau<br />

fane vniuerfaliorafubie&o.Sedvi- £aru,iUanecefutasfmllius,du noue<br />

dfcnir hocde accident!bus coaequis rimusillamc3m,eftjj?pofiao, qua<br />

fuis fubie£tis.& hmc fit,jpotait Ari noscpncedixnu5>&putarnus o> caV<br />

fto.q7 non Yerificeturnobisdeacci- quacognoftimits illins necemtatS<br />

denti,incuiuSdcftnitionccfl:genus hjtipfumfubiefturo,dueftviccdfi^<br />

fuifubiedumait,p.p<br />

rit, qjillud genus diuidaturprima aliquamcaufaruprimarii,nonc6diuifione<br />

illinsgencris,inqtiantum cedimuseihancpropofitione.quia<br />

eft ill uJ genus in illud accidens,& ianiproucnitnobis fcientiaobalieiusoppofitum.<br />

.; r. & D.r. fi, —^ gratia — cxfpli, »_i: quamcSm nonprimS,&hoc4uni<br />

fueritquafi prima, &nanrejnotai<br />

eflct genus corui,quodeft aTal, diui<br />

f* l'"/~. * II ^ » *<br />

tpoiscoruusfitniger. Scd ex quo catnyquafubicc*liimconftac. Nos<br />

no diuiditur in alr>ediuem & nigre autnon negxmus^q? (ciehria proue*-<br />

ergo notil ex ca fccunda remotiori:5c ideo c5eft,cj?id,quodnosinducitadnecef<br />

ftetdereproximacx his, flferuht<br />

firaternineflendiaccidensipfifiib- cam ipfinseflej&vtvniuerfaliusin<br />

iecl:o,quodinueniturineiusdefini quamjficutcanotificateflc rerunr,<br />

tione,efteius genus proximfi; vel liojceft,funmc€fimpFr, abfq; no<br />

^pfummet fubiedu, & hoc et rdin- tifipct eius cam, fie cognofcim* plu<br />

fcuitur de accidentibus,m qua; diui res res efle abfqj q?cognofcam 9 fu'i<br />

.ditur primo,& per fe, na tune ill iim<br />

Jitur primo,& per fe, na tune illud canVproximam, duaiitaouerim* ,<br />

I jzcnushabetaditum addcfinuione illamcam,confirmaifillafcTa. Aui. M<br />

fllorumaccidentium. £tideo,dumitaq;<br />

ex quo implici ta eft apud ij>m<br />

Abunazar fiimit, q?iam poffibile<br />

in oemonftratione,quia fcia p ca'u-<br />

,fit,<br />

fita. Dum autillazres non habcrent p hocdiftinguStur artcsa fcinniec':<br />

cppofitu,authaberentoppofitum, hocaut-eft,q


Ji nS taxtfanoh pr oxima conftaf fm<br />

modurh ncceffiratiseiuspredicatio<br />

a\» de ipfb fubiedto, de quo praedigatur,dum<br />

cohftiteritq>nabeatadi<br />

turn in eius defini tione, licet fit no<br />

pToxima.illudaut,quodeduxithuc<br />

Yirum ad abnegationem haru fuppofirionum,&deftrudtion€horum<br />

T»rincipiorum,in quibusconueniut<br />

Teripatetic^eft eius extimatio opd<br />

ina de fcientificis viris. Sed De 9 eft<br />

qui dirigit ad id quoddecet.<br />


£ rem j»riorem aliqua alia re fin efie,<br />

& cognofci, & ilia res fit pofterior<br />

eafm ambasrcsfimul.Sed,dumac<br />

eepimtisei us conceptual confufum<br />

in conceptu iilius prions,conceptus<br />

dilhndt 9 cftnotiorillo,ex quo fim<br />

plitia funt notio ra compofuis,&cu<br />

noclargifdehoc priori coceptum<br />

^fc&iorem: nam conceptus reidiftmftuseft<br />

pfe&ior, cj>iuscocept'<br />

eonfufus,nifipofterius fit ignotum<br />

ineffeipfi priori, cum hoc nequeat<br />

fumi in conceptu priom, neq; etia<br />

prius in conceptu rei,quam notum<br />

eft inefleei:ficq; fm hoc conceptus<br />

H dieiconfufusnotioreftapudnos,in certitudinepremiflaE<br />

iintnotiores ip(a conclufione,aut<br />

hoc fit eo modo quo dicim 9 ,(j> par<br />

tes fintnotiores toto, &particularcsfintnotioresvniuerfalib':<br />

nam<br />

non prouenit ex vi hmoi notions,<br />

vp ipfum fit notius naturali:er,& latcns<br />

fitignotius naturaliter , prout<br />

eft difpofitio praemifrarum,& con-<br />

«hi/i6is.Scdambo funt naturab'tcr<br />

s Logic*<br />

oota,hoc cft,gratia exempli, <<br />

to & partibus : nam notitia parriti<br />

eft vehement! oris priori tatis lecun<br />

dum hanc (p6m,«| notitia totius,3p<br />

fifr res fe habet dc particularib* ci<br />

Yniuer{alibus,& iccirco vnmcrfale»<br />

cjUodoftenditurpcrparticularesirt<br />

ipfaindudHone,non cftignotu na»<br />

turaliter}immo eft infra particulares<br />

ftn cognidonem,6f parricularci<br />

fiintmamfeftioresco.Scd difcrime<br />

quod eft inter illa,non couducitaj<br />

hoc,cj> noriusfit notum naturaliter,<br />

& latcntius ignotum naturaliter, Ccut<br />

res (e habet depr^miflis &con<br />

clufione,& notum eft,^, fi notitia<br />

aftiua conceptus formationis,i.noT<br />

tirizgdeft,fitnotior,c[ipfaformatioepmodojquodicimus,qjpmi^<br />

&fmtnotioresipfa conclulione,ia<br />

poflet accidere formationi petitio<br />

pfincipij fimilis illi,q accidit verifi<br />

cationi,i.notiti3Bquiaeft:ficq5cfl<br />

intellexerit Abunazar hunc<br />

locum in libroTopicorumr&idep<br />

tranftulitid,quod retulit de hoccx<br />

libro Topicorum in librum Elenchorum.Sivero<br />

coceptus agcndu<br />

ipfum quid eft per definirionfilla,<br />

& conceptus qui fit ex illis,funtde<br />

gencrc notificantium , & excedunt<br />

leiuuicem illi duo coceptus fm m$-<br />

oehotf«uemt vera petitio pnncipij<br />

.na ille,cui accidit, q? vtatur minus<br />

noto in ipfb quid eft magis noti,nondicimrq?non<br />

dtmniacomni<br />

no, quiapetat in dcfinitionevcra<br />

petitione principij, led dicitur de illo,q?<br />

non reddat mcliusg diffinitu,<br />

& non rcdditipfum nrelius, quia<br />

vtitur


Libri Pofteriorum. 117<br />

y titar circa ipfum quid fimile peri dum eilc diffinid fuerit per fe notu -•<br />

tioniprincipij: &fm hocexpedit, &dcfinitioignota,qjiOi 9 definitio<br />

^)haecfpeciespetirionisnumeretur largiaturquodquidleft, qofeftnoaddeftrudionf<br />

dcfinirionis,&non turn nobis naturaliter, natn ficflet<br />

Cibintratfmhuncmodum in librfi poffibile,poffibi!eetiam eflctdceo<br />

£lenchoru:&ideoinuenimusThe quod quid eft naturalitcr noto, q><br />

iniftiumintroducentem hunclo- largiatur per fequod quid eft natu.<br />

^um in fummam locoru malorum rahter ignotum.Hoc autcm fie exi<br />

definitionisin libro Topicoru.Phi ftence,efletaliqna res pretcr ipfum<br />

lofbphusvero introduxitillu in lo- (yllogifrnum,quoeducereturid,q&<br />

ca deftructiois dehnitionis. Ex hoc eft naturaliter ignotum : & vt vniopcre<br />

putatur,qj Abunazaratftima uerfaliusinquam, definitioncsfciii<br />

ueritcbipfefitfalfigraphus,cuhoc tur,dumde fignificato ipfarutria<br />

<br />

id,quod vere fequit<br />

fcibiliafciunturrquorum vnueft,<br />

q? definitum fitens:(ecudum, de<br />

nnitioinfitdiffinitio: tertiumaut, R<br />

q?illa{Icdefinitio,duvnu,&duo »<br />

& rria h*c {cibilia fuerint namralitcrignotaapud<br />

nos. Definitio itaquc'eft<br />

naturaliter ignota, & io fyllogifmuseftnecefrarius<br />

adeductio<br />

nem definitionis:ficq; loca, quibus<br />

oftenditur,q? ilia res infit illi rci, &<br />

fmfcignotc definitionis naturali- fitipfadefinicio,(untlocadifhnieti<br />

ter,oportetneceflario (alte, qjoftf- di.Hi itaqjtres modi funtvniuer-<br />

(alicer modi,quibuseducicip{adcfi<br />

nitio,&inolmateria,&{untmodi<br />

quos tradidit nobis Ariftoteles in li<br />

broTopicorum,dumTopici pre


QJn lifcros Logics<br />

oportet,q? numercnt inter loca ma itaq; eft,cb partes definitionis, & t6}<br />

Jiri^definidonis,nou inter locade- taipfadennitionon fint nodores,<br />

ftruclionisdefinitionis. Siautquifc£ipfum<br />

diffinitum : ex quo ambb<br />

piamdiceret, quonain pa&o Ari- nofcuntur per aliud,ht>c eft>tam cfe<br />

itotelesintroduxerit illam inter lo finitio,t£ diffinitum. Deillisvero^<br />

cadeftruftionis deh'niribnis inh'b. qu£ funt nod efle, & ignotsefeeuri-<br />

Topicorum. Dicim dum definitionem, notum eft eri^,<br />

q? partes definirionis ipfarum,& t9<br />

taipfadefinidonon fintnoriores^<br />

- q ipfum diffinitum, na illud, quod<br />

fciturperfe,<br />

9 ,qj ex quo notonum<br />

eft,q5 ficut ipfiimquia, eft<br />

oporteat,qj fit ex rebus nods fie, Sc<br />

ipfU m quid eft,prout dixir Ariftoteles<br />

in mo libro Topicorum: ficq;<br />

iam conuenithuic libro in locisde- fcitur per aliud.De rebus autc,qua;<br />

ftruclionisdqfinitionis, proutfecit funtnotaifecundurn eflev&notaefe<br />

Ariftotelcs. Dum verb loquitur in cundum definitionem, iam vide?,<br />

libro Pofteriorum,tuncexpedit,qj q?ehgibili 9 fit,q?partesdefinitiois,<br />

H numeretur inter loca malidz defi- & tota ipfa definido fint noriores,<br />

nidonis, & ideo turbata eft mens § ipfum dirHnitum,aded, q? adi jcia<br />

Themiftij,& putauit, q> debeat nu- tur definition! cum hoc, q> fit perfe<br />

nierari in libro Topicorum inter ~ diffinito, q?etiam fit notior<br />

loca tnahtia; definitionis, & perple- eo.Sivero panes dcfinitionum tixaeft<br />

mens Abunazar,&putauit,q7 lium nonfintnotiores,(edmin'n6<br />

terusfitad deftruclionem defini- tae,illcfunt nial^ definidones.Opoir<br />

donis.Hocautemoftenfb.redea- tetvero,q?adprimam fpeciemdenius,&<br />

perfcrutemur fignificatum, finitionum inftituamns conditio-<br />

quad nobis videtur dc illo, nam 6 nem,q?definitiones, & partes defi-<br />

vdnam fcirem fignificarione, qua nidonum fint notiores diffinito',<br />

cxpediat intelligiex eo quod dici^ hoc eft,q? fiimantur medij termini<br />

l;ur,cj> partes definitionis fintnotio demonftrationum ,quaelargiiitur<br />

yesdifnnito ,&qjconceptuspartiu definitionem rei,& eius efle. In illis<br />

defSnitionisconfufi oporteat,qj fint vero,quibus non oftenditnr efle de<br />

I nptiores conceptu diffiniri cofufb, finidonisper fignum,& diffinitum M<br />

aut notiores conceptu diltini5to,cu eft per le notum, aut notum per fi-<br />

expofidonehorum duorum figni gnum,noninueniturh;Ecc6ditio,<br />

ficatorum non condngatabfurdu. neqi ex ^te neceflitatis,neq; ex par-<br />

Dicimus itaque.quod iam oftf fum te eius,quod melius eft. In tertia ve<br />

fit,cp rcsdiffinit? cum fuis defimdo ro fpeciedefinitionu efle huiusco-<br />

nibusnon euadnnt rehquam triii ditionis eft,qua eft meli us,hoc eft,<br />

rerum,aut quod fint i^nod efle& de definitionibus per/e notis: ficojj<br />

defiaitionis,autnod «^..u.w.^.u.^^.v.v^ ^.. v'*-) eitc, &ignota?


LibrI Pofteriorum<br />

£ conceptusa£Huus,&pam*uti&defini<br />

tionum difrerant fm magis & minus<br />

, cum vtraqj ipfarum fit primo<br />

no ta.Cermudo autem a!e&ionsconceptus,reru vero correlatiuaru<br />

partesdefinitionis, &dif<br />

finitu fun t vnius gradus nonnested<br />

intelligif 1 ex parteipfinsdefinitio-<br />

Bis,&ex ipfadefiniuonefra fe, hoc<br />

cft, concepnis partium definitionisconfafiis<br />

fit norior conceptu definitionism<br />

ip{b Jinplicito,ficutc6ccpcus<br />

patrisconfums eft notior co<br />

cepcu diftin&ofilij in patre, licet ta<br />

lesdefinitiones non largiantur dc<br />

definito maiorem notjtiam ,.^ lar-<br />

iatur ipfiim uome'.Rurfuscx quo<br />

f efinitio notificateflenriam rei,{ecundiiquod<br />

eft iq cfle,eflentiz hoxumfuntin<br />

coparanone.Compara<br />

tioautnoeft vna omnibus modis,<br />

nonhabitudo patris.gratuexepli,<br />

ad filium iecundum did non eft ha<br />

bitudo fili; ad ipium,licet fint fubie<br />

^tp vna,hoceft,qua funt habentes<br />

habitudine. Hoc aute fie exiftentc,<br />

Jjabi tudo ergo, qua concipitur pa-<br />

$cr,&qualargit 9 coparatioaead patre*jltcecpater& 19<br />

fili us no fint vna ead£ rcs.Igif'no fk<br />

quifcxdefinidombusreru eorrela.<br />

uuaru acceptio rei in fuimep conccptu,<br />

prout primo occurfu metis pi*<br />

tamr,ni fcrmo pcrfuafiuus,qui induceretad<br />

hocopinandu componi<br />

tut fie, in coceptu patris fumi^ fili',<br />

&inconceptufiliifumirpatcr,ficqj<br />

pater fiimit'in conceptu fuiipfius,<br />

nicauteft fimilisillj ,quo dr, fi Sol<br />

fumatin conceptu diei,&diesfumi<br />

tur in coceptu Solis, ftcq; Solfurait*<br />

in coceptu fniipfius. Modus autem<br />

erroriseft,qui4dum nosfumimus<br />

Solem in exceptudiei,& die in con £<br />

cepta So|is,duaj habitudincs funp<br />

vna habitudo,hoc eft, cp habitudo<br />

dici a4 Sole (u maf" in concep. tu So*<br />

lis,efteade habitudini Solisaddic,<br />

qn dicsfumitur inemsdcfinitione,<br />

ficuteft habitudo partiu definitiomsadipfam<br />

definitionem: duoru<br />

vero correlacjuorufiintduaehabitq.<br />

dines diflerentes, nam habitudo pa<br />

trisad filium eft alia ab habittidinp<br />

filij ad patrem,6c fi.fr habicudo duo<br />

rum ad vnum,quaeeft habit'udo dn<br />

pi H eft alia ab habitudine vnius ad<br />

duo,qnasefthabitudomcdij. Vna<br />

autem dfia eft inter duashabitudi- f<br />

nes,na habitudo partiii dcfinitiois<br />

addiftlnjtumeftriabitudo, qua&citipfcintelle


tnerMot<br />

ikul*. .<br />

QJtn Ubros Logicae<br />

4it ipfi «[««>J efttid: eft petitio priori hoc cft,cx forma Ymutefalii panes defini dfi termini mcdij fucrintipfe quid<br />

tionis fintnoriorcs difnnito, & cxillisnon often*<br />

huiufmodi fit fecundum modum danturdcfinirionesnifi paccident<br />

fteceffitatis,&quJdfiticcudum mo ucoccflerimus.q^Tniusrcifintplit<br />

dumpra»ftanrioris,&quomodofit res,gvnaquidditas,proutvidetari<br />

poflibilc,q? dicatur, q?circa defini- q? vnius rei fint plures 5 T na defini<br />

tionem occurrat petitio principij, tio.JSiautenonconccflerimushoc,<br />

1<br />

& quo modo hoc * fit impo/fibile, "" " eflctcapitulioftcnfionisipfiusreip<br />

quod erat J4>quo4 oftcndereinten feipfam. Huius aucem dcmonftra-<br />

dcbamus. Hi autf ,qui contulc-runt tionisfpeciescftharc,Acftin defini<br />

no s nc ltlo< um<br />

^' ^" ^ huiustradat', tione B, & B in dennirione c ^ficq;<br />

fucruninoftri (ocij ftudiofiMor- iam putatur,(f coc!udatrq7 A fit defiani<br />

: nam fi hicfuerit aliquid, profinitioipfiusc,q««,proutaitAi'i<br />

H quobenemercndumfitjillifucrut ftotele.s,aut ell logica, hoc eft, non<br />

potiflimacaufaei' , ex quo nobifcu per fe:nam prasdicariodefiriitionu<br />

communicatierutin hoc jillecnim defeinaicem eft peraccidens:Vcl fit<br />

qtii pcrfcratatur aliqua rem , & qui petittoprincipij,fidixerima!squ6d<br />

prornouct ad illam,diciitur coicare Tnius rei non fit nifi vna fblum dc-<br />

in illa:ficq; expletum eft hoc quxfi finitio.Species vero cohiunes, qua;<br />

turn adlaude Dei, qui adiuuitnos, inferut definitiones per cat:fas, qu£<br />

exaltcturnomeneius. Amen. funt extra caufas, ex qffibus fiut detinitiones,<br />

qttas Tunupfi quiddita-<br />

QJAESITVM V<strong>III</strong>. tes, ilbe funtdemonftratiorics p. fe,<br />

i& dicuntttrpcfitione quarproutait Anftoteles fecudttm<br />

Jifferentes a AemonfirAtionc. fctotasfunt dcfinitiones pofkione<br />

fomitani in quacfitum hoc difierentes. Conclafionesautem ip<br />

de dcfinidonibus , farum,runt definitiones,fedimpcr<br />

fccla:,fuiautem termini medij,fi fi-<br />

Riftotelesputat,q>demon- gnificatur deillisperoratione", funt<br />

ftrationes.exqmb'educnn etiamdefinitionesimperfed:a:,qujE<br />

flint funtprmcipiademoftrationis,aut<br />

nonfigajficaturdcillis perorarionem,&ficfui<br />

termini mcdi; fimt<br />

qua:dam ex caufisipfaril definitionum.<br />

Perfeclaautem definitio eft,<br />

: pofirione d'..:crentibus<br />

a dtmonfharione, require in iibello eius.<br />

A ]<br />

/-% ftrationes,exqml<br />

-*- J^-tur definiriones,<<br />

dcfinitiones,q uasip/e vocat demon<br />

ftT*uonespofiuonedifferetes,funt<br />

demonflrarioncs, quibuscotingit,<br />

q»ipfaru termini mcdij fintcaufz,<br />

quasfuntextraipfam rem. &in re, quam continctharcfpcciesdemonqviscf"iintipflimage"s,&ipfefinis,&<br />

ftrationumfecundumfetatam,&<br />

materia,&forma:na haxauf^funt, perfc


Libri Poftcrionlm<br />

A fcmpli(fecr,&quacdamdemonftra- Us a Luna, eflet dcmonftratio lar- ft<br />

rio proptcr gd, & fimplex vtriufq;,<br />

& compofita ex eis: & hoc fiue fuc-<br />

giens nobis quidditatem rei per fui<br />

caufam,hoc eft, cius dcfinitionem.<br />

liatnoticfTein aliqua re &ignotae Hx itaq*, demonf trationes fiint dc-<br />

defini tiones, fiucFuerint ignota; fecundum<br />

ambasresfimuUhot eft,<br />

finition« mpotentia, & eas intendebat<br />

Ariftoteles in hoc Libro: Sc<br />

fecundum cflc & dcfinitionem,&<br />

toe velfimpliciter^autfecundualiomniaattribgta,&conditionesiaftituta:<br />

dcmoftrationibusin prim*<br />

(juamrcm.Exemplumautf illius, Libro Pofteriorum funt huiusde-<br />

quaedftnotiefTc fecundum aliqua monftratiouis;, Scipfa eft vere, dc<br />

tern, eft eclipfis Lunx, nam eclipfis qiiafimplicitcr abfoluitur nomcn<br />

eft nota incfle Lunx,ignota fecun- den\onltrationis ,de ali js veronoa<br />

dum quidditatem,cum contingat abfoluitur nomendcmoftrationis<br />

nifi fecundum nominis squiuoca-<br />

tascaufasv& dumcomponiturdc-<br />

B monftratio fie, dum fitLunxcclip<br />

fisterraintcrponitunnteTipfam,&<br />

inter ipfum Sofem: terraautcm interpo<br />

fata inter ipfam, & S okm teCiatlumen<br />

Solis a Luna: ficcj-, concludirur,quod<br />

eclipfis fit ceflatioiu<br />

minis Solis ab ipfa Luna,qu£<br />

minifuntfuasquidditates, funtpretcrillas<br />

quidditates,quianonlunc<br />

vera: demonftrationes, ex quo non.<br />

fubintratinraspercaufasproximac<br />

maior <strong>pars</strong> ipccicrum demonftrationum,quascontinetlibcr<br />

Abuna<br />

zar:& fimilitcr funtdcmonftrationeSjinquibusoftendunturperdcmonftrationequajdam<br />

partesquid<br />

ditatisde'aliquibus, proutfuutdemonftrationes,inquibusdemon-<br />

rationeintcrJ[iiti| terrce Iteripiam, ftratiueoftenduntur genera p. dif-<br />

8cS olem. notum autem eft,;q? me-<br />

^iusterminushicfitcaulaesTa cjd<br />

fercnrias. Totum autcm hoc iam<br />

oftendimusin noftrisCommenta-<br />

C dkatem cdipfis, namefteius e/ficiens,&notumeft,qu6d(itdcfinitio<br />

partis definitions per fectc eclip<br />

fis,exquofumiturfignumeiusper<br />

rijsfupraLibrum Pofterioru Ari- f<br />

ftotelis,& hiccft fermo, qui oftenfus<br />

eft in vlumo Pofteriorii, & ceruficatum^eftapudme,<br />

quod ilia fie<br />

eiaiione,&;notumelT, quodfecun- opinio Ariftotelis circa demon ftra<br />

da <strong>pars</strong> huius definitionis fit conclu tiones, quarlargiuntur ipfasdefini-<br />

iiodcmoaftratkmis,& aggregatu<br />

ex vtrifq^ eft definitio perfecla; &<br />

tioncs. lam autcm ego fcripfi alias<br />

dehis: fed hoc eft, quod e xpedit fu-<br />

hocidcm exemplum largiturefle, ftentarc, quiaipfum eft verum, &<br />

&]quidditatem fimul apud ilium, illudeft, quodvidetur poft vehc-<br />

^ui non videriteclipfim , & fimihmentem perfcrutationem,& excef^<br />

ter fi poneremus minus extremum fiuam confyderationcm,& eft qu^-<br />

ipfam eciipfim, &diceremus nun- dam res, qux non conftit.it alicui il<br />

-~'- \ eclipfis fit tcflatioluminisS »• lor urn Expo fi tor um> quorum tra-


in libros Logicx<br />

61 ftat*pucnitadnos,necvfexvefbiS fito.Etnonab&luiYhocdubitfdi- K<br />

Abunazar, tiofc equmoci inueniatut<br />

f dicatfi verificabile dc eo pacciis,<br />

lednopdicatu verificabile deeogfe.Nos<br />

aut didrrtus pro rfifone htf<br />

ius,


Auer. Epiftv in lib. Dettionftrat.<br />

A y £ R R O I S<br />

ffS TO L A.<br />

tnonjtrationiltu.<br />

idig,cl&de'!tfuomeminiftis<br />

ex todpnib?<br />

demfonu pofinsab ip<br />

fbPhilofopho, quod<br />

fua pr ardicata fin t pri-<br />

31 fecit mentionem, q> pr?<br />

dicatum, vtplurimum, fitvniuerfaliusfubiedo,<br />

qonuenit,cj3 intellii<br />

gaturde :(uiscond6nibuspr3fdicatorii,<br />

q> firu propriaprzdicatis ipfarum<br />

prxmi darum, & prsedicatis<br />

qua:ftionii,&annecl:it codonibus<br />

pra'dicatorum ipfarum v fjitur, inuenitur Sf. pr^dicatum, & 0<br />

qfiaufertur,aufertur& illud,hoc<br />

autem accidit illi, quia hoc praedicatum<br />

eftproprium fuofubieifto,<br />

&poiierius eo, &ideo no fit in demf<br />

onibus abfblutis, ted in accidentalibus,hoce(t<br />

in 4emfonibus deft<br />

ilitionahbus,&non fit penitus in,<br />

cflentia: & ideo fubftantia no of tc'<br />

diturperdemfone. Abunazar autem<br />

pu tauit, pj o ftendatii r per demfone,qn<br />

pofuit genera oftendi p<br />

demfoneper ipfas differentiaSi &<br />

hoc, qniaille putauit, o^ in demfonibus<br />

fufficiat, qj medius terminus<br />

fircanfa amborum extremorum , £<br />

velalteriusipforum.vtinfuolibro<br />

dixit. Resauccmnon itale habcc,<br />

pra;miflar.um<br />

cu hoc,qp fint propria,q>fint<br />

----- immediaca..Praedicataqui-<br />

vt ipfe opinatusefl: qm caufa, quae<br />

decernit efleipfius rei, conuenit,<br />

q?decernatfuum efle fimpli«ter,&<br />

ipfiusablatio illiusablationem fim<br />

.<br />

unt<br />

pnma ,qn praedjcata funt propria<br />

pliciter. Si enim ilia res eflet ex his,<br />

qu^funtin fubie


mlibros Logics<br />

C inhar*nudriam,n*caut?eftr«, DIVERS ORVM<br />

quae non inucnitur i n caufis per fe »<br />

hoc eft, 97 dum aufetuntur caufae j><br />

ic, auferantur lua caufata fimpliciter,&<br />

pinde A rift, tradidit in principio<br />

fiiilibriPofteriotucanones,<br />

quibus regulantur h^C prd:dicata,et<br />

cauit a rebus fallenub' circa ea. Set<br />

mo vero Philofbphi aflerens,c[> jp<br />

maioriparte pratdicatafint vfiora<br />

fubiedlis-, eft n^c eadem res. Etperinde<br />

verae dcmrones funt rarioris<br />

elle, ^demfones dialefticae communes,quznonfuntdiffinitiones<br />

in potentia. lam ante" expofiiimus<br />

H hocqu^fitu inlib.Poft.&inqu^fitislogicis<br />

Id vero,qd qu^fiuerasde<br />

fernione Philofbphi dicentis,cj» di-<br />

Araburrt quxfira.<br />

ABBVALKASIS BENADARIS<br />

O^VAESITTM I.<br />

IV nottficatione Generis, {yfytcit't*<br />

Ntetio huius fermo-<br />

fermonf Alpharabij<br />

dicentis, q? genus, 8c<br />

df ia coueniant in co,<br />

o^vtriinq; eorum nodficat eflentiam<br />

& ftibftantit fpeciei. nifi gc<br />

nus notificet fubitantii fpeciei,in<br />

qua conuemunt alia: differentia: L<br />

vero notificat fubftatia (peciei,qua<br />

determinaturab alijs,autfuafub-<br />

clum npftrum,q7albu fitlignu.no ftantiam, inquatum determinatur<br />

fit enuciado,cum alibi in fuislibris abalijs.Noftraautcexpofitio circa<br />

iaexdplificaueritdetalibus. Nouif hoccrit,vtnoftri monse'circa reli<br />

firm aut noftnnointendimt hicp. qua,qua? fpcculamur :ilia autem.<br />

pr^dicattl accidens prxdicatum de eft fpeculatio neceflaria, &fpecula*<br />

iubiecl:o : cuiuscaufaeft,quia dicere<br />

album habetduo fubintclleda:<br />

quoriS vniim eft, q? dealbo intelligatur<br />

ipfummet accidens,& eft ipfe<br />

color albus: dum vero dcalboin-<br />

tio propter melius. Neceflaria quidem<br />

fpeculatio in hoc tradatu eft<br />

illius verus intelleclus, prajter quf<br />

non vcrificatur, q? imaginetur. Di<br />

cimus itaq^, q> pr^dicata fimplicia,<br />

telligitur ipfum recipie"salbedme, qitae de fiibiedis pr^dicatur, & fim-<br />

propofitio eflet vPiorfuo f dicato, plices res, quibus refpondetur in re<br />

I & non eflet enunciatio, & eilet fm<br />

raduilhus,quipoiiieritdfiani fy-<br />

f icatam de ipib genere: & io fertur<br />

de talibus,q? fint pdicata pter natural6cofuetudine><br />

p id vero,qcf dicit,<br />

nouiflimi aut nfi no intendunt hie<br />

fponfionequid eft, velqualis eft,<br />

pamuntur duabns diuifionibus ve<br />

risnororijs in notificatione: quarum<br />

primadiuifioeft, quiailladiuiduntur<br />

in ea, quainodficantea,<br />

qux func de eflenda, & in ea, quae<br />

f f dicatfl accidcs Icspdicatude pc fiibie- notificant ca, qua; funt extra eflen-<br />

£o,(ignificauitilludnoTedenomi- tiam. AliaautemdiuifioeftjO^uia<br />

natiuojquo I aut mo fubftatia, — 'J( q pdi ilia parriuntur in ea, qua; notihcat<br />

catMe fu"Dto, fignificat rem vniuer{alem,& in ea, qux notificant<br />

rem propriam. Hicautera<br />

eft tertiadiuifio, quam dccernunt<br />

naturcc illarum rerum, ficutdecreuerunt<br />

illx dux diuifiones, ad qua<br />

j noie denoia<br />

Oyput ntinlcda fimifla,ita vero<br />

cet,<br />

udixifTetjppior


Libri Pofteriorum. 12.1<br />

Jl tertiam diuifionem excitauit nos queeorumdeduabua rebus Appier D<br />

Alpharabius,qux eft, q> ilia par- varietatcm modorurn fuarnotifica<br />

tiantur in ' ea, q notificant ' ** totum ip ' rionis:& hoc,quia ex quo notil eft<br />

fum cognofcibile,& in ea, qua; nod de in ten tione generis, q? conueniac<br />

ficant partem ipfius.Omnes autem cum differentia circa efle amboru<br />

Jizdiuifiones fun t rerum fimpliciu in ipfa fpecie, & q? inter ea in fpecie<br />

fm duasnotitiasjvcrificationem, id fit dmere*tia fm efle:& ideo fpecies,<br />

eft,an fit,& formation**, i. quid fit. quaeeftcompofiraexambob" illis,<br />

£x q uo autem res ita fe habet,opor cftrnainaftu, &non duae. Sicq;<br />

tet illum,qui locuturuscft de gene- oportctpropier efle vnioncm gene<br />

ic,&diflcrentiaferrnonelogico ,q> riscum differentia in ipfafpcciefe<br />

notificet quid vtrunq; illorum co- cundum eflc, & vtrunqj ipforu eflc<br />

tineatdenodda,quiaeft,velquid eftinfeparabilcabauo,&indifFeres<br />

eft,&an notitiavtriufq} fiteflenri?, ab illo fm efre,ita vtgenus, qii pra:autillius,qtiod<br />

eft extra eflentiam, dicatur de ipfa fpccie,aut qii ^ illud<br />

B Ycltoausipci,autciuspartis.Ideoq; refpondeturad qu^ftionem g^dcft<br />

Alpharabiusprardixit in praeceden- ipfa fpecies , q? notificet tota ipfam<br />

ti fermone,q7 notificatio generis & (peciem, fed ipfum non norificatil-<br />

differentia; Ut eflentia*,no illius, qtf lam per id,quodappropriat ilia, ex<br />

eft extra eflentiam:& hoc, qn dixit, quo <strong>pars</strong> nonficans eftcommunis<br />

9? genus & differentia conuenian t, ilh,& reliquis Cms fpeciebusdifferc<br />

eo q? vtrunq;ipfbrum notificeteA dbus:ficq;fuumnotificare tota ip-<br />

(entiam fpeciei.Hocitaq; (ermone fam fpeciem, non fm partem illius<br />

nonficauit, in qua re notificationis rarioneflue conuementisecum dif-<br />

conueniat,&quai notitia fie, in qua ferentia in fpeciei fm efle, Se ipfum<br />

conueniant,quaceft notificatio fub notificareillam totalitatem,inqua.<br />

ftantiar. Poftca vero fecit mentione turn con tine t ipfam fpeciem,& ali a<br />

de diitinclionefiibftantia!,qua no- abilla,eftproptergenus eflecomu<br />

dficatiprumgcn'afubflantia,quS neilli fpeciei, &afij$fpeciebusdinotificatipddifleretia.Ethoc,<br />

^ f ti nsftis. Hacc i taq; eft caufa notifica<br />

C fubftatia,quamnorificatipfumge- di gen us ipfam totam fpeciem fm F<br />

nus,eit tota ipfa fpecies notificata , fubftantiamcommunem: ficutcau<br />

•vel id,quod continet illam, &aliam fa nonficandi genus de ipfatpe par<br />

abea.Subftantiaautem, quam con tern fux fubftantie.: & eft id, quod<br />

dnet differentia eft tota ipfa fpecies, .continet ipfam fpccie", & alia ab ea ,<br />

aut id,quod appropriat ilia ab ali js. quod eft efle intendonem generis ,<br />

Neceflaria autecft expofitio dua- &eiiiseflentiamexparte,quaamrum<br />

rerum conducentium notifi- bo ilia font eflentix diflin%, no ra<br />

cationem generis ipfius fpeciei duo none qua ambo ftmul inflmt ipfi<br />

bus modis difrercntibus, &duaru fpeciei:& ideo intendo, q> propter<br />

rerum {conducentium notificatio- genus efle eflentiam fpeciei illi'in<br />

ncm dirrerentix ipfius fpeciei duo- centio eft alia ab ipfa differentia, Sc<br />

busdifrerentibusmodisrficq;nunC conueniuntadeffefpeciei.Ideo ncfiiciemusmentionem<br />

circa vtrun- ccflano notificauitex hac partcge-<br />

Log.cum Aucr. q mu


tt misdtfpeciepartf eflentia* fpeciei,<br />

& hoc cft,


Dtaccforam Afabttm.<br />

cpncltff4oni$4c- crgdoportetj^gemirffin hiarac6-0<br />

mojnftrarionis, eft dignius & mai 9 y munitatcm ficdemonflfadontftdv<br />

ttcvehemcntius. Difierpntia vero, clufio,&difrcrcntia fin fuam approeft<br />

idjOuod fignificat id, quod cur- priadonc' eft demonftrationis ptin><br />

ritcqrmpxincipij dcmoftratiofliSf cipium.Hiaatemduoordmes,


libros Logics<br />

G Coneluu'onisdemonfbarionis,&c6 quidem eft nemficatio vtrurtqjip- K<br />

ncclercturdemonftratio ex muta- forum fm pattern, translaritiaveto<br />

done pofit ionis diffinhionis fie, ho eft notificatio vtri ufq j ipfbrum ftti<br />

eft nutribilisfcnfitiu 9 , nutribihsau totum mulritudini plebis:exquoil<br />

tern fenfitiuuseft corpus, homo ita ludcuifeft notificatio partis fmve<br />

quc eft corpus:notum aut eft (p gra ritatcm notificat ipfiim totum fm<br />

eus rei,qua: eft illi per fe in demon translarionem, non eft in do&rina<br />

ftrauone.cft verior,& dignior, q> il demonftratiua locus translations.<br />

li auribuatur, & eft veherncmioris Secundum autem intelleclunr, ad<br />

fidei,& maioris vfus: fit afit venor, quod trasfertuf, eft, op illud de quo<br />

quiaeft fm rci cflcnnam, non (ecu mcminit Abunazar deambab* nodum<br />

id,quodipfam infert, qn^ eft tificationibusin vtroq; & genere,<br />

eius diffinido.Sicq; inter duas noti & differentia, conferuitutfuj? opificationesduorum<br />

locorumeftdif nionibusanriquorum circa cflegeferentia,qu;iamexpofita<br />

eft, acet neris& difieretitije in ipfa fpecie .<br />

H- qucmodo terminef 1 ordo otdinis Sicq;illc,quicrediditvcritatemcf-L<br />

amboilgata<br />

ex gcncre & differentia: mten la.hoc cfl,ipfurn genus &ipfa diffe<br />

turn autem per illud in libra Pofte renria fint in ipfa fpecie per moda<br />

rioruman»lyticorum>eftaggrega- inha:fionis,non('m modumvniotum<br />

ex hac dcmonftrationc & eius nis:ficuteftgranum in generatioconclufione:<br />

alter autem locus infi ncfrumenti,pofuitnotincationemi<br />

HuatilHusrciponfum: quiaHabu- ftnhocftnpartcm, uon fm totum.<br />

I habadh Aerahma intcllexit fuu re- Hate autem fecunda opinio eft fal- M<br />

fponfum de fpecie: intclleclum aue fa,nec eft aliqua vtilitas, q? notifica<br />

deillo in libro Pofteriorumanaly tioconferat ordincm confequente<br />

ticorumcftfuum refponfumdcip falfamopinione circa ipfum cfle:<br />

fadirfinitioncjinquantum flue con &compfaccat fibi Deusin illo, qui<br />

dirioniscft,qjfua pofitiomutetur meprimocxcitauicad hec duo loin<br />

pofiuonem dcmoftrationis.Sta- ca,qua; numerauic Abuhabadhalbiliuiautem<br />

mentcm huitisnobi- rhainan,qjfintdiuerfa. Quartusve<br />

iisiudicis,inquo Deus fibi compla rofermo eftfermoillius,quiftabiceat<br />

circa duos fermoncs.Primocir iiuitagcntcmnouumfmcognitio<br />

ca fermonem,quoin diuerfum de- nem,& fm operationem, quodeft,<br />

uiauiteft,quia Abunazar meminit quia Abunazar notificauitde vtro<br />

vtrobiq-, dcgcnerCj&dirTerentia no qucillorum,&de gcncre,&dediftificadonc<br />

vera & traiislautia. Ycra fcrentia,dua$ norihcationcs, quard<br />

vna


Diucrfbrum Arabum. i z 3<br />

A tnaeftcredc'tis.generiseflcplurcs, tereproximum:3chocfi conceflefpccie$,&<br />

ilia eft notificatio vtriuf- rim*,q> vox fit gen 9 di&ionis: Abu<br />

queillorumfin partem fpccici: ge- nazar vero dixuq? detuleritillam,<br />

tocrisquidcmftn partem comma- quiaaliquando vocantur etiamut<br />

ncm,& differentia: fin partem pro- ta, qua: canit animal di&iones ob<br />

priam.&credentis generis non efle, cflc illoru expreflionem proximi<br />

nifirnicamfpecicm. Sicq;apudfie exprcflionididionumhominis.Et<br />

credcntcnijgenusnotihcatfpeciem hoc etiam eft caflum,quiagen',<<br />

fmfctotamrcxquoapud ilium no dicirurzqiunocc, ''<br />

non conucnitq*<br />

eft alia fpecies. Deridendumautcm fiatin dchnitionibus: ficut qnide-<br />

eflevfumb-uiusfermonis eftmani<br />

feftumilli,quiillu fcrutatur: & eft<br />

finiuithominem q> fitanimal,&ae<br />

cepithocnome fignificans animal<br />

fcrmo circa quern dcuiauit a verita ienfitiuum & piclum.Quandoau-<br />

cc Albuhabadhalrhaman, & credetem iam conftiteritdiclum illoru ,<br />

bat vnionemduouimlocorum di- nosdicimus q? additum dicendi ip*<br />

ftinclorum,quod&fuus patercre-<br />

> didcrat.Sicq; complctus eft fcrmo<br />

fum in hac dcfinitione impofitione,ef<br />

I additum neccflarium, & pec<br />

dc modo fpeculationis huius q iixd illud ^ficietur definino. Homini<br />

ti:& hoc in ciuitatc Dhania: tempo enimdiclionesdtuidunmr in ilia,<br />

ie fpeculationis, qua: fie inter viros qua: fignificat & in non fignificancirca<br />

decifioneslegalcs:& hoc in|no tem:&idcoquoddetulit genusfii-<br />

Aeintroitus quarti diei menfisfa- premu, quodeft ipfadiftioipfum<br />

habananni quingentefirai noni. proprium, rcddidit per fignificatio<br />

"~ ~ "'" :,g^ad rccludirigit. nem:&dixittU


Q._in libros Logicar.<br />

IB ejua-diftinguitur genus primi gene q* componif'ex zada: quia tu inuis fe<br />

ris:cuiu$ exemplum in definition!- niesdcilh'sahqua,q*imponiV, &ali<br />

buseft,quidefiniuerithomin£, 9» quam,q non imponiturr&fimiii-<br />

fitanimal mobile bipesdicedo,mo- tcr eft in reliquis compofirionibus<br />

bile diuidrtur animal T Juaspartes, latenribus.Impole ergo eft fine ad-<br />

&diuiditurper illud fuum genus, ditione fignificationis vltra dicer*<br />

quod eft ipfum corpus. Quando au di


Diuerfbram Arabufti. r ± 4<br />

A De' aurem eft qaidiriget ad redtu ticuitfuppofi tionem ipfarri, quia ia 0<br />

ilium qu€ <strong>vol</strong>ucrit.Ettaliscft mos illamprjemiferatde neceflario fint<br />

foominum cum h o c viro in omni- pliciter: idco abbreuiauit totu hoc<br />

]>us,quxargumentantur contraip ftnfuamconfuctudincminabbre-<br />

ium.Dicoautem homines illos,qui uiatione,&latentiainlocis,inqui-<br />

fiint f.. yerepbilofbphi. 1. :i_ /-__t.: bu&intendit-hocjaut in vno illoru ,<br />

f&amm-tjtHtfitorvm AbbatKafo<br />

Btnadarisfnis.<br />

autin ambobus: quiailleiamofte<br />

ditfuamintentionemin ambobus<br />

illislocis. Sicq-,apudme educirfex-<br />

ALHAGIAG BIN THALMVS<br />

A£ S I T T M<br />

pofitio fermonis Arifto.munda ab<br />

omni labe,quas ei attribuitur vel illi<br />

fimilis efl,& autertur ambiguitas<br />

DemtftioHtpropofttionis<br />

Cr nectjjari*.<br />

JeineJJe, ab illo.Deusautem nosfemperdiri<br />

gatadid,qcfconuenicnseft.Amen. E<br />

Qutftti AlbagMchinfints.<br />

Ixit Ariftoteles in vlitimocxpofitioniscobinationis<br />

dc inefle &<br />

neceflarise, fi negati-<br />

I uafueritnecefTaria,&<br />

particularis, conclufioitaq; non fit<br />

ueceflaria.Hui'autexpofuio fit in<br />

prxmhlis diffinitionibus: & fimilitcr<br />

qn dixit in vltimo miftionisde<br />

ineffe,& neceflario in tertia figura:<br />

fi propofinoafHrmatiua fuerit neceflaria,fiue£ueritvniuer£alis,<br />

fiue<br />

pardcularis,aut negatiua fuerit par<br />

ricularis neccflaria, concl ufio non<br />

fitneceflaria.lntedebatqn dicebat:<br />

C conclufio no eft neceflaria. hoc eft,<br />

BVHALKASIM<br />

MAHMATH<br />

BEN KASAM<br />

AE S I T T M I<br />

BemodoJi/cernendt dtmonfirat'wntspro<br />

fter ytid,(y demoJJrationes qutJ.<br />

It Abuhalkafis mahmath<br />

ben Kafam phi<br />

lofbphus declamator.<br />

Qjjiaperitifpeculato F<br />

res fcientiaclogicaria.<br />

perplexi funt circa cognitionem de<br />

modo quo redeatin primam figu- monftrationum propter quid,&de<br />

ram eo modo quo reditin deinef- monftrationum quia:&no fuiceis<br />

fefimplici,&fitfuum diftumhic, manifeftatusordo,quodifcernunf<br />

cp conclufio non fiat neceflaria,lo- demonflrationes propter quid , &<br />

co eiusdic"tidevtrifq$in neceflario quia,cumeoquodtulit Abunazar<br />

fimpfr,non exponiturcoclufiofyl- circa hoc,pro quo commendandus<br />

logifmi neceflarij eo modo,quo ex eft.Caufa autfuar perplexionis cirponuntur<br />

conclufiones fyllogifmi caid,cuiusmemini,fuitid,quodae<br />

limplias.Hui 9 autem expofitiode ciditin editione demoftrationum<br />

(difnnitionibus,vtha;copinio appa ex fermpnibusfalletibus corruptisj<br />

rcatdeillis ambobus, hoc eft, ma quinofiintdclitera Abunazai'jEx<br />

reduclioin primam figura modo quo autem non confiderauerunt<br />

frxdic^p,n5 habct cUc.Dcindc fub cjj ceciditilluc efle corrupturn^ Sc<br />

crc-


i libros Logics<br />

6 eredideruntipfurrt, aucrueruntci' nus medius, proutoflenfum eft iA K<br />

Ycritatem,& ordinauerunt circa il libro Priorum analyticorum:& no<br />

luddemonftrariones, & inuenim* facitacquircrefyllogifmus fcientia<br />

eos, q? detraxcrint fermonc adfufi alkuiusquarfin, quain eofuntduo.<br />

libitum>&traduntconditioncs,qui cxtremaquxfiti.hocautem eftabbusnimisrcceduntavero<br />

ordincj furdum,nam ambo ilia funt ipfum<br />

cuiusmcminitAbunazafrneccon- metquxiitu. Sicqjfiacquireretur<br />

ftitit ncgocium ipfbrum,adeo q? di fcientia per ipfa ambo,acg.fino fcic<br />

fceptauerunt circa ipfum: & apud tix quaefiti efletabfurda, Sicq; non<br />

quofHamipforuminueninirid,qcf reiinquitur,nifiq7 acquiraC'fcifda<br />

non cftapudaliquos: &iamfadus quazfiti frem tertiS, qui medi 9 tercft<br />

fcrmo de hoc inter me & quof- minus vocatur: fed nift terminus<br />

dam per iteru:vbi maior <strong>pars</strong> meat medius (It connexus vtriq; duoru<br />

opinioniscirca id fuit, q? in libro extremoruquarfiti,nonfacerctpefintfermoncsfallentes<br />

corrupt!: & nitusacquircrcfcicntiam: nam in-<br />

H nonmultumfpeculatus fum prius terquzlibetduo ,inter qujcnoell £i<br />

circa hoc,& perfuafus film, quod (a conncxio,non eft imprefliujneque<br />

tiseftper fermoncs Abunazar,du confecutio.Hoc autem eft, vccftip<br />

in fuis libris loquitur de his:& fepa fe calor,ficut relatum eft I libro Pe-<br />

rarifumusindeabfq; q? haberem 9 rigencfeos :ficq;oportet ergo nerem,quam<br />

ille intenderet: ex quo ceftarioq?inter terminum media,<br />

autem res fe habct circa hancrem & inter vtrunq; citremum nusefiti<br />

prapftantem,proutmeminit,&no fitqhaedam connexionum diiftarfi<br />

deftiti mentisrobur fumcre a com in libro Poftcriorum, vt proncniat<br />

plendo fpeculationcm circa illud , ex termino medio ipfbrum fcietia<br />

donee hoc contigerit: &pofuiquaj ad ipfum qu«fitum:&dum conneflioncm<br />

quarfitum fm eius iuten- xusfucrit medius terminus duob*<br />

tionem deipfbrprout facit inirians extremisquarfiti, eueniret fcienna<br />

id,dequononfuitopinio aherius. inaclu:namquzfitum eftnotum<br />

Sicq; creator fua mifencordia dire- in po:cn:ia,& terminus medi us red<br />

I xit mead ipfam veritatem: & quod ditipfum notum in adu. Oportct M<br />

hincproucnit,cbnuenitilli, quod itaq;nccefTario,c^fcientia,quacon<br />

rctulerat Abunazar: & fpeculabi- fert terminus medius ipfi qu?fito^<br />

jnur id,quod illc rctulerat in ei 9 cdi infit termino medio in a&u: na idr<br />

tione : ex quo autcm notzfuntcir- quodeftinpotentia,noneducitip<br />

ea hoc quc.fitum duz opiniones,c6 Turn in a£tu,nifi id quod eft i aclu.<br />

ftituam eas in fcriptis, vt raleant di ficut eft calor, qui eft in ipfb ferro<br />

rigereillum,qui mihifuccedet.Di- in potentia, cducit ijpfiim in aftum<br />

coitaq;,q>omnequsefitumfpecula calor,quieftTaclufu terminus medi 9 fij<br />

notinJ


Ditfcrforum Arabftm, 12.5<br />

A amhmn tftutnim verum non co- Jn a&u.Dum autem id, quod adipi f><br />

gnolcitur nifi pec verum qualc ip- (cirur per ipfum in fciemia quaefiri,<br />

jum.Sicq; iamoftenfum eft, q> ter- fucri ciecundum perfe&ionem, ilminusmedius<br />

expediar,o> fit notus lud eritagens. Rcgula autcm elus<br />

in a£u,& <br />

tnul:&h£c^d€(pecies font fpecies &comprobatcas. Pcrfctlum auttf<br />

iciennxperterminummedium,ex agetiseft,quod largiturperfedum<br />

partcqua eft terminus medius,& fincmquantumabeo. £t medius<br />

noc. nam dum ineft eitrcmo mino terminus largitur pcrfedlum finem<br />

ri,&ciinertcxtrcmumai'inaftu, intcntumquxfidabeo:&eftillius<br />

i tut in potential cum hoc nonfue fcicntiainawtu. Ipfeitaqjagitqui- ff<br />

ntpenituscau^,iderlctfccundum libetrcmnccirco terminus medius<br />

(cietiamquia(blum:namdecofci- eft, quo difternunturdemonftratur<br />

infit minori fblum,& q? eiin- tiones per cam (cientiam,quam adi<br />

fitmaius'&ideoquxtitumfacitip- pifcifaciuntdfrcoclufioniBus,qua:<br />

fumadipifcinotitiam,ijj maiusfuo mntipfum quarflrum : &ficupere*<br />

rnm extrcmoru infit minori»^put oftendere,quodin hoc tradatu dirclacum<br />

eft in libro Priorumlpri- Gxim eft de ipfis pr^miflis demonma<br />

rigura,quz eft per fenoca: dum ftratiuis,quarum quxdam funt no<br />

Yerofucritcaufaineflendi minori, tf pcrdemoftrationcm propriam,<br />

&maiori,&ineflendimaiusmino- aut per demonftrarionem alteriuc<br />

ri,modus ciuslcie"U2C eft mod' fcie- eognitionis, & per expcrimcntnm<br />

tia; per cau/am,ideft propter quid: quo adipifcuntur prima principia<br />

nam id quod de illo fcitur, eft q? fit experta, & compofucris ex illis dceaufafblum.<br />

Dura rero confidera- monftrationem, ficfuhocedn&a<br />


Qijn litres £ogic£<br />

wonftratutncftinprafiniiris.Siau rationalefuac<br />

icm cuper'es ciusptarmiflas& com- corpus genitum,quod generatnopofitionem,<br />

u'cfitmedius tcrmin* mo-.velqjfitcorpusdccetiuSjVtma'<br />

agens perfedtum,'prout pr^miflTum riatur,& rcmaneat beat* poft morf<br />

ft : & omne agens perfectum eft tem:omnes definitiones,& fi comagens<br />

& regula, ptout eius experi- ponantur ex reliquis caufis, currfit<br />

mento dire


iftolac. fi 6<br />

i caularum, id eft propter quid,fint no eft differentia inter demonftra- D<br />

definiuones, aut panes definitio- rioncm caufa; , id .eft propter quid<br />

Humduorumextrcmorum,autal- &illam,nifi incopararioncaduws<br />

fcriusipfbrum.Sicq-, dudicit,aut tin .Etfatisfuitipfi Abunazarc6mlterius<br />

ipfbr U, aufertur


Diucrfbrtim Arabum Quanta<br />

G impbfitiohisnominis:&ideodicit quiaerrauerunc,&dixcnfntqup


Quacfita ac<br />

DIVER SORVM<br />

Arabian Epiftolg «<br />

ABVHABAD ADHA-<br />

, . ,<br />

drahman ben lohar.<br />

IP IST 01 A r Kill A.<br />

Zte ntjattM it mttjfarw, iy IKposfoiU.<br />

Epiftolae . 117<br />

< l uare ipfiusplant*,&nonvcrifi- &<br />

catur fecum, album ncceflario non.<br />

eft dealiqua re ipfius plant?. DiCpo<br />

firiovero negatiua: depoifibili, &<br />

ncgariuacpoffibiliseftecotrariohtt<br />

ius: quia quando alteraillarumfue<br />

rft vcra, altcra eftfalfanecefTario,<br />

quiaqn ycrificaturdi&umnoftrll<br />

Zayadh po/fibilc eft 9, non ambulee<br />

, faluficatur fecum neceffaho<br />

Zayadh non eft poffibile quod no<br />

ambulct. Etideo quandohocverificatur,<br />

hocfalfificatur. Huiusau<br />

Etilli a me Deos te tern caufa eft,quia affirmatiu? pot<br />

adiuuet : de ncgariua fibilis & ncgati Uf poflibilis vcr iuP<br />

dc ncccflario,& nega que veritas inferior ex veritatc alec K<br />

ci ua poff , an fi t vna r u cri us : quia diAum no ftrum Z a-<br />

_____ fecundum hicdi(pojradh<br />

pombile eft quod non ambu<br />

luioncai,autdiuei:fa.Dicoq?di{po let in manc,infertur ex di^o no-<br />

fitio negatiu^dc ncceflario,& nega ftroZayadh poflibilc eft quod am<br />

tiiue neccflaiiz , eft q> , quando ne- buletin mane. Manifeftum autem<br />

gat iua ncccflariafucr it Tcra, infer- eft quod negatiuaipfiuspoffibilis,<br />

turncccflario vcricasneeauua; dc quando ralhficatur,faluficarur Sc.<br />

ncccflnrio , quia cum dicto noftro cius affirmariua : quia falfificatur<br />

A non eft de aliqua re ipfius c ne- diclum noftrum , Zayadh non eft<br />

cclTario, verificatur omnino,quod poAlbile quod ambulec, & cum hu<br />

A non eft ncceflario dealiqua reip ins falfitate falfificatur eius affir -<br />

fius c, quia fi bxc fuerit falfa verii matiua . Quando rero verificatur<br />

catur neceflario q? A eft neceflfario negatiua ticccflaria , falfifica-<br />

de aliqua re ipfius c, ex q uo ilia , q> tux ipfius affir matiua, &<br />

C A ncceflario non eft dealiqua reip cconuerfbrproptc- "S<br />

fius c , eft falCa. , cum illx dux fine rea fecerni -<br />

contcadicloriae. Sicq; , quando nc-<br />

tur in -<br />

gatiua nece/laria fuerit vcra, vcrifi<br />

catur omnino negatiua de necefia-<br />

de.<br />

Deus autem nosdirigat<br />

xio.Hoc autem non conuertitur adid,quoconuc-<br />

Ttdicamus q? quado fuerit vera de nicns fuerit.<br />

ncceflario, line dubio vcrificctur<br />

negatiua ncceflaria : quia vcrum<br />

«ft,album non eft neceflario deaU<br />

Amen.<br />

«|»<br />

EiuCieiu


Diticrfbrtlm Arabunt<br />

ABVHABAD<br />

AttHAD H.AHUAN<br />

»ZN IOHAE.<br />

tocttrmino media,<br />

maiorit,4»inti<br />

Jum aligner* locum nun ejje<br />

taufam mmoru,<br />

EtiiftiDeusteadiuuet<br />

de ipfb termino<br />

medio, quando fuerit<br />

caufa maioristermini<br />

, animaginetur<br />

ftcundum aliquem locorum eundem<br />

non efle caufam illius eilein<br />

jriinori, adeo quod ad ineflemaipris<br />

ipfi minori indigearnus aliqna<br />

caufa. Refponfio eft,quod,<br />

qua do interrogauo/umeretur fim<br />

plicitcr , hoc quod imaginatur &<br />

jeperitur, eflet medius eaufa maioris,<br />

& non eft penitus caufa ineflendimaiorem<br />

ipfi minori, nifi<br />

&ciidum cognitionem fblum:qnia<br />

quasfitorum, & (vt vniuerfaliusjn-<br />

I quamjipfarumpraepofitionumeft,<br />

quod law infit maior illarum,&<br />

quod verifketurfuum pr^dicatum<br />

fuo flibiecT:o ,-fecund.um veritatem<br />

pracdicati dcillofubieclo. exempli<br />

gratia.;,fit quxfitum,an rifrbile&:<br />

Geometra fit homo : & dicamus,<br />

omnc rifibile , vcl Gqometra eft<br />

animal rationale, & omne animal<br />

rationale eft homo, igitur omne ri<br />

^Jbitc , ^vcl Geometra eft homo.<br />

Sicquc vtraque harum pracmiflarumeftvera&conclufio<br />

fimiliter:<br />

homo antem non eft vcre praedi-<br />

tra, imrno res eft cconucrfb: qma<br />

rifibile & Geometra incfthomini,<br />

qui de illo pradicatur: & hanc przdtcationem<br />

dicuntpradicationcn;<br />

piaster naturalem confuetudinem:<br />

&ideoraedius ferrtilnu*inhoc, 8c<br />

in confimilibus eft caufa ipfius maions,,&noncft<br />

caufa dlendixmaioremin<br />

minori, cum prardicatio<br />

maiorisde mincrri -in affirmative<br />

fit vera przdicatio ifieqae in talibus<br />

non imaginatur, quod prxdicatio<br />

fit caufa eflcndi maioremin L<br />

minori,non caufamaiorisfblum.<br />

Etdixit Ariftotelcs, nccvocoom*<br />

nem prasdicauonem prarter nata-r<br />

ralem confueradinem prardicatio*<br />

nem omnjno,& fi forte illam fie<br />

nominamus , vocamus cam pras»<br />

dicationcmfecundumaccidens. Ef<br />

Themiftius pofuitbasdemonltrationes<br />

inter demonft-rationes caufa:<br />

folum. Et Alpharabiusexpofiiie<br />

hoc ia hocloco-. Etcgp expo fui hoc<br />

fufficienti expofiuonc irvmeotraftatudecombinatienibus<br />

demon."<br />

ftratiuis. Et fimiliterdico, fiquae-<br />

{iti praidicatum non fuerit eflen^<br />

tiale pracdicatum ipfius fiibiecli, M<br />

ncque fuum fubieclum eflentiale<br />

fuo predicate , ficut fi quxAtum<br />

cflet, an omnc fedens fit difciplina-?<br />

bile : & dicamus omne fedens eft<br />

homo, & omnis homo eft difciplinabilis:<br />

ficq; omnc fedens eft difciplmabile.Ha;itaquetrcspropofitiones<br />

funt verai, ex qup lam de*<br />

claratum eft in fcientia Natural^<br />

^uodfedcre fit homini proprmm><br />

ficut eft ei ipfa difciplinabili tas, fed<br />

non omne fedens eft per fe difcipli*<br />

nabile, ex quo non omnc fedens eft.


Epiftoloe ii 8<br />

bile, cum icdere fit ho- fuetudinisprar&cainentoruni.quae<br />

mini proptcr eius naturam,& eius mutuo prxdicanrur przdicatione<br />

difciplinaoilitaseft proptcr eiusra accidental!: ficut eft noftrum prztionabilitatcm:<br />

mediusautem tcr- dicare Geometram dc ipfi> Mediminus<br />

huius fyllogifini eft caufa co,velfinoie,auttnpudioTtcntib*,<br />

maioris,ex quo homo eft caufa di- Deus aute nos dirigacad id qucxt<br />

fciplinabilitacis,quia eft <strong>pars</strong> eius dccciis eft. Amen,<br />

dilfinidonis: & fimilitcr eft con-<br />

17 I/2b<br />

, ac Epifloldrum ditter-<br />

Jorum *s4rabum finis.


Primi Voluminis Pars .<strong>III</strong>.<br />

A R I S T O T E L I S<br />

S T A G I R I T AE<br />

Topicorum^ atq-, Elenchorum><br />

Libri.<br />

c v M<br />

AVERROIS CORDVBENSIS<br />

IN EOS MEDIA EXPOSITIONE<br />

Abramo de Balmes, & Mantino<br />

interpretibus.<br />

VerfsL yero fAgin A , complex urn oftendtt *<br />

VENETIIS APVD IVNCTAS.<br />

M. D. L X I I.


In Tertia Primi Voluminisparte,<br />

hxc continentur.<br />

TopJcorum Libri Ofto.<br />

Elenchorum Libri Duo.<br />

Expofitio Mediain oftoLibrosTopicorum, Abramo<br />

de Balmes interprete, cui annexa eft ilia fitper QuatuorprimosLibros,<br />

aMantino traslata, quam fuper<br />

reliquosmorte correptusexplei e non valuta<br />

Expofitio in LibrosElenchoru, code Abramo ver/bre.


1 N T £ RTIA<br />

rimi Volilminis partc ha-<br />

Simpfr tt Secudto Quidloci.C.<br />

Summa,ac Capita Libri Tetcij<br />

Topicoruttl*<br />

Comparatimum, tfuiacci-<br />

bcntur,hxcfuntk<br />

Snftima^at Capita odo Libfoium.<br />

Topicorum.<br />

E rocmadijpebut, ei»Jq;fti<br />

DE/ofw denttbus adjcribuntur: &• deplefisq;<br />

locts abfituth accidmtis. . 47 .0<br />

\btts,ac eitis inflrttmtntis. J .B D e Meliorum, Eligd>ilicrnm%problema-<br />

~%uid tnttndit, (y quf ra- tum locis. Cap. 1 . 47-G<br />

^______^ tiocinadifj'es.Cap.i. J.B AlifeiuJdeproblematisloci.Cap.i. 51.!.<br />

Ad


Todicorum<br />

G demcorum^uidi^lifuntlitigiofifyllogifm^ctiamfyl&dicaturt k<br />

ccliqutis verolitigiofusquidem fyllogifmus, fyllogifmusautem<br />

non,e6 q> yidetur quidem ratiocinari, ratiocinacur autc minimc.<br />

Ampliusatitem prater omnes,qui dicli uint/yllogifmos^xrjs,<br />

quoefuntcirca aliquasdifciplinas peculiaria}fiunt paralogifmi:<br />

queadmoduminGeometria,&huiccognatis accidit fehabcre.<br />

Videtur autem hie modus differ re a* dicftis fyllogifmistnam qeq?<br />

ex veris,Sd primis colligi t falfigraphus, neq? ex probabilibus: na<br />

fub definitionem noncadit:neq?enim qua; omnibusvidenturfu<br />

mit^neq; quae pluribus,neqj fapietibus,cV his,neq?omnibus,necp<br />

plurimis>neqj probatilTimis, fed ex peculiaribusquidem difcipli<br />

nae fumptis,non veris autem fyll'm facit:nam eo cj aut femicircu^<br />

los clefcribitnon vtoporcet,autlineasaliquas ducitsn6 vtducen^<br />

doefuntjparalogtfmumfacitfalf6fcribes, Speciesigiturfyllogifx<br />

H mQrum,vcfiguraIiterfitcompleclijfintquaedidlacfunt,fumma" I»<br />

fim aut dicendo deomnibus praediclis, &. de his quae poftea funt<br />

clicendajintantumnobisdeterminatum fitteoqjde nulloeorum<br />

cxadlam rationem aiTignare deligim us, fed aliquan curium figura^<br />

liter de his <strong>vol</strong>umuspertranfire>omninofurFiciensarbitra,teselle<br />

fecundum propofitam methodum}pofle cognofcere quomodo<br />

vnumquodqs illorum fe habet«<br />

AVERROIS EXPOSITIO<br />

Sermo delntentione &• Diuifione libri. Cap. I.<br />

TRANStATIO ABRAMI.<br />

Vius Libri intetio eft^mc<br />

thodorum, & vniiier(alium,ex<br />

cjuib 9 ars topica<br />

componitur,£illorum,<br />

quibus perfeftior & prijftantior fit,<br />

icientiam tradere.Haec enim ars fit<br />

fmeiusmaximam perfedionedua<br />

busrebus,quarum vna eft fcientia<br />

rcru &methodorn, quibus coftruitur,<br />

& altera e(t exercitatio illauum<br />

inflitutionu earumq; vfus, adeo q?<br />

illarumexercitiumreddatur habitus,&<br />

hoc fit ficut difpo rehquarum<br />

artiumfadiuaru, piouteft ats mcdica,&<br />

ali£,& vt vniucrfaliusinqua<br />

dicam,hxc ars ell ilia ars, qua poflu<br />

mus,<br />

TRANSLATIO MVNTINI.<br />

Nquit Ariftoteles.Pro- M<br />

pofitum huius Libri eft<br />

notificarc Methodos,ac<br />

j qusedam vniuerfaha, ex<br />

quibus ars DialedHca c6itat,pr^ftan<br />

nori ac perfedi ori modo, quo fieri<br />

id poflit.Nam h$carsduabusvtiq;<br />

perficitui rebus, altera-quide ex cognitionererum,<br />

&methodicaru re<br />

gularum ex quibus coftat, altera ve<br />

ro^exillarum femitaruexercitauone,vel<br />

praxi,atq; ex frequfti vfuipfarum:ira<br />

vtcxhuiufmodi exercita<br />

none, efficiatur habitus, vr in alijs<br />

artibus pradicis fieri (blet: vt eft ars<br />

Medica,& reliquz ali; eiusgenetis.<br />

Generatim


Dioifio li<br />

A B K. A M<br />

Liber<br />

Primus 4<br />

MANTIN^S &<br />

loosen quaerimusin ttituerefyHFm<br />

expromulgati$pmi.ffis,addeftruen<br />

dumpofi turn quod refpondcosadjnictit<br />

in fua caucione , & ad cauendum<br />

oe"pofitum vPe,quodqua:rcns<br />

procurat deftruere, quando nos refponderemus,&<br />

hoc fecundu quod<br />

poffibHeeftin fingulispofitis,quoxiiamnon<br />

eftcorifuetudinisqu^rcn<br />

risomnino deftruere, quod refpon<br />

densadmittinn fuacautione, netfe"<br />

mods refpodentis omnino cauere<br />

dcftrucrionem illius, quod cauere<br />

admktic,(ed vtriuiq; morise,quan<br />

doqua-TUnt, aut re(pondent, quod<br />

qu.rftiones & refpoiifiones conferant<br />

ad vkimum caut«onis,&deflrudionis,quod<br />

poflibileein hoc<br />

illo poluo, (icute(tdifpo(itk» artis<br />

rnedicae^quianooportctmedicum<br />

pmniuolanare, quod vero cicxpedit,eft,quod<br />

nonlateataliqua resde<br />

his,quasarsferrecogit,ad hancifgri<br />

tudmem , quantum ei portibileeft.<br />

&quiaDialccT;icinomen,apu<br />

ifimimefRccre eijp.ponibus pro-<br />

f abiiibusaddcftrtiendum oe profa<br />

lema vfepropofitum,quod ipfe re<br />

fpondensaflumitfuftetare,& adfu<br />

ftentandu quodlibet problemavPc<br />

propofitum,quod quidem conatur<br />

deftruere iple argumetator, qn nos<br />

fuerimusrefpodcntes, &hocprou?<br />

fieri potmquouisproblematcpropofitOjiiahiadarguentem<br />

noji fpe<br />

dtatdeftruereomnino,idquod ipfc<br />

refpondens aflumit fufrentare omnino,(edcumslibeteoru<br />

ofKciueft, E<br />

fi re


Todicorum<br />

G ABEAM MANTINVS<br />

In (ceunda afitpartenotificantur: In fecuda parte notificanif illaloloca,qnibusconrfituuniffyllogifmica,ex,quibusfylficomparanfadafad<br />

rei coftruclionetn & deftructio- firmandi vel deftruenda aliquam,<br />

nem in omnibusfperiebusque.fito- reminolbus generibusqux/itoru,<br />

rum hniils arris, & hoc fitinfcili- quaMnhacarten*unt:&hocin(exli<br />

bris Ariftotelis. In tertiaautem par- bhs Ariftotclisexplicaf.In tertia ve<br />

tenotificatnr,quomodo expediac ro parteexponiturquopaftodebcr<br />

qua:rerequa:rentem,&refpondere tinterrogansmterrogarc,&refp6- t alfalfa<br />

refpondemem, & quot modis fiat densrefpondere, & quot modispoqu«ftio&re(ponfio,&hocinO


Liber,<br />

A A S ft A tt<br />

quonia prajparat ad modum fcientiarum,easq;<br />

venandum,quando<br />

enim nobifcfi fuennt notae methoth,&<br />

regul;,quae fint'communes,er<br />

illisprocedemusad rei conftru&ior»em&deftructionem,fititaq;<br />

per<br />

hancaitem nobis via difcernfdiad<br />

fciendum opiniones ficaflertiones,<br />

&cognitioncm ventatis afalfoper<br />

fcdHoris adionis, & perfections intentionisjquam<br />

fie vis,quse nobis He<br />

vfu fine cognitione bar um methodorum:&ideo<br />

huiusanisperfedio<br />

attingitur hisduabus rebus, fcilicec<br />

B exercitio&tnechodorumcognitio<br />

nc.& eft manifeftum, quod exercitium,<br />

quod per hancartem intend!<br />

tur,difponicadhanc philofbphiam<br />

eo modo,quo facit exercitiii equorum<br />

equitationis in ludis, difpofitionemadbellum.<br />

Ipflus vero iuuamen ad vulgares<br />

eomparationeseft, quia ex quo necclTicaS<br />

cohducens reb us publicis ad<br />

zquitatera,&ad virtutes multasaP<br />

(ertiofit ex rebus fimilibu-: confercntibus<br />

illis ad publica confbrtia,<br />

&rehcexiftente,cum impoflibile<br />

fit,quodincidatveritasin res fimi-<br />

C Jes, nifi pervulgatas regi!las,qua:<br />

funt'orationes , quibus vtimur in<br />

hac arte,fic iterutn confirmantur<br />

apud illos res fimiles, qus (unt vulgata:<br />

orationes, difficiliorisenim co<br />

tradidlionis fimt, qudm orationes<br />

thetorica: & poetic9,& fi fiant regu-<br />

Ix rhetoric^ &pocticevice regularum<br />

topicarum,hoc autem iam comonttratumeftinicienti.-xpolitica.<br />

Ipfius vero iuuamen adfcientias<br />

theoricaseftmultipliciter,quornm<br />

tnodorum vnus eir, quiaaliquado<br />

voiumus conftitucre veritatem de<br />

aliquo<br />

Primtis $<br />

MA-MTtMYS<br />

acdifponentead ijjfasfcientiaspropterea,quia,<br />

cQ aflecud fuerim* me<br />

thodos AC femitas notas coes>ex quibus^cedamusad<br />

aliquidaffirmart<br />

dum velnegandti: tunceavis,qua<br />

naclifuerimus phancartfaddiicer<br />

D<br />

ncndasopinionesipfas,qua: nam,C<br />

caru fint verae,& q falfi,pcrfedtior€<br />

vtiq;acl:ione" efficiet pra^ftantiusqj<br />

obtinebit propofitu|, c£ ilia vis & facultas,q<br />

ua: ab ip(b vfu & exercitatio<br />

neiblafine cognitione haruregularu<br />

& methodoru orcu habuerit.<br />

Etobidabfolutioatq; pfedtiohui*<br />

artishisduob 9 vtiq;acquinf':nepe S<br />

exerci ratio ne,ac methodoru cognitioue.Manifeftuauteft,<br />

q?illaexet<br />

citatio,q inhac Arte 1fponit J ,ec|d£<br />

qda pparatioad ipsa philofophia,<br />

veluti exercitatio I?queltrib 9 ludis<br />

cftqdS preparatioadmilitarearte4<br />

Eftfecudo vtilishecarsadpopu-<br />

Iareco!loquiii,feudifputati6esatq;<br />

cogreflus populares,quiapopularis<br />

cogregatio proaflequenda virtute<br />

morali', ac iuftitia,cogif verificarc<br />

multas rescotf platinas, q ad ciuiles<br />

cogregationescoducnntrcii igifres<br />

ipfcEConteplatiuzno poflintverificari<br />

nifip methodos&regulasjpba V<br />

biles,qquidefunt r6nes,qu*ein hac<br />

artefiunt, ideboportuitvtapud ipfam<br />

popularfcongregationem cott<br />

ftantet illajres fpeciilatiu


Topicorum<br />

G A SRAM MANTTfFTVS £<br />

aliquo quzfitol, & fir nobis difficile fcirc -jHtarecf aliquo cffito,^ tn dif<br />

illud comprehedere,& per hauc at- ficilc hen poflit,tuc nos hac arte pof<br />

tempoffurnuscoftrueredebocqu^ fiim*afrerreduosfylfosc6tradicete$<br />

fuo duosfyllogifmos mutuo repu- fibi Juice ^p illo q"fito,quoif alter ill mdeftruet:fic<br />

lud,& alter deflruat, & quando hoc<br />

fecerim us,facile fit nobis poflibile £e<br />

cernere hanc partem veram duaru<br />

illarumorationum repugnantium<br />

amcndace,quandoin(ercmusduojumiyllogifmorumprasmiflasdemonuratiuismethodis.adeoquod<br />

di(cernamuspra:dicata per fieabaccidentalibus,<br />

q in illisfuerint,pra;miflieenim<br />

lyllogifrnorum topico<br />

rum pro maiori rei pane non funt<br />

lecundum Ce totasfalfie,neq; ftcundum<br />

fe totas verje. Et huiusquidem<br />

difj'ofino fimilis eft illi, quod acciditinartibusfadiuis,depuratoreni<br />

fecernitauri & argenti fubftantiam<br />

a reliquisfubftatijsilliscommiftis,<br />

aunfcxautemeftille,quiilludpurumdifcretum<br />

fumit, illudq;exten<br />

dit,& ex eo conflat quod <strong>vol</strong>uen t: fi<br />

autemaunfexfumerctonusambarumrerumfimul,poflethocfacere,<br />

cu itafecerim', facile cjd£ poterim^<br />

diftmgnere id veri,qcf in illis duab*<br />

orationib'c6tradidorijsc6tinet"',ab ;<br />

ipfx>falfb,fijpp6nesvrriu(q; fylPoif<br />

P methodosdemofhatiuascofecerimus,ita<br />

vceoru pdicata ,qua? pfe*<br />

funt,ab his,|qu^ per accns expofucri<br />

mus.nam jppones lylForii dialecli--<br />

corUjVtplurirnUjnonfuntoiexpai?<br />

EC fal&,ncq;olno ver2B.,£rteni hoc I;<br />

no ab fife ei us, quod in Artibnsfa-<br />


Liber Primtis<br />

A A I R .1 M<br />

Secfidus autem modus eft ,quia<br />

ex quo artes ambiuntur tribus rebus,<br />

fcilicetpraemin r is&quaefiris&<br />

fjllogifmiSjhic autem numerus haf<br />

urn return, qui partitur earum am<br />

bitum ex ea parte, qua funt vulgata:,eftfacilior,<br />

quandoitaq; adipifcuntur<br />

fuum propofitum pet opus,<br />

feciliuseftdifcernere,quod cxiilis<br />

pofitum eft,efle veru, an fit eo modo<br />

quo pofitum eft, nee ne:hocautem<br />

fit demoftratiuis methodis,ille<br />

enim hoc modo iterum tranfit in<br />

demonftrationem.Tertius autem<br />

* moduseft, quia nosiuuamurpra:mifTisdiuulgatisadartiumprincipia,<br />

& hoc fit multis modis: quor ii<br />

vn us eft,quod fu mat ilia principia,<br />

quxnonoftenduntur nifi inquifitione:<br />

ad vtendum autem inquifitionemdigetmodo,qui<br />

diciturin<br />

hacarte.& alter eft, quiaaliquando<br />

ilia principia funt deilhs,quasconcipere<br />

eft difficile illi,c]iii initiatur<br />

in difciplina, aut afferere ilia primo<br />

aftatu, & vt occurrat afleido vtitur<br />

rebus diuulgatis, quoufq-, ei* mens<br />

confirmetur per hoc, &eiiucidac<br />

aflertio illorum,proutfacit Arifto.<br />

C iniibroPerihermeniaSjdiftinguen<br />

dores rationediftionum,quando<br />

illasdiftinguitin iiomen, verbum,<br />

& didlionem fyncategorematicam.<br />

Quartus autem eft, quia fpecies<br />

pracmiflarum,qua2fubiecT:ionescer<br />

tzfunt,qux confueuerunt in alia<br />

«rte commonftrari, prater illasartes,in<br />

quibtisfubijciu ntur, &addifcenm<br />

opiniodeillis eft contra id,<br />

quodillisfupponit inilkarte, ficqs<br />

aliqfi<br />

MANTtNVS D<br />

Secuda caufa eft,c]ni,cii artes contemplati<br />

uetria ampleclen t': nem pe<br />

jppones.ftu przrhiflas,atqj qu^fita,<br />

acfylFos: horii autnumerusprimo<br />

atqjvfitaseorfi.quatenusfunt^ba<br />

bilia,faciliorexiftit:idcirco,cuniea<br />

obtinucritnusafhi parata, facile po<br />

terim'difcernere ac dignofcerc id,<br />

qctiaexipfisfuppofitu fueritee verum,vtru<br />

eopadojquofuppofitum<br />

fiut/ehabeat velne: Schbcquide %<br />

demoftratiuas methodos.hac.n.ratione<br />

vf quoq;inferuire,&fubmini<br />

ftraicipfi dcmonftrationi ,(cu arti<br />

demoftratiu^. Tertiacau{aeft,qnr S<br />

jpponesprobabilcsmagna afferunt<br />

vnlitateadipfe principts-artiu habenda,&.<br />

hoc nuidem varijs modis^<br />

Primoquide mo,cuilla principia<br />

non pfit notificari,nifij>indu6tionem:&ficindigebim'<br />

vti indudiq<br />

ne co mo, quo in hacarteexpofitfi<br />

eft. Secudojg.anonnun^illapriri<br />

cipiadifHcultercocipiuntur prim a<br />

ilia coceptione fimplici.Cipfbif irico<br />

plexoj£(quaformatione" Arabesro<br />

canr)abipfodifcipulo,g, nucprimu<br />

incipitdi(cerc,autverificant'ininitio,fcognitione<br />

coplexorii (quam<br />

certitudine quoq; Arajjes appellacj f<br />

&ideoadeorii verificanone vtituc<br />

cu eo rebuspublicisjcionecfirmetur<br />

eius opi nio de ea re,& habeafper id<br />

eiuscertificatio, vt Anft. eft vfusia<br />

lib Perihermenias,dumdiuiditre$<br />

per cii


Topicorum M A N T IN V «<br />

ABXAM<br />

C OIK, amdfia,autproprium,autde- veljgcnus, vel dfia, vel proprifi, rcl k<br />

{criptio,autaccidens,reautu'cexiftenrequzfira<br />

topica funt fcx fpecic<br />

rum, fed Arifto. conclufirdfiam in<br />

deftriptio,autaccidcs. Sicigif'quai<br />

ficadiale&icaeruncfcx: veruncamf<br />

Arifto.applicatcifiam ipfi generi,5c<br />

generc,&pofuJtcam vnum,& fimi<br />

liter inclufirdefcriptionem in pro-<br />

in vnu caputea reponitifiFr&defcriptiond<br />

propno:& (icqu^fitadia<br />

prio, Sccoflan^quasfita topica apud leclica apud ipfum erut quatuor, vr<br />

ipfumquatuorfpecies,autdcfinitio delicet vel definitiones,auc propria,<br />

nes,aut propria, au c geneta,au t acci aurgenera,aut accidetia. Eius itaq;<br />

dcntia. Etejuspropofituhiceftcoxnonftrare<br />

loca fingulorum horu<br />

pro po fit u eft hicdeclararcea loca,<br />

quibus vrimurinflnguhhoru qua<br />

oTs defT/nitiooratioquscdaefttaccomodatum<br />

in termmo^hmoi ponen<br />

dum eftrvt quod honeftu eft,decens. SiFr autem df. vtrfi idem fen<br />

fuSj&difciplinajan diuerfumtetenim circadefinitiones, vtru ide,<br />

an diuerfum5plurima fit immoratio * Simpliciter aut accomoda^<br />

ta termino oia dicant, quac fub cade difciplina cu definitionibus<br />

ciontinent.Qupd aut omnia quxnunc dicfta funt,limoi funt mani<br />

feftu ex his.Potentesenim qjidej&qjdiuerfum difputare,eodem<br />

modo,& ad definitionesargumentari faci!e poterimus: na oltenx<br />

dentes q> non ideeft,interimentes erimus definitionc,non tfi con><br />

uer.tit quod nunc di


Liber Primus 8<br />

A derTnirionettiofttndereideefTetattamen ad deftruendfi, fufficies<br />

eft oftendereq>non idem eft, Proprium auteft,quod non indicat<br />

quid eft efle/oli aut ineft, &conuerfim prxdicatur de re: vt propriii<br />

eft hominis Grammatices efle fufcepriuum . Ni'lp homo eft,<br />

& Grammatices fufceptibiliseft:& fi Grammatices fufceptiuum<br />

eftjCV homo eft. Nemo enim propriii dicit,quod contingit alt) in^<br />

eiTe,vthomini dormire,neqjfi forfitarig aliquod tps ineft foli. Si<br />

afsfienl aiit *for re dicatur aliquid r.aliupropriu>nonfimpfr:3liqn,velad<br />

aliquid dicetur :nam ex dcxtrisquidcm efie,aliqn proprium e(t*<br />

Bipes aut ad aliquid proprium eft dicftum: vt homini ad equum,<br />

&cane,Quod auteorumquaecontinguntali) inefle}nulluconuer<br />

fim praedicat,manifeftum eft: non enim necelTariu eft fi quid dor<br />

mi^homineefle* Genus aut eft,quod de pluribus^dinrretibus<br />

fpeciein eo quod quid eft praedicarjn eo quod quid pdicari ea di<br />

cuntur,qusecunq3 coueniteu.,quiinterrogatuseft,redderecjd eft,<br />

quod propofitu eftrqueadmodu deholeconueniteum,qui inter<br />

rogatuseftj quid id eft, quod propofitum eft, dicere q> animal*<br />

Oeneri aut accomodatum eft vtrum in eodem genere aliud alt),<br />

an in altero fit.Nam di hmoi fub eandem methodu cadit cum ge<br />

g nere:difputanres enim q> animal genus hoiSjfimpliciter & bouis,<br />

d'lputances erimus qili hsecin code funtgenere:uautalterius qui<br />

dem oftendamus q> genus eft, akeriusaut q? non eft} difputantes<br />

erimus qrn non in eodem genere hzec funt. Accidcns aut eftjq* nis<br />

hilhoru eft,neq? deffnitiOjneqjpropriUjneqsgenuSjineftautrei,<br />

Etquod contingit inelTecuiuis vni,& eide,cVnoninefTe:vtfede<br />

re contingit incflealicui eide&non ineiTe}filVaut


Topicorum<br />

Strmo & Dtftuoone, Troprio, Centre, cr AcciJmte,<br />

DeOeCni<br />

none.<br />

A B R. A M<br />

1~*vlcimus,q> definitio eft oratio<br />

'fignificansreiquidditate,qua<br />

M ANTIN VS<br />

¥~"\Icamus ergo defimtioneefle,<br />

^L/orationefignificantequiditaeft<br />

ipfius eflentia,que, illam proprie tern rei, qua obtmct fuu proprium<br />

dccernit, bifariamautern definitio efle:vfaute definitio fignificetjj<br />

explicatrautenim explicatquidfim aJteru duorii locotum , nempe vel<br />

plex nomen fignificet, prout dici- notificat id quod per ipfum nome,<br />

mus,anhomo fie animal rationale: fimplex fignificaf',vt cum df vtr urn<br />

au: explicac quid oratio fignificet, homo eft alal rationale: vel noaii-<br />

& he.cquidem eft trium fpecierum,<br />

quiaautexplicat qd fignificet oracet<br />

p id, quod per ipfam orationem<br />

fignificac<br />

tio,quaegeritvicem nominis, ficut<br />

J :&is iterum locus trifani<br />

inuenif,videlicet vel notificabit id,<br />

dicimus,an Lunxeclipflsfit,q?ob- quodfignificafj>oratione, q (ehafcuretur,duminciditinpiramidem<br />

' '•"' ] r ~~'~~'~ —---- '- :<br />

bet veluti defcriptio, vt cu dicimus,<br />

vmbras terra?: aut explicat quid fi- vtruccIypfisLuna2fit,vtfcilicetob- L<br />

gnificet ipfa defcriptio, prout dici- fcure^qfi cadit in pyramids vmbrc.<br />

mus,anfcientixreceptiuumfitani terr^,vel notificabit id quod fignifi<br />

jnal rationale: aut explicat quid fi- cet ipfe defcriptio, vt cum dicimus,<br />

gnificet ipfa defmitio, & hoc quide* vtrufufceptiuumdifciplin^ eftaial<br />

poflibile eft in his,quarum funtdue,<br />

definitiones.fbnusquifit innubi-<br />

ronale,vel notificabit id, quod pdc<br />

finitionefignificat<br />

bus eft extinc'Ho ignis in nubibus,<br />

autdiuulfio venti,qui in eisdetinetur,an\basenim<br />

hxfututonicruidc<br />

£nitiones,&ahquado vtimur hac,<br />

quando rei eft definitio, & vniufcu<br />

iufq; fuarum partium eft definitio,<br />

&fitdefinitiovniu{cuiufq;fuarum<br />

parcium vice illius, quod illarunomina<br />

fignificantrexplicatio vero,<br />

qua eft nomen nominis vice > hoc<br />

eft, quando ignoramus an figmfica<br />

tio primi nominis fit fecundi no mi<br />

J :&hoc o^de pot<br />

euenire in eo,quod h£t duas defiuitiones,<br />

vt cu dicimus vtru vox, quz<br />

eft in nube, eft lucta flatus reteti ia<br />

ea:he.cenim duo funtipfe definitio<br />

nestonitrui.Sfpiffimetn hocvcnic<br />

in vfum,vbi f! ipfa res habeatfua dc<br />

finitione, &qu«elibetci 9 <strong>pars</strong>quoq;<br />

habeat definitions, & pona^ definitio<br />

vniufcuiufq; partiu definitionis M<br />

proeo,qd fignihcatnola ipfius. No<br />

tificatio vero,in qua aflignaf aliq^<br />

nome vice altcrius nols. & hoc q de<br />

nisfignificatio,proutdicim 9 ,anpul fitcuignoram 9 ,vtruide fignificec<br />

chvumfitipfum pra:eligendum,& primunome,quodfignatfecundu.<br />

h^cfubintratgen'definitionis.hoc vt cu dicim 9 vtru honeftu fdeces:<br />

eft,qua:fitadefinitioniim,&fimi- hoc.n eft attinesgnicofiderationis<br />

literdefcriptiones,qu*fiunt,qua- ipfiusdefionis,td eftdequ^fitisdcfi<br />

tenusfuntexpofitionesfignificatio- nitionu.fifretfehhtdefcripti6es,q'<br />

nisipfiusnominis,nonquatenus fi- dant y ,qtcn 9 sutexppnesfignonis_ip<br />

gnincantremilliinexiftente,proue fi 9 noTs,nqten 9 fignentalig.dexns»<br />

dicimus,an quod vacui nomea fi- vtcu dicim 9 , vtru id,q3 fignat nognificat,<br />

fulocusin q.uouullarese. mevacui.fitloc i quomhii<br />

Et


Liber Primus<br />

A V K. A M UANTXNTS<br />

A £tvi vniucrfaliusinquam fp6s'quat tandehocjgcn' inquifitionis.quain<br />

fit^quoquerit^an tale fit talcipfum grirVIvtruhocfunociclejVeldiuer<br />

idem,autaliud,*fubintrat hocque,<br />

fum adhoccjfitu attinet,eo q.a, qui<br />

fituniam juum,hocautficcft,quiaquicon- ondit atq; affirmat aligd ee dcfionf<br />

Befc<br />

ftruit rem cfTe rci definition^, iatn alicui*,aflruitVtiq-, primoilludefle<br />

priusconftruTJt,o? fitide fibr,&qui idf.fed q oridit id no e£ ide, fed q> c<br />

conftruit q? non fit illud ipfam,&q> diuerfuni,isgdf iainterimitatq; de<br />

fit allud, iam deftruxitdcfinitione, ftruit defione.&ideolocafumpta j><br />

&ideolocadeeodem&diuerfbnu idf & di uerfum, inter loca deno nis<br />

merantur cum locis dcfinitionis, Sc vtiq; conuroerant'tcuius rei indicm<br />

cptibi hocfigmficatcfl, cjavulgus tibihocfit,g.avulgusexiftiraat, q><br />

opinatur q> commutado nomen in pmutare vnu nomeinaliud norius<br />

aliudquod notiusillorum eft,illud illo priori illud fit defio,vt videmus<br />

eft dennitio, prout compcrimus lo- ipfbs loquftcs dcfinire fapietia p. ipg<br />

quentc5, quoddefinicrintfcietiam, iam fciam dicetes,f q> fapie*tia e fua. £<br />

quod fit (apientia.<br />

Propriu aut eft, qd non fignificat<br />

Defftlo. Propriumautemcft,quodnofi- quiditate rei, ineft th toti ipfi rei ac<br />

gnificat rci quidditatf, & ineft toti fbli couerfirnq j praedicaf'de ipfa re,<br />

rei & fohj&lccum conucrtitur pne- exepli gfa,q? ho fit difciplinarfufcedicatioe,<br />

verbi gratia difciplinabilc ptiuus. na hole rcperco,repcntur id<br />

dc ipfb hominc, quia quado homo qet eflfufceptiuu difciplina;,& rcper<br />

eftjdifciplinabilc eil,3c quando difci to ipfb fufceptiuo (ciae reperit' & ip-<br />

plmabileeft,homo cft,vulgatum fe homo:hoc.n.de proptio pala eft,<br />

enim eft dc proprij difpofitione, q> ipfum fcilicet no pofle repenri ni(t<br />

impoffibilefit,qu6dinfltalij quam in habfteipfum propriu, licet nihil<br />

illi.cuiuseflpropriu.& (i nihilpro- prohibeatquin poflit dici proptiu<br />

hibeac, quod vocetur propnum, id quod eft coiusipfa re,(i illi foli in<br />

quod ell vniuetfalius re, quando in fitaliqn. dormiceetenim eflalicui<br />

eiUllifblialiquotempore,fbmnus hominipropriiijfieotpcveleolo- t<br />

*" enim efl cuiufdam horninis pro- co non reperiacuraliquisdormiens<br />

prium, quando hoc tempore ant in prxter illii hoiem, poieft tn appclla<br />

hoc loco no dormic,nifi hie homo. ri propriu id, quod in ahqua parte<br />

&aiiquando vocaturpropriu quod alicuius fpeciei reperif,fed no ineft<br />

inert parti fpeciei, fed noa ineft alij, alij fpeciei, vtglaucedo oculoruin<br />

ficutazurinusoculus homini ineft. hole: veruntamen propriu e(tid,qcf<br />

Veruntamen propnu eft id, quod iam definiuimus:reliqua vero,fi no<br />

denniuimuSjhoc autcm fl dicatur minenC'propriu, illud quide xqui-<br />

proprium eft numinis asquiuocauoce ficnolabitur, aut aualogice.i.<br />

tione,aut per pofterius.<br />

p. pofterius. G enus vero eft, qd dc<br />

PeGne. Genusaiiteft,quod pradicatur pluribus&difrercntibusfpeciepdi-<br />

dcmultis fpeciedifferentibus iueo catkin eo quod quid eft. huic enim<br />

quod quid ftt,& fm hanc qu^fiti fpe mo inquifitionisfeu interrogariois,<br />

ciem, fcilicct an tale fit tahs genus, videlicet,vtru hoc fit genus ad hoc,<br />

fubmtrat Log.cu co. Auer. B acco-


A B R A M<br />

Topicorum<br />

C fubintratilludid,quoddtcimus,an accommodatuquidcm eft id»quod K<br />

tale & tale fint fub vno genere, aut diciturde aiiqjua re,v«ru hoc & hoc<br />

diuerfisgeneribusj&hocfit, vtfit fubvnocontineandgenere.autfub<br />

qusereregratia exempli,vtrum ho- diuerfis.vtfi qua?ramus veldifputcmo<br />

& bos fubfint vni gencri, & co- mu$,vtru homo vel bos,cxepli caujnonftretur<br />

nobis,quod homo fit fa,fubeodemgenereconrincanif,&<br />

Animal, & bos iterum fit animal, nolateat nos,liomineeflealal,atq;<br />

per locum generis commonftratu boufquoq; efle alalper locilm age<br />

critnobis quod fubfint vni generic nerc,fcupmethodugeneris,tucnS<br />

(i autem commonftratum fuerit, latebituos. jpfa fub code cootineri<br />

quod fit genus vni us ipfbrum, & gne .fed fi probef" ipfum efie genus<br />


A B R A M<br />

A &ficutefteiusfcrutinium an mate<br />

ria fit dignior vocari fubftantia auc<br />

forma,&fmhocquxfita coparacio<br />

nisfubmtrantoia fSdicamentarqueiicu<br />

vero an praedicatum infitfubie<br />

&o cm A rift, comonftrat, q? fubinirar<br />

ipfijm accns:& pofuit ipmfubintrareaccidens,&fi<br />

praedjcatu, qn<br />

ponif indie fubiecto non common<br />

mefdeeo fitaccidens, neq; 9? fit<br />

gcnus,n«j; definitio, ncqs propxru,<br />

proprcrea quia qii commonuratu<br />

fucrir,qjresrei iafic,falte deilla pof<br />

fi bile eft venficari, qi ficaccidens,fi<br />

& non fitvnumdeillisreliquis,&pofuiteius<br />

vim, vim accidf tis,ficuteft<br />

difpofitio indefinice,cuius vispofleacit<br />

vis particularis.Prxterea vnuquodq;illoruin,<br />

C. definitio, genus,<br />

&proprium,largiunturdcfuDie(fto<br />

nononiscremcntu, accidtntisaute<br />

non cftvllum crementu notionis,<br />

quod vero deeo quaeritur, eft,q> in<br />

m,&ideo fubincrat numeru quxHtorum<br />

eflendi. Q^arfitu vcro an res<br />

fit fimplr,varij circaipfiim fuerant<br />

expoiitores, qualpecierum horum<br />

qua;fitoru fubintrct: verumumen<br />

C qndicendo an hocfitvelimusintel<br />

Jigere ficut dicedo an illud fit verax,<br />

q> fcilicetideius, quod eft in anima<br />

conncxum fitilli,{j> eft extra anima,<br />

indubitateiliudfubmtratipfumac<br />

cidens,& hoceftmagispromolgatu<br />

delenruillius,quoa fignincat DOS<br />

dicere vtru resfit,autnon fit?& hoc<br />

«ftillud,quodarteuerat Alexader.<br />

Aliquorum autem opinio fuit, <br />

hoc quaefitumfubintret genus &de<br />

Liber Primus 10<br />

MANTINVS<br />

Siroilitcrq; qrit vtiu. rna ip(a,vel ip<br />

fa fora dcbeatappeilari potius fuBa.<br />

hac igif roncquefita ipfi 9 coparatio<br />

nisjoibusquoq; pdicamentisanneftenf*.<br />

Arirt. tn dicir, q? ^[fitu illud,C<br />

vtru prxdicatu iniit tm fubiepriu : ppea quia, cu pro<br />

bac'aiicj.d ine/Tealicui, tandf id ,*cjcf<br />

pt de co vere dici , crit felte dicere q?<br />

fitaccns,fin fitaliq^alronr tria reli £<br />

quojf &pofultid bere vim accnris.<br />

queadmodu dizitetipfam rndefini<br />

tahfrevim j>ricularis. Vniiquodqj<br />

ptcrea horfi tri«,f & ip& defid,& gp<br />

nus,atqi jjppriii addutin ip(b fuBta<br />

aliqua notitia , ex accideti ^o nulla<br />

habet<br />

finitionem,|intelliguntenim pens,<br />

cuiuselt eflentia,& caufa;,qaibus<br />

con lift it extra animam: prima vero<br />

cl t magis rulgata.<br />

J maior notitia:(ed qtf de eo're<br />

g.rif'eft, Tt fit , & *6 annec^ttt'nueia*<br />

corn q dicutec. Circa illod vero cffi<br />

tfi,qtf qrit vtrii rcsfitaWoiute,dife:<br />

ptati funtexpofi tores,! quona hoif<br />

quatuor q'fttovghe, couneaf'Sc citi<br />

cotu annedaf! Sed.fi cu dicim* veaf<br />

its fi t Jtelligam* ac fi dicerem', v tr 6 1<br />

illud fit verurnepe vt idcftt de ea re I<br />

aio habec'correfpodeatatq; coneor<br />

det cu eo,qct extra aiam exiftic, tuc<br />

jfculdubio id ipfi accnti annecii dc<br />

bet,&hoCjpfedo vf maxie figh a c<br />

apud vulgu.id qct dicim'vtru res (i.<br />

vel no fit . & hgc eft (nia Alexandri<br />

Sedaliquialij putathocquarfitaan<br />

netti ipfi gcneri,atq; definitioni.<br />

Pp.caquiavf,q7CU dicimuseitrintel<br />

ligafidcjcf lieteflentia,&cau(asqui<br />

bus conf dlit extra animam:prior ca<br />

men {ententia,feu prius didam,eft<br />

magis apparens,fcu probabile.<br />

fi ij Qjidd


Topicorum<br />

N<br />

z*t» 5- k<br />

On lateat autem nos,qfn quae ad propriu,& genus,& acci<br />

dens omniadicuntur,&ad definitiones conueniet dici.<br />

Oftendentes enim qfn non ei foli ineft,quod eft fub defini'<br />

tione(queadmodu6din proprio) aut qfn no gen 9 quod aflignatu<br />

eft in definitione, aut qm no ineft aliquid eoru quae in defini none<br />

dicta funt,quodquide cVinaccidentedici pot,interimentcs eri^<br />

mus defini tione.Quare fm prius affignata radonem omnia erunt<br />

quodammodo definitioni accommodanda, quae numerata funt*<br />

Sednon gphocvnaminoibusvfem methodum quacrendum,<br />

tieq? enim facileiniienire hac efttcV fiinueniat,olno obfcura, cV in<br />

fuauis plane fuerit ad propofltu negocium * Propria vero in vrio^<br />

quoq? terminatoru generum aftignata methodo, facile ex qs quae<br />

circavnumquodcppropiiafunt,decurfus propofiti fieri poffit. •<br />

Qu,are vlr figuraquidem,quemadmodu dictum eft prius,diui^<br />

dendum eft:reliquorum aut ea,quoemaxime funt fingulis peculia<br />

ria, anneclendum, definition! filcgeneri accommodataeanuncux<br />

pan tes:pen€ autem adiuncfla fun^qux dicta funt ad fingula.<br />

E<br />

A B K A M<br />

Xpcdit autem tc fcirc quod hzc<br />

quatuor quaefita fiunt duobus<br />

modisqux£lionis,quorum vnuscft<br />

numwmHltA. O»p. j«<br />

M ANTINVS<br />

•v T EC te lateat hxcquatuor qfita<br />

J. >J bifarii quaeri. primo o^de , cfi<br />

pipfum expomfacdeclarac'nomcn<br />

ipfiusmetqfititVtfidicaf rtru hoc<br />

ficden'nitiohuiuSj velno fitei' deft<br />

nitio:fecudo vero mo,quum node<br />

clarat J p ipfum,& hoc c^ac fit cu fuenntnotaipfa<br />

figna, id eft jp pones M<br />

feu not; co(ignihcatiuc.,cja ipfis cognitisfignatioeft<br />

cognita &clara.<br />

Dice"ducrgo,q?cudicim*,vtru hoc<br />

fit hoc, Itellujim' vtri? hoc fit defid<br />

hui' rei,vel fit gen' vcl jppriu velae<br />

cidcs.& hoc cu fuerit intelPm adiun<br />

clu. hocefiTtelligac'coiuclim &co<br />

pulatim,fed fi nulla defibi coiudio<br />

Tter illud jppofitu ncgociu.tucillud<br />

qfitu.itcrqfiude lelleabsolute tAx<br />

&flmpfr conuracrabid Hxcitaq;<br />

funtgnagfitoru feu^pblcmatudia<br />

i topicocu,q cuumcrata<br />

funu


Liber Primus n<br />

ABRAM M A M T I N V S<br />

A nomcrantur fubinrrarc collcclum funt.&q'numcranf'annexafingulo D<br />

illorum,fcilicetquatuorfpecicrum gcncrieosf'.ca Yero,q numcranf'tin<br />

predi&arum, funtquxfitavniu$£ ncxaoib'iilisquatuorgnib'di&is,<br />

alterius,vnum cnim &aliud Hint font £d€i)la,qdicunt'q~{lra decode<br />

nominaarquiuoca, quasmultifaria &dediuerfb :ideenim &diucrfum<br />

dicuntur,led non euadic/ecundum funt nola xquiuoca.q muhifaria di<br />

quemuisillorum aiodorum figni- cun&mhil en prohibcr, qtrinrcptfficct,quin<br />

rcfcratur ad illas fpecies, riaf'aliquidibi,qtt fignificctilludre<br />

&hoc oftcnditur nobis diuidcnti- duciadiilagna:hoctnfatispatcbtt<br />

busquidfigmficctvniusnomcn,*: innfadiuiuonedcvarijs fignificaboc<br />

fecundum quod expcdic huic tifipfiusnois,eiufde,quotmodis,C<br />

*rn,fcrrno vcro dehocperfciftcha- fignificct hocnomen ide, proutad<br />

becur in Mctaphyficis. hancartc atcinct,fedin libro Meraphyfica:<br />

cxa&e dc hoc tradatur.<br />

Qtwt mo£f Idem Jkatur. Cap. f.<br />

PRitnum auc omnium de eodf dcterminandu, quoties dicif*<br />

Vidcbi tur aut ide, vt figuraliter fit fumcre, tripfr di uidi*<br />

Numcro enim,autfpccie}autgenereide folemusappdlare*<br />

Numero quide,quoru nomina plura,res auc vna: vt indumcntu,<br />

& veftis.Sp€cic aut qu£ cu fint plura}indifTcrentia funt f m fpecie:<br />

vthomohomini,equusequo:nam hmoi fpecie dicunteade}qux^<br />

cunq? fub cade fpecie funt. SiHr aut cV genere eade,quaECHnq} fub<br />

code genere funt:vt equus homini. Videbitur aut abeode fonte<br />

aqua,quzeadedicir,haberealiqua driam practer didos modos:<br />

non tn,fed di. hmoi in eodem ordinet i)squae fm vna fpecie quoquomododidafuntroiaenim<br />

taliacognata,etaffiniafibiinuicemi<br />

C videntef!e:naomnis aqua omni aquae cadefpeciedr,eoqrhabeat F<br />

quandaiimilitudine:ab eodem am fonte aqua quaeeade dicirur,<br />

nullo alio differt^qp eo q> vehemen tior fit fimilitudo: quare no fe^<br />

paramusidemabf^squxfmvnam fpecie quoquomododicunf.<br />

Maximeafitindubitanterquod vnuert numero,idem abomnib*<br />

videtur dici. Solet autem & hoc aflignari muItipliciter:prdpri)C'<br />

iime aut,cV primo,qn nomine, vel termino idem aflignatu fuerit:<br />

V« veftis indumento,cV animal greflibilebip«s,homini, SecundS<br />

au tem,qri proprio:vt difciplinae fufceptibile,homini}& quod na><br />

tura furfum fertur.,igni,Tertium vero, qn ab accidentervt fedens,<br />

vel muficum Socrati:omnia enim hax vnu nnmero <strong>vol</strong>unt figni"<br />

ficarc.Quod aut veru fit quod nunc dicfhl eft,ex traniTumentibus<br />

nuncupationesmaximequisdifcatifxpeenim praercipientes noie<br />

Vocarc alique fedcnrifijtraiuTuniimus, qn forte is no intelligi t cui<br />

B ii; Prxceptd


Tapicornm<br />

6 pr«ccptfifedTftfls^ariqftiasdbaccidcnteipfon^'s1iftenJgente:& k<br />

f iubemus fedente,vel difputante vocare ad nos, manifeftum qp vt<br />

etindem opinantes>& ftn nomen,^ f m accidens fignificare.Ergo<br />

idem quemadruudum diduin eft}tripliciter diuidatur.<br />

Sermo le vno.<br />

E<br />

X B X A *C<br />

T dicimus, g> nomc" vraus df dc<br />

trib 9 fignifacatis, & vnuquodq^<br />

hotu tnu d»uidic J inmukas parres:<br />

quoru vnum eft vnum nutneto, &<br />

hocqtiide diaidifin (ex partes: aut<br />

•toum nole.vfdicim'agnu&agnu<br />

rflum kiem:*ut vnum definitione,<br />

pr out dicim Us aiai ronale^&alal qcf<br />

H comeldjsvtit'vpu note :autvnum<br />

nole & definitione-, proutdicimus<br />

bpieniy&aiai ronalc vnum-ide: aut<br />

vnu proprio, prout dicim 9 difcipli-<br />

^abile &ri(ibile vnu iroptio,ptouta?al ronale & ri<br />

fictile vniiide. Secuda atit<strong>pars</strong>priin'x<br />

diuifionised vnli predicate, &<br />

fcocpartirtn tres pattest aut vnu ge<br />

nere,vt homo &equufi(bnTanimalitate<br />

vnus:aut vnii fpecie,ficut Sotrates<br />

&Placo flint humanitate vn 9 ,<br />

& Graeci & Roman i fimt humani-<br />

1 tate vni ,• axftvnH accidete, ficut nit<br />

& calx funt vn-u albedine. Tertia<br />

yero <strong>pars</strong>prim^partitionis e vtana<br />

logia vnu, vt Alchaliphaaiauroru,<br />

^£ C$far Romanoru funt vnus.i. o^<br />

pxoportioilliusqcf fignificat Alcha<br />

lipha apnd mauros,eft id€ jpportio<br />

ne illi,qd flgnificat Celat apud Rohianbs,&<br />

anqh dicim us q? acrislere<br />

tritas&maristraquillitas fine vnu.<br />

Hi itaq-, funt modi quib'df vnu.<br />

Et hotum eft q? aliud did mr fm ilforum<br />

numcru:vnicuiq-,cnim figoi<br />

ficaco vnius opponit^aliquod aliud.<br />

Et<br />

Caf. 6.<br />

M A N r I N V *<br />

lcamusigiti q?hoc nomc*ide*,<br />

J_yprimoquide tria fignat,quo¥<br />

qiiodlibetdiuidif in plurcs partes:<br />

primu eorCi eft id, quod df idem nu<br />

mero:& hoc qde" diuidtfin fat parttt^quaru<br />

primaef^cudicimusidc<br />

noie,vtcu dicim 9 vefte&indumcn<br />

turn efleide.Secudacftidfdefione,<br />

vtcudicimusaialroualc, &animal I><br />

Emax & Vendax,feu venditarinm,<br />

(tint idt.Tertia eft jde propno,v t cu<br />

dicim 9 ,difciplinabile&rihbile(unc<br />

ide. Q_uatta,eftidenoie&dcfi6ne,<br />

vtcu dicimusboiem &aialrunalc<br />

Sexta,idem definitione & proprio.<br />

Secudayero<strong>pars</strong>primqdiuifionis<br />

eftid,qtiod df,idem pdicato. &hqc<br />

<strong>pars</strong> dioidirtn alias tres panes. Primaeft,idf<br />

gne.vtcu dicim us liomi<br />

nem &equu,efle ide in aialuate.Sccunda<br />

eft,ide" fpecie,vt cii dimus So<br />

crate &PIatonfee ide humanitate.<br />

Tertiaeft,ideaccideti,vccalcc&ni- M<br />

ucm dicim'efleidealbedine.Terua<br />

vero <strong>pars</strong> prime diuifionis ell idem<br />

^portione, vt cu dicim 9 Alchaleffa.<br />

mauris ideefle,quod C$(ZK Roma<br />

nis,ac (i dicas ide refp5det& Cgni<br />

ficat Alchaliffaapud mauros,qcJ refpondet<br />

Ce_fer apud Roman os,&cii<br />

dicing quic(ccreinaere,&ociari in<br />

jnanefteide. Hi ergo fhnt modii<br />

quib' hocnomf idfitignifica^.Manifeftu<br />

aut e{t,q? hoc nomen


Liber Primus 12,<br />

* » R A M MANTrXrtj<br />

A Etnon latest te quo' rtiodo fiat illo- eiafHe.opponifahquoddiuerfiim. D<br />

ram redu&io ad illas quatuor fpcsr Necte latcat quo pafto refyoodeal<br />

mum cnitti numcro liibtntrat capi iUiscjuatuor gnib'.ld£.emm nuero<br />

taiam defi&itionis,&qiiaefecum na annedHtffeu accomodat" ipfidefinimeraatur*&<br />

vnutn gcnere , &acci- tioni & his,cf cu ipfa numeranf 1 , idc<br />

dente>& analogia.notum eft


Top'icorum<br />

A B R A M<br />

T T jfccitaq 5 fun toes fpeciesqua:f±<br />

/itorum &pramuHaru, £ oes<br />

/peciesillorum,c]ua:ex illiscomponuntur.<br />

Et perinde expeditq? diri-<br />

^amusad viam qua incidat vcritas,<br />

fblusenim hiceft.illoru numerus,<br />

H Ac<br />

M 4 N T t N Y*<br />

igifTuntoia-g&a q*fitora<br />

& fppomwn.ocsqi pacteseora<br />

cxquibus componund CoAfcntaneum<br />

aut eft dcTceps, vt djrigamur<br />

ad cant method u,qua veritashabca<br />

turrnSquajfita&jppoflCS totjtanrit<br />

necplusneq;minus. Etdicim'hoc funt,nop|uraneq;pauciora. Dice*apparereduobtisinodis:quoru<br />

vn* dumitaqjdehocduabasvijs &mc<br />

eft inquifitio,& alter eft fyllogifm*. thodis pofle haberi fide,vna


Liber Primus 13<br />

. -, AIEA * t MANTIHY8<br />

A ld.n.qadeno{tiin£lhacdciiomina ipfumcfleaccident,qmidqtf ia fe D<br />

tione.notuincfl dc fe qj defcribitur het,defcribef'jpculd.uhio cadefctidefcriptipne<br />

qgadelcriptu eftacci- ptione, qjuaddcribit'ipfum accns,<br />

ckns,qj fit id^.c!nbn eft genus, pe- quae.fieft^noneftgemiSjncqjdccuedcfinitio,neq;prbpri«rn,<br />

&pb finicio,neq;propriam,&cj>p6tiuteliincflc&nbn4ncflefi]bie6to,res<br />

efle&noineflefiibictto: res vero,<br />

vcro,quariimfunthjecjSdicatafm hoceft, prae- propofitiones, hoc eft ip(a praedidicata<br />

& eorumfubicda. cataatq; fubicdaeorum.<br />

B DtPropofttioneDailcflica. Cap. 8. £<br />

PRiinum igitur determiner quid «ft propofitio dialecflicatec<br />

quid problema dialedlicum.No»n.oem prop5nem,necom<br />

ne problema,diale<br />

tern nemoponet. Eft aGt propofitio dialedtica, interrogatio prox<br />

babilis aut omnibus,aut pluriinis,aut fapientibus, &i hi s vel olx<br />

bus, vel plurimiSjVel maxime/amiliaribus non inopinabilis.Po<br />

net.n.aliquis quod vr fapientibus, nifi id cotrarium fit multorii<br />

opinkmibus, Sunt aut propones dialedlicg,& ea quae probabilix<br />

bus funt fimilia, &C contraria r)s quf videntur eiTe probabilia f m<br />

contradi no oportet amicis maleJacere,,p»<br />

babile eft: eft aut comrarium quidem,q> oportet malefecere ami<br />

cis, fm contradidlionem autem, q> non oportet amids maJefaco<br />

re.Similiter aut & fi oportet amicis benefacere,inimicis no opor<br />

tet: eft autem fld hoc f m contradidionem contrarium: nam conx<br />

trarium eft q> oportet inimidsbenefacere. Similiter autem etm<br />

alrjs. Probabile autem dL in fimilitudine apparetet contrariil dc<br />

contrario:yt fi oportet amids benefacere, di inimicis oportet<br />

male;


Topicorum<br />

roaletapparebit 3Ccontrarium hoc quod eft afliicistxnefacere, K<br />

ei qdinitnicis male. Vrrii autem $ m veritatem fehabeat, an nonj<br />

inrjs quae decontrariodicentur,ofl:endetur,Palam autem qmdt<br />

q'ue.cuncj}opimones f martes funt diakcflicat propofitiones func*<br />

Ponet enim aliquis ea , quac viden turns, qui in eis probati funtr<br />

vt de his q uidem qug in Gecmetria,vt Geometer , de illis autem<br />

quae in Medicina , vt Medicus »<br />

Strmode pnemifla feu propojttione topic*. Cap. 8.<br />

E<br />

A B R A M<br />

Texpedit q?dicamus qd fit^imiflaru<br />

fm fe,&fuaru (pecicru<br />

ihquatu funt pr^mifl? topics, ac et<br />

qu^fitoru&fuarii fpecieru,quate-<br />

N<br />

H nusfuntq(itatopica,&qu?ficdiffe<br />

rftia inter pmiflam topicam,&qfi<br />

fitutopicu. Et Jicimuvpnoconuenitq?inhac<br />

arteponamus quattis<br />

tem,qu^cotigerit, pmiflam to-<br />

J3ica,neq; quauisre", qu^cotigerit,<br />

^u^ficfi topicum. nullius.n.intelligetis<br />

elt ponere aliquam re, quam<br />

non afleuerat ahquis, qu^ fithuius<br />

artispra;mifla, neq; et quxrerede<br />

hocil!o,qc!eftnotum oibushomi<br />

nib'.aut ipfbrummaioriparti,in<br />

hoc. n.non eft dubitandu,neq; etia<br />

numeratur vllo vnqua te"pore:hoc<br />

I afltficexiftete,topicapra;miflacft<br />

oratio diuulgata, qua- recipitur in<br />

<br />

in hacarte nee qcuq; ,pp6 cotigerir,neq;qtfciinq;<br />

problema c5tmgat,ponendu<br />

eu:qm n<br />

te habeat,debetofferre veuti<br />

nc in hac arte id,qd nulli vft<br />

ponerevinterrogareq; id,qct oibus,<br />

vel plurimis manifeftu e, cfi id nul<br />

lahabeatdubitatione nalloq;te"po<br />

refieiexipfbaliqS qfitu . Propo er<br />

go dialefticaeftoro jpbabrlisfumpta<br />

in intecrogatione ,c( cfficif'<strong>pars</strong> M<br />

fylR, qpluraobtmetgna. Primu<br />

genus eft ip(aruproponu,qu^ funt<br />

probabilesapudoes,vtqj Deuseft»<br />

vcl q funtprobabilesapud plures,^<br />

ter hoc, qd negec eas reliqui holes ,<br />

velq (untjpbabilesapudpluresfapietu,qs<br />

vulgusnorecufec. vteid,<br />

qcf Sapifs, (eu Philofophusopinac<br />

deimmortalitateale, velqfunt ,pbabilesapud<br />

plures Sapientu, quas<br />

reliqui no ncgent.vel id qtf eft^pba<br />

bileapudmaximosSapictes, &no<br />

ficopmiofal(a, lioceftcontrarium<br />

ei,qd vulgusopinatur : genus vcro<br />

proponu , qux cxpcntnf to ^pbataa<br />

funt,


* S R A M<br />

cbropJobaoturin artibusTiteericis<br />

& fcctiuis/unt diuulgatx,prout<br />

eft id, quod eft in arteMedica,q»<br />

fbunooca fbluat cholcram & coloeynrida.ipftim<br />

pfalcgma,&ficutid,<br />

quod eft inicicotia Aftronomiar,<br />

expe<br />

Liber Primus<br />

MANTINVS<br />

funt.quasexptas,feti'exp.ittialesvo- O<br />

c5t, &funt ill^q experif tia vcrificanf",<br />

in ipfis artibus fpeculatiuis ac<br />

fk^tiuis,iea pra


Topicorum<br />

A » K A M MA.NTIHV*<br />

i EC Ariftp'ripitdchoclooHpnon'- Ideohifiithoc Arift.de hoCjpbabi &<br />

atnificotrarioconnexu, hocn.eft li, quia eft min* ^pbabileci fit Hind<br />

Ychcmciius diuulgatu. v.g.o^a, qn pcedens,vidclicet,q


Liber Primus 15<br />

A diffcilearbitranteseflepropterquidasfignare: vc vtrum munx D<br />

dus fit aeternus, an non: nam hmoi quxrct aliquis. Problemata<br />

ergo6Cpropofiti6es(vtdinoeftcotradicere,queadmodudixitAntifthenes:&cu<br />

ram habere ftultu eft)aut de quibus oratione habem us contrarii<br />

opinionibus: vt qm non oequod eft, vel farationehabeatfuafibikm* Eftigitur dtpoR'<br />

tio quidem problema,non aucoe problcma pofitio, eo q> quacda<br />

B problematu talia funt, de quibus neutromodoopinamur.Quod E<br />

aijteft&pofitioproblema,manifeftumeft:necefle eft enim ex<br />

fjs quae dicfta funt, autplures fapientibus circa pofirionem dubi-tare,aut<br />

vtroslibet fibimet,eo q» opinio quxdam admiranda pais<br />

fi tio eft. Peneautnuncotadialedlica problemata,pofitiones vox<br />

cantur.Differat autemnihil quomodolibetdicftum tnon.n.nox<br />

men effingere <strong>vol</strong>entes diuifimus fie ea, fed vt non lateant nos,ctf<br />

quaedam eorii funtdria;» Non oportet aiit omne problema, nee<br />

omnem pofirionem confiderare, fed quam dubitabit aliquis eox<br />

rum, qui ratione egent, &. non poena, vel fenfu«Nam qui dubix<br />

tant vtrum oporteat deos honorare.& parentes diligere,an non,<br />

pcena indigent: qui vero vtrum nix alba, an non, fenfu»Nequc<br />

vero quorum propinqua eftdemonftratio, neque quorum vals<br />

de longe : nam ilia quidem non habent dubitationem «hxc ail' *<br />

temnutgis quam fecundum facultatemexercitatiuam*<br />

Scrmo de


A B R. A M<br />

Topicorum<br />

C nisqu; eft de illo, autcontrouerfla<br />

/yllbrum,aut fyllogifmo contrarictasatteftati0niillius,&aliquando<br />

congreganturplurcsc^vna harum<br />

caufarum, &aliqnhuius canla<br />

eft difficultas inueniendi fylFrn,<br />

vna cum magna neceflirate illius,<br />

&inultoillius defiderio, prout dici<br />

mus,anmundusfitnouiterfadus,<br />

necne. Quandoautem illiustelrimoniom<br />

diffentitcft trium fpecierum,<br />

quarum quxdam eft,q> Philofophi<br />

mutuocontendantdeillo,<br />

prouteft eflepartem impartibile,<br />

H &ficut aliquibus videtur,gj opes<br />

fint prascligcnda: paupertati, &aliquibus<br />

vilum eft, paupertas fir<br />

pra;cligcnda diuitijs:&quoddam<br />

eft, in quo Philofophi contendunt<br />

eUm vulgo, prout Philofophis vi -<br />

detur cj? virtus cum mala uita & de<br />

prcfllone eligibilioriitbonae vita?<br />

& honoribus cum rirtutis carentia,<br />

vulgo aut€videtur huiuscontrarium<br />

Etde his eft quod opinatur<br />

aliquis vi r notus in (cientia, qn<br />

repugnatilliquod videtur vulgo,<br />

prout videtur Pythagora: de opi-<br />

I nionibuscbresfecunaumfcfintfecundum<br />

ndes,qua;dceiseueniunt<br />

fmgulw fidelibus. Ethane Arift.<br />

vocat opinionem fidram extranea,<br />

& iterum vocat ipfam propnepofitionem:pofitio.n.quandocommunius<br />

fctcurdiciturdeomnibus<br />

quxfitistopicis,quandoautem fercur<br />

proprms,dicitur de hac. Id vero<br />

circa quod eftcontrouerfia fyllogifmorum<br />

, eft prout dicimus,<br />

anmundusfit xternusPauc nouitcrraclus<br />

Jidvcro inquoteftimonium<br />

M A N T IN VS<br />

*ci priuatioeipfius ceftimonijde 1C<br />

eis, vcl *ex contrarietatclylForum, *<br />

aut quia fylfe contrariatur tcftiroq<br />

* J • L t_ T- - ~<br />

mo, q3 de eis habctur. £t nonuna<br />

c6curruntpluresca^kis:nonaunc| fylft fun<br />

vcrohuiusrcicacft, quiz eft difh- f«»<br />

ciIe 7 uenirefyIFm dcipfis, ac rone,<br />

licet fint maxime neceflkri^ maxlmeq;<br />

a nobis defiderentarfciri. vt<br />

ytrumundus fitcreatus,Tcl non.<br />

Tria pr^terea funt gna teftium qui<br />

inter (e contran j exiftunt circa ipfa<br />

problemata, & jf pones: prim u eft<br />

id.i quo ipfi Philofophi ker fc funr<br />

contrarij. vtan det<strong>pars</strong>ahquaindi L<br />

uifibilis, quaatomu vcant;fin,ia<br />

quocotravianifiater feie ipfa multitude<br />

& vulgus, vtiTintalicj eoru,<br />

c^putat diuitias erTeg^deligibilius<br />

paupcate, ac pftantiusalij vero cotra.panpcrtatf<br />

diuitijs:tertiii}iquo<br />

Philofophi contrarianf multJtudini<br />

& plebi, vt cu Philofophi exiftime"t<br />

peligendaeS virtnte fimulcfi<br />

calamitate&mopia, atq;infinitatc,g<br />

opuictia & honor e cu priuatio<br />

nevirturis: vulgustn & ipia multi<br />

tudo oppofitu cefetEx his aui funt<br />

aliqua,q vnralicui viroinfdaner- M<br />

to & jpbato,&famoib,atqj familia<br />

ti,c| contrariat J opinioni multitudi<br />

nis,vtPythagorasputabatresitafe<br />

habereinfe ipfis,ficutexiftinianf<br />

efleapudvniiquemc] cred£«iu. It<br />

hac vocat Arift.opinione ficla, vel<br />

inopinabilf, ac pone propric ea vo<br />

cat etiS.Nam,cu ipfa pofiriodfgeneralitcr,<br />

toe df de cun&isproblemaubus<br />

dialc£ticis,{ed cii dkif'pro<br />

prie, tune df de hac.Ea vero,inqai<br />

bus (ylh funt contrarij, funt Ytiq;<br />

vtcum df, vtrttm mundus firarternus,<br />

vcl creatus. Id pterea, in qao<br />

ipfum


Liber Primus<br />

A B R A M MANTtNVS<br />

A niurn diflnetitfyllogiirno, eft ora- ipfum teftimoniu opponiif'r6niyvF O<br />

tioquf non repugnat diuulgato,ip fylPo,eftilIuddic"tu,q


Topicorum<br />

AB&AM MANTINT9<br />

€ tias Theoncaseft, an fenfibilium ritfnru ip(a fcnfibilia veritate allfit<br />

vcmasahqua ? nee ne ? & an ac- qua habeant , vel non ? & vtrum ip<br />

cidcntia tint pcrmarientia duobus fa accidcncia extent firm a duobus<br />

tcmporibusJ neeneprouticrutan- temporibus, vel non ? vtquzrunc<br />

turioquentesnpfttixiii. Etcxcm dc hocThcologiloqucnteshacno<br />

plumnoxij in fcientiam Logieam ftraetate. Excmpluciusqcf nocctl<br />

eft, vtqmfcrutatur,anaffirmatio fcia Logicali, vtcu qrit^vtruaffir-<br />

& negatio difcernant verum & fal- matio & negatio diuidat veru a fal<br />

fum in omnibus rebus,nec ne ? auc fb in oibus rebus,vej no ? & vtru qanomnis<br />

resmdigeatcomonftra- libetresindigeat .pbatioe ? aut den<br />

tionc?aut inueniantur aliquz res turaliquaqfintcfefenota.Eavero<br />

^fcnotij.Iuuans vcro ipfem a


Liber Primus 17<br />

Alitc^&dariorj&fccundumfcnfumnotior^pluribuscommu D<br />

itis:fyIfcsautem*valentior,&adcontradicentesefHcacior. Er> "a<br />

go genera, dequibusdifputationes)& ex quibus>quemadmox uot<br />

dum ante didum eft, determinata fine .<br />

Strmo defteritbus orationum topicawm,tt earumpartitione. Cap. I o.<br />

A B R A M<br />

QVod aute reli quutn eft nobis<br />

iiuiuspartis, dequodicendu<br />

fit, € notio fpecieru oronu to<br />

pi car u, q coftruut'ex his jSmiflis dc<br />

R<br />

MANTINVS<br />

Eliquu nuc eft tradare I hae<br />

parte de cognitioc generum<br />

ofonu dialcxfticarfi, qu^ex his proponibus<br />

componnnf'pro his jpble-<br />

his qu$fitis,q dinumerauimus. Dimatibus, &qu;fitisa nobisenume<br />

eimus itaq; cj> fint plurium fpecte- raris. Dicamus ergo ipfa cfieduo<br />

B rum,£fylr\is,&mquifiao. EtfylFs<br />

quidem vniuerfalitcr eft,vt diffini-<br />

CuscflinLibroPrioru,inquocum<br />

pofitae fuerintplures res^ vna,ex<br />

illisfcquitur alia res prxtcr illas nccefTario.<br />

Topicus autcm fylfuseft<br />

fylfus,quiconftituitur ex diiabus<br />

pratmiflis diuulgati^veluti demon<br />

ftracioeft fylfus,quiconftituitur<br />

exduabus prsmi/IIs veris primis:<br />

lylfus enim ex pane fuae forma: eft<br />

vnus in tribus artibus, quac confide<br />

rantqua;{itacommunia,fdemonftratio,&<br />

topics,&r maior <strong>pars</strong> ora-<br />

C tionum fbpnifticarum. Diflfercntia<br />

vero eft ex pane materiae, quoniam<br />

fylPus demonftratiuus fir ex<br />

genera.nepe fylFs,& indudio.sylPs E<br />

autvfit«,vtinlib. Prioru Analyti<br />

corum fuitdiffinitus, eftoratio,in<br />

qua quibufla plurib'pofitis nccePfecftaliquidaliudeucnire.<br />

Sylfus<br />

autdiale(fticuseille, quiexduabus<br />

praemiffisprobabilibuscoftat,queadmodu<br />

demfo eft fylFs,qui exdua<br />

bus przmimsveris primis conftat:<br />

fylPs. n.rationcfuerbrmxeft vtiq;<br />

idein ipfis tribus artibus,&funtil-<br />

Ia;,qu2 tradantdc vFibusquarfitis,<br />

videlicet demonftrariua,&topicar<br />

feu dialedlica, & maior <strong>pars</strong> oratio<br />

num Sephiftarum.Diflert tfi rone F<br />

matcriae, qm fylFsdemonftratiuus<br />

fitexproponibus:veris, dialc


Topicorum<br />

A 3 S. A M<br />

C translatio ab aliquarcin aliquam<br />

re.noneuadittresmodos: quota<br />

vnus c(l translatio enutiationisab<br />

MANTINV9<br />

diciu,feuenuntiationemdc aliqua K<br />

re ! aliqua rem, neceflario net vno<br />

trium modoru.Pnmo trans-icier**<br />

vniuerfalner in paniculate,& hie doiudiciuexipfbvriadfingularc,<br />

eftipfefyllogifmusjcoclufioenim &cftquidernip{efyirus,qmcoclupoteftatecontinetur<br />

in maiori pre. nocontineturvirtutcm maiori ^><br />

jniffa,eo modo quo <strong>pars</strong> contine- rnifla eo paclo, quo <strong>pars</strong> cotinetur<br />

turin toto: fecundaeft translatio in ipfb toto. Secundo transfet encTo<br />

ab omnibus particulanbus, aut ex iudiciumex omnibus partibusvel<br />

maiori ipfarum pane ad vniuerfa- pluribusearuadipfum vFe :&hzc<br />

1cm, &ha:c eft ipfa inquifino,pro- eft ipfa indu&io,<br />

utdicimusq? artifexperitus fitcx- fcllorartis erudituseft vtiq; opticellens,<br />

quia peritus nautafit exmuSjCjuia natura eruditus eft opticellens,<br />

& fimiliter peritus miles fit mus, & auriga eruditus eft quoqj<br />

H cxcellens-Difrerentia autem eft in- optimus. Diner taut hare in duftio ]<br />

ter hac inquifitionem &illam quae ab illa,qua: veritatf przftatj? hoc,<br />

facit acquirere veritatcm: in hoc qd inhactransferturiudiciuad ip-<br />

emm transfertur enuntiatio ad vni fum vredialeclicx, quia eft funda-<br />

ncrlalem topioc, quia fuftentatur tum (uper id,qcf habct fuum efle in<br />

inillud eflendoinparticularibus: ipdsparticularibus, in ilia vero ha-<br />

inaltcra autem euenit nobisveribctur veritasperpropofitiones vni<br />

tasprarmiflarum vniuerfaliu poft uerfales port indudtionem, licet no<br />

inquifitionem,prater (j? h?cfuften fundeturillud inipfaindu<br />

tetur ipfa inquifitione:inquifitio immo ipfa indnctio eft ca illius per<br />

veroeft huius caufafm quandam accidens, non qj ipfa praeftet per <br />

I eft in Libro Pofteriorum. Tertia & progreflio,qu


A B X. A M<br />

A quorum Tnujeft in veriflcando^miflam<br />

vPern fjlFi: & hoc fit pro<br />

maiori parte, &a]iqfi raro vtit hoc<br />

in vcrincando ipfummet quejku.<br />

SylFusautem in hac aice pvaeftannoreft<br />

inquifirionc, proutin arte<br />

Rhetorices fignum eft prxftantius<br />

exemplo, &geftirc in arte Poetica<br />

prxftanriuselrgfimiHmdo. Inqiii<br />

fitio autem euidentior eft fylfo, ex<br />

quo fuftentatuE fen fa to: & idco ipnus<br />

vfusrtiliorcft vnlgo,£cft faci<br />

lioris oppugnationis: (virus autem<br />

eftcotrahancminus *nlis, pcipuc<br />

B apud rulgttSj&imbccilliorisoppu<br />

gnanois, & ideo ipfius vfus vtilior<br />

cu exercitatis in hac arte.Sicq; iam<br />

locuti fumus de fpecicbus oronum<br />

topicaru, &cx quibus coponatur.<br />

Liber Primus<br />

MANTINTS<br />

SrcQdo vero m5 verificado jpfum D<br />

metqfitUjfeUjpblema: fed hoc fie<br />

raro,& in pauciotibus. Sylfspterea<br />

in hac arte e vafftior. ac pftatfor. i p><br />

{aindudlr6c,qacadtnodu cntymcma<br />

€ plla ri us excpfo in arte Rhetorica,&geflns<br />

in arte Poetica e pflarior<br />

inunuatior, InducTiio vcro eft<br />

Tcrifimilior, feu magis j>fiiafiua^<br />

fit(yll's)cu fundei!'fup/enftTm:&i6<br />

vticacu mulrit'idine,& vulgo magis<br />

coducit, facile tn potcotradici:<br />

fylFs tn oppofito mo fc habct: nfpe E<br />

cu min'coferatj^fertimapudTulgu,minus<br />

tn potcft cotradici: & id<br />

vti ipfb cum prohtentibushac arte<br />

magis conducit. Iam ergo fumus<br />

locuti dcgencribus ronum diaicdi<br />

carum,& de his,ex quibus conftac.<br />

DcinftriHnenth,


Topicorum<br />

(g J>e Stanphciu frtfojttionam. Cap. It<br />

^ libri!"*" If j Kgo propofitiones quidem eligendum quotquot mod. is de<br />

tcrminacum eft in propofitione: aut omnium opiniones<br />

proponent! , aut plurium,aut fapientum,& horum vel om<br />

nium , vel plurimorum, vel notisfimorum, aut etiam eontrariac<br />

Bpparentibus,&quxcunque opiniones fecund um artemfunt:<br />

at oportet protendere contrarias apparentibus probabilibus fex<br />

cundum contradi&onem, quemadmodum dictum eft prius,Vti<br />

le autem dtfacereeas in eligendonon folumqux funt probabix<br />

les, fed QC fimiles eis , vt q» contrariorum idem eft fenfus : nam et<br />

fcia contrariorum eft eadem.Et les<br />

propofitiones , alia naturales ,aliae rationales « Morales qui x<br />

demhuiu(modi,vtvtrum oporteatparentibus magisjanlegi"<br />

bus obedire, fi diiTen riant. Rationales vero, vt vtrum contrario^<br />

1 rumeadem difciplina, an non. Naturales autem,vt vtrum mun»<br />

d us (it acternus, nee ne « Similiter autem &C problemata . At vero<br />

qualesfint fingulae earum,qu3edidbefunt,definitione quidem<br />

non facile as fignare eft de ipfis , Eft autem ea , quse per indudiox<br />

nemeft^aflfuetudinetentandum cognofcerevnamquanque ea^<br />

rum , fecundum praedida exepla confideranti,Ad philofophiam<br />

igitur, fecundum veritatem de his negociandum, dialeciHco autem<br />

modo, ad opinionem , Sumendx autem quam maxime vni<br />

uerfales propofitiones omnes^vna faciendamultx:vtquod<br />

oppofitorum eadem difciplina, deinde quod ad aliquid, Eodem<br />

tnodo di ipfacrurfum diuidendae, quoufque contingere poteft<br />

diuifio : vt quod boni , 5C mali , & albi , dC nigri , d(. frigidi , dC<br />

calidi, fimiliter autem &.in alijs » De propoiitionibus igitur fuf><br />

ficiant prxdida«<br />

Sermo


(ptodtfl frimuminprttmmtttm<br />

Liber Primus<br />

Caf. it. "<br />

A B JL A M<br />

. VantitasTcro p'miflarum rfir<br />

1 fm fpecicrum vulgataru<br />

premifTarum com mem o- F<br />

MANTINV*<br />

Acultas aute ad ipfas propones<br />

inucniendas feu affumedas, ha<br />

betur quide", fi intclliganif & firmilationcm,<br />

& ipfarum difcrimcn ex<br />

xeliquis pra:miflis, &hoc quidem<br />

primo fit fcrutinio, &commcmorationeopinionumvulgi,&fimilitcropmionis<br />

maioris partis ipfbter<br />

tcneant' genera proponu proba<br />

biliffjCaq; ex reliquisgencribus jpponu<br />

feligantur & adinueniant<br />

zum,& opinionum Philofbphorum<br />

ipfbrumq; magnatum, & qn<br />

ex libriscollcgerimus omncsopi-<br />

1 nioneSjqujeumt inarnbus,&firni<br />

liter itcrfi collegerimusdcftrudtio<br />

nem rcrum repugnantium famofis,<br />

illasq;intelligemus, &fimilitcr<br />

dcillis qusfamofis funt verifimiles,<br />

hoc vcrocxpedit fieri in fingulisgcncribuspraemiflaru,<br />

qu^funt<br />

fingularumarriu.V g.quiainmorahbus<br />

prarmiflts conuenit eunde<br />

aclum facere colligcre, Cipfaru fkmofiorcs<br />

fm illarum gradu,illasq;<br />

intelligere,& obferuare, ficq; et in<br />

naturalibus & in logicis & in relicjs<br />

artibus,quas po flibile eft Topicam<br />

C artemconfiderare,&fmhocopus<br />

&exercitiu euenietnobispoteuas<br />

fumcndi quafdam prxmiflas vulgatas:<br />

illa.ii. eft apud nos methodus,qua<br />

poffibileeft difcernererul<br />

gatum a non vulgato,&fpecics vul<br />

gatarum a feinuicem,fiue illarum<br />

moralium a naturalibus, autLogi<br />

<br />

phoru oium, atq; maioru ipfbru:<br />

&fi colliganc'ex ipfis libris quoq; S<br />

oesopiniones,qu;in ipfisarribus<br />

repcriunf",fimilitcr quoq; fi fumatur<br />

cotradi(5Ko rerii q contrarian^<br />

ipfis probabilibus, recteq; intclliga<br />

tur & q ipfis probabilibus fimilaatur.<br />

HOC tn neceflcf vt fiat I vnoquoq;<br />

gcncreprop6nu,q in fing»<br />

laartcrcperif'. ExempligfajOportetvt<br />

hoc met officiu fiat in ipfis jp<br />

ponibusmoralibus,ez quibuseliganf<br />

&fumanf'quaejpbabilesfunc<br />

fm ordinf earu, ScinteUiganf cutt-<br />

«5req; cuftodianf^idcntide in phyficis,atq;<br />

logicalibus fieridebet,ac F<br />

in reliquis artibus, de g^busipfaars<br />

Diale&ica cofiderare pot.hoc.n.of<br />

ficioaccxcrcitationc adipifcemuc<br />

facultateilla,qua aflumamus &acquiramusproponesprobabiles.<br />

na<br />

no habemusregula, qua poflimus<br />

diftinguerCjpbab lea no^pbabile,<br />

neq; generajpbabiliu inter fefe,vcl<br />

ipfas moralesab ipfisphyficis, auc<br />

logicalibus, qufadmodu poflum*<br />

diftiuguere propones veras in arte<br />

demfatiua,j3terhoc,q? ponamusil<br />

lasfimilicudines^feu exfplaria,qu^<br />

pofuimus invnoquoq; genere ,p-<br />

C ii; ponu,


A S ft. A M<br />

Topicorum M A N T X N<br />

G dantur nobis comparantibusillas, ponu, vtfuntille.regulc.date. add!- C<br />

reducentibmadillas,adcocp phoc ftingucdureliqua genera jfponu,<br />

enutiemusillas,quc.nobisrcdduncj reducunfad nos, vtcoparem* ca<br />

eurcuius fpeciei fint,anvulgata- illis, & ita reducanf vt f> hoc tudicc<br />

rum apud omnes, aut apud ma- musdceogencre,qcf reduftueex<br />

iorem partem. &an fintnaturales, eis,cuius na fit generis, wu.Ceijp<br />

aut logice, autalterius fpeciei pra> babilibusapud oes, autapud plumiflarumiprorumartincum<br />

Qua rcs,& vtrufintphyfic?,vcllogicaclo<br />

enim exeratati fuerimus \ hoc les,vel ex aliquo alio gcnerc propo<br />

opere repetitis vicibus,euemet no- nuprofeflorualicuiusartis nafip<br />

bis potc/tas inuemendi prxmiflas, feuerem'in hocofficio,^piffimeq;<br />

ex quib'isfinnthuiusartisfyll'i. Id anobisrepetaf", adipifcemur ^>fc-<br />

autem.quodhancrem uuat,eit, cl:ocx ipfb facilitate inuenicndijp-<br />

cotraria ic5traria fm M<br />

fitoru : Si bineeueniet nobisabun- vifiim,&c6trariafm tacT:n,&iicdc<br />

^areiapluribuspraemiHis, fcihcet {ingulisquatuoroppo(uisolbus:&<br />

fpcontrariorum fciennafit vna, 3t fiemukasaflumemuSjppones: ncrelatiuomm<br />

(cientia fit vna, & fm pe,qrfcia cotrariorii elteade",& fci*<br />

iiocdJuifiocontrariorum^ vniuf rclati uoru eade: & fi mi liter €tobcuiuique<br />

oppofitorum faciet no- tinebimus exdiuifioneipfiusconbiseuenire<br />

plures prxmillas. excm trarij & vninfcuiufq; oppofitorum<br />

|>H gratia, quia ex contrariorum multaspropones. exemphgfanos<br />

idiinilone euenietnobis, quodca- aflumemuscxdiuifione&contraloris&<br />

frigons fcientia fit vna, & riorum ,q? (cla calidi & frigidi eft<br />

albi & nigri fcientia fit vna: hoc eadem, &fcfa de albo & nigroeft<br />

itaque modo nobis eueniet pote- eadem: hac ergo via,& roneadiftas<br />

exuahcadi prxmiflas. pifcemur facultatcm aflurnendi ip<br />

iiuucmcndicas.<br />

De


Liber Primus 10<br />

e. Cap. 1). A<br />

IPfum autem quotupliciter negociandum eftj non folum qufx A m6c6cunq?<br />

dicuntur fm alium mod urn, fed dC rationes eorum ten- tranom •<br />

tandum asfignare, vtnon folum q>bonum alio quidem mo*<br />

do dici cur iuftitia , dC fortitude , habile autem , 8t falubre , fed q><br />

6d ilia quidem eo qu6dipfaqualiaquxdam funtjiaec autem eo<br />

quod effectiua alicuius,&non eo q> qualiaqugdam funtzfimiliter<br />

aut& in ali)s. Vtrum aut multiplici ter, aut vno mo fpecie dic«t,|5<br />

hf c confiderandu. Primii gde in contrario perfpiciendu,fi mulct<br />

pliciter dr,fiue fpe,fiue noie diflbnet. Qug da.n.ftatim ec nominibus<br />

alia funt : vtacutoin vocecontrarium eft graue,in magnitu^<br />

dine autem obtufum; pacetigitur,q> concrarium acu to multiple<br />

citer dici cur : ii autem hoc,&,acutum St contrarium, Similiter<br />

autem d(. pulchro3<br />

ro i vox enim clara,& obfcura dicitur . Similiter autem dC color.<br />

Ergo nominibus quidem nihil diilbnant , fpecie autem mani-»<br />

fefta in eis ftatim differentia eft:non.n,fimiliter 6£ color clarus dix<br />

citur, dC vox clara : manifeftum autem id eft,cVper fenfum : nam<br />

eorum, qux eadem funt fpecie, idem fenfus : at clarum , quod eft<br />

invoce,cV;in colore, no codemfenfuiudicamus,fed hoc quidem C<br />

vifu,illud autem auditu* Similiter autem &acutum,et obtufum<br />

inhumoribus,etinmagnitudmibus,fed hoc quidem tadlu,illud<br />

autem guftu , Nam neque hec diffonant nominibus . neqj in feip<br />

lis,neque in contrarijs: obtufum enim eft cotrarium vtriqj, Am locus afe<br />

plius, fi huic quidem eft aliquid contrariirm, illi autem {implicit ^' l ic^*<br />

ter nihil : vc ei, qug eft 5 potu delecfiationi , ea, quse eft i fiti trifti^ td<br />

tia, contrari um,ei autem ,quae eft abeo quod eft confiderareq> num.<br />

diameter eft coftae incommenfurabilis, nihil : quare mulciplicix<br />

terdeledtatio dicicur. £tei quidem qua; eftfecundum mentem<br />

amare,odiile contrarium eft :ei aureiTi qux eftfecundum cor/poralem<br />

adum, nihil: manifeftum ergoquoniamamare jqui^<br />

uocum» Practerea inmedr]s« .Si huic quidem eft aliquid me^<br />

di urn, illi autem nihil, Autfivtrifque quidem eft, non idem a*ix<br />

tern ; vcclari, $>t obfcuri in coJoribus quidem aliquid eft medifl,<br />

C iiij fuicum,


Topicorum<br />

J> fufcum,m Voce autem nihil. Aut fi force raucum, qtretnadmodal<br />

quidam dicuntraucam voce,mediu efle: quare fquiuocum claturn:<br />

fimiliter & obfcurum. Infuper fi horii quide plura media ,<br />

illorum autem vnu,vt in claro 6i obfcuro.Nam in coloribus plu<br />

ra media, in voce autem vnu,raucum» Rurfum in eo quod fccutt<br />

dum contradiclionem opponiturconfiderandu: fi multipliciter<br />

dicitur«Nam fi hoc multipliciter dicitur, dC quod huicopponi><br />

tur mufti pliciter dicetur 4 Vtnon videre multipliciter dicitur,<br />

vnum quidem non habere vifum,alterum autem non operari vi<br />

fu. Si autem hoc multipliciter dicitur,neceffarium eft & videre<br />

multipliciter dici,vtrique enim non videre oppomtur: vtei qui'<br />

dem, quod eft non habere vifum, habere :illi autem quod non<br />

A pnna- eft operari vifu, operari. Amplius, in his quae fecundum priua^<br />

buu &ba t * onem > ^ habitum dicuntur, perfpiciendum, Si enim alterum<br />

£ multipliciterdicitur.,&reliquum:vtfifenfibilemultipliciterdix<br />

citur,&fecundum animam& corpus, &L infenfibile mulciplix<br />

citer dicetur y &L fm animam dC corpus. Quiod autem fm priuax<br />

tionem &C habitum opponuntur,quzdi(5lafuntmanifeftum:eo<br />

q>natafint vtrunc^fenfum habere animalia,d£ fecundum anix<br />

mum, & fecundum corpus«Amplius autem in cafibus confidex<br />

A fib'ca. j^ndum*Nam(iiuftemultipliciter dicitur,&iuftum multiplix<br />

citer dicetur : fecundum vtrunque enim iuftorum eftiufhim:<br />

vtfiiuftedicitur,cV.fecundum fui cognitionem iudicare,6£vt<br />

oportet:fimihter &iuftum«Eodem autem modofid ii falubre<br />

multipliciter dicitur, & falubritermukipliciter dicetur.vtfi falu<br />

bre dicitur hocquidem fanitatis eflfe


Liber Primus n<br />

A gladiusTcro,quieftanguliacuti.Confidcranda'ctKA!generaeC non fubalterna furm<br />

vt equus,hocautanimal,& hoc vas:diuerfa enim,qug f m nomen<br />

eft horu ratio:nam hoc quide afal,quid fignificat, illud Vero vas,<br />

quale quid. Si aut fubalterna fintgenera, non neceflariu diuerfat<br />

cfle ronestvt corui animal,& auis genus eftrqn autem coruum di*<br />

cimus auem efle&aial,quid dicimus eunde effe: quare vtraqp ge»<br />

tiera de eodem prg dicantur.Similiter aut dC qn animal <strong>vol</strong>atilebi<br />

pes coruum dicimus: dicim us aut eandem elTe t ££ fie ergo vtraqi<br />

genera decoruo praedicant,& ratio eoru. In non fubalternis genex<br />

ribus non accidit hoc:necp enim qn vas dicimus, animal dicim':<br />

ncqp qn animal,vas. Coniideradum aut non folum fi in propofito<br />

diueria funt genera,^ non fubalterna:fed S>C in contrario, Si enim<br />

contrariu mulripliciter dr,manifeftum qm & propofitu. Vtile an<br />

^ tem ad definitione infpicere,quae de copofito fit:vt candidi corpo<br />

ris,cV candidae vocis: na fublato proprio, eandem ronem oportet<br />

relinqui.Hoc aut non accidit in sequiuocis, vt in rjs quae nuc dicla<br />

funtrnam hocquideerit corpus habes talem colore} illud aut vox<br />

bene audibilistfublato igit corpore,& voce, no idem in vtrac^ rex<br />

linquitur:atoportetfivniuocu efletcandidu;,quod invtracpdf<br />

eiTeidem.Sacpeaut&in ipfis definition! bus la tet aflequensaequi<br />

uocum:quapropter di in definitione c6fiderandu>vt fi quis figni^<br />

ficatiuum,veleffccT:iuum fanitatis,q> moderate fehabet ad fanita*tem7dicatefTe}non<br />

refutandu;fed infpiciendii quid moderatequix<br />

dem fm vtrucp dixitrvt fi hoc quide tale fignificat, vt facere fanix<br />

tatem,illud aut tale,vt fignificarequalis quide fit habitus. Adhue<br />

(i non coparabilia funtfm ma?is.6£ minus, vel fifr: vtclara vox, Loca ^ 4 **<br />

i rT- or t a, i • fin j- paratioue<br />

claraveftis:&acutushumor,«Xacuta vox :hxc enim necpfiBrdix fignificac<br />

cuntcIarajVelacutajne^magisalterutquaresEquiuocuclarumjet torum.<br />

acututnam vni uocum oe,comparabile: aut enim fifr dicetur, aut<br />

magisalterii.Quoniamautdiuerforumgenerum,6Cnonfubalter .<br />

natim pofitoru diuerfe fpesfunt,&driae, vtanimalis,5


Topicorum<br />

G tiam eorunden^eaedein differentiae, Amplitis,qm fpecics nullius<br />

C in e<br />

k£r ^ diflferentia,infpicere oportet,fi eorum,quae fub eodem Aint no*<br />

a'k rhiro mine,hoc quidem fpecies eft , illud autem differential : vt clarum,<br />

me,e cfl re quod in corpore quidem, fpecies coloris, quod autem in voce,dif'<br />

*pcedunt &rcntia.Differtenim voxa 4 voce,eoq>clarafit.Deeo igitur»quod<br />

JP duo he- multiplier ter dicitur3per haEC,&L huiufmodi perfpiciendum*<br />

mitonia,<br />

« trihenu Sermo de Multit>licif,(i» Aeqttiuoci diflinftitne, quodeftfecundum<br />

toninm. .-_ J •* ^,<br />

Idaureer uttfrumentum. Cap. IJ.<br />

A B R A M<br />

A Dpotcftatf verodiftingucnj[\^<br />

di nomen sequiuocum Arift.<br />

tradidit quindecim regulas . Quxdam<br />

funt ,


Liber Primus<br />

A B ft A U<br />

A Sttundusaut modus cft,rj>cofi«leretnus<br />

diipofitionc ipfbrummetco<br />

trarioru, quo ft indigemus,qn fue-<br />

MANTINYS<br />

Secudo modo vtdignofcamusfi- D<br />

gmficatu ip(brumetcontrariorfi,&<br />

hoc eteft nobis neceflanu (cire,qn<br />

l-it vnu nomen, gratia exempli vox<br />

clara,&aqua clara, qn confideram'<br />

illiuscotrarium ,inuenimus vnum<br />

Tntim cm fuentnomen.exe'pli cau-<br />

(a vox clara,aqua clara. na fi quzramus<br />

contrarta horu,inuenirmuse«<br />

nomc,quod eft turbidum:qn vcro<br />

infpicimus turbulentiam aquae, muenimusilla<br />

quadam retn,qu^acci-<br />

habere vnu nome, nempeturbulen<br />

tia: fed, cu cofideramusturbulentia<br />

in aqua,inuenirnusea eflcquid acci<br />

diteifm vifum: turbulf tia vcro vo<br />

ciseft rcs.qux fm auditum euenit,&<br />

Icimus q> claritudoeft nomen xqui<br />

densci in vifu. Turbulentia rero ia<br />

voceetiquidaccidesm ipfbaudim,<br />

& fie uouim<br />

uocum. Capitur auteiauamcnper<br />

hancregularn,qn huiusdiftinctio<br />

B in contrario faerie notiorcj.illiusdi<br />

ftin-ftiom rebus,in quibiisprimo<br />

qua:rebam*cognicionem nominis<br />

sequiuoci, proutper primam rcgulam<br />

recipicbatur muamen ,qn contrariorum<br />

nomina cruntdiuerfa.<br />

Tcrtia iegnlae(l,q>confideremus<br />

am has res ex quibuscapiebatur indi<br />

tium de nole.quia G vniillarum fue<br />

ritcontranum, Si non fucritaltcri,<br />

fcimuscfoomf eftarquiuocu, Mcut<br />

eft obleClamen tu,quod eueuic ob la<br />

burctn,&obaqufpotu:vniuscnitn<br />

cilcontrariumtquqd eftipfa fitis,al<br />

C teriusv-erononeft aliquid contrarium.<br />

Qiiartaautcm regulaeft,q><br />

coniidcremusrfV]uas lignificat no<br />

mine ipfum coiranu: quu ii vni fit<br />

cot ran urn immcdiaiiun, alteriaut<br />

jncdiatum^nomen eft jequiuocum.<br />

Ver^bi gratia, du!cis/crnio,&dulcis<br />

{apor, qmmter dulceduiem,& ama<br />

xitudincm fermonis no dt mediii,<br />

inter Taporis vcro dukedmcr&ama<br />

rita


A B & A M<br />

Topicorum<br />

9 Sexta autcm regula eft ab oppofitis,<br />

qua: flint fm contradictionem,<br />

qiueeft, q? fi confidercrausan oppo<br />

£cum vnius rcru dicacur aominis<br />

atquiuocatione cum altcrius ret oppofito,<br />

fcimus q? nomcn eft c,quiuo<br />

cum. Vcrbi gratia, videtiscft oppofitum<br />

quod eft non videns,hocautem<br />

.dicitur de duabus diuerfis reb 9 ,<br />

q liars vna eft, q? nonfitilli vifus,&<br />

alt era q> non vtatur vifu: hinc itaq;<br />

eftmanifcftu,gj vidcns cum oppofito<br />

dicitur ajquiuocum. Scptima<br />

regula eft fecundummodum priua<br />

H tionis& habitus: nam fi oppofitum<br />

dicacur multipliciter, res, quam nomen<br />

fignificat, dici^ multipliciter.<br />

Vcrbi gratia, fi fentire de anima &<br />

eorporcdicaturduplicitcr,priuatio<br />

fcnticndi etiam dicitur dupliciter,<br />

ficq;fifanitasdicamrde illis a^quiuoce,fcilicet<br />

de anima &corporc:<br />

argritudo itaq; deillis dicitur ajquiuoce.<br />

Odtaua regula eft a cafibus,<br />

Tt fi iuftu dicatur multipliciter, iuftitiadicitur<br />

multipliciter. Sed regu<br />

Jaifumptajabipib generefunttradi<br />

ix ab eo dua? numero, quarum vna<br />

I eft.q? genera rerujdequibus fumitur<br />

inditium denominibus,fint di-<br />

(tincl:a,dico genera vninerftlia,pro<br />

utdicimus Jaudabilede faporibus,<br />

& laudabile de morib 9 , & laudabile<br />

depluuia:laudabileenim faporum<br />

eft duorumpra?rlicamentoru adionis,&paflionis,<br />

ex quo illeagit, aut<br />

patiturin corporc laudabih paffiouc,<br />

m.orumautem laudabile eft fm<br />

qualitatejVtfoirtitudo & virtus,pluuia<br />

autem laudabilis eft pro tcpore.<br />

Secundaautem reg-ulaeft,cjjconfi<br />

deremusgcnera'llaro rerfi dequibusfumifinduiii,<br />

dicoipfajfxima,<br />

qfl<br />

M A M T I H YS<br />

Sexta Regula eft fumpta ab 9ppo* k<br />

fitisfm contradijftione", videlicet re<br />

cofiderem'quoq; ipfum oppofiti%<br />

nam fi oppofitu vnius illoru fignifi<br />

catorii dicatur acquiuoce, cum noie<br />

oppo fiti fignificati alterius, tune fci<br />

musillud nomcn eflearquiuocum.<br />

exempli gratia videns,cuiusoppofitum<br />

eft non videns,quod quidfhabet<br />

duo fignificata diftin&a, vnumcft,quod<br />

no habct vifum, aliud vero<br />

quod non vtif'yifiirpatctcrgogt<br />

hocnomen vidcns eft sequiuocum.<br />

Septima regula eft fumpta etiaab<br />

oppofito fm priuatione &babitu: L<br />

nam fi oppofitum dfmultismodis,<br />

idquoq;,qcf fignificatilludnome,<br />

diccf'multis modis. ex£ph'gratia,fi<br />

fenfatio fm animam &fm corpus<br />

df duobusmodis,priuatio i.infenfa<br />

tip dicefquoq; duobus modis: par!<br />

rone fi fanitas dicitur de anima &de<br />

corporeequiuoce,xgritudoquoq;<br />

dicefdeeisajquiuoce. O


A B ft A M<br />

quandoafcendunt ad genus ipfum<br />

lupremum,aut ad medium eis,& fu<br />

prcmo,ctfi ilia genera fuerin t diftin<br />

ila, &vaumnoo fubintrat alter u,<br />

oeque hoc nomen fignificat illas res<br />

inquantum couemunt infiiprcmo<br />

gcnerc,hoc nomeii eft gquiuocum.<br />

Vctbi gratia, aunusdicitur dequodam<br />

vafe quod artc fit ex ligno, &<br />

dcanimalijillorii enim genera proximafuntdiuerfa,fcilicetanimal,&<br />

j>lanta>& neutrum illoru alter i fupponitur,nec<br />

afini nomen ilia fignifi<br />

cat,inquantum connecluntur lupre<br />

mogenercquodeftfubftantia,quia<br />

fiilla figuincaret inquantum flint<br />

in prseaicamentofubfbmtia:,dicerctur<br />

de illis vniuocc. Verbi gratia,<br />

pafler &pennatum ad auem ,funt<br />

cnim duo illi' genera dif tin


Topicorum<br />

A B ft A M<br />

C internos&illu,ficq;famuscclip(is<br />

tiornen illiseflcxquiuocu.Etaliqn<br />

MAMTINY*<br />

efi Luna fterponi fiter vifura tifcn, K<br />

& ipm Sole*, tuc (cim',qj nome deli<br />

eft vcrtjjCp nota panic definitionis quij,velcclipfiscfteis ^quiuocum.<br />

xe"pli<br />

H tici equalis,aut magis.Et dux regu- grar'acuta vox,acut'o!adi': na no di<br />

la: funtex ipfadfia,quarii vnaeit,q> ccifaltcraacuitate efle ^quale alterr,<br />

confidereinusan rcs,quasvnonoie ncq; maiorfea.Etdux legulxdanf<br />

lignificat,fintdfia:fijprernoriagcne de ipfa dfia.vnae,vt ^fiderem' vtru<br />

rum diuerfbru,aut mcdiorum,quo ill^res,q"p.Ynu nomf fignant, fint<br />

rum vtrunqjafcendatad vnu fuprc dfi? generu Aipremoru ditteribrt%<br />

jnum aliud,ab illo ad qcf afcedit alte aut mediorii,& vnaqaaxj; earuafcc<br />

rum.Nam fiitaent, illud nome eft dat ad vnu gen* fuprem u dJuerfum<br />

xquiuocu. V.g acuties vocis & cul- ab illo,ad quod afcedit altera,exe*pii<br />

tri: vocis.n.acu ties eft alia, & difcri- g fa acu ties I voce&acutiesijgladia:<br />

mcn acutiei ede dirleretijsprardica- na in rocc acuties & iuacuties eft dc<br />

roentiqualitatis,cultn aut acuties & differe'tijs pdicamfci qualitatis,(ed I<br />

acutiei difcnmen e dc diffetcti js pdi gladioacut'es&Taciuiesiiintexdif<br />

camcnti fut)^:fecudaaut rcgula elt, feretijs pdicamfti fu"B^:feciida rcgu<br />

I cpcofidcremus res quas fignificat il- lactt.vt cofiderem' iilasres,quasii- ,<br />

lud nomf,& fi ipfaru df ix ipfas diui lud nome fignificat: & fi earu dfias<br />

dcntes fucrim diucrfi,nomen eric diuifiu^ fuerint diuerf?,tuc illud no<br />

aequiuocu. V.g. digeitum dfdegu- mecft^quiuocurexfpligfacudfci<br />

jlata re & de ea qua; addifcimndfix bus de reguflabili & cl rcdifciplina<br />

ehim diuidentesrem,quacaddi(cif, bili,qm dfi«,quar di uidut rem difci<br />

funtdnsdiuidentes di(ciplinam, & plinabile",(untdftae,qu^diuiduntdi<br />

ilia cotinentes rdigeftum aut, quod (ciplina&q"eac6tine"t:fcdcib',€pecu<br />

vnaillaru duaru reru,qu^ pec<br />

rum,quas fignificat nomentfitdifre illud nome fignih'cant^fHeritdfi*,<br />

rcn:ia,& alteia fit fpccies . Hx i taq; altera vero fueri: fpfs. Hx i taq ; funt<br />

frm regula? quas tradidit in digno- o€s regular, quas Arid, tradidit pro<br />

fccndo nomcn squiuocum. dignouone nominisaequiuoci.<br />

De


Liber Primus 2.4<br />

TkDijferentialrtan rnutntione, Similiam confideratione , cpt>ttlita~<br />

A ttbui Inflrumentorum. Cup. 14.<br />

DlfTerentiasautem in ipfis g


Topicorum<br />

G AdinducfUuasquidcmrationeSjCoqjcircafingulainfimilibug in k<br />

du£ione,Vfeexiftimanius inducere: non enitn facile eft induccrc<br />

ignorates fimilia. Ad fyllogifmos ex fuppofitionc, eo q» probabile<br />

eft quemadmodu in vno fimiliu fe habet, fie &C in reliquis. quare<br />

, ad quodcunqj eorum facilitate habebim us difputandi, profitebi><br />

* murquemadmodum inhisfehabet,(ic&inpropofito habere. id<br />

tnim oftedentes,cV propofitu exfuppofitioneoftendenteserim 9 :<br />

fupponentes enim quo in his fe habet,(ic QL in propofito fe habere<br />

demonftrationc faciemus. Ad definitionum aut aflignationem,<br />

eoq> potentesconfpicere quid in vnoquoqpide, non dubitabirti*<br />

ad quid oporteatgenus.cdm definiem* propofirii,collocare: nam<br />

A »uM c o mun » umc l uo ^ max i me i neoc l u[0 ^ quid praedicat, genuserit;<br />

Similiteraut&inmultumdiftatibusvtilis addefinitionesfimi<br />

Iitudinisconfideratio:vtquod ide tranquillitasin mari, & fereni<br />

H tasinaere:vtrufpenimquies:cVqm pun


A B ft A M<br />

A Ettertia fpccics eft dfiarum rcriim,<br />

cue. ftibfu nr generibu s fupremis,qn<br />

jHis rebus contigerit fint fimiles,<br />

prouteft confideratio illius,quo dif<br />

fcrtfenfusa fcientia, cum hoc q? fen<br />

fusfitdeprxdicameto relationis,&<br />

fciadejpredicam&o qualitatis, fimi<br />

litudo enim inter illose"nimia:proportioenim<br />

fenfus ad fenfibileeft<br />

prnportio fcientia? ad ipfum fcibile.<br />

Poteftasvero fumendi verifimilitudine,fit<br />

exercitio fumendi fimi-<br />

Jirudine inter res diftinc~tas,Jput fir<br />

poteftas fumendi dfias exercitio fu<br />

# mendidfias rcrum fimiliu. Similitude<br />

aut eft duphciter, fimilitudo<br />

fm modu proportionalitatis,autfecundum<br />

rcm,qua; ambiat ipfii fimilia,&aliqncomperiuntur<br />

invnaea<br />

dem re a.mbx hmilitudines fimul.<br />

V g.fenfus, & intelle<br />

rum,qua:fubgenerib 9 fHpremis co<br />

tinenf, fi cotingat illas resefle files,<br />

vt cu cofiderafjiu quo nam differat<br />

fenfus ab ipfa fcia, licet fenfus fit ex<br />

p'dicameto relationis, &fclaexpdicameto<br />

qualitatisrqm inter ipfa ma<br />

gnajexcatfimilitudo. nam cade eft<br />

proportio & roipfius fenfusad fenfi,<br />

DJle,q-ux eft ftientix ad fcibile.<br />

Faculrasveroad afTumenda fifttudinf<br />

acquirif'ex vfu aflumptiots<br />

fifitudinis inter rcsdiuerfas, quead<br />

modu facultas,qua habem 9 ad affumedasdfias,<br />

onfquidainnobisex £<br />

vfuaffnmedi dfias reru fifiii. fifitudo<br />

pterea e duplex, nf pe ve 1 fm ana<br />

logia, vel eft fimilitudo fm aliquid<br />

coeipfisfimilibus:qnqitamen repe<br />

riunturin eadem re vtraq-, fimilitu<br />

do fimul.exepligratia,fenfus,&in>telle


Topicoriim<br />

A B R. A M<br />

G Singulis vero horum trium iuuamina<br />

propria funtizquiuoci quidem<br />

nominis cognitionivna cum<br />

praefato,tria iuuamina. Primum<br />

.quidem iuuamen patenseft manifc<br />

itatio, & hoc quidem iuuat qua?ren<br />

tem&reipondentem:qua?retis quidem<br />

iuuamen eft,quia quando quc_<br />

ritur nomine xquiuoco, intclligeretexilloadmillionealteriusduo ter id quodia predi<br />

ctufuit^habetquid^ tresvtilitateK<br />

Prima vtilitaseft diluciditas& manifeftatio,&exhocfufcipientiuuamentu<br />

oppones, & rc(p6dens:oppo<br />

nensaut,fiueinterrogas,ideo iuuaf<br />

ex hoc,quia cu ipfe interrogatalio^d<br />

per nomenaequiuocu intclhgitper<br />

ipfum vnu quoddam fignificatu ex<br />

illis fignificatis, q ux fign ificat illad<br />

nomen, & qnq; refpondens recufat<br />

acceptareilla fignihcata, quia recufat<br />

ilia fignificatazquiuoca fmno- "<br />

men, & putat q> ille in terrogauit de<br />

.,, r -c f «_ • r -».<br />

il o hgnincato reculato ab ipfo, qa<br />

eft apud eu impoflibilej&hocorE*<br />

ciodeclaratipfe interrogansipfire<br />

fpondentiillud fignificatum,quod<br />

ipfe intendit & acceptabit ipfum.<br />

Refpodenti quoq; eft id vtile, pro<br />

pterea quia multoties interrogabirf<br />

de aliqua re,qua fi conceflerit,& acceptauent,ninil<br />

ei nocebit,in quata<br />

menrecontinebiif fm fignificationem<br />

illius nois,aliquod fignificatti,<br />

quoditeru deftruetilliusfuppofitio<br />

nem,quia ipfe coceflit id quod figni<br />

ficat illud nomen a?quiuocu finedi<br />

ftindtione,& no credideritq? ex hoc<br />

ipfeinterrogas inferat deftruclione*<br />

iux pofitionis. Seciida vtilitas eft<br />

neinterrogas &rndens difputetdc<br />

duab 9 rebus diftinctis, & putet fede<br />

vnica re difputare,& id, qd eft iivaia<br />

vnius,eft aliud ab eo,qd in aio altejiusexi!lit,&id,qcf<br />

deftruitaltereo<br />

rii,eftaliud abeo,q«J deftruit J abal»<br />

tero: manifeftu aut eft hoc contingere<br />

illi, o^ ignorat,Q.d figmficet no<br />

men xquiuocil. Tertia vtilita.selt^<br />

nedeopiat audies &Ioqu£si fylfot<br />

nam,


Liber Primus<br />

A B R A M<br />

M A M T r'<br />

A quandoillius prasmiflae fignificant nam,cu ^mx uernt<br />

nomine xquiuoco, & quodda illo- illarfi rerfl,n fi^nifican^illudnorum<br />

fignifi catoru , qua: fignificantmen,aliqua<br />

ut Jalia,aliqua vera,po»<br />

illud nomen,fit veru, &aiiquod fal terit exiftimari id,o^ eft falfum efle<br />

fum. & poflet putari Cdfum efle vetum<br />

,& verii cffe falfum,& diuulga-<br />

veru,& veru ce falmm,& q? impofe<br />

fit jpbabile & ^pbabile impol'e,& idi><br />

tum efle abfbnu,& abfonum efle di<br />

•uulgatu, & putaret de eo quod non<br />

q(f no eft fylPs, fitfylFszqin poteritexiftimari<br />

<br />

ipfum idem pra?dicam minorisfit<br />

fubiedu maions, cum ipfiim eflet<br />

aliud,& putaret ibi fitconclilfio,<br />

f^S eft in mino" $ pone (it fubiedla<br />

in maiori,cum tiifitaHud,&exifti-r<br />

mabi^q? acffit ibi conclude, cum m<br />

nihilfitibiillaturpidaiitqif, cocin<br />

cii ibi nulla res fit illata: quaten'aut<br />

ex nomine^quiuoco poflet euenire<br />

git deceptionis ex noTe arquiuoco,<br />

potent gs alios decipererver fi hmoi<br />

$ fallacia,qua homo pofletdecipere officifi principaHuseinfbphifticis, E<br />

aliu,hoc opus prius eft fbphifticu c£<br />

topicum : ipfe vero topicusindiget<br />

feu elenchis,§ in dialec^icis-Verutn.<br />

erit coaft' vti hocofficio ipfediale^<br />

illo,du refpondensextorquetur deuiando<br />

cxtraneis rnfionibus, & fiiit<br />

clicus qii rndens peruerft cauillat<br />

cotra ipfum rnfionibus incongruis^<br />

illi difhciles,& abftinet ab admitten q" funt apud eu difficilcs,& fie no po<br />

do rem, de qua reciperei'iuuamen, terit recipere, & acceptare id,qif pot<br />

& de hac re quereret ab illo nomine<br />

aequiuoco, quod fignifi caret ilia, &<br />

aliare,dequanocaperet iuuamen,<br />

&refp6densadmitteret illud putas<br />

de eo,cj>ex quo hoc nome fignifi cat<br />

rem,qua; no iuuat qu^rente expedi t<br />

ei concedere hoc nomen fm hoc fi-<br />

C gmficatu.quodconfertquzrenti iu<br />

uamen,& ex illo infcrrret ipfe^qu^rfs<br />

rcm, q iia ab irririo rei propofuerat,<br />

quaadmittere cauebat, nifi hoc<br />

opusdeceptoriu fit in hacarte j?ac-<br />

vtilitate afferre: &fic interrogabit<br />

de ea re aliq uo nole aequoco fignifi<br />

cate ea,& aliS rem,q nulla affert vti<br />

litate, & acceptabit illud ipfe riide's,<br />

cuputet,cppoftcp Hud nome fignifi<br />

cat ilia rem,q nulla affert vtilitatem.<br />

ipfi interrogSti , pot acceptare illud<br />

norheiuxta illud fignificatu,q3af- £<br />

fert vtilitate" ipfi interrogati,& tune<br />

ipfeiterrogasiferetex hoc ilia ^em,<br />

qui jf pofuer-at ab initio jpbare , &<br />

no poteratea cocedere.Verutn hoc<br />

cidens. Verutamf poteftas fiimendi cffm eft fbphifticu , tnfitihacartc<br />

driasconfert coftiturioni definitio-<br />

Oisfingularu rerii,ipfamc|; nofle fa<br />

eitperid,quodproprieipfam cocer<br />

nit,eo qp dria eft, qua fpeciesp fe diftinguiifafpeciefecum<br />

conuenienti<br />

in genere,& confert i tern iuuamen<br />

locisde codem, &dealio,quando<br />

P accris. Vti li tas vero facul taris inue<br />

tionisdfiarum coducit ad affignationediffinitionis<br />

vniufcuiufq-, rei»<br />

&cognitione rei,q eft ei propria,cu<br />

ipfa dfia fit,quadiftinguit"' fpe"sj?fe<br />

a fp£ diuidf te ipfam g gen,' : & hoc<br />

eft vtiq-, vtileadloca, qfuncdeeo-<br />

cnim manifeftantur differentia;,fit<br />

manifeftum ipfum aliud.<br />

Iuuamen<br />

dem,&diuerfbquoq;:nanotificatis diff ert"tijs noti fican { Sc di u erfa.<br />

D ij Ytilitas


Topic<br />

A B X. A M<br />

Imiameavero poteftatisfumendi<br />

fimihtudincm decet tribus rebus:<br />

orum MAMTtMVg<br />

Vtilitasverofacultatisinuerionis, It<br />

&confiderationis ipfbrufimiliuad<br />

quarum ynaeft ipfainquifitioife- tria'/eextedic. Primoad ipfamlds<br />

cundafuntfyllogifm^qui'proprie 6iionefacienda.SccudoaafylFos,£<br />

po/iti.onesnominantur,hoceftcon Jjpricdicunffvlfi exfuppofitione,<br />

ditionales: Saertia funt ipfa? defi- feuhypothefi,hoc eft conditional!,<br />

ninoncs. Huius vero luuamenad TcrtioadipfasdrfEnitioesafllgnaa<br />

inquifitionem pater,


A B X A M<br />

Verbi gratia,quiaex quo proportio<br />

pimd~tiad hnekin magnitudineeft<br />

proportio vnius ad numeru. eo q?<br />

fit principiu:ficq;,qtiandoproponi<br />

m us habere linear, autvniusdefinitione,<br />

ponimus hancfimilitudme,<br />

Yt genus iHorum,&dicimusde pun<br />

$o,q> fitlinearprincipiii, & de vno,<br />

quodlfitnumeri prmcipium.<br />

Hacitaqjfunt inflfa,quib'educunturparticularioralocafingulorum<br />

qu3efitorucxlocisc6ibus,quac<br />

infra narrabit. Ethic expHcirorati o<br />

deprimapartchuiusfcienti^,& ma<br />

! ior<strong>pars</strong>illius, cuius meminim', eft,<br />

quod dictum eft inPrimohbrovo<br />

lUminisTopicorum Ariftotciis.<br />

Liber Primus 2-7<br />

MAN TIN t S<br />

«xempli gfa,cum eadcm fitrovel D<br />

jppordo, feu anafogia ipfi uspun&i<br />

ad lineajquaeeft ipd 9 vnitatisad nu<br />

merum , cu ilJud fit principifi . Ideo<br />

cQ<strong>vol</strong>uerimus aflignaredifEnitioncm<br />

pficT:i,vel vnitans,tucponem*<br />

hmdi fimifitudmf velutigenuseis,<br />

&dicim»spnncT:uefle principiuliuea?,&<br />

vnitate"principium numen.<br />

Hare ergo funtinftfa,quibusinuc<br />

niuntnr loca particularia vniuftuiuft];qua»fiti<br />

locorum vniuerialiu,<br />

quos pofthocnarrabir,&hicfinit<br />

ttactatus primz partis huiusfc!x,&<br />

maior<strong>pars</strong>eorfi,qu^dehoetrafta- E<br />

uimas,amplectit''quicquid Ariftoteles<br />

dixit in Primo libro Topico^;<br />

Ariflotelk Ltbri Primi Toficorum, cum Anerrt>hmfJi4txfo/itiottefnuf<br />

Tradtatut de Loci's ad intelligentiameorutn,qua?fn Reliqufs<br />

Topicorum libris ab A rift o tele dicuntur.<br />

A B R A M<br />

Xpeditquod primodicamusquid<br />

fit locus, &<br />

fecundoquod fintfini-<br />

_ ___ tainclufa,&teruomo-<br />

; dos difciplinae,qiii poflunt de eis fie<br />

ri,& moduni quo Arifto. proccflit<br />

Alatadri hie. Dicimus itaq;,quod Alexane<br />

dcr &Theophraftus defimunt lo-<br />

pinio.<br />

£um,|qu6dnt principium Scfedes,<br />

vnde fumuntur prxmifla; fingulornm<br />

fyllogifrnorii, qui fiuut de om<br />

mbus particular] bus^ua^fitis fingularum<br />

artium,& per hocintenclit q?<br />

fintdifpofitiones &attributa communia<br />

, & regula; qui bus procedixius<br />

ad acquirendum parnculares<br />

przmillas unguloru fyllogifrnoru,<br />

M A N T r N v s<br />

Onfentaneum nuncefl<br />

primu determinare tj^d<br />

fit'locus:fecndo, q? loca<br />

flint finita determina*<br />

taq;:terto tra6taredemodisdoctri F<br />

nar,qui poflimt fieri in ipfis, & modo.quo<br />

vfus e A rift. in traftatione<br />

de loco. Dicamasitaq; q? Alexander<br />

ScTheophraftusdefiniuntlocu<br />

fic:Iocuseft principinmqnodda&<br />

elementu,at]uofumantar ^pponei<br />

caiuslibetfyllogiftnonim^quiflune<br />

de problematibus particularibasin<br />

vnaquaqj arte: ac n velint locos vp-r<br />

fbsee fignificarionesacafTcdt'quor<br />

dam vles,&cornmiines,acc];ordines<br />

& regulas , a quibus proccdimusad<br />

adipifcendas propofitioncs<br />

parnculares infinguloi'jlJogi/rno.<br />

D iij £c


Topicorutn<br />

A B R A M MANTfNVS<br />

G Et hoc eft quod Abumazar Alpha Et hoc idem fen tit Alpharabiusde '.<br />

rabius intendit per locum, & ideo ipfo loco: & ideo dicit, q? eft propoexquoipfeeft<br />

ilia pratmilla, cuius fi no, cui us partes fimul terminant<br />

partes proprie concernunt partes propr ias partes propofitionis, quar<br />

prxmina;,qux ei fubeft: cuius <strong>pars</strong> fub ea contmecur, vel cuius<strong>pars</strong>,qug<br />

prxdicata pracmifla; prxdicatu tan- eft pra;dicatum, continet praedicatum<br />

c6cernit,&.fubie


A B R A M<br />

^ ThemifHus veto 6dix»t$ locus fit<br />

j vninerfalis prazmifla, quae eft in fylipgifmoj<br />

quae vcriflima eft prasmi£<br />

(arum fyllogifmi.&dicit,q? tali prae<br />

rniflaaliquando vtimur fecundum<br />

(ein fvllogifmo,&aliquando vtitnurfuaiencenua,&poteftate<br />

Eius<br />

autem argumentauo ad hoc eft, tja<br />

in rebus,quibus Arift. vtitur in tractaculocoru<br />

huiuskbri,comperiun<br />

turambaeipeciesfimul, prouc dicimus<br />

, (peligibili'litapud nosquod<br />

eftdiuturmoristemporis,&prout<br />

dicimus opehgibile perfe fiteligi-<br />

B liusquameligibileper aliud.de re<br />

itaq; horum&iimilium videtur,q?<br />

numerati fiut vt fiant rnaions przmifla:<br />

fingulorum (yllogifmorum<br />

quscfitorum parciculatium rprout<br />

dicimuscbrietatis dele


Topicorum<br />

A S K A M<br />

M A-W T r M VS<br />

ilia? ^pponcs<br />

acquiruntur prsmiflkr particulares vPes, a quibusadipifcimur jppdnes<br />

demonftrationum,loca, ex quo de- particularesinipfisdemfoniD<br />

monftratio non eft apta fecundum<br />

modum quaeftionis & refpofionis,<br />

9 ,Ari<br />

ftotelesno vocateasloca,cii ipfade<br />

monftratio fitre^qu^non eft apta,<br />

•& Ariftoteles excufatur de fimilib 9 vt in ea fiat Iterrogano & refpofio:<br />

illarum prxmirlanim, quibusvti- immo Arifte. excufatfcjCurvtaifiQ<br />

turinfuolibro, de quibus putatur fuolibro illis jpp6nibus,quiavidefi<br />

q?fintmaiores praimiff^eparticula- turefle propofitionesmagnzparti<br />

res,qua:fiantinfinguHsfyHogifrnis cu lares, q use fiunt infingulo fylfb<br />

de particularibusprsmiflisdicedo, proaliquib'qusfitisjparticulafibj.<br />

Inquic


A B RAM<br />

A q? h$ numerentur inter loca,ratione<br />

qua fua predicata funt aliquo<br />

rtiodo vniuerlaliori predicatis mul<br />

torum quefirornm particularium,<br />

&procediturex eisadparticulares<br />

przmiflas, qua; ftunt maiores pr?iriiil^<br />

fingulorum (ylforum,&pro<br />

pterea po mint cite regular,& digno<br />

fciinhoclibro. Ethuiusexemplu<br />

eft id,quod dicimus, quod eftdiuturniorisduratiois,<br />

efteligibilius:<br />

& eft locus, ex quo ex eo procedimiisadid,<br />

qfl eftdiuturniorisdurationis,q><br />

fiteligibilius: id vero,<br />

£ de quo Ariftotelesmeminitdehis<br />

orationibus, prajter id cuius memi<br />

nimus, eft vt dicere expediens eft<br />

explicate , quas rerum conueniat<br />

vocare,ficutillas vocat ipfum vulgus,<br />

& quas non : & ficut dum dicitpoftquamtraftulerimusreinohien<br />

ad nomen alteriusreiexpedit;<br />

c^cofideremusadeoquod nomen<br />

quo vocat fitconuenientiuscjuam<br />

nomen fubiecti. Hg enim non funt<br />

przmiflaj, fed (unfdifpofitiones, &<br />

attiibuta pra:mifiarum, ex quibus<br />

progredirtiradillas: &ideoomnes<br />

C expofitoresconueniunt.qih^cnon<br />

fintloca,acfi client pofitiones,&<br />

diredtiones ad modum inueniendipra?miflas,&resiuuanteseas.hfc<br />

itaq;eft explicatio quidfint loca.<br />

Modi vero difcipline, g.bus vtimnr<br />

in hacarte videnif ex eo qY S<br />

Inilia;dnrlocoppea, O<br />

quiaearumCdicata rcpermn?m6<br />

quoda vfiori, ^ fint pdicata multa<br />

pticularia, &procediif'abeisad pac.<br />

ticulares propones,^ efficiunf pro*<br />

pfinesmagneifingulo fyl!b:&hao<br />

tone pnt efle regul^ & method!, 6c<br />

pot de eis tradari in hoc lib. Exem<br />

pli gfacfi dicimus,qcfdiumrniuse"j<br />

eligibiliuseft,(eu^ftaiiiis,hoc.n.dc<br />

ee Iocus,quia ab ipfo Jpcediif& trS*<br />

fiturad hoc, vt dicamus, q? tjcq.d6<br />

diuturnius,^ eligibiliusapudnos.<br />

Id vero,qit Arift.afiertdehisofonibus,eftalind,^id,qcf<br />

nosnarraui ^<br />

mus,vtcii dicit: cofentaneuaiiteft<br />

•vtdeclarem',d{ nafintilla,q nosdc<br />

bemus noTare vtnominatvulgus*<br />

&q n:&cudicit&iaop3,vtdifpu<br />

tern us, feu rones afferamus, poft^<br />

trSftulerimus nomen reiad aliud<br />

nom£: ua vtc5ucnientius fitillud<br />

nome, quo nos nominam 9 ilia rS't<br />

Q&n nome fibiimpofitu . Hsecn;<br />

,no funt jpp6nes,{ed sut g.da arrecl?<br />

&difponesip(aru /pponu,& qdara<br />

via,quap2it''abeisadillas:&i6oes<br />

f f & . • ^ i - -<br />

expoiitores couemut,q? nee no sut<br />

loca, fed flint veluti q'dafuppones, f<br />

& regul^ ,acdire


Top<br />

6 vniufcuiufq-, horu fint loca jppria,<br />

& loca c6ia,poflibile eft ,9 ola loca<br />

hiuatia fingulahoruq'fitGrumnu<br />

iherene'{bla,&fihis fitrcpetitiolo<br />

cor u com uni urn. hie tried facilli-<br />

*nusmodoru,&proximuseoru,&<br />

firmiflimeob(eruationisipfbru,&<br />

fie inuenimusfecifle Arifr,otele,niii<br />

q? ipfe pofiiit loca q fitor u clTendi<br />

fimpfr,&locaaccidentisin vnum.<br />

ide.ob cam quapr^diximus.&decrcui<br />

t illis vn u tractaiu: deinde po<br />

iiiitlocaquffitorum fyllbrum fim<br />

plicicer tm, & decreuitillis vnu tra<br />

H datum :deindc pofiiit loca generis,<br />

&decreuit illis et vnum traciacii,&<br />

lie fecit delocisqfitoruproprij, &<br />

dcfinitionis, quia vtriq; horum dc<br />

ctcuit vnfi traclatum. Et posfibile<br />

ft eflet hsc loca fieri aitero rao :nu<br />

xnerauit au t pr;mo quid olbus illis<br />

ilt commune, prout lunt loca fimilitudinis&contrarij.&caztera:deinde<br />

pofuit qct eft coe quatuor ipfo<br />

ru,deinde trib 9 , deinde duobus, &<br />

cumerauitloca ,ppriafingulishoru(blis:&ii<br />

pofe eet,^ numeraretur<br />

refpedu ad defione, ^ter q? ex-<br />

I plicef p. ilia definitio alicuius qfici<br />

dc his qfitis, loca.n.generica iuuat<br />

definitione,ex quo TpoPe CjO^n fit in<br />

pofuit loca fpblematu deinee"ab<br />

folute,& locaaccidetisin vnicufermone<br />

pp cam ia a nobis di£ta,& (corsu<br />

fecit deeisvnilfermone,mor<br />

pofiiit loca (pblematu cSparatiois<br />

absolute feorsu,& fecit dceisquoqj<br />

vnutraclatu: &ide" quoq-,fecitde<br />

locis^blematfljppiij&definitiois, L<br />

vc3 fecit de fingulo horu duorii<br />

traclatu feorfum . Pnt tn hare loca.<br />

ordinari (ccf o mo,acnumeran.Na<br />

po/Iiim 9 primfi ordine pdnere^d<br />

fitipfisolb 9 coe,vtfuntlocaa fimi~<br />

li,& a cotrano,& aha id gen 9 , dein<br />

de id, qd e" coe quatuor illoi u, mox<br />

trib 9 ,moxduob » 9 ,pofthocordinarelocajppriavnicuiq;illoru(corsu.Piitadhiicnumerarij&ordinari<br />

alio mornepe vtponan^claipte<br />

defionis: li cetnoa declared pea dcfio<br />

alicui 9 horu jpblematu: na loca<br />

generucoducutipfidefinitioi, cuf Bl<br />

ipfadefione fit necefTarm repiri genus<br />

:uide& loca ,pprij cuexcodo-<br />

,ppria: fiPrqjlocaaccidem ,c£i ip(a<br />

defioneceflarioifitdefinito.pj ergo<br />

q? loca,q deftruiit vnuqcf q horii,<br />

deftruut& ips5 defi5ne,& q affirmantvniiqdqjiftoru,<br />

affirmane<br />

vnaexcodonib 9 defionis. At cii n5<br />

oTaloca, q deftruutgen 9 , velahqif<br />

illoru deftruuntipsa defione", Imo<br />

aliquaeoru afHrmantipsa,atq;dc«<br />

ftruut. Er ' t .u ei 9 , q3 aeftruitgea',&<br />

affirmat dc&oa£ : vt cu alio^d<br />

fucnt


A B X. 1. M<br />

A ftru5t:excpluiHiUs,c[.c6ftruitdcfinitione*,<br />

& deftr uit gen* e, q? res fit<br />

derc fdicaia in eo cj> qd fit,& iMjj><br />

priecocernat. Quod veto amfao fir*<br />

dcftruit e notu, qn.u.deftruic^qj fit<br />

pdicatu 1 eo qd fit, deftruit q> fit<br />

genus, & ta to fortius non fit defi<br />

uitio, ficqpuenif'difpo oium loco-<br />

X;CideflruetiCi fingulahoru, &no£<br />

dtinoibuslocis, cjbus fitgenus,aut<br />

aliud illoru, fit in eo cj> q.d fit<br />

fdicatioe vft.Notuitaqseft, g> coftruat,<br />

fit dennitio'.hincitaq, fit difficile<br />

ea dinumerare ex j?teipfius defi-<br />

Aiti6iscuboc,^qfi fumcrcnt'hax<br />

loca re/pcftuad definitione &dinumerarenif<br />

quateaus hxc fitpna<br />

intctio de illis, no euadit in mulcis<br />

$loru,quin occultet'' ipfi 9 iuuamf,<br />

aut iminua^qfi aiit vnu£g(q;rume<br />

ret J fm parte,qu;: ipfiim jfptie concernat,iuuam€<br />

fit manifefa 9 & patcntius.Hfcicaq;<br />

fuicca,qua Anfi<br />

C rcnuit i4Iadinumeraredefinuiua,<br />

& ia diclu eft>q? Theoph.fecithoc.<br />

Quod vero ipfa fint colleda finita,<br />

cuides fit,ex eo q res qfita ita fe heat, vel n fe<br />

h£at ea rone q e coiuda, vi'erit vtiq;<br />

aligd suptu exee"ntiaipfi* qfiti,<br />

vel fumptu ex ei 9 accidfti b 9 & cofc<br />

qucdbus,


Top<br />

A • R A 1C<br />

MANTTNTS<br />

fuoiueuetoRr,autaccntiu,autreiy, que'tib'jVclexrcb' extrinfecis,in- K<br />

^ dcforissiit,mter qs&ipsu q~fitu c ter q s & ipsu q"fitu exeat aliq ro &<br />

babitudo qda,&firitudo .autrcru jpporrio,fcuanalogia,& fifttudo,<br />

jncdiaru inter res, q~deforisfunt, & autexreb medijsiterres extrifecas<br />

«] ex rci eflentja funt. Et ex quo om & res, cf su t de ee"ntia cffiti. Et ci<br />

necjfitii partiturin pdicatu & fiibliber qfitQ diuidart pdicatu & Cubic&ii<br />

, & loca quae fnmuntur ex rei iecturloca at supra er ee"nna rei, vet<br />

cfTcntia, autfumunifexcflennap- fumunfex defione^dicati, vclfiib<br />

dicati, aut fubiedti.aut ex parte ali- ie£ti,vclex gtedefioniseoru, tune<br />

cjuafuaru definitionum.f ex gene- veleritgen 9 ,vel.dfia, velerutipf^ic,autdiffer£tia,autq><br />

fintipff par- metptes pdicati vFfu1>ti,hoc e fpeff<br />

tcspdica«,autfubie£ti,hoccfl,fpe- f dicati,vrfu'Bti: neceflario ergo I<br />

cies prardicati aut fubiedti, oportet ca siipta ex ef ntia rei eru tvfloca


ARISTOTELIS TOPICORVM<br />

LIBER SECVNDVS.<br />

S V M M A 1 I B R I.<br />

Dvlocis abibluns accideptfe fiuc ad refellendum, dcflrucndumque , Co«<br />

adaflcrendum, conitruendumquc .<br />

r*dicati$'mefle,<br />

tytjjizouuertantur. Cap. I.<br />

Vnt aut problematum hec q uide vFia, ilia vcro par*<br />

ticularia : vFia quidem,vt omnis <strong>vol</strong>uptas bonu eft,<br />

&nulla <strong>vol</strong>uptas bonum : parcicularia vcro, vtali"<br />

qua <strong>vol</strong>uptas bonum,& aliqua <strong>vol</strong>uptas non bo><br />

num « Sunt autcm ad vtraque genera problematum<br />

communiavfia:cl£conftru£iua,&deftrudiua.Oftendctes.n.q3<br />

omni ineft,3£ q3 alicui ineftoftendentes erimus: Hmiliter aute et<br />

fi qd nulli ineft oflenderimus, & qd non omni ineft oftendentc*<br />

erimus. Primiiergo de vfibus deftrucfli uis dicendum^o q? com><br />

munia fine hmoi ad vfia,^ particularia, 6^ quia magis pofitioes<br />

afferant in eo quod ineft,qp non : difputantes autem deftruant*<br />

Eftautemdifficillimumcouertiabaccidente propriam nomi<br />

tiationem:namaliquomodo dCnon vFrinfolis contingit ^^<br />

dentibus*a > Definmoneemm,&proprio,&generenecenarium<br />

eft conuerti : vt fi ineft alicui animal gresfibile bipes elle , conuer<br />

tentem verum erit dicere, quoniam illud animal gresfibile bipes p<br />

eft * Si rmliter autem a genere ; nam fi animal ineft alicui , animal ^ genera.<br />

eft, Eodemau tern modo&inproprio eft :fun.alicui ineft ffram> ,<br />

f r • ff • f r • - V I AjDPtKX<br />

rnances iulcepnuumeile,grammatices fufceptiuum ent. Nam<br />

nihil horum contingit fm quid ineile, vel non elle: fed fimplicix<br />

ter veline'Te, vel non inefTe* In accidentibus autem nihil prohi*<br />

bet fecund um quid inefle, vtalbedinem , vel iuftitiam » Quarc<br />

non fufffcit oftendere quoniam ineft albedo, vel iuftitia, ad often<br />

dendum q> alb us, vel iuftus eft : nam habet dubi tationem, quox<br />

niamftcundumquidalbus,veliuftuseft,quapropternonneceC'<br />

farium eft in accidentibus conuerti . Determinare autem oporx<br />

tet Sipeccata, quae funtin problematibus : nam funt duo, vel in<br />

eo quod falfum dicunt, vel in eo quod tranfgrediuntur pofitant<br />

locunonem.Falfum etenim dicentes, &C qui quod non ineft, inee<br />

alicui dicunr, peccant :d(. qui extraneis nominibus res appellant<br />

(vt *platanum holem) tranfgrediuntur poll tarn nominationemu<br />

Serm*


Topicorum<br />

A $trmo de loth Mcidentalilus, Jit juibus fit mentio in Jecttftjo l&ro > &Juitt<br />

locaipjametejjembfimpliciter.. Cap. I.<br />

A B R A M<br />

T dicimus, cb quazdatti<br />

qonesfunt vres, &quseda<br />

particulars, & haru<br />

vtraq;auteftaffirmatiua,aut<br />

negatiua. Qpnesitaq; hunt<br />

quatuorfpecieru:amrmatiuavfis,<br />

.puteftdicereomnisdeleclatio eft<br />

bona ,& vFis negatiua, prout eft di<br />


tiber Secundus 31<br />

A * * A M MANTINVS<br />

res vcro accidcntisnon efthmoi: fed non ita resfehabetdeipfbacci- A<br />

ineft enim fubie&o particular!, ,p- denti quia ipfum quide"reperi^pa*<br />

ut dictum eft:& ob hoc idem pot j> ticularein ipfo fubiefto, vt dictum<br />

illudconfirmaccidensconftrudio eft:& obhaccaufam accidespotefl<br />

ne particulari, & iir poflibile eft de affirmari affirmatione particular],<br />

aliquoillorum,rdegenere,&pro- fed ilia alia, videlicet genus,jppriu,<br />

prio,&definitione, q? coftruantur Scdefiniriononpoflunraffirmari,<br />

conftruclione particulari, ex quo nifi vFr,cum pra?dicentur de omni,<br />

prxdicantur detoto ftibiedlo: to- f.{iibie


Topkorum<br />

G dixerit€fle,perfpiciendum fi eorum quae funtadaliquid, &£con-'<br />

trariorum, &C quae fm priuationem dC habitum, dC quae fecun*<br />

dumcontradidionemdicuntur eademfit difciplina:3Cfiinhis<br />

nondum manifeftum eft, rurfum ea diuidendum vfq? ad indiuix<br />

dua: vt fi iufti, vel iniufti, vel dupli, vel dimidii: vel coecitatis^<br />

Vel vifus: vel effe, vel non effe*Na fi in aliquo oftendatur q? non<br />

eadem, interitnentes erimus problema: fimiliter autem & n nulx<br />

li ineft: ifte autem locusconuertitur ad conftruendu dC deftruen<br />

dum.Si.n.inomnibus videaturcum diuifionem ptoferimus,ve|<br />

in pluribus,poftulandum eft autem vFr ponere>autinftantiam<br />

ferre in aliquo non fie efletnam fi neutrum horum faciatabfui-'<br />

j. Locus. dusapparebit,qui non poner. Aliuseft, definiciones facereacci-<br />

Deciara- dentis^eiuscuiacciditjautvtriuf^devtroqjjautalterius:de-»<br />

H indeconfiderarefi quid non verumindefinitionibus,perindeac<br />

AdcS6e. verumfumptumfit* VtfieftDeuminiuftitiam facere, quid in*<br />

iufti tiam facere: fi enim nocere fponte,manifeftum, quonianon<br />

eft Deuminiuftitiam facere,non*n.contingit nocere Deum :6dfl<br />

inuidus fit ftudiofus, quis inuidus,Ot quae inuidia. Nam fi inui><br />

dia eft triftitia in apparent! profperitate ahcui us pro bom, mani><br />

feftu eft q? ftudiofus non eft inuidus,prauus.n.eitet:et fi indigna^<br />

inuidus,quis vterq? eorum tfic.n.manifeftum erit vtruveru,an<br />

falfum fit quod diclum eft. vt fi inuidus quidem fit qui triftatur<br />

inbonorum profperi tatibus,indignans autem, qui inmalorum<br />

profperitatibus triftatur,manifeftu q> non erit inuidus indignas*<br />

Sum ere autem 8d pro i)s (quoe in definitionibns funt)nominibus,<br />

definitiones.,8C non defiftere donee ad notum deuentum fit: narn<br />

faepecum totaquidem definitioasfignatafit, no manifeftum eft<br />

I quod quoeritur: pro aliquo autem eoru,qux in definitione funt,<br />

Qja«»lo nominum,definitionedicflamanifeftum fit. Amplius problema,<br />

c^clara- propofitionem fibi facienteminftare.Nam inftantia erit arguno.<br />

mentu ad pofitionem«Eft autem locus hie pene idem ei ,quo co-<br />

Ab infta- fi^rarcquibusineffe, veloibus, velnullisdicftumeft3difFertau^<br />

5.locus, temodo,Amplius,determinarequceoportetdicere,vtplures,<br />

DeeUra^ &quac non. Vtile«n,££ad conftruendum3c>Laddeftruendum:vt<br />

uo ' quod nominationibus quide res nuncupandu vt plures: qux an<br />

««j iocus< fcm funt talia ne, an non talia, non amplius attendendum ad plu<br />

res.vtfalubrequidem diccdum effecftiuum fanitatis y ceu plures<br />

^ cunt > vtrumautem propofitumeffedtiuum fitfanitatis.,anno,<br />

nonampliusvtpluresdicendu,fedvtMedicus.*Amplius,fimul<br />

lipliciter dicatur,pofitum autem fit qm ineft, autqm non ineft.:<br />

^crummonftrareeorum quxmuhipliciterdicunt,fino vtraqi<br />

contingat.


Liber Primus 33<br />

Conringat.Vtendum autem inrjs qug latent: na fl non lateat muL A<br />

tipliciter di&um ,inftabit qm non monftratum eft id quod ipfe<br />

dubitabat, fed alterum * Hie autem locus conuertitur & ad con><br />

ftruendum,& ad deftruendum: nam conftruere <strong>vol</strong>entes oftendemus<br />

qm alterum inert, fi nonambo poterimus: deftruetes au*<br />

tern qm non ineft alterum oftendemus, fi ambo non poteri m us:<br />

verumtamendeftruenti quide nihiloportetexcocesfionedifpu<br />

care, neqj fi omni,neqj fi nulli dictum fit inefle: nam fi oftenderim<br />

us q in non ineft quodcunqjid fit, interjmentes erimus omni<br />

inefleifimiliter autem 8(. fi vni oftenderimusinefie,interimemus<br />

nulli inefle * Conftruentibusautem praeconfitendu,quod cuiuis<br />

ineftjOmniineft,fiverifimilefitpoftulatum + Non fufffcit.n.ad<br />

oftendendum qp omni ineft,in vno difputalTe: vt fi hommis anix<br />

maimmortalis eft, propterhoc^anima omnisimmortalis:quare B<br />

pracconfitendum, q? fi qugcunqs anima immortalis, omnis imor<br />

talis: hoc autem non Temper faciendurn, fed quando non facil e<br />

poffumus communem in omnibus vnam ronem dicere: queadx<br />

modumGeometer,q> triangulusduobus re triaugulus duobus redis aequales habet n\ed^<br />

tresangulos,g accidjesautq>§qlaterus:qm.n.accidit triagulo g^ 4<br />

lateru triaguluee,rjhoccognofcimusq»duobusrectisgqualesha tlece -<br />

becSi ergo nullo mo cotingit eade effe pluriu difciplina, manife^<br />

ftu qmoino no contingit eiTe, aut fi aliquo mo cotingit, manifex<br />

ftu q3 contingit, Diuidereaut quotupliciter,vtile: vt fi <strong>vol</strong>ueri^<br />

muscoftruer e,taliapr3cftatuenda funt qcunqj contingunt,et di/><br />

uidendum in ea tm,quecunq} vtilia funt ad conftruendum:fi au<br />

tem deftruere,qujcunqj non contingut,reliqua vero omi ttenda *<br />

Id autem faciendum in ijs cum latuerit quotupliciter dicuntur.ct<br />

die hoc quidem hui us , aut non dTe ex eifdem locis aftruend um:<br />

Log. camco. Aucrr. E vt<br />

lie ;


Topicorum<br />

d \tdifciplinam>huiusquidemautvtf7nis>' r autvt€di > umqfufif<br />

.i.aut adfinem,autvteorumquaefuntfecundumaccidensjvelturfura<br />

Tfe? non e ^ e aliquid fm aliquem dictorum modorum: eadem autem<br />

vt eo- ratio, dCin defiderio, dC quxcuncp alia dicuntur plurium.Eft«n«<br />

j, q funt defiderium huius aut vt finis,vt fanitatis: aut vt eorum qug funt<br />

cidciis<br />

a< 3 finem , vt medicinx conficiendac, aut vt eorum q funtf m ao<br />

cidens ,vt in vinoamicum dulce,nonquiavinum,fed quiadul"<br />

ceefttnam perfedulcedefiderat,vinumautem peraccidens:(l<br />

*n.aufterum fit,non ampliusdefiderattperaccidensergodefide^<br />

rabat, Vtilitas autem locus hic,8£ in f]s q funt ad aliquid,pene.n*<br />

talia ea,q ad aliquid funt, Amplius transferread euidentius no»<br />

D°c!ara- rnen « Vt pro exacTio in opinione clarum, cV procuriofitatecupix<br />

t,,. ditas fuperfluarum rerum: euidentiori.n.facT:o quod dictum eft,<br />

^bcuide- beneargumentabilis eft pofitio. Eft autem hie locus ad vtruricp<br />

FC ladfie communis: ad conftiuendum36Vaddeftruendum,Ad oftenden^<br />

H dum autem contraria circaidem inefife, confiderandum in genex<br />

ccdnuis. re* Vtfi <strong>vol</strong>um us oftenderecj* eft circa fenfum reclitudo, dtpec*<br />

.•cciara- catum: fentire quidem iudicareeft,iudicare aute eft reC primus quidem verus,fecundus autem falfustqug<br />

cunque enim generi non infunt,necp fpeciei: quaecunqj vero fpe^<br />

ii.decla- ciei non infant, non necelTe eft generi non inefle. Qupniam aute<br />

racio. neceiTariumdequibusgenuspr£dicatur,S£fpecierum aliquam<br />

predicari: 5t quf cunque habent genus, vel denominatiue dicun<br />

A srenere tur a genere, cVfpecierum aliquam habere neceife eft, vel deno-'<br />

£c ipecic. minatiueabaliquafpecierum dici.Vtfidealiquo difciplina prg/ 1<br />

rum praedicabi tur; di fi aliquis habet difciplinam,vel denomina<br />

due d difciplina dicitur,8d grammaticam habebit, aut muficam,<br />

aut aliquam aliarumdifciplinarum.,ve] denominatiue abaliqua<br />

earum dicetur,vt grammaticus, vel muficus:fi igitur aliquid<br />

didum a genere quoquo modo, vtanimam mouen,confideran><br />

dutn


Liber Sccundus 34<br />

dum eft fi fecundum aliquam fpeciertim motus contingit anima A<br />

moueri, vt augeri, vcl minui, vel corrumpi,vel generari,aut q><br />

cunquealix motus fpecies func: nam fi fecundum nullam,mam'<br />

feftum eft quod non mouetur* Hie autem locus communis ad<br />

Vtrunque,ckad conftruendum, Sdad deftruendum: fi cnim ftn<br />

aliquam fpeciem mouetur,perfpicuum eft quoniam mouetur: et<br />

fi f m nullam fpecierum mouetur, manifeftum q> non mouetur *<br />

Cum autem facultasnon asfitargumentationisad pofitioneoi,<br />

intendendumexdefinitionibusautquaefuntpropofitae rei,vel tertius.<br />

quae videantur, di ii non ab vna, etiam £ pluribus«Facile enim<br />

definientibusargumentari erittnamaddefinitionesfacilisargu<br />

inentatio* Confiderandum autem in propofito,quoniam exiften i4.<br />

te neceffe eft pofitum efife, aut quid eft ex necessitate, fi propofix »tio.<br />

turn eft, Conftruerequidem<strong>vol</strong>enti,quoexiftentepropoluum<br />

erit ex necesfitate:namfi illud oftendatureHe,


Topicorum<br />

D Quareoportet&refpondentem non grauiter ferre, fed ponwido<br />

quae «on vtilia funt ad pofitionem figniffcare quaecunq? non videntur,ponit<br />

tn:nam magis perplexes eflevtplurimum contfit<br />

git cos, qui interrogant, qn omnia hmoi ab eis pofita fuerint, fi<br />

'7-dccIa- nonconc ^ u ^ unt » Amplius,omnisquidixitvnumquoduis,quo><br />

»tio. CC " dam modomulta dixit :eoq?pluravnicuiqj exnecesfitate con*<br />

fequentia funt (vt qui hominem dixit effe, 8t q> animal eft dixit,<br />

& q> animatum,6d q> bipes,quodqj mentis,& difciplinac fufcepti<br />

uum)quartquouisvno confequentiu interempto)interimitur<br />

et quod in principio eft: cauereautem oportetin huiufmodi.,dif><br />

WQO" " ficilioris afTumptionem facere.Nam qnqjfacileeft confequen*<br />

interimere,quandoqj idipfum propofitum. Quibufcunq? aiit ne<br />

cefTe eft alterum tan turn inefle,vel non melfe, vt homini egri tu^<br />

dinem.,vel fanitatem: fi alterum fecile poterimus difputare quod<br />

£ ineftjVelnonineftj^adreliquumfacikpoterimus, Hocautem<br />

ij.Dccla- conuertiturad vtrunq3toftendentes.n,quodineftalterum,quod<br />

ratio. nonineft reliquum oftendentes erimus: fiautem quod non ineft<br />

oftendamus, reliquum ineile oftendentes erimus tmanifcftum<br />

igitur quod ad vtrunquevtilishic locus eft. Amplius argumen/'<br />

tari transferendo nomenin orationem: cum longe magis con>fentaneum<br />

vifum fuerit tranfTumere qu^m vt ponitur t\O"<br />

men. Vt magnanimum non fortem ( vt ponitur ) fed ma**<br />

gnum animum habentem:quemadmodum fidentem, bona fpex<br />

rantem.SimiliterautemdCingeniofutn «cuiusfuerit genius ftu^<br />

diofus. quemadmodum Xenocratesinquit, ingeniofum eu eflfe,<br />

qui animam fortitus eft ftudiofam: ipfam enim vnicuiqs effe gex<br />

um • Quoniam autem rerum aliae quidem funt ex necesfitate,<br />

alig autem vt in pluribus, alif vero vtrumlibet,fi quod ex neceC-<br />

Apofiri6e fitateeftjVtinpluribusponaturjautquod vtinpluribus,ex ne^<br />

y^iutj) al cesfitate: aut ipfum,autcontrarium e» quod eft in pluribuSjfenv<br />

icl °" per dat locum argumentations. Nam,fi quod ex necesfitate eft,<br />

Vt in pluribus ponatur, nianifeftum quoniam non omni dicit in<br />

effe, cum infitomni: quarepeccauit: fiue, quodin pluribus di»<br />

citur,ex necesfitatedixitjOmni dixit ineile, cum non infitomni:<br />

filV aiit dC fi contrarium ei q3in pluribus eft, ex necesfitate dixit,<br />

fetnp.n.in paucioribus dicitur contrariu ei,q3 eft vt in pluribus*<br />

Vt fivt in pluribus praui hofes,boni in paucioribus, quare mulx<br />

to magis peccaui t,fi bonos ex necesfitate dixit efle: fimiliter aute<br />

& fi q3 vtrulibet eft,


Liber Secundus 35<br />

A tatedixietfitautemresvtin pluribusdifputarc.vtfl'exnecesft*<br />

tare is dixerit. Vt fi prauos exheredandos dixie dTe,non dctermix<br />

»i.Ded* nans,tanqp ex necessitate isdixerit,difputare* Ampli us, & fi ide<br />

fibi accidens pofueritvtalterum,e6 q>alterum fit nomen.Quern<br />

admodum Prodicu* diuidebat <strong>vol</strong>uprates,in gaudium,& iucun<br />

ditatem, &laetitiam: hxc.ruomnia eiufdem (id eft <strong>vol</strong>uptatis)<br />

nomina funt: fi ergo aliquisgaudere,ei quod eft l«etari ponatao<br />

cidcrCjidem vtiqucfibrjpfi dicetaccidere.<br />

Strmo de Locis qutfitortnn de Inejffc,cr noa Cap.<br />

I<br />

A B R A M<br />

Nititim autem locorum,q cnun<br />

tiauit Arift. eft, q? confidcrcmus<br />

prrdicatum pofiri. fi enim fuerit<br />

B in fuo fubiefto ,(ecudum cj> vntim<br />

illorum prsedicatorum cxcepto accidcnte,non<br />

ficaccidcns,& fi dcno-<br />

P<br />

MANT1NVS<br />

Rimus loc',dcquo fecit Arift.<br />

mentione.efl vt infpiciamus p<br />

dicatutn propofitu: na,fi infitfubie«5toluo,quatenusefl:vnuerreli-<br />

E<br />

quis alijs prater accidens, tune non<br />

eritaccidens:q?fi quisdenominaminaucrit<br />

illud denominatione, q<br />

fitaccidensfubiedo, errauicnomi<br />

nis appellatione.vt fi diceret albc<br />

ueri t ipfum efle accidens fubi e«5to t<br />

iamerrauitinnominis denomina<br />

tione.vt fi quisdixerit, accidit al<br />

dini accident, cjuod fit color,color<br />

cnim eflalbedinisgcnus,nonaccidcns<br />

. Etaliquandocadit crrot in<br />

bedini,vt fitcolorrna color efl genus<br />

albedini,non accidens. Poteft<br />

quoqjcommitti error inpracdica-<br />

generis prsdicatione defubiecl:o, rione generis de fiio fubiecio: nem<br />

pratdicetur defiio fubie<br />

dicaturnominedenominatiuo, vt<br />

fi quisdiceret cj7 albedo fitcolora-<br />

nis:h^c enim funt propria rebus,<br />

deqiubus predicamur: hoc eft q><br />

dicatur catur prxcatone prxdicatione propr,ac proprij,ac dc c<br />

finitionis, quoniam hxc propria<br />

non infant alijsabillisjcoloratum funtillisrebus,dequibus prxdi can<br />

aucemineftalijabalbedine. Notu tur,itavt noinflntalijsrfcdcolora<br />

itaque eft quod qui hoc fecerit de- turn ali jsineft, quam ipfi albedini.<br />

nominauerit genus cpfltaccidens. Qu^i ergo h oc fecerit tarn denomi-<br />

Secundus nauit, & deicripfitgcnusquatenui<br />

eft accidens.<br />

£ iij Secunduf


A 8 K. A M<br />

Topicorum<br />

M A NT IN V S<br />

6 Sccundus autem locus fumitur Sccudus locus eft fumptus a rei K<br />

Locus, i. exreieentia, qui eft locus fumptus eflentia, &fubftantia, & eft locus<br />

abeflentiapamtioni^qn.u.nosvo fumptus per via diuifionis:na cum<br />

lumus pec hunc locum procurare <strong>vol</strong>umus I hoc loco refpicere vtru<br />

prazdicatum ineflefubiedlo,autn6 pMicatu infitfiibieclo, vel no infit,<br />

inefic, pattimur fubie&urri in fiias diuidim'fiibieclu LU1U111A tULSJ^-WLU Ail in A. fuasipes,mox<br />

U O*f Ab'Vi)} Ll.IV/Jk<br />

fbecies, deinde in fuarum fpecieru in i (pesfpccieru fpes - - -eius - donee - definat,<br />

fpccies,donec fi nianc in fua mdmi- &] :fmiantoiaindiuiduaeius, tleindua:<br />

deindeinfpicimusineflepr^- deinfpicimusineis iuefleipfum ^<br />

dicatumillis, ficomraonftratufue dicatum,&(inotu fuerttipmminritq;inficomnibusillis,autfuispri<br />

efleoibusillis,fiueprimisfpecieb',<br />

mis fpeciebus,aut fpecierum ftecie fi lie fpeciebus (pecieru vel ipfis inbus,aut<br />

iudiuiduis, fi non inut /pe diuiduis, fi iion fuerit mauifeftu ip<br />

ciebus,automnibusillis, autmaio- fumineflefpecicbus, fiueoibusip-<br />

H ri parti iliarum, commonftratum fis,fiue maion parti eorfi, rune con "L<br />

fuerit illudmefletotifubiedo: &<br />

componitur ex hoc oratio inquifi-<br />

ftabit ipfum incite toti fubiedo, &<br />

conftitueturex hoc oratio indufti<br />

tma, nondemonftratioa, ex quo<br />

lylFo dcmonftraduocommonftra<br />

ua,nondemonftratma, cu in fylFo<br />

demonftrariuo declare t<br />

tur particulare per vfe, hocaut cornonltratur<br />

vFe per pardcularia:&<br />

fi commonftratum fuent, qjillud<br />

fit nesatii ab omnibus illis,comon<br />

rf-» ^ rt 1 . S*<br />

J particularc<br />

per vie,in hocvero manifeitatur<br />

vFe per particularia : at u coftet ipfum<br />

negariab omnibus illis,tQcc6<br />

ftabit ipfum przdicatumeffequoftratum<br />

eft,ij> pr^dicatum fit nega que negato a toto fubieclo, & contu<br />

a toto fubieclo : & ex hoccopo- ftituetur ex hocfccf us modus piias<br />

neref'fecuxia rpeciesprim^figurq: figur?. Quodficonftetipfumeflfc<br />

fi autem commoftratu fuerit,q?il- negatuabaliquibusillorum, (eua<br />

lud fit negatfi ab aliquibus illorii, parte ipfbru,tunc conilabit ei us de<br />

„! comonltrat illiusdeftrudioabillo ftru fua quoruda ipforurn rum non eft eandcm, tune conftano<br />

bic


A * ft. A M<br />

Ji nonefletvna,c6monftratijcetnegatiuum,<br />

q


Topicorum<br />

A B R A M<br />

G aut de ipfb pdicato, hoc eft,de dcfi dicatoipfb ,nempe,quod capfe— K<br />

nitioe partiu alter! us illorfi, &illa mus definitionem partium defini-<br />

confideramuseo mo, quo hoc con nonis vniuseorum, &ezperiemur<br />

fiderau i m us He ipfb fubiecl:o,aut p* - earn eo pafto, quo tctauimus illad<br />

dicato, &ficvfq-,adfimplicisfimi in ip{btnet(ubiec~to,vel predicate:<br />

partium dcfinitiois: hoc aut fit,qn &ficjpcedemus donee dcueniatut<br />

nonfueric nobis comonftratu per ad fimpliciorem partium definicio<br />

id, qcf ante hac propofuum fuerat. nis: &hoc,fi non dcclaretur,&co-<br />

Locos. 4 Quamfsautcm locus eft cjjqraftct nobis id,q(t voiebamusan hoc.<br />

mus contradictoriu ei , qua* pofita Qjiartus locuseft, vt quqramus<br />

fuerat,& quo ad hoc jpcurabimus. inftantiam rei, qujEfuit,& vtamur<br />

quantum poffibiIefiierit.Si autem in hoc magna dtligentia,quantum<br />

illi non fuerit contradidtonu , aut fieripoteft,& finon inuenerimus<br />

fi illud inuenerimus,iam ipfiim de inftantiam,vel fi inuenerimus,iam<br />

H ftruxerimus, verificatum efletip- deftruterimusearn, tuneverifica- L<br />

fum pofitu. Visauthuiuslocieft, turip{apofitio,feupofitum.'Locus<br />

•vtvisloci, qniinquifitioneeftali- autem hie eande habet vim, q uam<br />

quid verificatum : contradiclionis habetlocus,quiper indudionem<br />

.n.priuatio fit ipfb fenfu,& aliqn fit verificatur :qmpriuariinftantia,<br />

inquantum non eft fy!Fus,qui illi vel accidit er fenfii, vel ppea quia<br />

contradicat ; &hic non eft locus, non datur aliquis lylfs, qui contra-<br />

led eftpraxeptum iuuansconftrudicat ei: & hoc non eft locus, fed p"clionem<br />

fubieihonum diuulgataceptum, quod iuuat ad confirma -<br />

rum,neceteft demonftratiuus: no tionespontionumprobabiliu: ne-<br />

cnim(equitur,qn alicui rei no fueque eftetdemonftratiuus, proptcrit<br />

contradi illo vtamur,prout fit apud artifi alicuiusartis: tnnc.n.dcbemus vti<br />

cesilliusartis, & illud eflet prxce- co,vtvtitur ipfb profefforilliusarptam,<br />

non locus. tist eft vtiq; prsceptu,non locus.<br />

Seztus<br />

Sextan


A B R A M<br />

A Sextuslocus,quieteftexipfisdilocus.<br />

6. cttonib* , qui € vt pofitii,quod qu^ritan<br />

fir,aut no fit, dicacnolsarquiuocationc,&<br />

qn id no eftimat refp5<br />

dens»poflct crrare: quaerens itaq ; diftinguat<br />

rem ecjuiuoc5inolafigni<br />

ficata,dequib' df,quia hcc e diuifio<br />

generis in ei 9 fpestdeinde commonmet<br />

modo quoda fimili iricjfuioni,<br />


Topicorum<br />

A B K A M MANTfNY*<br />

G re, quiaquaeinfuntfuo generi, in- infintgeneriei'infuntci: vtqjdrca K<br />

funt&illi. vtq?fenfusfitredum,& fen{umreperiturrcc~titudo>£pecca<br />

error,quiacogninonis fit rectum & tam,quia circa iudicium,feu appre<br />

error. Cognitioenim eftgenusip- henfionemextatreditudo.&pecca.<br />

ilusfenfus,&(enfu.seftilliusfpes, & tum:iudiciuenim hie, eft genus ad<br />

illc eft locus vcridicus,quia demon- fenfum,{enfusveroeftipesei, &elt<br />

ftratioipeciei per gen us, eft com on vtiq; locus irerus demonftratiuus:<br />

Irratiopartis peripfumtotu;,&illc nam demfo deipecie pergenuselt<br />

eft demonftratiuus, prout prjepofi- declaratio partis p. rotum,? t praeditumcft.<br />

Etpofletferri demfo dege c~lum fuit. Fit aiit demfo de genere<br />

ncre p (pecie conftruendo : quiccjd per fpeciem ad conftruendu, leuafenl<br />

inert fpeciei,inertgeneri :& hie nrmaadumjqm quicquid inert fpe<br />

componitur perfyllm coditionale. ciei inert generi: hocaiitcompontf<br />

Verbi gfa, quia fi homini infit ipfit per CylYm hypotheticu m.exepli gra<br />

H ratio, aiali meft ratio :haecautde- tia,fihominiineftratiociniu,emo L<br />

jnonftratio non eueniret negatiue: animali ineft ratiociniu: fed ha^cdc<br />

qnenim homini no melt romspri- monftratio non fiat P negatione,<br />

uatio,non (equic'q? animali no in- na fi homini non meft irrationali-<br />

Ct ronispriuatio: demfo vero (pe- tas,non j>pea fequit'.g.n infit ipfi ani<br />

ciei ex genere per fyll'm comiuiooa mali irrationalitas. At demfo defpe<br />

1cm eft poflibih^negatiue: quico^d cie p. genus in lyllb hypothetico pp<br />

cnim negat'abipib genere,negatur teft v tiq; fieri per negationem > qw<br />

ab iplafpecie, quia fi animali no in- quicquid negatdegenere, negatur<br />

fit ro,nec homini ineft ro, licet im- deipecie: nam fi animali no infit,ra<br />

po?ehocfitaifirmatiue:qneuinira tiocinju.neqiipfi homini quoqjintionis<br />

priuauo.inert animali,no in- erit ratiociniu: fed hoc non fiet per<br />

ert rationis priuatio ipfi homini. alfirma:ione:na fi irrationalitasicft<br />

I Decimusautemlocuscft, qjcofi aiali,irrationalitas non inerit hoi. ^<br />

Locus.10. dtremusquzfiti prjcdicam,quiafi Decimus locus eft, vtrefpiciam M<br />

cinfu^fi! fit genus &praediccc J dequxfitifub- pdicatuipfi'qu^fiti,qm fifueritj^e;<br />

duodca- i e< ^°> nece fl ar 'ofcquitur9fubieclo nus,&fuentpdicatu de fubiectp qli<br />

mds. infit<strong>pars</strong>aliquafpecierum huiusgc ti,tuc neceilario oportebitlefle ip'i<br />

neris. Sicq;quicquiddenominam 9 fubieftoaliquafpecieilliusgeneris:<br />

perhocgen 9 ,vtfidiceremus,anani fiFrq;quodcunc]inomeilliusgeiiemamouea^quia<br />

fipolTitmoueri, risimpofuerim 9 ,vt fidica^vtruata<br />

nece/Iario fequitur,q?moueat J pcr moueaf, nam fidtpoffibilecarnoaliqua<br />

fpecieru motuum, quxfunt uen,neceilano vtiq;oportebiteaia<br />

quatuo^videhcetjtranslatiojaltcra- moueri aiiquatpecic- quatuor motio,augmentu&decrementu,&ge-<br />

tuu,g.njnttiaslationis,alterationi>,<br />

neratio&corruptio : hoc aute loco incrcmc"ti,gnationis&corrupnois,<br />

conncditurnexus.ficocludensfae- humsautloci componcturfyl", vel<br />

ritafnrmatiuumjVtqjalamoueaf', cocludensaffirmatiua^q^ajamoinprima<br />

figura:fiautfucritnega- uet J ,&inprirnafigura:vclcc' "<br />

tiuum,


•A traum,vt &<br />

per conditionalem fubiun&iuarn.<br />

Verb! gfa, qrdicamas,fi anima mo<br />

ueatui,aut crcfcit, aut alteracur,auc<br />

transform r: Deinde repetatur confe<br />

qucnSjfcilkettjMiulto horummo-<br />

«uum moueatur, & concluditur,q><br />

anima non moueatur: &aliqn con<br />

duderet in fecundae figurx aliqua<br />

fpecie»ficoncluderet duabus conuerfionibus:fed<br />

in prima figura no<br />

concluderec,quia minor ntnegatiua,<br />

& hie locus eft dcmoftxatiuus<br />

&fumitur ex rei eflentia.<br />

B Vndecimusautcmlocusfamitur<br />

loan. 11. exconfequentibus}hicame"fitduo-<br />

a eftdccl ' busmodisxmorum vnuseft.qjcon<br />

outs quar /- . l r ... T<br />

^ n fidcretufquacntiUares,qua:quandojeft<br />

ncceflario (cquatur cflc pofitum,&<br />

hie locus temper eft conftru<br />

d:ionis:quado cnim ponimus rem,<br />

qua: quadoeft, (equiturefleipfum<br />

pofitum antecedfSj&quaefitumefle<br />

con(equ£s.demde repetatur ipfumjnetantecedens,<br />

& concludamr ipfummetconfequens,<br />

Verbi gratia,<br />

fi quazramus an vacuum fit,& dicatur<br />

fi motus fit,vacuum eft: fed mo<br />

C tuseft,vacuum itaq-, eft. £ecudus.ati<br />

tern modus eft, q? colideremus quas<br />

fit res quae eft quaefita,qu? eft,quan<br />

do pofitum eft,& hie locus ell temper<br />

deftr udionis, hie autem fi t ponendo<br />

quxfhum antecedcns, &res<br />

confequensipfum efle,qp fitideinde<br />

repetamusoppofitum confequentis,&<br />

concludatur oppofitum antecedentis.<br />

Verbi gratia, q> noftrum<br />

quaefitiiflt, an vacuum ut,&dicat^<br />

i\ vacuum eflet,corporisdimetifioneseflentfeparata::<br />

delude repetaf",<br />

fed dimenfiones no funtieparatae,&<br />

concludatur,vacuum itaq; non eft.<br />

Hxc<br />

Liber Secundus<br />

MA K T I V V *<br />

negatiuam.C q? anima non moucf. D<br />

& j> hypothetic! conditionale feu<br />

comncliua. exempli gratia, fi dicaf<br />

fiaia moue£ergo vel crefcit,vel alte<br />

raf,vel transfert J localiter,mo:x repe<br />

taf oppofitu confequetis, quod eft,<br />

qrndmouef aliquo illoru motuu,<br />

& ficcocludef 1 , q? anima no moueC*:<br />

potcf I th concludere in fecuda figura<br />

in ali quo ci us modo,qua; prooabitur<br />

p. duasconuerfionesj&eritfecundus<br />

modusrati prima figura no<br />

concludet,quia minor e/Iet negatiua,ifteautem<br />

loeus eft demfatmus,<br />

&eflfumptusafubftantiaiei. E<br />

Locus vndecimus eft fumpt'ab<br />

affirmationib' feu cofequetijs, & fie<br />

duob'modis:pnmo,vt cofiderem 9 ,<br />

a fit ilia re$ qua data oporteat necef<br />

fariodarijppofitu quxfitii:&islocus<br />

ef I femp, affirmatiuus,fcu coftra<br />

diuus:& hoccu pofuerim 9 re", qua<br />

data,oporteatdari pofitu ans,&qu^<br />

fitu cofeqnensdeinde repetatilludmetans,&concludanlludmetc6feques,extpli<br />

gratia,quasfiru,feu problema<br />

fit,vtru de(" vacaum:&dicamusfi<br />

mot* dac J ,vacuu dat^fed mows<br />

daf,ergo vacuum datur: fccudo ;F<br />

mofitjficofideremusca rem.q tlabiC'quide-dato<br />

ipfb.ppofito qftto:<br />

& is locus ell femp, aeurudiuus,&<br />

hoc,C fi potiamus qua»fitum pro an<br />

tecedenti,& id quod fequitur ad ei*<br />

efle pro cofequeei: mox rcpetamusi<br />

oppofitu cofequetisj&cocludat'dppolitu<br />

antecedentis.cxcpligfa,fi fit<br />

quasfitu,vel problcma: v trum detut<br />

vacuGj&dicamus, fi vacuu daretur,<br />

crgodimefiones corporis eflent(eparata?:mox<br />

repetamus,fed dimeu-<br />

(iones no reperi unt 1 feparatx,& coa<br />

:ludetur, ergo vacuum non datur:<br />

kiauc


Lftens. 11.<br />

& eftdeci<br />

musgntus<br />

Topicorum<br />

ABEAM MANTINV*<br />

Hare quidem Iocs funt demonltra- hi aut loci funt demon ftratini, rerfi k<br />

tiua,fed prout diclu eft de conditio- tn vc Jam fui t diclum ex conditioni<br />

nibusfylfi conditionaliseft,qn fit cp busfyllogifmi hypothetici,feu conconnexiofit<br />

commonftratapcrfyl ditionalis cu fit eft vt coniunctio,<br />

logifhiumcathegoricum,autrepe- feuillatio,velconfequentiaineofit<br />

titum,ficonnexiocflet perfe nota. notapcrfylFmcathcgoricum,veIip<br />

Duodecimus locusfumif'cx par- fum antecedens fi confequentia,feu<br />

tctpis,S£hicquidcm fie,q?, qii pf ;di coniunctiofueritdefcnota.<br />

catii & fubiequianutribilefempnutntur,& ex necenitate,veln6,&dicaf'iplum<br />

non femper augef", & hoc quia fub- non augeri ex neceflitate, qm quodi<br />

nutrit^femper nutrit', fed non auge<br />

tur femperjfiuefubieftu reperiatur<br />

tp.e, quo non reperiatur pra^dicatu,<br />

enimeiiillius,quodcrit futurum, exempli gratia, fi quis dixeritvttii<br />

reminifci autem eftillius,quodfuit fcirefitreminifci>& dicaf, fcirenoa<br />

icmporeprzterito.Hicautem locus efle reminifci,qm fcire eft futuri teeft<br />

demonftratiuus, &fumit j exacci poris,reminifci vero pteriti: hie aut<br />

dentibusinfcparabilibus, &fyllogif iQcuseftdemoftranuusfumptusab<br />

mus,qui coconftituitur, fitex figu. accidentibusinfeparabilibus: &fylriscathegoricisin<br />

feciida figura:mc logifmus,qui ex eo componitur,efl<br />

| dium cnim illiuseft ipfum temp 9 I C7 *<br />

iedumeft t|jealio a temporequo<br />

eft ipfum pr^dicatum.Verbi gratia,<br />

an addifcere fit reminifci: addifcerc<br />

, ex figuris cathegoricisin fecundafi M<br />

&prsdicaturdevnoextremeaffir- gura:nam mediuineoefttempus,<br />

matiue,&dealteronegatiue. &pr3edicatur de vno e xtremorum<br />

:j. Terouf3ecimus aut locus eft, q> affirmatiue, &dealteronegatiue.<br />

:ci quxrcnsomittatdeftruc^ionempo DecimustertinslocuseftTcuinter<br />

i9<br />

- mi,quodrefpodcsadmifcratinHia rogansomittitdeftrucl:ion6pofitio<br />

cautione, & transferatur ad deftru- nis,qua acceptauit refpodes pro fha<br />

ftionealteiiusrei,&h2ec alterares cautela,&rransfertfeaddeftruendai<br />

noneuadit,quin ipfius deftrufho aliarem,&illiusalteriusreideftrufit<br />

neceflariaad pofiti deftruclione", clio vel fit neccffaria omnino ad de<br />

aut non fitr&vltradum fueritnecef ftruenda pofitionc,vel non fit necef<br />

iaria,noncuadit,quinfitfm verira- fariarmox fi fuetitnecefIaria,vFerie<br />

tcmjautcogitattirqn verofueritne rcveraneccflaria,velfmopinione:<br />

ceflariaftn veritate, illeeftdemon- fi revera, tune eft locus demonftraftra:mus,(ji<br />

rc^cjuas trasfertur ad lo- ciuus.vt cu ilia res, ad qua transfer^<br />

cutione


A » *. A M<br />

A cutionemdeea,{itpra2mi(la nccefla<br />

riainfylfodeftruclionis, &itcrum<br />

hoc opuscft neceflarium arci topic;<br />

qh rcfpondens negaret aliqua icm<br />

dehis,qu2iuuarecqua:rentem quo<br />

ad pofitum. Quando vero prxmif-<br />

(a, ad qua quaerenstransfert osationem,<br />

non eflet neccflaria ad pofiti<br />

deftruclione, nee cogitatu, nee fm<br />

vetitate, opus itaq; diet fophifticu.<br />

Qn^vcro fuerit cogitatu non fm ve<br />

ntaccm,fi ilia cogitatio eflet diuulgata,hic<br />

itaq; eft topicus. Si aut cogitationiscaufa<br />

fuerit error afleue-<br />

B rationishuiuSj &putareturq> eflet<br />

ip(amecres,illa eflet fbphifticus:hic<br />

atitem noncftlocus,fedpraeceptum<br />

iuuasinuentionefyllogifmi, &cau<br />

tionem ab operibusfbphiftarum.<br />

LOOTS. 14. QuartufHecimusautlocuseft.q?<br />

musofta-<br />

•us.<br />

locus, if.<br />

g.ertdco-<br />

•ttusuon'.<br />

confideremus res,quibus incft alteraduarum<br />

rcru oppofitarumfblu,<br />

proutfiuntcontranaimmediata,fi<br />

cutlalutem &morbum inefle hoi:<br />

qncnimcommonftratum fuerit alterum<br />

contranorum inefle,comon<br />

ftratum eft nobisalterum cotrariu<br />

cfle negatum,&hie eft deftruclionis:e<br />

contra autem fi commonftraretur<br />

nobis alterum contrariorum<br />

cfle negatu,commonfh-atumnobi$<br />

eftalterumcontrarium efle :&hic<br />

quidem locus eft conftruclionis&<br />

deftruclionis, & fit ex reb 9 qu^ funt<br />

deforisi&fyllogifmusilloconftiuitus<br />

fit per conditionalem fubiun-<br />

cliuum &difuin6liuum.<br />

QuintufHecimusautem locus eft<br />

pratceptum traslationisnominis in<br />

orationem, qu«gerat vicemipfius:<br />

hoceft,q?qui transfert,quando hoc<br />

facie, jpcurec,q7oratio fignificetna-<br />

turam,quam lignificat nomen,non<br />

rcm<br />

Liber Secundus<br />

M A MTINTS<br />

fcrmo.fitjppofidoneceffariainfy!- D<br />

logifino dcftruente: & illud officiu<br />

fit quoq; ncceflariu in artc Dialec"K<br />

ca, ciim refpodcns negaucritalio^d,<br />

per quod iuuctur argues in ipfa pofitione.<br />

At fi ilia £poy ad qua tranffertinterroganslcrmoneTuum,<br />

no<br />

fueritnecenaria prodeftrucliocpo<br />

fitionis,nec ftn opinionem, neq; re<br />

vcra,tunc illud officiu eftfbphifticum<br />

: fed fi fuerit fm opinione, fcti<br />

cogitationc.fed non re vera, tuned<br />

ilia opinio eft probabilistic eft dia<br />

leclicu :fed ficaufaillius opimonis<br />

fueriterrorcogitationisineare,& E<br />

exiftimauerit illud cfle eande rem,<br />

tune eft fbphifticum:&hocn5cft<br />

locus, fed eft prarceptum inuans ad<br />

inuctionem fyllogifmi, &ad caucn<br />

dum abofficijsipTbrtim fbphiftaif.<br />

Ojiartufilecim 9 locus cft,cum refpicimuseas<br />

rcs,quib' ineft vnadua<br />

rum rerum contrariarum tantum,<br />

vt (imt contraria, qua; non habcnt<br />

mediu,vtfanitas,&a:gntudo: nam,<br />

cumfcimusvnumilloru contrario<br />

rum inefle, fcim 9 profe&o alterum<br />

efle priuatu,& hazceft deftrudio: c<br />

contra vero, fi lei m us vnum contra F<br />

riorum non inefle,fcimusquoq; alterum<br />

inefle: & is locus eft ad conftruendum,&deftruendu,feuaffir-'<br />

mandum & negandum,& eft ex rebusextraneis-.&fyilogifmus^qui<br />

c6<br />

flat ex propofitionibus abeo (umptis,<br />

fit per conditionalem coniundiuam,&difiund:iuam.<br />

Decim ufquintus locus eft praccc*<br />

ptum in transferendo no men in ora<br />

tione,eius vicem gerentcm:hoce/t,<br />

vtipfe transference! translumens,<br />

cu hoc fecentjcuret vt ilia res figni*<br />

fleet cam natura,qua fignificatillud<br />

uomcn,


Topicorum<br />

A B R A M<br />

G rem extra illi us rei naturam, fuperacjclens<br />

illi aut i mminucns ab ea, ficutqui<br />

ferretfortitudine eflebonfi<br />

animar,eftenim fortitudinisaliqua<br />

rcsfuperaddica bono animae: tales<br />

aiitcm orationes non conucnitnobisfumereviceipfiusnominis.<br />

I0cat. *6' Locus autem decimusfextus fumiturexnaturamodiineflendipre^<br />

dicati ipfi {ubie&o, prardicatu cnim<br />

aut ineft fubiecto necdTario,autei<br />

ineft vtinpluribus,autinefteicontingentcr,<br />

autquouismodo difpofi<br />

tionu,qui contigeritajqualitcr: qui<br />

cnimponcretq>id,cuiusconditionisfitq?ipfum<br />

fit neceilariu quod<br />

eflctpro maiori parte, notum eftqj<br />

aflcreret id,quod eft fcmper,no eflc<br />

femper.& e contra, qui pofuerit q5<br />

eft pro maiori pane, fit neceflajium,ia<br />

aflcruit, quod non eft femper,q>cfletfemper:<br />

& fifr qui poiue<br />

ritid,quodeftfmquamuisdi(pofitione,qua;contigeritefle,a;qualiter<br />

eil'eneceflario, autdehis quxfunt<br />

pro maiori parte:ficq; etiam qui po<br />

fiieritcontrariuillius, quod eft pro<br />

maiori parteeflc tieccflarium, contrariumenimilli,quodeftproma-<br />

. iori parte,eft efle vtin paucioribus.<br />

aettvige- Decimusfeptimuslocuseft, q^ca<br />

fimuspri - ucamusponere reineflefibiipfi, vt<br />

mus- fiineflctalijjhoceftdi^tu, o^respr?<br />

dicetur defeip(a:hoc autem conrin<br />

gi t quando rei funt duo nomma fynonima,<br />

proutdiceretur,q?gaudio<br />

infirketitia,& iocunditas, acli gau-<br />


Liber Secundus 40<br />

Eeti/ilemttrminandifprollenuitibitf,lo(ialif. C*f>. J.<br />

Vomamautcontrariaconne&unturquidem iibrjnuieem<br />

fey. modiSjContrarietatem afit iaci unt quadrupliciter com rauo *<br />

plexa:oportetaceiperecontrariaquociiqj modovtHe<br />

fuerit&deftruemi & conftruenti* Quod aut fex modiscomplex<br />

&untur,manifeftu:nam aut vtrunqj contrarioru vtricp contrario<br />

rum conne


Topicorum<br />

random fi &contrarf) fufceptiuum,quod &acctd£tfs e&nam ide D<br />

co trariorum fufceptiuum rvtfiodiuhaerereiraequisdixerit, eric<br />

odiu in fur or is fpecie,illic enim ira:infpiciedum igitur fi & cotrariuna<br />

in furoris fpecie,an in cocupifcentiatnam fi no,fed in concu»<br />

pifcibili eft,n6cohaeretodiuira:* Similiteraiit&ficdcupifcibile<br />

ignorare dixeri t:nam erit dt difciplinac fufccptiuum, fiquidem 8>C<br />

ignoratix : quod quidem no videturconcupifcibilefufceptiuum<br />

die difciplinae, Deftrueti ergo, queadmodum dino fufceptiuum eft<br />

cotrart), oftendentes erimusq* neqj ineft accides,neqj cotingit in<br />

cfletfi aucoftenderimusq> ineft cotrarium, aut q> fufceptiuum eft<br />

cotrarr],nondum oftcdenteserimusqj& accidesineft, fed q>con^<br />

tingitinejdein tantu folum ofterfum eriu ( ^m autem oppofitio/<br />

c6fequetia,,&interimeti)&c6ftruenti:rumere aut eft inducfiione*<br />

vt fi homo,animal,no animahnon homo : fimiliter aut 5£in alijs.<br />

Hie enim ecouerfo c5fequentia:nam homine,animal fequitursno<br />

hominem aut}non animal,neq uaquam,fed econuerfo,n6 animal,<br />

Bonfl fe^f no homo. In omnibus igit tale eft exiftimad um . vt fi bonfljfua^<br />

uaue ue:& no fuaue,no bonum,fi autem no hoc,nec illud.fimiliter aut<br />

&C fi no fuaue,no bonum:bonu/uaue, Manifeftum igit q> vtruqs<br />

couertitur,quaefm contradicftione eft cofequentia ecouerfo fa&a.<br />

^ n cotra^saiitconfideradum fi cotrariumjCotrarium fequatur,<br />

A contra- ancotra feipfa c5fequetia,an ecouerfo, dd interimeti, dC coftrueti*<br />

liorucofe Sumereaut6dtaliaeftexindu<br />


Libci Secundus 41<br />

opponitut enim fcnfus infenfibilitati,vthabitus 6C priuatiornant<br />

illud horu quidem habitus,hoc aut priuadoeft. Similiterautha<br />

bitui c¥ priuationi,6d in i)$ quae funt ad aliquid,vtendum:cotra fe<br />

ipfa cnim,6d horii confequetia, vtfi triplu multiplu, cV fubtriplii<br />

fubmultiplum dndicitur enim triplu quideadfubtripliim%inulti<br />

plu aut ad fubmuIciplu.Rurfus^i fcla opinto: di. fcibile opinabile:<br />

& fi vi fus fenfire*: vifibile fenfibile. Inftada, q» non ncceflc eft in<br />

?s,q funt ad aliquid,cofequentia ficri^queadniodu dicftii eft: namf<br />

fenfibile fcibile eft/enfus aut non eft fcientia, Non tn vera inftanx<br />

tia vr eiTe:multi enim non dicuntfenfibiliu eflfefciamJnfuperaut<br />

ad contrarium non minus vtile quod dixflu eft: v t q> fenfibile non<br />

eft fcibile^neq? enim fenfus fcienda* Rurfus inconiugatis}& in ca<br />

fibustftl interimeti,& coftruenti, Dicunturautconiugatahmoi,<br />

vtiufta,3Ciuft 9 iuftitie:dCfortia>d£fbrdsfortitudini«Similfterau as kca.fitem€fFec5liua.,&conferuatiua)coniugataillicuiusfuntefleiuftus,iuftum,iufte: manifeftui<br />

igitur qm vno quouis oftenfo eorum:qux fm eandem coiugado^<br />

nem dicunf ,vt bono,vel laudabili: & reliqua omnia oftenfa funt:<br />

vt fi i uftitia eft laudabiHum, 6C i ufte, iuftus, iuftum laudabili um:<br />

dicetur autiufte ££ laudabiliter fm eundem cafumsna£ laudabili,<br />

quemadmodum iuftcaiuftitia. Confiderandum autnonfolum<br />

in eo quod didum eft,fed df. in contrario contrarium. Vt q» bonu Dccr * ao •<br />

non ex neceflirate fuaue,neqj enim malu trifte: aut fi hoc}& illud:<br />

6dfiiuftitiafcia^ddiniuftinaignorantiatddfiquodiufteeftjfcieno<br />

ter dC experienter eft,quod iniufte eft ,ignoranter dC inexperieter<br />

eft:fi autem hacc non,nec illa,velut in hoc quod nuc didlum|, nam<br />

snagis vtiq* apparebit q> iniufte experienter,q? inexperienter.hic<br />

autem locus dicflus eft prius in contrariorum confequend)s, nihil<br />

cnimaliud nunc oftendimus,q^ contrarium fequi contrarium.<br />

Am plius in generationibus, 66 corrupdonibus, d(. effecfliuis, &<br />

corruptiuiSjCVinterimetiddaftruendtQupruenim generationes t!*<br />

bonac funt}cV ipfa bona funt: & fi ipfa bona funt, di generationes<br />

bonactfi aut gnadones mal&cV. ipfa mala .in corrupdonib'aut eco<br />

trario:na,fi corruprionesbonac,ipfamala,fi autcorrupdoes male,<br />

iprasutbona.EaderocVineflFeciiuiSjC^corrupriuistquoru.n.efrc<br />


G<br />

Topicornm<br />

Strtno dr atijs loc'u JettrtnvtMtiinu tad/an tj<br />

A B R A M<br />

MANTINVS<br />

, Ecimusoc^auus locus eft fum-<br />

' ex eontrarijs>& conftuuutur as ex ipfis cotrarijs,& fex lp.<br />

dns, & vi- per ipfum fex loca,duo inferetia,& ci coniungii'in eo:nemp« duo amr-<br />

gefim? let quatuor non iaferentia. Manifefta matiui,^c quatuor non affirmanni:<br />

tiiis.<br />

manifeftum auteft, exoriunf'cx<br />

ipfis fex modi c5pofirionis:ni vel fu<br />

rail!' vnuquodq; contrarroru cum<br />

alio oontrario fibi oppofito, & hoc<br />

turn in fubiedo, turn et in prafdica-'<br />

to vtriufq; ^pponis fimul: & hoc fit<br />

duobus modis, pri mo, rtfi dicam',<br />

fi bene£icere amicis eft ncceflariu,<br />

ergo maiefacere inimicis eft ncceffanu:(ecundo<br />

vero,Ytfi dicar cqtra L<br />

riu illiuspritni modi, vtcd dicim',<br />

fi maiefacere amicis eft neccfianu,<br />

ergo benefacerc i n i micis eft n ecefla<br />

riurvclfiimamolacontrariaeiufdc<br />

fiibiecli, Sc hoc fitetia duobus modis:primo,vtponaf'quodcuq;contranoruc6tingentefleoppofitualteri<br />

cotrario in jppone fibi oppofica:fecundo>vt<br />

oppofito mo resfe ha<br />

beatrncpc, vtillud cotrariu,quod fa<br />

mi fin prima,ponatur in (ecuda, &<br />

quod in {ccuda»ponat'in prima:vt<br />

cudicimus fi benefacerc amicis eft<br />

c6uenicns,ergo maiefacere eis non<br />

eft couenies ,&fi malefaccrc amicis M<br />

eft laudabile,ergo benefacere eis eft<br />

autcm res eft, quod ex illisfiantfcx<br />

modi compofitionis. Autenim fttfheretur<br />

vtirunq; contrariorum ca<br />

alterutro concrano fibi oppofito,<br />

fcilicct in predicate &fubiecl:o ambarum<br />

fimul., quod fit (ecundum<br />

duasfpeciescquafum vnaeft, vt dici<br />

m us, uexpediat amicis benefacere,<br />

H expcdit inimicis malefacere:&(ecu-<br />

" da eft huic contraria,vt dicimusfi<br />

maiefacere amicis cxpediret,benefa<br />

cere inimicis expediter. Autq>ambo<br />

contrariafumaMurde vno fubie(5to,&hic<br />

etiam fit duobus mo-<br />


Liber Secundus<br />

A B A A JJL<br />

ASienimfueritcontrariorum imme<br />

diatorum coaptantur coftruftioni<br />

& dcftrudioni , & fimt demonftratnii,<br />

nam fi diccre Socrates eft aegcr<br />

fit Verum 1 M A M T t N VS.<br />

nam fi fuerint ex cotrari jsno habS- D<br />

tibqs mediu, tune accomodabutdf<br />

ad conftructione' & deftru«5lionem,<br />

& tuneeruntdernfonesinamfi dice<br />

, dicere quod illc non fie rc,Socrates eft egrot'>fit vcrfi,ergo<br />

fanus,eit veram . Quando rcro fuc- dicere, q? non eft fanus, eiit verum:<br />

rintdeconirarijsmediatis,eftmcn & fi dicere q> non eft acgrotus,fit vedaxinconftru


Topicoruiit<br />

A B R A U<br />

6 prardicatum inelTe fubiefto. Verbi<br />

§<br />

loaa. n.<br />

g. eft. 16.<br />

X7-&iS.<br />

inAtilt<br />

H<br />

ratia,quod confideremusan odifi<br />

MANTIMTS<br />

tune non potent praedicatum inclR ]£<br />

fubicclo. exe*pli gratia infpiciamus,<br />

t in parte anima: irafcibili, & fi vtru odium infit parti ira/cibili aTa:<br />

amor, qui eft odio contrarius, non & amicitia, qqx w contraria odio,<br />

fit in illa,fed eft in parte concupifci- vtl inimicitia:,non infit ei , fed infit<br />

bili:odium itaq;necetiario non eft, parti cocupifcibili , tune neceflario<br />

in parte irafcibili anima:. Et hie qui odiu non inerit parti irafcibili alar.<br />

dem locus in deftruendo eft' nece£ Isautjocqseftaddeftruendu necef<br />

far i us, fed in conftruendo eft con tin. {arms,ad coftruendum veropo^bi<br />

gens:quando enim in ahquo fubie- lis;qm fi vnamcontrariorum infic<br />

clo eft vnum contrarioru, poffibile<br />

eft illi ineflealterum contrarium.<br />

Vicefiraufprimuslocuseft,qu64<br />

confideremusquatupr oppofita,fa<br />

licet affirmatiuum & negatiuuni,&<br />

contraria, & relatiua, & prjuatipne<br />

& habitum,&confideremus inil-<br />

contrarium eidem ine/e,<br />

Locus vjgefimusprim<br />

lis modum illatipnis; oppofitorum<br />

nanque illatio eft cpnttaria illatipni<br />

mutuo fe infercntiurn,nam in,<br />

mutuo fe confev|uentibus efle ftqui<br />

tur efle, vel ablatio fequitur ablauQ<br />

nem. In oppofitis vero aolatio in-><br />

fert eflc,& efle i nfert ablationem, 8c<br />

locusKJqui pra?ppfit«5 eft de cgntrarijs,eu<br />

<strong>pars</strong> buius loci. Hprum autem<br />

ppppfitprum illatio fit fecundum<br />

duasfpcciesjfcilicet illatio con<br />

uerfa,& ha?c quidem fittquado dua;<br />

1 resppppfita; cornparantur vni rei»<br />

antvnaresduabus rebus pppofitis,<br />

ficuc prajdiftum eft de contrari js,$c<br />

illatio npn c6uerfa quas vocatur re-<br />

(msoppofitum,&bpcitcru fit duobus<br />

modis, quorum vnuseft,quod<br />

fubj«fturnoranonis mferftis fit op<br />

pofitu fubiedo orationis illata; ab<br />

illa,& praedica'tum oppofitum pra;dicato:<br />

fccundusautem moduseft,<br />

quodfubieftumfecunda; fitpppofi<br />

fum prasdicatp primx, & prjcdicatum<br />

iliius oppofitu iliius fubiefto,<br />

9 eft, yt c6,<br />

fiderero* quatuor oppofitiones,qu£<br />

funt,faffirmatio 5f negatio,^: contraria,5f<br />

relat.«i3,ac pri uatip & habi<br />

tus,&infpicia.mus modumconfeqqenti?ein<br />

cJS'qiu coqfecqtio in op<br />

pofitis CQntrarjp modo fe habet , cu<br />

confecutionein affirmaciuis:nain<br />

^iuis, fequjfaffirrnatio ex affir^<br />

matione, vel negatjo ex negatione,<br />

led in ipfis oppofitis fequi t> c* uega<br />

tioaeaiffirmatio, ^c ex affirmatip^p<br />

negatio. Locus verocpptrarioru,<br />

qui ^cefli^, eft vtiq ; <strong>pars</strong> huius loci?<br />

&cpfecutiqin hisoppofitisfitduQ-'<br />

busmqdissne'pe, veleritconfecudQ<br />

ta? cpmpareaf'ad vna reni , ve vn*<br />

resadduasppppfitas, vtpaulpant?<br />

fuitdi


iim'lecudus,oevigefinisnonus,&tri«-<br />

Liber Sccundus<br />

ABU AM MANTIMVS<br />

L &hicquidemlocus nodor eft in af- Etislocuseftmagisprobabilisinaf D<br />

firmanone& negadone, fed eft dc- firmatione,&«egatione,fed eftdejnonftratiuusj&illecft<br />

locus,qui monftratiuus,& vocaflocosftnco taLUeoa<br />

•vocatur conueffio comtadidtorij. trarietatecotradiAorij.cxfpligfa, uerfi> *<br />

Verbi gratia dicendo, fi homo fit cum df,fi h6 eft aial, ergo qtf no eft<br />

animal, quod non eft animal, non aTal,noneftho:&hocindeftrue"do*<br />

'eft bomo, & hoc fecundum deftru- Exemplu vero in coftruendo, vf cfi<br />

ftionem. Exemplum autem illius d^cimusfi idqcf nocftaial, non eft<br />

conftruendo eft dicere, fi quod non ho,crgo id,q3 eft ho e aial. Exe*plu<br />

'eft animal non fit homo, quod eft autcofecudonis ecouerfb facTraeirt<br />

homo eft animal. Exemplum au- ipfis £otfarijs,vtcudicim',fi qui eft<br />

tern conuerfieillationisin ipfis con- bon«»c6ftitutioniseftfanus: ergog.<br />

trarijseft dicere, fiille,qui eft bonac eftmaljconftitudonis eftajgrotus.<br />

habitudinis,eftfitnus,quieftrrialae Etvtetqjhorudnotulocoi^ eftno<br />

I habitudinis eft aeger : &alnboha:c dernfatiuusileddifreriitin .pbabili- E<br />

locaTunt demonftratiua, & diffe- tate pro rone fuppofitotUj& io jpba<br />

runtdiuulgatione fecuhduin ipfas, bilitasThoc debetjpcederepro tone<br />

fubie&iones. Et ideoexpeditqudd Vniufcuiufq; fuppofid. Confecudo<br />

vulgatumdeillo procedat refte,fi- vcro,q fitlipfb habitu&priuatioe,<br />

cut dicendo, fi vifus fit fenfus, ceci- illa,q eft ptpbabiilS, fit fin teftitudi<br />

tas eft fen fus priuario,& hie locus eft he>v t c ii dicirn*)fi vi/us e* {enfus, etdiuulgatusnon<br />

dernOnfttaduus.^ go cecitas e priitatio fenfiis. Et islonon<br />

fequitur,quando videnseftvi- cusejpbabilis,n6demfatiuuS:nam<br />

uum,quodnbnvidensfitmottuu. n6feg.^,fivides6aial,fcuviuu,ergo<br />

EtquandoVulgari illatio fueritfe- no videseftmottuuj&pattoeftde<br />

cundum relatlonem illatio fit re- coiecudone-pbabilifaaainipfbre<br />

dte,proutdicimus,fi fciendafitopi- Iatiuo,ieuadalig.d,/Igjeftc6fecutio<br />

nio.fcitum eftopinatufn>&fivims reftefa


A 8 R A M<br />

G prout reclitudo eft exemplarc primitiuiim<br />

,& redum eft denomma-<br />

. riuum ab illo. Vcrbi gratia, fi reditudo<br />

fit laudabilis, redus eft laudabilis,&<br />

fi iniquitas fit illaudabilis,<br />

iniquuseft illaudabilis :& illequidem<br />

eft conftruendi & deftruendi.<br />

Etaliquandores,quam commonftrare<br />

proponimus, eft vulgatior de<br />

dcnominatiuo quam fitde priniitiuo<br />

exemplar!, & ponimus illam<br />

inefledenoruinatiup anteccdens, &<br />

illam inefle primoexemplari con-<br />

/cquens: deinde repetimusanoece-<br />

H dens&concludimusconfequens, vt<br />

fiiniquus fit turpis, iniquitas eft tur<br />

pis. Cafus verofuntdidiones,quse<br />

mutantur a didionibus,qua: furit<br />

primitiutimexemplare muratione<br />

fignificante modum in eflendi prae<br />

dicatum ipfi fubiedo, Et in arabico<br />

^diomatenon inuenitur hoc,nifi ex<br />

primatur per didiones fignificantes*llum<br />

modum,prout dicimus,<br />

fiquodmedice fitiuuat, medicina<br />

iuuat. &iicut putamus de contrarijs,quod<br />

ficontrarium prardicati<br />

infit contrario fubiedi , przdica-<br />

I tumineftfubie&o,vtdicendofibonum<br />

fitfuaue, malil cftcontriftans:<br />

fimiliter imaginamur de contrario<br />

rum coniugatis,quiacontranarum<br />

rcrum contraria funt coniugata,<br />

prout dicimus, fi ajquitas (it fcietia,<br />

iniquus eft ignorans.<br />

Locus. 13. Locusautem vigefimastertiuseft<br />

limus'pn- ^* urn P tus ex generatione & corrum«$.<br />

ptione , & rebus generabilibus &<br />

corrupribilibus, & eft ad deftruendum&coftruendum.<br />

£t(proutaic<br />

Themiftius)huicexpedit, o^conne<br />

&amusefEcietcs>& fii»es,& operatic<br />

ncSjVtrcsquaru generatio e bona,<br />

func<br />

MAM T I M V*<br />

&coiunda,vtiuftitia,


Liber Sccundus 44<br />

ABRAM MANTINTS<br />

4 fumboflz,&qusefuiubonje,ipfarfi ipf^quoq;funcbon3f,&fiipfzfunt I><br />

gencratio eft bona.Qjai vcro fumi- bonac carfi gnatio eft bona.ea veto<br />

tur acorruptionccft contra ilium, q fumunf a corruptione oppofito<br />

quorum enim .corruprio eft bona, mo fe habe"t: nam quoru corruptio<br />

iliafiint mala,&quorum corruptio £ bona,ip(afunt mala; &quocQ cot<br />

eft mala, ilia funt bona, & rtrmliter ruptio eft mala,fpfa flint bona,& ea<br />

res.quarum efficiens eft bonus ,i Hat dem eft ro deipfisefle«5HuB,nSqu3B<br />

funt bonx,& rcs,quarum corrum- cfficiutbono,funt bona,&quorum<br />

pens eft bonus,illae fiint malx,& hie corr uptiuC eft bonu: ipfa sut mala,<br />

quidem locus eft diuulgatus, quia Isautlocus eft probabil»,ctmnoa,<br />

nonoportci q? cffixiens malum fit videtur cfle ncceflariu, vtid, q-uod<br />

malus, neq; c^emciesbonum fitbo eft effeiftiuum mali,fitmalu,nequc<br />

nus,&fimiliterfit»definibiis &ope efiecl;iuubonibonu.parq;eft ratio<br />

rationibus, &horumexcmplafunt finium,&aclionutn,&horuexem-<br />

1 proxima manifefta. plafuntfatisfimilia &manifefta, £<br />

J.K Stm&lw, Appofiticttr, Magif, Minn/, Simpliciter,<br />

dum QttiJ, loci. Cap. 4.<br />

RVrfum in fimilibus fifimiliter fehabet.Vt fi diiciplinavna<br />

plurium,&opinio:6dfi vifum habereeftviderer&airditu<br />

habere eft audireifimiliter aut di. in alrjs,dd in his quae Aint.<br />

& in rjs quae videntur* Vtilis autem hie locus ad vtrunqj: nam fl<br />

in aliquo fimilium fie fc habet,& in alfjs fimilibustfi autem in ahv<br />

quonon^nec in alfjsfimilibus. Confideradum autem fl^invno, j?. DccI*.<br />

&mpluribusfifimijitcrfe habct, Aliquoties cnim diflbnatrvtn rado -<br />

fci re eft eogi tare, & m ul ta fci re eft m uka cogi tare: hoc au tern non<br />

C veru,contmgitenim pi urafcire, cogi tare aute non :fi autem non<br />

hoc,necilludquodinvno,q?fcireeftcogitare» Amplius,exmi^ J^DCCJ^<br />

nus dC magis4Sunt aute eius, quod eft magis', loci quatuor4 Vnus ratio,<br />

quidem fi magis fequiturmagis:vtfi<strong>vol</strong>uptasbonu,c3i!magisvo<br />

Iuptas,magisbonu:c3£ fi iniuriam facerCjmalfij&magis iniuriam<br />

facere,magis malum*Vtilis autem ad vtrunqj hie locustnam fifex<br />

quaturad fubiedti incrementum,accidenrisincrementum, quem<br />

admodum dictum eft,manifeftum quod accidit: fi autem non (&•<br />

quatur,nonaccidit:hocauteminducftionefumedum, Alius,vno ?J<br />

de duobus di


Topicornm<br />

non ineft,nec reliquum reliquo: aut fi quod miniwvidetur alter? G<br />

PetfcUix incfleinfftj^^liquumreliquo* Amplius,exeoquod fimilitef<br />

ineft,velvidetur inclTe, triplicitertquemadmodirrhiheo quod<br />

magis:vtinpofterioribus trib*di£Usloetedictbatur, Siueenim<br />

vnum quoddam duobus fimiliter ineft,aut videtur inefle, fi alee/'<br />

ri non infit,nec alteh:fi autem altcri ineft, iK rdiquo. Siue duo ei*<br />

demfimiliter,fi alterum non infit > nee reliquum :fi autealterum,<br />

&. reliquum. Eodcm autem modo.&fi duobus duo fimiliter in*<br />

funt:nam 0 alterum alteri non ineft, nee reliquum rdiquo: it autc<br />

ineft alteru alteri,cV: reliquu rdiquo: ex eo igitur quod eft magis,<br />

fl^«n»nu8:dC q3 eft fifrjtot modis contingitargutnetari, Ampliua<br />

aute ex appofitione,fi alteru ad alterum appofitu faciat bonu, vel<br />

albiijCtim non fuerit prius albu, vel bonu, quod appofitfi eft,erit<br />

4o.Deda alb^velbonu^ualerevera&tdtumfacit. Ampliusautjfiid^d<br />

ano ' quod eft appofitu aliquid/adt magis tale^qualeerattetipfum erit fi<br />

ei ufmodi:GiV aute dt in alrjs. Vtilis aute non in omnibus hiclocus><br />

fed in quibus ipfius magis crcmentu accidit fieri»Ifte vero locus<br />

non conucrtitur ad deftruendutnam fi no facit quod appofitu eft»<br />

bonujnondummamfeftiijfiipfum non bonu* Nam bonumalo<br />

appofitu^non ex needHtate bonii totu fecit, nee album nigro, nee<br />

41. Dccla- dulce amaro. Ruf fum fi quid magis & minus dicitur,& fimplici<br />

r * uo * ter ineft. Quod enim bonu vel albu npn eft, neqj magis & minus<br />

bonu vel albu dicetunnamaliidenulio magis, vel minus bonuk<br />

fed magis malu Vel mi nus dicetunNon eonuertitur aute hie locust<br />

ad deftruendfumulta enim eoru quae non dicuntur magis, fimpIV<br />

41-Decb- infuntma homo non dicitur magis^ minus, fed non propter hoc<br />

ran0t non eft homo* Eodem aut modo confiderandu 6d in i)s quac f m<br />

quid,eV qifi,&: vbi»Nam fi feeundu quid contingit^ & fimpliciter<br />

t:ontingit'.fimiliterautdCquahdo,ddvbi:namquod fimpliciter I<br />

eft impoflibile,neqj feeundum quid, ncqj fecund urn vbi, neqj fe^<br />

cundumquando contingit. Inftantia:quoniam feeundum quid<br />

quidem funt natura ftudiofi,vt liberales,vel cafti, fimplici ter aut<br />

iionfuntnaturaftudiofi,nam null us natura prudens^Similiterau<br />

tem 8i quando contingit corruptibilium aliquid non corrumpi,<br />

fimpliciter aut non contingit non corrumpi.Eodem aut mododC<br />

Vbi expedit quidem tali obferuantia vi&us vti ,vt in morbofis lo<br />

cis,fimpliciter aut npn expedit.Adhuc au te, ahcubi quide vnum<br />

tantum pofiibile eft dlc,fimpliciter aute non polTibile vnum tanx<br />

turn effe* Eodem aute modo cValicubibonu eft quidem patrem<br />

faerifieare,vt in Tribalis,fimpliciter aut non bonu.an in hoc qui'<br />

dem no vbi fignificat/ed quibufdaYnihil eni refert vbicunqj fint:


Liber Secundus 45<br />

vN^n.trft eisbonttm in Tribalt s»Rurfus quidem expedit me><br />

dicari 4 vt quando fgrotat, fimpliciter autem non * An neqj hoc<br />

qn fignificatjfed in eoq> afncitur aliquo modo c* nihil enim rcfert<br />

quandocunqt^dummodo fie affedtusfit. Simpliciter autem eft,q^<br />

nulfo addico dicis q> bonum eft, auc contrarium: vt patretn facri<br />

ficare non dicis bonum efle, fed quibufdam bonum efife: non er><br />

go fimpliciter bonum: fed Deoshonorare bonum dicis nihil adx<br />

dens:fimplidter.n,bonum eft»Quare quod nullo addito videtur<br />

cflehoneftumjVel turpe, velaliquid talium,fimpliciter dicetur*<br />

Strata dtloc'u tx Stmililus Jccuntbtm magis &> minus,<br />

Crf/». 4.<br />

B<br />

A B X A M<br />

MANTINVS<br />

loc* . 14. "T Tlgefimusquartuslocus :fimusquartus locus fumi- fijmi- T Ocus vigefimufquartusefum B<br />

flute, jz. V turafimihjfimileauteftduo I .ptus ab ipfisfimilibus:ipfam<br />

, '**' \>as modis, , proui prout pr^dine"eft,vtcu dicimus, ficade<br />

namae ad nauim, & won tonueniat rftproporrio& ratio regisad ciui-<br />

nautaeinebriari, ticcRegicoucnit tate,c|ua:cft ipflus nautici ad nauc><br />

C inebriari. Themiftius autem po- fed nondecet nauticu inebnari,ernit<br />

fimilistertium locum^ui fumi go necj; Rcgf decet i nebriaii. The<br />

tur tneiaphorice,8cex trandario- miftiusaute" facie tcrtiu locu ipfius ?<br />

ne,bagatum,i&<br />

quantio in illo fucritcolion£adipfum fimile,


lorm.zf<br />


A B ft A M<br />

G jirionisdeftrudrione" ponarantccedensiocu<br />

cxcefTus,& conuenicntio<br />

ris. V.g. in conftruendo fi diuitias<br />

non eflebonasconuenientius fit, c£<br />

(alutcmnoncflebonam, & diuitie<br />

funt bon£,ialusitaq-, eft bona.& in<br />

deftruendo fit contra hoc, ga (I coucnientiusfitfalutcefle<br />

bona, &fa<br />

lus non fit bona, & diuitie conuenientiuseft<br />

non efle bonas.Tertius<br />

autcm eft, qn dicuntur duo prazdicata<br />

de vno fubiedo,fi qrt rarms in<br />

eft,autnonfitconuenicntius,autfi<br />

•viliusineft,illudita


Topicorum<br />

A B * A M MAMTIKYS<br />

C farcftadignior, vtfitillicotraria. iraq;id,qcf vf magisineefuctitvtJ- k<br />

Etqiiconuenietius in cafueritfrn ru,tuncefitlbcusdcrrifatiuus,fj fi<br />

Veritate6derriratiuus,qnaiitfucri£ fueritopinabilejtQccritjpbabilis.<br />

fm bpinioncm eftdiuulgatus. Locus aut.i^iefumptus ab^qua-<br />

litate,autfm veritatem.aut frii opi<br />

bibnerri,& conftitiiiintur tria loca.<br />

'quorum vnuseftjqn vnurfl praiditatum<br />

df de duobus fubiedis^qualiterj&eitinvnbii!ofQjficq}&alteri<br />

irieft.V.g.aditUS GfaJcorum iii<br />

adeptibhefcIarFuit^icutaditiis Cat<br />

deoru, &enuhtiatio eftde Gratis ><br />

fpmfitjficqjineftCaldeis.Sccfusau<br />

rJ leeft,(ubie(ftufitvniS,dequoditaiif<br />

duo pdicata zqualiter, qa qn<br />

illi ineft vnii illoru,ineft alteru»&<br />

tqfi notl ineft vnu,non ineft altei u.<br />

V.g.difpofitib hblum in recipifdo<br />

/irtutcsmorales,eft,ficutip(brii irt<br />

adipifcendo virtutes intellcdiuas,<br />

&infunteisrnbrales, ficqiifunteis<br />

&ihtelled;iuajiTertiusauteft,cj)in<br />

Xieniant'dub pdicata,q dicantUrdc<br />

'diiobusfiibiecriszqualiref ,quiafi<br />

Vni illbru ihfit illorii vnu,alteri intft<br />

alter ii,& e cotra in deftrueiidbi<br />

V.g.fidifpoincolarii calidaru re-<br />

' giohiiih {cTafpiritalium efletficut<br />

diffjo incolaru regionu frigidarfl ^<br />

Ipirualiu fciairieetincolis regibnfi<br />

talidaru. Etaliqn in his Ibcis qlii e<br />

Ii6rudemagis& minus &^qualilef<br />

e fm ^itate", & aliqfi fm bpinio<br />

17*<br />

toe,&tucc5uenie"ti 9 £dicatu<br />

inefleilli rei,qcl noineratei,tuciN<br />

ludpdicatu ineritiilifiibiedro.exe'pli<br />

gfa> fi addaf"deledatid ipfi cibo<br />

&6ciat ipfum bdau>ergo deledatid


Liber Secundus<br />

A B ft A M<br />

M.<br />

A &atit> itaq > eftt»pna>& fimiliter qn tio eft bona: pari quoq; r(5ne fi a4«<br />

apponimus fubieftumaliqupdali daturfubie$:ualjcuirei,cmifitip*<br />

cui rei,& illius praedicatum ineftil fum fdicaru.fed reddatillud pdica<br />

Ji, & illius prasdicau n.on>en magis tu eius ma.ius in ea re § eflet ante i(<br />

ineft, gineratantehancapppfitip la additions,tucpdicatu inert fub-*<br />

ne, pdicatu itaq; ineft fubie&p, V. je&o, exepli ca, fi addac'dclectatiq<br />

g.fiapponamusdeleclatipnf ipfici ipfi cibp, &reddatipfum magis ill<br />

bo,&.iU.nm pofuerimusvuliorem, uatjuu, ergodeledatio eft iuuatideledatioitaq-,eft<br />

vtilis.Ef hicqui ua.Is tnlocus nScouerticideftrua<br />

dem locus non cpnuertitur in tie- do,na fi apppnafaliquid alicui rei f<br />

itrqendo, quiaqnaliquaresappo- & no reddat ipfam magis bona,n5<br />

nif'ahcuireij&nonponitillarn bo ppeafequi^, quiniliudappofitu fie<br />

nam,noninfertur,97appoiitu non bonu,na(iaddat J aIig.dalbu alicui<br />

fitbonu)qmfiapponerec aliq res teialb?,&noaddidenteiusalbedi-<br />

B alicuireialb$,&n6 augerefipfius ne,no ieo^f j?pea cj^n ilia res fit alba.<br />

albedo,n6jfer^q?h?c res fi fit alba Locus.i8.eftfumptusexeo,qcf df<br />

ig lpcusautvicefimuSQ(Saui}sfu- fm hypotliefim,5(fubieclionem,!,<br />

fcoditionaliter, 8f fm g.d, &furnaf'af; fi eet dicT:u fim*<br />

eftei parteilms ,q3 eft fm magis fit rone magis nSid,q5'<br />

phifticus, id.n.qd eft nobilius, ant eft pftatiusalip aut mams, no /etjpf<br />

rnaius tali, no ppprtetq? fie pobile ppea yt iliud fitpr^ftas, vel magnij<br />

autmanu fimplicifer.EtfimFrin nmpft. fimilitflrqiratipnejoci,n|<br />

nofeqt' I fiaIig.deft.iuHa.tiyttlqua5<br />

tpclymate, vtfitimiatiu(iiimprr»<br />

qSevtilei quarto diniate,qjU?Yti<br />

|e(impft,necq4eftvtilealjquotpe<br />

fit vtile fip pIV,neq ; qtt eft bpnu fm<br />

$c hicqui4f loc* npcoj<br />

? deftruedp,c|.a no f^f, q? id q


ARI5TOTELIS TOPICORVM<br />

LIBER TERTIVS.<br />

5 V M M A tIBRI.<br />

Be Loeis Comparationum, qui acridentibw adfcribuntur: 8c de<br />

plcrifque locis abfoluui actidentu.<br />

T>eMelit>rum,Eligibiliorifmq;f>roblematnmlocis> Cap* I.<br />

Trum ant eligiblius, aut melius duoru, pluriumuc<br />

ex his perfpiciendum.Primum autem determines<br />

tur quod confiderationem facimus nondeplurium<br />

diftantibus^magnaadinuicemdriamhabetibus<br />

(nullus enim d ubitat,vtrum felici tas, an di ui tiae ex^<br />

H petibiliores) fedderjs quaepropinquafuntj&dequibusdubita/mus,<br />

vtrum oporteatapponere magis, eo q>nullam vidcmus al<br />

ttriusad alterum prareminentiam ? Manifeftum igitur in his qf<br />

oftenfa vna praeeminentia,vel pluribuSjConftituetur intelligent<br />

tia,qjideligibiliuseft,quod eorum eftpraeeminens.Primum igi<br />

cus- turquoddiuturniusftabiliusue,eligibilius eo quod minus hu^<br />

i. loan, iufmodi. Et quod magis eligit prudens, velbonus vir,vellex re<br />

&a,velftudiofi circa fingula dekvfii quatenus tales funtjVelin<br />

vnoquoq? genere periti,vel qugcuqj plures, vel omnes, vt in me<br />

dicina vel ardificatoria, quf plures medicorum vel omnes vel q><br />

cunqs omnino plures, vel omnes, vel omnia,vtbonum:omnia.n.<br />

bonum appetunt.Oportet autem duceread id q3fuerit vtile,q3<br />

3. Locus, dicendum eft.Eft autemfimpliciterquidem melius, aceligibi/<br />

I lius, quod fm meliorem difctplinam: alicui autem, quod fm $'<br />

Qua«»lo priam, DeindeqSidipfum quod eft (eoq3non)in genere eft:<br />

SecUra- vt iuftitia iufto»Nam ilia quidem in genere bono, hoc aute non,<br />

iio. & ilia idipfum quod eft»bonum eft,hoc autnon, nam mihi dicif<br />

idipfum quod genus eft,q3non eft in genere. Vtalbus homo no<br />

i)eclar*l e ^ '^ ^ color, fimiliter autem &(. in alr)s * Et quod pg feeligen-'<br />

1,0. dum}eo eligendo quod pg aliud eligibilius. Vtfanum eiTe q§ ex/ercitari:<br />

illud.n.propter fe eligendum, hoc autem pp aliud. Et<br />

quod per fe, eo q3 per accidens. Vt amicos iuftos eiTejCO q> inimi<br />

COB : illud,n.perfe eligendum, hoc autem 3 accides eligimus. Na<br />

inimicos iuftos eflefm accidens eligimus, vtnihilnobisnoceat.<br />

JEft autem hoc ide ei q3 ante hoc, differt aut modo: nam amicos<br />

quide iuftos eiT€.,pp feeligimus,ct fi nihil nobisdebeatfore,quax<br />

iris apud Lados fwt; iiumicos aut gg alterum , vt nihil nobis no^<br />

ccaat.


Liber Tertius 48<br />

Ctant^EtqcJcaufcboniperfc.eotjperaccidcnscaufa.Quemad^<br />

fnodum virtus, fortuna, nam ilia quidem per fe,hxcauteni per<br />

accidens eft caufa honor um,6


Topicorum<br />

Strmo if Leo* qutfitorum'tpJarHmcomparationitm,<br />

Tertiojhi <strong>vol</strong>umnis. Gap, I<br />

A B R A M<br />

TdicimuSjCji haesomparationes<br />

vrr font tri u<br />

fpecierum,autcomparetur<br />

vnupradicatu<br />

duobus (ubiedis, hoceft,cui illoru<br />

jnagis inert ipfum praedicatum.v.<br />

g.quodellcligibilius?pulchru,aut<br />

ftile ? &qu? (uauior vita fit, q" virtiitc<br />

fungitur,aut ilia que <strong>vol</strong>uptatibus<br />

? Ethzc fpecies comparationu<br />

cft,qua; magis venit in vfii,&il-<br />

H Jaeft,quiintendit Arirt.&locatra<br />

dita in hoc libro funt fm bane fpeciemiqn.n.eiienerintnohisloca,^bus<br />

aco^ri f" haec fpecies coparatiois,<br />

adfunt nobisloca,quibusacquiruturduae<br />

alia? fpecies: vnaduarufpccterum<br />

eftcomparatioduoru pr^dicatorum<br />

vni fiibiefto. V.g.fi pin<br />

guisfit vtilis,& dele(ftabilis,quid ei<br />

jnagis i nfit vtile, aut deleclabile:fecunda<br />

aut fpecies e coparatio duorum<br />

pr^dicatoru duobusfubie&is.<br />

V.g.fi humanitasfacitacqnirerepa<br />

ce, &regufamiliaritasfacitacqui-<br />

I reremone,quid magis fit pax per<br />

humanitatem, aut mors per regu<br />

lamiliaritate? H?itaq, fpecies funt<br />

quaefitorufm ipfarii coparatione.<br />

Subieclia vero horum quxfitorum<br />

illi expofitores, quorum tradtatus<br />

ad nos venerunt, dicunt, q? funt in<br />

accidenci: quia accidcnseu, quod<br />

rccipit magis & minus, Stinten-dunt<br />

per accidenshic, non acci-dcnsdefinitum<br />

in primo hbro huius<strong>vol</strong>uminiSjfedaccidensdefini-<br />

(um in principiolibri Predicamcn<br />

torum,<br />

haru coparacionu genera<br />

fant tria: primu 6^<br />

_ cu coparaiT vnfi ^Jicatum<br />

duobusfubieftis, videlicet cut<br />

n5 eoru magis infitpdkatu. exeplf<br />

gfa, vtrudelecftabile fitcligibiliui<br />

ipfb vtili,&^dfitdc!edabifius, an<br />

vita f\ in virtutecofiftit,vel vita,^ i<br />

<strong>vol</strong>uptatibuscofiftit^elexereenir.<br />

Ethoc genus comparationisrenit<br />

plus in vfum :& dehocconfiderac t»<br />

Arift.locaaut,qinhoclibro tradu<br />

tur,funthui* generis,qm cu habuc<br />

nmusealoca,ex g^busadipifcimur<br />

hoc genus coparacionis, facile potcrimusinuenireealoca,ex<br />

c^busadi<br />

pi/cimur ilia alia duo genera. Primu<br />

itaq-, genusreliquoru illorum<br />

duoru generu eft»cu comparantur<br />

duo prxdicata vni fubicdo. eiepH<br />

ca fi gaudiu eft delecftabile, & vtile,<br />

g.dnahorumagisinefteuvtrumiC<br />

vtile,vel dele


Liber Tertius 45><br />

A B R A M MANTtMvs<br />

A tfcrum, & eft qcf eft in fubie&o, nS fuit,& eft illud, qcf df efle in fuftco,<br />

dxrfubiefacit<br />

Anft.mlib.Pr?dicamento- bro Prardicamentorum com para c<br />

rum in coparando indiuiduafub- indiuidua fubftati^fuisfpecicbus,<br />

itantiazad fuas/pecies,qua:illoium f qcf nam corum dcbeatefle magis<br />

digniora finte/j'efubftantia : & C\c fubftantia: firniliterq;coparatma-<br />

i cJtcornparaao matci-i?adformS.: teriam ad forma :& fie problema- E<br />

fefmhoccomparationumqu^fita tac6paratiuarepieiit j inipfisquinfuntqninq;qucfita,quorufumma<br />

queqfitis,videlicetin problemate<br />

funtcfTefimptr,&^ntura acciden- deinefle fimpfr& problemate acci<br />

tis,&qu?fitumproprij,&qua:fitfi denos,& problemate genem,&jpgeneris,<br />

&qu«fitumdefinitionis: prij,atq-,definitiois: (iFrq-,veredi-<br />

«fmhoc verificaturdicideillisq- cenifproblemata cSparationisabfd<br />

/itacomparariouu fimplicitcr.pto- te,&limpFr,queadmodu & probleiitdidumeftdequasfitisconftruematacoaftrudionis<br />

&deftrudioi$<br />

di &deftruendi, g?fintqfitac6pa- dicunc"Jpblemataabfoluta,fcu firrt<br />

rationufimpJiciter, nifiq.; ha:copa pFnVcrizmhuiuftemodicompara<br />

ratioesmagisinucniunfinaccide- tiones mag is repenting in ipfoacci<br />

tideiinitoin.i.lib. huius rolumi- dente,qc1in.i.lib. huiusoperisdefi<br />

nis. Et ideoinuenimusArifto. cp nitufuit.Etidcovidemus Anfc.nu<br />

C nummueritquasfitacomparauo- merafleproblemata coparatiuain '.<br />

nu in qua'fitis accidentis. Fortafle ter problemataaccidetis:& fo italic<br />

autcm ipfe fecit hoc, quia p. fciam ipfc quoq; ideo ita fecit, cja ex (cia<br />

multorum horumlocorueueniuc multoruhorum loconl habenfto-<br />

loca comparationum fimpliciter, cacoparatiuaabfoluta,dec|busvificut p {clam loconl accideutiseuc delicetqusntur efle, vel no ee tin.<br />

nirftlaquditorumfimpliciter,qui Horuautlocoru,qu?dicunturftn<br />

buscjueritureile, aut non elle tm. comparatione,q u^dam quejuntur<br />

Ethorii qu^fitorum,qu?dicuntur in rebus naturalibus^diuinis^uj<br />

incomparationibus,qu9dam£unr, darn vero in rebus <strong>vol</strong>untarijs,&


Topicarum<br />

A- B K. A M<br />

MAN? t N V S<br />

Cquxambiunt omnes ipcciescom" tcbus,qucCda veroaliafunt coiacfi<br />

parationum fecundum quod efle ctisgnibuscoparationis quocunq;<br />

fuerint,an fecundum modum no- c ~~~ ~~ r fiicnt mo,f. —' vel ~~ rone priorjtatis, •---•-—-• vcl «<br />

bilitatis& virtutis,autex parte vi- rone pftatix,& rone "f" dignitatis,vf t a


iibcr Tertius 50<br />

A SRAM M-iwrrnvs<br />

A Etprimus quidem fumiturabeo Primum quidem eft fumptumid J)<br />

'• quoddiffcrt y&eft fecundurnmo- .recxtrinfeca, videlicet a temporis<br />

dum temporis. Etfecundusfumi- diuturnitate. Secundum veroabef<br />

tur ex reieflcntia,&eft conftrudiio, fentiareirnempe ab ipfa firmitudf-<br />

&eftdiuulgatus: aquila enimnon ne & eft vtiq; locus probabilis,qn\<br />

*:f t eligibihoi homine, & fi diutur- aquila non eft eligibilior hoie^icfit<br />

nior fit»Jillc>Ytdicerctur,u hoc ve- diuti' viuateOjVt fer^fi id veru fit.<br />

rificaretur. Terti us locus eft fiim ptus abeo,<br />

.* g Terti us autem locus eft quodeli quodmagiseligitvir ftudiofus,vel<br />

izJAriL git,& eftimat vir nobilis,autlex,aut ipfalex,velipfefapiens, autq^pliilapiens,autquod<br />

eligunt plures ho- res holes eligunt,&: pfertim periti I<br />

rnincs,&magisartinciofi,autquod aHquaarte,autqnodoeselignnt,&!<br />

pmncseligiitjOmnesqjiUud cupiut quod oSsappetut,illud quidem eft<br />

eft nobilius:& hie locus furnitures pratftanrius.Isaut locus eft fumpt*<br />

rebus,quaedeforisfunt, ex quo eft arcbusexterioribus,cumfumatur<br />

B fumptusatcftimonio,quieftdiuul abipfoteflimonio:& eft vtiq; pra- £<br />

gatus vni uerfalis. babilis viiiuerfalis.<br />

LOOM. 4- Quartus autem locus eifypillud, Quartus locus eft furnpt 9 abeo^<br />

" "*f quod eft oobilias fecundum fcien- quod eft pr£ftautius,nam id,qhod<br />

' tiarn,fitnobilius&eligibilius, ficut eftfmdifciplinam ptasftanriorem,<br />

qubdmeftipfiDeoexcel(b,cligibi- eftvtiq;praeftantius,vteftfcientia<br />

liuseft^illudquodineftipfihomi Diuina:&ficid,quodieft alicuirei<br />

ni:ficfirniliterquodproprium fue- prasftantion,eft vtiq;przftantius,<br />

ritalicui nobihori,cft nobilius, & atq; eligibilius,vtid,q3ineft Deo,<br />

id quod eft rerum nobiliorum Sc eft vtiq; prxftantius,eo quodineft<br />

ptiorum eft nobilius & prius, ficut hol:fimiliterq; id,qtiod eftjpropritt<br />

falu?eft pulchritudine nobilior, g.a alicui rei pra;ftantiori,eft vtiq; pr?<br />

faluseltmembrorum, quzfuritno ftantius.Idquoq;,quodeft exreb*<br />

biliora.Etilleeftcommunisomni- .przftantioribus&prioribus^upbusquxftionibusconiparationum,<br />

cedentibus,eftvtiq;prarftantius,ac<br />

&illefumiturarebuseflencialibus, pcedentius. vtfanitas,qeftprxfti ?<br />

quianonfumiturarebus,quacdefo tiorpulchritudme,quiafanitascon<br />

rlsfunt,nequeabipfisrebus, &funt fiftitinmembrispra?ftantioribus '•<br />

vulgaria:& licet loca fint multa, vis & ample


A B K. A M<br />

C eftci,inudeftnobiliusc£id,qcf non<br />

eft <strong>pars</strong> huiusgcncris.gfa exempli,<br />

cjuiacquitas ex quo eft <strong>pars</strong> virtuturn,<br />

& fpecies qugdam illarum fpe<br />

cierum,& nobilior eligibilius eft, cj<br />

cjjeligitur propter aliud.vtfaluseli<br />

H gibilioreftcommocione, quiacomotioeligiturobaliud,<br />

falusaute<br />

propter feipfam.Et eligibile per Cc<br />

clt eligibilius ^eligibile per accns,<br />

vt am icos efle i ultos eli^ibili us eft,<br />

^inimicoseeiuftos,amicis.n.hoc<br />

eligitur j>fe. EtideoaitArrftot.


Liber Tertius<br />

4 B * A U<br />

A Scptim as autcm locus eft, quod<br />

.7' eft caufaboni perfe eligibilius eft<br />

£ • ?• illo, quod eft caufa boni per accides<br />

*•*• ficutvirtuseligibiliorcft quam bo<br />

MAMTIKTS<br />

Septimuslocnscfl,vtid,quodeft<br />

caufaboni petfe.eligibiliusfiteo ,<br />

quod eft eius caufa per accidens, vc<br />

virtus,qua:quidcm eligibilioreft<br />

na fortuna , hate cnim eft caufa<br />

beatitudinisper fe, & haec per acci-<br />

ipfafortuna.quiailla eft caufa felici<br />

tatis per fe, nxc veto per accides.<br />

deus . Et firm liter eft di fpofuio no<br />

zij, illud enim,quod eft caufa dam<br />

Parq; eft ratio de ipfb nocumcnto,<br />

nam id, quod eft caufa mali per fc,<br />

ni perfc, magis eft fugiendum ,


A B R A M<br />

€ efficiens ntcellemiorem fine efteligibilior<br />

fine,que alter excedit.v.gr.<br />

fi maiore exceflus beatitudinis ad<br />

fanitatem, g fit exceflusfanitatis ad<br />

ipfam agens,fic & efficiens beatitu^<br />

dinem eligibilior eft fknitate: hoc<br />

autem fit,quiaproportio efficientis<br />

bearitudinem ad beatitudmem eft<br />

proportio agentisfanitat«m. ad fani<br />

tatem,&ercefrusbeatitadiuis ad fanitatem<br />

fuit maior exceffu fanitatis<br />

ad fuum efficiens, & exceflusfanitatisadipfam<br />

efficiens,eft ficutexceP<br />

fiis beatitudinis ad fuum efficiens,<br />

ficq; exceflusbeacitudinjs ad fanita<br />

H tem eft maior illius exceflu adipsa<br />

efficiens, Scquaodohoc fueritefficiens<br />

beatitudinem,przftantior eft<br />

(anitate.Q^iando enim vna res proportioHatur<br />

duabus rebus diuerfa<br />

proportione,illa,adquam proportio<br />

eft minor,ipfa eft maior.&hicg.<br />

dem locus communis eft omnibus<br />

quazftiouibuscomparationum.<br />

tuncagensilliusfinis melioriJtlfgi ^<br />

biliuseric,^ finis ille, qui fuperatur<br />

ab alio fine.exempli grada, fi f elicitasfuperat<br />

fanitatem plufcfua fuperat<br />

fanitas fuum erTectiuum ,crgo ef<br />

fccluium fflicitatiserit magis eligfi<br />

dum, qipfa fanitas: qm proportio<br />

ipfiusefficientis f^hcitat£ ad ipfam<br />

fcelicitatem,eft proportio ipfiuseffccliui<br />

fanitatis ad ipfam fanitatem,<br />

fed f^licitasplusexuperat fanitatem<br />

Qexuperetfanitasfuum efficiens,&<br />

fanitas itaexuperat fuum effecliuu<br />

ficutfuperatf^licitasfuu efrccliuuj:<br />

ergoplusfiiperabit felicitas fanitatem,^<br />

faperet fuum agens:& fie effe L<br />

cliuum fejicitatis erit prxftatius ipfafanitate,tiuiaqfivna<br />

res comparatur<br />

duabus per commutatajppor<br />

uonem,tune ilia res, ad qua minor<br />

eft jpporrio.feu c6paratio,rrit maior<br />

g ilia ad quam eft maior jppor»<br />

tio.Etislocuseftcommunis cudis<br />

qusfitiscomparatiuorum.<br />

Alijeiujticmproblematic loci. Cap. i.<br />

A<br />

ii. locus. Mplius,qn duo aliqua fuerint valdc fibimetipfis fimilia, 5i<br />

DccEatio'. non poterimus prgeminentiam aliquam confpicerealteri<br />

1<br />

11. locus.<br />

DccFaiio.<br />

ij.locus . _<br />

9<br />

ad alterum,vid€ndum exi)8 quae feqUuntunNam cum cox<br />

fequenseftmaiusbonum,hoceligibilius,fi autem fint confequenM;<br />

tia mala,cui confequens minus m3lum,hoceIigibilius.Narn3cum<br />

vtraqj finteligenda,nihil prohibet moleftum aliquid fequi: diipli<br />

citer autem ab eo quod fequitur confideratio,narn cV. prius,c^ pox<br />

fieri us fequi turtvtaddifcentem ignorarepriu^fcireafit: pofteri 9 :<br />

meliusautYtpl'm, quod pofteriusfequiturrfumendu igiteorum<br />

qfequunt quodcuiKgfuei-itvtikiAmpliuSjplui-abona pauciori*<br />

bus,vel fimpfrjVel qnaltera alterisinfunt,vt pauciorain plurib 9 *<br />

Inftantia,!! alicubi,alterum alteriusgratiamihilenim eligibiliora<br />

vtraqj c£ vnutvt fanii fieri,^ fanitas, qp fanicas, eo q> fanuin .fieri<br />

gg fanitatem eligimus.Ecnonbonajbonis^iihil prohibet eligible<br />

liora effe,vt felicitatemtcx: aliud aliquid quod no eft bonu,iuftitia<br />

&


Liber Tertius 5 2,<br />

A dcfoftiwdinev Etcademcum <strong>vol</strong>uptatemagis,g fineVoluptate?<br />

#eademcumindolentia,qjcurntriftitia. Etvnuquodqjin quo<br />

tanporemagisvaletjinhocetiameligibilius.Vtcarentiatriftitif ^j<br />

iff feneclaitemagis,q* in iuuentutetmagis enim in fenedute valet* Decfimo.<br />

Secundum haec autem,cV: prudentia in fenecftute eligibibilior: ne^<br />

moenimiuueneseligitduceSjeoquodnon conftateos prudentes<br />

c(Te.Fortitudoautcmecontrariotiniuuentuteenimmagis neceCfariafecundum<br />

forcitudinemoperatiotfimiliter autcm dC in tein><br />

perantia,magis enim iuuencsqp fenes concupifcentijs moleftan-<br />

Cur*Etquodinomnitempore,velinpluribus vtilius* Vtiuftitia, LOCHS<br />

fi6temperantia,fortitudinernam ille Temper, haec autem aliquan^ Decfctio<br />

dovtilis.EtquodjCumomneshaberemus, nihil alteroindigeretnus,quam<br />

quodeumhaberemus,indigeremusreliquo.Vtiniu»<br />

ditiaddfortitudine:na fiomneseffentiufti,nihil vtilis fortitudo,<br />

5 fiYeroomneseirentforte8,vtilisiuftitia.Amplius ex corruption!<br />

bus,5£abie


Topicorum<br />

melius eo quod in altero optimfu Vt fi melior eft homo q$ equus,<br />

&optimus homo Optimo equomelior. Etfi optimum op timo<br />

melius,& fimpliciterhocillome3ius:vtfioptimushomooptix<br />

mo equo melior, S£ fimpliciter homo, fimpliciter equo melior«<br />

Amplius,eaqux<strong>vol</strong>umusamicosparticipare,eligibiliora,qua ratio<br />

quaenon.Et quaeadamicumageremalumus,qpquxadquemx *°'D<br />

libet, ilia eligibiliora. Vtiufteagere,&benefacere, magis quam ratio,<br />

videri: nam amicis benefacere <strong>vol</strong>umus magis quam videri:<br />

quibuslibet autem econuerfo.Et quarfunt excircunftantiane'<br />

ceflarrjs meliora,aliquandoautemdC eligibiliora. Meliusenim<br />

quam viuere bene viuere :bene autem viuere eft ex circunftltia:<br />

ipfum autem viuere neceffarium. Aliquando autem meliora no<br />

ctiam eligibiliora: non enim fi meliora.,neceflario q> eligibiliora:<br />

philofophari fiquidem melius qua lucrari, fed non magis eligen^<br />

dum indigent! neceiTart)s.Excircunftantia autem eft, quando<br />

exiftentibus necefiarr)s,alia qugdam adtjciuntur bonorum. Fere E<br />

autem fortaffe eligibilius quod neceitarium eft,melius autem q3<br />

excircunftantia.Etquod non eft abalioexquirere,qusim quod 41.1900.<br />

eft,&abalio.Qualefultinetiuftitiaad fortitudinem ,-Et fihoc 44.Locm<br />

quidem fineillo eligedum,illud autem fine hoc non. Vt poteftas Dccfatio.<br />

fine prudentianoneligenda,prudentia vero finepoteftate eligen<br />

da.EtduorumjfialterumnegamuSjVtreliquum videatur no^<br />

bisinefie:illud eligibilius, quod <strong>vol</strong>umus nobis videri inefle, '<br />

Vtlaborem diligerenosnegamus, vt ingeniofi efle vidcamur.<br />

Amplius,pro cuiusabfentia minus increpandifuntmolefte fe^ ^<br />

rentes, hoc magis eligendum. Et pro cuius abfentia non molefte ,<br />

ferentem magis increpandum: id eligibilius:<br />

Strmo dejlijs locis eiufflem quxfiti. dtp. £• ,<br />

t ABRAM MANTINVS<br />

iis i^! l^vVodecirnusaGtlocuseftfiun T Ocnsaut,iz.eftfumptusabip<br />

w J. t'i & 1. Jptusex ipfisillationibus. Qn_ JL.fiscofcquetibus.na,ciifuerint<br />

tj.iArift. .n.funt duae resconnex^, &no pof- dua:resconiun ntaiusbonfl,eritcli-<br />

Jarurh,quia cuiuscolequenseft me gibilior,&illa,ad qua (cquif'minuf<br />

lius, ilia eft eligibilior.v.g. facilitas maliT,equoq; eligibilior.exeplica,<br />

adionis, &facilitaspa(Iionis,quia fecihsaftio, &facilispasfio :n|ad<br />

facilitatcm adtionis fcquitur vmce facilitateadiois Ceqtipsu vTcere>ad<br />

te, &: facilitaiem paffionis vinci. facilijatfi ^opaflioisttg^fipsuvici.<br />

Et Excmplum


A ft ft. A M<br />

A EteJtenxplumilliusquod fequitur<br />

jnalum minus eft viuerc la tenter,<br />

& viuerc propatulo.quia vitl, quae<br />

sft larenter , fequitur fpretus , & vitam<br />

qux propatulo cft.fequitur inuidia.<br />

Confcquensautem aliquant<br />

xemaliquandoquoddam ell ptius,<br />

&quoddam poftenus, ficut difcipu<br />

liim fequitur ignorantia & fcientia,ignoramiaenim<br />

illinsqiiod addifcendum<br />

eft prior eft in illo,&<br />

fcientiapofteriusineftei,vltimum<br />

autcm confequens pro maiori rei<br />

pane eft przftantius; expcdit au*<br />

9 tern quod fumamusdeconfequen"<br />

tibusquodvtil»usfiierit,hoceft,fi<br />

vtiliusfuem prios, fumemusillud,<br />

|c fi pofteriusfumem 9 illud . Ethic<br />

quidem locus eft propriiis eligibi-<br />

Ubus,& eft neceflarius.}<br />

>). Terriusdpcimus Iocuseft,qu64<br />

quaepauciorafunt, quando fubintrant<br />

pauciora ea q-uae funt plura,<br />

{£illeeftdiuulgatus,&cftmendax,<br />

quango vnunrbonoru eftpropter<br />

alterum,quia non fit verum q? illo-<br />

-, rum aggregatum fit pligibiljus alte<br />

ro illorum.vcrbi gratia,dicendo Cnnan&fanitatem<br />

, quiaillorum ag-»<br />

gregatnm non eft eligibiliusaltero<br />

eoruttijfcilicet ipfa fanitate:eliwirti 9<br />

«nim fonarj propter fani.tatf .Opor<br />

tuit autcm apponcre huicloco duas<br />

conditiones:quarum vnaeft,quo4<br />

pauciora fubunt pluribus,quia non<br />

icquitur pi u res drachmas die ejigi<br />

biliorespaucioribusaurej$:&(cicun<br />

da condmo eft,q> res pauciores con<br />

ten tat non 'fint perfefliones rerum<br />

phiriumcontincntium,&continerj<br />

Liber Tertius<br />

MANTINVS<br />

Exemplum ilhus rei, ad qua fcquic 1<br />

minus malum , eft clandeftina vita,<br />

9i vita pacfspublice. nam ad vitam<br />

Qccultam (equi t'ignorninja, ad parente<br />

vcro vitam fequitur inuidia.<br />

Id praererea,quod fequif'aliquam.<br />

rem,qnqj eft prius &pra:ce4ens, all<br />

qfi eft pofterius. vtad ipfum addifce<br />

tem fequitur ignorare,&(cire:nam<br />

ignorantia rei, C]«adifcit,eratprioc<br />

antequa difceret earn, fcta eius vcro<br />

eft pofterior, & id quod fcquiiur v^<br />

plurimuin vltimo,eftpra?ftantius;<br />

& ex ipfiscofequentibus debem 9 fq<br />

mere.quodvtiliuseftcorum, ita vt<br />

fiquod vtiliuseft,fueritprins,&pr?<br />

cedens , tuncfumimusipfum, fed fl.<br />

pof terius, tune & illud capimus , EC<br />

ifte locus eft propritis ipfis rebus cli<br />

gibilibus,& eft npceflarius,<br />

Tertiusdecjm 9 locos eftvq? pi ur4<br />

bona eligibiliora Cunt pauciotibu«<br />

ponis, fi ilia payciora bona cotincnlf<br />

inillisplurib 9 bQnis,&eft locus pro<br />

babilis,&£ft falfus,qp aliquod illprumbonoru<br />

fuerit gratia aliorura,<br />

quia tune non eft veru dicere, (f ag<br />

gregatfi eorum fit eligibilius vnp 3<br />

Ibrum. exempli 2fa,fenumfieri,if<br />

^>(afanitas:narn hojrfl aggregatum.<br />

nonerteligibiliusip(a(anuate,qfh<br />

fanum fieri cligirur g p fanitatcm,<br />

In hoc tii loco opprtet fupponerc<br />

duas conditipnes,vnacft>vt ilia pan<br />

cioracontineantTubillij plunbns;<br />

nam nonfequi^vt pluresdrachme<br />

finteligibiliorcspaqcioribus denarjjs,alteracoditiopft?vt<br />

ilia pauciora<br />

contenta non finj pf^liones , feu<br />

acl:usrerJ3cont)nentium-,& rerurti<br />

condnentjum qujedam fint perfe<br />

tcsquxdam fitperfe


Topicorum<br />

ptatee,egusque e,quo<br />

t. huius exemplum eft medicind fine <strong>vol</strong>uptatc, exempli gfa mcdica'<br />

dulciscummedicinaamara, ambae men dulce&amaru:licet.n. vtrfiqv<br />

vcroiuuat; El quod eft abfq} dam c6ducat,eligibiliustnedulce.Itid^<br />

no eligibilius eft eo ,quod cftcum idqct finenocume'to e,eligjbiliu$c<br />

damno.proutcibusinfipiduseligi- co,qcf cii nocum€to,feutnftitia:vt<br />

biliorcftamaro. cib'infipid'eligibiliorciboaniaro.<br />

4 eft. -f. QH intus cuseft,quia Locusdecimusquintuseft fum-<br />

' quaelibct tcscuiuseft terripusipfam ptus a reb' habetibus t£s proprium<br />

proprie conccrncns,quaiwlo eft fuo fibi,na qu^cuq; reshft t^s fibi pro*<br />

tern pore eii^ibilioreft,quamquan priu,curepentutinfuotpc,eHgipi*<br />

j| do eft fincfuo temporc, ficutcanc- lior eft,5ca,quae non repcri^in'fijo<br />

fterccaputfirncseligibilius equam' tp.e.vtehgcre{enesduceseligibitius L<br />

canefeere iuuenes , & fimilitcr eft eft,e . verbi afa, eftvtiliusinpluribustemporib',eli<br />

*_t fprtitudo,& iuftitia,& temperan gibilius eft eo, , qd eft vtilc in aliquo<br />

turiuftitiaenim & temperantia vti vno tj?e«. « eiempli gratia, atia fortitude,<br />

fcs funt ambas vtrifq^ temporibus, iuftitia,& uta, temperautia:nam temperaua tempc<br />

fortitudo vero iuuat quando funt rantia&iuftiuavtraq; eatu e(t vti<br />

I aduerfanp&illecfttieccflatius. lisomnitempore,fortitado veroin<br />

Dccimusreptimuslocuseft,quis» ftantib 9 hortibus-.&cftneceflarius.<br />

quandonobiscftresaliquaindige- Locusdecimusfcptimuseftrum<br />

fctimuseftrum<br />

ftus ilia prima . verbi gratia, vt iu- ptus ab indigetia,vt cu aJiqua habcituia&forutudosomnescnimhomusre",n6<br />

mdigem'alia, tficillacli<br />

names quandocflcntiufti,noncfl« gibiliore,q ilia alia.qua licet habea<br />

esvuhs Fortitudo ,quando autem<br />

eflcnt fortes, efleteisvtilisiuftina, e < r a , o a<br />

&mdig«eniea,&ilie eft demon- fioesbole.effntiufti.nihilpducerrt<br />

Loom .8<br />

eisfortitudo,fedfiefntfortes?duce<br />

. jo.<br />

1<br />

, m us ea,adhucindigem 9 iHa priori,'<br />

flcnt fortes, efleteisvtilisiuftina, exeplr


Liber Tertius 54<br />

A B ft. A M<br />

MAM TINTS<br />

Etfimiliter cdifpofiriooraiflionk, ftamea, quoif corruptiofugtbilior D<br />

&abiec"Monis : id enim,cu5uSomiP ef^eligibiliora^defuntrfimiliterq;<br />

fio &abiectio eft magisfugiedar,il- resfehetdeabie


Topicorum<br />

A V X A H M A If T f N y S<br />

Et hie locus con tine tofsfpccies Co- I;t is locus eft cSiscunclis gencrib? X<br />

j>arationum,& fumicur a reb*,qua: comparationu,& cftfumpr a rebus<br />

deforisfunt, &cftvulgaris,nonde- exterioribus,|&eftjf babilis,node«<br />

jnpnftratiuus,nioilenim prohibet monftraciuusrnS nihil jphibet, . .n<br />

id»<br />

J7- niseftcligibilius: magisenim gau- q^ difficiliusacquiriif,ertvtiqjeligi<br />

dcmus,vtait Arift.qn acquifiueri- bilius:na(vtinqint Arift.nosmaio<br />

musquod dtfficihuscftefle. Etex- riafficimurdele


A B *. A M<br />

A Ethiequidcm locus potfumi pro<br />

lecus.Jx*. prius,&c5isin oIb us rebus', pro ut<br />

qui«lt.}8. func(anitas,&c. qn non coicantfuis<br />

contrarijs;,aut minus coicantillis,<br />

cjn id,quod flue naturae eft propriu,<br />

plus i llis fuerit :& hie quidern locus<br />

fubeft lodsftimptis ab oppofitis.<br />

ovieR. }?•' Vigefimus tertius locus eft, quia<br />

It 4o. quod fimpPr prarftantiuseft alia re,<br />

in hocillogenereeftprimu nobilitate<br />

nobiliuscflprimo fm nobihratcm<br />

in altcro gcnerc. v.g. fi homo<br />

fit fimpft nobihor equo,id, quod e<br />

prim urn fm hominum nobilitatc,<br />

B przftantiuseft fmnobilitatcmipfb<br />

equ'o.Ltccotra.fi primii nobilitate<br />

in hocgenerefueritnobiliusprimo<br />

a'reriusgcneris, hoc itaq-, genus eft<br />

nobiliusilloalterogenere. hie veto<br />

locus eft oratorius j?£ proportionalitare<br />

fumptaab xqualitare, ex quo<br />

cnim proportio generis ad gen" eft<br />

iicutproportionobilJorishuiusge<br />

neris ad nobili us alteriusgcneris po<br />

tef t efle orarorius:fed iam v?,q? non<br />

fit dcmonftratiuns,ftudiofi/limus<br />

cnim interims, ficuteftinteritusini<br />

qui apud nos,nobilior eft (tudiofif<br />

C ftinoprogrefln,vtecurfusaddomii<br />

orationis,autadaliucultum ftudio<br />

film, fed non fequifq? interitus fim<br />

pliciterfltnobilior jfgreflu (impFr,<br />

intericuscnimdigmtasnoeft eiex<br />

ea parte qua interimseft,fed preeleftoad<br />

iiuctitii.vteftiniquuSj&apt 9<br />

ad maleficia.Hicautcm locus commuinseftprzdigcndisj&alijs.<br />

Vigciiuiusc]uartiislocuscft,quia<br />

* in quocoicantamici, ^ftantioreft<br />

eo,in quo non communicant, ficq;<br />

virtus pftannor dt Iamtatc,& diuitia:praL-lig


Topicorufti<br />

A * RAM<br />

G Etjrerum quod expedic facereami<br />

cis magis c£ ah js viris,eligibilius eft,<br />

cjquodcxpediat fieri omnibushojnmibus,proutc6tigerit,quosenim<br />

amice eligimus, illiseligimusfecun<br />

eligi mus erogare masime<br />

indigeti.Et am bo hi loci (unt<br />

j>roprijeligendJs,ipfbrumq; triseft<br />

Yna:nemoenim(vtait Arift.)quan<br />

floeieuenerintcastcra bona eligreretefie<br />

fine amicis,ex quo res>quib*<br />

fccum fitcommunitas,prseeligendx<br />

funt his, qnibusab illis abfolui£<br />

H fchicquidem repeti'tuseftfirmiolis<br />

orationis,quam primus: primus<br />

cnimponitdiuitiaseHgibilioresiapitacerhic<br />

autem fecundus locus eft<br />

pnmo contranus:m primoenim<br />

(Communiusefteligibiliusproprio,<br />

&infecunuoproprium cfteligibi-<br />

Jiuscommuni.<br />

Locus, i^. Vigefimusquintuslocuseft,quia<br />

S mc 4J res,quacinueniuncurexpra:ftanuai<br />

circunftantia^ligibilioresfuntreb 9<br />

qfuntex circunftantia nece/fitans.<br />

Dicimusautem rem,quajeftexprs<br />

ftantiajcircunftantiajid,quod non<br />

, eft necerTariuinefiendores perip-<br />

£um denominatas,illud vero e/le eft<br />

fecundum coplementi & perfe&io-<br />

.nismodum,prourefl membrorum<br />

decus.perneceflariuin autem intelli<br />

gimus,finec]uoremefleeftimpoili<br />

bile,prouteft priucipaliamembra<br />

inefleipfi homini .Expcdit autem<br />

tefcire,q?fiiaptenaturapra!ftantius<br />

flraliudjcjapudnospra: ftanrius.no<br />

cnim oportet f\3 fuapte na eft pra?flantius,ceapudnoseligibilius:phi<br />

lofophari enim nonefteligibilius,-<br />

5 opesacquitere ipfi inopi,opum<br />

cnim indigentiainopi eft pelige"da.<br />

raliseligibilioreft<strong>vol</strong>upcatc-.Erid '.<br />

quofl;,qcf cuamico magisageredcbem<br />

,c£ cu ali)sholb',eligibilius in<br />

quS c eo, qe? debem 9 agere cu oibus<br />

hoib'j&quibufcuqjafijs cotigerit:<br />

na, quosinamicoseligimujj&eoB<br />

vtiq; lapie" tesce eligim%(ed eligim*<br />

pecuniasdiftribuere^p quouis indi<br />

geti cotigerit, Et hecduolocaiunt<br />

jppria ipfis eligibilib 9 candeqjvim,<br />

obtinet:na vt mg.t Arift.nemo eoi£<br />

^ eligit fibi bona, no eligitaiiqd bo<br />

nufibi,qca,<br />

q repcriutur p. p pr2eftantiorem,iell<br />

meliore ron^, eligibiliora (unt his,<br />

quae pp neceflltatem reperiuntur.<br />

Intclligo autpid,quod pp efTe pr^ftatitius,velmeliusrepenf',quodn6<br />

eft neceflariu pro efle illius rei, cui 1<br />

illud meliusaicnbif^ieu addit j ,(ed re<br />

perit in ea pfe£tionis,leu pr^fidij,5c<br />

meliorisnota?gfa, vteftpulchritudo<br />

in mcbris.p neceflariu vero intel<br />

ligo id,fine quo no pot res reperiri:<br />

vtiunc mfbra principalia in hole.<br />

Scire tn debes, q? id, qcf eft ex fui na<br />

pra?ftas,vel nobile, Si. id q


B<br />

44-<br />

* B X A M<br />

Quandt) aiitpereligibilius intelligered"<br />

non quod eft apud nos,(ed qcf<br />

£mfeeftpo/fibile,fit, cj> hiclocus,&<br />

Verax,& mendax fir.veraxquidem,<br />

quia bene viuere eligibiliuseft,c£ vi<br />

tiere,bene viuefeautem nobis inert<br />

(ex parte prajftantiaj circunftantiae,<br />

Vita autem ex parte necem'tatis: ipfius'Vcro<br />

irtendaciumefi^quiafcien<br />

tia non eft ehgibilior apud a;grurh,<br />

cppfafaniras. Si verodixerithiceli<br />

e;ibilius quod eft fuanaturaehgibi<br />

iius, quod per praeftantia fignincatj<br />

eft verus. Si autem dixeritVligibihus,<br />

quod apud nos eeligibilius,fic<br />

quafiipfum ncceflariumerit eligibiliusapudnos,&quodexprxftautiscircunftantiaeft,prxirantius.<br />

Vigefimus (extns locus eft, quia<br />

quod^mpoFeeftqneng ab alioacqimere,eligibilius<br />

eft illo quod pof<br />

nbile eft acquircre ab aliorprout eft<br />

dilpofitio fortnudiniscum opibus.<br />

Et de hoc loco putatur,^ ponat pul<br />

chritudine eligibiliore" modeftia.<br />

Locns.i7. Vigefimusfeptimuslocuseft, ga<br />

<br />

id,qcteftehgibilefine aliquo alio,<br />

eligibilius e eo, qcf no eligit" 1 nifi cu<br />

illo alio.exe" pli gfa, cuftodia r.on eli<br />

git J fineprud£iia,{ed prudftiaeligic M<br />

line cuftodia, vis aut horu locoru<br />

efteade:nempe quod eft rnagispto<br />

priu,eftpriusdignitateipfb coiori.<br />

Locus vigefimus cwStauuseft, cj? cu<br />

dua^ rejf negafn 9 vna,v t exiftime^<br />

q? alteta in fit nobis, tune ilia altera,<br />

qua cupim 9 ,vt credatf'Iefle nobisefi<br />

gibiliorerit.exepligfa, cunegamus<br />

noslciibere ftudio h.terario,& cote*<br />

platioi ad hoc vt credaf, nos obtiner<br />

jjfpicacitate,feu proptitudine ItelFs:<br />

naid,quodcupim 9 ,qS credat'ineflc<br />

nobis,eftintelled 9 j?fpicacia: & hie<br />

locus eft fumptus a re extnafcca.<br />

All;


Toicorum<br />

Cdp. J. Q<br />

48,Loca*. M Mpliuseomm/juaeiuntfubeademfpede, quod habet pro<br />

A\ priam virtute,eo quod hoh habet,vtrifqj aute habentibus,<br />

4jiocui» j. AquodfnagishabeCjdigibiHus, Amplius,fi hoc quide facie<br />

!bonu illud cui arleft,illud autem non facit: quod facit,eligibilius«<br />

Queadmodum QC calidiUs quod calefacit,eo quod non . Si autem<br />

vtruqj facit,quod magis facit,aut quod melius, 5C principaliusfa<br />

50.1001$. citbonilrvtiihocquidem anima,illud autem corpus.Ampliusau<br />

Dccttuo . tem ^ cafibus^^ vfibusA adionibus^ operibuSjft: haec ab «Iis»<br />

Seq uunturenimfefeinuicervtfi quod iufte eft eligibili us qi quod<br />

fortitcr,6diuftitiafortitudineeligibilior:&fiiuftitiaq5fortitudo<br />

eligihilior)8cqjiufl:e;>quaniq?fortiter:iimilitcr autem &inalt^9t<br />

ji. Locus. Ampiius,fialiquoeodehi hoc quidemaiusbonum eft, illud aut<br />

minus : magis eligcdum maius}autiimaioremaiusfuentaltem*<br />

$I,LOCU& Sed


Liber Tertius 57<br />

A giendun^quod magis impedit virtutes,vt fgritudo turpitudinet D<br />

na& <strong>vol</strong>uptatis,Seorum,


Topicorum<br />

ABKAM MANTINT*<br />

G Trigefimusfecunduslocuse'fum Loaistrigefimusfecuduscftfum K<br />

Locus. 32. ptus a. cafibus,& coni ogatis, Sc a&i- ptus a cafibus,& ab vfibus, & adtio-<br />

g, eft. 53. bus,& operibus: &eftdelociscom- nibusj, atq; opcribus: & eft ex loci*<br />

munibus omnib'fpeciebusquinq; communibus omnibus quinqjgequajfitorum.verbi<br />

gratia, fi iuftitia neribusqusefitorum. exempli efa^<br />

fit eligibilior forutudine, iuftuseft fi iuftitia eft eligibiliot fbrtitudine,<br />

eligibilior forti. ergoiuftusefteligibiliorforti.<br />

locus. 53.<br />

Trigcfimustertiuslocuseft,quia Locustrigefimus tertiuseft,cum<br />

qii fuerintduaeres,quaif vnafitme duarumreru vna eft magis bona,<br />

liorquadavnaeademre,quaaltera alteraex(e,aliaveromin 9 bona,ma<br />

fit minus bona, melior itaq; eft eli- gis bona vriq; eligibilior eft.exemgibilior.v.g.<br />

M<br />

id, quod ehgitaliquis:proprereaqa<br />

fimilat'ei, & defiderat illud per feip<br />

fum,eligibili'eft, cpd,quode!igit,<br />

ppeaquianonfimilaf'ei, & defiderat<br />

illud haberepalic]cod aliud, vt<br />

amici g.funteligibiliorespecumjs.<br />

Locus trigefimusfextus, qui eft<br />

fumpt 9 ex appofirione,& eft, cu fue<br />

rint duae res,cj addunf fuper vnam-<br />

cum vnaefteligibilms quam cum metrem, fictotuilludiueligibiliu*<br />

altcra,illa€eligibilicr quam altera. cu vna illaru,


B<br />

Iocus.}7.<br />

qiuc. 61.<br />

loeus.)S.<br />

A B * A M<br />

£t cxpeditobferuare iuappofitione,g?<br />

non fit res fubftantia,ideft res,<br />

cui fit appofitio vtcns vna appofita<br />

& non altera. Carpecarius enim eli<br />

gibilior eft cum inuentione ferrae,a<br />

atcii inuentione falcis,& no fequic\<br />

<br />

cu fuerint duo: quoru vnu efteligc<br />

dum pp. feralteru vero jjp. gloriam,<br />

illud quod eft pgfe,eft vtiqjeligibi<br />

lius. Definitio aut rei,qu^ eft pp. glo<br />

nam, eft, vrquisnonfudiligensin<br />

adlionc fua, co certe norit nemine!<br />

aliu efieconfcm illius aclionis, qua<br />

ipfe agit :& hoc quidf pot et fieri in<br />

rebus no <strong>vol</strong>utarijs, ytqjfanitasfic<br />

prxft antior pulchritudine,& eft lo<br />

cusdemfatiuusfumptusexreieflen<br />

tia,& eft ex fumma locoru,quib 9 fit<br />

coparatio inter id, quodeftj?pfe,& F<br />

idquodeftppaliud .Locus vero


Topicorum<br />

ABRAtf MAKT1NT*<br />

6 eligibile aut apud aliqaem homine horum afic, quodcligibile ef tapdd<br />

eft aliudabeligibili apud ahu,hone alique" vnum homine,non eftcligi<br />

ftura cnim efteligibiliusapudfepie bile apudahque alium: nam hone*<br />

«es,&vtilc eft eligibilius apud politi fium eJigibiliuy eft apud fapientes,<br />

cos,& dele&abile e" eligibilius apud vtilc vero eligibilius apud ciues,dcdelhiofbs.Quandoautproponim<br />

9 leftabileq; apuddelicatosmagiseK<br />

eommonftraredealiquarc^fiteli gendu.Cumigif'voIumusoftederc<br />

gibiliorahera,c6uenitdiftinguere aliquid efle eligibilius aliqu® alio,<br />

quo: modisdicatur eligibile,&fi il- op) vt diuidamus,quotmodisdicaf<br />

lam muenerimus eligibiliorem al- ipfiim eligibile,& fi luenerim 9 illui<br />

terafecundumomnes, aut/ecundu ee* ehgibijiusaliquoalioolb'hisra<br />

duos,autfecundiim vnumillorum, tionib* velduab 9 ,vel vnicaearum,<br />

cnuntiam 9 quod ilia fit eligibilior. tuc iudicabim 9 i/ludefle eligibili*.<br />

Ethic locus fumi fab ip/a partitio- Ethiclocusertfumpt'ab ipiadiui-<br />

H nc&eftpropriuseligendis. fione,&ejpprius ipfis eligibihbus.<br />

Ee eligmjif, vfugiemfa, documents & loci communes. Cap. 4.<br />

tu pmnd! f Dem aut loci vtiles,&ad dcmonftrandu , quoduis eligedum,<br />

I &fugiendu*Nam auferre folu earn oportet (qua: ad alteru eft)<br />

pr3eeminentia:fi enim quod honorabiliuSjeligibJltustSd hono<br />

rabile eligendu:


Liber Tertius 59<br />

A tiuusvifustalbioriseftjColormagisdifgregatiuusvifus. Siaut?<br />

particular!ter,6£ no vFr problema ponat, primu quide didti vfr<br />

coftru


ConrequefttiifomnJbusineflc,Manifeftiiigitefi:,cj>qui!iypotTiefl<br />

vticur,facit problemavl^particulariter pofitiimam particular!'<br />

ter confi ten tern viV poftulabit cbnfiteri,eo e£ vni,dC 01 fifrpoftux<br />

ntum" lauwitinefTe* Com autindefinitu eft problema ,vno mode dex<br />

ftruerec6tingit«Vt fi dixerit <strong>vol</strong>uptate bonu die, vcl non bonu,<br />

8£nihilaliud quicquadeterrninauerit:na,fialiqua <strong>vol</strong>uptate dix<br />

xerit bonu eflfe,oft?ndendu vfr q» nulla,(i debeat interimi propox<br />

iltumtfiPr aut& fi aliqua dixerit <strong>vol</strong>uptate non efle bonu, often-'<br />

dendu vlV q> omnis,aliter vero non contingi t interi mere: nam,(t<br />

to. Docu-<br />

_ oftenderimus.qineftquaeda<br />

. . . .i* a „ .,<br />

<strong>vol</strong>uptasbonu, vel nonbonu.non^<br />

.r r f._ . . ' _ . . *<br />

mentum. dum intenmitpropoiitu* Mamreftu igitur qm mtenmere qui*<br />

demvnomododr,conftruercautduplicit€r:fiueenimvfl"often<br />

derimus,ois <strong>vol</strong>uptaS bonu, fiueq> eft quaeda <strong>vol</strong>uptas bonu,<br />

oftenfumcritquodpropofitueft. Sifraut&fioporteatdiflerere<br />

q> eft quzeda<strong>vol</strong>uptas non bonu :fi oftenderimus q>nuJlabonu,<br />

vel q> quaeda non bonii,oftendentes erimus vtrunqp dL vlr^dt par<br />

iz. DOCU- ticuiariter.cbeftquaedavoiuptasnon bonu. Cum autdetermi^<br />

jnentum. . '^^ „ /* . r . • tr f . • -<br />

peciauo. natafuentpolitiOjdujMrinterimereerit^Vtnponaturalicui quix<br />

dem inefle <strong>vol</strong>uptari bonu efle^icui aut non ineiTe:nam flue ois<br />

oftendat <strong>vol</strong>uptas bonu,fiue nulla, interemptu erit propofitum.<br />

13. Docu- gj autvnam folam <strong>vol</strong>uptate pofuerit bonu efle,triplicitercon-*<br />

fircHtsni. ... . VT n~j * i 11 i t<br />

pecfatio. tmgitintenmcre, Nam oftedentes ois virt 9<br />

fcientia,vel q> nulla, vel q> dC alia aliqua, vt iuftitia, vel q> eadem<br />

,?. DOCU. prudendanonfcientia,interemptu eritpropofitu* Vtileautem<br />

peclado. SCiufpicereinfinguIaribuSjinquibus ineffealiquidvelnon, di^<br />

pccfcuiol ^umeftjquemadmoduminvniuerfalibusproblematibus* Am<br />

plius autern & in generibus infpiciendum, diuidenti f m fpecies,<br />

vfq; ad mdiuidua.,ficut prius dicftu eft. Nam fi omni appareat ineffejfine<br />

nulli multa proferenti,poftulandum vtr confi'teri,aut fer<br />

,7. DOCU. re inftantiam inaliquo non fie. Amplius, in quibus poiTibile eft<br />

pecaoo autfpeciejaucnumero non eft numerus: ad accidens igitur per talia,<br />

&. hoc modo argumentanduni«<br />

Serma


Liber Teitius<br />

A Strm&loclscowmMibwMgemkrfugitnJxfy&'Docifmenttf. Cap. 4. '<br />

ABRAM MANTINVS<br />

Iot»-l9' T Ocas vero trigefimus non'eft, T Ocustrigefimusnon'cft,q?id,<br />

J_jcuius contrarium eft magis fu- \ , cuius contrarium eft magis fugiendum,c[contrariualterius,illud<br />

giendu, q'cotrariu alicuiusalteri 9 ,<br />

eft eligibilius. gratia exempli, quia illud vtique eft eligibili us illoalio.<br />

fenitas e eligibilior pulchritudine, exepligfa,fanitaseligibihor eft pul<br />

quiaaegritudo eftmagis fugienda, chritudine,qacgritudoeftfugibiquam<br />

turpitude . Et ille fubinttat lior turpitudine.EtislocusincTudiif<br />

locaoppofitorum,dequibnsia pre. fublocisoppofitoru, quorualiquae<br />

fatjefunt mulrx partesin hoc Hbro. diuifiones ia Beefier fit in hoc libro.<br />

Quadragcfimus locus eft, cuius Locusquadragefim'eft,q?id,qcf<br />

cleclio&fugaeftfimiliter.min 9 eli- fimili rone, feuindifrerenter eft eli<br />

gendum eft, c£id, quod eft tantum gendu,atq; fugiendu, illud quidem<br />

cligendum ablq-, fuga aliqua. min' eft eligibile, c£ id,quod eft tan<br />

3 Hxcitaqjeftfiimmaomniulo- turn eligendum, &n6fugiendum. '.<br />

coruro,qu£ Arift.dinumerauit.qu? Hi itaq; fnnt oe"sloci, quos Arift.<br />

traduximusvtilla intelleximus,in numerauit,&nosfum 9 inteipretati<br />

quibuseftconfiderandu. Ethiseif- eos,proutnobisfuitc6ccflaeoruin<br />

demlocis commonftraturq?resfit telhgetia, qui tnconfiderationeintantnmeligibilis.qnenimcomon-<br />

digentmagna.Inquit: EteifHemec<br />

ftratnm fuerit, q? aliquisfitalio eli- locis nucdiclispot probari,q? res fie<br />

gibilius,commonftratur,q»fiteligc trneligibilis.na.cum fuerit ^pbatu<br />

dum,qn enimauferturabeiscxccf aliquidefle eligibilius aliquoalio,<br />

fusvniusadalceriiamborelinquim probabif&illud efle eligibile,qfh<br />

tureligenda. In aliquibusaiitrebus ablatoexcetfu vniuseorufuj?aliud,<br />

(cimusexcomparationiseflentia,q? relinquunt'oTaeligibilia.Innonulres<br />

fint eligendae vtra?q-,, aut altera, lis vero cotingit vt ex efientia copavt<br />

q ui dixerit, oj hec fi t hac ehgibi- rationis cognofcamus res ee" eligibilior,qniafmipfiusnaturamfitme-<br />

les,veloes, velvnaearii. vtcu quis<br />

C hor,& altera non fit fccundumeius dixerit hpceffe eligibili us illo,quia 1<br />

naturam,ex quo enim eft natura: af hoceftna melius,tllud vero non na<br />

finis,nofcitur,qj fit eligibile tantu. turarnameo quod eft bonuna,(ci^<br />

Etexpeditq7fumam 9 ha:clocaqua ipfum e/Ie eligibile tm. Inquitq;:<br />

tenuspoflibilenobiseft fumereip- Sumendiautfuntij loci quainmaforum<br />

communicatem, transferen- ximefieripoterit vFes, fitranfmute<br />

tesillaabeligibilioriadmaius,hoc museosexeligibi!ionadmaius,&<br />

autem fit ponendo ditfliones multi ?.d plus:& hoc quidem fiet, fi paruplicationisineisquadamodicade-<br />

per tranmiutemusdi


Topicorum<br />

A B ft A M<br />

G viccilliusfumerem'quodid, quod<br />

naturalitereft fecudumaliquam di<br />

ipofitiotierrt, fit magis (ecundiihac<br />

illam difpofitionem c£ illud, quod<br />

eft fccundum illam difpofitionem<br />

prseter naturam, tune hie locus eflct<br />

communis multisrebusalijs areb 9<br />

cligendis,& fubi ntraret hunc ipfum<br />

n umerus m ultor um locorum dc il-<br />

Iis,qua;pr3edi


ARISTOTELIS TOPICORVM<br />

LIBER QVARTVS.<br />

S V M M A L I B R I.<br />

DC lotis quibufq; generisifimul atque de dlfferenrix locis perpaueis.<br />

Cap. I.<br />

Oft hsec autem defjs,q ad genuSj5^proprium,infpix<br />

ciendu , flint aucem hxc elementa eorum , quae funt<br />

ad terra i nos,5£ his ipfis raro confiderationes fiu t di<br />

fputantibus.Si ergo ponaturgenusalicuiusexiftenx<br />

tium,primu quidem infpiciendu ad oia,quse cogna<br />

tafuntei,quod d?jfidealiononpdicat:quemadmodueft in acci><br />

dente»vt fi <strong>vol</strong>uptatis,bonum pona?gen 9 ,fi aliqua <strong>vol</strong>uptas no<br />

B bonum.Nam5jG hoc,nianifeftum eft qm non genus bonum <strong>vol</strong>u^<br />

ptatismam genus de oibus quae funt fub ipfo fpeciebus prg dicat ,<br />

Deindefi nonin eo quod quid eft praedicat/ed vtaccidens. Qiie-' i jocusadmodum<br />

album deniu€?,deanima,ifeipfoagitatum» Neque Dedktid<br />

enimnixidipfum quod eft, album:quapropter non eft genus al^<br />

bum niuis : neque anima idipfum quod eft , agicatum : nam<br />

acciditei moueri,quemadmodum6C animali frequenter 6^ am<br />

bulare,&ambulansefle* Amplius,agitatum non quid eft, fed<br />

quid fecienSjVel patiens fignificare vr:fiFr aut6iocui<br />

ne inrpiciendum,fi aptatur ad dicflum genus,Vt ad quae nunc db D<<br />

fta funt:contingit enim quippiam mouere feipfum^ non: fimili<br />

ter autem 6d albii efIe,6C non:quare neutrum horum gen 9 sfed ac/<br />

C cidens,eo q>accidens dicimus}quod contingit idem ineffe alicui y<br />

&non, Amplius3finonineademdiuifioneeftgenus,&fpecies,<br />

fed hgc quidem fubftantia,illud aut quale:aut hoc quidem ad]ali' D«E«ioI<br />

quid,illud autem quale* Vt nix quidem, S>C cygnus fubftantia,al'<br />

bum aut non fubftantia,fed quale:quare non eft genus album nix<br />

uis,neqj cygni.rurfum difciplina quidem ad aliquid,bonum aut,<br />

&pulchrum quale:quarenon eft genus pulchrum,vel bonum di<br />

fciplinacrnam genera eorum,q funt ad aliquid , &ipfaad aliquid<br />

oportet efle:vtin duplici.etenim multiplex eft : genusduplids, dC<br />

ipfum eorum,quf funt ad aliquid eft, Vt vfr autem dicat,in eadc<br />

diuifione oportet genus effe fpeciei:nam,fi fpes fubftantia , dL %£*<br />

nus;& fi quale q uippiam fpecics eft,& genus quale quippia : vt {|<br />

album


Topicorum<br />

album qmIequippiam,Stcolor«Siimliteraufem &inalrfs'. Rirr><br />

funijfi neceiTe fuerit,vel fi contigerit genus par tici pare quod pofi<br />

turn eftingne/rerminusauteius,quodeftparticipare,eftfufcipe<br />

PccTatio. reparticipatirarionem.manifeftumigitur^qnifpecies quidepar<br />

ticipantgenera,generaaut fpecies non. nam fpecies fufcipitgene<br />

risrationem,genusautem fpeciei nont confiderandutn igiturfi<br />

participat,vel contingit asfignatu genus participare fpeciem : vt<br />

fi quis entiSjVel vniuSjgenus quippia asfignauerit, accidetenim<br />

genus participare fpeciemmam de omnibus,qug funt,ens,6i'vnu<br />

prxdicantunquare dC ratio eorum.AmpliuSjfi de aliquo as figna<br />

t. LOCUS ta fpecies veraeftjgenusautemnom Vtfiens,aut/cibileopinabi<br />

Pcctiuo . jjs genus ponatunnam de non ente opinabile praedicabitunm ul^<br />

ta enim non entiaopinabiliafunt,atc^ ens,vel fcibilenon prgdica<br />

jj tur de non ente,manifeftum:quare non eft genus ens,necp fcibile,<br />

opmabilis:nam dequibus fpecies praedicatur, & genus oportet<br />

y.Locu* praedicari* Rurfum , fi nullam fpccierum contingit participare<br />

t/eciauo. quodpofitumeftingenere*Namimposfibile eft participare ge><br />

nus,quodnul]afpecierumparticipat,nifi aliquafecundu prim a<br />

diuifionem fpecieru fit,illae aiitgenus folum participant: fiigi tur<br />

motusgenus<strong>vol</strong>uptatisponatur,confiderandum fi neqjcorrux<br />

ptio,neqj alteratio <strong>vol</strong>uptas,neq; vllus reliquoruttijqui asfignari<br />

folentjmotum.manifeftiienimjqm nullam fpecierum participa^<br />

bit,quare neqpgenus,eo q> neceffarium eft quod gen 9 participat,<br />

K. fpecieru aliquam participarerquare non eric fpecies motus vox<br />

luptas,neqjindiuiduoru,neq*eorum quicquam,quac fubfpecie<br />

motus funt:na&indiuidua participant fpecie,cVgenus:vtquida<br />

*.tociu hoiTio,cV: hominem participate^ animal. Amplius,fi de plurib*<br />

.


Liber Qjuartus<br />

omnium incTifrerentiu fpccie genus:ii igitur vnius moftretur,ma<br />

A mfeftumqraomniut&fivmusnonjmanifeftumqmnulIiuSjVtfi I*<br />

quisinfccabiles ponens lineaSjindiuifibilegenusearum cUcacee:<br />

nam linearu habentium diuifione non eft quod ditfHi eft, genus ,<br />

cum fint indifferentesfm fpeciem: indifferetesenim fubinuicern<br />

fecund um fpeciem^retflx lineae omnes,<br />

ftrmodelochipfiMtgewris,GrJiwtilla,dr


A 1 K. A M<br />

Topicorum<br />

C defucritgcneri vna haru quatuor<br />

conditionu,intcrimit J efle gen 9 , &<br />

Jion fit vcrum ipfum efTegen 9 , nifi<br />

inuentioneoium in eo. Etidco deflruc~tio<br />

generis facilior eft ipfi 9 coftructione,quia<br />

pdicatur res dcali-<br />


A B R A M<br />

A Secundus locus eft, fi quod pofiturn<br />

eftgenus,non fidicetur de illo<br />

quod pofitum eft efle illius fpes I eo<br />

q?quid fit,non eft illiusgenus,pro-<br />

W eft praedicatio albedinis de niuc<br />

& praedicatio mouendi ex feipfade*<br />

ipfaaia:albedo. n.non pdicaturde<br />

quiditateuiuis, neq; mobileexfeipfo<br />

de ipfius alas quidditate. Et hie<br />

locus eft demoftrati uus ex rei eflen<br />

tia,eft enim <strong>pars</strong>ilh 9 ,quodfumptu<br />

eft in generis definitione.<br />

Terti us aut locus eft, cj> confideremus,quodpofitu<br />

eftpromaiori<br />

_ parte,&an ilia non inuenerimusm<br />

vno pdicamento,& an illi coueniat<br />

accidentisdcfinitio rficqjilludnon<br />

eft pro m aiori parte, q uia incft fiib<br />

iecto,& non ineft,ficut motus aiz:<br />

poFe nanq; eft illam mo tier i,& non<br />

' moueri:genusauteftinfeparabile.<br />

Qjaartus locus eft, q? cofideremus<br />

illa,q pofita funt genus & fpe"s,& fi il<br />

la non inuenerimusin vno prajdica<br />

mento,deftruimusq7 fit genus illi*<br />

fpeciei. v.g.quipofuent albedinem<br />

gen 9 Liber Quartus<br />

calcis& niuis,calx enim & nix<br />

luntin pra:dicamentofnbftanti^,&<br />

C albedo in praedicamcntp qualitatis.<br />

Ethicquidem locus eft demoaftra<br />

tiuusin deftrudione: qn enim genus<br />

efTet in alio pdicamento a pracdicamento,in<br />

quo eft fpecies,non<br />

jpdicaretur de ilia in ec op quid fit.<br />

Dedubijsautem5qoccumintihoc<br />

prajdicaraento relanonisinter reli-<br />

.qua pdicameta,iam expleta eft oratio<br />

deillis in lib.Prasdicamentoru:<br />

ip{? enim opinatur ibi,^ fin t qdam<br />

tes,quz fun.t <strong>pars</strong> qualicatu, & earu<br />

genera funtad aliquid :ficut eft (cri<br />

ptura &grammarica, quaru genus<br />

cftipfafciemia-.accidit autemhoc,<br />

quia<br />

generis fit ordinata in ipfb fylfo . D<br />

Locusfecund 9 eft, filuppofitum<br />

fueritgenus,quodnon prKdicef*de<br />

eare,quaefuitpofitapro eiusfpecic,<br />

in eo (p quid,tuncillud non eft eius<br />

genus. vt cum album prasdicaf'de ni<br />

ue,&id quod mouetur ex (e,de ipfa<br />

a!a,qrh album non fignificat o^d eft<br />

nixjneq ; quod ex £e mouetur, figni<br />

ficatquidfitata. Etloc'is eft demo<br />

ftratiuus fumptus ex eflentia illius<br />

rei,qua: eft <strong>pars</strong> rei flimptas in definitione<br />

generis.<br />

Ter tins locus eft 1 , vtinfpiciamuj<br />

id quod pro genere pofitum eft,&<br />

fi conueniat ei definitio accidentis, E<br />

tuncnoneftgenusjhoceftjqj infit<br />

fiio (ubieclo,& non infit. vt eft ipfe<br />

motus ipfi aia;,qm ip(a poteft moue<br />

ri&nonmoueri:genusveroeft in<br />

feparabile .<br />

Locus quartus eft,vtcofiderem*<br />

id,quod pro genere &fpecie afligna<br />

tur,& non reperiarit'in code pdicamento<br />

, tuncdeftruemus illud efle<br />

gentis.exempligfa , fi quis aflignec<br />

albedine efle genus ad ipfam cake ,<br />

ac ad niuem.nacalx &nix funt in ^<br />

dicamento fubftanti a?, albedo vera<br />

in predicameto qualitatis. & hie locuseftdemfatiuus<br />

in deftruendo. P<br />

qfh,cum ipfum genus fuerit in alio<br />

pdicamento c^ineo^nquoeftfpes,<br />

non pdicabit deea in eo , qc! quid .<br />

• Dedubijsvero,qinfurguntcirca<br />

hoc,maxime in pdicamento rclatio<br />

nis i nter caetera,ia exafte fuit explicatumhocnegociuinlib.Prsdicamentoruinamibivifum<br />

cftaliqua<br />

efle,q exqualitatibusfunt,quorum<br />

tfi genera funt ex pdicameto ad aliquid:vtgrammat!ca,&fcriptoriaf4<br />

cuhas,quaru genus eftfcia: hoc auc<br />

ta


Topicorum<br />

R A M<br />

MANTINTS<br />

quianatura relationis euenitoib<br />

*<br />

«m eft. f<br />

& 7.1 An",<br />

9 itacontingit,quianatura ipfiusre- D<br />

przdicamenns,&acciditillis:&ali- latiuiin(equif'olapdicameta,eisq}<br />


* . deremusanfpeciesdicaturdepluri<br />

Liber Quarrus<br />

A B R A M<br />

A cu! deficit p* dicatio in eo cj>


Topicorum<br />

JxGtntre,'locialij. Cap. i.<br />

COnfiderandum autem,S£ fi quod aliud genus eft asfignatae ».<br />

fpeciei,quod necpcontinetasfignatum genus,neq? fubillo DecEm<br />

eft.Vtfiquisiuftitiacfciamponatgenusteftenim virtusge<br />

iius,S£neutrumgenerureliquumcontinet:quarenon erit fcietia<br />

genus iuftitioe.Videtenim,qnfpecies vnafubduobusgeneribus<br />

eft,alteruabalteroc6tineri, Habetautdubitationein quibufda<br />

quod hmoieft:namvrquibufdamprudentia, autem vno in eo quod quid eft praedicatOjOia etiam reliqua (fi<br />

pra2dicant)in eo quod quid eft praedicabunt,per indudtionem fu^<br />

.mendum.SiautfimpliciterineJredubiteturasfignacu genus, nee<br />

fufficit oftendere aliquod fuperioru generum in eo quod quid eft<br />

defpecir prgdicari:vtfi ambulationis genus quifpiam asfignauit<br />

!ationem,non fufficit oftendere q> motus eft ambulatio, ad often/<br />

dene? um q> latio eft,eo q? di ali) motus funt: fed oftendendum, q><br />

rulluiT? participat ambulatio eorumquac funt fmeande diuifiox<br />

ncm^iifi lationem:nam necefTe eft quod genus participat, & fpex<br />

cierum aliquam partici parefm primam diuifionemtfienim amx<br />

bulaiio ntqj augmentatioaemaneq3 diminutione,ncq3 alias mot 9<br />

pat-


Liber Quaitus £5<br />

A partidpet,manifefi:umqmlationem participabittquareeritgen*<br />

latiOjambulationis. RurfumjdequibusfpecieSjquacpofitaeftvt<br />

genus prsedicaturjConfiderandumfi dC asfignatum genus ineo „"<br />

quod quid eft,de ipfis eifdem praedicatur,de quibus Qt fpecies: fiv<br />

militerautem<br />

raefle* Si igitur oftendatur quod <strong>vol</strong>umus genus aftruerenon<br />

' eflefub fpecie,manifeftum quoniam fpecies fub hoc eric: quare<br />

oftenfum erit,quoniam genus hoc. Confiderandae autem dtrz, ig.toc».<br />

riones generum,fi aptantur ad asfignatam fpeciem, dC ad partici- Deckiapantia<br />

fpeciem, Necenfeeftenimgenerumrationespr,acdicaride tl0 '<br />

ipecie,& derjs,quae participant fpeciem: fi igitur in aliquo diffox<br />

netjdiluciduquonia non eft genus quod asfignatum eft« Rurfus, i7.Loe«.<br />

fidifferentiam vtgenusasfignauit* Vtfiimmortale, genus Dei: D;cE»uo.<br />

namdiffereriliaeftaialisimmortale,eoc|>aialium alia mortal^ .<br />

alia immortalia:manifeftum igitur-jqm peccant,nullius enim ditx<br />

feretia eft genus. Quod autem hoc veru, manifeftummulla enim<br />

differentia fignirlcat quid eft^fed magisqualequid, vtgresfibile,<br />

&bipes. Etfi differentiam in generepofuittanqpfpeciem.Vtim ,s.iocu$.<br />

parem quidem numerunrdifferentiaenim numeri imparj&non Dccfatio.<br />

fpecies eft:neqj videtur participare differentia genus:nam omne,<br />

^ quodparticipatgenus,velfpecies,velindiuiduumeft:differentia<br />

autem neqj indi uiduum,neqj fpeciesnTjanifeftu igi tur qm no par<br />

ticipat genus diflferentia,quare neqj impar fpecies erit, fed differe<br />

tia,qmnonparticipatgenus. Amplius,fi genus in fpecie pofuit. ,9iociu.<br />

Vtcontiguitatem idipfum quod eft cotinuitatenr.aut mixturam<br />

idipfum,quod eft temperamentumtaut(vt Plato dcfiniuit) latio^<br />

nemfm locum inutationemznon enim neceffarium contiguitate<br />

continuitatem eiTe,fed e conuerfo.,continuitateni contiguitatem:<br />

nonenimomnecontiguumcontinuatur, fed quod continuatur,<br />

contiguum eft:fimiliter autem 5tin a1t)s:nam neqj mixtura ois,<br />

tempcramentum:naui ficcorii mixtura non eft temperametum ,<br />

neqj f m iocu mutatio omnis^latiotnam ambulatio no videtur la^<br />

tio elVcipene enim in rjsqLICE inuoluntarielocu exlocogmutat,dix<br />

Log, cuco.Aucr. I c tur


Topicorum<br />

G citurlatio,quemadmoduiriinanimatisacddit:mamfeftumautej<br />

qm S>C de pluribus fpecies df qj genus in asfignarisjcum oporteat<br />

^contrario fieri* Rurfum,fiditterentiaminfpepofuit.Vtirnrnor .<br />

tale idipfum quod eft Deum,nam accidit de aequalibus,aut pluri '<br />

bus cjfpeciem dicirdifferentiaaut Temper de aequalibus, aut pluri<br />

bus q? fpecies dicitur. Amplius,(i in differentia genus pofuit» Vt<br />

colorem idipfum quod eft congregatiuum, aut numerumquod<br />

impar* Etfi genusvt differentia dixit, Poffibile eft cnim alique<br />

talem fufcipere pofitionem,vt temperantie,mixturam driam:aut<br />

lationis^m locum mutationemtinfpiciendurn autem oiaqfunt<br />

huiufmodijper eademxoicantenim loci:de pluribus enim genus<br />

cj differ en tiam oportet dici,fcientia fit genus iuftitiaj. Quod iplam faam efle genus virtutis, vel<br />

autem qn ponunfduo genera vni 9 iiquisipofiieri t duo genera vni rei,<br />

rei,oporteat vnum illorum conti- tucetoportebitvtvnueoru continerealterum,hocapparet<br />

in multis neatalteru.&hoc jjfpicuu &I mulrebus.Verbi<br />

gratia auis & aial funt tis rebns,excpli gfa auis & aial funt<br />

genera corui,auis autem continetur duognaad ipm coruu}&coru 9 cointine-


Locus 10.<br />

qui 4. iz.<br />

&.IJ.<br />

A B K. A. M<br />

A inanimali:&fimiliterambulans&<br />

progreffioumfurit duo genera bipcdis,quorum<br />

vnum contmetur in<br />

alteto:deftruitaucem hunc locum,<br />

quia virtus & fcientia funt duo genera<br />

pf udentiae, & neutrum continetur<br />

in altero. Si autem hocconeeflerimusojportctadderc<br />

illi,quod<br />

adieftum eft,q? vnum alterum con<br />

rineat,vt ambo fubfint vni eide"generi:fcientiaenim<br />

& virtus omnes<br />

fubfuut habitui^Sc quod defici t generi<br />

in hoc loco eft, q? illius pradi-<br />

B cationonfitineo,q?quidfit:autdi<br />

cam us q> in virtute intellediuacon<br />

tineatur fcientia & prudentia, & q><br />

prudentia non contineatur in vir-<br />

tute adtiua.<br />

Oecimusautem locus eft,q> con<br />

fideremus genus fupremum illius<br />

quod pofitum eft cfle gen us, quod<br />

fi non przdicetur de fpecie in co q?<br />

quid fit, quod pofitum eft genus,<br />

non eftgenus:hoc autem fit, quando<br />

notum eft genus inefle fpeciei,&<br />

nondubitatur,mfianfit gen us nee<br />

ne: fi autem non fuerit notum inefle,poflet<br />

mentiri.Verbi gratia qui<br />

poneretprogreffiuum genus ambu<br />

!antis,&fumerctad hocinditium,<br />

quia motus praedicatur de progreffu<br />

& ambulate i n eo quod quid fit-,<br />

quia nifi notum eflet, aut iam com<br />

moftratum fit ambulationem eflt<br />

progreflum, pofietambulatioefle<br />

aliafpes motus,fed veraxeft hiclocus,qhfueritcfIenotum.Sicq;etia<br />

eonuderabimus huic fimilei rebus,<br />

Liber Quartus<br />

rineiffubaialiifift-qjgrejnie&tranf<br />

.mutabileftnlocu funt duo genera<br />

adbipes,quorualterufub altero co<br />

tincf.Sed hie locus hetlftatia, eunt<br />

virtus & fcia fint duo gna ipfi 9 prudeti


Topicorum<br />

ASX.AM MANTINV*<br />

qua: iubmnt{peciei,quae de illis pdi<br />

catur in eo q? quid fit, quia fi quod catur de eis in eo quod quid,nam fi<br />

pofitum eft fuerit genus, praedica- illud pofitum fueritgenus,tuncpdi<br />

tur de illis in eo q? quid fit: finautc", cabitur deillisi eo quod quid: alias<br />

noneftgenus. enimnoneritgenus.<br />

locus, ii. Vndecim us locus eft, q? confide- locus vndecimuseft,vt confide<br />

4juicft.i4 rem<br />

H<br />

9 generis definitionem, quiafi rem 9 definitionem generis, nam ft<br />

non conueniat fpeciei,qu;eei fuppo non conueniat rei, q eft pofita pro<br />

fitaeft,autreb 9 qu^fpecieifubfunt, fpeciefubeo, vel reb 9 ordinatisfub<br />

illudnoneftgenus:generisenim de iliafpe,tuncnon eftgenns,qmdefifinitioexpeditq?conueniat<br />

fueipe- nitiogeneris debet cocordarecum<br />

ciei:&ideocontinentia noneftvir fuafpe:&ideo ipfecotines non eric<br />

tus,quia virtu tisdefa'nitio non con- ftudiofus,quia definitio ftudiofi no<br />

uenit continenti.Sicqjnecfcienna couenitderinitioni,continentis:&<br />

eft^;eDiisvirtutis,quiailli noncon fiftfclanon eritgenusvirtutis,qm<br />

uenit eiusdefinitio.qua; eft q? fit ha definitio fciae^q eft habitus, qui no I.<br />

bitus.quiimpoffibilc eftaliter efle poteftaliter fehabcre, nonconuequameft.<br />

nit definition! virtu us.<br />

Duodecimuslocuseftjfidifreren I ocus duodecimuseft, i<br />

tia pofita fuerit vt genus, ilia no eft differentia ^3 genere, tune noneft<br />

locus, ijqui<br />

e 17-<br />

18.19. &<br />

zo.<br />

quoniamquodda animal eftmor- aliudmortalefit,aliudimmortale.<br />

tale,& quodda immortale. Hie au- Is autem locus eft verus,quia no ha<br />

tem locuscft verax,quia deeft illi p- bet pracdicatioiie in eo quod quid :<br />

dicatio in eo,q? quid fit: gen 9 enim nam genus praidicatur in eo quod<br />

prsedicaturineoqjquidfit, nonin quid,nonineoquodquale.Similico<br />

quale fit.Sicq; etiamerrat,qui terq-, peccat,qui ponitdifTerentiam<br />

pon it generis difrerentiam vicefpe generis vicefpeciei,& prscdicec" gcciei,&<br />

genus praedicaturdeilla,qua nusdeea,eoquodipfa differetiafit<br />

tenusdifrerentiae/Ietilliusfpes,de eius ipecies:namdequocunq;praequocunqueenimpr^dicatureenus<br />

dicac" gen 9 in eo quod quid, vel efl<br />

in eo quod quid fit,eftindiuiduum indiuiduum,vel (pes,fed difrcrentia<br />

autfpecieSjdifrerenna autem neutra nullum horu eft duoru . Is.aute !oharumeft.<br />

Locus autem eft verax, cus ent verus,ficapiatur,ipfadifte»<br />

quando differentia fumitur denu- rentia expers materi^rna fi cum ma<br />

dataamateriajqiriaquandofume- teriafumeret,tucen r etipfametf}''cs.<br />

retur cum materia,efletipfamet(pe exepligfa,fi quisponataiai eflegc-<br />

cies.verbi gratia, qui ponit animal nusadronale, tuucpbnic dilfemia<br />

genus rationalis recle ponit.<br />

Ter«usdecimuslocuseft,q7 confidcremusanpofitu<br />

fitgen'ifpfm.<br />

Huitis<br />

vice fpei,(ed fi ponat aTal efle genus<br />

ad rationale,tunc recle id ponir.<br />

Locusdecimustertiuseftvcmfpi<br />

ciamus


A Huiusamemfignificatue/Ktppofi<br />

ta fit fp^cies firi generis: genus hoc<br />

eftillius quodpofitum fuerat eius<br />

gen'.v.g.fiquisponerct hominem<br />

genus animalis,&continuum gen*<br />

contiguirconimuniusenim eftcon.<br />

tiguiun continue. Quod itaq; pofitum<br />

eft genus huius coditionisno<br />

cftgenusrgenusenim, prom dictu<br />

eft.ipfum eft vniuerfaliusfpecie: &<br />

propehocetiameftjfi pofitafuerit<br />

differentia in fpeciem:&hui 9 figui-<br />

Liber Quartus 67<br />

M ANTINVS<br />

ciamusvtrum aenusfit pofitumin D<br />

fpe,hoceft,vt(pesponat J pro jgeneregnisfuij.proeo,<br />

qdfmtpoutuni<br />

.p eiusgne.exempli gfa,fi ponamus<br />

holem efle genus alalis, & con tin ui<br />

tategenus contiguicatis^m cotigui<br />

tas plus continet,g continuitas.Qiii<br />

igiifpofueritgenushoc pa6lo,non<br />

eri t genus,quia gen us (vt difpeciespofitafueritgenusfuzdiflerentiar.v.g. q? ponatur<br />

angelus genus immortalis,autho-<br />

B mogen'rationalis,fiueha:cfpecies<br />

fueritdifierentia:zqualis,aut differentia<br />

fuerit vniuerfalior,g ilia. Et<br />

fimiliter fifumeretur genus, vt diffcrentia,non<br />

eft differentia: vt fi. fu<br />

meremus animal differetiam mortalis,&<br />

ficut qui definiuit fbnum ef<br />

{eaerem,quiapulfatio eft fbnigenus.<br />

Ethiclocusproprius eft drftru<br />

iftioni difrerentia;:& ha:c loca re Jeuntadvnam<br />

bafim,f qj fem per genus<br />

dicaturdepIuribus,c£dicat J fpe<br />

cies,aut differentia, & g? prardicetur<br />

de differentia in eo q> quid fit.<br />

C Quartusdecimus locus eft,q? con<br />

t*"* 3 - 1 *- fideremus,q^fi nnlladfiarugnispo<br />

11. "' et vt ponaffpes genus ipfius dfiat.exepli<br />

gfa,tp ponatangelugen* adimmortale,velholem<br />

genus adronale,qffi<br />

ipfafpfsveleftajqualisdfiaf,<br />

veldfiacftcoiorea. Similiterqjfi £<br />

fumat'genuspro differetia, no erit<br />

profecl:odfia,vt fi fumafaial differetia<br />

ad mortale,& vtfi QS diffiniat<br />

fbuum dicenSjOpeft aer j>cuflus,qm<br />

ipfa^cuflioeftgenusadfbnu,&hic<br />

locus eft proprius in dcftrue"do differentiam.Hiec<br />

tn loca reuertuntur<br />

ad vnam regulam,feu fundametu):<br />

nempe,o.) genus depluribusfemper<br />

df,g dicatur fpes^eldria^q? pdica<br />

turdediflerentiaineo quod quid.<br />

LocusqudrtusdecimusefljVtin-<br />

{piciamusvtru vnaex differftijsgc<br />

neris affignati no pdicefde fpe, tuc<br />

neq;ipfum genus de ea pdicabitur. F<br />

fid pdiccf'deipfafpe'.nec genus pdi exepligfa,fidealan6 veredicar% q?<br />

cat'deilla.v.g.g.adeaianon verifi- fitparvclimpar,crgoneq; ipfenucatur,Qj<br />

fit par,autimpar: ficq; nee meruscritgenuseius,proptereao^a<br />

tiumerus eft ipfiusgenus:dnaj.n.ge differentia;diuifiuxgcneris/fi com<br />

nerisdiuifiue,qn cu gne coponunt',<br />

faciuntfpes.Etideo neceflario expe<br />

<br />

genere exiftit,conueniat cum ea ali<br />

qua dfiarum generis. Et ideo mot*<br />

non eft genus teporis,quia non ineft<br />

tepori vnadiflcrennaru motus,<br />

q ef t velocitas,& tarditas:& hie loc"<br />

eltfumptusabipfadnufione.<br />

I iij Locus


quiefti4<br />

H<br />

Topicorum<br />

A 8 *. A M MAKTIKVS<br />

Quintusdccimus locuseft, fi fpe Locus decimusquintuscfK, fi fpe ;<br />

cies fit naturalitcr prior genere,& ties fit prior naturaipfb genere.inptoptcrea<br />

vdit auferre genus illius telligit aut j> hoc, vt ipfa ablata aiiablatione,quod<br />

pofitum eft genus feraturgenus,tuncilliUquodpofinoneftgenus:genuscmm<br />

naturali turn eft pro genere,non eritgcnus:<br />

ter pri 9 eft fp ecie,& ilia e poftcrior: qm genus natura prius exiftit ipfe<br />

genusenim de pluribus dicitur,q fpe:& hie locus reducif" ad eu, iquo<br />

ipfafpecies:&ei 9 visettvisloci,quo diceba^q? genus in plus fe hftqfpe<br />

genusferiturordinefubeiusfpecie. cies,&het vim illiusloci, inquogc<br />

Sextusdecimuslocuseft, confide nusfubfuafpecieeftordinatum.<br />

rare figenusauferatur,& non aufe Locus decimusfextuseft,vtinfpi<br />

raturfpecies, illudnon eft genus, ciamusfiablatogenere fpeciesnon<br />

verbi gratia , fi motus auferturab auferaf 1 , tune non eritillud genus,<br />

anima, & anima fit, motus non eft exempli gratia, fifeparato mom ab<br />

animzgenus: hie autem locus vtilis<br />

eft diffcrentiaijVt fi auferatur ani<br />

ma,& opinio fit.Themiftiusautem<br />

opinatur,qj vis huiusloci fit vislo-<br />

c«pra:cedentis:hic autem locus ve-<br />

anima ipfa anima adhuc reperiatur<br />

tune motus non eritgenus animas:<br />

& hie locus confert iu ipfa differen- L<br />

tia,quoniam,fi differentia tollatur,<br />

& non tollatur fpecies,tunc illanon<br />

raxeft,quiaipfepofuitgenus&dif entdifferentia:vcfi quisdicatiuftiferentiam<br />

infeparabiles. tiamefrediffcretiamipfiusopmio-<br />

Lccus.iy. Decimusfeptimuslocuseft,fifpe- nis.nampoteft tolli iuftitia rema-<br />

, ciesadmittatcontrariuillius quod nenteipfaopinione.Themiftiusau<br />

pofitum eft genus,illud non eft pof temdicit,q?islocus,& pcedenshnt<br />

tibileilli,ficc|;noneft genus,quo- eandem vim :&eft verus is locus,<br />

mam fi eflet genus , poflibile eflet quiaipfeponitgenus>& differentia<br />

duocontranaineflefpecieijCxquo cflcinfeparabilia.<br />

oenus nonfeparatur. Verbi gratia, Locusdecimusfeptimuseft, fi fpe<br />

£ diceremus, q? bonum fit fanitatis ciesalicuiusaflignati generispanigenus,fanitad<br />

enim poflet malum cipet.velpoffit participarc contracucnire:quando<br />

autem velletali- riumillius dati generisjtunc iltud<br />

quis hue locum efle veiracem,appo- no eritgenus:qm fi eflet genus, tuc M<br />

nendaeft ciconduio, qjeuentusco duo contraria enent iimul in ipfa<br />

trarij ipfi fpeciei fit per fe: fin aute, fpecic,cum genus fit infeparabile .<br />

acciderethinc,q? fanitas non eflet exempli gratia ,fiquisdicatipfum<br />

bona,prout in precedent! exemplo bonum non efle genus fanitatis, q.a<br />

diximus. malum poteftinefle fanitati: fed fi<br />

quis velit hunclocum fieri verum,<br />

oportet,vtin eohancfubijciatcon-<br />

«litione":nepe Ttillud contrariu infit<br />

p fe ipfi fpeciei, alias enim fequcfetur.q?<br />

fanitas uon eflet bona,vtdi<br />

ximusiii prxccdenti exemplo. De


Liber Quaitus<br />

t . Cap. J.<br />

— « i<br />

T* fslfpiciendu aut & fi quod in genere pofitum eft,participat al<br />

I quid contrarium generi,aut fi contingit participate . na idem<br />

•*r contraria fimul participabit,eo q> ipfum,genus quide nunqua<br />

relinquit:participataut&contrariu,autcontingitparticipare*<br />

Amplius,fiquippiac6icatfpes,quodimpofljbile eftoinoineflfe 17.1.0015.<br />

i)s,queTunt fub genere,Vt fi aia vitae coicat,numerorum aut nul^ D "Fatio .<br />

lum posfibile eft viuere,non erit fpes numeri aia, Confiderandii lg LQCUJ<br />

aut«3d fi acquiuocafit fpcs generi elementis vtenti,i)s q di ecYKl0 •<br />

eftvnumquodqjeoriiginducflionem* Rurfum fi oino in nullo Locu,<br />

genere quod fpeciei eft contrariu.,fed ipfum genus, Vtbonumjnaipfi<br />

hoc non in genere,nec contrarium huius in genere erit, fed ip<br />

fumgenus,queadmodum inbonoSdmaloaccidittneutriLn. hox<br />

rumingenere,fed vtrunq?eorumgenus,Deinde confiderandum<br />

C fi contrariu eft alicui dC genus,6


Topicorum<br />

G Inftantia,qm defeftus quide &fuperabundantia in eodegenere<br />

}*. locus. (inmalo.n.ambo)mediocreaut)cufitmediuhorii, non in malo,<br />

3 "locus, fedinbonoeft. Confiderandumetiam,fi genus quide conerariu<br />

Derfatio. eft alicui/pesamnulli.NamfigenuseftcontrariumalicuijCV fpe<br />

aes:qu€maamoaumvirt x ocvmum,ociuititiaocmiuitina:iur<br />

Decfttio autem cum fit fpecies f gritudinis: nulli contra*<br />

rium:vtfebris6iophthalmia.,& vnumquodqj aliorum. Interi*<br />

menti igitur tot modisinfpiciendumili enim non infint quaedix<br />

<br />

fi-non reperia^<br />

alia (pes in illo genere aflignato, ^<br />

ilia pofitailli generi, tune illud genus<br />

non erit genus, vtfi quisdicat<br />

logitudinemeflegenus linex,qm<br />

fuperficies,& linea fortafle no eriit<br />

duzfpesfublongitudinc pofitaj: Sc<br />

in hoc loco deeft, vtdicatur qyillud<br />

genus (it prcdicatum de pluribus>2c<br />

eft idcm,vel fere idem.<br />

lociu


A « fc A M<br />

A Vigefimus locus eft, qjinfpiciateetu.to.<br />

mus'quod pofi t& eft gen* , fi nome<br />

Jeeo di&u dicatur accomodatione,illud<br />

no eft gen*, vtquidicebat,<br />

cpfclafit lux : luxnanc]; eft verein<br />

orbc coelefti , & igne : & q? huic decft,eft,qrgen<br />

us dicatur defpecie vnj<br />

« , . i i . > I - r .,<br />

a eft. 30. Vigelimus primus locus furmc<br />

ji. jt. J3- ex cotrarijs,&hic quidelocus parti<br />

J4»M-J*« turinplurcs modosrquoru quida<br />

Ulo 'to fiintpropereinatura, & quida fiint<br />

vulgarcs,& ex rebus q dcforisfunt.<br />

B fpeciei fitcontrariu5<br />

illi generi fit contrarium , aut no fie<br />

illi contrarium: fi autem non fit illi<br />

c5trarium , oportet q? ilia fpecies,&<br />

ciuscotrarium fintingcnere,fin au<br />

tern, illud non eft gen us. Sccundus<br />

autem locus eft , fi illi fuerit contrarium,oportet<br />

q? fpeciei contrarium<br />

fit in generis con trario, Tertiuslo<br />

cuscftjfl fpeciei contrariu non fit-pe<br />

nitusin aliquogenere,fedfitfupremum<br />

genusfm fe:& fpeciei non eft<br />

genus,&illorum e"teftfuprem(i ge<br />

nusfm fe:gratia exempli ,quiabo-<br />

C numnon eft'lpes alicuius generis,<br />

neccius contrario, quod eft malii,<br />

eft ali q uod gen*. E t hasc tria loca di<br />

citTherniftius,q>fintproperei naturaihoceft,<br />

q? fintvcracia:contraria<br />

enl fine dubio, aut font fub vno<br />

eodemgenere, autiurttfubduobus<br />

eotrarijsgeneribusjaut funtduo ge<br />

nera contrariaru reru,&ha;c eft diipoficio<br />

fpeciei cii eiusc6trario,hoc<br />

cft,cj7non euadat tres parti cioncs,<br />

hoc autem inquifitione fit euidens.<br />

Horumvero locoruoratoriafunt,<br />

g> confidcremusjfi generi fuerit couaiium,&fpeciei<br />

fuerit cotrarium,<br />

&<br />

Liber Quartus<br />

M ANTINVS<br />

Locus vigefifhuseft, vtcofiderc I>musid)qtl<br />

progenereeftpofitu,&<br />

fifitilliusnomedi finabcat cotrariu, tune<br />

oportebit.vt contrariu fpeciei fit in<br />

cotrarioipfius generis. Tcrtiuslocus<br />

eft, vt fi cStrariQ fpeciei n6 repc<br />

riafoino inefle alicui generi, fed ip<br />

fafitdeiegen'fuprcmu, tucillafpe<br />

cies no eftei gen 9 , & eftet genus fa.<br />

premu defe.exepligfa,fibonfinon<br />

Fuerit fpfs alicuius generis, tfic eius F<br />

quoq;cotranu non habebitgcnas,<br />

q^eftipfum malu.Themiftiusauc<br />

dicit,hos tres locos e/Te propinquos<br />

na£ rei,hoc eft,ipfbs ee veros,qfn ip<br />

^i cStraria ,pculdubio, vel funt fub<br />

vno &eod^gne, vel fub duob'gene<br />

ribuscotrarijs, vel flipt duo genera<br />

ieb 9 cotrarijs;&haeceftna ipfi 9 fpe<br />

ciei cu fuo cotrario,hoceft, g? opoc<br />

tetvtinhislocisfiant hae tresdiuifionesr&hocpatet<br />

pindnftionem.<br />

In hor0 vero locoru pflfafiuis.fca<br />

rhetoricis cofiderandu eft,qrn,fi ge<br />

nus habeat contrarifl, & fpes habeat<br />

cotrariu>


A S R A M<br />

vulgatu ru vero pnomeindicashabitu, feu<br />

{it, oporteat medium vtriufq; fi- participatione:manifeftiT enim e, q><br />

militer efleexprimeudu.verbi gfa oportetvt media interipfaeode"te<br />

demediointer iuftiuam &iniufti- norefe habeat.exepligfa, medium<br />

tiam,&mediointervirtiuem&vi- *~- ~' L '~'' °- ! n !teriuftitia,&iniuftitia,&medium<br />

'--•- • • —<br />

tium.Etalius locus eft,q?confiderd inter vitiu&virtute.Aliusadhuclo<br />

mus,c|j, ficontrario fpeciei fitme- cuse:ne'pe,vtc6fiderem 9 ,ficotraria<br />

dium,oportetfubintrare genus, di- ipd 9 (pecieihabetmediu,tucoporte<br />

I uulgaaimenimeft,9>rescuiusfunt bit if>m cotineri fub code" gneinam M<br />

(duo extrema,oporteatei manifeftii eft, q? vbi flint duo extrc<br />

9 efle & me<br />

dium. verbigratia,quianigrum,& ma,ibideexiftitmediu.exepligra,<br />

album,& media, qua?intereafunt, albu,&nigrum,atq;eoif media,oTa<br />

omaia colori fubfunt. Huiusaute inquafubcolorc?tinent J . Habettii<br />

lociinftantiaeft,quiapufillanimi- inftantiahiclocus,qmpufillanimitas,<br />

& expofitio fiiiadpericula funt tas,& audacia fiib vitio Iocant*,fbrti<br />

£ubvitio,&fortitudo inter ease fub tudo th, q eft medi u interipfafub<br />

virtute.Et alms locus eft fi generi fit virtute cotioen t j . Alius pterea locus<br />

contrariaahqua res, & (peciei no fit e,vtfigcn 9 fit?trariualicliirei,fpf«<br />

eonti-arium,iJludnoneftgenus.qn " : vero nulli rei ---'"--' fit cotraria, '- tuncillud " '<br />

fi geaeri fitcontrarium,fpeciei etia DO eftgen<br />

eft contrarium, ficut cftdifpoficio<br />

virtutis,&vitij,&iuftitia;,&iniufti<br />

tix, q uae eis fubfuht.<br />

9 tna,figen'het cotrariu,<br />

fpesquoq; habcbitc6trariu:vtT vir<br />

ture & vitio fit, atq j Iipfaiuftitia &<br />

iniuftiria,quaefubillisconnnentur.ThemiThcmi-


A 1 ft. A M<br />

A ThemifHusautcmdicit,g?hicIo<br />

cusfitdemonftratiuus, &eo vfus<br />

fit Arift. commonftrando q> tepus<br />

non fit motus,quia tnotui eft cotra<br />

ria quies,tempori ante nihil eft con<br />

trariu:& (icuteftdemoftratio, qua<br />

commonftrauit,qu6d connexio,&<br />

ordonon Cntgenusanim^,quiaco<br />

nexioni eft contraria non connexio,<br />

animzautem nihil eft contrarium.<br />

Et Anfto. in fuo hbro dicit,<br />

quod huius loci inftantiainuenitur<br />

in fanitate&a?gritudine,quiafanitas<br />

cffoegritudi nicontraria,&alicui<br />

B sgmudini.vteftophthalmiaj&feb.<br />

quarnonhabentaliquid contrariu.<br />

Et de hoc eft perfcrutandum: vc<br />

rifimileenim eft,q? fingulisparibus<br />

^gritudinu fitfanitascoiitraria,& <br />

hsec inftantia fit vulgaris,quia pluri<br />

busfanitarib'oppontisfingulis^gn<br />

rudinibus noiunt noia. Ipft autem<br />

cliceret, q?diQ>6 fanitatis & aigritudinisfit<br />

ficutdi/po boni&mali,&<br />

ftbonucft vnum,& mala fun tin ul<br />

ta,fic(anitaseft vna, &segritudines<br />

Cantmultaz. AitArifto.hiquidcm<br />

modi funt,quibus(crutat a contra-<br />

C tio,quiintenditdeftrud;jone,qui<br />

vero intendit conftru


Dec&ao<br />

Topicorum<br />

€ T)e Centre, loclaly. C.<br />

RVrfum in cafrbus^coniugatiSjii fifr fcquuntur:<br />

memi,££conftruenti, Simul enim vnij&oibusinfuntjVel<br />

non info" t:vt fi i ufti tia fcia quaEdam,& i ufte fcientcr,& i u<br />

ftus fciensrfi authorum aliquid non ineft,nec reliquorum vJlum.<br />

4X.LOOJS. Rurfum,in rjs quae fifr fe habent adinuicem.Vt ddediabile fiir fc<br />

Dcctkao. habetadvoJuptate^vtileadbonuyvrrunqjenim vtriufqj effe-<br />


Liber Quartus 71<br />

turn videbiturtnam virtusipfum quod bonu, 5£ ipfum quod ho<br />

A neftum:& virtus quide ad aliquid, bonum vero di honeftum no<br />

ad aliquid,fed qualia. Rurfum,fi non ad idem dicitur fpeSj&fe.'<br />

cundumfej&fmgenus* Vtfiduplum dimidrj dicitur duplum,<br />

& multiplum dimidfj oportet dici:fi;aiit non,non eritmultiplum<br />

genus dupli. Amplius,finonadidemc\:f>mgenusdicitur,fi£fm ft. LOOM<br />

omnia genera,Nam fi duplum dimidr] multipliieft, dtabundans E*"*" 0<br />

dimidi} diceturjj&fimpliciter fm omnia fuperiora genera ad dix<br />

midi um dicetur«Inftantia:quod non necefle eft fm fe, & fm gen. 9<br />

ad idem dicitnam fcietiafcibilis dicitur: habitus aiitSCdifpofitio<br />

nonfcibiliSjfedanimj, Rurfum^fifift-diciturgenus,6dfpesfecun yz.tocns<br />

dum cafus.Vtfialicui,autalicuius}autquoIibetmodoaliterdicif: Decfano<br />

na vt fpecies}6d genus, velut in duplo,& in fuperioribus: alicuius<br />

enim 3(. dupluma


Topicorum<br />

Genim nullo poflibilc eft efle quae di fit de locis conrnmni- fatiscoftatipfum ee ex locis comubus<br />

, & prsdicantur in conftrtidjonib',feu ^o^uocis,!!!!!^; ad cSftruen<br />

ne, & deftrudlione . verbi grratia , fi dum,&deftruendu.exempli gratia,<br />

£cientia fit genus iuftitia? , Iciens eft fi fcia eftgenusiuftitiz, ergo feiens<br />

genus infti , & fi ilia non fit genus, eflgenusad ipfum iuftum, & fi ipfa<br />

nccille eft genus.<br />

non fueri t gen us,neq; ille eri t gen*.<br />

Locus. Vigefimusterrius locus fumitur Locus v j gefi m us terti us eft fu m-<br />

afimiliproportionaliter.v.g. fi fue ptusabipfbfimili fm proportioned<br />

ritjproportio fuauitansad <strong>vol</strong>upta- exepli gratia, fi cade eft proportio<br />

tem proportioiuuantisadbonum, dele


locus, i „<br />

1 " T")*<br />

*4*<br />

A « R A M<br />

habet genus cfficere, iam aedificaffc<br />

habet genus iam fccifle, & fi genus<br />

addifcendi fit reminifci, gen* illius,<br />

qnod eft didicifie , eft ineminifle.<br />

Et fimiliter in corruptione,fi genus<br />

illius,quod eft dirui, fit deftrui, genus<br />

iJlius, quod eft dirutum efle,eft<br />

deftructum efle:& fimiliter fi genus<br />

corrumpentis fit diflbluens,genuscorruptioniseftdiflblutio:&:fi<br />

genus geniti fit fac~tum ,fadtio eft<br />

genus generationis: & fi genus potentia:<br />

fit difpofitio qu^dam rei,qii£<br />

eft in potentia, genus eft hac difpofitione<br />

pati:& fi vfus alicuiusrei genus<br />

fit aciio quardam agendi, genuseft<br />

agere hac adione , &illms,<br />

quod eft vfum efle,genus eft egiflc.<br />

Visautemhorumlocorumeft vna,<br />

&illaeft fimilitudo,quasillis inert<br />

proportionaliter: ficutenim ardificare<br />

fe habet ad facere, fie aedificafle<br />

ad fecifle:& fimili ter proporno cor<br />

rumpentisad corruptionem, eft ficut<br />

diflbluenus ad difTolutionem.<br />

Et fimili ter inuenitur proportions<br />

litasin reliquisipfbrum :&hiquidem<br />

loci funt ad confttudionem><br />

& deftruclionem.<br />

Locus vigefimusquintus,qui fumitur<br />

ab oppofitis fecundum modum<br />

pri uationis,&habitus,fit duobus<br />

modis. Quorum vnuseft,g?pri<br />

uatio fpeciei fit in priuatione generis<br />

pouti, qn enim priuatio fpeciei<br />

fueritin priuationegeneris, quod<br />

pofitii eft genus non eft genus, v.g.<br />

fi vifusfit(enfus,C£citasnon eft non<br />

fenfus. Secudusautem eft.fi fpeciei,<br />

&generi fueritoppofitnm priuatiue,&<br />

ponitur fpeciesin genere.expe<br />

du ,qu6doppofitQ fitin oppofito.<br />

yerbi<br />

26 I/2b<br />

Liber Quartus<br />

MANTINVS<br />

care eiusgenuseftoperari, ergo fdi 15<br />

ficafle eius genuserit operatuiant<br />

cfle,& fi difcere ercminifci,ergo didicifleeius<br />

genus erit recordatuni<br />

fuifle.Simihterq; dicedu eft decorruptione,nam<br />

fi dernoliri rem,eiua<br />

gcnusfitcorrupere,ergodemolitu<br />

iuifle,emsgen 9 erit corruptu fuifle:<br />

pari rone fi genus cor tuptiui fitip-<br />

(urn difloluts,ergo genuscorruptio<br />

niserit ipfa diflolutio: & fi ipfius gc<br />

niti genus fitinnouatu,fcu ortu,er"<br />

g oinnouari, feu oriri, eritgen9 ipusgenerationis,&<br />

fi ipfiuspotetiae<br />

gen* fit quaedam difpo, ergo genus E<br />

rei,q eft in potetia, erit pad i aliqua<br />

difpone, & fi vti aliqua re eius gen*<br />

fitoperatii fuifle aliquid, ergo ipfi'<br />

vtef",genuseritoprrabit" 1 tale opus,<br />

&dicereia vfum fuifle, ei 9 gen'erit<br />

iaoperatu fuifle. Horu aut locorii<br />

eade eft vis, nempe fimilitudo ipfa,<br />

quaseisineftfm proportions: nam<br />

eadem eftproportio ipfiusaEdificabit<br />

ad aedificafle, q uaj ef I ipfius oper<br />

rabiturad operatuefle, fimilitercji<br />

proportio corrumpentisad corruptionem,quce<br />

eft diflbluentisad dif<br />

iblutionemifimilisq; proportio re- F<br />

perirtn reliquis:& hsecloca pofsunt<br />

efle conftru


A » H A M<br />

Topicomm<br />

C verbi eratia,fi cccitatiswenuseft pri<br />

. 9 - T ,.or .- r<br />

uano lenlus,autnon ien(us,vilusge<br />

hus € fenfus. Et ambo haec loca hut<br />

in deftrn&ione.In coftf uftione ve<br />

ro fit hie fecund us fblum. Et notu<br />

eft, q«6d conftitutio locidcftruentisfitfecunda:<br />

fpeciei conditionalis<br />

coniuncT:iui,m quarepetitur oppor<br />

iiturn confequentis, & concluditur<br />

oppofitum antecedents > Secundus<br />

autem conftituilurex primacondi<br />

tionalisconiuncliui in conftruftionejin<br />

deftru&ione vero in (ecunda,<br />

Et horum locorum vis eft a rebus<br />

H quaefunt deforis.<br />

Vigeflmus(ext 9 locus fumitur ex<br />

illationeoppofitorum fecundii mo<br />

dura negationisc5ueL'(ionis,qui no<br />

lus eft in conuerfioiie contradidtotij,de<br />

quo loco iam pra»di


A B H A U<br />

A Vtgcfimus(cptimusloais(Umiteen*.!?-<br />

tur a relatione, &ipfius funtmulti<br />

elt- 4»» loci, quorum Primus eft j fi fpecies<br />

4- *" rc k*tiua>cxpedit foumgenus eflc<br />

$7<br />

ft telatiuih&illeeftderabhftratiuus,<br />

t>pbrtetenimvtd»c1;umeft,fpeciem<br />

& gen us efle vnius praetjicaracnti?<br />

fi auteni genus fit relatiuum,vulganterputatur.quodnooporteatfpecicmeflerclatiuaro,quiafcientiaeft<br />

relatiua,&grammatlcaei fubeft, &<br />

non cftrclatiua:hoc veroacciditob<br />

nominisappellanonem:Vcritasautem<br />

eft,quod,quandogenusfuerit<br />

relatiuumipfius,etiamlpecieseftre<br />

'• tatiua. Secnndus locus eft , fi fpecies<br />

referatur ad vna eandem rem,<br />

expedited! usdici in comparatione<br />

huiusipfiusrei : (in autem , non eft<br />

genus, exempli gratia,fi duplum di<br />

catur relatione ad medium , expediteius<br />

genus, quod eft multiplex}<br />

dici etiam relatione ad medium: fi<br />

autem non diceretur rejatiuead iiie<br />

dium,(edadalii]uamaliam rem,iltud<br />

non eft genus . Cuius inftantia<br />

eft,quia fuperanseft dupli genus,<br />

& non dicitur relatiue ad miedium-,<br />

_ fed relatione ai fuperatum , quod<br />

G eft medij genus, T'crpius autem locuseft<br />

ex patte di ! ftionutn habitiidinis(c]ui<br />

latinefecundum cafus no<br />

minalur)& eft qu^ndp ifpeciesattribuitur<br />

alicui rei relanuaefecundum<br />

habitudinisdf^iones:hoccft,(ecun<br />

dura cafus, ex pedit&gcausiila ip-<br />

(a habitudinis didlionc dici. Vetbi<br />

gratia fidicatut duplu dimidio duplum<br />

, per lamed acquiiitionis , ideft<br />

per datiuum , fimiluer dicitur<br />

multiplex.Huius autem loci mftan<br />

tia eft , quiacontrarium dicitur tali<br />

tontranum : aliud autem quod eft<br />

ei'gen',<br />

Liber Quartus<br />

MANTINY5<br />

Locus vigcfimus ftp timusf film D<br />

ptus a relatiuis, & habct plura loca.<br />

quoif Primus eft,G rpes fuerit ad aliquid,tuceiiisgenusdebeteflead<br />

ali<br />

quid & eft locus dem6ftratmus,qin<br />

fpecies &"genus, vt fc&u. eft, debent<br />

eflc eiufHe praedjcame'ti, & fi genus<br />

fueritadali(jd,tuc vf ptobabilefpc<br />

cies non efle ad aliquid: nam (cietia<br />

eft ad aliquidj&gramatica continc^<br />

fub ea,& tn non eftadali


Toplcorum<br />

A 1 R A M M A,tyT-t<br />

eiuSgenus,dicituraliudatali,non cius,diciffinealiquaprzporTriontf, K<br />

per lucram acquifitionis , hoc eft (cilicetc6figBirJcatiuarelationis,(e4<br />

non per datiuum. Quartus locus df hoceftaliudfm fe,(cuingeniticfthuic<br />

- affinis - • qnoc{ vtraqueiiiacii uo,vtriiiidatiuo&n6inaccu(atiuo<br />

canturfinevllai<br />

habitudmisdiclio- j?pracpofitione"ad. Quartus locus,<br />

ne, ad alterutraillor urn, fiction con<br />

qui eft quinquagcfiraus primus, eft<br />

ticrtanrur rcciproce, ficut Conner- misprecedenti,nempe,vtquodlibct<br />

titur. fcientia fcibilisfcientia, &fci- coru dicatur fm aliqucm cafum feu<br />

bilefcientiaefcibilc. Qumtuslocus propofitione telationis,rcd(^ TIHI<br />

eft,{ivnum illorum dicatur duobus<br />

modis habitudinis cafualis,&<br />

alteru non dicatur illis modis,quod<br />

pofitumerat genus non eft genus:<br />

donatio enim,ex quo eft aclusillius<br />

H vndederiuaturarabice, &fleclitur<br />

duplicitcr ,aliquando diclione acquifitionis,ideftdatiuo,&aliquando<br />

fine acquifitionis didVione: dici-<br />

eorfi non conuerttfconuerfioners<br />

latiua ad alteru,ficut conuertit",cum<br />

dicimusfcientiaeftfcibilisfcia,&lci<br />

bile eft fcie'tia; (cibile. Quint* locus<br />

cft,vt fi vnii eorum dica^duob 9 mo<br />

disrelationis, & alterii no dicat J illis !<br />

duob 9 modis, tucid,quodfuitpofi.tum<br />

progenere, noerugenusinam,<br />

cuverbu dedudii adonationedu-<br />

jnuscnimcondonauieumj'&con- phciter I lingua arabica vtimureo,<br />

donauieirproutdicimusdcdieum, namqnqjcOcafu, velpronomine,<br />

&dediei:datioeftdonanonisgen 9 : qnqjfinealiquocafu, velpronoie:<br />

datioenim aliqua eft cum reditu, namdicimusciiq;donauiei,&do-<br />

&aliqna eft fine reditu: donatio au<br />

tcm arabicc dicitur fine reditu.<br />

Tola hfcfan In Alrami translation*<br />

Jefideratur,qttantum a lacob mantins<br />

conutrfam tjJevtdtmHf.<br />

natu eft ad ipfum, ficut dtdicim* de<br />

di ei&dediipfum }idcftadipfum,<br />

datioaute* eft gen us ad donation^:<br />

qfndatioaliqua eft reddibihs,aliqua<br />

veroirreddibilis.Sed Jonueft<br />

irreddibilc in lingua arabica. M<br />

Exiftimatigiturvc hoc idem fit<br />

neceflariu in ipfb genere,Cvt refers<br />

tur ad fuu correlatiuu cofimili modo,quo<br />

rcfertur (pecies.Hzc tn loca<br />

funt inualidain pcrfuadendo, quia<br />

funtfumptaexdidtionibus: &opor<br />

tet vt in hoc loco ipfum fuperans fit<br />

gen' ad duplu,quiadf ipfum fuperabundans<br />

duplu ad hoc,& luperadditu,<br />

f uperadditum ad hoc,fifr & ip<br />

fum mainsdicif'lationeenimmar<br />

hoc. Themiftius aut iudicat hxclo<br />

ca deberc ab artc pp. hoc refelli. Ali*<br />

locus fumpt* eft a relatione, qui tol<br />

lit nefenfu$fi:genus{cientix, qm fii<br />

cflct


Liber Quartus 74<br />

A B JLA$ M A N T I M-V 8<br />

«iretgenus,tuncoportcrer,vtipfum D<br />

fenfibile eflet genus (cibilis,quod tn.<br />

uoneftverum :qrnaliquoddaf'intetligibile,<br />

quod no eft (cnfibil*, vt<br />

ip(a mtclligf tia,vel intelle&us.is tarnen<br />

locuseft valderhetoricus, fell<br />

pcrfiiafiuus. Aliuslocnseft,quiacu<br />

ipla relatiuatripliciter rqjeriantur.<br />

Primo,ca,qua:cr neccflitatelfunt<br />

tebus,ad quasdicunf'correlatiue, vc<br />

iuftitia,qu2femj?incftiufto. Secfi<br />

do,ea,quxpofruntqnq; incfle fuis<br />

correlatiuis,qnq; vcro his, qua: font<br />

extra ipfa.cxempligra, (cientia.quae<br />

df in relatione ad ftibile, & ad aiatn<br />

lciente:fcicntiaitaq; rcperit'ia ala, E<br />

& in if Co (cibili,quod quidcm eft ex<br />

traanimam, ScnopoteflaliterelTe:<br />

qm,cum Contingit contemplation^<br />

£eri in anima, cunc fcientia eft omninolipfofcibili.<br />

Tertio,qjimpoC<br />

fibile eft vllo pafto, vt ipfum relatiuumrcpenatQcinfuo<br />

correlatiuo:<br />

>tcontrarium,quod quidemdid^<br />

in relatione ad {hum contrarium.&c<br />

tnnon poteft incfle ei:fi ergo rcsita<br />

(e habeat,confentaneum eft.cum ex<br />

proprietatib 9 ipfius rclatiui hcc vna<br />

fitrnempe, vt has cres obtineat diffa<br />

rentias,vtin{piciamus, fifpeciesrelatahabcatvnamearum,gen!is<br />

vc- ¥<br />

ronon,tuncnoncftgenus.ercmpli<br />

gratia, fi quis dicat memoriam eflc<br />

manfionem fcicntix, ita, vt fit eius<br />

genus,qm omnismanfto eft in manente,cumip(ummanensdenomioeturpipfam,ergomanriofcicnnac<br />

eftinip(afcTa,&memoria ipfaerit<br />

ergo in ip£a(cia,g.aipfaeft manfio:<br />

memoria vero eft in ala,ergo manliofcientiae<br />

no eft genus memoria:.<br />

Omniaautem hxclocafuntmanifcHeper(ua(iua,fcu<br />

rhetorica.<br />

K i) DC re


_<br />

TT\<br />

Topicorum<br />

Dr rt tttltm loci ittij. df. f .<br />

Vrfum,fi habitum in a<br />

Jis potentta fequitur vtr unqj, vt fi per turbetur , non d ucaturcvex<br />

rum continere non hoc efl^hunc quidem fortem,illum aute maru<br />

fuctum e/Te:fed ornnino perturbari ab huiufmodi nihil . Aliquo><br />

«o. LOCUS ties autcdd quod fequitur,quouis modo:vt genus portut» Vt tri><br />

cio. ftitJamjirjE:^ opinionem,iidei : vtraqp enim prjedtdafequuntur<br />

quidem quodammodo airignatasfpecies,neutrumautemeori5<br />

genus efttnam qui irafcitur>c6mftatur,priofe in &> triftitia facHa,<br />

non enim ira triftitiae, fed triftitiairx caufa eft : quare fimpliciter<br />

ira non eft triftitia.Secundum autehaeC3netp fides opinio:continx<br />

git enim eandem opinioneetiam non credentem haberetnon con<br />

tingere autem hoc,fi fides efiet fpecies opinionis: non enim cotin<br />

gi t ide ampli us permanerejfi exfpecte oino perm utatum fit: qu«><br />

admodum nee idem aial qftc^homine efle,eoqj nonineodccu fpeckbusna^<br />

ta funt fieri rfiFr autem dC ii amici ria in coneupifcibili^non erit vo«<br />

luntasquxda:omnisenim <strong>vol</strong>untas in ronali.Vtilisaut hie locus<br />

& ad accidens,dC id cui accidi t:in code enirrf accns,


Liber QuartUs 75<br />

A corpus enim fefifibile,&vifibile,£manimamautnon:quarenoti<br />

eritgcnuSjCorpusvifibile^fenfibileanimalis. Latent autqnqp, t^bao'<br />

& totu in parte ponentes. Vt afal,corpus animattunullo enim mo<br />

do <strong>pars</strong> de toto predicat:quare no erit genus corpus animalis, eo<br />

quod <strong>pars</strong> eft. Videndum aut fi quid vituperandoru,aue fugien f+. Locus,<br />

dorit in poteftate,aut potente pofuit*Vt Sophifta,vel calumniato.<br />

rem,vel fure eum,qui poffit aliena latenter furripere; nemo enim<br />

prxdicfloru ineo^poiTi^aliquidhoru talisdicitur: potenim &<br />

]Deus,& ftudiofuSjpraua agerernon funt aut hmounam oes praui<br />

fm eledione dicutur. Amplius.oes poteftates eoru funt,qug funt<br />

eligendamam prauorum poteftates eligendac,eoq» Deu^lftudio<br />

fum haberedicimuseaSjpotetesenimdicimuseoselTe, prauaage<br />

retquare nuliius vituperabiliserit genus poteftas.Si aut non,acci<br />

dec vituperandonl qutddam eligcndu elTe:na,eritqua:dam pote/<br />

^ ftas vicuperabilis.Etfl quid ggfehonorabilium vel eligibiliu,in<br />

poteftate vel potente,vel effe&iuo pofuit*Nam oispoteftas, ^d oe<br />

potens,autefted:iuum,pp!aliudeligenduni»Autfiquideoru,qug<br />

funt in duobus generibus vel pluribus in altero pofuit, Quaedam<br />


Topicorum<br />

g Quancfocf* aSt peccant, 6c paffionein genercdus quod pa/Turn k<br />

«£. LOO* eft ponentes*Vtimmortalitate vitam fempiterna diceteselfepaf'<br />

{ioenimvit3e3£accnsimmorcalitasvreile:q>autvera fit quod<br />

dicitur,manifeftufietjfiquisadmittataliqueexmortali fieri im/<br />

*nortale:nullus enim dicit alia vitS eu fumere, fed accns aliquod,<br />

vel pafllone huic eidem aducnire: quare non genus vi tajimmor-*<br />

' ta ^' tat)S * Rurfum^paffionecuius eft paffiojillius genus dicit«&<br />

Dcciatio. Vc fpiritu aerem motunrmagis enim motus aeris/piritus:na,aer<br />

idem permanet,8i qn mouetur,& qn ftat, quare non eft omni no<br />

aer fpiri tus:elTec enim & non moto aere fpiricus,fiquidem ide aer<br />

permanet,qui quidem eracfpiritus:fimiliterauc}dd in alljs hmoi*<br />

Si igitur,6iin hoc oportet admitterec^aer motus, eft fpiritus,no<br />

tamende omnibus huiufmodieftaflTignandum, dequibus no ve<br />

rificatur genus,feddequibufcuno^vere prxdicaturalTignatum<br />

genus:naminquibufdanonvideturverificari?vtinluto)^niue: &<br />

nam niuem dicunt eile aquam coagulatam, lutum autetn terram<br />

humidotemperatam:eftautemneqj nix aqua, neqp lutum terra:<br />

quare neutrum alTignatorum generum erit genus: oportet enim<br />

genus verificari femper de omnibus fpeciebus: fimiliter aut necp<br />

vinu eft aquaputreiac5ta(fieut Empedoeies dicit, inlignopucruit<br />

vnda)oani fimpliciter non eft aqua*<br />

Sermo is alijs Gineris loci*. Cap. 5<br />

ABRAM XMANTINTS<br />

Locus, i*. Tr-^IgeGmusoftau*locuse,quan -r -r T-Ic T-Igefimuso&auuslocuseft,(1<br />

3uie.fi>. y do quisponithabitum genus V V ali aliquisponathabitucflegen*,<br />

adus,autaftutn genushabitus, Ex€ ad aftu, TC! aftu ad ipfum habitu.<br />

I plum pofitioms habitus genus ad% exempli gratia, qnipo nit habitu m 14<br />

eftfermo dicentis,quoa medicina eflegenusipfiusa


Liber<br />

A B K. A M<br />

A VJgcfimusnonuslocuseft,quia<br />

- poncre rem illud confequentem,m<br />

' ditiumeftponercinpotcntiahabiturn<br />

confequcntem ipfam : hoc eft:<br />

tionere potentiamgenus ipfius habitus.<br />

verbigratia,quiponeret man<br />

luetudincm & fortitudmem continentiam<br />

ab ira & timorc, &conftamiam<br />

a fuga: fortisenim & mitis<br />

eft aliud,c£ con tines: fortisenim<br />

e(t,quem non aggreditur timor:co<br />

ftans autcm eft qui fe cohortatur ad<br />

ferendufh res terribiles: & fimiliter<br />

contincnselt, qucm no aggreditur<br />

•m iracundia: conftansautcm eft, que<br />

aggredituraccidensiracundia: Scfc<br />

detmetinilla. Etideodiciturquod<br />

habens habitum fit, qucm non aggrediuncur<br />

accidentia,conftans autem<br />

eft, qnem aggrediumur accidenria,&detinetle<br />

in ilhs,& vt vni-<br />

Uerfalius inquam,conftarc anima<br />

eft caufa meflcndi habitum confianci.<br />

Erideo, quando eft habitus,<br />

(equi^necefTario fit potentia pr?cedensipium,&<br />

no (equitur,ex quo<br />

tonftantia pr^cedithabitum o> fit il<br />

)i us genus: hoc autem ef t per fe n o -<br />

* tum.Ethincponendum eftcriftitia<br />

efTegenusirz, &opinionem,genus<br />

aflertionis: triftitiaenitn fequiif ab<br />

eflendo iram: impolTibileenim eft<br />

irafcentem non co:uiiftari,& triftitiaeftcaufairse.<br />

Neq-, etiamopinio<br />

eftgcnusaflertionis, & Ci pnecedat<br />

efleip{am,&h^ciHam/equatur:veritas<br />

enim primo fuitopimorquan<br />

Ao aut audla & roborataeft, fit after<br />

tio. Nullum autem genus eft hums<br />

condinonis,hoc autem exiftcnte,vt<br />

prxfcripfimuSjCofequenSjquodfalhtponentem<br />

genus (ecuudumbatim,eft<br />

triplicucr,aut cofcq ufs fie<br />

ficut<br />

Quaitus 7 6<br />

M A N T X ti V S<br />

Locusvjgefimusnonuseft, fipo D<br />

nat res pro re , q uac ad ilia feq u i f", vt<br />

cb ponaf'habituspro potentia,q illii'<br />

{equit, hoc eft 9? ponatur potetia ge<br />

nusadhabitu. Exempli gfa, fiquis<br />

ponat manfuetudme efle con tincntiam<br />

irx,& foi titudinc contmentia<br />

rimorisj&abftinentiaafuga. Nam<br />

ipfe fords ac manfuetus diffcrutab<br />

ipfo concuiente,na fortiseft,qUi no<br />

afficiftimoi^cotinens vero,qui refiftitrebusincutientibustimorem:<br />

fil'rq; &rmanfucrus, qui ira non affi<br />

ci^abcacj'jfeabftinet.cotinens vero<br />

, qu€ aggreditur ahquod accides E<br />

irx,& tn non perturbatur ab ca, fed<br />

refiftitei:& ideo df,oj> qui habetaliquem<br />

habitu,eftille,qu£non aggre<br />

diunt'pafliones^ucafusipfiifedco'<br />

tinenseftillc.queperturbationesag<br />

grediuntur,& infeftant, fed no pertiirbat"'abeis,fedrefiftjteis,&(vt<br />

vec<br />

bodica) ipfa cotinentiaefl caufa, vt<br />

reperiat habitusin ipfo continente:<br />

&ideo,(I reperif'ipfehabitus^eceP<br />

feeftolno,vtreperia£'potentia,qu5<br />

eupr£cedat:neq;proptereafequit't<br />

Jicontinentiapra?ccdithabitum,YC<br />

propterea fiteiusgenus: &hocper- J<br />

Ipicuumeft.Similucrqiponeretriititia<br />

genus ad ira,& opinions gen 9<br />

ad fidem, quia triftitia neceflano fe<br />

quit"" ad ipfam ira,qm,qui irafcitur,<br />

inipofeeft,quin contriftetur,&ipfa<br />

triftitia eft caufa iraj.neq-, opinio ft<br />

eft gen 9 fidei , licet pcedat eiusefle,<br />

feq uit'aut ad ipfam,qm fides pri m o<br />

eft opinio, pof tea vero ipfa audta &<br />

firmata tit ndes, fed no daf'hmoi ge<br />

nus-.fi ergo rcsita het,fequit'vt illud<br />

confeques, in quo peccat, qui ponit<br />

ipfumeegen',eft vnu hprutnumr<br />

ucpc vel TC ipfum c6fcque"s fit in pa<br />

tentia


A B K A M<br />

ficntpotcnriaadhabitum,prouteft<br />

potentiaad cater uam terribilinm*<br />

qua: eft habitus , qui eft ipla fortitudo,<br />

aut ficnt caufa alicuius rei,prouc<br />

triftitiacfficitiracundiarri,aut ficuc<br />

resremifla debilisvirtuus,prouteft.<br />

opinio cum aflertipne:opinio enim<br />

cftdebilisaflertio : &hincerrauit ^<br />

pofui t progreflum genus cur (us.<br />

ris fit,q> fint in vno fubie£to,in quo<br />

eft fpecies, in illo fit genus:fin aut£,<br />

>, illud non eft genus, prout funt albc<br />

do & color, quia in quo eft albedo,<br />

in illo eft colonfi quisautem poneret<br />

ttmorem g£imsp;udQris,$urifti<br />

t i am gen us i ra?,nOn eflet gen' illudt<br />

quod ponerejur: pudqr enim eft itt<br />

partecogitatiua,&timor inanimi<br />

exci tati ua,& tri fti tia in concupifcibili,<br />

& ira &contentio in itafcibili.<br />

Hicaiit locus eft demoftratiuus :fi<br />

enim fpe"sinfit alicui fubie^o, fm<br />

q? inter eft eft efientialis habitudo,<br />

genus neceflario ineft illi. Et hie lot<br />

cusiuuatetipfurn accidens; vulgar<br />

turn enim eft, q> accidens & res qua<br />

accidit, infint vni eidem ret: il aute<br />

non infint vni rci, illud non eft acci<br />

dens. Ethuius loci inftana eft, quia<br />

ruborpudetis ^pallor timetisfunt<br />

duo accideuti a, qua: infant facjei,&<br />

confequuntnr obanima? afreiSturn.<br />

tocus. 31. Ttigefi rnus prim<br />

eft . 61.<br />

9 tentia ad habitfi, ficat 6,<br />

cogregatione terribiliu,q rcpcrituf<br />

ih ipfb habitu, qui eft fdrtitudo^vet<br />

vt fit ca rei futur^vt triftitia,q[ efEt<br />

cit ita,vcl y t res exigua imbcdllis rtf<br />

boris,vteft opinio ad ipfam fide,fea<br />

certitudine: tA Oplo € debilis fide%><br />

yelcertitudo debilisrhincetrat, qui<br />

ponitambulatiois gen'ipmcurstf..<br />

Trigefim'ldcusf,vtio(p.iciamus<br />

vtfiigenus^fpesfint apta.nataeflc<br />

in eQde rubiec^o,tHcenim I quo reperid'ip^s,fcpe?ie^&<br />

genus: alias.n.<br />

non eftgenus,vt albedo &cplor,na<br />

in quo incft albedo, in code" reperii" I,<br />

& color. Et fi quifpia dixerit timorem<br />

eftegen* verecudiae,& triftitia<br />

gen<br />

locus eft, q? co<br />

flderemuSjfi genus non prjedicef'de<br />

fpecie fimpliciterjfcd pra;dicetur de<br />

eaadie&ione connexa:claurulz,&<br />

conditionis, lilud non eft genus: &<br />

hanc obcaufam fentifs & ride'sn5<br />

eftgenusanimalis:animal enim fen<br />

tit j? eiusparjem, qua: eft ip(ius,aTa<br />

Etille locus eft dcmonftratiuus.<br />

Tri^cp 9 iras, no refte, aflignauit genus,<br />

qm;verec3diaeftin pjarterSnali, tiitior<br />

veto in itafcibili, & ttiftitiain<br />

cocupifcibili,&irain irafcibili. Isq^<br />

locus € demf atiuus:na,fi fpes rcpcri<br />

tur in aliquctiubiefto, ppea o^a habentinterfequanda<br />

habitudine"de<br />

rn on ftra^i ua,tflc de necelfitate gen*<br />

t?periet'in eoJsautlocus e vcmsad<br />

ipmrn a;ccns t nam rnanifeftq eft, q?<br />

accidens,& id, pp quod ipfam accidit,runtineaderHmetre,&rf\n6exi<br />

#<br />

ftantineade fc,tunc erit accidens:<br />

fed huiusloci inftatiaeft,qm rubor<br />

verecundi,& pallor rirneri^funt duo.<br />

accidenria,quzex.iftnntin facie, fip<br />

tn mfequunturanimafc paftioflem.<br />

j,pcas trigefiirms pr irh".cft,vt co<br />

fiderem'; na, fi genusnpn prjcdicc^<br />

de fpecie fimpFr,fe^ pf*dicei?deea<br />

fm quid,& earn condicione,tunc no.<br />

eft genusi&ob hanc can (am necipfum<br />

(enfitiuumneq; vifiuurnfigc-,<br />

nusadanimal, qmaniinalellfenfir<br />

tiuumparteeius,qux eftanima:&<br />

eft locus hicdemonftratiuus.


A 8 X A M<br />

A Trigcfimusfecunduslocuseft,-<br />

IMH*. »*• totumponaturinpanc,hoceft, 97<br />

qyi£ <br />

periunfinhabentibusipfaspocefta<br />

tes pj? rneliorem duarfi action u ,-&<br />

fiagantur itimalam pavtc,illuderic<br />

j? accidens,& ideo, ilia non funt pen<br />

le viruperada:fim^literq3 fi quispo<br />

fuerit aliquod cligibiliutti in poten<br />

tia,qfn potentia ejigit" j>^ aliud : &<br />

tandem hic{ocusred«icii?ad en, in<br />

quo ponitur ?espro eiuSconfequen<br />

te}velaccidente.<br />

Trigefimufqtiattuslocu^ eft^, rt F<br />

inlpi^iamus vtrumfpes aiiqua potfit<br />

eJcnaturafua poni fub pluribus<br />

gederfbusvpo, &ponat j fiib vnico<br />

gencr e,tupcilludnon eft genus :vt<br />

fiir,qui eft el;g?s,& potens, na no e<br />

fur quieligit,& i;on eft pocens,neq;<br />

qui eft potens,& non eligit-Therni-*<br />

ftius aut dicit,q? hie locus eft falfus,<br />

qm non reperituraliquid,quod includaturfiib<br />

duobus generibusfupremisTnica&eadem<br />

ratione:hoc<br />

aut non poc fieri, nifi in f dicamc to<br />

tela-


corum<br />

A -B H A M WANT I N* V 9<br />

C relationis,cx<br />

iUutn euentum,necillorum aggrc- fuum confequens:illorum cnim ag<br />

gatumcftilliusgenus, Hocauten* grcgatumnoneftfuunjgenuj,hoc<br />

cflcondderandum. tnindigetconfideratione.<br />

JT- Trigefimufquintus locus eft, q> Locus trigefimufquint* eft,cum<br />

68 p0natu, :patiensgenusipfius paflio ponifipfum paticsgenuspallionis.<br />

nis,proutdicereturcppriuaciomor vtfiquisdicatimmortalitatemcfle<br />

tisfitvitaa:cerna,^ft)maturenim,cp vitam(empitcrnam,qmimmorta'<br />

pnuatiomortisfitaccidcns,aucpaf litas vrcfleaccidcns,vel paflio ip(i"<br />

fio vitaea?tcrnae.-fi autpriuatio mor vita;fempiternas,(i igifipfaimmor<br />

u tiseflet vita,priuatio cflct ipfbhabi talitaseflcc vita, tune ipfa priuatio<br />

tus;&fiPrquidiceret, op ventus fit eflcthabiE'.fimiliterqjquidicit vc-<br />

aermotus,priusenimcflet, q> vencuscflet<br />

iphusacris moms,aer.n.cft<br />

acr.fiue quie(cat,(iuc moueatur , &<br />

fi ventus cflet aer, cflet ventus illo<br />

quiefcente. Huiusau tern bafis eft,<br />

turtiefleaerem motu,qmpotiusv6<br />

tusclt motus aeris , cum ip(e aer fit<br />

aer lam quiefcens,q motusifed fi ve<br />

tus e(Tetaer,tunceflet ventus, dum<br />

quie(cic:&huiusreifundamcntum<br />

quia genus vcnficaturdc fpeciebus eft,q> genus veredf de (pecicbusin<br />

in co q? quid fit Huiusaut loci con eo quod quid eft.fedhuius loci con<br />

trariumeft, vtquipofuicaoremo- trariume(t,fiquis pofuerit acreitt<br />

tmn,efleipfum veotum. mocum efle ventura,<br />

Dt Generejocidif* Cap, 6,<br />

70.1ocni.<br />

Dechra-. A Mplius,fiomnino quod asfignatSeft,nullius eft gcn'4Ma><br />

/*\ nifeftuinenim,qmneqpeius,quoddi<br />

71. locus. dumautexeocjuod nihileorudiffertfpecie >quae partici*<br />

pant asfignatu genus»Vt mhil alba difFerut fpecie, jpfa a feinuice:<br />

omnisaut generis funtfpeciesdifferentes:quarenulliuserit albii<br />

gcniis* Rurfum,fiquodomniafequitur3genus)veldifTercntiani<br />

dixir, Pjuraenjm funtjquaeOmniafequuntunvtenSjfidvnum e<br />

rum funt,quxomniafequunf:fiigitur ens genus asilgnauerim',<br />

manifeftG,qm oium eric genus , eo q> prardicatur de eis ; de nullo<br />

cnim genus cjj de fpecjebus proedicatur : quare QC vnum (peserif<br />

entistaccidit ergo de olbu^de quibus genus pracdicatur, dC fpcm<br />

przdicari,eoq»ens}d^ vnumdeoibusfimpliciter pracdicantur »<br />

oportet autem de paucioribus ipecie predicari* Si aute quod orn<br />

jiiafequitur,difterentiam dixic,perfpicuum qmdegqualibus,vel<br />

de pluribus differentia cu genus dicetur . Nam, fi 6d genus onmiji<br />

Iequitur3deaequalibus;fi vcrononomniafequatur genus de plulib<br />

us


Liber Quartus 7 8<br />

A ribus differentia dieetur cj? ipfum genus. Amplius, fi in fubiedla<br />

fpecieeft,quodasfignatugenusdicitVt album in niue:qnarcma fflkdo'<br />

nifeftum qm non eritgenus:defubiecl:a enim fpeciefoltigen'dr. 7 4.1000*!<br />

Confiderandum autem eriam eft}fi non vniuocum fit genus fpei.<br />

Nam deoibusfpecieb us vniuoce genus praedicatur. Amplius,<br />

qn exiftente & ipeciei,cVgeneri contrario,fi quod melhis contra'<br />

rioriieft,inpeiori genere ponit* Namaceidetreliquu inreliquo<br />

cfTe,eo q>contrariain contraries generibus: quare quod detenus<br />

eft,inmeliorierit:atvf melioriSjCVgenusmeliusefle. Etfieode<br />

fin- ad vtraq? fe habente,in peiore^ non in meliore genere poni t»<br />

Vt aiam ipfum quod eft agirationem,aut agitatum:nam pari mo<br />

do eadem ftaciua,9Cagitati ua etfe vF:q uare Ci melius ftatio,in hoc<br />

oportetgenereponere,Amplius,exmagis,&minus» Deftruenri 77.locus<br />

quidem,fi g«nus fufcipit magis,fpes autem no fufeipit „ neqj ipfa, dec&o*.<br />

8 neqjquod abipfa dickurrvtl! vintusfufcipitmagis,dd iuftitia,dC<br />

iuftuscdicitur enim iuftus magi s alter altero:fi igitur aflignatum<br />

quideoi genus m.agis fufcipit}fpecies autem non fufcipit, necjj ip"<br />

£i,neqs quod ab ipfa dicitur^non eric quidem asftgnatum genus»<br />

Rurfum,qtaod magis videtur,vel fimiliter,non eft genus: mani' 71. teens<br />

feftum,qm nee quod asfignatum eft. Vtilis autem hie locus inta^ deeE»«o.<br />

libusmaximcyinquibuspluravideturdefpeciein eo quod quid<br />

eft praedicata,cum non determinatum eft,neq? promptum nobia<br />

cftdicere^uodnam cor um genHstvt


Toptcorwtt<br />

G ciesjeclpluresj&differentes* NammanifeftumqmeritgttiiM*<br />

Si autcni in asfignato fpecies eft,conflderandum d(. fi de alrjs fpe>ciebus<br />

genus in eo quod quid eft pra?dicatur.Nam>rurfus accidet.<br />

*i.locn« vcentii)s qua?dicent<br />

cIemencis,Prirnum quidc,qm genus depluribusdr qpdifferetia»<br />

Deinde,qmfm ei us (quod quid cft)asiignationem, magisconuc>nitgeniis3q^<br />

diflferentiam dicere.NS,qui animal dicic hoferft^ma*<br />

gis indicat quid eft homo,qp quigresiibile^EtqiTidiflferenciaqui<br />

dem qualitatem generis Temper fignificat^enusaut, diflerenci*<br />

non.NaquJdicitgresfibile,quiddaanimaJdfcir:quivero animal<br />

dici^nondicitqualequiddamgresfibiletdifferentiaigituragene<br />

8i.lo«j$ re fie feparanda. QmautevrMuficumjquaMuficum^eft^fcienK<br />

dCCfai> H e ^' e: ^ Mufica fcientia quzdaeft:& fiambulasex>q>ambulatmov<br />

uetur,ambulatiomotusquidetn eft:confiderandufn quogenere<br />

vult quippiam conftruere (ecundadiiflu modum. vt fi fcientiam<br />

ipfum quod eft fidetmfi fciens quatenusfcit,fidit:manifeftu entnt<br />

qm fcientia fides q uacda eritieodemaut modo,££ in alrjs huiuftno<br />

x?.loco$ di.AmpliuSjqmquodrequicuraliquidiemperj&non conuerti^<br />

-|-«Rigefimusfextus locus eft y fi T Ocus trigefimusfextus cft,c$<br />

*' 7°* £ res dcnoiatas per genus nodi f- ^_,ea,qtiaeprogenereaffignamur<br />

ferahtpcralit|uam dilrerentiarum» nondifferantdliquadifferentia, vt<br />

proutqui poneretalbum genus re fiquisdicatalbum efle gcnusreru<br />

^J0eta^ r^malbarum. albarum.<br />

quicftTt! Trigefmiusfeptimuslocuseft,^ Locustrigefim'feptimusefl^cu<br />

K 7z. ponaturconfequensoron^ resge- ' poniifquod Icquic"ad ocs ceseflcge<br />

nusalicuiusrei:vtquiponeretvi>U( nusahcuiusrei,vtfiquisponat vnfi<br />

&cujgenusdeccmpra:dicam£to^: & ensefle genus dccc fdicame"toif<br />

opor-


A B K A M<br />

JL opprteretenitn ,q» ens effet genus<br />

vnius,& vnuro genus illius, ex quo<br />

rtrunqueeorum vcrificaturdc alterutroj&eflct<br />

vnaeadem res,rclationc<br />

vniiiseiufHetn rei, aliquando<br />

gen us,& aliquando fpecics:nocautem<br />

eftfalfum,quia genus praedica<br />

tur de pluri bus, ^prazdicetur (peries.<br />

Sicq ue etiam er rat q ui poneret<br />

talia confequentiadif&rentias:confequensenimrem<br />

ficut non largiturip&usquiclditatem.u'cinonlargi<br />

tur quails res fit :&ob hoe fequcretar,q?<br />

differentia effet ajqualisgenc<br />

B ri,autco vniuerfaliot.<br />

•Locus.; *. Trigefimuso&auus locus eft, fi<br />

ifuicft 7) -genusdenominatamdicaturinfiib<br />

itdto,non de fubiefto, &fpeciesde<br />

fubie


Topicorum<br />

A B ft A M M A N T X-N^V *<br />

£ eft,cj> prxftantior & viltor res fequst ipfum deteriuseodem rnodofcqui (<br />

turm vmlq; Tnoeodem modo. Et turvtruBcp.eoru. Dixitq>inftantu<br />

dixitrhuius loci inftatia eft, graver- huius loci eft, quia vcrmis &mumis<br />

& mufca eft vilior imagine Lu fca e deterior imagine Lunc^ncar.<br />

jixfadaexxre.Haecautnoneftin- Scd hate non eft inftantia,qjnnunii<br />

4iantia,quia nullaresinanimataeft inanimatum eftmelmsali^u&ataf>ftantioi,fuaequilibraoppo{itarum cflejequalitatemcontrariarum coppinionum:^quilibraenimnonfu<br />

g,itationum,qm ipfa zqualitasnon<br />

{cipitadditionem,dubium aut fu- (ufcipitmagis,dubitatio veroipm<br />

fcipitillam.Etilleeft debilisin con fufcipit.Eft tnhiclocusdebilisin'co<br />

itrnctione,quiaquando vtraquefu ftrnendo,qrnlicetvtrun.q-,eorum-<br />

/cipiuntmagis&minus,non


A ft * A M<br />

terpatatar die genus, non fit gen',<br />

liecquod pofitum eftefle gen used<br />

genusi&htcquideni locus vrilis,eft<br />

in rebus,dequibusputatur* op pra><br />

dicentur Je vna re,cjuatenus fint il*-<br />

Jiusgenera,abfq$ cp no bis conftet,q"<br />

illarum fit genus fin veritatem. Cu<br />

iusexemplum eft^qnia tempusefti*<br />

marur,cj? fit motus>& cj> fit numet',<br />

& fimiliter ira£ftimatur,fj> fit trifti<br />

tia,&q? fit ppcogitationem, qrh


4J<br />

j MI eft re-<br />

Joca.<br />

Topicorum<br />

X B R A M<br />

MA M r r H r f<br />

Quadragcfimustertius loc'e~ftj Lecusquadragefimiiscertjuseft,',<br />

• 'quicquid ipfum eflefequif'eflenT vtquodeunq; dcfdatafpe", led noa<br />

efleeflen- oporteatfpe" m dari dato illo,exifti-<br />

_, ,» ma£ expediat dum vero fun dam en tu eft\ CD bpor ]<br />

gen us pratdicari de tota fpecie, & q? tet genus pdicari de otbus fpfbus, 5f<br />

quicquid pr^edicatur de partenon q? mud quod p^Jicafdealiqua, non<br />

cfl genus:&fubeftilli primus loc 9 , eft genuSjincludieTubeo, primus lo<br />

quern orciineinferuit A rifto.& eft cus,qutm Aiirt.narrauit, &eftloc"<br />

locuspartitionisfblum.Tertiaante a diulfibnetm. Subtertioautfunbafiseft,Cq><br />

expediat genus fupera- damento,quodeftnepe, q>oportcc<br />

re in eflcndo ipfam fpecicm,q> illud genusfuperarc fpfm f»m fuum efle,<br />

quod prsdicatione non fuperatfpe & q? id,quod non fuperat fm fuum<br />

tiem.nonfitgenusj&fubimrantil- efle ipfam fpfm,non fit genus, iclulampluraloca:quorumprimuseft,<br />

dunfquidemulca!oca:primuslo-<br />

(iconeclaturgeneridefinuio fpei, cuseft,vtrum coniungatgeneridefi<br />

conncdatur, xquaturilli, hniuofpecici:nafi adiungaf, tune<br />

ant eric


A A B * A M<br />

aut fuperat illudtfeciidusaut eft , g><br />

fpes diceretur de pluribus, cfdicaf<br />

genus,autaequaliter:tertiuseft,fipo<br />

Tucris genus in fpecie:&quartus eft,<br />

autdifterentiarn in {pecie: &quintus,autgenusin<br />

differentia :&fextusaut<br />

difrerentiam in genere: & (e<br />

ptimusjfi gencri non fit aliafpe's.<br />

Quarta vero bads eft, qua dictum.<br />

cft,q> cxpediat genus przdicari de<br />


Ttfpieorum MANTlNVf<br />

ABKAM<br />

G tinfclecimus, fi pofueris conncxum tiuf3ecimus,fi ponatur id, quodle-<br />

confequensomnem rem in genus, quiturad vnamquaq;rem cflege-<br />

prouteftvnum&ensrquarrufHecimns,fi<br />

enuntiaremusrem, quaeaccommodationediciturefle<br />

genus:<br />

quintufdecimuseft, inquodi&um<br />

elt,fi moris generis & fpeciei fuerit,<br />

nus,vt vnu&ens:decimufquattVa<br />

iadicamusillam rem,quzdf meta-»<br />

phoriceefle genus: decimulqnint*<br />

eftille,inquodicebat''figcn' &{pc<br />

ciesfintaptanataiefle vni fubieilo,<br />

q?infint vmlubie&o,illudcui inert qjid,in quoreperiturfpecies,repe»<br />

fpecies.ineftipfura^enusifextuCle- rietur&genus: fexiufdecimusfigc<br />

cimus.fi genus prajoficetur dc fpecie nus prsedicetnrde fpccie fm quid,<br />

adiedlione connexx clauful^ non &n6fimpliciter:decimu>-lcptim',<br />

fimpliciter:decimus(cptimus,quS- fi genus, etfpecieshabeant con tra-<br />

dogcneri,&fpeciei fuerint contra- ria,cuncponatur mclius conrrario-<br />

ria,&przftanrius contrarioru po-<br />

H neretur in vilius & viliusin pra;-<br />

Uancius.<br />

H;rcitaq;trigintaloca, funtloca<br />

propriageneri irehquaautemloca<br />

.quajrelatafuntinhochbro funtco<br />

jnunia,ambientiaomniaquij{ita,vi<br />

rum in detcriori &deteriusmpra&ftantiori<br />

H^citaqsfunt trigintaloca,quaefuntptopriaipfigener<br />

re- I<br />

liquaveroloca,qu£in hoctradati^<br />

narrantur,funtex vniuerfalibusco<br />

munibuscudisproblematibus,hoc<br />

eft,caquzfunt fumpta ab oppofi-<br />

dclicetqusfumuntur aboppohns tis,&fumpcaacafibus, &aconiuga<br />

& fumptaa cafibus,& coniugatis,& tis,& a fimilibu? , & qua: fumuntur<br />

fumptaex fimilib',&(umptaabeo amagis& minus. Etficexpofuinv*<br />

quod eft magis& minus. lam aute" omnia loca generica vt nobis fuit<br />

cxplicauimiisomnialocagenerum conccflaeotumintellige: tia nunc<br />

(icut nobis conditit, & Deo uiuan- aggrediemurlocaipfius r; ptijDco<br />

teprocedamusadloca ipfi'jpprij. optimo Maximo annuen e»<br />

Pr&cedentium QuatuarlibrorumTopicorum', Cdndide LeElar<br />

medidm ~*4uerroM expofitionem cum dttplici transLttione<br />

lejrifli^bnimifcilicet de Bdlmes& lacob Mami<br />

my Relifjuom >ero cumfiU *Abrami tranj^<br />

lotions leges : Quandoqutdtm lacob<br />

morte prtuentustper<br />

illos non ~Vdluit.


Liber<br />

A R I S T O'T E L I S<br />

TOPICO R V M<br />

I B E R. I N T T S,<br />

I V M M A 1IBKI.<br />

De modis,& Locis Proprij:nccnon denon<br />

nullis Iock,cammunibusomnibraqu£<br />

flds,qux ab Oppofius.aut a Simili , aut<br />

ab ec,quodelt Magis,& Minus, &a:qua<br />

le.aut a Calibus,& Coniugacis, auc a genctatione,&<br />

torrapuone fumumar.<br />

DC modi* Vroprij. Cap. I .<br />

Trum aue proprm,<br />

an non propriu eft<br />

quodditftum eft,|><br />

haec confiderandu ..<br />

Asfignat aur,ppriu<br />

aut r> fe.,6£ femper5auc ad aliud,<br />

aut aliqn.Pcr fc quidem,vrhox<br />

*ninis,alal manfuetii natura : ad<br />

afi ud aur,vt aiae ad corpus : qni<br />

ilia quidem imperarenata., hoc<br />

a u tern parere:femperautem,vt<br />

Pei,animal Imortak : aJiqn ve^<br />

ro,v r talicuius hominis ambula<br />

reingymnafio, Suntautem^px-<br />

,Q pri},quodadalterumasfignatu<br />

t. locus. c,autduoproblemata,aut quax<br />

l>ecrauo. tuor. Nam fi de hoc quidem af<br />

fignatum quippiam fuerit,deil<br />

lo vero negatum idipfum , duo<br />

dutaxat problemata fiuntrque^<br />

admodum hominis adequum<br />

proprium eft quod bipes qft:na<br />

& qi ho non bipes eft argumen<br />

tabi t quifpia,^q> equus bipes:<br />

Vtrinqj aut remouet proprium*<br />

Si aut de vtroqs vtruqjasfigna^<br />

turn fuer it,6£ de vtroqs negacu;<br />

qua wor problemata erunc; vc<br />

Quintus 82,<br />

hois proprimn ad eqlium,qptl^ ^<br />

le quide bipes, hie auc quadru'<br />

pes eft:nam, di q> ho non bipes<br />

eft, efife quadrupes natus:c,<br />

argumen tari eRydC q> equusbi^<br />

pes,& q> non quadrupes,posfix<br />

bile eft argumentari: quolibec<br />

igit modo oftenfo, interimit q3<br />

propofitum eft. Eftautem^fe ,.ioctu<br />

quidem proprium,quod ad oia: Ded'ado<br />

asfignac,dd ab ot feparat(quem^<br />

admodum hois animal morta^<br />

k difciplinae fufcepciuum ) ad<br />

aliud aute,q? no ab ol,fed abali<br />

quoftatutodeterminat(vtvir^ g<br />

tutis ad diiciplina: qinilla quU<br />

dem inpluribuSjhzecinrationa<br />

li folo^ in habentibus rarione<br />

nata eft fieri)fempautem}quodt<br />

fm omnetempusverificatur,et<br />

nunqprelinquiturquemadmo^<br />

dum animalisexanima di. cor/!<br />

pore compofitum elTe, aliqn ve<br />

ro;quod fecundum aliquod te><br />

pus verificatur,& non exneceC*.<br />

fitate Temper eonfequiturtvt ali<br />

cuius hominis, ambulare in fo^ . Ioc0f<br />

ro. Eft autem ad alterum pro^ Dcrfaiio<br />

priurnasfignare : differentiam.<br />

dicere,autinomnibus, 6Cfemx f<br />

per,aut vt m ultum, di in plurimis.<br />

Etmomnibusqu-idenocV^<br />

fern per,q uemad mod a hois &'<br />

prium ad equumqm bipes :na<br />

homo quidem dL omnis^ fern<br />

per eft bipes :equ us autem nul^<br />

lus eft bipes,& nunq^: vc muJtu<br />

autem &in plurimis, quern adx<br />

mod umrationalis propriu pri-cipare<br />

ad concupifcibile, di irax<br />

fcibile,co q> illud quidem impe<br />

L li rat,


5. locus<br />

Dee r atio<br />

Topicorum<br />

rat,riacc aut parenttnam necp ra<br />

tionale femper imperat,fed qua<br />

docpilli imperatunneqjconcU'<br />

pifcibili, 6c irafcibili femper im<br />

Ropriumi vniuerfiim<br />

cfttrium (pecieru,aut<br />

proprium per fe &(cm<br />

peratur, fed imperant quadoqj,<br />

per,& eft illud,quod di-<br />

cum fueri t homims anima flagi ftmgujt id.quod propnc concernit<br />

tiofa. Propriorum aut ea maxi totam rem,proutdicimusdehomi-<br />

me iogica funtjquae per fe,6d s€^ nerifibile,aut proprium, quod dr<br />

per,5d q ad ali ud. Nam ei us q3 in coparationeadaliudens, &hoc<br />

ad aliud eftproprium, plura,p'<br />

proprium diftTguit illud abhocente<br />

trh,& hoc fir fm duas fpecics, aut<br />

blemata funt: quemadmodum<br />

(emper neceflarmm,prout dicimus<br />

diximuscVpnus:nam aut duo,


B<br />

quibusdc<br />

ftruiturfutidocaaccidentis.Verun<br />

tamen proprium,cuiuslocahicqu£<br />

runtur,eft proprium fcmpiternief<br />

Ce fimpliciter, quod no eft propriu<br />

refpc&ualicui 9 entis,aut tempo ris,<br />

fed omnium rcrum.quarumeftjp<br />

pnum,&omnitcmpore. Etpropte<br />

rcadeillius difpofitione quxrutur<br />

duo, quarum vnum eft, an fit proprium<br />

nccne:fecundum autcmclt,<br />

fifuerit proprium an bene pofitum<br />

fit proprium perfeitiffimo modo,<br />

quo poflibile eft poni, aut pofitum<br />

eft proprium imperfefte.Eth^cres<br />

propnefeccrnitproj.rium &defim<br />

tionemagcnere& accidenti: proprio<br />

enim &definicioni, quomam<br />

ilia deferuitmt feienti? rei ipfiufq;<br />

dignotioni ab omni,quod ell aliud<br />

abilla,euenitin hac re perfedio&<br />

impcrfe&iorgeneri vero &acciden<br />

ti,quoniam'funtprxdicata de multis,non<br />

aduenitcisha;cres,rcjjinue<br />

nianturfm difpofitioncm impcrfe<br />

diorem & fecundum diTpohtione<br />

pcrfediorcm.<br />

DtlocisYroprij. Cap. l.<br />

PRimum quidem an non<br />

beneasfignatum eft prox<br />

prium,an bene.Eius aure,<br />

quod eft non bene,aut bene, eft<br />

vnum quidem, fi non per nocio<br />

ra,aut per noriora pofitum eft<br />

proprium: deftruenti quidem ,<br />

fi non per notioratat conftruen^<br />

tijfi per noriora» Eius autem<br />

quod non per noriora eft, hoc<br />

Quaitus $3<br />

quidem fiomninoignotiuspO'<br />

fitum eft proprium, quod asfi*<br />

gnauitjillocuius proprium di"<br />

xit. Non enim eric bene pofitu<br />

propriumtnam propternotitia<br />

proprium facimus: difcendi.n,<br />

caufa,& propri urn, 6i definitio<br />

nesfacimus:per nodoraigitur<br />

accipiendum : fie enim tnagis<br />

erit fufFicienter cognofccrc«vt><br />

putaqui ponit ignis proprium<br />

eflefimiliimum animae^ignotio<br />

re qp ignis vtitur,anima: magis<br />

enim fcimusquid eft ignis, qua<br />

gdanima: nonigitureritbene<br />

pofitum proprium ignis,fimilli<br />

mumanimx. AJiud autem,fi DC<br />

nonnotiuseft hochuicineffe,<br />

Oportetenim non folum noti*<br />

eile re,3d huic inefle,notius eile:<br />

nam qui non fcicii huicineft^e<br />

que fi illi foli notius ineft cogno<br />

fcif.quarecum quoduis horum<br />

accideritjobfcurum fit propriii:<br />

vtquiaqui ponic ignis^jpriii,<br />

in quo primoanimanaca efteC»<br />

fe,ignotiore vtiturqpfit ignis ,<br />

eo q? ignotius eft,fi I hoc eft ani<br />

ma, &fi in hoc prime eft: non<br />

erit itaqjbene pofitum propriu<br />

ignis,in quo primo anima nata<br />

eftefie. Conftruenti airtem,fi £><br />

noriora pofitum eft proprium, Declauo '<br />

fl£ fi per noriora fecundu vtrun<br />

quemodum.Eritenimbenefex<br />

cundum hoc pofitum p ropriu:<br />

nam cSftrucftiuorum locorum<br />

eiusquodbene,alt) quidemfex<br />

cundum hoc folum, alt) autetn<br />

fimpliciter monftrabuntquod<br />

bene;ytquia qui dixit animax<br />

L iij Us


Topicorum<br />

t> Us propritim fenfum habere,p corpus mobilisflmu iri fupeti-o 1C<br />

notiora, dC noti us aflignaui tjv rem locum, Deindedeftruemi n-<br />

Decauo<br />

prium fecundum vtrunqj mox quidemfi multipliciter dicitur<br />

dum:quareeritbene asfignatu ill ud,cui us propriu asfigriatur:<br />

feciidumhocanimalis propriu non determinatur aute cui* eo*-<br />

fenfum habere* Deinde deftrue rumponatur proprium, Non<br />

ti quidem, fi quod nominum enim beneeritasfigrnatu:<br />

quae in proprio funt asiignata priurobquasautcaufasnonim<br />

inultipliciterdicitur, vel etiam manifeftueftexrjs qu^prius di<br />

ro. LOCUS tota oratio plura fignificat. No dla funttnam eadem accidere ne<br />

Dcclano. €nim eritbene pofitii propriu, ceflarium eft , vt qui a fcire hoc<br />

vtquoniamfentire multafigni plura figrriffcat: vnu enim fcien<br />

fica^vnum quidem fenfum ha^ tiamhaberehoc, alterumaute<br />

bere,alterum autem fenfu vti: fcientia vti hoc,aliud vero fcien L<br />

jj noneritanimalispropriumbex tiam eflehui^aliud autem fcte<br />

nepofitum quod natum eft fen tia vti h ui us3non eri t eius quod<br />

tire:quapropter non vtendum eft fcire hoc.,beneasfignatum,p<br />

j,quodmultipli prium nullu,non determinato?<br />

cuiushorumponitur propriu.<br />

plura fignificettquia quod mul Conftruenti vero, finondicit '3- locus.<br />

Decratl<br />

tipliciterdicitur,obfcurum fa^ multipliciter hoc cui us propriu *<br />

citquod diclum eft, dubitante ponitur,fed eft vnu,cV:fimplex.<br />

•eo qui debetargumetari, quod Erit enim bene pofitum fecun-<br />

namdiciteorum quac multipli du hoc propriu : vtquiahomo<br />

citerdicuntur: namproprium fimpliciter dicitur erit benepo<br />

11.LOCUS, ^ifc^ndigratiaasfignatur.Amx fitiifmhoc hominis propriu ,<br />

DecE»uo. pli'aucemad hoc neceilarium animal manfuetumnatura.De H-<br />

I eftredargutionem aliquam fiex inde deftruenti quide , fi freque<br />

ricumficasfignant proprium: terdicftumeft idem in proprio<br />

quando in disfidente quifpiarn (faepe enim latent hoc facientes<br />

conficiet fyllogifm um,de eo qcl


Liber<br />

tenuisfimu corporumthic enim<br />

frequenter dixit corpus t Secun<br />

doautc,fi quis affumat oratiox<br />

lies pro nominib 9 :vt fi quis red<br />

dat terra propriu,fubftantiam,<br />

quae maxime corporu fm natu<br />

ram fercur in inferiorem locu:<br />

deindeaffumatpro corporib 9 ,<br />

huiufmodi fubftantias:vnum<br />

enim & ide eft corpus, 5(. huiuf<br />

modifubftantia: eric ergo hoc<br />

modo fubftantia frequenterdix<br />

Quintus 8 4<br />

nullo vfus eft communi: erit fe/-<br />

cundu hoc bene pofitu propriu<br />

.. - u' u r\ •<br />

animahstanimam habere.Dein<br />

de deftruenti quidem fi plura<br />

propriaasfignat eiufdem, non<br />

determinans q> plura ponit«No<br />

enimeritbene pofitu propriu:<br />

nam quemadmodum nee in ter<br />

minis oportet praeter earn, quae<br />

indicat fubftantiam y oratione,<br />

adiungerequippiam plufculu,<br />

fie nee in proprrjs praeter cam ,<br />

quae facit propriu quod di<br />

aliqup:quodautcin proprrjsdi prium,corpusquod in omnem<br />

citur/eparare oportet: quemad figuram diducitur,vnum asfi^<br />

moduckqua: in terministnon gnauit proprium,6d non plura,<br />

igif erit bene poll til proprium: erit fecundum hoc bene pofitu<br />

Vt quia qui pofuit fcientiae pn> humidi proprium* Deinde dex 3°- j,°<br />

prium opinionc indilTuafibile ftruenti quidem , fi eodem vfus<br />

a ratione,vnum exiftens tali ali eft.,cuius proprium asfignauit,<br />

quo vfus eft,pprio (vno inqua) aut eorum quae funt illius alix<br />

quod omnibus ineft: no eritvci quo* Non enim erit bene pofix<br />

que bene politu fcientiae,ppriu, turn proprium : nam difcendi<br />

17. Loc^.<br />

Dsciktio. • Aftruentiautem, finullovfus gratia asfignatur proprium :i><br />

«ft coifed quod ab ali quo fepa^ dem autem eide fimiliterigno^<br />

rat,erit bene pofitu fm hoc pro tuni eft : id autem quod aliquid<br />

prium,Vt quia qui dixitanima eorum eft, quae funteius, po-<br />

lisproprium ammam habere, fterius ; non igitur eft notius :<br />

L iiij quarc<br />

c iis<br />

e


Topi<br />

quare iron fit vt per hoc quifqj<br />

magis quippiam difcat. vtga<br />

qui dixitanimalis propriu, Tub<br />

ftantiam,cui 9 fpecies eft homo<br />

aliquo vfus eft eorum quxfunt<br />

animalis,non eritbenepofitum<br />

s. proprium, Conftruenci atitfi<br />

Declado. neqj eodem,neqj eoru qux funt<br />

jpfiusaliquovtitur, Eritenim<br />

bene f m hoc pofiturn propriu,<br />

vt quia qui pofuit animalis pro<br />

priumexanima <br />

turn proprium:nam necp I quo<br />

deprehendimus inefleipfum,<br />

de hoc 6C nomen ex necesfitate<br />

verificatur,necpin quodeprehenditurnon<br />

ineflfe, de hoc ex<br />

necesfitate non dicetur nomen:<br />

quare non erit bene pofitum,p><br />

prium.Amplius autem ad haec,<br />

neq; quando quifquam asfigna<br />

uerit proprium, erit manifeftu<br />

fiineft.fiquidem tale eft, vtq3<br />

ipfum relinquere posfittnon igi<br />

turejit clarum cite proprium.<br />

vt quia qui pofuit animalis pro<br />

prium moueri.quado%vel ftaretale,<br />

asfignauerit proprium<br />

quod fit quando'q5 non propriu<br />

nequaquamerit bene pofitum<br />

proprium » Aftruenti vero,fi<br />

quod ex necesfitatefemper eft,<br />

proprium asfignauerit« Eric<br />

enim bene pofitum fecundum<br />

hoc proprium *vtquiaqui pox<br />

fuitvirtutispropriumquodha<br />

bentem facit ftudiofum, quod<br />

femper fequitur, proprium asfi<br />

gnauit:erit vticp fecundum hoc<br />

bene asfignatum virtutis pro^<br />

priu. Deindedeftruenti qdem<br />

fiquod nuc propriu easfignas: D * clin0<br />

nondeterminauerit qp no prox<br />

priu asfignat. Non.n. erit bene<br />

pofitii propriu: primfi gdeqa<br />

q3 pter confuetudine fit oe,fem<br />

p determinatione indiget:folet<br />

autvt plurirnumoes, quodfg<br />

fequitur proprium asfignare.<br />

Sccundo


Liber<br />

A Secundoautjquiaimmanifeft 9<br />

eft qui no determinauerit, fi q3<br />

nunceft propriu <strong>vol</strong>uerit pone<br />

retnon igitur danda eft obiurga<br />

tionisoccafiotvcquia g pofuit<br />

alicuius hominis propriu federe<br />

cum aliquo homine,quod nunc<br />

propriu eft pofuit,no bene prox<br />

prium afsignabit, fi no dctermi<br />

ty.Locns. nansdixerit quod nunc. Conx<br />

Dedktio. ftruenti atit, fi nunc propriu afx<br />

fignansdeterminadopofuit,qtf<br />

nuc propriu pofuerit: erit enim<br />

g benepofitumfm hoc propriu:<br />

vtquiaquidixit cuiufdahomi<br />

nis propriu ambularenuncalix<br />

cubi,diftinguens pofuit hoc,bex<br />

tS.Locus. neerit pofitu propriu, Deinde<br />

Deciauo. deftruenti quide fi tale afsignax<br />

uitpropriu,quod manifeftum<br />

non eft aliter ineffe qp fenfu,|non<br />

enim crit bene pofitu propriu:<br />

nam oe fenfibile extra fenfum fa<br />

c*lum,manifeftueft: latensenim<br />

eftfi adhue ineft,eo q> fenfu folu<br />

cognofcitur. Eritaute veru hoc<br />

inrjs,quaenoex necefsi tate fem<br />

C per confequunt. vrquia qui po<br />

jfuit Solis propriu, aftrum quod<br />

ferturfuper terra lucidifsimum:<br />

tali vfus eft in proprio(fuper ter<br />

ram inquaferri) quod fenfuco*<br />

gnofcmnon vticp erit bene Solis<br />

afsignatu proprium.immanifex<br />

ftum enim erit cii occidet Sol, fi<br />

adhuc feratur fuper terra, eotj><br />

•nos tune deferuimus fenfum*<br />

Coftruen ti vero fi tale afsigna<br />

UctiDO.<br />

uit propriu, quod non fenfu eft<br />

manifeftu: aut cum fit fenfibile,<br />

ex necefsi tate ineffe manifeftu c.<br />

Quintus 8 5<br />

erit enim fm hoc bene pofitum D<br />

proprium, V t quia qui pofuit fu<br />

perficiei propriu quod prim urn<br />

coloratum eftifenfibilt quide all<br />

quo vfus eft (coloratum efTeinx<br />

quam) tali quide quod manifo<br />

ft um eft ineflfe femp:eri t f m hoc<br />

bene afsignatfi fuperficiei pro^<br />

prium, Deinde deftruentiquix J0. LOCOS<br />

dem,fi terminu vt propriu afsix Dcclatio.<br />

gnaui t,Non enim erit bene pofi<br />

turn propriu: nam nonoportet<br />

indicarequod quid eft effe, pro»<br />

priu: vtquiaquidixit hominis ^<br />

proprium animal grefsibilebix *<br />

pes,quod quid eft eiTe fignificas<br />

afsignauit hominis propriu, no<br />

vtiqj eri t hoc hois propriu bene<br />

afsignatum. Conftruenti aute, JT. LOOK.<br />

fi quod conuerfim quide praedi L>ecLmo.<br />

catur afsignauit propriu:no au^<br />

tern quod quid eft eiTe indicas*<br />

erit enim fm hoc beneafsigna


Topicorum<br />

G" eft animal: non erit bene pofitu erit hominis propriu animal di<br />

animalis propriu* Conftruenti fciplinacfufcepriuum.Eftautlo<br />

vero fi quis quippiam, quod in cus hie deftruenti quide, fi non<br />

q -aid eft ponens eius cuius pro^ de quo nomen dC oratio verifica<br />

priu afsignauit,reliqua adiugit. tur,c\l fi no de quo oratio & nox<br />

Erit enim $ m hoc bene afsignax men verificat, Conftruenti a u><br />

turn propriuzvt quia qui pofuit tem, fi de quo nomen,& oratiOj<br />

hominis proprium animal difci & fi de quo oratio,cVl nome pr{*<br />

plinae fufceptibile , quippia q3 dicatur, Deinde deftruenti qui'<br />

in quid eft pones,afsignauitpro dem,fi non de quo oratio,cV no<br />

prium : erit fm hoc bene pofitu men verificat :&fi nonde quo<br />

propriu hominis. Vtrum igitur nomen, di oratio verificat. non<br />

bene, an no beneafsignetur pro enim erit propriu, quod pofitu<br />

prium , per haec infpiciendum* eft efle propriu :vt quia animal<br />

» 4 LOCUS. Vtrum vero propriu eft of no quidemdifcipline fufceptiuum<br />

quod dic^u eft, an non propriu verificat de Deo: homo aut non<br />

ex iis confiderandu.Namfinv praedicat^non erit hominis prox<br />

pliciterconftruentes proprium prium, animal difciplinae fufcex<br />

quod bene pofitu eft, loci rjdem ptiuum, Conftruentiautefide<br />

erunt rjs qui propriu omnino fa quo oratio, dt nomen pracdicafc<br />

ciunt:inillisigit dicentur* Prix dt fi de quo nome,6£oratio prg/<br />

mum ergo deftruenti quidein^ dicaf »erit enim propriu quod<br />

fpiciendum ad vnumquodq; eo pofitu eft efle propriu, vt quia<br />

rum cuius propriu afsignauit* de quo anima habere verificat<br />

Vt finulliineft, aut fi node hoc animal, &(. dequoanimalaiam<br />

quide verific^tur , aut fi non eft hab re: erit animam habere ani<br />

propriu cuiufcp eoru,fm illud mails,ppriu. Deinde deftrueti<br />

cuiuspropriumafsignauit,non quide,fi fubiec"tum,propriu afsi<br />

enim erit propriu , quod pofitu gnauitei<br />

eft eflte proprithvt quia de Geox<br />

metranon verificatindeceptibi<br />

lem eiTe aboratione (na decipit<br />

Geometer cum pfeudographia<br />

facit)nonerit hoc fcientis prox<br />

prium, non deci pi aboratione.<br />

Conftruenti aut fideomni vex<br />

rificat^cVqua de hocverificat.<br />

erit enim propriu , quod pofitu<br />

eft efle propriu « vt quia animal<br />

difcipJine uifcepduumdeomni<br />

9 J6.LOCUS.<br />

Declano.<br />

Decliltltt<br />

•<br />

T<br />

, quod in fubieclo elTe<br />

dicitur. No enim erit propriu,<br />

quod pofitu eft efle proprium,<br />

vtquiaqui pofuit propriu fubx<br />

tilifsimi corporis, igne,fubieno<br />

erit fubie(ftiieius,quod in fubie*<br />

idem<br />

elTet plurium cVdifferentiufpex<br />

cie proprium: nam eidem plura<br />

60 °'<br />

59.Locu5.<br />

homine verificat 6t qua homo, quacdam difcrepantia fpecie i nx<br />

funt,


Liber<br />

font,


icorum<br />

eadem fpecie* non idem fern per ro album homfn?, AmptiusauK<br />

fpecie propriu eft. Neq? enim temdiuerfumfacienshabitu,(. fciens indififuafibix<br />

accidit. Conftruenti vero.,fi eo liserit^ratione. Coftruentiau<br />

rumquaerunteaderpecie,idem tern dicedumqmnon eft diuer'<br />

Temper fpeciefic proprium Erit fum (impfr id cuiaccidit, cVacci<br />

enim propriu quod pofitumeft denscii eo cui accidit fumptu,<br />

non eflepropriii:vtquiahomix fedaliuddicit.,eoqjdiuerfumfit<br />

nis eft pro priu, elTe grefsibile bi ipfius,efle : non enim ide eft hox<br />

pes3di auis erit propriu,eilie vox mini elTe,qj fit homo,cV; albo ho<br />

latile bipes:vtrunqjenimhoru mini eJTe,q> fitalbushomo.Prae<br />

eft idem quatenus ilia quidefub tereaaut confiderandum eft ad<br />

eodefunt genere fpeSjCtim fint cafusdiceti,quod neqpfcienseft<br />

fubanimaHjhsecautevt generis indilTuafibilearatione/edindif<br />

driae animalis.Hic aucc locus fal fuafibilis a ratione, neq? fcientia<br />

fus eft:q£i alterum quidem eoru indifTuafibilejfed indilTuafibilis<br />

quaedicunt vni alicui foli ineft a ratione:nam ei qui omnino m<br />

fpeciei,alterum vcro ineft pluri^ ftat, omnino eft aduerfandum.<br />

bus, qucadmodu grefsibile qua Deinde deftruenti quidem,ft<br />

drupes. Qm a u tern idem 6V di quod natura ineft <strong>vol</strong>es afsigna<br />

j ucr(ummultipliciterdicitur,la rerhocmodo ponit fmlocutiox<br />

boreft fophiftice aflfumetivni* *iem,vtquod fempcrineft figni<br />

afsignare,& foliusalicuius prox fleet. Videbit enim moueri pof<br />

prium: na quod ineft alicui cui fe quod pofitu eft propriu elfe*<br />

acciditaliqd,


Liber<br />

£jnouebitur tm hoc propriu :vt<br />

quiaquihominis propriu afsix<br />

gnauit, animal difciplinxfufce.ptiuum>&vult,&<br />

dictionefigni<br />

ficatq> natura ineft propriu, no<br />

mouebitur,fm hocq?no fit pro<br />

ct.Locus. priumhominis,alal difciplinac<br />

Usctauo. fufccptiuu. Amplius, quaccuq?<br />

dicuntur fan aliud aliquod prix<br />

mum,autvtprimumipfum,la'<br />

bor eft afsignare taliu propriu.<br />

Nam ,fi ei 9 quod eft f m ali ud ali<br />

quid proprium afsignauit,Sd de<br />

• primoverificabit:fiauteprimi<br />

pofuerir,&i de eo quod eft fecun<br />

dum aliud prazdicabif: vt fi quis<br />

afsignet fuperficiei propriu co><br />

loratu efife: 6>C de corpore verifix<br />

cat coloratum eflfe: fi aute corpo<br />

ris, 6d de fuperficie prsedicabit:<br />

q uare n on de q uo oratio, & no-"<br />

jj. Locus. men verificabit. Accidit aute<br />

Bccutio. .•..., , -<br />

jn,quibufdam proprrjs pleruq?<br />

fieri aliquod peccatum ,gg hoc<br />

q> non detenninet quo, non erit tale qualenunc<br />

ineft id,ceu quatuor digitos habere<br />

homine,non indicas quoqj<br />

quod vt primu,aut vt fecudurn<br />

aliud, ponit,q> node quo oratio H<br />

di nomen verificabi t,vt colora^<br />

turn elTe fiue fuperficiei, fiue cor<br />

poris afsignauerit propriu, non<br />

pracdicens etiarn quod aut in eo<br />

quod eft habere, aut in eo quod<br />

haberi propriu afsignauit,ideo<br />

non erit propriu quod afsigna^<br />

turn eft: na inerit (fi in eo quod<br />

habetafsignauhpropriu)etiam<br />

habentitfi aiit habeti,


l opicorum<br />

<br />

54-Locus- peccat. Nam oportebit vnafpex dem proprium afsignauit(rckm<br />

Vc d0 ' ciem effeeorum quae dicuntur, enim eft honeltu cxi decens)non<br />

qnfpecieaddiderit: hoc aute in vtiq? eritdeces honefti proprnh<br />

quibufdam non accidit,vtnec Conftr uenti autem, fi non eiuf j<br />

in igne, no enim eft vna fpecies dem propri um afsignauit, cum<br />

ignis, na diuerfum eft carbo dC conuerfim praedicatum pofuit*<br />

flamma,cV lux fpecie,cum vniix Nam erit propriu quod pofitti<br />

quodqs horum fitignis:propter eft non efle propriutvt quia qu»<br />

hpcaiitnonoportetquado fpex pofuit aialis proprium id quod<br />

cieadditur, diuerfam efle fpecie fubftantia animata,nonidequi><br />

cius quod dicitur, qm his quide dem eiufdem proprium pofuit,<br />

inagis, iJJis autem minusinerit & conuerfim praedieatum afsi-<br />

H quoddictu.eft ^^^^«,,_<br />

turn eft efle propriu: accidie aut<br />

in aliquibus hoc fieri,afsignabit<br />

quod maxime in fim enimaliquisinrjs,quac fimiliu<br />

pliciter rali:vt in igne fe het fubx parti um fun t proprium aliquo><br />

ties quidem hi toto refpicies,ali^<br />

igniSj&lueiserithocipfum pro quotiesaute in eo quod fm par><br />

prium/ubtilifsima enim luxrcu tern dicitur ipfefeipfuii> intellv<br />

I igi tur ali us fie afsignat propciu, gens:at erit neutru recT:e afsigna M<br />

argumentandum-.fibi autem no turn, vt in toto quidc, quia qui<br />

danda haec inftantia , fed ftatim dixit maris proprium, plurima<br />

cum ponit proprium , determix aq ua falfa,alicuius fimilium pac<br />

nandii eft3quomodo ponit prox ti um pofuit propri um, &(. tale af<br />

prium. Deinde deftr uenti quiv fignauit quod no veriffcatur de<br />

dem.,fi idem eiuWem proprium parte(non enim erit quiddamax<br />

pofuit. Noenim eritproprium, ris plurima aqua falfa)non vtiqj<br />

quod pofitum eft efle propriu: erit maris jipriu, plurima aqua<br />

nam idem eidem omne^uid eft falfa'* In parte aute, vt quia qui<br />

efleindicat: quod autem efleinx pofuit aeris propriu^refpirabile,<br />

dicat,non proprium, fed termix iimilium quidem parti um alien<br />

mis eft , vt quia qui dixi t hone' ius dixit proprium, tale aut afei<br />

gnauit<br />

DecFatio


•Aria<br />

Liber<br />

A gnatfit^uodde quo acre verum<br />

eft, de toto aut non dicitur (non<br />

enim erit vniuerfus aer refpira^<br />

T bilis (no erit vtiqj aeris proprin<br />

• f.LOCUS. r • L-i An. • - r><br />

jpccducu refpirabile. Altruenti aut, it ve<br />

rificatdevnaquacpfimiliii parx<br />

cium quod eft proprium earum<br />

f m totum . Erit enim propriu,<br />

quod pofitu eft no efle propriu:<br />

vtquia verificatur deomni terx<br />

ra deorfum ferri (m natura: eft<br />

aute dC non proprium alicuius<br />

terrx fm totum (nam fecudum<br />

jj terram,c3£ id quod eft terra eile)<br />

erit terra; propriu deorfum ferx<br />

ri fecund um naturam,<br />

•Sermo delocis,cjuibwconftituimusanbc<br />

. nepofitnm (itpiopr'titm. Cap. 2..<br />

Loaix.i.g t~ J J r r r .<br />

eft.'?.?..* T Oca auiem , fimillimusfitom<br />

nium rerum,iam vfuseft vtdignofceret<br />

anima igne,eo quodfm le eft<br />

quidlatetiusigne, maioreenimno<br />

titia habemusdeigne c£ de anima:<br />

(ecundusauteftjcjj no fitmaior cognitioeflendi<br />

rem cuius, e propriu<br />

^ cognitioineflendiproprium habenti<br />

proprium:qrh vtpropriii cognofcaf'indigetduabusrebusjquarum<br />

vnaeft, in compoli<br />

tione,q fitexillisdi


Topicorum<br />

G hocentmmodono effetproprium dit,qnnonfuetitmeopofitaresco-<br />

pofitu,proutexpcditilli,quidicit,qj munis, ficutqui pofuit q?animali$<br />

anima? propriu fitipfam ce immortalem,&nonexplicat<br />

quzfuarum<br />

partium fithuius denommationis.<br />

propriu fithabereanima: in anima<br />

cnimnoneft res communioraiali.<br />

Quintuslocuseft,fiquisponat rei T.OOK.<br />

Conftrucnsautargumftatur,q?po- plurapropria,prater cp hocexplicct, *<br />

fitum fit proprium bona pofitione, illenonbeneponetipfum propriu.<br />


Liber<br />

Jp 'Deftraeniau t deftraerct, quia pofi<br />

turn cfletproprm ali tcr c£expediat.<br />

Aflerensaut aflereret, q? pofitu fir,<br />

prour expedit, qnnonhtaboppofi<br />

tb,neq; pofterior.Expedit autem tc<br />

fcjre,cp,qn proprium fumitur ftn<br />

inodu priuationis>& habitus, q> habitus<br />

fitnotior priuatione,ficq-,&<br />

affirmanuum nodus eft negatiuo.<br />

Hxc itaq-, fun t loca,quibus poffu<br />

mus nobisconf tare, q? proprium po<br />

fitum fit proutexpcdit,aut cj> no fit<br />

ita pofitu m. Rcliquaauteloca, qua:<br />

Arifto. narrauitin hoccapitulo(ait<br />

Themittius)q? fubintrent loca,qui-<br />

B busnobisconftat,q?id,qnod pofitu<br />

eftproprium, nonfitproprium :&<br />

argumentatur ad hoc, quia Arifto.<br />

illarcpetit &dinumerat infumma<br />

illoru locorum. Verifimileaut^eft,<br />

cp illisfir aditus ad am bo capituia fi-<br />

Uiul,(edduobus dif&rentibusmodisrid<br />

enim, quod non eft propriii,<br />

dicif(iuobusmodis,quoru vnuseft<br />


Topicorum<br />

ponatnr pro- metpfopritirninfit Vrn 1 eidem fei,& K<br />

teens, j. priumprsedicaturhpreternaturaFr, fiilliusfintnominafynonyma< vet<br />

& hoc fir q? ponatur habcns propriu bi gratia,fihominispropnum fit ip<br />

propnj propriu : id aute",quod hoc fiusanimareflef tres partcs,cogitamodo<br />

pofitum eft,non eft propriu: tio, irafcens, & coneupifcens,dc viri<br />

ouiusexemplnmefr,vtquipofuerit propfium fie eft: homo cnim&vit<br />

ignirpeftfubtilifiimarum partium funtnominafynonyma<<br />

inter corpora, &q? eft propriu ipfi Sextus locus eft^ q? alicui fpeciety '°J** *•<br />

euenirctillijquiponeret proprium quzfubmfttvmgen«i4p&fitumfit-f<br />

hacpofitione, o^fitvnum propriu proprium^cuieftcontrariumjnon<br />

plurium return, & hoc quando vni oportetcontrarium cfle propriura<br />

reiineflentplurapropiis,ficq;quan ipeciei,quxcuiliafurrtptafuitinge<br />

doponeretipfammetrempropriu, nerc.r.g. g^aexquo homo&equu»<br />

poncrct vnum proprium multarfi funtduzfpeSjquxfubfuntanimali.<br />

rerum ihocautcmeft falfum. Etfihominis proprifi cflctmot'ex<br />

H<br />

toens. 4-<br />

Quartus locus eft, cpnopotldtut fe,n6efletequi propriu qutcserfe. '<br />


5 °<br />

xecus. 9.<br />

^ni e. 5i.-<br />

Liber<br />

ilefn op!nionc,&deftrnerftnthocv<br />

ex quo hoc propriu eft (cieatis,& no<br />

eftmoris ipfi* proprij ineflcduab*<br />

rcbus.Huiusautfbphifrhatisdiflblucio<br />

eft, quia fcla & fciensfunt duo<br />

fhi ratiohefn & vnurrr (libretto . TC!<br />

dicemus,(j>propriurn vniusnonfit<br />

proprium alterius, fcfacnim in vntf<br />

fignificat,quod n6n eft ifi fubie&o,<br />

& in fciftefigni ficatquod eftinfub<br />

ie(fto, icientiaenim eftimmutabilis<br />

opinio, fcicnsaute" non eflet homo,<br />

nifieius&ientiafttutaretur.<br />

. Q&auusldcuscft,inquo poteft<br />

" felli, cxquoenimmorisipfius proprij<br />

eft,q? illi cuius eft proprin natu<br />

ralicerinfit , ponensaiitomittacapponcre<br />

condition£adipfurn,q? infic<br />

ilh,cuius eft proprifijbie modus. Sa<br />

phifb enim fallerct poncndopropnum<br />

aliqn feparari ab eo,cuiuseft<br />

propnumtcxcmpli gratia, vtqui di<br />

ccret,gj homo fit bipcs,ef rarer . Dcftrucnsautdicer«,q?pedibnsexcifus<br />

no haberet hoc proprium,quando<br />

vcro faperaddefctur naturalitcr,<br />

auferreturhocfbphifma.<br />

NonuslocnSetiSeft.ihquopo'teftfalh.qnenim<br />

momipfiuSjpprij<br />

eft,eflepropriij,qnatenuseftprasdi<br />

eatumprjmaprasdicatipne,ponens<br />

*atomntacadijccreillihanceonditiorfS,<br />

poflct illuddeftrui. Id enim<br />

quod pot inefle illi, coins eft jf priu,<br />

&alij abco,non eft illi proprium.<br />

Vt,vcrbi gratia quidi cerer,o;> fuper<br />

ficici proprium (itcolore fuftipere:<br />

Sophifta autem deftruerct illu d, ga<br />

^Ccorpofe verum eitdicere, q? fu fci<br />

piatcolorem . Quando aut pone ns<br />

diftinxerit,dicendocj> fuperficies (a<br />

fa pi at color c primo,& corpus illu<br />

recipiat median tefuperficie, auferc<br />


ncorum<br />

Etnotfieft derehuiusloci,q>qui'il cpentisproprhjrfi fitagefe &pa«.<br />

lumponit,errat circa propriu. v,g< figcuintomnialocapropnaipft<br />

vtqui diceret q? pulchri propriu (it<br />

efleformofum , puichrum enim &<br />

formosu funt duo nolafynonyma.<br />

propno,reliqua autcm refidualoca<br />

funt coia omnibus quaentis,&funt<br />

vniucr&hter quaefumunturabpppohti^aiitafimilijautabeoquode<br />

loou. i}.<br />

-<br />

TertiufHecim'locuseft,quiapro<br />

- - «..-<br />

prium,qnpofitumfueritcorporib 9 magis&minus&arquale^utacafihomogcneiSjexpeditqjinfit<br />

oibus bus&coniugatis,autagc»eratione<br />

partib'illorumcorporum,qnvert> &corruptione.Etincipiem 9 hocfeineflet<br />

maiori parti,& no ineflet mi cundum Arift. do6lrinam,fit eniin.<br />

nori,aut ineflet minori,& non inef- in hocexercitium qnbddam.<br />

(etmaiori,quod pofitu eft propriu, ])e locit ccmmiaubut qmntbuf qn*fitif»<br />

non eft proprmm.Etexemplum il- ijutt fumuntur ah Oppofiti*, ait t a 5»liusquod<br />

ineft maiori parti fuaru<br />

partium, & non ineft toti, fir, vt qui nut e>*


Liber<br />

A atrt?ad7up*ratum:noneftaute<br />

dupli proprium fuperans,nOn<br />

trie dimidfj propriu fuperatu.<br />

DwJEuia Conftrueniiaute,fieiusquod<br />

eft ad aliquid,hocquodad ali'<br />

quid eft proprium:& cius quod<br />

eftaliquid,idquodeftad alicjd<br />

crit proprium«Vt quiadicitur<br />

duplumquidead dimidiumid<br />

effe,quod di to ad vnum: eft aut<br />

duph propri am vt duo ad vnu:<br />

erit dimidfi proprium.vtvnii<br />

£4. LOCUS , , T - - J O - -<br />

dec&tio. ad duo. Jernumaiitjdeltrueti<br />

quidem, fi habitus,id quod f m<br />

B habitum dicit non eft propriu,<br />

necpprofedtopriuationis, idq3<br />

ftnpriuationedicitur,ericprox<br />

pri um :Q(. li pri uati onis,id q uod<br />

fm priuationemdiciturnoaeft<br />

propriUm, neq? habit 9 ,id quod<br />

fecundum habitum dicitur erit<br />


Annota^<br />

tio.<br />

Topicorum<br />

43 priu,affitrnat?oms«ftpropriSj Deinde ex cafibiisidtftracnti<br />

Non eric enim idem & negatiox quide,fi cafus non eft cafus prox<br />

nis propri um:fiautenegacionis<br />

eft propriu quod afsignatu eft,<br />

non erit afiirmacionis propriu:<br />

vt quia animalis propriu eft ani<br />

Jnatu,non animalis non eri t pro<br />

70.LOCUS prium animatum. Conftruenti<br />

yero, fi afsignatum propriu n5<br />

eftafhrmationis proprium, eric<br />

negationis. At hie locus deficit:<br />

prium.Neqj enim cafus eric pro<br />

pri um cafus: vt quia no eft eius<br />

quod eft iufte propriu id quod<br />

bene, neqj i ufti propriu erit box<br />

num* Conftruenti autem,fica/<br />

fus eft propri um cafus* Nam et<br />

cafus eric cafus propriu, vc quia<br />

hominis eft proprium grefsibile<br />

bipes,


6<br />

So. Locus<br />

Si. Locus.<br />

Ltecfccio.<br />

Liber<br />

proprium exfruere aedificium*<br />

Conftruenti autem, fi quod fi'<br />

militerfe habet erit propriu ei 9<br />

quod fimiliter fe habet. Nam &<br />

quod fimiliter fehet, eius quod<br />

{imiliter fe habet erit propriu:<br />

Vt qm fimiliter fe habet medi'<br />

Cusad id quod eft efle effectiuu<br />

fanitatis, di ludi magifter ,ad id<br />

quod eft ee effecfti uum -bonae ha<br />

Jbitudinis: eft autem proprium<br />

magiftri ludi,effe effecftiuum bo<br />

nae habi tud inis, erit propriu di<br />

medici efTecftiuum efle fanitatis,<br />

Deinde ex rjsquae ficfe habet:<br />

deftruenti quidem,fi quod fie fe<br />

habet,ei us quod fie fe habet non<br />

eftpropriuni.Neqj enimquod<br />

ficfe habet, eius quod ficfe ha'<br />

bet,erit proprium. Si autem ei 9<br />

quod fie fe habet, id quod fie fe<br />

habet eft proprium,eius no erit<br />

proprium, cuius pofitum eft ec<br />

proprium, Vt quia fie fe habet<br />

prudentiaa.1 honertu cVturpe,<br />

eo q> difciplina vtriufcp eorum<br />

efttnon eft autem prudentig pro<br />

prium difciplina eile honefti,uo<br />

vtiqp erit proprium prudentiae<br />

difciplina effe turpis: fi vero eft<br />

proprium prudentiae difciplina<br />

efle honefti, non erit proprium<br />

eiufdem difciplinam effe turpis:<br />

impofe eftenim eiufdem plura<br />

effe propria. Conftruenti vero<br />

nihil locus ifte vtilis:na quod fie<br />

fehet, vnuad plura coparatur.<br />

Deinde deftruenti quidem,fi<br />

quod fm effe dicit, non eft eius<br />

quod f m efle dicitur proprium.<br />

Nam neqs corrumpi ei 9 quod<br />

Quintus 9 z<br />

eft fm corrumpi, hec^ generari D<br />

eius quod fm generari dicitur,<br />

erit proprium.Vt quia eft homi<br />

nisproprium efleanimal,neqj<br />

eius quod eft homine generari,<br />

erit proprium generari animal,<br />

necpeiusquod eft hominecor<<br />

rumpi erit propriu corrupi aial*<br />

Eodem aut modoaccipiendum<br />

eft cV ex generari ad eiTe cV cor^<br />

rumpi,5C ex corrumpi ad effect<br />

generari^quemadmodum dicftii<br />

eft nuc ex effe ad generari,C<br />

indeftrueti diclum eft, Deinde 83.LOCUS.<br />

infpiciendum ad ide fuppofiti: DecE " 10 -<br />

deftruenti quidem,fi ideae no in<br />

eft,aut fi non qua id dicitur, cu^<br />

i us eft proprium afsignatii.No<br />

enim erit proprium quod pofi'<br />

turn eft efle proprium: vt quo*<br />

niam ipfi homini non ineftquie<br />

fcere qua homo eft}fed qua idea,<br />

non erit hols propriu quiefcere,<br />

M inj Con-


Topicorum<br />

iideaehv quidem,fiqaodfliflpliriterflOn<br />

| u eft, dC fm hoc ineft qua dicitur eft proprium. Neqj enim quod<br />

deilloipfo,cuiuspofitumeftno magiseft,eiusquod magis,nee<<br />

H Necp enim quod minus eft, eius gis,& quod min* eius quod mi L<br />

quod minus erit propriunv.necp nus,5C quod minime,eius quod<br />

quod minimeeius quod minix minime, dt quod maxime eius<br />

me: netp quod maxime eius q3 quod maxime erit proprium: vt<br />

maxime tneqjqiiod fimpliciter quia eft ignis proprium furfurti<br />

ei* quod fimpliciter: vt quia no ferri fecundum naturam,cV ma><br />

eft magis colorari magis corpox gisignis erit magis propriu fur'<br />

ris proprium: neo^ minus colox Aim ferri fecundum naruramteo<br />

rari minus corporis proprium dem modo confideradum eftcV<br />

erit,necpcolorari corporisomo. exalrjs huiufmodi. Secundum<br />

Conftruenti aute, fi quod max aut,deftruenti quidem, fi quod<br />

g^s^^wusquod magiseft-,eft magiseft,non eft eius quod max<br />

propriu. Nam quod minus eft, gis eft proprium. Necp enim q3<br />

eius quod min s eft erit propriu: minusefteius quod minus erit<br />

& quod n)inime,eius quod mix proprium :vtquonia magiseft<br />

nime,&quod maxime,eiusq3 propriu animalis fentirequam<br />

maximereV quodfimpliciter,ei* hominis fcire,non eft autem ani<br />

quod fimplicitenvt quia magis malis propriu fentire, quare no<br />

Viuentis,magis fentire eft prox erit hominis propriu fcire.Conx<br />

pnumt& minus viuentismin^ ftruenti autem, fi quod minus,<br />

lentire, erit proprium :& eius eius quod minus eft proprium.<br />

quod maxime, id q3 maxime, Nam & quod magis, ei" quod<br />

«eius quod mmime,id quod magis erit propriunr.vt qua mi<br />

^tninim^cXei^quodfimpliciter, nuseft proprium hominis man<br />

, iflquoqj qa hmphciter. Et ex fuetum natura aanimalisviue<br />

eo autem quod fimplrciter,ad reteftautem hominis proprfivn<br />

«ademcofiderandttm:dei^ueri mafuetumnatura,erit proprifl<br />

alalis


peclaao<br />

. cus<br />

Decla-ra-<br />

«o •<br />

Liber<br />

Tmiu vero,<br />

deftruenti quidern,fi cuius max<br />

cuius eft minus propriti,erit er*<br />

propriu:fi aut illi us eft propriu,<br />

non erichuius propriu: vtquia<br />

colorari magis fuperficiei q? cor<br />

poris eft propriun^non eft autc<br />

fuperficiei propriu,non eric cor<br />

poris propriu colorari-fi vero e<br />

fuperficiei prcpriu,non erit cor<br />

poris propriu, Coftruenti aute<br />

hie locus no eft vtilis : na impof<br />

fibik eft idempluriii proprium<br />

effe» Quartu deftruenti quide,<br />

fi quod inaius eft cius propriu ,<br />

non eft propriu , neq? profecflo<br />

quod minus efleius proprium,<br />

erit propriu , Vtquia magis eft<br />

,ppriu animalis fenfibile g parti<br />

bi!e,non eft autem animalis fen<br />

Quintus 9 ^<br />

fc«re,noneric tatidnalis^ppfiu d<br />

ratiocinari, Conftruenti veTOj<br />

fi quod fimiliter eft proprium *<br />

eius eft proprium,cui use fifr,p<br />

pri um,Nam 6C quod fifr eft pro<br />

prium5ericeius proprium cui 5 *<br />

iii'r eft,ppriu:vt quia iimili ter ^<br />

rationalisproprifi pnmu pru^<br />

denSjcVconcupilcibilis propriii<br />

primii tern perans:eft autem ra><br />

tionalis primii prudens'eritigi<br />

tur concupifcibilis propriii pri<br />

mum teperans. Secundu ante,<br />

deftruenti quidem,fi qucd fimr<br />

liter eft proprium non eftprox<br />

prium eius.Nam neq? quod fi"<br />

militer eft propriunijerit.pprnt<br />

eius:vtquia fiTr eft propriu ho*minis<br />

videre^audire, non efir<br />

hominis propriu videre,no v ti<br />

quehominis proprium audire,<br />

Conftruenti vero, ft quod fimi'<br />

fibile propriil:quare no eritani<br />

« 5. LOCUS malis partibile proprium* Con literefteius proprium, eft prqx<br />

ftruenti aute , fi quod minus eftpri<br />

urn* Nam quod fimiliter eft<br />

eius propnQ,eft propriu « Nam eius proprium, proprium eric:<br />

& quod magis eft eius propriu. vtquia fifr eft proprium anime;<br />

crit proprium,vt qm minus eft aliquid partium eius primo ef^<br />

propriu animalis fentireqpvi/- fecocupifcibile}6d rationale pri<br />

uere:eft aut animalis proprium moteft autem propriu anima?,<br />

fentire,erit animalis proprium quid partium eius cite concupi<br />

j4.LociK viaere, DeindeexhiSiquaefiH' fcibile primo,erit vtiqj propriii<br />

PecEttio. infunt,primii quidem deftruen animx,quippiam partiueiuscf<br />

ti,fi quod fiR" eft proprium,non fe rationale primo* TerriiiV€> 98.100*<br />

«ft propriu eiuSjCuius fiJV eft,p/- ro,deftruenti quidem^icuiosr<br />

prium.Neqpenim quod fifreft militer eft proprium,non eft.px<br />

proprin,erit proprium eius cu^ prium. Ne'


« *. locos,<br />

DccEwio.<br />

IOO.IOOM<br />

Dccfatio.<br />

mae propriu vrere,non erit carx<br />

bonis proprium vreretfi autem<br />

eft flammae propriu, no erit car<br />

bonis proprium vrere* Conx<br />

ftruenti autem hie locus non eft<br />

Topicorum<br />

entis posfibile pati, autfacere K<br />

potentiaasfignans proprium ,<br />

ad ens asfignauit proprium (na<br />

cum ens eft,cVposfibile pati cjd,<br />

aut facere erit) quare proprium<br />

vtilistdiffert autem quod eft ex erit entis posfibile pati tjd, aut<br />

ftmiliterfehabentibus,abeoq3 facere, Deinde deftruenti quix IOI ,ocat<br />

cxt)seft, quaefimiliter infunt: dem, fiperfuperabundantiam DccCmo.<br />

quonia illud quidem fecundu pofuit proprium. No erit enim<br />

proportion? fumitur, non in eo proprium quod pofitum eftefx<br />

quod ineft aliquid comparatu, fe proprium :acciditenim fieaf<br />

hoc autem ex eo quod ineft,alix fignantibusproprium, non de<br />

cui comparatur.Deinde deftrux quo orationem,& nomen verix<br />

end quidem, ii potctia propriu ficari:namcorruptare,nihilmi ,<br />

asfignans,& non ad ens afllgna nus erit oratio:nam eorum,quf<br />

tiit proprium potentia, cu non funt,alicuimaxime ineft: vtil<br />

contingat ei potctia inefifecum quis asfignet ignis proprium,<br />

cnsnoneft.Non enim erit prox corpus leuisfimum : corrupto<br />

prium quod pofitum efteflepx enim igne,eritaliquod corporu<br />

prium:vt quia qui dixit aeris.p quod leuisfimum erit:quare np<br />

prium refpirabilc, potentia qui erit ignis proprium*, corpus le-<br />

dem asfignauit propriu(nam ta uisfimum.Gonftruenti autem,<br />

le propriu vt refpirari posfit, re fi non per fuperabundantiam<br />

fpirabile eft:) asfignauit autecV. pofuit proprium . Erit enim fex<br />

ad non effe proprium: nam &L cundum hocbene pofitum pro<br />

cu non eft animal quod fpirare priumrvt quia qui pofuit homi<br />

natum ex aere, contingit aerem nis proprium animal manfutx<br />

cffe,non tn cum non eft animal, turn natura,non fuperabundan j^<br />

poflibile eft fpirare : quare neqj tia asfignauit propriu:eri t vtiq?<br />

aeriserit proprium huiufmodi f m hoc bene poficu proprium \<br />

poflibile refpirari tuc,quia anix<br />

mal non eri t quod tale eft vt rex Strmo de Locisjumftis ab Offojttis, si-<br />

fpirare posfit: no ergo erit aeris mili,ab eo quod eJ? Magtt, &• Minns,zy<br />

Aequale, a Cafibus,<br />

proprium refpirabile.Conftrue<br />

Cr Coniugatis, & a Gmt<br />

ti aute,fi potentia asfignas prox<br />

ratione, £y Corruptio<br />

prium,ta ad ens asfignauit prox<br />

ne. Cap. J.<br />

prium,q? ad non ens, cum conx PRnmusitaq-, illorum fumiifa Locus. L<br />

cingat potentia non enti ineile, contrario.Deftruensquidf c6- ^'^ {°'<br />

Erit enim proprium quodpofi fiderat,,fi proprii contrarium no<br />

tumeft,non efle proprium :vt eft proprium contrarias rei, cui<br />

quia qui asfignauit proprium,<br />

9 eft<br />

illud proprium quod pofitu eft pro<br />

prium


Liber<br />

A pHum,noneffetpraprium.T.g. cj»<br />

nifi mftitia: propriu fit cflc kudabi<br />

liHinia,non eflet proprium iniuftitizcflcrurpiflimam.Conftruesaut<br />

dMicontrariumproprij fitjppriu<br />

contrario,rci,cuiuscft illud jppriu,<br />

id quod pofitu eft propriu, eft proprium.v.g.fi<br />

boni proprium fiteflc<br />

appetibile,mali proprium efteflc<br />

abhorribilc.<br />

Locus, i. Secuuduslocuseftarelatiuo.De<br />

ru £ s< l u 'd cin confiderat,firelatiua<br />

proprij nonfintpropria relariuisil<br />

lius,cuiuseft proprium, illud propriu<br />

non eft proprium. v.g. nifi fupcrans<br />

fit dupli propriu,fuperatum<br />

H non eft mcdij propriu. Conftruens<br />

veroc6fidera,fijpprij rclatiua fint<br />

propriarclariuorumillius,cui 9 eft<br />

illud proprium , fie illud proprium<br />

eft propri u .gfa «em pli,u dupli jpprium<br />

fit,qdht proportioncduoru<br />

ad vnum,mcdij propriu cit, q^fit<br />

proportione vnius ad duo.<br />

\. 64 Tcrtiuslocuseftabh^t)itu,&pri<br />

6 j. uatione. Dcftruens quideeft,fi propriumyqcf<br />

df fm habitum,non fit^p<br />

prium illi',quod df fmhabitu. hoc<br />

cft,quod fignificaf habitus note, id<br />

quod fignincafpf iuationis noic,no<br />

eft proprium illius, quoddf priuari<br />

Qulntus 9 4<br />

fitiue dickur eft-propriunTilli-us,q3 D<br />

pofitiue dieitur.v.g.fi yidentisprorprium<br />

fie videre,cxci proprium eft<br />

rum videre.<br />

Quart 9 locus eft, ab arErmatiua, Loc».<br />

&negatiua:&huicloco fubfunttria<br />

loca.Primoquidcm,q7Confidercrt- 7<br />

tur ilior um iliationesfm modu c5uerfionis,<br />

qn. n. arfirmatiua faerit<br />

proprium alicuius rei.negatiua no<br />

eft proprium illius v.g. fihois pro><br />

prium fitefleri(ibile,non fit ei us jp<br />

prium non eflerifibile:& vcrifimikefthuncnoneflelocum.Secundus<br />

auc locus ab illationc rede. Deftrucnsquidemconfiderctjfier.untiatio,qua:arrirmatpra:dicatum)n6<br />

£<br />

fit proprium enuntiationis, qu«af<br />

firmatfubied:uiTi:nam quod negat<br />

prxdicatum.non eft proprium ilii*<br />

quod negat fubieclum. Et contra<br />

hoc etiam. v.g.ex quo dicere, q? id,<br />

quodeftalal,noneft proprium ililHus,quodefthomo,dicereid,<br />

qtf<br />

non eft animal non eft proprium il<br />

lius,quod non eft homo. Et fil'r,ex<br />

quo dicere.q? id, quod non eft animal.non<br />

fit proprium illius, quod<br />

non eft homo, illud, quod eft alal,<br />

no eft proprium illius,quod eft ho-<br />

mo.Tcrtiusautelocuseft.Deftrues<br />

C ue,i.quod fignificaifpriuationisnoquidemcofideret,<br />

fiquodaffirmac f<br />

mine. Etfi quod dfpriuatiuc no fit prxdicatum fit proprium illius, q&<br />

proprium priuanonis, quod dffm amrmat fubicd:um,nam non nt,qcf<br />

habitum non eft propriu illius, c\A affirmatprxdicatum, proprium il-<br />

dffm habitum.v.g.cx quo priuatio lius,q uod negat fubieclum. verbi g.<br />

fenfusnon eft proprium furditatis, fi animalisproprium fit trafpirare,<br />

nee fenfus eft proprium audit'. Co nonanimalisnon fit proprium tra<br />

itruensautem eft, fi quod pofitiue fpirarc.dicere.n.tranfpirarc.qncft<br />

df fie propri um illius, quod pofiti- . proprium illius,'quod eft dicere, q»<br />

uedf,quod pnuauuedfeit^ppriu fit animal.non fit propriu negatio-<br />

illiusquodpriuanucdf,& fi quod nis^eftdicere^nofitaial.Gon- priuaciuediciffit proprium illius, ftruesvero ?uderet,fi affirrnatiua<br />

d priuaciuc dicuur,id quod po- npiitjpphu afrirraatiu«c,illiidf £prium


Topicorum<br />

G pfiam ncgatittaf.r.gr. fi Ycgctabilc vin 9 eftrcsrniueffafis;q*tHcfl;i<br />

non fit proprium mincralts,no vc- cjue,&perindeprudetia: proprium<br />

gctabile fit propriam mineralisrhic eft effc rirtutem in parte rationali,<br />

autcm locus eft mcndax:affirmati- accontinentsproprium eft cevir<br />

uaenim non eft proprium negati- tutfinparteconcupifcibili.Et Aui'.<br />

lix,immononincftafErmatiuane aitq? hie locus eft fcicntificus.<br />

gatiuar,nifiinquantum ncgationo Locusautemfumptusa cafibus,<br />

cabfblutenegatio,fed fignih'catall &coniugatiscft, qn confidcramus<br />

cjuam fpecicrum priuationis,fednc fi cxemplare primitiuu non fit pro<br />

ganuaaliqhinert affirmatiuje, fed prium exemplarisprimitiui, needc<br />

inquantum negatio non eftabfblu norninatiuum fit prop rium denote<br />

ne^atiojipfatnno eftei propriu minariui.exempligratia,nifiiu/tiex<br />

parte,qua eftabfblutcnegatio. lixproprium fitelle ftn inftitutio-<br />

T. Quintuslocusafriniseft,o,jnume- ncm,noneftiuftiproprium eflein<br />


Liber<br />

& proprifl ciercitij eft<br />

corporis tranquillitas ,-fic & medici<br />

propnum eft ipHt fanatio.<br />

locus-Ri. Locusautem fiimptusageneraoone&corruprioneeft,g>id>quod<br />

dicitur Jam genitum &compl«um<br />

cfle.non fit propnum illius,quod ia<br />

genitum &completueft,necillud,<br />

quod eft in gencrationis via,cft jpprium<br />

illius,quod eft in generationis<br />

via. v. g. quia non eft proprium<br />

hominis,qj fir animal, non eft proprium<br />

hominis qui generatur, q?<br />

generetur animal. Et fm hocexem<br />

plum confidere^quid fitTterquod<br />

jj'corruptum eft,&quod eft in via ad<br />

corruptionem. EtfiFriterum confi<br />

derei? eorruptum cum genito hoc<br />

jnodo:gratiaexcmpli,quia non eft<br />

proprium horninisgenitiq? fitani-<br />

Uial,nec eft proprium hominis cor<br />

rupti corruptio animalitatisabeo.<br />

Conftruensautem cofideret his locis<br />

contraiium huius.Gratia exempli,quiaex<br />

quo proprium hominis<br />

geniti eft efle loquentem, fie & hominiscorrupti<br />

proprium eft, ab eo<br />

corrumpi elocutionem:& hie locus<br />

eft (cientificus.<br />

Etlocafumptaabeo quod e ma<br />

Loca, qte g«S&minus&2equale,primo qui-<br />

C dem dcltruensconfyderet, fiquod<br />

ItantiAri magisno fit proprium illiusquod<br />

Ito.exli.j magis,hoceft,id, quoprxdicatiide<br />

nominatur per excertum,no fit jpprium<br />

illius,quo fubieclum denola<br />

tur per exceflum. Sic nee quod dici<br />

turfm minus,eftpropriu illiusq$f<br />

df fm minus,neq; quod dici tur fim<br />

pliciter.eft proprium ilhusqcf dicif<br />

iimpPr. Exepli


Toplcorum<br />

6 eft minusigneam,ferri miftUsfur^ &pcrindeeft"fib'tp'rop*riirfttflcriiiti If<br />

fum.Aurfecudocofiderar dcftrues ritfmiraq;eft illi proprium. & hie<br />

fi fuerit res,quac dicatur efle ,ppriu pparatduas res vni rei. Rurfuspoft<br />

alicuiusrei magis gdicatur dealia htcc6u v defemusde*quaKta x i;e,hoe<br />

je, fit propriii alicui' rci,& perin- eft de rebus^quse vno fimiti mododequardicitor<br />

magis ee"propriurn praedkafrtnr.Pr"fmO'qitid'em,quan<br />

non fit proprium,neeqitod rBeitur do duafc resfuerhit prtipria 1 duafum;<br />

jninus,eft proprium. v. gr. fi fenfus rerum vno fimili modOj&pfoinde:<br />

fuerit proprium ammalis maors cj; illarum vna non fit proprium vni<br />

fitdifciplina proprium hominis. iHaru,necaltera,eft proprium alte-<br />

Dcftruensautem irncipita/ocd mi- ri.GratraexempH, ex quo propriu<br />

Doris. Sr illud fit propriunwfie, & eftipfiBseowcupiicibiRicorrcupr/er,quoddf<br />

magis eft proprium. Euhfic fieu-tratiacinabiHsrati"ocmari r ,& .p<br />

tjuidem loc'proportion at duasres inde non eft proprium eoncupifciduabusrebns,&eftqui<br />

pvaehabitus bilisconcupifci, rrecitaquceftpro-<br />

"eftinfaeTsaeeidcntis. Tertioverb prifiratfotonabi-Iisranocina'ri. Si L<br />

deftruenseonfiderat,fialiqnaresfif aut vnumefletpYopFi'um,&alteru<br />

magis proprium, gfitalteri rer,& efleiproprju,hocfteretexccrmpara;<br />

illiuscuiuspnusfniflet ptopriu no tioneduirum rerum ad diiasres.Ef<br />

fitpropTiurn,ne'ceft proprrumillt' feeunfdus locus fir ex eom'p^ratione'<br />

cuiusminits:gratiaexempli,exquo d>uaru reruad vnam ^qn.n.dua;res<br />

color dignior eft efle proprium fa- fuerintpFopria vnius rci vnofimiperficier,rf<br />

eoTporisptopnum,fic fi It modo', & proinde vna non fit illi<br />

n5 eft proprium foperficiei', nee eft propriirm,ncc3hudeft propriu. vt<br />

propriam eotpori. CoYiftruensve- v.g.quian-oftraeffef ponereceho*<br />

ro non recrpitrauame dc hoc loco, minisproprium ipfumf Videre,ficuc<br />

quianoninuemturvnares,quzfit ipflim au'dire,&peri'ndeipfurn vide<br />

proprium duarumrcrum'hicaute re non fit proprium, fie etiarnnec<br />

comparatvnanfrremdQai)usrebus, ipfumaudire eft illi propriii. Erinf<br />

Etquarto deftruens coiiftderat, fi<br />

quod eft drgnms efle proprium, n5<br />

tamen fitproprhim, nee qtKfd non<br />

eft digniusenc proprium, eft pro-<br />

conftru^ione,fi vmim fit ptopriu,<br />

&aherum eft proprium. Gratia««e M<br />

pH,quraexquo noftraefletponere<br />

aix propf idm ci us efle partem con-<br />

prium.v.j*.exquoaTYirnal e/Iefenfi- cupfci'bilem^pfi'maintctkyne, ficfie<br />

tiuum,dfgniusefteffeipfi propriiif noftraefiefponefeipiiuspropriun*<br />

g[eflediuifibi!e,perindecu / e(enfiti efleipfii fius enl pattern ratiocinabil£<br />

uum non eft fibi propriurn,neeefie prima intentione. Et perinde,fi didiuifibileeft<br />

fibi proprium. Con- damus,q? ipfios effe partem concuftroens<br />

vero confiderat, fi quod no pifcibilem prinia intentione fit fibi<br />

eftdigniusefleproprium fit jppriu proprium,ficeftdicendu, q>ipfius<br />

ficqtTdigniuseftefleilli proprium efleparterocinabilf primamtetioeft<br />

illi propriu. Vtv.g.exquonon ne fit fibi propriu Tertiusautlocus<br />

eft diwnius,animalefle diuifibile,ef cft,q? deftruens cofideret, fi vna res<br />

, geflcfcnfitiuUm, coparcfduabus rcb* yoacogaratiot<br />

ne,


l* loens<br />

DectUtio.<br />

Liber<br />

^Hjfr,3cif6n fdtrif prdpriu Yni,rteceft<br />

proprinm al ten. vc gratia exempli,<br />

quiacombuftiocft carbonis, ficut<br />

cil: flam mje,(i non fit propriumfla<br />

iilae,neccrt propriufti carboni.Con<br />

rtrucns vero non fufcipit iuuamei?<br />

de hoc loco ex quo non eft vnti pro<br />

priuttl duaf um reruni. Differentia<br />

autinter Idcutn fimilitudinisproportionaliter,&<br />

fimilitudinishtt in<br />

nxrcn tiam accidencis efl,quia I hoc<br />

loco comparatio,& fimilitudo,qn?<br />

inter ilia ponitur, eft caula,quaintu<br />

limus,cj)iudiciurhde proportionalibusfit<br />

vnumiudicium:illeautein<br />

B locus fi^quatenusillisinfitj&negef"<br />

abilliSj&noneftproporno inellen<br />

di illiscauft,qua de illis enuntiem 9<br />

fmcomparationcm . Ethicexplet 9<br />

eft fctmodc propri j locis propri js,<br />

&communibus.<br />

ARISTOTELIS<br />

TOPICO R V M<br />

t I B Z R SZ X T V I,<br />

S V M M A t I B R I.<br />

Cc locis definitionis-.dc locis ex differctiis<br />

f> dcfurrlptis:dc Idcis definitionum ferum,<br />

qurt copofice funt : POltrc<br />

mo dc locis definitionum,<br />

qurr oibus ptxdicame<br />

tis coes funt.<br />

Df locis Tfefinitionis, & primurit<br />

Generis * Cap. I.<br />

lusaute, quod eft<br />

circa terminosnex<br />

gocrj, panes funt<br />

quinqj. Na,autqel<br />

oino non verii eft<br />

dicere,de quo nomen & o?one<br />

oportet.n.hois definitione dc pi<br />

29 I/2b<br />

Scxttis 5)6<br />

hoieVerific'ari:)aut quod, cu fit D<br />

genus,non pofuitin genere,vel<br />

n5in accommodate gnepofuit<br />

(oportet^meum qui definitige<br />

nere ponentem drias adiunge**<br />

re: nam maxime eorum, quae<br />

funtindefinitionejgenus vide£<br />

definitifubftantiS fignificare:)<br />

aut quod non propria eft defini<br />

tio(oportet enini definitionem<br />

propriam efle,quemadmodum<br />

prius di&um eft:)aut fi oia quae<br />

di(flafuntisquifecic,non defini<br />

uit,neqj dixie quid eft efie rei de<br />

finitaeJleliquuniautpraiter ea> E<br />

quae dicta funt, fi defini uitqui-dem,atno<br />

benedefiniuit.Si igit<br />

non verificatur., de.quo nomen<br />

fid oratio,ex ys q di


Topicprum<br />

6 partes cfurse.vnaquidem,obfcu radicitur,contmgit,6£erla me/<br />

rainterpretationevti .Oportet: taphora loquente calumniari,<br />

£nim definiente,vtcotingit, qj<br />

darisfima interpretatione vti:<br />

co q> eognofccdi gratia asfignat<br />

cWi'nitio.fecunda aut, fi ampli 9<br />

dixitldefinitione,qj parfit: na<br />

on?ne quod fuperadie r tum eft<br />

in definitione.,fuperfluum eft.<br />

Kurfumautem vtrunqj quod<br />

DeeEmo. divflu eft,in plures partes diuidi<br />

tunvnusautem locusei*,quod<br />

obfcurc eft,fi lit aequiuocum ali<br />

_» cui,quoddiiftu eft. Vtq> genera<br />

tio eft dudlio ad fubftantiam,8£ dax,aut medulla oiTigenium di<br />

Q»fanitascomenfuratio calidox xit:nam omne obfcurfi,quod<br />

rum8dfrigidoru;nam aequiuoca<br />

eft d udtio, 6d comenfuratio:<br />

immanifeftuigitur, vtru vult<br />

dicereeoru,qu3efignificanc ab<br />

co,quod multipliciter df.Simi*<br />

liter autem,c\lfi cum definitum<br />

fnuitipliciter dicitur, diuidens<br />

t\odixit: naimmanifeftii vtri 9<br />

propriedicente: non<br />

eiiimcongruet dicfla definitio,<br />

vtin temperantia,namomnis<br />

confonantia in fonis* Amplius,<br />

fi eft genus confonantia tempe*ranti3c,induob<br />

definitionem asfignauit,contin<br />

gitcp calumniarijVelutnon con<br />

ueniete orationc ad omnia,quo<br />

9 generibus eric<br />

idetn,non continentibusfeinui<br />

ce:na necp confouatia virtutem<br />

neqp virtuscontinet confona^<br />

tia» Ampli us, fi non pofkisno*<br />

minibus vtitur. VtPlatoci.i.u<br />

gocula>autaraneuputnmor<br />

fuetumeft. Quxdam aute ne^<br />

que fecundu Xviui uocatione,ne<br />

quefm metaphoram,neqj pro*<br />

prie dicuntur.Vtlex, mcr.fura,<br />

vd imago eoru,quae natura iu^<br />

fta funtrfunt aute huiufmodi de<br />

teriora,metnphora:na metapho<br />

rafacitquodammodo notuq3<br />

defignatum eftperfimilitudine<br />

(omnesenim metaphora vten^<br />

tes,fecundii aliquamfimilitudi<br />

2 rum definitionem asfiguauit: nem ea vtuntur:) at quod tale e<br />

* maxime ^.^.,: aut -T.. contingit ^—~:—:^^~i tale nonfacitnotum:nam neqjfimi<br />

piam facere, cum latet aequiuo- litudoeft fecundum quam men<br />

catio.Contingitetiam, cV eu,q fura,vel imago lex eft, ne


A fi n5 manifefta eft contrar^ oratio<br />

ex hoc q uod dr* Nam,ci bex<br />

ne asfignantur,contrarias conr<br />

?! «nanifeftant«Autfipfedidlan6<br />

' fitmanifeftucuius eftdefinirio,<br />

fed queadmodii ea, q funt antix<br />

quoru fcriptoru, nifi quis fuper<br />

fcripfiflfet, no cognofcebat quid<br />

Vnuq^qr.fi igit non clare,ex hu<br />

11. LOCUS, jufmodi eft infpiciendu« Si igit<br />

Ucciauo. - a . r . ,. . fo .<br />

fugfluum in termmo dixi t, prix<br />

mum gdem confiderandti,fi ali<br />

quo vfuseft, quod olbus infit,<br />

vel fimpfr rjs q funt, vel rjs quse<br />

B fub eodem genere funt definito<br />

rum.Nafuperfluumdici necefx<br />

fariu«i,oportet,n, genus ab alf)s<br />

fepararejdriam at ab aliquo eo/<br />

rum,q funt in eodem genere: at<br />

qui quod oibus quide ineft fim<br />

pliciter,a nullo feparat,quod au<br />

tern clbus,q fub eodem funtge<br />

nereineft^non feparat ab i)s qug<br />

funt in eodem genere: quare fux<br />

Uuacaneum hmoi appofitum.<br />

. Autfiequidem propriu. quod<br />

appofitum eft,ablato aute illo,<br />

• Alreliquadefinitiopropriaeft,<br />

Liber Sextus<br />

fid indicat fubftantia* Vt in hois<br />

orattonefcientiae fufceptiuuap<br />

pofitum, fugfluum: nam &C eo<br />

ablato,reliqua oratio propria e,<br />

8t indicat fubftantiam tfimpt'r<br />

autem dicendo,oe fuperfluum,<br />

quoablato, reliquu manifeftii<br />

facit id quod definitur. Talis au<br />

tern eft dt animg terminus,fi eft<br />

numerusipfe feipfum mouens:<br />

nam quod feipfum mouet eft<br />

anima,ceu Plato deffniuir,an ,p<br />

prium quide quod dicitur non<br />

indicat autem fubftantiam irv D<br />

terempto numero . vtrouis igi^<br />

tur modo fe habeat , difficile eft<br />

vtexplicet, Vtendum ergo in<br />

omnibus talibus ad id quod ex<br />

pedit : vt eft phlegmatis termix<br />

nuSjhumidum primum a cibo<br />

indigeftumrvnum enim primii<br />

non multa: quare fuperfluum,<br />

indigeftum appofitum : nahoc<br />

ablato,reliqua erit propria deflx<br />

nitiomonenimcontingitacibo<br />

cValiudquiddam primii ee.An<br />

non fim plV a cibo phlegma , fed<br />

indigeftorum primum c* quare B<br />

addendum eftindigeftum:nam<br />

illo quidem modo dicfla nove^<br />

raeritdeflnitiOjfiquideno onr<br />

nium primum eft» Amplius,il<br />

quippiam eorum , qua: funtin<br />

oratione,non omnibus ineft, q<br />

funt fub eadem fpecie. Nam ta<br />

lispeiusdefiniuit,qpquivfisut<br />

eo quod ineft olbus q funt:nam<br />

illiCjfireliqua propria defini tio,<br />

& tota propria eritifimpl'r.n.ad<br />

proprium quolibetaddito vero<br />

tota oratio propria fit:at vero fi<br />

aliquideoru qug funt in oratio<br />

ne,non omnibus infit, qua: funt<br />

fub eadem fpecie,impole efttox<br />

tarn orationem propriam ee:n5<br />

enimconuerfim prardicabit de<br />

re3vt animal greffibile bipesq^<br />

dricubitale : ua huiufmodi ora^<br />

tio noncouerfim proedicabitur<br />

de re,eo q> non olbus incft (quoc<br />

fub eadem fpecie funt) quadri^<br />

cubitale. Rurfumfi idefreque<br />

ter dixit.Vt qui concupiiccncia<br />

appetitii deiecftationis dixit : na<br />

Log.ciico.Auer. N om-<br />

i4. iOCUJ.<br />

? Locus.


Topicorum<br />

C omnisconcupifcentia, deleda^ ris,eo q> ipfa priuatio notri facit %><br />

^q^fm naturam dicit*<br />

Rurfum fi vniuerfali dido addi<br />

dit


Liber Sextus<br />

A eadem fiint ,eo quod definition<br />

nesdiuerfaetmanifeftum igitur<br />

quoniam non dfffniuit , qui<br />

non per priora, acque notiora<br />

*. deffniuit« Igitur per non nox<br />

tiora quidem terminura di"<br />

ci, dupliciter eft accipere, aut<br />

enim fi fimpliciter ex ignoriori<br />

bus, autfi nobis ignotioribus,<br />

contingit enim vtrofcp modo :<br />

f\mplV igitur notius quod pri 9<br />

tingatidenobisnotius e(Te, 8£<br />

fimpliciter notiustfiquideopor<br />

tetper genus &C drias definire<br />

eum,qui bene definit, hacc aute<br />

fimplr notiora, dC priora funt<br />

fpecie:interimit enim genus d£<br />

differentia fpeciem,quarc prio><br />

ra haec fpecie.Sunt autem notio<br />

eftjpofteriore: vt pundiilinea,<br />

ra,nam fpecte quidem nota ne*<br />

ceffe eft genus d(. differentias co<br />

gnofcuqui h-omine enim cogno<br />

&L linea fuper ficie,& fuperficies<br />

folido,quemadmodum dt vnix<br />

fcit,cV animal gresfibilecognox<br />

fcinacgenere 6d differentia notas<br />

qumerotpri us enim d£ prin*<br />

cipi um omnis numeri: fifr aute<br />

tis,non neeefife eft & fpeciem co ^<br />

gnofcitquare ignotior fpecies •<br />

&L elemecum fyllaba.Nobis au> AmpliuSjillis ( qui fm veritate<br />

tern econuerfo qnqj accidit • na<br />

maximefolidum magisfubfen<br />

huiufmodi definitiones dicunt<br />

effe quae funtexijs, quac vnicut<br />

fu cadit,q^ fuperficies: fugficies<br />

autern magis qj linea j linea aut<br />

fignomagis: quare rnulcitudo<br />

magis huiufmodi cognofcic, na<br />

ilia quidem quomodolibet, hgc<br />

autfubtili, 6Cfcecundointelkx<br />

<br />

quenqjeritdefinirio affignada,<br />

fiquideexr)S,q fingulisgbufqj<br />

futnotiora,definitione oportet<br />

facere,Amp]ius,eifdealia inter^<br />

dum alia magis notatna a prinx<br />

re,nam magis fcientificum tale<br />

eft.Verum ad eos,qui impotenx<br />

tes funt cognofcere per talia, ne<br />

Cellarium forte per ea, q illis co<br />

cipio quidem fenfibilia, inftru^ *<br />


Topicorum<br />

difpofitisitelle&u.quemadmo- AHus,(i eodem vfus eft ei quod K<br />

dum &finipfrfalubre rjs, q-bes defimtur.Latetautem,cum non<br />

ne affedHi habent corpus: opor^ eodem defini ti nomine vtitur;<br />

tet ergo vnumquodq? taliu dili vt fi Solem^lellam in die appa><br />

genter perueftigare,vti autedix<br />

fputantes ad id quod expedit*<br />

Maxime au t fine diflenfione in*<br />

-»<br />

ii neqj ex fimpliciter notiorib 9 ,<br />

necp exfjs quar nobis,, contingit<br />

defini tionem fieri.Vnus igit locus<br />

eft ei us quod non pernotio<br />

t^quod per pofteriora, priora<br />

indicat:quemadmodu prius di<br />

ximus.AliusautejfieiuSjqSeft<br />

rentem definiuit:na qui dievti<br />

tur,Sole vtitur: dC par eft adde<br />

prehendenda talia fumere pro<br />

terimerecpntingit definitione, nomine oratione: vt q> dies eft,<br />

folis latio fuper terram: na tune<br />

manifeftum,q> qui Solislatione<br />

fuper terram dixitjfolem dixit,<br />

quare vtitur fole, quidievtit*<br />

Rurfum,fi eo quod e diuerfo di<br />

uiditur,id quod e diuerfo diuix<br />

diturdefiniuit. Vtimpareft,q Deciauo.<br />

inquiecesc\ldefinitione,peridex vnitatemaior eft pare: fimuKn. L<br />

finitum^ quod in motu eft ak natura,qu3c ex eodem generee<br />

fignataeftoratio nobis* Prius diuerfodiuiduntunimparaute<br />

DecFatio. enim eft Sdnotius quod manes 8£ pare diuerfo diuiduntunna<br />

eft,cVdefinitum,eo quodindefi<br />

nitum dCin motu eft.Eiusaute*<br />

quod eft non ex prioribus, tres<br />

funtloci.Primusquidemjfiper<br />

oppofitutrijOppofitu defini uit *<br />

vt fi per malum,bonu.fimul«n*<br />

naturaoppofita36i nonnullis et<br />

!eade difciplina vtrorumq? vide<br />

tur effcquare non notius alteru<br />

3,numeri differentiar.Simi<br />

liter autem,& fi per inferiora,fu<br />

periora defini ui t, Vt parem nu<br />

merum, qui bipartite fecatur:<br />

autbonum, habitum virtutis:<br />

namcV bipartite fumptum eft a<br />

d uobus,qux paria funt: 6C vir^<br />

tuSjbonum quoddam eft: qua'<br />

re inferiora haec q; ilia funt: eft<br />

altero. Opor tet aute non latere autem necefie eum,qui inferiox<br />

quaedam fortaffe aliter definiri ribus vtitur,c\:illisvtirnam, dC<br />

non pofle,vtduplum fine dimi qui virtutevtitur,bono vtitur,<br />

dio,6iquaecuncpperfeadaliqd eoq>bonumquoddam virtus:<br />

dnr,namoibusnmoieftide ec, fimiliqer autem ,& qui bipartix<br />

ei quod eft ad aliquid quodamx te vtitur,6d pare vtitur, eo q> in<br />

tnodo fe habere: quare non eft duo fecari fignificat bipartite fe<br />

poilibile fine altero alterumov cari:duoaiitpariafunt»Vniuerx<br />

gnofcerCjCoq? neceffariu eft alte faliter igitur dicedo, vnus eft lo<br />

ti? oratione coaffumi 5d alterii*<br />

Ergo cognofcere quidem oporx<br />

tet huiufmodi omnia 3 vti aute<br />

cus non per priora,& notiora fe<br />

ciffeorationem,partesauteeius<br />

ea quae di


Liber<br />

A genere.Nam in omnibus hmoi<br />

peccatum eft,in quibus no pri 9<br />

ponitur inoratione,quid cft:vt<br />

corporis dcfinitio, quod habec<br />

tres di menfionesta ut fi q ui s ho^<br />

tninem definiuit, quod eft fcies<br />

numerare:n6 enim diuit,cum<br />

fintplura,ad quae dicif<br />

quod def?nitur« Na ofs difcipli*<br />

na^potcftas optimi videtjeiTc*.<br />

quiplatadicic,no dicitarbore*<br />

Sermo de Locis drfinitionum narratis in<br />

Sexto Librv , e^ mfrimis de Loo*<br />

Gentrif. Crt. I.<br />

ttonum<br />

qiiaeconfiderandasfuht<br />

inconftitutionedefini-<br />

_____ tionum,Vnaert,cjjdefi<br />

nitio infit definito,hoceft,(j> fit vcra<br />

de to^alioqui non ellct dcfini*<br />

tio,prouteftdefinitioillius,qnidefiniuithomine,


Tppicorum<br />

C finitione ipfurii genus, non defini- difpofitio astern definitionis, quo<br />

ret^proutfedt.quihoierndcfininit, adhoc,eftficutdifpofitiorerufcn-<br />

neftdefinitio:hocautemeft,aut pes,ficeftdifpofitiohic.<br />

fit5quifal vendit. Quar rum lumaffignificarenomineXQtaautem<br />

eft,q? proferatfm has tres uocorvt qiii definiuitfanitatem , q?<br />

iesipfamdefinitione,fed cum hoc fita:qualitascaloris&frigoris, denominaret J pillud,<br />

Loca vero,quibusprimacoditio audiensautem piuaret,q?non veri-<br />

^conftrint,aut deftruit, Cunt loca eC~ ficetur nomen de i Ho, de quo vei iff<br />

fendi fimpFr,hoceft,locaaccidetis: caturdefinitio. Siauteexplicuiflet<br />

locaaut,quib 9 coftruir,autdeftriiit quoddefinitipfamre,&illamexpo<br />

iecundaconditio,mntlocaipfi 9 fim neret,iambene feciflet.<br />

p?r,hoceft,locaipfi 9 generis fm fe: Seamdus locus eft, q? definitio LOCUS.Z.<br />

tertiseautem conditionis locafunt autaliquaeins<strong>pars</strong>fignificeturno- quiey.S,<br />

locaipfius propri^. Fa autem,de qui rnineaccommodato,ficut qui defi- 8c 't»u?habeturfermoinhoclibro,sut<br />

niretipfam nutricem,&poneretge<br />

loca duarumreIiquarum,Can bene nnsconfonantia&concmentiam .<br />

pofijerit,vel non bene fecem, &an Nutrixenimcft mulier educans, &<br />

jquodprofert fit definitio, aut no fit confonantisorigoeftm fonimclo<br />

definitio. Incipiamus itaq;primo dia:&fil're(tqn vice nommisfim-<br />

I Joca,ex quibuscofter,anconuenie"ter±>enc<br />

fecerit definitione, wec-ne ?<br />

faciliusenim eftconftituereh2ec, g^<br />

ilia. Expedit autem fcire, q? non bejiccoJiftitueredehnitionemfitduo<br />

bus modis,autex paxte noftrum,&<br />

liccqnoratio deillafuentobfcura<br />

joon patensiautobipfam -definitio-<br />

nem fm (e,& hoc fit ob fuperaddi-<br />

plicisfitoratiocompofitaexreiaccidentibusHonvfitatis,vtqui vtitur<br />

viceoculi vmbricilio:quodenimiufi<br />

tatum eft.no eft manifeftii.Nomina<br />

autem accommodata.quaeda<br />

funtftimptaex rcb' fimilibusreb',<br />

quibusaccommodatafunt, &quasda<br />

funtfumptaex rebus non fimilibus,nifi<br />

remotafimilimdine,&hec<br />

lionemindefinitione,inquafitfu- funtobfcuirionsfigaificationis. Et<br />

perfluum,&repetitum,8:a;ftima^ definitiones,qnibus inckhuhecno<br />

jg?hoc£tiamcontingateiobimmi- mina,funtdefinitiones mala2&Iajiutionem,<br />

fed A rift, prinvo diutdit teures,ficut qui pofuit genus legisee<br />

Jueclocahis duabuspartuionibus, mctruui & meufuram.<br />

Tcrtius


cfLn.<br />

Liber Sextiis<br />

Tettias locus ei:(j» fi definite fue TniucrfelttisgenCTr, differentiaafit<br />

ritfontrarittm,*xpeditfuic5trarq prcfcrc^T Hefininone, '"<br />

definitum ageoere, qnafit dehnifs<br />

tionem;Sinaut, iam pofitaeftdcfinirio<br />

obfcura pofitione. exepli gratia,qui<br />

definiebatfcietiam,q? fit ha,<br />

bitusextrahensres vtiles &noxias.<br />

fuperaddcretaliquod horum fapct<br />

fiuoruinppnmum ipfbru/ieftrue<br />

retadiumentunigeneHS>& perfnx<br />

adj,u men turn dinerehtix^<br />

infciriasenim definitio iamintelligitur.,&<br />

concipitur ex hac definitio<br />

fle)&vtvniue,rfaliusinquarn,qnex<br />

definitione non explicatur res,q de-<br />

Secundus locqs eft, q? I definitio LOCUJ.I.


Topicorum<br />

tor.r.g.qui deKnirct appetitu q? fit fieri ex reb',q*fiintnottorcs(imprV, 1C<br />

defideriumad <strong>vol</strong>uptate,aut q>rcs &illxfunt res, q continent anibas<br />

fit i nclufa I re coi,& proferaf'i n parres fimul,quaru vnaeft , q? fintres<br />

ticular!. .Hoc.n.continct de cor ru- pri ores definite in effendo,&altera<br />

ptioneduas res, quarum vnaeft,«j> cj> fintnotiores apud nos, p defini-<br />

repetatfvna res bis,&altera,q? ponat tionesenim intedif notio rei in eo,<br />

definitionem propriorem ipfo defi q?quidfir,&non perquamuisrem,<br />

nitcxcuius exemplum eft , qui dcfi- qua: contigerit,fed j? res, qnibuseft<br />

merit poll tiam, q> fit habitus pones illiusconftitutio,'&quidditas,{icut<br />

res naturaliter honeftas &iuftas:ho eft difpofitiodemfonum AmpPr,dc<br />

heftecnim continetiuftas& alias. moftrationesenim fimpft funtde-<br />

Hejtaq; funt res,quasdinumerauit finitionesin potentia, proutin lib.<br />

Arift.inconftitutionefuperadditio Pofterioru Analyticorum dictum<br />

nisdefinitionum. Etnotumeft, q? eft. Componunt"'autem definitio-<br />

H<br />

LocafAri<br />

** I7 c &<br />

^ Ue<br />

res ita fehabeat in ipfistfimilis enim nescxgeneribus,&differentijs,quia<br />

eftfuperadditio in definitionefex- difrerentia& gen 9 funt du? res prio<br />

todigitoin manu,& ficutperillum res fpeciedefinita, &illiseft ipfi 9 co<br />

fit manus turpis,fic & definitio.<br />

Etiampoflibile eft dinumerare<br />

fiiperadditionem, qusedefinitione<br />

poneretterminatiorem &coiorem<br />

in locis,ex quibusconftituit?, q? no<br />

fitbenefacla.Themiftiusautem nu<br />

merat ipfum i n locis male definitio<br />

nis,&pofletferreambasres fimul.<br />

Et hie loc 9 eft,q> expediat, q? fiat de<br />

finitio ex rebus, qua: font notiores<br />

fimpir.illaeautefunt resprioresdefinitoqu?<br />

funt notiores apud naturam,&<br />

notiores apud nos. Notius<br />

enimdf dupliciter,autnotiusfimpliciter,aut<br />

notiusapud nds,notius<br />

autem fimpfr pro maior> parte eft<br />

ignotum apud nos, prout resgeriif clutis-exepligfajquiafenfataff 1 ftitutio,resaur,quibuseftrei confti<br />

tiuio K vnx fm fe, ex quo illis eftef<br />

fentia rei vna.Si autem definniones<br />

componerent'ex rebus notioribus<br />

apudnostinjqnajfunt<br />

node<br />

elementis,&compofitis,qua: ex tioraapudpueros,fenfataatcoiora<br />

ipfiscomponuntur, compofita. n. ft'notioraapudfenes.NecdetnosIa<br />

tere hic,qcl d\£tn eft in lib.Pofterio.<br />

Analyticoru,q? hecfpesdefimtionu<br />

quadrat"'de rebus copofitis,de fimpli<br />

cibus vero.qua: funtcaufe reru coleeft,q>fithominum,quifuntho-<br />

pofitarum,hoceftimpoflibile. Sic<br />

minesfimpFr,&illifunteximij, vt rrgohzcdeprauatio definuionura<br />

fan us fimpfr ineft bon.-e coftructio contingitdefinitionibusrerumconifimpfr<br />

.Oportetautdefinitiones pofitarum.<br />

Et<br />

1 res pofteno<br />

res,poffibile eflct, q> rei eflent multaedefinitiones,aceriam<br />

poPe effet,<br />

q? definitio rei apud aliquos viros<br />

crtetalia, q fit ilh us definitio apud<br />

alios:resenim ,qu«e funtapudnos<br />

notiores,n6 funt notioresapcf alios<br />

imtnopoFeefTet q? definitio vnius<br />

eiufHem rei apudvnii eunde virii<br />

quibufHam animis fit alia a feipfa M<br />

animisalijs:resenim notxztateiu<br />

uentutis fun t alias a notis aetate feric<br />

notiora funt vulgo, q fimplida, ex<br />

quibus compofita funt, apud naturamautreseftcontrariahuic.<br />

Etio<br />

ait Arift.qjnotius fimpPrverifimi-


Liber<br />

A £t hie qnidc* locos partitur in tria<br />

loca, ficutpartiuni' res quxnofunt<br />

priorcs re. Quoif vnus eft, fuman<br />

cur in definitione reru res pofteriorc$illis,vtquidefinierithomine,qj<br />

fit qui adipifciffacultates &artes,co<br />

ne&c*do fm ipfius artes adinuicem.<br />

Secundusaut eft,q? definiat rem p<br />

jcs, quas&ipfe&ipfe funt fim ulna<br />

tura, vtquidefinieritNoppofitu per<br />

oppofitu ipfiuSjVtquidefiniret malum,q><br />

fit res, qua: non ell bona. Et<br />

expedit,q> in hoc loco excipiantfab<br />

oppofitisipfa relatiua, qm inter oppofitaimpofeeftcpipfa<br />

definiatur,<br />

B nificapiaturalterutra inalterutris.<br />

-Et de hoc loco eft,q? fumam' in di£<br />

iunclione fpeciei partf diuidentem<br />

ip(am, vtqiu definiretparemper ip<br />

/umfuperaddcre vltra impare vnita<br />

tem,& de hocCt eft, q? in ilia definttioncfumamusfcipfam,qui<br />

notuse<br />

in pedtione principij, & liicquidem<br />

£t,qn vtirnur rebus,quarum viselt<br />

vna,vtienim vnaeadem rerepetita<br />

|> vnam eandem dicftionem no pra:lumeret<br />

(bphifta, haec aiit nornina,<br />

quijda continent fignificata quorudamipforum,<br />

au theatres continet<br />

fuascaufas, & totum fuaspartes,aut<br />

C co modo,quo <strong>pars</strong>cotinetipfiustotum.<br />

Exemplum itaq; vtendi rebus,<br />

quaru viseii vna,expartcqua vna<br />

res continetfuascaufas,eft oratio illiusqui<br />

definieratSole ,q?fi: aftrii<br />

lucens dedie: qui enim nefciret Solem<br />

nefciret die", eft enim diesortus<br />

Solisfupra terra: ficqjdieinomeincludit<br />

Sole,qui eft ipfi 9 caufa notior<br />

ipfb,qui itaqj fciretSolem pdiem,<br />

eit ac fi f ci ret rem p feipfam, quateiiusdies<br />

Cci tur p Solem.Exemplum<br />

aut continendi totum in note partis<br />

eft, v t qui dcfinierat pacem g cfle<br />

ScxtiK T o i<br />

numerum,qui partitur in dun>,qnia O<br />

duofuntqusdafpcsparis, &includit<br />

fignificata paritatis,& eltac (i de<br />

finiret paritatem pertenumerum,<br />

qui partitur pparem.Etfifr qui defi<br />

niuitvnum pelleprincipiu nurncri,numerusenimnoeftaliqua<br />

res,<br />

nifi vmtatum congregatio, & eft ac<br />

fi dixifletjCp vnu lit principiu multirudiniscongregatajex<br />

vnitatibus.<br />

Ethajcquidemlocacontingunt,qri<br />

id,quod non eft prius in eflendo,eft<br />

priusfmcognitione. Ethzctrialocafuut<br />

fumpta, ex quo definuio no<br />

fiat ex rebus,qux fun t notiores & pe<br />

iores,&iamdiximus, q?aliquo mo g<br />

do fubintrantprauitatem dcfinitionum,&fubintrantcpdefinitu<br />

no dp<br />

finiatur,&non protulit per quid res<br />

fit: qui enim defi niuit ex rebus pofterioribus,<br />

protulit per proprium:<br />

quando autem resprxdicatur/m g><br />

fit proprium,non eft definino.<br />

Etexpedit fcire, q? loca, quat capiuntquadefinition5<br />

fitdefinitjp,<br />

quarda fun t loca fumpta ex quo genus<br />

non fit genus, non ex pane q ua<br />

fit genus (impFr,quialoca generis »a<br />

prxpofitasutjfed ex partequafitgc<br />

nus fumptu in definitione,& quacdam<br />

funt loca fumpta ex difreretijs,^F<br />

&quarda fun t loca fumpta exdefini<br />

tiombusfm fe totas, & hxc quidern<br />

funt loca fumpta indefinitkmibus<br />

alicuiusdece Pra?dicamentorum,^c<br />

lUmptam pnuatiom<br />

ne,& qujedam fun tloca fumpta fjp<br />

circunitantia definitionisreru cptft<br />

pofi tar u, & quatdam funt loca c&ia<br />

fm circunftantiam omniu przdicamentoru,<br />

& quxda fiint Iox:a{un>ptafmcircurtitantiam,<br />

definitionii


Topicorutn<br />

G rerum,qna:figriin~can£'nominibus generu,fi inter genus remotff,quodK<br />

compofitis.Etnosdinumerabimus pfotuleritindennitione,&gen 9 pro<br />

hxcloca fm hunc ordine & hac partitionenv.hocenim<br />

fecitThemifti'<br />

&ante ipfumfeceratTheophraft 9 ,<br />

&n"fm hocdifteratdodrina Arift.<br />

iumeiusferiem:hocenim putatur<br />

ximum,fuerintpluracj> n u'genus.<br />

exempli gratia, quifumit in nominisdefinitioneipfiim<br />

corpus, oportet<br />

eum diccre corpus nutribile Cenfuiuum,na<br />

iffoe dus: dfix ftaret vice<br />

ipfius animalis,quod eft genus pro-<br />

artificiahor &magisconftanscom _ ^<br />

jnemoratione&adeptione,&inci- ximum . Notumauteftvcjjfal'acia,<br />

piemusalocis fumptisex genere. qua; fit ob generis re mod onem,aut<br />

Primus locus eft, q? no enuiitiem* ~~~ r ' : ;—« - j;_--n.<br />

genus in definitione, & no ponam 9<br />

jpfiim primo,vt


A diifltur,dirTefentf)sdiuiditur:vt<br />

animal grefsibili , 6£ <strong>vol</strong>atili, dC<br />

aquatili,&bipedi. Autfiequi<br />

' dem€diuerfodiuifadria,novex<br />

rificatur aiit de genere . Nam fi<br />

no, manifeftum qm neutraeric<br />

generis dria:omnes enim quae e<br />

diuerfo diuiduntur driae , verifi<br />

f i. Locus, cantur de proprio genere. Sift<br />

non facit appofita generi, fpem.<br />

Nam manifeftu, non erit haec<br />

fpecifica dri a generis , nam cnv<br />

nis fpecifica dria cu genere fpex<br />

B ciem facit : fi autem hacc non eft<br />

dria,nec quac dicfta eft:quia haec<br />

^diuerfodiuiditur. Amplius,fi<br />

uo. negationediuidatgenus«Vtqui<br />

lineadefiniuntjlongitudinefine<br />

laritudine efle : na nihil aliudfi^<br />

gnificat,finelatitudine3 q^ q? no<br />

habet latitudinetaccidetigitur<br />

genus participare fpeciem.nam<br />

omnislogitudo finelatuudine,<br />

aut latitudine habens eft : quia<br />

de omni affirmario , vel negatio<br />

vera fitrquare genus Iine3e,cdm<br />

longitudofir,finelatitudinCjaut<br />

latitudine habens erit : at longitudo<br />

line lati tudine fpeciei e rax<br />

tio: fiFr autem di. longitude lati><br />

tudine habens : nam fine latitU'<br />

dine,6d latitudine habens, dfiac<br />

lunt:ex dria autem di. genere eft<br />

fpeciei oratio:quare genus fufci^<br />

pietfpeciei orationem,fimiliter<br />

autem S>C drie}eo q>altera dicfta^<br />

rum driarum exnecefsitate prf<br />

dicat de genere, iiil: aut diclus lo<br />

cus vtilis ad eos,cj ponunt ideas<br />

£lTe:nam fi non eft ipfa longitu^<br />

Liber Sextus 102,<br />

do,quodam modo pracdicabit D<br />

de genere quod latitudine het,<br />

aut fine latitudine eft: oportec<br />

enim deomnilongitudinealtex<br />

rum eoru verificari, fi quide de<br />

genere verificari debeatrhoc au^<br />

tem non accidit. funt aut £>C fine<br />

latitudine,& latitudine habetes<br />

logitudines, quaread illos folos<br />

y tilis hie locus, quicunq? genus<br />

vnii numero dicunt efle: hoc au<br />

tem faciunt qui ideas ponunt*<br />

naipfamlongi tudine, dtipfutn<br />

aial,genus dicunt efle« Fortalle<br />

aute in quibufdam etiam necefx E<br />

farm eft negatione vti definien/'<br />

tem,vtinpriuationibus:nam eg<br />

cum eft,quod non habet vifum,<br />

qnnaturn efthabere.Differtau/<br />

tem nihil negatione diuiderege<br />

nus,aut hmoi aflfirmatione,qu5<br />

negationem necelTe eft ^diuerfo<br />

di uidi ,vt fi longi tudinejhabens<br />

lati tudine defi'niuit,eam habcte<br />

latitudine e diuerfo diuidit}non<br />

habens latitudinem, neqs aliud<br />

gcqua: quare negatione rurfum<br />

diuidit genus, Rurfum,fifpe^<br />

*,_. , . • \f Decfatio.<br />

ciem,vtdnamafsignauit. Vtcj p<br />

couiciurnjniuriacum irrifione<br />

definiuit:na irrifio iniuria quae-'<br />

dam eft,quare non dria,fed fpes<br />

eft irrifio. Ampliiis,fi genus vt 34-i-ocus,<br />

driamdixit. Vtvirtute habitu Declkuo -<br />

bonum,vel ftudiofumtnam bo


Topicorum<br />

habitus bonu: non enim omnis Similiter afit infpiciendu, c\T /T J*<br />

habitus bonus, neqpocbonum fpecies,autinferiorufpecieialix 39<br />

habitus) noneruntprofeiflogex quod,dedriapredicatur.Impof £>ec & t ».<br />

nera ambo.fi igit habitus genus fibileenimeo qjdepluribusdif<br />

eftvirtutis,perfpicuum bonum ferentia,qp fpeciesdicit.Ite accix<br />

r.6 genus, fed magis driam elTe» det driam fpeciem efle, fiquide<br />

Amplius,habitusquidemquid praedicabitde ea aliqua fpeciex<br />

eft virtus fignificat: bonum ail t rum :nam,fidedriaprajdicatur<br />

non quid eft} fed qualequid eft: homo, manifeftum qm dria eft<br />

videtur autemdria qualequid homo. R urfum,fi non prior eft 4o.Lon»<br />

c<br />

figniflcare. Videndum aiit ,& dria fpecie. nam generequtdem<br />

Decfatio. qualequid,fed I l J ipfum i quid 1 pofterioreft,fpecieaute f ^ I -- - , priore<br />

lignincat afsignata dria.nam vi driam efle oportet.Confidera nx<br />

dumaute,cVfialterius generis<br />

eft dicta dria,necpcontenti,neqj L<br />

continentis* Nam non videtur 4i.Locns.<br />

eadem dria duorum generu efle<br />

non continentiu feinuicem;fi au<br />

tern non,accidet 6d fpeciem ean^<br />

Iocus<br />

dem in duob<br />

Dccfatio .<br />

38. Locus.<br />

Ded'auo.<br />

I<br />

9 detur quale quid ois dria<br />

ficare. Confiderandumaute,6C<br />

Declatio. fifmaccidensineftdefinite difx<br />

ferentia, Nam nulla dria eft eox<br />

rum,qu32 f m accidens infunt,fix<br />

cutneqjgenustnon enim cotinx<br />

git driam ineflealicui, cV no inx<br />

generibus efle no<br />

efle* AmpliuSjfi praedicat de ge continentibus feinuice;infert,n»<br />

nere dria,vel fpes, aut inferioru vnaquojqj driarum propriGge<br />

aliquid fpeciei, no erit definies.<br />

Nam nullum eorum, quas dicfla<br />

funtjContingitdegenere praedix<br />

nus, vt grefsi bile, cV bipes aial<br />

coinferunt: quare,fi de quo drig<br />

dC generu vtruncp, manifeftum<br />

cari,eoq? genus de qp plurimis vtiqjqmfpcs induobuseratge<br />

omnium dicit. Rurfum,fipra:. neribus non continentibusfein<br />

dicatur genus de dria. nam non uicem. Anno impose eandem „<br />

dedria,feddequibusdfia,gen 9 driam duorum generueflenon<br />

videtur praedicarirvt animal de cotinentiii feinuicem,fed adden<br />

hoie3c\l boue,cV de alrjs grefsibi^<br />

libusaialibus,non autemdeea<br />

dria,quae de fpecie dici tun nam<br />

d um neq? vtroq? fub eodem exi<br />

ftente.'nam greJsibileanimaljSC<br />

<strong>vol</strong>atile animal,generafunt non<br />

fi de vnaquacp diflferentiaru ani continentia feinuice,c\^ vtriufqj<br />

mal prcEdicabit}muItaanimalia<br />

de fpecie prgdicabunrnam drig i<br />

eorii eft bipes driarquare adden<br />

dum eft,nec{j fub eodem,vtroq$<br />

de fpecie predicant 4 Amplius, exiftete: nam haec ambo fub ani<br />

drix omnes,aut fpecies,aut indi<br />

uiduaerunt,fiquidemfuntanix<br />

mali funt. manifeftu eriam qm<br />

nonnecefle eft driam omnem,<br />

maliatnam vnuquodqjanimax propriu genus inferre, eo q? con<br />

lium autfpes^autindiuiduueft,<br />

tingit eandem duorii generum<br />

efle


Liber<br />

A effenon continentiu feinuicem:<br />

fed alter urn tfh necefTe eft infeiv<br />

re,3£ fuperiora omnia: vt bipes,<br />

grefsibile, vel <strong>vol</strong>atile infert ani<br />

ma l* Videndumaut&fiinalix<br />

quo dfiam afsignauit fubftatig,<br />

Nam videt differre fubftantia d<br />

fubftatiaineoquod alicubieft,.<br />

quare 6£eos,quigrefsibili}c\Ia'<br />

quatili diuiduntaialjincrepant,<br />

tanqi grefsibile


s LOCUS<br />

Topicorum<br />

tionum, & dolor feparationatu honcorrumpJturnuttC,f!gnffT><br />

ralium partium cum violentia: cat,aut qm non pofsibile corru-<br />

namnequefomnusineft fenfui,<br />

oporteret aute ineffe,fi impoten<br />

tiafenfus eft. Similiter aiit neqj<br />

dubitatio cotrarrjs ratiocination<br />

nibus ineft,necp dolor natural*'<br />

pi nunc, aut qrn huiufmodi eft<br />

nunc,vtmmquSpofsit corruoi<br />

pi:qn igiturdicimus,q> incorru<br />

ptibile nunc eft animal,non hoc<br />

dicimus,q> nunc tale eft animal,<br />

bus partibus: dolebuntcnim in fed vtnunqua pofsitcorrumpi:<br />

animata, fi dolor eis ineft. Talis hoc aute immortali idem erar,<br />

autecxlfanitatisdefinitio.fiquin quare no accidit, nunc idem im<br />

dem comenfuratio calidorum, mortale efle«Sed to ficubi accfx<br />

& frigidoru eft, neceiTe eft enim ditquod frn deflnitionem quix<br />

^ana efle , calida & frigida : nam demafsfgnatum eft ineiTenunc<br />

gAaiusq; comenfuratio il'is ineft, vel pri us, q uod vero 9 rn flomen<br />

quoru eft commenfuratio:qua^ non ineft,non eritidemtvtendu<br />

re fanitas inerir vtiqs ipfis. Item ergo hoc loco, quern ad mod u di<br />

id quod fit, ineffedtiuum ,aut e cftumeft. Infptciendum autetn<br />

conuerfo,accidit ponere,fic defi dtfifm aliud quippia magisdix<br />

jiientibusmon enim eft dolor fe>- citur quod defihkur, q^ Fm afsfx<br />

paratio natural! um partiu,fed gnat-am orationem,Vt fi iuftitia<br />

cfiecti uum doloris,necfomnus poteftas | qur diftributiua eft:iu<br />

impotentia fenfus, fed effectiuu ftuseni magis eft q eligit gquu<br />

alterualteriusrautenim propter diftribuere^o-jqui poteft: quare<br />

impotentia dormimus.,autprpx no erit iuftitia potefta* aequi di<br />

pterfomnu impoten tes f urn us. ftributiua: nacYiuftuseflet ma><br />

Similitcraut& dubitationisvi xime,qpoffet£quudiftribuere.<br />

*<br />

49.10CUS<br />

Decfetio.<br />

debitur effe(fliuum efle, contra^ Amplius, fi res quidem fufcipit<br />

riarum aequaliras ratiocination<br />

nu:quandocuqj enim ad vtraqj<br />

rariocinantibus nobis filr viden<br />

turomniafm vtrunqj fieri, dun<br />

bitabimus vtru agamus. Anv<br />

pli us, fecund um tcporaomnia,<br />

confiderandxi ficubi diflbnet:vt<br />

fiimmortaledefiniuit,aialnunc<br />

incorruptibile efle,Nam nunc<br />

incorruptibile animal, nuneitn<br />

, . . . , . ,,<br />

mortale ent. An in hoc quide<br />

nonaccidit c'nam anceps fecunx<br />

dumamphiboliam eftnunciiv<br />

corruptibile eJTe:aut emniqin<br />

.magis, q uod aut f m orationem<br />

afsignatur rion fufcipit, aut con<br />

tra, quod fm orationem ei afsignatur<br />

fufcipit,res autemnon*<br />

Oportetenit^aut vtraqj fufci<br />

pere, aut neutru: fiquide eft rei<br />

quod fm orationem afsignatur,<br />

ct. tocos.<br />

Amplius, fi fufcipiunt vtraeq*<br />

cjde nragrs,non fimul aut vtratp<br />

augmentufumut.Vtfiamorco<br />

cupifcentia conuentionis eft: na<br />

magis concupifcit couentione:<br />

quare no fimul vtraqj fufcipiut<br />

inagis;at oportcret, fi ide effent,<br />

Amphus,


JI.LOCUS.<br />

Dec&uo..<br />

^;. Locus,<br />

•ecfatio,.<br />

54.LOCU?.<br />

Dect'atio.<br />

B<br />

H- Locus.<br />

Declirio.<br />

Dec&tio.<br />

Liber Sexctrs<br />

s, fi duobus quibufda<br />

propofiriSjde quo res magis di'<br />

citur, id quod eft f m orationem<br />

minus dicitur* Vt fi ignis eft cor<br />

pus fabtiljfsimu, ignis enim ma<br />

gis fiamma 6J5lux,corpusaute<br />

fubtilifsimum min 9 flammaq;<br />

Iux:oportetaiitvtraq3 magis in<br />

efleeidem ,fi quide eadem fint.<br />

Kurfum, fi hoc quide fin-lift<br />

vtrifqj ineft propofitisj aliud au<br />

tem no lift vtrifqp,fed alteri ma^<br />

gis. AmpliuSjfi adduodeffni^<br />

tionem afsignauerit fm vtruqj.<br />

Vt bonii, quod per vifum.,aut<br />

perauditum deledtabile, £>(. ens,<br />

quod pofsibile eft pati, aut face*<br />

retfimul enim idem 6d bonxi, dt<br />

non bonii eft: fifr autem dC ens,<br />

&Cnon ensmam perauditum de<br />

le(5tabile,idem bono erit:quare<br />

quod non delecflabile eft per au^<br />

ditum,non bono idem: nam eiCdem<br />

c^oppofitaeadeerunttopx<br />

ponitur autebono'quidemnon<br />

bonii, perauditum autem delex<br />

elabili,per auditum non delecla<br />

bile: manifeftum igitur, qm ide<br />

non delediabile per auditu, non<br />

bonotfi igitur aliquid eftpervix<br />

fum quidem deleidefit vnicuiqj com<br />

quaefuntad aliquid ee,idipfurn<br />

quod e ad aliquid quodampdo<br />

fehabere:oportebatigit fcientia<br />

dicere opinion! fcibilis, 8<br />

cendu igitur aut optimum aut<br />

vltimii, vtconcurpifcentiam n&<br />

deledlabiliSjfed delecT:ationis:na<br />

propter hanc, 8i deleclabile elfx<br />

gimus* Confideradum&ftgex<br />

neratio eft ad quod afsignauit,<br />

vela


Topicorvim<br />

honoris: nam oes appetut hono concupifcentia ipHus delectatio<br />

rem: quare non fumcitambitio nis, &ipfa<strong>vol</strong>utas ipfiusboni*<br />

fum dicere,qui appetet honore, Apparcntis igitur boni non erit<br />

fedaddereoportetdiclas drias* ipfa<strong>vol</strong>untas,neq?apparetisde<br />

iifr autem c\.auarusquantasap leclationis ipfa concupifcentia:<br />

petit pecunias, autintemperas, abfurdu enim efteffe ipfumap><br />

circa quales <strong>vol</strong>uptates: non.n. parens bonum, vel dele<br />

adidqnoindiget,argumentari: uitrfilraut, & fcium & infcium,<br />

non enim quolibet modo terra &(. fcire 6>t ignorare: na,primo di<br />

mcta, neqj quantacunqs fucceP lucido fa€toydt reliqua quodam<br />

Ho erit: fifr autem necp aere quo modo dilucida fi'unt«Infpicien^<br />

libet modo,neqi quantocunqj dumigitur inoibustalibus,ne<br />

modo,ventuserit. Amplius,in quicquadiffonet, vtendoeleme<br />

appetitibus,fi no apponit quod tisex contraries,S£ coniugatis*<br />

apparet,3din quibuslibet alrjs Amplms,inhis, qugad aliquid<br />

congruit, Vtqiri <strong>vol</strong>untasappe funt,cofiderandu fi ad quod ge^<br />

ti tus boni, cocupifcentia autem nus afsignatur,c\lfpes adillud M<br />

appetitus dele


A<br />

a.<br />

•ccTatiu<br />

Liber<br />

In contrarns autem fifr, Nam<br />

Sextus 105<br />

nem dicatur,afsignetuf autora<br />

rio fiftyvtbonum contrariu ma><br />

contrariacotrarn o ratio erit,fni<br />

, , ' , . 2 • _•<br />

vna quandam complcxione co lb,manifeftum,qmmalum con'<br />

trariorum: vt fi adiutiuum qui^ trarium bono erit, nam fie con><br />

dem effeAiuu boni eft, nociuu trariorum fifroratio afsignada:<br />

effectiuum mali,autcorruptiuu quare rurfum eo quod definitu*<br />

boni : alteru enim horum neceC' accidit vti: ineft enim I mali ora<br />

farium eft cotrariu efle ei, quod done bonu, quocirca qm bond<br />

quod fm priuationem dr afsi^<br />

iignata e definitio recfte afsigna^ gnans, non afsi gnauit cuius eft<br />

ta eft, Qm autem quaedam con* priuatiOiVt habitus,aut contra><br />

trarioru priuatione alterius dv rrj,autcuiufcunq; eftpriuatio,<br />

cuncur « vt in{ qualitas priuatio Et fi noriin quo natum eft fieri<br />

atqualitatis vf effe* inaequalia addidit,velfimpPr>vel in quo<br />

enimquae non zqualiafuntdix- primo natum eft fieri* Vt fi igno<br />

cuntrperfpicuum , qm quod f m rantiam dicens priuatione, non<br />

priuationem quidem dicitur co iciae priuationedixit, aut fi non<br />

trarium, neceflarium eft defini' addidit in quo natu eft fieri, aut<br />

re per alteru:reliquum vero non addens rion in quo primo afsi*<br />

iamoportetj per id quod fm pri gnauit,vt quod no in ronali,fed<br />

uationem dicitur « non enim ac^ in hoie,vel in aiamam, fi quodli<br />

ciditalterutrum per alterutrum bet horu omittat, peccaui t. SiPr<br />

cognofci4confiderandum igitur aute,6£fi caccitatem nonvifus<br />

in cotrarrjs hmoi peccatum* Vt pri uatione in oculo dixit: opor*<br />

fiquisdefiniuitaequalitatCjCon let aut bene afsignante quid eft,<br />

rrarium inaequalitati : nag hoc, & cuius epriuatio afsignare, &C<br />

quodfm pri uationem dr,defi> quidna eft quod priuatum eft*<br />

«7.Locus niuit. AmpliuSjficdeffnientem Videndum aut, S>C fi no f m pri<br />

D c<br />

* *°° ' necefTe eft eo , quod definit vti* uatione dictum, priuatione defi<br />

Patet aut hoc,fiaccipiaturpro niui t. Vt 8i in ignoratia videbif<br />

note orario : nam, quia nil refert efife hmoi peccatum r)s, qui non<br />

dicere inaequalitate priuatione fin negationem ignorantiam di<br />

aequalitatis,erit arqualitas cotra cuntmam quod non habet fcien<br />

riu priuationiaequalitatis, qua^ tiam, non videtur ignorare, fed<br />


73.Loctfs.<br />

Decfacio.<br />

Topiconittr<br />

dicirtiusignorareicjuarenonfex termimini,aeHvniuoca&£nf !<br />

cundii priuatione fcientiae igno vna fpeciem omnis uita diceret*<br />

rantia dicitur. Amplius,fi fimi Nihil aut prohibet QL eum, qui<br />

b'busnominiscafib'fimilesora confpicitaequiuocatione, &al><br />

tioniscafuscaptantur, Vtfiad' teriusvultdefinition? afsignax<br />

iutiuum eft effecfKuu fanitatis, re:latere non propria,fed coem<br />

adiutiua eft fanitatis effecliua,<br />

&C adiuuans efficiens fani tatem.<br />

Confiderandiirn dCin idea,ii<br />

aptabitur diinterro<br />

in quibufda non accidit: vtque ganti quidem vt vniuocis vten<br />

admodum Plato definiuit, mor durau Namnonadapiabitural:<br />

tale addens in animaliu defini^ terius terminus ad alterumtqua<br />

H<br />

Dect>ati otionibus«idea<br />

enim no erit mor revidebitur non diftinguendu *<br />

talis,vt ..I-—-_^i.- ipfe>ho:quare . non _ apta^ hoc paclo, oportet enimin o£,<br />

bitur ad idea definitio 4 Simpli^ vniuocu adaptari: eidem aut re<br />

citeraute inquibus apponicur fpondenti, diftinguendum eft*<br />

effecliuum, aut pafsiuum,necei Qupniam aiitquidamrefpon 7j.Loa«.<br />

feeftdiilbnareinidea terminu; dentiumvniuocum quidem di<br />

nam impafsiles,c^ immobiles cunteiTe aequiuocum, quando<br />

vident elTeide3ei]s,qui dicunt nonaccommodaturadomfleaf<br />

ideas elTeraduerfum hos autem, fignataoratioroEquiuocuautem<br />

& tales orationes vtiles funt» vniuoeu,etiafi ad vtrunq? acco<br />

AmpliuSjfi eoru,quae $ m gqui modetur:pras confefsione vten^<br />

uocationem ditiuntur^vnam de dum pro talibus,aut praecollige<br />

finitionem omnium coemafsi^ dum,q»3iquiuocum, velvniuo<br />

gnauit»Vniuoca enim,quorum cumlaut vtrunqs fuerit* Magis<br />

vna eft f m nomen oratiorquaf e enimconceduntnon praeuiden<br />

nulliuseorum, quf fub nomine tes, quod futurii eft vt acciddt.<br />

funt, afsignatuseft terminus,eo Si aut non fa


Rurfum, fi quts definiens ali<br />

77 loaw quid eor(i qua* multipliciter di/<br />

Pecauo '<br />

dacuradofa,&quiaaequiuocu<br />

efle non concedat,nomen etiam<br />

dicat non ad ola accommodaTi,<br />

qn*i necoratio, dicenduad eiufx<br />

p{aipec!cs.T.g.quiaaiii<br />

mal prxdicaturdchomine&bouo<br />

&rehqursanimabbus,:& uon pr^di<br />

caxur de iJ'orum differed js, ex qua<br />

illas figninca-ret noie non deneniinatiiK>:noneniin<br />

eft reru dieere^<br />

ranonalicas fitanimal,quia f\ aTat<br />

prxdkarelf de fingulisdifrererrtijs,<br />

ipfe ezdem fpe"s prsdicarenturde<br />

ipfifmet fpecieb',aut eflent aljaanimalia<br />

q ilia ani malia,m qu^ diuidif<br />

ipfiim animal, qu-ae praedicarentuc<br />

de fpeciebus ammalts, ex quo gert*<br />

prasdicatur deipfis fpeciebus.<br />

Et de ilHs-eil quint' locus^f q? fpe<br />

cies>aa taliq ua res.q u^ Albeit fpeciei<br />

pfsedicetiH' de difrerctia: dfia entm<br />

aut prardicatur de plur>bus q przdi<br />

cetur (pccies, a-uc fill a;qualis:tt aute<br />

fitvniuerfalior non prxdicaeuc de<br />

illa,& fi fit xqualis,oportet, q? diffe<br />

reniia fit fpecies. E t huiusloci corr<br />

uptela eft,quia differentia fumereif<br />

ab eo q uod eft accidental! ter,<br />

Et deillis eft fextus locus, cj> dfra<br />

n5fitexiensagenerc. Et huiusqm<br />

dcrn fignificatii eft, fit vna generis<br />

dfia nota in coitategeneris, cui*<br />

fumpta eft differentia: Iiocauccfir,<br />

O ij qii<br />

Locu»- Jqui<br />

ell. 3 6<br />

Locus. 4..<br />

eft. «<br />

£<br />

Locos,<br />

qaie. 3<br />

F<br />

locus. 6.<br />

» eft. 41.


Topicorum.<br />

' quandot!aogenera,inquibusinue relationisdfiamef!erclationis,vr


Liber<br />

A ca contineantur res, in co<strong>pars</strong>uionc<br />

cjuaru ipfa resdicitur.vt v.g.qui dcfinierit<br />

fcientia q? fitopinio inuaria<br />

bilis aflcrtiomsde rebus, quae funt<br />

fcmp vno fimili modo,iamcomplc<br />

uit icix dcfinicionem, fi autdcicciffetmdeid,quod<br />

dixitde rebus >quac<br />

funt iemp vno fimili modo.cflctim<br />

perfeda,qnitaq;non fitinrclatiui<br />

definitione id,cui rcfcrf", non complcfillius<br />

definitio, & fift qui facerec<br />

id, quod illi refertur accidentaliter.<br />

exe*pli gratia, qui dcfinierit medicinam,q?fit<br />

fciaillius, quod eilincor<br />

pore: na in corpore funt multae res,<br />

B quasMtdicusconfideraretaccidentalitcr,<br />

ficutclcnigrcdo &albedo,&<br />

ca:tcra:fiautdefiniuiflet,qjfitfi:ien<br />

tiafanitatis&segritudmisjiamcoin<br />

pleuiffetdefinitionem, proutexpedienscrar.<br />

Sccudusaut locus eft, cj><br />

protuhfletin definitionc, quod rcferf<br />

fecundo,non primo: cxpedit.n.<br />

in relatiui definitionecontineri,qcf<br />

ri refertur j?fc primo. Exemplu illi 9<br />

eft, qui dcfinierit p relatione illius,<br />

quod illi,quod referf'fecundo, non<br />

primp, vt qui definierit appetitu qj<br />

fjtdcfideriu <strong>vol</strong>uptarisreftenirn vo<br />

luptatisdefideriu,quia eftdefideriu<br />

C fuauitatis,&eftfuauitarisdefideriu,<br />

quia fitdefideriu ipfiusfuauis feciido,<br />

& ipfum efTe defideriu fuauitatiseftprimo.<br />

Tertiusaut locus eft,<br />

g> expediat confiderarc, q?, fi genus<br />

relatiuum oporteatq?fua definitionc<br />

perficiat" genus fibi oppofitu 1 , fpe<br />

cies,q u^ huicgeneri rclatino fubeft,<br />

dicat in comparationefpecici, qua?<br />

fubeftgcneri correlariuo.v.g. fi opi<br />

nionis definitio complcatur p. rcm<br />

opinabilem,oportet fciemix definitionem<br />

compleri per rem fcibilem,<br />

fin autcfli,non cflccdefmitio.vcgfa<br />

Scxtus 107<br />

exempli, qui definietit(enfum,q> fit D<br />

vis,qua comprehendantur corpora,<br />

non compleuit fenfiis definitione:<br />

nam fm hoc, oporterec auditum co<br />

prebendercaliquod corpus.<br />

Loca vcro, quae funtfm qualiratiscircunftantiam,<br />

quijdam funtfm<br />

circunftantia habituum & virtutu:<br />

omnis eni m habitus & vis, qua; non<br />

euadit,quin fit habituspliuium , c£<br />

Tniusaftus. Et qui eft plurium ,c£<br />

vnius adlus,no euadit, quin fitaptus<br />

vcrfus illo$adusatqualner,autquo<br />

rundam fit perie, &quorudam per<br />

accidcns,vel quorundam prima mtentione<br />

ex parte prxftantioris,& B<br />

quorundam ftcunda in tentione. At<br />

illeetiam,quieftaptus vcrfusvnum<br />

aclum, non euadit, quin pofsit fieri<br />

fine hoc ac~ru,aut impose fi t:qn aute<br />

q uis com pleucrit definitione alicaius<br />

habitusautartis,q? fitapta vcrfus<br />

a


Topicorum<br />

C (Jinutneratur v«rfus plures a


& dolorem^fitfblutiopartia vnitarum:<br />

qrh neq; fomnus eft fenfusim<br />

becillitasjfed eft ob fenfusimbecillitatem,nec<br />

falus eft co?quatio,fed ob<br />

co^quatione, nee dolor eft continui<br />

folutio, fed eft ob continui fblutionem,&<br />

vt vniuerlaliusinquam,qui<br />

hoc modo definiret, accideret ei q?<br />

ponat fadii in faciente, aut facietem<br />

in facto, C oj aut caiifa fbmni debihtetur,<br />

vel ca imbecillitatis dormiat:<br />

& vft haze definiuut"'perfubiecT:a,&<br />

aftus, & fm hoc funt tripartita, aut<br />

funt res naturales, aut funt virtutes<br />

a!ales,autfuntiesartificiales. Reru<br />

V aut natural!um adus funtnobisno<br />

n,&fubiecl:a latent, v.g. quiaaftus<br />

fbmni patet, qui eft vacatio fenfuu,<br />

&ipfiusfubieducftdubiu,quodin<br />

digetdemfone,quod Arift.gfaexif<br />

pliopinafcjifuipfiim cor,&Galenusopmaf,q3<br />

fit cerebrum.In artib 9<br />

verofubieda funt nobisnota, qua;<br />

funt ipfaanima, qua; qusruntur au<br />

tem fun tperfediones&aftus. Virtu<br />

turn vero qua:(ita funt amba: rcsfijnul:hoceft,notioaduum,&notio<br />

fubiedorii: vt.v g. fbsrtitudo no eft<br />

nobis nota,cui parti ala; infit, neque<br />

quisfiteiusadus,qui virtus dicitur.<br />

C JExpediens aut hoc fuitde ilia, quia<br />

ipfanoneftobipfam natilra perfe-<br />

^te,neq; ob <strong>vol</strong>untarium arbitrium<br />

perfede, fed eft ac fi eflet miftaex<br />

Ttrifq; rebus. Quartus aut locus e,<br />

quiadefinitionesquarundam reru,<br />

& przcipue virtutii,oportct q? perfi<br />

ciantur p. quantitatem, &qualitate,<br />

&qn,& vbi,& per caufasagetes, aut<br />

finales,autcon(eruanuas,& qfi deie<br />

^la fueiit ex talium return definiuo<br />

nuntaliqua harum difrerentiarum<br />

nonfieretdefinitio.v.g.fi quisforti<br />

tudinem definierit,^ iu prior cimo<br />

Liber Sextus i o 8<br />

rc,qui cotitigeritquada qaantitate, D<br />

non quantauiscontigentj&quoda<br />

tpe,non quouis tpe con tigerit : caufa<br />

autem definiendi per has df ias eft<br />

finis,jquo £ ipfa priori tas , & fm hoc<br />

resifehabetde iuftitia, & gloria, &<br />

reliquis virtutib' , & oportet q? tales<br />

resperficiantur p res naturales. v.g.<br />

quia non (atis eft noctis definition!,<br />

fitterraj vmbra,donecdicatur totius<br />

aut partis vmbra obSolisoccal<br />

tationem, nonobaliam rem: Sc.fi.lf<br />

non (ufficit pluuise definitioni, fit<br />

aquadefcendens,donec dicatur quo<br />

modo de£cendat,'& vnde, & qua? fit<br />

caufaipfiusde(cenfus,&quaquanti E<br />

tate fiat, & propter quid , & quando<br />

defcendat.Hxcitaqjlocafuntob cir<br />

cunftantiam trium fpecierura quali<br />

tatum,hoc eft ex habi tibus, & potcn<br />

ti)S,i. quardicuntur fecundum natu.<br />

ralem potentiam,aut naturalem im<br />

poten tia,& ex afFeclibus, hoc eft paf<br />

fiombus & pallibilibus qualitatib'.<br />

Prsdicamenti vero vbi , & quando,<br />

noneftlocusproprius.Predicamea<br />

to autem actionis &pa(sionisfufficiunt<br />

ha?cloca , qua: (lint iecundum<br />

quahtatis circunftantiam.<br />

Locaautempriuationisqua^dam Loca prifuntjq?<br />

non fumamusin habitusdefinitioneipfampriuationc.<br />

vtfigs<br />

fumeretin definitione vifus, q? fit eg<br />

citatiscotrarius: hie enim definiret<br />

prius per pofterius : & cum hoc etia<br />

vtituripfomet definite mip.fadefinitione:<br />

ex quo cni m ceci tas eft priuatio<br />

vifus,eftacfidixifletquod vifus<br />

fit contrariumpriuationisvilus.<br />

Secundus autem locus eft, fiquis<br />

proierretpriuationisdefinitione",8c<br />

inipfius definitione no proferretip<br />

funi liabitum,qui fitpriuationis c5<br />

trariu,ille non definiret. excpli grfa,<br />

O iii) fi Jefi-


Topicorum<br />

6 fi definitio i^noranti; efTet,q>n'tpri Nam fi non, manifeftum , qnj<br />

ratio ,& non diceref cuius reipriua n*qj tota totius:vtfiquifpiade<br />

liofit. Tertiuslocuseft,fiefleipri- finiuitlineamfinalem re&an^f!<br />

uationisdefinitio, &in ciusdefini- nem planihabenris fines, cuius<br />

tioneproferretur habitus, illi oppo medium fuperadditur finibustfl<br />

fitus, & non proferretur fubiedum finalis line? orati o eft,finis plani<br />

propriu priuationi.proutfi quisde- habeas fines, redac oportet eflfe<br />

riniret c^ciiate, op fit priuatio vifus,<br />

& n6 diceretur ocuh videntis, quia<br />

reliquurr^cuius medium fupetv<br />

•vifuspriuatio in talpa no eft c^citas,<br />

addit'finibus-.fed infinita n<<br />

in dennitione itaq; huiusfpeciei pri mediu,neqp fines habet,re(fla au<br />

•uationis perfec^a?,oportetconne<br />

hasduascoditionesiquaruvnaeft, liqui oratio, Amplius,ficu fit 75-Ioeuj<br />

q?incaexplicetur habitusoppofit 9 , compofitu quoddefinitur,gqui Dec » a »-<br />

&alicraq?fitin fubiedo proprio. membris oratio afsignetur defi T<br />

H -Quartus aut locus eft, fi priuatio nitio.Aequimembrisautemdix ,<br />

fuerk de fpeciebusillius, q ua efle eft citur oratio efle,qn quot fuerint<br />

fmmoduhabitusimpcrfeai,&eft compofita,tot&inorationeno<br />

jlla,in cuius definitione dictum eft,<br />

<br />

explicet de priuatione id,quod eft fe<br />

* cundum modu habitusimperfedti.<br />

prout diceretur q? ignoratia fit opiniode<br />

re aliter c£ res fit extraanimam,<br />

non q? dicatur q?ignorantia<br />

fit priuatio fcientiae illi us, cuius mo<br />

ris eft q? ei infit fcientia.<br />

De lecif definitionum if Jorum comfo-<br />

Jitorum. Cap. }.<br />

I autealicuiuscomplexoru<br />

DecEui* S I rint:necefTee<br />

erimintalibus ipforu nominii<br />

commutatione fieri automniii,<br />

aut aliquorum, eo q> nihil plura<br />

nuc,qp prius nomina didla funt:<br />

verum oportet eum,qui definit,<br />

orationem pronominibusafsi^<br />

gnare,maximequidem oibust<br />

q>finon,atfaltem in plurimis:<br />

fie enim dC in fimplicib<br />

afsignet terminus, confide^<br />

randii eftauferedo alterius<br />

corum quocompledlunturorax<br />

tionem, fi eft & reliqua rejiqui*<br />

9 qui nomen<br />

commutat, no definiturus<br />

eft.Vtprotunica,veftem. Am*<br />

pli us aut mai us peccatum, fi di Decfatio.<br />

per ignotioranomina commux<br />

tatione fecerit, Vtprohomine<br />

albOjterrigenam candente: neqj<br />

enim definiuit,cum min 9 fit cla<br />

rum quod fie dicjtur.Cofideran<br />

dumautem dCfipercommuta^<br />

tionem nominum,nonidemia<br />

fignificar. Vtquicotemplatiua ti.l<br />

fcientiam, opinione contemplax •<br />

tiuam dixit:nam opinio, fcietiae<br />

non idem:at oportet,fi dcbet,<br />

&totu


A ££totum idemtflfetnam come'<br />

platiuum quidem coein vtriuf<br />

, queorationibus eft, reliquum<br />

• i.Locuj ,.,-» A ;. f> ,<br />

Dcdacio. V€r odifferens»Amplius,fialtex<br />

rius nominu commutationem<br />

faciens,non differentiae, fed gex<br />

neris commutationem fecit, Vt<br />

in eo quod nuper dicfhim eft:<br />

ignotius.n.cStemplatiua q? fcie<br />

tiatnam hoc quidem gen*,illud<br />

autem dirferentia,omnibus aut<br />

notiusgenus, nam cpis: quare<br />

U non generis, fed differetiae opor<br />

Dubitauo tc bat commutationem fieri, eo<br />

q?ignotior eft. An haec quide<br />

ridicula reprehenfiof'nihiLn^px<br />

hibetdifferentiam quidem no^<br />

tisfimo noie dici, genus autem<br />

non:fic aut rebus fe habetibus,<br />

manifeftum qm generis,& non<br />

differentiae^ m nomencommuv<br />

tatio feciendarfi autem non nox<br />

men pro nomine, fed oratione<br />

pro nomine commutat, manife<br />

ftum qiri differetiae magis q? ge<br />

C nerisdefinirioasfignadaeft,eo<br />

<br />

PUB mediUjCii nonfint impariat<br />

Suarenovuqjeritdefinitiohec<br />

Liber Scxtus<br />

IO 9<br />

imparisjfiautmuftipliciter 4f<br />

mediu habens, deter minadum<br />

quomodo mediu habens, alioq<br />

reprehenfio erit,aut fyllogifra 9 ?<br />

q>nondefiniuit, Rurfum, fi id, .<br />

cuius quidem oratione afTigna< D^<br />

uit eft corum quf funt,quod an<br />

te fub oratione, no eoru q funt.<br />

Vt fi album,quifpia definiui tco<br />

lorem igni permixtum. impoflr<br />

enim incorporeum corpori per<br />

mifceri,quaren5erit color igni<br />

permixtus,attamen album eft,<br />

Amplius,quicunqjnondiuix E<br />

duntinijs,quaefuntadaliqui4 ^.Lfxu<br />

ad quoddicitur,fed in pluribui ifcc r «i«<br />

comprehendentes dicunc: aut<br />

oino,autiaiiquofalfum dicfit,<br />

Vtfiquismedicinadifciplinam<br />

«ntisdixit:nam finulliusentiu<br />

medicinaeftdirciplina,manife/<br />

ftum qm tota oratio mendnx ei<br />

fiautalicuius quidem, alicui us<br />

autnon,inaliquo mendaxrnam<br />

oportet de omni,fiqu>dem p fe,<br />

&nonfmaccidesentisc0edr,<br />

quemadmoduinalijsfehabent<br />

ea quae ad aliquid funt: nam oe *<br />

difciplinatum ad difciplinadici<br />

tur. Sirailiterautem «in alrjs,<br />

eoq>conuertuturomniaadaliy<br />

quid:omne.n.difc»pl'natum ad<br />

aliquid. Caeterunt(lis,qui non<br />

per fe, fed f m accidens asfigna^<br />

tionem fecit,r«ftealTignauit,no<br />

ad vnu,fed ad plura vnuquodr<br />

queeorumquacadaliquid dnr,<br />

ailignauitauhil.n.prohibet id^<br />

& ens &album,& bonum eflc<br />

[uarequiad quodlibet horiiaf<br />

:.—A^oiTifmauJr ficmii-


Decfauo<br />

Dectauo.<br />

Topicorum<br />

dem is,qui fm aceidens affigna nem oportebit magis fignificax<br />

uit,recT:eaffignauit,Prftereaau re*Confiderandum auteftcVfi<br />

tern impol'e eft humoi oratione is,quialicuius definitionem affi Decfau ».<br />

propriam affignati effe:nam no gnauit,authaec,autquod eft ex.<br />

foliimedicina, fed plures aliarii his,authoccurnillodefiniuit»<br />

difciplinaru ad ens dnr, quare Nam fi haec quide, accidet vtrif<br />

vnaquaeqsentis difciplinaerit: quecT£neutriieffe;vtfi iufti tia,<br />

manifeftum igitur,qm talis nul<br />

lius eft difciplinae definitio, pro<br />

priam enim 6>L non eoem oporx<br />

tet defini tionemeffe* Qnqjaux<br />

tem definiunt non rem, fed rem<br />

bene fe habentem, aut perfecta,<br />

TaJisaiit 8t rhethoris&furis<br />

terminuSjfi fit rhetor quide,qui<br />

po teft q uod i n vnoquoqj eft ve<br />

rifimile confiderare, 6£ nihil p*x<br />

termitteretfuraut, qui clam fumit:perfpicuum,n,qfn,<br />

cum tax<br />

lis vterq;,hic quidem bon 9 rhex<br />

tor,ille autem bonus fur erit: no<br />

enim qui clam fumit,fed ^vult<br />

clam fumere, fur eft* Rurfum ,<br />

fiquodggfeeligendum eft,vt<br />

actiuum veleffedliuii, velquoli<br />

bet modo propter aliud eligenx<br />

dum afifignauit. Vt qui iufti tia,<br />

legum conferuatiuatti dicitraut<br />

fapientiamjefFecTiiua felicitatis:<br />

nam conferuatiuu &£. effe vtrix<br />

que quide habet iufti tia, vterqj<br />

aut non habet* Si ail t nondu q&<br />

dictum eft admodu abfurdiivi<br />

det,eoq>c\linalfjsaccidathm6i<br />

(nihil enim prohibetvtrofqj ha<br />

bere vnam, cum neuter habeat)<br />

attamencotrariainefie eidem,<br />

omnino abfurdum videbit effe:<br />

accidetaiit hoc,fi hie quideip'<br />

forum teperantiam cV timidita<br />

temhabet,illeaute fortitudine,<br />

6d prodigalitatem: na vtriqj ££<br />

iufti tiam,6diniuftitiam habet:<br />

nam fi iufti tia teperantia dC fortitudo<br />

eft,c^iniuftitia timiditas<br />

6C prodigalitas eritt&o!no quaz<br />

cunqjadargumetandu idonea ,.<br />

q» non idem funt dC partes S>C to<br />

tum,omnia vtiliaad id quod di<br />

clium eft * videtur autem qui fie<br />

definit partes, toti eafdem dicere<br />

effe.Maxime autem accomox<br />

datae fiunt orationes,in quibufcunqj<br />

manifefta parti um eft cox<br />

pofitio, quemadmodtii domo,<br />

& in caeteris tali bust manifeftCi<br />

enim qmcum fint partes, nihil<br />

prohibet totum non elfe: quare<br />

non idem partes toti* Si autem $%<br />

juodexhis eftdi<br />

xic


Liber<br />

xitideiTequod defimt, primu<br />

quidem confiderandu,finon na<br />

turn eftquippiam vnu fieri ex<br />

fis quacdicfia funt* Quaedam.n.<br />

Scxtus no<br />

illud^cl magis ef% S£ee vel fim<br />

ficfehabetadinuicem, vtnihil<br />

ex eis vnum quippiam fiattvt li<br />

9r. LOCUS jiea6£numerus..Amplius,fi-dex<br />

decfcuo. finjtum quidem in vnoaliquo<br />

natum eft primo fieri, ex quib 9<br />

pfr bonOjVel magisbonu q» ma<br />

lii. An hoc quide non necefla<br />

riutnifi vtruncp lug fe bonum<br />

vel malii f multa. n. aflfedtiuoru<br />

g fc quide no funt bona, mixca<br />

auc quibufda,fiiic bona.auc eco<br />

uerfo vtrunqp quide bonii, mix<br />

ta aut,malu,vel neutrum: maxi<br />

autem dixit ipfum efle, non in meautmanifeftum quodnunc<br />

vno prfo nata fut fieri,fed vtriix dictum ellin falubribus d(. mor<br />

queinvtroqj* Nammanifeftu bificis.naquaedam medicamen<br />

qm non erit ex t)S illud: in gbus torufic fe habent, vt vtrunque<br />

enim partes, &totu necelleeft quidem fit bonii: fi aute vtracf;<br />

B inefle,quarenoninvno totum dentur mixtajmalum.Rurfum,<br />

j!.locu$. primo ee,fed in pluribus. Si aut fi quod ex meliore & peiore eft,<br />

Peclara-. ^. p^rtts,^. totuin vno aliquo no eft totu peiore quide meli<br />

pnmOjConfiderandu fi noni eo<br />

dem)fed inaltero totum,& in ai<br />

tero partesunam in quo totu, in<br />

91. LOCUS illo dC partes effe videntur. Rur<br />

Decia-ra- fum,ficum totocorrumpuntur<br />

*°' partes.Hconuerfb enim opor tet<br />

acciderCjpartibus corruptis to/tucorrumpi,<br />

totovero corrux<br />

pto,non neceffe eft & partes cor<br />

*3. Locus rumpi. Aut fi totum quide box<br />

trae7auteconuerfo,partesquide<br />

bone,vel malae,tocum aut neu^<br />

trum.Nam netpex neutrispoCfibilebonum<br />

quippiam,velma<br />

lum fieri,neqs ex bonis vel ma^<br />

lis neutrum. Aut fi magis quide<br />

alterum bonu q^ alcerum malu:<br />

quod autem ex ins, non magis<br />

bonum qp malum. Vt fi impru^<br />

dcda exforticudine di falfaopinione,inagisenim<br />

bonum forti<br />

tudo,qi malii falfa opinio:oporx<br />

tet ergo & quod ex his eft/equi<br />

9 ,<br />

meliore aut pei us. Anneqjhoc<br />

neceflarium, nifi per fe fint ex<br />

quibus com poni tur}bona^nam<br />

in t)s,quae non per fc funt bona,<br />

nihil prohibet totu non fieri bo<br />

numrvtinf)s,qux mododicfta<br />

funt.AmpliuSjfi cognomineeft<br />

totu altentnon oportet emm,vt<br />

neo^in fyllabis: nulli enim eliv<br />

torum ex|quibus]componitur,<br />

fyllaba cognominis eft. Ampli 9<br />

D<br />

Dubitatio<br />

E<br />

94-Loois<br />

Dectatio.<br />

$


Topi<br />

Iefl£aqaatcjuarefi cuilibeteorii<br />

quae dicta funt idem confitebit<br />

effehoc cum illo , eadem conucx<br />

niet dicere,q quidem ad vtruiv<br />

5 .• ». T— Quehorumpri LOCUS<br />

Declaao.<br />

»r<br />

99.lacas.<br />

Dec&cio.<br />

i«c.l«cn$<br />

Dcc&tio.<br />

IBI. locus<br />

Decfaao.<br />

9 cflam cadunt di ttifione • vt fi ira K<br />

triftitiaeftcumopinione parui<br />

pedendirnam quod propterhut<br />

iufmodi opinionem triftitia fir;<br />

di


Liber Sextus<br />

Tails autem anima e defini tio,<br />

fiquidemeftfubftantia difcipli<br />

nse fufceptiua: nam fimiliter Of,<br />

tt4. locus<br />

Itefati*. ignoranriac eft fufceptiua.Opor<br />

tetautemfinonad tot a habeat<br />

aliquisargumetari defini tione,<br />

eo q> non nota fit tota,ad aliqua<br />

partium argumentari fi fit nota<br />

di. non bene afljgnata appareat:<br />

nam parte interempta, flCtota<br />

»5. locus definitio interimitur, Quaecun<br />

queautemobfcurae funt defini<br />

tionum emendati,cV confirmati<br />

ad manifeftandum aliquid,et<br />

B habendum argumeritum,fic c5<br />

fiderandum.NecejfiTeeftenim re<br />

fpondentem autfufciperequod<br />

fumptum eft ab interrogante,<br />

auteundemdeclarare,quid tex<br />

mereeftoftefuma definitione*<br />

Becfatio. Amplius,quemadmodumicox<br />

gregationibus folent legem iiv<br />

ducere,&fifitmeliorqua;idux<br />

citur,interimitanteriore, fie dC<br />

in definirionib s Sirmo d« Locis Jefinttionam if forum co- D<br />

pofitorum. G*p. }•<br />

¥ N dcfinitionibusautem rcrfl do-<br />

J. pofitarum ex partibusacciditetror,qn<br />

completa: ponunturfue par<br />

tcsinipfarum dcfinitior.ib* aliquo<br />

modo,aut qn definirecur totum, q><br />

fit tale & tale,hoc efl,fiia: partcs abf^queadditionealicui<br />

faciendu,6£ de<br />

finitio alia fereda«Nam,fi appa^<br />

ret melior, dC magis manifeftii<br />

quod definitur, gfpicuum qm<br />

^ interemptaeiit qpofita eft, eo<br />

q» non funt ei ufdem plures defi<br />

ley.Iocus nitiones* Ad oes autem definix<br />

Deci'atio. tiones non minimii elementum<br />

ad fcipfum, folerter definire,px<br />

pofitu, autaptedictu terminu<br />

a(rumere.NeceJle eft enim velu<br />

tiad txeplar cofiderante}cV qct<br />

minus erjs q oportet hre defini<br />

tione,& q3 appoiitu eft fupflue<br />

infpicere, vt magis argumetis<br />

abundemus.qigit circa definix<br />

tiones funt intantu dicfta Tint,<br />

9 rei vltra hoc,<br />

autq?definiatur totum, q? fit ex tali<br />

& tale,hoc e ex parte tali & tali, aut<br />

q> fit <strong>pars</strong> tails cum parte tali. Excm<br />

plum primi eft,Tt qui definiret ddmum,q?<br />

fit lateres & lapides,& cp na<br />

uisfit lignum &claui &tabulx &<br />

cordxiille.n.quidomusdefinitione" E<br />

compleretjhoc modo omitteret refiduamdignam<br />

rerum,qua:debent<br />

ferriindehnitione,nip(am compofitionem,quadomuseAdomus,&<br />

nauis eft nauis:& q nicgd poflet dia<br />

deetToreillius.quipofuit q?panes<br />

ipOeeaedem fint,ficuteflipfum torn<br />

ubiabfqjadditione alicuiusrei vltra<br />

illasjconfcrret ad dcf trudionem<br />

taliumdefinitionum.EcfiFrfic,qua<br />

do non fit conditionis totius, q? riat<br />

ex compofitione partium, fed exc5<br />

gregadoneip£arum:qn enimquis<br />

inillius definitioncm omitteretex<br />

plicare dicliouem congrcgationis, F<br />

nine cueniretq> duo contraria inef<br />

fent vni fubiedlo. v.gr.qui dicerct ^<br />

feptem finttria&quatuor,quiani><br />

fi dicat aggregatum ex tnbus & qua<br />

tuor, poflet putari q^ipfe met idem<br />

feprenariusefietpar&mipar. Vcrfi<br />

tamcnnoacfl; vis huiuslociin his<br />

icl'USjficutefteius visin rebus com<br />

pofitis: qn.enimintelligeretur fcafusillius,q!ii<br />

definiret ieptenarium,<br />

Oj? fit tnnarius & quaternarius ,|iam<br />

cifcfiniret.<br />

Q,_uiYcro definiret totum, epfic<br />

tale


Topiconim<br />

G tale &tale,cotingerefiHi error mul £e,qn veto fumc*en/|>afcdJenS^itirariam:primo,quiai!la:<br />

partcsef- hilprohiberettotumeiTe bonum »<br />

fcntexillis,quascomponurte', autq &partesen*eimalas,proUtcftdiipocomplicanf'.adeo<br />

q> ex illis fiat ipm fitio eompofitora in medicina, aqt<br />

totum.prout fieret fi quis dcfiniret difpofirio eit contrahoc,qj fimplifupcrficiem,cT>fitexlinca<br />

&nume- ciamuet,&aggregatumfitnoxiu:<br />

jrorum,nam ex linea & numcro no & fifr eft'difpofitio ciborum,vtferc*<br />

componiturfupfiaesrautfieutqui dc congrega"trone pifcis & fastis. Et<br />

definiretcorpus,qifitcompofitum fo f?Fr no'n eft X.-— remotum ^ q> totu -•*/?- fit co- -*<br />

ex partibusindiuifibilibus, & ex indiujfibilibusnequeatcorHponidmi<br />

fibile.Secundus autem modus eft,<br />

illxparres infin tvnifubi€clo,&<br />

fi ha:partibusfiPesfint, tn n»nfur*t<br />

pofitum ex quadam tc meliod alte<br />

ra,& rcliqua re minus bona, & totS<br />

fitmelius meliori,& minus malurrt<br />

malo. Qu^intusanwcmfocuseft, qjf<br />

nomentotki»nonconueniat nomr<br />

partes-.exempiigratiarvtquidefini- ni partis>&hicquidcm propriuseft 1<br />

retiram,q?fitcompofita excogita- toti ajtheregeneo-, prouteftdom',<br />

tu&defiderio vindidaiiiubicftum- cuiusnomen non abfoluifdeeius<br />

cmm co^itatusnon eft fubiedum- partibus,toti 9 vcro, quodeft.homo'<br />

irzinipfaanima. Ettertius modus geneum,nomeipfiusconuervitparcft,qjillzpartes<br />

corrumpant'adto- ti:nomen enirfl parti urn aquse eft<br />

tiuscorruptionem:resenim,quaex. aqua,&nomenpartiumcamis eft<br />

pedit cfle partes,ef1 contra bec,hoc caro,& partiu fanguinis e fanguis.<br />

eft,


Liber Scxtus<br />

&i flutem aecepdo fuerit TOO ho<br />

turn trium modorum,automnib%<br />

Qicpedic c6fideremus,an dux partesrion<br />

dicanf'in comparatiorie ad<br />

alianvrem f &fi resita fit,cx hoc<br />

pofitum non fit vcrumiV.g. qui deniretfortJEudinern<br />

9* fit folertiaeu<br />

cogitatu.Si noscoeederemus,<br />

ooncedamus ez eontroucrfia,^ flfu<br />

manf'duzpartes in comparatioae<br />

Trnius«iu£Hem rei,nifi base res fit h-<br />

RJsipfiusdefiniti.v.g.qui dcfiairet<br />

forticudinem,c{? ficfblerda,cam cogitatu<br />

vcro circa vnam eandem r£j<br />

proutfiint res medicinales,non defi<br />

nirct fortitudinem,ied diceretiQ? fit<br />

fblertia cum cogitatu circa bcllum,<br />

tjuod eft finis fortitudiniSi Et aliqn<br />

crratur circa orationem,quxjpfer<br />

tur in definitione,(j» fit tale cum tali$&<br />

intelligitur per id j quod df cii<br />

tali, ipfa cauia,expediret autem di *<br />

cere in illi 9 definitione q? fit tale jppter<br />

tale.gratia exernpli^qui definirctirarn,q?<br />

fit contriftatio cu imagi<br />

natione, quiaimaginacioeftcaufit<br />

contriftadonis,non g> fir cum conidftatione.In<br />

his itaq; occurrit errpr<br />

ex dndbus partibus, aut q? no ^p<br />

fcran t J partes prbut conuenit, aut q?<br />

omittatur moduscompofitionisillarumi.EtaHqnerratqui<br />

profertco<br />

pofitionern.qn non {umeretin defi<br />

nitione qujecompofitio eft ^ppria<br />

haicreidefinitz. vtqui dixetit,q><br />

alal fit eompofuu ex eorpore,& aai<br />

31 I/2b<br />

ar»;&ofla finf<br />

ex aq.ua & acre &igne &terra,& no<br />

dixit,^ copofitio utcornpofitio an%<br />

mae&corporisinanimali,ncq; di-><br />

xic.qcompofitiofit copodtibqilatUor<br />

elerftentoium in earne Si ollvj<br />

bustcompofitioenim vtlius iftoru^<br />

Qoneftcornpofitioalterius : aliudt<br />

autem eft vnum fecundu (e> qii co-><br />

poniturdifferentibuscbmpofitioni<br />

bus,& Hunt differentia entia, vt qrt<br />

lapides componun^ vna fpecie cont'<br />

pofitionis,& fit domus, & qricopcK<br />

nqnr J alia{peciecompofitionisj& fit<br />

aceruus:& vFr ficcompleuimusdefi<br />

mtionem reru^q eft compofitio ta^<br />

lis,aut talisj^m q? dicere compofitio<br />

nemponatur vice generis &perfe-<br />

hinc<br />

procedam 9 ad traclatumlocorfi de<br />

finitienu cotunt oibus' pdicametis!.<br />

T Nitiam aufem horum Ibcorum<br />

1 eft confideratio ex parte teporis,<br />

qntempAisindefinitione &defini- Sermo de<br />

locis defito<br />

no fignificaret vna rern : notum nitionum<br />

enim eft,cpqui cottpleretdefinitio coib'oib.<br />

nem hoe mddo, non faceretconuepdicamenireilli ipfiim definitum.&hoc g.tis.dem prime fitduobus modisyquorum<br />

vnius eft, q> definitum fit aeternum,&definicio<br />

figaiificet quodda<br />

tempus. vt qui definiret animal irrf<br />

mortale,q7effetanimal,quod non<br />

corrumpiturnunc,noneftHliusinditiumproeo<br />

quod critin fururii<br />

ocq,} pro co quod f


Topicorum<br />

6 autcpdefiniram fignificet aliquod Qrartusantem locus e{r,qnquijX!<br />

rempus, &definitio fignificctaliud poneretduasres, quaeconucnirenc<br />

tcmp',vt qui definiret timorf cpfit invnadifpofitione& difrerrentfm<br />

cogitatus de bono & malo : timor magis& minus,& definitio coplcns<br />

coim fignificat dc tempore future hancdifpofitionem conuenirctrci,<br />

&cogitat'boni & mali aliqn fit de cuifm minus eft hxcdifpofitio.illa<br />

eo c] uod eft tribus temporibus, C p"- non pficit>prout qui definiret ign~ „<br />

fcnti,praeterito & future : & fifr qui<br />

definiret poffibile, qj fit, quod pot<br />

efie & poteft non efle: pore cnim fignificat<br />

futuru,& dicereq? pot efle,<br />

& poteft non eiTe,verificat"' pdice<br />

tur pro tempore przfenti.<br />

Secundusautelocuseft,q> fitaliqua<br />

res,in qua magis fit difpofitio,<br />

Jf qua^definiriintenditur.^fitindefi<br />

xiitione.vcqui definiret luftitia, <br />

iitpoteftas.quavirqueataequaliter<br />

diftribuere, auteligat diftribuere<br />

aequaliter:hicenim eft maiorisiuflitiz,grille,cuius<br />

eltpoteftasabfq-,<br />

elc<br />

fit defiderium coitus, ex eo quod dtionem aut,ftquitur error Sc coramor<br />

&defiderium coitus fufcipiat ruptio in definitione: nam, fi illius<br />

magis & minus.fed non fufcipiunt intellecluseflet {eparari vnam rent<br />

hocfimuhcuiusenimamor intedi<br />

tur,remittitureiusdefiderium coitus^<br />

e comra,cuiusdefiderifi coit 9<br />

intenditur,ilh 9 amor remittit J abaltcra,noncoincidentia,cuilpofi<br />

taefthascdicl:io in arabicouiioma<br />

tejcontingerethuicjq? vnares eflec<br />

>ficq; bona & non bona,& ens &non ens,<br />

non fufcipiunt magU & minus AT. qm bonuru apudauditum eft non<br />

bonum


Liber<br />

A bonum apud viiam:& fi fuerit v-na<br />

cademres, quod bonum eftapud<br />

auditum, eft non bonum apud vifum.&exquo<br />

vtroque vtiturinde<br />

finitione,coringeret hinc, quod res<br />

fit bona, & non bona, quanquam.<br />

maiori parte commonftratur hxc<br />

resin rebusoppofitis.proutqui definiret<br />

prxmillam, q> fitfignificatu<br />

affirmatum aut negatum :Ci autem<br />

intelligeremusex dictione,autipfam<br />

copulationem, & ille eft intelle<br />

«Stus voci copulationis in idiomate<br />

arabico,euenit huic cj> non vcnfiee<br />

tur definitio de rebus, quibusineft<br />

B alteraduarumdifpofitionum>prout<br />

dicimus,q? fit,quod agit aut patitur,qfn<br />

haec definitio non verificat?<br />

demateriaprima:illaenim patitur,<br />

& non agit, & fimiliter non eft veraxdecorporibuscocleftibus,<br />

quia<br />

agunt,& non patiuntur.<br />

Septimus autem locus eft, q>in<br />

definitioneprolatazfintresxquiuo<br />

cx,& putetur,q> hoc nomen |fit vniuocum,&q?id,<br />

quod fignificat nomen<br />

& definitio,fit vuum idem,res<br />

autem no eft fic.& hie error aggreditur<br />

definitionem altero duorum<br />

modorum,quoruni vnuseft,q?illis<br />

C duabus rebus nomine xqumocis pa<br />

rumdefit,neinueniatur quoddam<br />

accidenscommune.verbi gratia,<br />

quianomecanisabfoluitur deauimali<br />

noto, & de quadam fecta arabum<br />

nommis aequiuocatione, & li<br />

ilh pofita fit h#c definitio,cf> fit corpusnutnbile<br />

(cnfitiuum, lam prolatum<br />

eflet quid commune cani,<br />

quod eft animal, &cani, quod eft<br />

fecla Arabum, fed non eft prolata<br />

definitio camsveri,neque definitio<br />

fpcciei hominum, qui canes vocan<br />

tur:feciidusautem modus cit/£> par<br />

Sextus 113<br />

tesdefimtionisfint nomine^quiuo D<br />

ce,ficuteft difpofitio nominis ipfi*<br />

definitij&putetur proptercaq?pro<br />

tuleritdeillo veram drfinitionem,<br />

&cbid, quod fignificat nomen &<br />

denniiio fit vnum.verbi gratia,qui<br />

derimui t rem fanitatis, q> fit difpod<br />

tio ad fanitatem,ficut difpofitio mfti:dicere<br />

enim difpofitionem iufti,<br />

eft nomen a:quiuocum,pront dicere<br />

fanitatem etiam eft nomen ?qui<br />

uocum , & fimiliter qui defini—<br />

ret lucem, quod fit res quainueni<br />

tur rei ventas.<br />

Odlauuslocus eft, q> definitio po<br />

fueritipfum definitum vnum no- E<br />

turn, & ipfa definitio fit dubia, an<br />

fit,aut non fitens.verbigratia, vt cj.<br />

definierit q> albedo fit color igni<br />

miftus:albedoenimeftnotaefle,dc<br />

finitio autem,quas eft color igni mi<br />

ftus,aut eft dubia, aut i mpoliibihs,<br />

quoniam non permifcetur accides<br />

uibftantix:&fimiliter quidefiaierit<br />

locum q> fit vacuum pleni: locus<br />

enim eft notusefle, vacuum autem.<br />

eft dubium,aut impou r ibile:& fimi<br />

liter qui definiretyle, q? fit corp 9 no<br />

habensqualitatem:corpuseaim ha<br />

iufmodi eft impoflibile efle.<br />

N onus autem locus eft, q? defini F<br />

tioconueniat rebus maxime a:ftimatioaishuius<br />

rei,& non omnibus<br />

rebus,qua:runtin ilia, vt qui definie<br />

ric hominem, q? eflet animal philofbphicum<br />

: hoc enim eft verax dc<br />

optima fpeciehominum :& fimiliter<br />

qui deriniretrem publica q? fit q<br />

fuaftatuafacit maxime commendada:<br />

definiuitequidem optimam<br />

rempublicam,non omnemrcpublicam:&fimiliterelt<br />

quidcfinirec<br />

Medicum cp fit quern non lateat de<br />

medicamine, quoipfum mcdetur<br />

Log.cuco.Auer. P ali-


Toptcorum<br />

aliqna res,qaam deccrnit ars Medi* enim non figfiifidtJc?, quodlrgnifl<br />

ca;haccenim definitio quad noeft catip{a{cientia,necipfarum fignifi<br />

vetax de Hippocrate & Galeno,tah catio eft vna , &cum hoc fignificae<br />

tofortiusdealiis. Haecitaqj funtlo differentiam,qu3eeft,dum didmus<br />

cacommuniaolbus prardicamctis. in geoere,fpeculatiuum, &illedice<br />

Sermo de T>Rimusautem horum locorum bat fcientincum.<br />

locis defi- X eft,q?confideremuspartesdefi- Quartus locus eft cp relinquattf<br />

nitionu re<br />

ri,quas fi. nitionisfumptasmcompofitideh- quaedanomina,qua? flint vtdi£ho»<br />

gftant per nitione,&fi ab/tulerimus vna pat- nesindefinitione, &aiiquaaliape?<br />

ofonecotern abalteraduarum partium de- mutentur,&quodomittitur fit no<br />

pofitavifinitionisipfiuscompofiti,nofnre tius,quaeeft dictio fignificansgen%<br />

cenofssfplicis, hoc manet refidua oratio definitio con &quod commutatur fit ignotius*<br />

e,qfi n eet ueniens alteri rei,& ilia non eflet de queeft dicSio fignificans difreren-<br />

Ulisnome finitio.verbi gratia,qui defimentli tiam,quiaillenon proferret oratio<br />

fimplex ,<br />

nearri reclamTq? fit vltimum fuper- nemilliusvice,que.largiaturnatu-<br />

H<br />

prout df£I ficiei,cuius mediu non occulit duo ram difrerentiaj,nifi dictionem fim *<br />

mus,angu extrema: quando naq; auferresab plicem, vtqui definiretnumerurn.<br />

lumplanu hacoratione vltimum fuperficiei , parem,q> fit habens medium: dice-<br />

& Iinea re qnxerat<strong>pars</strong>definitionis linexrcre enim medium verax eftdequan<br />

&am , &<br />

corp' Battje,& diciscuius medium non occu titatecontinua,& di(creta: fi autem<br />

tons. lit duo extrema, non eft definitio adderetin definitione medium nu-<br />

omnium linearumredtaru,exquo merale,erlet definitio perfe.£ta,& vi<br />

linexinfinita:noneftmedium,ne- cediftionisfimplicis proferret oratioiie:<br />

&huicfimile fecit Euclides<br />

Secundus locus eft,q> proferatur In definitione anguliplani, quSdo.<br />

oratio compofita vice neminisfim dixit,c|>fitagonus,quifitex cocurplicisilli3Eciualis:quienim<br />

ficage- fuduarumlmearumnoreclefeih-<br />

-ret,non definiret,fed commutaret cidetiumina:quaiuperficie.Ethoc<br />

nomen pro nomine, vrqui prefer- fortior eft cp obferuetur di&io fiiret<br />

nome fimplex pro nomine fim- gnificansdifrerentiam,& permuteplici,non<br />

definiret. verbi gratia, vt turdicl;iofignificSsgenus:ficq;ob- M<br />

qui definiret in lingua Arabicaleo* feruareturlatentius, &commutare<br />

ncm funentem,c]7 fit leoprau tur manifeftius.<br />

Hec funt loca definitionum,qu^<br />

inferuimusordine quoea inferucruntTheophraftus<br />

&Thenn<br />

9 , fine<br />

latmewnicam nigram,qjfitcolobiumatrum,<br />

&eomagis, quando<br />

non pro ferret nomen notius,q fit<br />

oratio illa,vc qui definiret lapidem fti*,ex quo hie magis fub-<br />

album,cp fit lapis niueus: album.n. intrat ordincsrn at-<br />

aotius eft Q niucu m.<br />

tificiofum &<br />

Tertius locus eft, cfi comuta<br />

fit faci-<br />

tidne orationis cum orationenoii<br />

lio<br />

(eruaret vnam eandem rationem > tis commemora*<br />

Ytquidiceretviceicientiaefpecula-<br />

uoms.<br />

topiiiiofdennfica:<br />

Arift.


s loeus<br />

pcct'atio.<br />

Decljuio.<br />

4-locuj i<br />

Lrbtr<br />

A R ISTOTEL.I-S<br />

TOPICO R V M<br />

I I B E X SEP TIM V 8,<br />

S V M M JL 1 I B A I.<br />

fe locis liufdem , & Diuerfi , ckq; locis<br />

eonftruftionis, & deftn»ftio«iiS<br />

pracdicatoruqa,<br />

Jiitttrfo loci. Gap-1.<br />

Trum autem idem<br />

an diuerfumfecan<br />

du propri)fsimun»<br />

eorfi,qui diC iuftefortiter, Similiter<br />

aute & in oppofitis.Nam fi haec<br />

eadem}& oppofita his,cadem fe<br />

cundum quSJibet diftaru oppo<br />

fitionu • Nihil enim differt hoe<br />

vcl hoc modo oppofitu fumerc,<br />

"* ** '^^ eft»Rurfum, ex eflfe&ix<br />

uis^fidcorruptiuis, &generatio<br />

nibus}& corruptiohibus,& otn<br />

uind ex i)s quf fimiliter fe habet<br />

alter u ad alteru,N5 quaecunque<br />

fimplici ter eadc, etia generation<br />

nes eoru& corruptiones eaede,<br />

& effe(5tiua}& corruptiua. Con<br />

fideranduautefiCquoriialterij,<br />

maxime dicitur q uoduis efiTe, fi<br />

&C alterum ipforurn fecund um<br />

idem maxime dicitunSicutXe/tiocrates<br />

beatam vitam, 6t ilux<br />

asfignauit eandem}co<br />

Septimus T r 4<br />

quod omniutn vltarutri , rhaxf^<br />

meeligenda ftudiofa,& beata;<br />

vnum enim maxime eligedum,<br />

& maximtf . Similiter & in alrjs<br />

huiufmodi^Oportetaute vtruit<br />

que vnu numero eiTe, quod di«<br />

cittir maximum, & maxime eli<br />

gendum: fi autem non, non eric<br />

oftenfum qood idem . Non no*<br />

ceflariu enim ii fortisfimi Gra:/corum<br />

funt Peloponnefii, & La<br />

cedaemonr) , eofd€ eflfe Peloponnefios<br />

Laced2enfionr}s,eo quod<br />

nonvnus numero Pdoponne^<br />

tineri quidem alterum ab altero<br />

necellarium, vt Lacedaemonr) a<br />

Peloponnefiis: fi aute non,acci^<br />

detfeipfisinuiceeflemelioreSjS<br />

non cotinentur alteri ab alceris:<br />

neceffe eft enim Peloponnefios<br />

meliores efle quam Lacedxmox<br />

n ioSyfi no eotinetur alteri ab ab<br />

ten's, na ommbus reliquis funt<br />

meliores. Similiter aute & Lace<br />

daemonios necefle eft rneliorea<br />

cfle Pelopnnneltis, na dC ifti on»<br />

nibuscaeterisfuntmeliores,qua<br />

re feinuice meliores fiunt,Manix ^<br />

feftu ergo, quonia vnu numero<br />

efleoportet quod optima et ma<br />

ximu dicitur, fi debeatq>idem<br />

fint oftedi, propter quod Xeno^<br />

crates non idem asfignauitrnon<br />

enim vna numero bcata, dC ftu><br />

diofa vita: quapropter n5 necef<br />

fariu eande effe,eo q> ambae rna^<br />

xime eligendae,fed altera fub altera,Rurfum,confiderandum<br />

ff 9 9- !•«»<br />

cui alteru ide , & alterum , nam<br />

ficoofuutarnbo eidetn eadem<br />

P ii maoi-


tf.Locus.<br />

Pecikuo.<br />

7. Locus.<br />

Decl'atio.<br />

H<br />

S.Locus.<br />

Declatio.<br />

Topicorum<br />

manifeftum qni nee fibrjnuice* lumfiiaaliquidacctditimpofTi<br />

Ampli us aute,ex r]s quae his ac^ bile per pofitionem, fed difi pof<br />

cidunt,6£ quibus hazcaccidiit,<br />

confiderandu* Nam quaecunqj<br />

alteri accidunt, & alteri oportet<br />

accidere,& quibus alteru eoru<br />

accidi t,6£ alterum eoru oportet<br />

accidere: fi autem aliquidhoru<br />

dilTonet, dilucidum quoniam<br />

noneadem* Videnduautefi£fi<br />

non in vno genere proedicamen<br />

ti vtraqj,fed hocquide quale, il<br />

lud aute quantu, vel ad aliquid<br />

indices Rurfum5fi genus vtrifx<br />

que non ide/ed hoc quidem bo<br />

niijillud aurem malum: aut hoc<br />

quidem virtus,illud autefcien^<br />

tia, Aut fi genus quidem idem,<br />

differentiae autem non eacde de<br />

vtroqj pracdicantur: fed de hac<br />

quidem qm contem platiua fcie<br />

tia,de illo autem qm acliua: f i-<br />

fibilefit ex fuppofiuoneexifte<br />

re»Queadmodu r)s, qui vacuu,<br />

&C plenu acre, idem dicunt effe:<br />

na manifeftu}qm fi exeat aer va<br />

cuu quidem non minus, fed ma<br />

giserit,plenuaute acre non am<br />

pli 9 erit,quarefuppofitoaliquo<br />

fiue vero, fiuefalfo (nihil. n.rex<br />

fert)fi alterum interimitur,alte^<br />

ru autem non, profeclo non'idc<br />

funt.Vniuerfaliter autem dicen<br />

doexrjs,qua: quouismodode<br />

vtroqj praedicantur,6dde quib*<br />

hacc pracdicantur, cofiderandu<br />

fi alicubi dilTonent. Nam|<br />

cunqj dealtero praedicantur,<br />

dealtero praedicari oportet,5t<br />

de quibus alterum praedicatur,<br />

j-locus.<br />

militerautecVlinalrjs. Ampli<br />

9. locus.<br />

Decl'atio<br />

9<br />

&(. alterum praedicari oportet.<br />

Amplius,quia multipliciter ide J*- J<br />

dicitur,confiderandii,fi fecudu<br />

ali um alique modu ead€ funt»<br />

Na fpecie,vel genere eade, non<br />

0<br />

autem ex magis, fi hoc quidem<br />

fufcipitmagis,illud autem non: ^.•.^.I^^V.^>T>..&^»^.^ ^~^y**v<br />

aut fi ambo fufcipiunt quidem, necefife eft numero eade eiTe.Co<br />

no fimul aut. vtc\ magisamat, fideramus aute vtru fie eadem,<br />

non magis concupifcitvenere: an non fie. Amplius, fi poteft alx<br />

quare non idem amor,c\lconcu<br />

pifcentia veneris, Amplius, ex<br />

appofitione:fi idem vtrunqj ap^<br />

teru finealtero effe + non erit»,n,<br />

idem ad idenr.igitur loci tot di> M<br />

cuntur. Palamautcexr)S,quae<br />

pofitum,nonfacitidem totum* dicfta funt,qm omnesqui ad ide<br />

lo.Locus. Aut fi eodem ab vtroq* fublato,<br />

Declaiio.<br />

quod relinquitur eft alteru. Vt<br />

funt deftrudtiui loci,6<br />

Dcdktio. Confiderandum autem non fox ficit oftendere idem quod fub


Liber<br />

A oratiorie,& nomine eft ad con*ftruenduquoniadefjnitio,<br />

fed<br />

& alia oportet omnia habere, q<br />

praecepta funt,definitione,intev<br />

timereigitur definittonem fie,<br />

& per hare fern per tentandum «<br />

decfatto • Siautem conftruere <strong>vol</strong>umus,<br />

pnmum quidem fcire oportet,<br />

qm nullus, vel pauci difputan><br />

tium,terminum fyllogifmo col<br />

ligunt,fed omnes principium ,<br />

quod tale eft accipiunt. Vtqui<br />

circa geometriam, dC numeros,<br />

alias huiufinodi difciplinas,<br />

B Deinde quoniam exacle quide<br />

alterius eft negocrj aflignare, dC<br />

quid eft terminus, & quomodo<br />

definire oportet, nunc aute qua<br />

turn fufficiLad praefentem vtili<br />

tatem,tantum folum dicedum,<br />

quoniam poflibile fieri definix<br />

tioniSj&eiusquod quid eft, efx<br />

fe fyllogifmum, Nam fi termi^<br />

nuseftoratio, quf quid eft efle<br />

rei indicat t & oportet ea qux in<br />

termino ponuntur, in eo quod<br />

quid eft de re fola prxdicari:prg<br />

dicantur autem fola in eo quod<br />

C quid eft,genera, & differentiae,<br />

manifeftum, quonia flquisfux<br />

mat ea,quf folum de re in eo q3<br />

quid eft pdicari oportet, quod<br />

hechabensoratio, terminus ex<br />

necesfitateerit:nonenim cotin^<br />

git aliud ee terminum, eo quod<br />

nihilaliud ineo quod quid eft<br />

de re pdicatur, quod igitur pof^-<br />

^^'^ e c ^- ex tcrmino fyllogifmu<br />

. fieri,manifeftum.Ex quibus au<br />

tern oportet conftruere, deter'<br />

minatum eft quidem in alrjs dix<br />

Septimus 115<br />

ligentius,ad propofitam autem<br />

method um fjdem loci vtiles.In<br />

fpiciendum enim incontrarfjs,<br />

ck in alrjs oppofitis , Qt totas ora<br />

riones,6d fecundii partem confi<br />

deranti.Nam fi oppoflta oppofi<br />

te,8£ eam,quf dicla eft , propofi<br />

tinecefleeftefle, Qupnia aute<br />

contrarioru plures complexio*<br />

neSjfumendum eft ex cotrarrjs<br />

qualifcunque maxime appare^<br />

bit contraria definitiottotas igix<br />

tur definitioneSj.quemadmodu<br />

diclumeftjConfiderandum.Sex<br />

cundum partem autem hoc pax<br />

cJlo,primum quidem quoniam<br />

alTignatum genus recte afligna<br />

turn eft» Nam fi contrarium in<br />

contrario, propofitum aute no<br />

eftineodem,manifeftum,<br />

niam in contrario eritjCoq* ne^<br />

cefife eft contraria in eodemge^<br />

nere,vel i n contrarijs generibus<br />

effe.Etdifferentias quidem con<br />

trariasde cotrarrjs arbitramur<br />

pr3edicari,Vtdealbo6d nigro,<br />

nam ille quidem difgregatiuii ,<br />

hoc autem congregatiuum vi'<br />

fus:quare,fi decontrario contra<br />

rif prgdicantur, de propofito q<br />

affignatg funt prfdicabuntur :<br />

quapropter,quia cV genus, dt<br />

differentiae recTie afllgnatf funt,<br />

manifeftum , qmdennitio erit-,<br />

qug atiignata eft» An non nex<br />

cefiariumeftdecontrarrjs diffe<br />

rentias prfdicari , nifi in eodem<br />

genere fint contraria 1 quorum<br />

autem genera funt contraria, ni<br />

hil prohibet eandem different<br />

tiam de ytrifque dici,vt de iufti<br />

P iii ci*<br />

H.LOCIU.<br />

delatio -<br />

4J. locus<br />

»cclauo.


Toplcorum<br />

tia, & iniuftitia inS ilia quidem diflblutio fubftatie, & eottupc- K<br />

virtus,haccautem vitiumanix re,diffoluere fubftatia,6£ corrux<br />

rnae.quare id , quod eft animz ,<br />

differentia d« vtrifqutdicitur,<br />

co quod di corporis eft virtus<br />

&jvitiuin:fcd hoc veriim,quod<br />

ptiue,difiblutiue: fi corruptiuii<br />

dilTolatiuum fubftatiae,8£ corru<br />

ptio,fubftatJ£ difiblu,tio, fimilix<br />

ter autem di inalrjs.Quarevno<br />

contrariorum,autcotrariae, aut quouis fumpto, di reliqua onv<br />

caedem differentiae funt:fi ergo niaconfiteatoportet.Etexfimi<br />

decontrario cotrariapraedican liter fehabentibusadinuic€,Na<br />

tur,dehocautem non,manifex filalubreefteffectiuu fanitatis*<br />

ftum,quoniam qu^ dida eft,de di habile effe&iuu bonz habitu<br />

t.4. locus. hocpraedicabittmVnhierfaliter diniserit,6dadiutiuueffe


Liber<br />

A cacisfimirvtinfpiccfein fingula<br />

ribus.,


jt. Locus.<br />

Dccfatio.<br />

Topicorum<br />

G no funt vnut&'fi genus fit vnum,& taorationehoc'quidem genus,<br />

illorum non Tint vnae differentia: fc iHu


Libci Septimus 117<br />

A Ampliusetia,{ioriHiieiineft, vero e conuerfo^nam facilius co D<br />

quod fub nofe eft, at non foli,in ftruere,qp deftruere* Coftrueti<br />

terempta eft definitio, Sil'r aute enim fat eft oftendere alicuiinx-<br />

& circa propriu, & genus fe ha effe:deftruenti aut oftendendu,<br />

bet. In vtrifqj enim deftriiere qm nulli ineft.Manifeftum aut,<br />

q? conftruere facili us efttde prox quadecaufa omniu facillimum<br />

prio quidema,nifeftu,ex r}fe qug eft terminum deftruere. Plura<br />

dicta funt:nam,vtplurimuin enim funtin ipfb data multoru<br />

Complexione propriu afsignat, didxmijexpluribus atit citius<br />

quaredeftruerequide eft,vnu fit fylPs: nam verifimile in mulx<br />

interimenti, coftruenti autem, tis,magis qjin paucis peccatu<br />

omnia ratiocinatione colligere fieri* Amplius, ad terminu qui<br />

neceflfe efttpene aute, & reliqua dem contingit, dC per aha argux<br />

olaquaccunqj ad defmitionem, mentari, fiue enim non propria £<br />

* cVad proprium conuenietdici: fit defini tiOjfiue no genus quod<br />

nam, indicat qd eft effe ora<br />

dere vni non ineile, Particulare rio;*3d hgc probe oportet fecifle*<br />

Alioru


Topicomm<br />

Altorum aut propriu maxima loc 9 iilationfi. Etcxqno rhfi df fca K<br />

hmoi.Nam interimere quide fa rijs raodis,(i comonftrarct'de re ,<br />

cilius, eo q? ex pluribuspleriiqj fit vnanihnerb,comonftrat(i eft,<br />

fit. Conftruereaut difficillimu, fc vns »fpecie,&generc, &ficomon,<br />

qm multa oportet aftruere^SC ftraref,cj>efletvnafpecie,autgeneadhuc<br />

qm foli ineft, & qm can, rc > n5 effet c6monftratu ipfam efTc<br />

- — vna numero.haecitaq; eltiumma<br />

ueriim praedicatdere, Facilli^<br />

locoru,qua: retulit A rift, in hac pat<br />

mum automniu conftruereacx<br />

titione.Etdicit Arift. q> nofibi con<br />

Deciiho. Cidens. Na in aln« quide no folu ftant fideceflores Dialedlici in eo,q><br />

inefle, fed, 6d qm fie ineft often-' definitio comonftretur fylfo,fed ildendu:inaccidentevero,qmin<br />

lam fupponebant " ' fubiedtionequa-<br />

--- -eft<br />

duntaxat, fufficitoftendere. dam,J>utGeometraeraciutdemul*<br />

;R.iocfis. Deftruere ailtdifficillimumeft tis deftnitionibus.Nosautvidemur<br />

ia.<br />

oftedifleex noftraoratione^Q? defi<br />

eo data funt: no enim confignifi n«ionis fitfylFs, & cu hoc apparent £<br />

catinaccidete quomodoineft: regul^quibusharcconiQnftrer.Prs<br />

Quar-einalfjs quide dupliciter ftantiflima ante loca, ex quibusfu,<br />

.^•— • ... i «.-j rnuntdenninonesin nacarte, tune<br />

jntenmerecotmg^velofteden Joca coniu atora>&cafuum &vt<br />

do q, no meft,vel q, no fie fnefti vniuerfaiiu & sinqua} ioca c5ia, ficui<br />

inaccidenteyero noncontmgit fumlocaoppofitoru,&c. Et h?csue<br />

antenmerenifi oftedendp qjnp quzcxpeditnobis prompraeflccir<br />

ineft. Loci, per quoscopiofierix cahancoperatione"pro maion pte.<br />

Deideexpeditdinumerareloca par<br />

ticulana,ficut eft locus, vbididurri<br />

cft,q?,qn definitio in fuo coplemen<br />

to decernit definite fuyadditione,<br />

autdefedtu,non eft definitio,prout<br />

£<br />

T vfr, vtait Arifto. expedit de- definitio rcru (enfttaru non conucftruerelocaeiu{dem,&aliusex<br />

nitdefinitiomidearumintelligibi- M<br />

lium,quasponit Plato, mot 9 in us ad fingula quxqj problem<br />

jnatum argumentari, fere fufB^<br />

cienter annumerati funt.<br />

Sermo de locis fr Dedicator um TmtiU»<br />

&r tdtertiM. Gap. i.<br />

)T vFr, vtait Arifto. expeditde-<br />

, ftruerelocaeiufden^&aliusex<br />

xebus pdicatis de vnoquoq; illoru<br />

enim,<br />

jquouismodofueritpdicatio,&res, qui vfin illarum dcfinitionibus,cft<br />

fl deillispraedicanj:"', nfuerintdiffe- impo^i^ilis abftraclis, & alia loca<br />

rentes fm alique" locorilm, no funt partic."ujgria. Scire vero }>fecl:e (piej<br />

Vnu.rerum enim cjfunt vna?»quic- definitionum,&fcireres,ex quibus<br />

quid predicate vnaiHaru,oportet cpmponqintur, iam diftu eft in lib.<br />

(5>praediced'dealtera,&derebus,de Pofterioi ; uin Analyticorum.Sicqj,<br />

;<br />

quibus^dicat"'viTaJilaiu.expeditjCp qtitoneclerehtur haeclocisdemon<br />

1>raedicet'alters:{iocautficexiftete, Jtfaiiuis prasdidlishicin inueniea-<br />

;<br />

ivrilia fiint huicioca pdifta de qu^fi dd fyllogifnium de'definitjone^atn<br />

tisabfblutis, ff funt quaedcaaccideo comple'ta eflet nobislcietia arris de-r<br />

tis,prout eft locus partitionis, & lo- finiedi fimpliciter.& hie explicit fe*<br />

cunda <strong>pars</strong> huiuslibri,<br />

Arift.


1. Locus.<br />

DeclUuo.<br />

,<br />

Dria Dialectic!<br />

&<br />

Halolophi.<br />

Liber O&auus<br />

ARlSTOTELIs<br />

T O PIC O & V-M<br />

I. I B X X. Tilt.<br />

STMMA L I B R I .<br />

SX Lecis aptis ad inltruendum Interrogan<br />

tem,&c|elocis,pro.Refpondeate, ac<br />

deniq; de Locis corniniimibus in<br />

«HToganus,& refpodcncis.<br />

Loci ad inJJritenJum Inttrrogtntem.<br />

Caf. i.<br />

Oft haec autem de<br />

ordine,8£ quonam<br />

pado oportet Iterx<br />

rogare, dicendum.<br />

Oportet atK-e prix<br />

mum quidein7eum,qui mterro<br />

gareddaet, locii iHUeni*e,vnde<br />

iit argumentandum: fecund um<br />

aut interrogare,fld ordinary fin^<br />

gulaapud feipfum: reliquu vex<br />

ro&tertiu dicere iam cade ad<br />

alteru* Quod aute inueniatlox<br />

cum, fifr Philofophi, & Dialex<br />

xflici confideratio: fubinde vero<br />

ilia ordinare,&interrogare,pro<br />

priuiri Dialecfticijad alterum.ru<br />

omne quod taleeft,Philofopho<br />

autern, «3d quaereti per feipfum,<br />

nihil curac eft fi vera quidefint,<br />

& nota^per quae fyllogifmus,^<br />

non ponatea quirefpondec,eo<br />

q> propinquaiintillis,quaE funt<br />

€x pricipio}S£ praeuideat quod<br />

fabfecutum eft, fed fortafle dC<br />

ftudiofeagef,quonia maxime<br />

notx, dC propinquz funt digni<br />

tates:exilliscnim fcientifici fyl<<br />

logifini«loci igi t Vflde oporteat<br />

1 1 8<br />

fumere,dids fant pri-us , de ordi<br />

h« aut, & interrogatione dicenx<br />

dutn* diuidendac propofitiones<br />

quaccunqjfumendsefuntad nes<br />

ceilarias, necellariac aute dicutv<br />

tur.per quas fyllogifmus fit*<br />

Quac autem ad has fumuntur,<br />

quatuor funt, Aut enim gratia<br />

andu(flionis,vt def vniuerfale,<br />

aut ad magnitudme orationis,<br />

autad occultationem conelufio<br />

nis,aut,vtdilucidior fitoratiot<br />

praeter has autem nulla eft afTux<br />

menda propofido,fed g has aux<br />

gere,&iuterrogare tentadum*<br />

<br />

gocium ad alteru eft,necelTe eft,<br />

&illisvti.)NeceflariasigJtur,g<br />

quasfitfyllogi;ftnus,nonftatita<br />

praeordinad um, fed abeundum<br />

ad fuprema , Vt non poftul« cjs<br />

contrariorum eandem difdplix<br />

nam,(i hoc <strong>vol</strong>uerit fumere, fed<br />

oppofkorum:pofii:Q enim hoc<br />

ddquonjarn contrariorum cade<br />

difciplina fyllogifino calliget,<br />

eoq>exoppofiris,funtc6traria»<br />

Siveroillamnonponat,perin<br />

ducftidnem fumendum propox<br />

nenti in particularibus contra^<br />

rrjs. Nam aut per fyllogifmum,<br />

aut per indudtione neceflariaa<br />

fumeudum,authasquideminx<br />

ducftione,ilias autcfyllogifmo*<br />

Quaecunq; autevalde manife<br />

ftz funt,illas quoqj oportet prac<br />

ponere;nam immanifeftiuseft<br />

fenif> in abfcerTu,6d inducflione,<br />

quod ftcuturii eft,et fim ul ipfat<br />

nccefla-<br />

4- tocw<br />

Dccl *"«<br />

6 -


Topi ucorum<br />

€> neceflariaspropofterCjCtquino tib 9 iuxtafeinuice,maglsquod<br />

poteft illo modo, fumere effe pa accidit ex ipfis manifeftum,<br />

ratum,quaeverQadhasfumpt{ Oportetafit cV^definitionefa-<br />

funt,accipiendae quide illarum<br />

gratia, Vnaqua 93 aut caru hoc<br />

roodovtendum inducentequi'<br />

mere,in quib 9 pofsibile eft, Vni<br />

uerfale propofitionem, no in ip<br />

fis,fedinconiugatis. Namdeci<br />

dem a fingularibus ad vFia,cV a piut falfaratiocinatione feipfos,<br />

jiotis ad ignota: nota aut magis qn in coniugato fumitur den><br />

quaefmfenfum,veliimpliciter, nitio,finonvFeconcedun*.vtfi<br />

vel multipfrjVel multitudini. oportetfumere,q>quiirafcitur<br />

7. rocus OccultantemverOjratiocina' appetitpcenam,fumataute,ira<br />

»erfatio. tjonc praccolligere oportet ea, g appetitus effe pcenf propterapx<br />

quae fylfs ei 9 quod ex principio parente paruipenfionem: mant<br />

.j edebetfieri:cV;h?c,vtplurimu, feftumautjqmhocfumpto,hax<br />

EritafithoCjfiquisnonfolunex bebimusvFequodpraeelegim 9 :<br />

ceflarias, fed&L earfi, quaEadil^ ateis, qui in ipfis proponunt,fg<br />

las funt vtiles,aliquafyllogizax peaccidit, vtabnuatrefpodens<br />

f. LOCOS, uerit, Amplius,c6clufionesn6 eoq»magisfehabeatineareinx<br />

pccEuio. dicere3fed poftea ratiocinatione ftantia.vtq>nonomnisquiira«'<br />

colligerejfubitarias. Sic eni lon^ fcitur appetitpcena: nam parea<br />

gifsime abfcedet abea,quasex tibusirafcimur quidem,noau"<br />

principio, pofitionervTr aute di tern pcena appetimus, Fortafife<br />

eendo,fic oportet enim interro^ aiit non vera inftatia eft: nam £<br />

garequi occulteinterrogat,vt quibufdafufficienspcenaeft^tri<br />

iterrogata omni oratione,&(. eo ftari folum, dt facere pceniteret<br />

dicente conclufionc, quxratur veriitamen habet aliquid veri"<br />

propterquid: id aiit eritmaxi^ fimile, vt non videafirrationa-<br />

I meperantedidu modum:nam biliter negarepropofitutinirar<br />

folavltimadic1:acoclu{ione.)im autdeffnitione^oniimiliterfax<br />

manifeftum quo accidit,eo q> cileeftinftantia inuenire, Pre/<br />

nonprzuiditrefpodensexquix terea proponerepareftrnonvt<br />

bus accidit, non per membra di ,ppter idipfum, fed alteriusgra/geftis<br />

prioribusfyJlogifmis:mi tiaeum qui proponitrnam deui<br />

nime aut per membra digeritur tantea,quaead pofitionem funt<br />

fylFsconclufione,cumnoneius vtilia, Simpliciter aiitdicedo,<br />

fumptionesponuntur,fedcum q^maximefaceredubiu.,vtrum<br />

illafumuntur,a'quibusfyli'sfit, quodproponitur,an oppofitu<br />

5.loon. Vtileaut&noncontinuapoftu fumerevuk,Nadubio exiften"<br />

Peciauo. Jatafumere,exquibusfylfi,ffed tequidnamad pofitioneeftvti<br />

vicifsimadaliam,c\^adaliacon le, magis quod fibi vr poriunt*<br />

clufione,Nampo(itisc6uenienx /\napJius-,pcriimilitudineJri i x<br />

terrojjare.<br />

.LOCOS.<br />

»J- „<br />

Peclaiio


i4.Locus.<br />

Dedacio.<br />

i£.Locus.<br />

Decfacio.<br />

i7.Locus.<br />

Peclatio.<br />

18. LOCUS.<br />

Sedatio.<br />

19. LOCUS.<br />

terrogare.Nam & verifimile,8d<br />

latet magis vPe. vt queadmodu<br />

x'cientia dC ignoramia contrario<br />

rum eadem,fic 6i fenfus contra^<br />

rioru id€:auc e* conuerfo, poftq*<br />

fenfus idem contrariorfl,fl£ fcla:<br />

hoc aute eft fimile indu&ioni.<br />

non tn idem: nam ille quidem a<br />

fingularibus vfe fumit, in fimix<br />

libus aute non eft quod fumitur<br />

vFe,fub quo omnia fimilia funt*<br />

Oportet aut &ipfumfibimet<br />

qnqj inftantiam ferre, Nam ins<br />

fufpe quxratlocu topi<br />

cum,vnde faciundus fit (ylfs. Et (c-<br />

cundo,qj coaptctinterrogatione,&<br />

ordine ponat omne rem, prout intereft.Tertio,q?dehocloquat<br />

J cuni<br />

alio,&Philofophus & Dialefticus<br />

conucniuntinhoc.Ordo vero&in<br />

terrogatio funtpropria Dialedlico:<br />

huiusautcaufaeft, quia fyH'sdialcfticus<br />

fit inter interrogante&refpo<br />

dentem, fylFsautem demoftratiuus<br />

fitinfraleipfum:&ideodemonftra<br />

tor, qh eius pmiflic fueriut veraccs,


Toptcorom<br />

ft n6euratanadmittateasali',nccnc. fruntad<br />

lam aut in prarcedentibus ddcripft circa id, de quo no corrfidir intern*<br />

mus loca dialeclica, ex quibus fiunt gans de illo,vt ci admittat ipr»,funo<br />

fyll'i,quibus Ttiif blears, &ante hoc duaru ipcaeru.Quaru vna eft pra><br />

dcfcripfim'iyUogifmosdialecTicos, miflaif vniucrfalium ambientiun><br />

&fuasfpe"s,&fuas partes, &iflorum neceflarias:&hocquidem fit,qn jn-<br />

toaptatione", nuncaurcxordiamur terrogahsno ii[itcrrogaretipfasmc|<br />

hinc,& dicamus,q3jpmiflk:,qua: fiut<br />

eceflarias,{<br />

in hac arte rirao funt cluaru fpecie ret vFesillasainbienres , & prociira-t<br />

turn, aut funt prarmin'a: nectffanar, rethocqnantfieipoffibilcfuerit,qj|<br />

&funt exquibusfit fylFsprimo,& fiimatrniuerfalimrna,qabdinucinferturindeconclufio<br />

illationene neritilTispranritfisjquasadtnitten 5 *<br />

ccflaria,autpramiiffar,qua*dumc6 dasprocurat. qii enim rcfpondetrs<br />

ncctunt J bispra:mjffis neceflarij&in admiferitprajmiflanf vlern)imp©lfe'<br />

hacarte, fiunt magis amplificantes efteinegare particularcmrqua;illi<br />

H intentioncTqiiasintendiifper illas& {ubeft. vtverbigratia,qii vellemus,!••<br />

•»ehemetiorisacTfio- admiKi,q?«6traBiorumfi:ientiafit<br />

nispofitionis, qua re^ondens pro- vna^xperfne^Bo-qBarramus^n cocurat<br />

obferuare.Et be quidc tifit ob trariorum (cientia fit vna^edqu?ra<br />

quatuorintentioncs,quarfi Vnaeft mus,an oppofitorum fcia fitvna.<br />

certioratio derefpondentein admif Difrerentiaaiitintcr has premiflas,.<br />

ftonf prarmin'arum neceflariarum, qua: proferunturadcertiorationer<br />

quaru priuatio admitrcdi a refpon- & vies,qua:proferuntur, vteiscon*<br />

cente non creditor, qfi nonfuennt monftrenf'particurares, quaeerfob 1 -<br />

inaximediuulgationis. Secudain- funt,elt hare, na fiuntfm modupatentioeftoccultatio<br />

coclufionisin- tefaciendi qu^rendo locu, vbi fine<br />

fcribiliscxpra:mi/Iis neceflarijsipfi particulars,quasprocuratadmittt<br />

refpondenti, vtinterrogatifacilius perfenotasinhaearte,^^) finrvulfitadmittere,€}uodadmitei<br />

ab illo gares: &ideo numerabantur inter<br />

procurat.Tertiaintentio eft rei or- necsflarias, hsauteni fiuat p« id,<br />

I namentu,&decoratio, &amplifica quod deforiseft,qu^fblnm difierfit M<br />

tio. Etquartaintentioeftilhusde- expartevfustm. Secundxautefpe<br />

claratio & manifeftano. Hasc itaq; ciei fnntpratmii!a:inquifitiua!,qiia;<br />

funtquxpollicent'. Duaeautprima; fumunturad certiorandumdeprae<br />

intetioncsfunthuicartipropriar,in mintsrniuerfalibusrperloca,quib*<br />

tcrtia vcro & quartacouenit,qui ha inquifitio non eftde neceffitate,c6bethancarte,cumilloquibabetar-<br />

monftrandi prasmiflam vlem,qrt<br />

icm demo(tratiua,&pra:cipueora- enim e/lentdeneceffitate numerationis<br />

declaratio &manifeftatioe, rentut inter neceflanas.prouteft,<br />

quod propriu eft huieartide vtedo op ftbilloadmittat"' viceilliuso>op»<br />

pra;miflisextraneis,quaE pracmiflae pofitorumfit vnafcicntia,&g)coa<br />

liintfpeciei propriam arti oratorias trariorum fit vna fcientia, &relati-<br />

&artifbphiftica:,&oftenduntarin uorum fit Ynafcienria,& habitus &<br />

f* ^ • • 1 A n • ft" • • f* f* •<br />

fingulisartib 9 . priuat'omsfitvnafcientia,


& JTfc ifaq>, (ant due fpecies praemif<br />

(aium , qua: fiuntadcertioratione.<br />

Modi vero,quibuseuenitc6dufionisoccultatio,proiuArifto.hicnufnerat,funttrefciecim<br />

modi, quorii<br />

quidacftpr^miflarucxtranearum,<br />

&quidaeftillaruqu#fiunt j?prasjniiTasneceflarias.Sicq;vnuseoru<br />

eft, g?non interrogctde praemiflis<br />

neceflarijs,qua:concluderentquxfi<br />

turn interrogatis, fed interrogecdc<br />

|>miflis,qua?concluderent pmiflas<br />

neceflarias,& attendat in hoc remo<br />

uere>quantudiftantiuspollibilefit<br />

abinterrogado pmiflas neceflarias,<br />

B qninterrogacde przmilTisfylfiinferetibus<br />

pmiflas nccertarias, & hoc<br />

quidequantumfibi poffibileeftin<br />

rcmouendoinipfa interrogationc<br />

defingulisquzmis a przmillisneceflianjs:hoc<br />

em opus includit duos<br />

modoSjquorii vnuscftoccultatioil<br />

lationisab ipfo refpondente obdiftaniia,qua:eft<br />

inter primu qu^fitu<br />

&pmiflas,dequibusinterrowat"':no<br />

turn cnim cft,q?,qn diftantia fuerit<br />

ttiaior.illatio eftlatentior, & fecundus<br />

modus eft obliuio , qux accidit<br />

obmnltas pmiflas, quiarefpondes<br />

obliuifcerecquarundam illarumj&<br />

G no cerneret meminiflc in hoc loci<br />

aliationisipfiusconclufionisexiliis,<br />

an vohiprasfit bona, & pr£<br />

mifl;Kneceflanaj,queinferrciithoc<br />

qua?{itUjfuntdicere,<strong>vol</strong>upraseftiucunda,<br />

&o€iucundum eltbonum,<br />

omnisitaq;<strong>vol</strong>uptascbona.Etpr?<br />

mifl? , qux concluderent mi;]orcm<br />

huius(ylFi,queeft,q^ <strong>vol</strong>uptasfitiu<br />

cunda,funt, <strong>vol</strong>uptattomniaaTalia<br />

cupiunti&quicquidcupiutomnia<br />

aRimahaeiliuciindumrquajautco<br />

tludcrcnt ipfam maiorem,C dicerc,<br />

32 I/2b<br />

Liber O£tatias 12,0<br />

re,omne iucundum eft nacurale, &<br />

dcnaturaleeftbonii. hatitaq;quatuor<br />

pra:miflazconcludunt duas pre;<br />

miflas neceflarias, & aliqn poflibilc<br />

eft,q>fumamus vice ham quatuor»<br />

ipfas odlo pratmiflas,q us eas cocludant,<br />

ant vice haru oclo fexdecint<br />

pmi{fas,quaj ipfas cocludant, &euc<br />

niret in hoc occultatio, q-ua narraui<br />

mus. Etinuenitfctia. aliusmodus,<br />

quiocculratinferrerrtles jSmitlasip<br />

lafmec pmifliisneceflarias. Ft vice<br />

illarQ prxmiflai um,q uat fu n t necer<br />

farix, i nterrogctur de duabus prarmiflis(ylfi,quxillasinfetut,&hoc<br />

E<br />

etjCpinrerro^eturdevna illaru fra<br />

(e,& vicefecudaj interroget J de duabusfyiri<br />

prxmiflls, quaeillam coclii<br />

derent,& hoc prout poffibile fuerit,<br />

diftantius remoaeri. Et interrogabi<br />

musrefpodentem dealio fylFo, qui<br />

eft magisdiftans aconclu(ione,auc<br />

deduab'praemillisillius »imul, aut<br />

de rehquis fyllogifinis,&de vna pr^<br />

mifla£blum,& viceconclufionisfu<br />

menmsdeomni fyllbtres pratmiffas,<br />

vna prarmiflam fyllogifmi, qui<br />

infert & duas praimiflaslyllogifini,<br />

qua: concludunralreram prarmif*<br />

(am huiusfyilogifmi,&hoclfin»u F<br />

hs fyllogifiiiis excepto vltimo. vc<br />

verbi gratia eft quaefltum, an fanitasnoniitcoa:quatio:&fylftnecefianus,quiiHudconcjijdit,funtdua?<br />

pra-'miffje : quarii vDaeft,cp lanitas<br />

non fitadaliquid:&iecundaeft,q?<br />

coa:quatiofitadaliquid,&hocc|dS<br />

iniecunda figura,&interrogeifad<br />

ipfumquod dicimus,q?co^quatio<br />

ficadaliquid, &viceilliusquoddicimus,q-><br />

lanitas no (icadahquid.ia<br />

terrogcmus de duabus p"miflisn&cefTarijs,qu^<br />

ilia inferrent,qtio: furtt


Topicorum<br />

G diccre,fanitas{itqualitas,&quali nosenimiumim'dc'u'ngulisiyllo- K<br />

tas non (It ad aliquid: & interroga- gifmis vna pr$mJrIam,& ex vltimo<br />

bimusdeahcraharum prxmiilaru HuaspranrufTaseiusfimul.Sedhuic<br />

fm(e,f deea,quadicimus,q?(anitas modononcotingitipfaoccultario,<br />

fi^qualitas, &vicealterius,qua:efr, quzfitobmuiritudinf prazmiflaif.<br />

cjuah tas non (lead aliquid, inter- Et ideooportet interrogante" prorogabimusdeduabcurare<br />

vtiliore'duorum modorurn<br />

9 praEmi(Tis,qu^<br />

hancconcluderent,quzfunt,q?qua profingulisquaEfitis,&notumeft,<br />

litasdiciturfmfej&quoddiciffm quod '' in tali '' opereqn ' fit ^ interroga-<br />

fe,non eft ad aliquid, & de vna praetio,non exprimit aliqua res de conmiflaru,quaeeft,quoddicimus,quaclufionibus.<br />

Si veroexprimit', &m<br />

Ltasdicitur fm(e,interrogabimus coclufionib' quasftio £ubie6ti,opor<br />

fm (e, & vice alteriusf. qua: dicit,q? tet,vtait Arift.q>{imulpoftinterro<br />

id,qucddiciturfm(e,qon fit ad ah- gationemdefuisprasmiflisinterroquid,interrogabim'deduabuspraB<br />

get,&noninterrogetde fingulisco<br />

Hmiflis.qusillamconcludunt, vide- clufionibus poft interrogationede I»<br />

licet dicere ad aliquid df refpedual pra?miftis,qua:illasconcludunt,in<br />

terms rei, & quod eft fm fe non dici hocenimfitquasdam fp£s occulta-<br />

tur refpeftu alterms rei. Et hie e vlti tionis ob occultationem 01 dims in.<br />

mus fylFs,decuiusambabusprasmif ter conclufiones& praemiflas.<br />

fisinterrogabim 9 fimul:ficq;interrogarem'in<br />

hoccxemplode^nq;<br />

prxmiflis fblii, videlicet deduabus<br />

praJmiflisvlumifylFicum vnaprajmiflarum<br />

fyllogifmoru reliquoru,<br />

donee finiatur ad fylFm, qui conclu<br />

dacipfum quzfitu.v.g. q^ dicamus,<br />

an ad ahg.d dica£" refpedtu alterius<br />

rei, & quod eft fm fenondicaturre<br />

ipeftu alterius rei. Deinde his duab 9<br />

I pratmiftlscomponemus (ecundam<br />

J>miflam huiusfyllogifmi, qua? eft,<br />

Of qualitasdiciturfm (e,&conei5lemusbuicalia<br />

prajmiflam tertij fyllogifmi,<br />

qua: elt dicere, q? (anitas (It<br />

qualitas,deindehisconnec~tem 9 Secundusaut modus occultatio<br />

nisconclu(loniseft,quia,qnnonia<br />

tendimus deftruclionealicuius po-?<br />

fitionis,qua:proferturfmaliqui5ca<br />

fum,expeditponereinterrogatiQne<br />

de pr^mifils vtilibusad illius deftru<br />

clionem fmcafumaliu acafuipfi*<br />

pofiti, immo illud capiemusalio ca<br />

fuj&proprij iuuaminisefthocpr^<br />

ceptuin pofitis, pro quorum deftru<br />

clionib<br />

pri<br />

mam prajmiflam, quae concludit ip<br />

fum qua;(itii,qu3; eft,Q7 coa;.]uatio<br />

fit ad aliquid : & ex hi qumq; pr«emiflisconcluditurnobisqu^fuum,<br />

quod eft,q> fani tas non eft coa:quatiOj&fitfemper<br />

numeruspraemifla<br />

rum,dequibusiuterroga:Tuperaddendo<br />

vniinumero (yliogifmoru:<br />

9 vtimur locis definitionis, M<br />

&funtpoflta,quoru deftruclio inte<br />

ditur per prxmiflas vFesrdeftruclio<br />

enim in hac arte fit fm totum,& feeundum<br />

parte.Verutamen hoc prae<br />

ceptumfuitmagis propriuindefinitionibus,exquoimpoFceftpraemiflis,<br />

qua:funr in via definitiouis»<br />

q?in ipfisremoueat J diftantiaaqu5<br />

fitOjficut fitin alijsprajmiilis,defini<br />

tiones enim (unt pnma principia,vt<br />

Q proponeret comonftrare, q> De'<br />

non denominetf per ira definitiue,<br />

&proftraf interrogatio de defimtionc


Liber<br />

f tfoneiraftetis, & dicat", nunquid ira<br />

fcensfit,qui appetu vindif vntj<br />

eft^uiarcfpodesputaret , «> fit dfia<br />

rater definitions irsi^& definitione*<br />

irafcemis , & q? no quod admi ttiiur<br />

jo definitions ira? , oporteat efTeiq<br />

definitions irafcejuis,& hoc eft occultatio<br />

quzdam ; fm autem iuuafnen<br />

eft, rp,qn definitio fumitur do<br />

nudata a materia, fit difficilioris de<br />

ftmftionis,».g.quiaqn nosdicitn*,<br />

H ^irafceps fit qui appetit vmdi^a,<br />

tontradiciturnobjsdeira patnsin<br />

filium , & de ira in amicos , qii aute<br />

fumercmus definitjonern denudafaro<br />

a mater ia,non eflet faciljs hxc<br />

fotradiiftio. Huiusauterncaufaeft,<br />

uia,qn prardicaturn prazdicaturde<br />

abie6to,quod e in materia , in ipfa<br />

2<br />

busdubitac ipfum ineffe fubiecto,<br />

fed hociuuamennoeftbijiiiscapituli,quode(t<br />

conclufionisocculta-<br />

(io, fed per illud facilior fit admiiljo<br />

pra?rnifla; ab ipfb refpondente,<br />

Tci tmsautf modus occultatip-<br />

C nispft,q?interrogeturde fimilibus<br />

pr$miflis,quasinteduadiT»itti a refpondente<br />

vice ipfarum prspmiflayum<br />

fin ie,aiuinterrogetiir depr?miffis,<br />

qux concl qdant quid fimile<br />

concluuoni quaefitaj,n6 de his, qua?<br />

concludant concl ufionem quxtita,<br />

-hicenim colligit cum occultanonc<br />

perfuafionem,& bonam diftindionem<br />

abipiare.v.g.qma,quado DOS<br />

proponimus concludere , q? vnafit<br />

contrariorum difciplina, non cape-<br />

Xemusprxmiflas , quae concluderet<br />

4toc quajfitum , fcd capei cmusprx-<br />

O<br />

noninterro- E<br />

geturdeipfapr^mifla vtili jnfe,(ed<br />

intcrroget"" de confequente ipfam.<br />

Y.g.quia, quando nps proponim us<br />

interrogare,an nox non fit, viceeL*<br />

interrogamus.an dies non fit.<br />

Quint'modus occulcationijeft,<br />

cj?in oratione pvoponarnuscaufa^<br />

&res,quarum noneitquid vtilead<br />

quxfitum bjno>quod fuperfluum<br />

eft; cau.fas quid£ q? eloquat j de vna<br />

re jj di


Topicoruiri<br />

G &hoceftdtf'his,gu£acciderefaciut retqjcapianf'ob fcjUSefitufti. V;g.<br />

refpondenti,pa/hone",&iuuantrn- qu prout eft indigu nu*<br />

tur q? hac fint de rebus, quasintelle- trire,putaren t,q? huiuspropofitufii<br />

clusadmitnt, &quasintelligesnon eflethincconcludere,q?indigunu<br />

negaret,&q his fifes oradones mo- '"' r trire(itboliu,&admitterctur ' " •- i<br />

hacc<br />

rales & afficientes,funt narrata? in li pra?mirla,qua admifla non remans<br />

broRhetoricoru:hocenimoccule retnifiinterrogeturdepr£miflai<br />

m n<br />

rctab ipfo refpondenre locii ambi- quam impoflibile efictnegare, fci<br />

H guitatis &apparentiardubij deprx licet qjdiuitijsnutriatur indigus*<br />

mi flkj qiii difficile eft dubitare & re Non us mod us eft, q? proferantur '.<br />

pellere, quodconfueuitadmitti. & praemifli dequibusinterrogat''fra<br />

hiequidc locusfacitadipifci refpon exemplum, & narratione,dico nar+<br />

dendiperfuafione,&cum hoc fit oc ratione,cp illas ponat* prout eft eiu*<br />

cultatiolocidubij,arFecl:'enimim- elocutioj&ipfasmtelligat fmhane<br />

preffio, quo: fit refpondenti,ex hoe difpofitione. per exemplum autin*<br />

exc^catipfuma coprehedendocau telligoq? illasjpferat.acfiertentmtf<br />

fas dubi) in pmiflam. Septimus mo taphora &exemplum alterius rei*<br />

duseft,q?nointerroget j fblu depr& Hiitaq;funtoesmodi,quibusfitoc<br />

mifla vtili,!fedfecuvtafur aliqdid, cultatioperpratmiflas,qua:funtdfc<br />

quod iplam occultat,& vt vniuer/aforis,reliqui au t, quoru hie fit men<br />

liusinqua, fitipfiusinterrogatiode tio,funt, qua: fiunt g neceflarias prf<br />

ilia fm forma dubiam, p. hocenim miflasiquorii eft, cp non interrogc^<br />

latetrefpondente mensinterrogan depra:miflisfm ordinem cocludca<br />

I tis, & condonarctilli id,qno vinee- tern , fed interrogetur fm aliam diretfmeiusopinione&afteuemno-<br />

fpofitioncni,&a!iqninferanturor- M<br />

nem.Etaliqn fit hie modus occulta dinefimilialicui conclufioni, quae<br />

tioniseino vtendopremifllsextra- nonfitconclufioqusfita.vefbigfaj<br />

neis,fedqninterrogatdepmifTisvti q>primu qua:fiium fit,an <strong>vol</strong>uptas<br />

lib' interrogationeambigua. Etto fitbona, qninfcrercmusprarmirtas<br />

tiushuiuscaufa eft,quia putaret re- ordine, quaecociuderent nobishoe<br />

fpondens,q?quiinterrogat-attentc quxfitumconclufioneprima,diceprocuret<br />

oes illas fpes, & q?nondu- remusan <strong>vol</strong>uptasno fit perfedlio,<br />

Ditet,Iicetlateateum,quampartem &an perfediononfitappetitus,&<br />

contradidionis intcndatadmitti. anappetitusnon ficnaturalis, &an<br />

Oclauusmoduseft, q> ponat inter naturalis no fit bonus,& hint coda<br />

rogationedepra;miflis,qua:putan^ deretf,q> <strong>vol</strong>uptas lit bonii. Ethane<br />

admittiobdiuerfum ab ipfbqfito, obcam in raliquzfito noinferercf<br />

no dcpra:miJlIs,de


Libci<br />

A qtiopdtetr.r, Q> intendaf cocludcre<br />

all am conclufionem, prauer ipfum<br />

quxfuum.v.g.in his praemiflisq? di<br />

catur,an <strong>vol</strong>uptasnon fit pcrfectio,<br />

&appetitus fit perfe&io,& naturale<br />

fit pcrfe&io appctituSj& naturale fit<br />

bouurh cum hocq> refpicit concfufionerri,<br />

quaconcluferatprimusof<br />

do, refpicitctiam alias cuclufiones.<br />

Etpiuoq? hdcdc'ceat, qn affirm ati<br />

nasfuerinr conuettibiles,& maiores<br />

pncmifla: fingulorum horum fyllo<br />

gifmorum fuerintnegatiuae. Etipforu<br />

eft, q> ponat intcrrogationem<br />

fm modum,quo nefciatrefpodens,<br />

^ an propofucrit fumcre ipfamrem,<br />

autcinscontradiiftoriu, & hoc fie in<br />

terrogationeambiguajnon intcrro<br />

ationeindicante, prouteflctqua;-<br />

f tii,an <strong>vol</strong>uptasrion fit bona,& vet<br />

lemusadrhitti prxmiftarn vtile>ad<br />

hoc,f.q?bonu fit,quo homo eft bonus^<br />

no interrogarctur de prafmif<br />

(ainterrogationcindicante,vtfcilicet,fitpropofitfi&didtibnunquid,<br />

fed in terrogaref de ilia interrogatione<br />

ambigua, cuiusdeftruc>io fit<br />

}>dicl:ionean,vtdicatur,an bonum<br />

iit,quo ho eft bonus, aut bonii non<br />

fit,quo homo fit bonus.Etquidam<br />

^ illoru eft, 97 capiaifinterrogatio de<br />

pfa:miftisvtihbusqu^fito,refp6deA<br />

tisenimconfuctndinis eftfcftinarc<br />

adcollu(5tandum ad primu,quod<br />

ipfum interrogaretqu£rens,qf7i no<br />

turn cft>q? fkedensin interrogationecftmagisefhmatfi<br />

apud ipfanij<br />

mfi fint dua: fpesinterlocutoru,qua<br />

rum vna eft fpes illoru, cuicontingit<br />

hcbctudo & mala eomplexio fri<br />

gida ob priuationc" exertitij,&omif<br />

fion6fui ipfius:fecundaaut fpeseft<br />

jllorum.quireputatfeob ipfbsefle<br />

pracclar* coguationis &iu{clle& 9 Cum illisqnidcq-ui Cam prinKcfpe<br />

ciei vtrliuseft Jnterrogaaw, q? feftV<br />

iiet per vtilius, qn enim prolonga£<br />

ilhusdifccptatioycalefit, &inftammatur<br />

eius appemus, & coieAaturj<br />

quae non fueratpr^meditatus.lltiui<br />

Yero,quJeft boriaeeftimatibnisdrf<br />

(e, poteftatis eft repellerc contradi-<br />


II.LOCUS.<br />

Decfatio..<br />

aj. Locus,<br />

Dcdatio.<br />

14.10015<br />

DecEatio.<br />

if.Locus.<br />

DccFatio.<br />

Topicorum<br />

tionem, at non neceflarifi eft,vt non fic.Oportet cnigi fad'ucen? K<br />

dicacad concluiione. Addilu/ ,t«m prius fie inftantiam efflagi<br />

ciditate " autem " exepla, " & " fimili " Efflagitandumaiitinftan<br />

tudinesafferendu .Exeplaaute<br />

accomodata^exqmb'fcimus<br />

qualia HomeruSjno qualiaChe<br />

rilus:ficenimclarius eritquod<br />

proponik Vtendu autindifte><br />

rendo, fyWb quidem ad diale&i<br />

cos magiSjijj ad multitudinenn<br />

duclioneverocotra^d multitu<br />

dine magis,di non pofitum<br />

fit fimili tudinibus nomen onv<br />

nibus coe,fed qn oportetvni'<br />

uerfale fumerejfic inommb 9 tare.<br />

tias non ineo quod proponitur<br />

ferre, nifi vnu tantum fit huiuO<br />

modi, vt duali tas partiu nume^<br />

rorum folus primus.Nam opor<br />

tet,cVeu, quiinftatinalteroinx<br />

ftantiam ferre, aut dicere quod<br />

hocfolum tale eft* Ad eosaut,<br />

qui inftant vniuerfali,non in eo<br />

dem aute inftantiam ferunt/ed<br />

i fquiuoco,) vt quod habeatali<br />

quis non fuum cojore,vel pede,<br />

vel manu, habebit enim piclor<br />

non fuum colore, 6C cocus pede<br />

non fuum,)diuidendo reuera in<br />

talibusinterrogandfieft, Nam<br />

ta^ latente aequiuocatione, bene vi<br />

lib us effe dicunt.Id autem deter dcrentur inftare propofitioni t<br />

tnjnare difTicillimum eft,qualia Sj aute non in aequiuoco, fed in<br />

funtea.,quaeproferunturhuiufx eodem inftans prxpediat inter^<br />

rogatione, oportet auferentera<br />

hocfaepenumero difsident in di id,in quo inftantia eft, propone<br />

Iputationibus, air) quide dicen^ re reliquum, vfe faciedo, donee<br />

teSjfimilia effe qua: non funtfi^ fumat quod vtile eft,Vt in oblp"<br />

milia: air) vero dubitantes quae uione, 6dinoblirTi efle,n6 enim<br />

fantfimili3,n6efiTefimilia,Qua concedunteum qui amifit difci ,<br />

re tentandu in omnibus plinam, oblitum efifcjeo q> tran'<br />

ipfum nomina eflfingerCjUt neqj feunte re, amifit quide difciplirefpondenti<br />

liceat dubitare,q> nam,oblitus aute non eft, dicen<br />

nonfimiliter quod inferturdi' dum autem auferenti id,inquo<br />

citur, neqj interroganti calunv inftantiaeft,reliquum,vt fi per"<br />

niarijVtfifr di


ij.Locus,<br />

Decfatio.<br />

Pedacio.<br />

31. Lotus,<br />

pcclauo.<br />

e<br />

jt. Loeus.<br />

pectatio.<br />

Liber<br />

habrtudirie,auferenduni igit,&<br />

in hoc,in quoinftantiaeft:nam<br />

ablato,magis ponet,vt qm max<br />

iori bono maius maliiopponif*<br />

nifi coferat alteru ad alteru.que<br />

admodu bona habitude ad fani<br />

tate]. Non folum auteo inftante<br />

hoc fadiedtufed di fi fi ne inftanx<br />

tia negat,eo quod prxuideat aU<br />

quid taliu«Naablatoeo,inqu0<br />

inftantia eft, com pellet ponere,<br />

eoqjnonpraeuideat inreliquo^<br />

in aliquo non fie efle. Si aut non<br />

ponat,efHagitatus inftantia^ no<br />

habebit afsignare. Sunt autent<br />

h m 61 propofi ti onu, q uae i n alix<br />

quo falfae funt,in aliquo aut vex<br />

r3e,inhisenim paf eft atuferre,<br />

reliquum autVeru relinquere.<br />

Si afit in multis proponed no<br />

fcratinftantia,poftulandum eft<br />

ponere. Nam dialedlica eft prox<br />

pofitio,ad qua fie in pluribusfc<br />

habente,no eft inftantia»Qn au<br />

tern contingitide,cV fine impof<br />

fibili^&per impoPe fyllogizax<br />

rejdemonftranti quide&non<br />

diuerenti, nihil refert vel fic,vel<br />

illo modo fylFo colligere: diflex<br />

renti aut non eft vtendum js ini<br />

pofsibile fyllb. nam, fi fine imx<br />

pofsibili quidem fyllb colligat,<br />

ininimefiet, vt dubitent:at,qn<br />

per impoFe fyHogizant.,(nifi val<br />

de manifeftu fit falfum efle,) no<br />

impofsibiledicutei!e,quare no<br />

fit interrogantibus quod <strong>vol</strong>ut,<br />

Oportet aut proponere quaex<br />

cun'q; in pluribus quidem fie fe<br />

habetJnftan tia autem,aut omx<br />

nino non eft, aut non in fuperfix<br />

Odtauus 113<br />

cieeftconfpiceret nam q\ii non<br />

poflunt cofpicere in quibus n5<br />

fic)tanquavem quidem fit,pox<br />

nunt. Non oportet au t conclu^<br />

fionem interrogationem facere*<br />

Alioq uin au t.,eo renuente no vi<br />

detuf fieri fylFs:nam,8d fa^pecii<br />

non interrogat, fed,vt feques in<br />

fert,negant: 5d hod facientes no<br />

Videntur redargui iis,qui no co<br />

fpiciunt quod accidit ex fjs quf<br />

pofita funt^juando igitur no di<br />

cens quide accidere, interfogax<br />

bitjilleautem negabit,omnino<br />

noil Videtur fieri fyll's. Nonvi<br />

detuf aute omnevle dtale nifi ipfe dex<br />

terminaSjVel diuidens dicat: vc<br />

putasne bonum fie,vel no fie di<br />

ci tur < nam ad ralia facilis refpS<br />

fio.vel affirmando, vel negado:<br />

quapropter tentandum ficprox F<br />

ponere huiufmod i propones,<br />

Simulaute,c\:iuftum fortafle |J<br />

abillointerrogare,quotmodis<br />

dicitur bonum, qn hoc diuiden<br />

te,6d proponete, nullo modo co<br />

ceflerit» Quiifquis autem vnain<br />

orationemultotempore inter,rogat,maleinterrogat*<br />

Nam,fi<br />

refpodeat quidem ei interroga<br />

tus,quod interrogatur, manife<br />

ftum quod multasinterrogatio<br />

nes interrogat,aut frequeter eaf<br />

dem,quare aut nugatur, aut np<br />

Q^ iij habec


.*<br />

jS.Locu*.<br />

ec ano.<br />

locus<br />

Decfacio.<br />

Topicorum<br />

habet fylfin, namat paucisois definite dicantftr. Nam,quia<br />

fyllkfi vero no refpodeat quid, obfcura funt, non habent arguaut<br />

non increpat,aut difcedit, tnenta,quiaveroignoranturfi<br />

Eft aut argumentari, difficile, abfqj metaphora dicitur quod<br />

&C fuftinere facile ipfas fuppofix taleeft, non het quod increpet.<br />

tiones. Sunt aut talia,6


Liber<br />

A deffnitionib 9 , Vt quid linea,vel<br />

quid circulus,facillimuoftedex<br />

ft, veru nonmultis advnunv<br />

quodqj eoru eft argumetari, eo<br />

q>nonfuntmulta media :fi aut<br />

no ponant principiorum defini<br />

tioneSjdifficile: fortaffe aut omx<br />

4j.Loctt5. tiinoimpoFe, Sift aut his,8d in<br />

Beditio. ijs qfunt circa orationesfe het,<br />

nonigitlatereoportet, qndifTix<br />

cile argumetabilis eft pofitio, q><br />

patfaeftaliquid eorum q didta<br />

funt,qnauteerit ad dignitate,<br />

•R &propohtionc, maiorlabor di<br />

Dubitatio fputaretj adpoficione, Dubita^<br />

reaut pofat quifpia,vtru ponex<br />

dafintalia,anno: na_, fi non pox<br />

nac,fed pofcat, &C ad iliadifputare,maius<br />

pcipiet,tiquod in<br />

principio poiitu eft: li vero pcv<br />

nat, credec ex. min 9 credibilib 9 :<br />

fiigitoportecno difficiliuspro<br />

blemafecere ponendu, ii aut g<br />

notiora fyllogizare, no ponenx<br />

dum. An difcenti quide non po<br />

nendu,nifi notius lit:exercitato<br />

vero ponendu, fi verum folu vi<br />

C deaturc'quaremanifeftum,qni<br />

non iil'r, <br />

ptopouam us interrogare,an medicus<br />

petitus fitprasftantior, prouteft<br />

miles peritus,&nauta peritus. Haj<br />

nanq; omnesfubintrant vnam pr^miflam<br />

, q? fcilicet peritus in omni<br />

arte eft prarftantior. Partitionisau- F<br />

tern vfusin hisfitduob 9 modis,quo<br />

rum vnus eft, qnando fit in jprasdicato<br />

pia:mifla:,quam <strong>vol</strong>umus admitti,&<br />

alter quado fit infubiedto.<br />

Exemplum vf usilhus in partitione<br />

prxdicati eft,q? interrogemus nunquid<br />

fcientiade animafit honorabilior,quamfcietiaeleuationispon<br />

deris?& fu bdim us huic, quia fcientiarum<br />

honorabiliordicitur aut ex<br />

partenobilitatisfubie(5ti,autexpartefiimitatis<br />

de.iionrttationum. Si<br />

aucem uciaHem us hanc parti cionc<br />

eflct


effttpr*mMa,pa


Liber<br />

A fpKiei 'ptgrtiiri&ru'm , putant enim<br />

quod pracmifte tint intclligibilcs.<br />

£x quoautcminquificioprofertur<br />

ad corhonftrationern prsetnifl? vni<br />

tierfali^notum eft^quando f ucf it<br />

HOtnen,quod includit omncs res<br />

confimiles,quq fubfimthuic vniuer:<br />

fidi.in quo funt fi miles, facilis fit<br />

translatio ab adniiftione illaru ,ad<br />

admisfione vniuer talis cutntefpon<br />

dente. Si verohuievriiiierfali,cjncj<br />

funt fifhites,non fucritnomen.tiiffi<br />

cilis fit illi irefpodens enim concede<br />

fet intefroganti praemiflam vniuer<br />

faletti,cuifubeftlu,bic&urn quaefiti,<br />

B quandocortlonfhatultiei fuerit, qj<br />

qu^fiti fubiectu fit fimiJc tebus,qu§<br />

func mquifit£,& fubintrat (imilitudinc<br />

vniuerfalert rebuvjuaeinquifita»funt,&qu6d<br />

illis eucnefitpra:dicatum<br />

ratione huius asfimilatio-<br />

»is,& quado huic asfimilatiorti vni<br />

Uerfiili no fueritnome, difHcilisfit<br />

illiuS ablatio apud interrogantcrrt<br />

(cpar^do illud ab illis,immo fortaP<br />

leriuationominis<br />

rclpodens no imaginetur illud ad -<br />

mittcre . & difficilis fit illius intcllU<br />

getia,& graue fit ei illud ddrn ittere,<br />

rui no fit nome, quod tndudat rertl<br />

C iotentaab ipforcfpodenteadmltn,<br />

& vt vniucrfahus inquarfl , priuatio<br />

nominationis vniuerfalitef eft, quas<br />

per inquifitioneapponiterrotedua<br />

bus&dis, &aliquandointerrogans<br />

tat,quod noeftfimile, vtquodefiet<br />

limile, &interdii rcfpondens cauec<br />

admittere,quod eft nmile,&aliqu£<br />

docaditdubiu de rebus fimilibus,<br />

Ecideo Ariflotelespracepitinterro<br />

gati in hocloco,quod inftituat nojnf<br />

rniuersali , quod includit particularia,<br />

qux eduda funtinquilirio-<br />

Octauus i i 5<br />

ne,autiiludfigriificctperoi:atione« D<br />

vtfacilius&tutiiisrefpodens admit<br />

tat id j quod iflterrogans propofucrit,&<br />

remotiusfuentaduenirerepu<br />

gndnsillij^le quo intcrrogauit,&<br />

cofidat eul irtterrogator»qiiod putabitdeeo,quodnoneft<br />

fimile,q><br />

fitfirhiie.Quandoauteinterrogans<br />

fccctit hoc vniutfrfaliter j fcilicet q><br />

inftitueritillinomf«vteflctiftpritho<br />

pofito illi norhc,& tefpodensad<br />

tnittefct ci particularia inquifitiohis,&no<br />

admitteretipfum vniuer<br />

ialc < Expedit aute illi, quod proponatargumecari<br />

deftrudlione huius<br />

VniuerfaliSi&ficuminterrogaretj E<br />

quod conionftret de qua return no<br />

ic habeat,prout inquifitu eft-Quan<br />

do vero tefpodens no admitteretei<br />

inquifitionejUoexpediteiinterro"<br />

gareeumdeftruAionem przmiftae<br />

VniHCr{alis.Etqu5do refpodenspro<br />

tulef it deftructione Vniiierfalis, cuiuspafticulares<br />

prarmiflas ddmifefatin<br />

inqtiifitione5noeuadit,qiliil<br />

deflruat alias particulavcsde particularibus<br />

j qua; no flint expredic in<br />

ip£ainquifirione,quoniaad deftruclione<br />

pafticularis, qua concludere<br />

intenditjno expeditinterrogati adniittereipfiusdcftruclion6,quiaeft<br />

F<br />

ipfe eadd res, qua interfogans proponitc6mortftrare,nifi<br />

quxfito,cj)<br />

interfogans proporueratcocludere,<br />

folipropriu fit inter teliqua parucularia,quxrubfuntillivriiiier{ali,<br />

quod illi non infit ilia res,qua quairens<br />

pfoeurat comonftrarc inefltf<br />

per inquifitione": admitteref'enirri<br />

ci hoc,quia illi prajmiflienoefletirt<br />

ftatia, hid in illo particulafi (plumt<br />

& eft ac fi iliainuenifetur efTe neceffanarefpodenti.vt<br />

gratia exemplijfi<br />

oponeret concludere, <br />

bmarius


jn i m us,rnquirendo de,reliquisfpetiebus<br />

numeri paribus, qui non<br />

funcprimi,prout funto&onarius,<br />

& fcnarius, & caeteii: quando ita-<br />

<br />

inucniatur praedicatum iu maiori<br />

partefuifubiecl:i ,&quod no fit ipfius<br />

abqua inftantia, aut quia no fit<br />

aliquamflantiain ipfam,autqu6d<br />

iicilbus aliqua inftauua, fed illam<br />

Topkorum<br />

vero inftaret rcfpondens, quod fie<br />

xquiuocum nominepixdicati, aut<br />

fubiecli przmiflx vniueriatiS) expe<br />

diret interrogante vtidiuifione-'no<br />

minisatquiuoci fecundfi ornniaip<br />

fius fignificata,quat fignificaTet,deindccxplicarc<br />

ilh fignificatu,quod<br />

intcndebat comonftrare in ipfa inquifitione.ncrbi<br />

gratia,quando iuterrogans<br />

prapoluiflerconcludere,<br />

q?no fithomini aliquodmembru,<br />

quin fit ei proprifi, vt in poematib*<br />

ferturdecetauro & minotaurovq*<br />

fuisfupervoribus mebris fithomini<br />

fimilis,&inferioribusmebrisfimi- £,<br />

hs fit alijanimali. Refpondens autc<br />

in ftaret dicens, quod pidro no n eft<br />

caput,&ipfius eft caput imaginii,<br />

qua formauerat. huiusatueerrorij<br />

caufaeftxquiuocatto illiusdi.<br />

Etaliquadoht fccundum modum<br />

attnbutionisipfius,lcilicet, aut attri<br />

butionisaffcftus, aut attributionis<br />

habitus,aut alius attributionis:&<br />

hocmodadicitur, hxc veltis fit j^<br />

ipfius tails, fine fuerit ipfins acquififiti(^,fiue<br />

quod arte ilia fecerit.Hze<br />

itaqueeft fumma eoru,quacexpcdit<br />

interrogautem facere tepore inquifitioms<br />

fingularum reru. Quan<br />

do vero vteretur fyllogifmo fine in<br />

quifitione,expedit,q>deduabusfyl<br />

logifmi fpccieb 9 vtatur fyllogifino<br />

redlo,no fyllogifmo imposfibilis,re<br />

dusemm expedietior eftad hoc, &<br />

vtilior,quandopoffibihsfuerit:hufusautecaufaeftjquoniadifpofitio<br />

huiusarusquoadhauc rem differc<br />

adifpofi-


Liber Octauus<br />

A a difpofitionearrisdemoftrationis,<br />

quicquidcnim comonftratum fue<br />

rurubiedorufuntfubfenfu,prater D<br />

cjjcoftet nobisahqaa resillisrcpu-<br />

xitfm arte dcmoftrationis vtrifque gnas. Etquado refp6dcsineerro *<br />

Fida autem abfbna,cj use in hac arte refpodens no admitteret eam,& no<br />

gerunc vicem falfi in demonftratio obiiceret illi in hoc,qi inde lucrare-<br />

ne,flinti!lafi^aab(ona,quo: refpS tur. Expedit aute fcire, q? non qua:-<br />

^ensreauerenequir, &hoceftfid;u libet inttrrogario eft Topica, prout<br />

abfbnum, quod eft notxnefandu eft interrogatio quid (it homo, auc<br />

QJJO v«ro modo vnum,idem quaj- interrogatio quot modis res dicafitum<br />

commonftreturper imposfitur:fed Topica interrogatio eft, ad<br />

bilecj? re£le,iamcotnoftratueftin quam refpondcntis eft refponderc<br />

libroPriorum Analyticorum.Iam fit,autnon.pr«»utdicimus,nunquid<br />

itaqueelocuti fumus,cu quo fiat fyl mudusfitnouiterfadus,autn6,ad<br />

logifmuSj&cu quo fiat inquifitio, quodrefpondentinoeft nifivna re<br />

&cum bocediximus,quidexpediat Iponfio, prout eft refponfio ad quid<br />

interroganti facere in difpofitione fit homo,q? fit animal rationale,<br />

inquifitionisj&ordineinferere in- autquotmodisdicaturbonu ?quia<br />

C ftantiarefj>ondentisei,&enarraui- diciturdehonefto,vtili,&pulcluo.<br />

musctiam qu^/peciesfyllogifrni fit Fitautem hie modus interrogatio-<br />

ci vrilior in hac arte. Nefandas venis Topicus,quando ilium protalejro<br />

prarmiflasin hac arteexpedit ca- ritiuterrogans modo quo refpon-<br />

Uereillas,qu3: fuerinc maximedidenspofsitad illam refponderepcr<br />

uulgata;,&h3?c quidem £unt duae alterumduorucontradidloriorum,<br />

ipccies,qua:da fpecieseftillarii, qua<br />

rum in/tatiaeft ncfanda, prput eft<br />

ilia, Dcusomnia poteft:& aliqua<br />

IpecieseftjCuius inftantiaeft difficilis,ob<br />

modicaminuentionem fug<br />

jnibntix, aotquiailhusnonfitin-<br />

Jlantia aliqua. £t has quidem funt<br />

aE,ciUvpio maiori parte fuo<br />

vtdicat, an homo.fitaial rationale,<br />

necne:&anbonQ dicaturdctali&<br />

tali,necne?&quado refpodens noa<br />

admirteret ei hoc illud, a>imitteretutei<br />

cpeu intciroget quct modis<br />

dicatur bonumapcui iiium.aittquat<br />

fir horniais definitio apu-.l ilium.<br />

Quddautc itiicu'ogatio piotrahat<br />

moram,


Topicorum<br />

moram,plufquam decerneretur ex idem euenit de orhni, cuiusdeflnr- fe<br />

prsemiffi faciundis proquaefito,hoc tionem fumere indigemus primo,<br />

eft,dicere neceflanas,&eas,qua:deforisfunt,eft<br />

vriquevilisaclusinin<br />

terroganone: quandoenim hoc fie<br />

retjputaretur fieri ob alteratn duatiirerQ<br />

,autquia nimmm amplificet<br />

oratione, & multiplicetur interxogationesde<br />

vnaeane re, autquia<br />

interroget, quod inutile fitadcon-<br />

quandofcrutaturdcillo.proutdicim',an<br />

De 9 fit,&an naturafit? &a*<br />

vacuum fit,nccne?&magisaccidue<br />

obfcuritatesin talibus,quandocontemnuntur,<br />

& quxritur de ilfis efle<br />

aliqua rem,aut imposfibilem cfie<br />

praeter quod definierint. Vt qui q tie;<br />

reret,an vacua (ir,pra;tcrqa6dfciac<br />

clufione,&cr>nSdetobiiccreci,&lu quid vacuum nomefignificet^Cau<br />

crari,autvidebirureiqu6drecedet. faautedifficultatis admittendi defi<br />

Etexpedit interrogantem fcire,q7 nitioneeftmultitudoillorum.quo<br />

inueniantur quacdam pofitiones, rum interrogans indiget,qu6d ci<br />

quas difficile eft deftrucreob difH- admittatrefpodensdeeflendocon-<br />

cultate argumetationum ,qua:illis<br />

inftent,&modica illaruminftantiam.Etideoharum<br />

earundemob<br />

feruatio facilisfit refpodcti. Et pofitiones<br />

quide,quaru deftrucliodifficilisfirobdifricultatemargumetationu,quzillisrepugnent,<br />

(unt qua<br />

tuor {]>ecierum . Quaru vniusfunt<br />

prncpia nota prma artum,prouc<br />

eftcoftru&io vnitatisin Arithmetica,&<br />

punfti in Geometria,& ficut<br />


A tis dicere,nolo hoc fignificatum, q><br />

inrelligebas.v t fi interrogemr,an or<br />

bis fitxternus,nec nc?quia nom£ or<br />

biscfta:quiuocum,quod dicitur Je<br />

toto,&diciturdcaliquafuaru partium.<br />

Etexeplum huiusin accominodatiseft<br />

oratio illius,qui dicit,<br />

quod mare fit terras Tudor, qui in ip<br />

iiusfundo collodus eft, quia fi deftruxerit<br />

fignificatu accommodatum,diceret,nolo<br />

nifi fignificatum<br />

Ter0,& fi deftruxerit veru ,diceret,<br />

nolo, nifi ipfum fignificatu accomjnodatu,&<br />

no eft illius propofitu,et<br />

lucvaretur. Et hanc quidem ob caut<br />

famdefinirjones,quae£equiuoc^,aut<br />

accommodat? dicuntur,di fficile eft<br />

deftruere, Ucet illaru dcftruftjo fecnn4u<br />

prajcedcnria fit facilis,quando<br />

autc hotita eft,quod ha: fintcau<br />

fedifficultatisdefti-uclionispofitio<br />

nu, praEterquod conie&etur, viidc<br />

fitdafficuhasjllarmn, quas intcrrogans<br />

I n tendat deftruerc. Expedi t i ta<br />

cue,quado difficilisci fueru deftru-<br />

«io aiicuiuspofiti,pr«ter quod cofideret,<br />

vnde fitillius difficultas,q?<br />

innitatur bis modis,quia no euadclet<br />

vnum eorum,autplures,quam<br />

Tnum. Etfi illiuscaufafucrit,quia<br />

C indigeat definuione, exordiemur<br />

priusdefinitionem. Sjautcm illius<br />

C9S& fuer it no minis atquiuocatio,<br />

proutcft dicere,au orbis fitanernus,nec<br />

ne? incipicm us a diuifione<br />

illius, quod figni ricat ipfum nome.<br />

Si,aute illius, difficultanscaula fucritcnulntudo<br />

prarmif{arum,qu£ein<br />

medio funt,prout eft dicere, an coelum<br />

fitgraue,autnecgraue, neque<br />

Icue? expeditillasproferre, adeo q?<br />

Jiullam re"illaru omutamus. Conxingitaute<br />

aliquado dubitarequid<br />

-cxpediatinterrogantem facere, qua.<br />

Liber O£tauus<br />

12-7<br />

do no inueniret per quid procurer<br />

illudcomonftrarenifi perprzmiP-<br />

(as modicae diuulgationis,& fi inter<br />

rogaret de illis,nd confidit, quin illasnegenpfc<br />

refpodens, fi n5 intcrroget<br />

de illis pnmo, & proponat ia<br />

terrogarcde praemiffis,quarumcoii<br />

clufio fit difncilis ad quxfitum ob<br />

multitudinemillaru coclufionum,<br />

quasinterciduntei Scprimisprincirpijs.Dottrina<br />

vero eft,quod primo<br />

proferatpra:mi(las,qiixfunt notio.reSjdonec<br />

per illascomonftretpracmiflas,<br />

qu^ fucrint qu?ilto ^pxime.<br />

Hxc itaque eft fumma eorum,<br />

qua:didafuntptointerrogantc,&<br />

quo modo debeat efle intcrrog*tio,&<br />

ordinisferics.<br />

Loci fro rejpondcnte. Cap. <strong>III</strong>.<br />

DE re^onfioneauteprix<br />

mum quidem determix<br />

nandum, quod nam eft<br />

opus bene refpond€tis,quemadi<br />

mod um bene i nterrpgan ti s. Eft<br />

aute interrogatis quide fie dedu<br />

cere oratione,vt faciat refponde<br />

tern dicere inopinabiliora, qua<br />

ea,quse,ppter pofitione funt ne F<br />

ceflaria:refpondentis veronon<br />

propter fe apparere,accidere im<br />

poslibile, aut quod practer opix<br />

nione eft,-fed propter pofitiontj:<br />

na alteru fortafle peccatum,ponereprimum<br />

quod no oportet,<br />

&C pofitum non feruare aliquo<br />

modo.Quiaautem funtindeter 4^.1001$<br />

minatai}s,qui propter exercita' decfauo<br />

tionem,c\!. experientiam oratio><br />

nes faciunt (nam non eaedem co<br />

fiderationes, dC difcentibuSjcV;<br />

docenti-


Topicorum<br />

€ doeentibus, cVconeertantibus, bene fyllogizans,« probabilid<br />

neque his, 6£ r)s qui exercent fe ribus, & notioriibuS prcrpofitu<br />

inuicem infpecftionisgratia:na<br />

difcenti quidem ponenda funt<br />

femper ea,quse videntur, neque<br />

cnim conatur falfum vllus doce<br />

*esconcertantium vero interro<br />

gantem quidem videri aliquid<br />

facere oportet omnino, refpon/<br />

detem autem nihil videri pati)<br />

& in Dialetfticis congresfioni/<br />

cjus, quae no concerrationis gra<br />

tia,fed experimeti,<br />

mus traditu abalf)s,ipfi aliquid<br />

dicere tentemus.Necefle eftau/<br />

decfauo. tem refpondentem fuftinereora<br />

tionem, ponedo aut probabile,<br />

autimprobabilem pofitionem,<br />

demonftrat,mamfeftueft,qu6dl<br />

quado fimpliciter eft Jmproba><br />

bile q>proponitur, n5 dadun*<br />

eft refpondenti,nec quod no v'i*<br />

decur frm pi iei ter, nee q uod vis<br />

deturquide, m'in* aut coclufio<br />

ne videtur«Na,cu rftiprqbabilis<br />

eft pofitio, probabiliseft eoclufio,quare<br />

oportet qug fumficur,<br />

probabilia effe omnia, & magi3<br />

probabiliaquam qSproponit,<br />

fidebetper notiora quodmin 9<br />

nofumefteondudf,quarefi ne *•<br />

que tale eft quippiam eoru,quj<br />

interrogator, naponendum eft<br />

refpondenti. Simpliciterautern ^^-P"<br />

autneutram,&aut fimpliciter<br />

probabilem, aut improbabile,<br />

aut indeterminate, vt huicalr/<br />

I cuijVelalrj.Nihil aute refert quo<br />

modo cunque dii eaprobabilis,<br />

aut improbabilis fit: nam idem<br />

modus erit bene refpondendi»<br />

vel dadi,vel non dandi quod in<br />

terrcgatii eft:nam,cil improba/<br />

bilis eft pofitio,necelTe eft,& co<br />

clufioncm probabilem fieri, cfi<br />

Veroprobabilis, improbabile,<br />

nam oppofitum ferrper pofitio<br />

nis interrogans condudet: fi au<br />

temneqsprobsbile,neque im/<br />

47.10CUS probile quod pofitii eft, &Lcon/<br />

clufio erit tatis» Q,uonia autem<br />

135<br />

ii<br />

r><br />

eft<br />

fL<br />

probaoihs<br />

t i -ipolitiOjdiJucw<br />

/•*• j-i • Decaw.<br />

du'eft, quonia'm coriclufio firnx<br />

pliciter improbabilisrptyncridii<br />

igkur,&qugvidentuf omnia,<br />

&eorumqu£non videtur,qug<br />

eunq; minusfuntimprobabilia<br />

Coeltifione:na fufficknter fie vix<br />

debiturdifceptatumeiTe«Simili<br />

ter autem errt, 8t fi neqs i-mpro^<br />

babilis,neqpprobabiliseftpofix<br />

tio.Najfic&qug vident omnia<br />

dadii, d(. eoru quf no videntur,<br />

qufcilque minus funtimproba<br />

bilia coclufione: flc enim probi<br />

bilioresaccidit orationes fieri .-<br />

Si jgiturfimpliciter quide pro/<br />

babile, vel improbabile q3 po^<br />

nitur^ad eaque videntur fimpli<br />

citer,coparatiofacienda.Si aute<br />

non /impliciter probabile.,vel<br />

improbabiie fit, quod ponitur,<br />

fed refpodenti,ad feipfum quod<br />

Videtur,6C quodno videturiifx<br />

dicando,


, vel no por<br />

nedum.Si vcro alterius opinio^<br />

nem turetur refpondens,manife<br />

ft urn, quoniam ad illius intellix<br />

gentiam afpiciendo,ponere fin*<br />

gula debet , & negare , q uare &t<br />

qui curat extraneas opiniones,<br />

(vtbonu &(. malu effeide, que<br />

admodum Heraclitus inquit, )<br />

no dant no adeile fim ill contrax<br />

ria eidem -, no unia no videntur<br />

eis hacc , fed quia fecundii Hera^<br />

clitum fie dicendu, Faciunt hoc<br />

Liber Omuus 118<br />

babile,ncque irtlprobabile, fi ni<br />

hil quide ad rationem^dand um<br />

nihildeterminando. Si aute ad<br />

orationem , confignifTcandum<br />

quod interimitur (pofito eo) q»<br />

in principio eft^aoijfic^ qui<br />

refpodet nihil vi debit propcer<br />

hoc pati;fi quide prxuides finx<br />

gula pofuerit,& qui interrogat,<br />

ailequetur fy llogifmum pofitis<br />

abeo omnibus probabiliorib*<br />

— « r> /-^. •<br />

cocluiione.Quicunqj vero non<br />

j)cfatlo .<br />

ex probabilioribus conclufione<br />

. aut26d quifufcipiunc abinuice conaturfyllogizarejperfpicuu,<br />

pofidonesjconieflant enim ac fi quoniam no bene fyllogizant,<br />

is dicat,qui potiit,manifeftii igi quare ctim fie interrogant , non<br />

tur,quoe coniecflandu rndenti,fi ponendum .Similiter autem S£<br />

lie fimpJr probabile , fiue alicui in rjs^quac obfcure, & multiplex<br />

i. locus pofitu eft.Q^i autem eft necefife citer dicuntur,occurredum eft.<br />

omne q3 interrogator, aut pro^ Na^quiadatueft refpodentino<br />

babile,aut improbabile efle}aut difcentijdicere nu difco,5d mul*<br />

neutrfij6d ad orationem4 aut no tipliciterdicflumnonejc necefii<br />

ad oratione attinereq3 interro-- tate confiterijVel negare^manife<br />

ftum , quonia primu quide nifi<br />

adorationem^dadumeftdicenx planum fit quod diciturjnon<br />

do}quod videtur«N6enirn inte cunctadum vt dicat haud intelx<br />

rimJtur,pofito eOjquod in prinx ligo:na fsfepe ex eo quod no clarc<br />

cipiotfi vero no videturj & non interrogatibus dat, occufrit alix<br />

ad orationem, dadum quidem, quiddifrlcile. Si autem notum<br />

& confignificandu q> non videx quidem fit,multipliciter autem<br />

tur ac<br />

U totus > ^ deuitationem abfurditax dicftum,fi in omhibiis quide ve<br />

tis* Si vero fit ad orationem,^ ru vel falfum fit quod dicitur,<br />

videatundicendGjquoniam vix dadufimpliciterquoddicit^vel<br />

detur quide-n*fed valde propin negandii : fi vero in aliquo quix<br />

quu ei quod in principio eft , 5t dcfitverum, inaliquoautefal^<br />

interimi teopofito q3 propofix fum,fignificandum eftq^mulx<br />

~ Si aute ad orationem quix tipliciter dicit , 6>C quia hoc quix<br />

de, valde aute probabile poftux dem falfum , illud autem veru*<br />

latum,-dicendu q3accidit hoc Nam , ctim pofterius diftinguix<br />

t (. locuj* pofito, at valde abfurdu efle q3 tur.immanifeftiififtCin princix<br />

Dediuo. prOponitur, Si vero ncque prox pio abiguu animaduertent . Si r>ecfat,o<br />

33 I/2b


Topicorum<br />

autcm non praeuideritdubium, habet 4 neque inftare noponit: 1C<br />

fed in alterii afpiciens pofuerit, dilucidum,quoniam proteruit:<br />

dicendu ad eum,qui in alterum eft enim in difputationibus pro<br />

ducit, quoniam non ad idatpi' teruia,refponfio prarter dicftos<br />

ciens dedi, fed ad alterum eorii. modos, fyllogifmi deftrudbua,<br />

Nam pluribus exiftentibtis,quf Suftinere autem di pofitionem.<br />

fubeodem nomine, vel cade ora 6Cdefinitionem,ipfum fibiipfi<br />

tione funt, facilis eft ambigui/ oportetpraeargumentandojSia<br />

tas,Sivero& dilucidum fit,6C exquibusinterimutimerroga.<br />

fimplex quod interrogatur, aut tes quod proponicur, manife tur;habereenim poteft plura fal<br />

tra argumetari habeat quod no faoratiOjVtlt quisfumatfeden^<br />

verum, mulio magis videbitur tern fcribere, Socratem verofe


Liber Octauus<br />

A interimedujfedfcdetefcribere:<br />

119<br />

cotigerit, &rcfp6den?propofucrit I><br />

con enim omnis qui fedet, fcrix huiuscocrariu, obhocitac];fit his,<br />

bit.Soluit igitur omnino,qui in<br />

terimitid, propter q» fit ralfum:<br />

jiouit autefolutione,qui fcicq?<br />

propter id falfa oratio:quemadx<br />

modu in i)s quae falfo defcribun<br />

tur* non enim fufficic inftare,ne<br />

quide fi ralfum fit quod interix<br />

mitur,fed & idpropter quod fal<br />

fum asfignandum: fie enim erit<br />

manifeftum vtrupraeuides ali. 3 tis. Hocautemfit per res veraces, E<br />

QVomodoautem fiatrefpofio propterea no ponerent, quod no fit<br />

expedit, op eloquamur poftcj^ verax,ex quo neuter illorum (vtait<br />

fcmerimus, «j» vltra conditio Arift.)intcndu difciplina falfi. Hoc<br />

ncsinterrogationu,& refpofionutn aute coftituto dicamus, q?pofitio-<br />

fint ills,qu2 funt qusere ri u,& refpS nes,quas refpodens procurat fuftine<br />

dentiUjbeneinterrogantiu, &bene re,no euadut tresfpecies, aut q? pofi<br />

rcfp6dcntium,& fun tilli, quorum tu fitdiuulgatu,aut fitnondiuulga<br />

propofitu ert exerceri in hacarte,&<br />

ponerc quaefitu dc quo eloquantur<br />

fin modumfcientixdemoftraciuce,<br />

tum,aut neque fitdiuulgatu,neque<br />

n6diuulgatu,&eftillud,dequo no<br />

eft vulgoaliqua opinio deillo, vt<br />

non illis, quorum intetio eft agoni- an latro moueatur,autnon moueafticevincere.<br />

Benemterrogantis.n.<br />

cftcogerere(pondentc,vceiadmittur.<br />

Diuulgatum autem,auteftdiuulgatufimp!iciter,vtq?<br />

Deus fit,<br />

tat,qjillic6cludit,autnegetdiuul- autdiuulgatu apudaliquafe&am,<br />

C Mta,qua;admiftrat. Etbeaerefpodeciseft,quado<br />

caueritpofitioncm,<br />

proutapud Peripateticos eft,q? cce- *<br />

lunofitleue,neq;graue. EtfiFrnc-<br />

qua ob(eruare eft imposfibile.prsefandii partitur his duabus partibus:<br />

potiat interloqui mterrogando diuulgata,qu?illam<br />

deftruerer,&qu?<br />

illajdeftrudluruseit,piius^;eaadmictat:error.n.pofitionisnequit<br />

cf<br />

quoddamitaq^efcnefandum apud<br />

omnes, vt (j> Deus no fit > aut fit impotens,<br />

& quodda eft nefand Q relationecuiuklagentisjprout<br />

eft Ideas<br />

(cfineerroreponedialiqua rf,prae- efle apud Peripateticos. Quando au<br />

ter q> caueat,quod deceat. Illius veto,<br />

cuius intenno eft vociferare, &<br />

tern pofitum fuerit non diuulgatu,<br />

neceflatioexpeditefleid,quod in-<br />

agoniftice vincere,intcr rogatis inte terrogas procurat cocludere diuul-<br />

tio ell deftruere pofitum. Si aute vi gatu. Et quado fuerit ipfum pofitu<br />

fum fuerude eius negocio, q? iam diuulgatum, illius intentio eft ipfum<br />

concludere non diuulgatu,in-<br />

Log.cuco.Auer. R ter-


Topicorum<br />

is. il. iritentio eft cocludcre


A {bent lautJabilUj neq"ue non laudabilis,mai)ifcftfi<br />

eft, coclufio, qui<br />

interrogSsprocurat concludere, eft<br />

huiufinodi,& expedite! admit cere,<br />

Liber O&auus<br />

130<br />

prout fecit medicus in praua xg'nttt<br />

dine, in qua prasfert &praedicit, Qcf<br />

no (anef,& cj> defe


Topicorum<br />


A n«fneadmitteretq6dete oporteretfic<br />

habere,vtadargumctumZenorns:<br />

Yndcfcquiturq? nuHares moueaf*,<br />

&eftillud,quoddixit,omne mobile<br />

priustrafit mediu fpatium,g^-, totii,<br />

&: mcdii mediu prius q mediu,<br />

&priusmedij media q*; mediu me<br />

di] medij,&ficin infinitu,& tranfit<br />

totu fpatium tempore finito,(icque<br />

teporefinito trafi ret fpatium infini<br />

tu,hocauteeft falfiim:fic igitur nul<br />

la res mouetur: talesenim (yHogif-<br />

C mi redargountfenfata.&ideocum<br />

hoc difficile eft deftruere tales fyllo<br />

gifmos,&nifi hoc fiat, impoflibilc<br />

cflct illis cotradicere fenfatis,fed artifici<br />

hums artis expedit cauereillos,&<br />

illi primo flint fbphiftichhoc<br />

itaq-, eft pr^ceptu,q> expedit refpon<br />

deticoftitue'rcin talibus praemiflis.<br />

Et expedit procurarc, q? f uf te" tet po<br />

litioneSjquibus diu exercitatusfuerit,&<br />

noncrit oes prasmiflas deftrue<br />

tes & coftructes ipfas, qrh, quando<br />

hrtvoi fuerit, fcict quam illaru przmuTarG<br />

admittat, &


Tof>icoram<br />

G diiralgarionc^prjEmifla^quaspot nofuntmaximcdiauIgatiSis.Sccu' £<br />

negate,quando proferret fyllogi£ dusaut modus eft, qj deftruat pmjf<br />

mu ad illas deftruenJu, ex quo funt las, dequibus interrogar'no fm ipmediocris<br />

diuiilgationis. lam ante* fam rcm in fe,led fm interrogatero,<br />

prashabitus eft fcrmo quidfaciendu & nequcat remouerclocum oeftrufitinduabus<br />

(peciebus orationis in ftionis. gratia exepli,q?quisinterro<br />

tahbus prsmiffis, ptiufquamcoclu- garet, an fortitude fir vtilis,& dice-<br />

iionec6cludat,hoceft,inmediocritras diuulgatione,deinde port hare<br />

'redibimus ad id,q eft per fe ab eo tjj eft per accides,<br />

nequiretfbluerehancinftatia: forti<br />

•expediat facererefpodentem in dua tudo.n.eft caufa per'ditionis ipfius<br />

businterrogationibusfimul,& dica fortis peraccides,non per-Ie.Tertms<br />

mus:quod prohibere interrogatein aute modus eft, q? ia interrogaflet<br />

H acoclufionc, & dettrudlio taiiupr hxc deftcu no fubftatia no<br />

deftruat (ubftantiam ipfius deftru-<br />

hxc cocUifio (equatur,<br />

& hoc,qn permutaflet q? dicit,qj no<br />

fm c5uer^onec6tradi6lorij,qct de-<br />

frruitfubftana ipfius dellrudlione,<br />

terrogat,fuenntdeinis,quibu«eius cftfubitatia.&perindecoclufitpro<br />

eft in hac arte cotradicere,& funt,q pofitu,fcihcet q? partes fubftatie. fi«t<br />

fubftantix.


Liber Qcbiuus 152.<br />

i. fubftatia;. Quartos afif modus Tub- inuenit* maxima? perfe&ionis, nifi<br />

ftatiae,qua: cogit interrogante,& eft fbciorii occafione,fit aute illis res co<br />

minimus &intimushoru modoru, munis,quado ipforu propofitu fue<br />

cftmftatia,qu£ cogit interrogate rit eiigere veru,&ipfum adipifci, &<br />

eurefpSde'teadprolongationeora- fblumattingereexercitiu:&expedit<br />

tionis,& reducereipfum per id, quo refpSdenti bonificet lefpofiono,<br />

ei inftat,adeo qp protrahatur tfporis<br />

mora, & eueniat laffitudo, & ceflet<br />

difputatio, & recedat abfque aliqua<br />

're,hocaute" no eflet opus bene retpo<br />

deci»:hoc aut6 fit, quado in fyllogifmi<br />

praEmiflaS'fuermt multa dubia,<br />

pro quibusdubiisopus eflet multa-<br />

ru prajmiflaru, cu refpodfte quide<br />

in verificadoillasrcsquibusobfta-<br />

B ret,cu interrogate vero millarude<br />

quado ei us propofitu fuerit hxc intentio.Socioru<br />

enim debitu eft coa<br />

diuuare fe mutuo communi opero.<br />

Quando rero illorii propofitu fuer<br />

rirgymnarcicae&agoniitic; vi&or<br />

riae, nnn eft ibi aliqua res comunis,<br />

& vterq; offendit alter um omni co,<br />

quod ei posfibile fit illu vincerede<br />

fpeciebus orationii fbphiftaru,&c^<br />

teris,aut propter litcrn ,quae ipfum B<br />

ftruclione.Ethmiliter,qq in-terro- cogatadhoc,autob vic~turia,quasip<br />

gSs velet c6monftrare,qj prajelige"- fum ad hoc coducat. non eft ail t his<br />

da fit virtus bonxfortunae & bono mos dilputationis. & aliquado eue*<br />

cafui,&diceret,nuquid bona fortu- nitfyllogifmodefedus obcoclufio<br />

na fit interminata opuletia & infta aem,quac5monftrareintendit, vc<br />

bilis.fed fit per accidens& fine arbi- Opnoinueniat intetrogas diuulga^<br />

trip,&multaqua; indebitecurrut, tas,ex qiubusprocuretcomoftrare<br />

&diceretrefp6dens,resn6eftita,im hocqu^fitum,nifi dmulgatasfalfas.<br />

mo bona fortuna eft creatoris de- exepli gratia,qn proponim us com^<br />

*retu,atq; iudicium,& nulla res eft, moftrare,q? vpluptas no fit bona, 5c<br />

qu«ordinate & magis couenienter dicimus,<strong>vol</strong>upcas no ponitcomuoi<br />

cur rat cp ipfa,qux eft Pei iudicij catesineabanos.-omneautbonurn<br />

merituatq; decretfi,&tales,pr3Emif ponit acquirente ipfiimbonu: hinc<br />

faefunt,adquaru verificationeopus cocludit'^<strong>vol</strong>uptasnofitbonaidu<br />

C eflet muln temporis,&longioris, autdicimus,omne bonu ponitacc£;<br />

opus eflet ad venficationemipfi' quirenteipfum bonu,eft falium,fed<br />

quxiiti.harc itaq; funt przcepta,que. eft diuulgatu m , conclnfio verb eft<br />

prajcepit refpodenti vti cu interro- fal(a,qn pofitio ,qua refpondesprogate,pnusg|<br />

conclufionc concludat. . curat fuitentare, merit Yera,& cogiC<br />

jExpeditaute q> dicatur quidfecum<br />

feciat,poftq cocluferitipfam coclufionc<br />

de redargutione,£L increpatio<br />

ne,& traditione dcbilitatis, & vitij<br />

1<br />

admittere prxtnillas falfas,falfum<br />

enim no cocludit nifi ex falfo.Quado<br />

aute hoc ita fuerit,fyllogifini cor<br />

ruptioeuenittribus modis,quoru<br />

£yllogifmo,quec6ftruxeratex;praj- vnuseftexparteinterrogatis, &almisfis,quasei<br />

admiferat, fitaurqua ter ex pane refpodentis, & tertiuseK<br />

ei admitjreipodcte.ComuneuanqjOpusno<br />

titur,oratioaut in hoc fit vilis^ Et<br />

R iiij fyilogifrno


Topicorum<br />

cocludat per fa. Veraauteellfirmioris veritatii<br />

«ccides,prout eoncluderetcoclufio &permanetioris:&


Liber<br />

no ens, ntilta res eft; ergd ens e vnu,<br />

harccnim concludit,cpquicquidcft<br />

praetcr cns,nul!a res fit,non qp ens (it<br />

vnum .Tertiusauteft, qjfylficonftructio<br />

complcatur per praemifTas,<br />

quasex.feipfo addiderit,aut imtninuent,&cumhocfinrnefand£,aut<br />

falfa: & nefandae. Quart 9 eft,q> pr$<br />

irnflzfintminusdiuulgat? c£ con O6feuus x 3 3<br />

*<br />

clufio, & cum hoc fitit nefanda:. Et<br />

quintuseft,qj £rnifla:,ex quibuscon<br />

itruitur fylFs,fint verae,& paru probabiles.Imo<br />

indigeantlongiori tpe<br />

proipfarum comonftratione,5fit<br />

tempuscomonftrationis ipfiusque<br />

fiti,hocauteeftqii huius fyirifint<br />

pracmiflarootioreseo. Hi aut g.nq;<br />

modi repnlfuseuemfitinterroganti,qn<br />

ipfe fuerit illoifl caufa. Vcrax<br />

aut o ratio i n hac artc, ^pu t dici r,ef t<br />

iriufpecierumrquarfi prima&prai<br />

itantitfima eft, (p fit copofita ex pr$<br />

tniinsrnaximcdiuulgatis,quas refpondensiaadmi{erit,&eius<br />

figura<br />

fit,qux p (e primo concludat propo<br />

fltumconcludendunr.fecundusaut<br />

eft, q> (it copofita ex pmifllsmedijs<br />

fm diuulgatione & probabilitate,<br />

quasrefpondensadmittat, &coclu-<br />

Etdifcrimen hard duarum fpccie- O<br />

rum,&illarfl,quxdinumerat£sut,<br />

in mcreparionecft, quiairi iIHsadie<br />

ftaeftconditiocu hoc q> fint nefaa<br />

dae & falfa: fimul. Tettiaefl q? cocltt<br />

dat ipfum quaEfiturn j? fe primo, fed<br />

ipfiuspraJmifDe non fine fmconditionem<br />

, quaexpofcitilia ars,prouc<br />

eflet comonfltatiode re agrariag<br />

prajmiflas,qu3:nonfintagrari^,fed<br />

alteriusartis. vt qui comonftraretq?<br />

vulneracirculana fintdifficilisfana<br />

tionis.quiacirculuselatiffima omnium<br />

figurarum recTiilinearu^qua<br />

lisambitusei.Qjuartaeft q? conclu^dat]qua»fiturr.<br />

perfeprimo,fedeius B<br />

praimiflajfintfalfas fcilicetofs,auc<br />

quasdam ipfaru.Et hccquidem fpe"s<br />

no eft dc fylRs qui fint corrupt! fertt<br />

per, &omnimode fm hancartem,<br />

quianliqn rescogcrethic vti prnifus<br />

falfis, qn contigiflet, qiad hanc<br />

remqua£fit5,none(lcntpra'mifl^di<br />

uulgata^nifi falfa?. Et aliqn inipfa<br />

demfone fir fyll's, ctuus vnapraemif<br />

farumfitfa!fa,&hocquidem fitia<br />

fylPoimpoffibi!is,proutc6monftra<br />

turn eft. Siauthocitaiueri:,cofide<br />

rationes,quibusconfideranturfyl!i<br />

dat quajfitfi pri m u per fe: & terti us<br />

eft, fitc6pofitaexprzmiflis,qua<br />

rum qiiafda receperit ab ipfo refpo<br />

dcntej&ahquaSjptuIerit exfeipfo,<br />

fed illx quas ex feipfb jpfert,fint ma<br />

xitne]audandq.Falfasautorationes<br />

in hacartedico nefandas, &easdici<br />

museflequatuorfpecierum. Quaif<br />

prima eft,q3 oratio cockidat fm opi<br />

nionem,non q? ita vere fit,prout eC-<br />

(etex duabusaffirmatiuis in fecuda<br />

figura: prout dicebat Plato, fapiens<br />

eurobuftus,& fortiseft robuftusTfa<br />

picnsitaqjedfortis. Secnndaeftq?<br />

concludat, fed non ipfurn quxdtu.<br />

intopica,&infcientijsfunt trium<br />

/pecieru.Primaquidcconuderatio F<br />

eft an concludat,'-a ut no concludat,<br />

& hxc confideratio diflert ab alia di<br />

uifione,an concludat vel non coclu<br />

dat,illa cnim eft an cocludat vel no<br />

concludat quasfitum pfeautpaccidens,h;rc<br />

aut,an primo,autfeciido.<br />

Etnotiielt o^in fingulishisfpeciebusveraxf<br />

ahquo mododicere,cj><br />

non concludat, fed non conc'udens<br />

quarfitu hiceftconcludere perfeiSc<br />

concludendo. In quaconfiderandae<br />

fHnttresconditiones.CqjconcIudac<br />

quarfttu,& cj? ipfum concludat pno,


Topicorttm<br />

£ '&^> concludaiipfuni p fe, & tarn di prardicati qaacftt? ponit*nome"addi C<br />

dam eft de hoc in hbro Prioru ana turn toti,atu rice nominis ponitur<br />

liricorii. Hocitaq;fcrutiniu iuclu- oratio gerensvice nominis,nemidimes<br />

fpesipforum cotruptorum. nemenim poffibile e crrarcinhac<br />

Sccundaconfideratioeft,cofide- (peciejneqjdecip^qn ponifipfamjcturc6dufio,&infpiaamuseam,<br />

met quaefirum fine permotationcy<br />

iifaentfatfa,quia cuncfcimusq>in Secundaauteft,qn viccrei partkuivlrl<br />

prxmiifts neccflarioeft men- lans ponitur yFcambiensi|nam, ft<br />

dacium.Siautftieritvera.iam polfi q>¥clitc5monfttar€,q>contrarioip<br />

bile eft fylfiprajmiflasefrefal(as>aut kientva (it vtt*^&po»atq>oppofiK><br />

•vcras, veruenimaliqnconciuditui iumfcienuafiiyna.Teniaaot€efti<br />

exfalfo,prootin bbioPrioru anali co vicerei,qaafc6monftrarii0tCDticoru<br />

eftcommonftratum,& tune ditur,panat itlius partiu commooeipcditnobisinfpicerefylPi<br />

prtmif ftratione.Etqnarta,qj vice tori'pa<br />

fas,c]Dzftfuerintfalfa?,de(truecTyl- narj»pfiuspartcs,vtc|> vdit^wcdi*<br />

JB logifm'jfi autem fucrint ver?v vtea cinxfclz, (it(cientia(ani«atis *?£ T ' *<br />

dum eftilio. Tertiacofidetacio eft, tudmis,&deper{ecommonfttct,q»<br />

an fadaj (int fm artis condittoncs, fit fcia aegritudiois, & de per fc q> fi«<br />

adeofintintopica tapicz,&per fciafanitatis.Ouintaautcft,q»coai<br />

ipfurn rcpcllantur, quae repellenda monfketrem p. ip/am confcqocns^<br />

iunc,&firrdereliquis,quoriicondi viq?vditcoroon(Uare,q7 diametef<br />

uomseft^adijcianturcoditiones fitiocommenrutabiliscoftat,&c6 i<br />

prarmiflatuilliusartis. Etnotu eft, morfiftretc6uerfam.Cq?coftafitmg><br />

bxcconflderatio inciudito^sipe comenfurabibsdiametro. Etmodi<br />

eicscorruptionis,quasnarrauimus. petitionisde oppofiioquariiri ft n *<br />

Etmterdueucnit hicquxdam (pcs hi idem : exquooppofitafunttriai<br />

•vitij fyllogifmoru,qua:reputafcor affirmatiua, &negatiua,contraria><br />

ruptiOjCU nonfitcorruptio,&forfi &piiuaria,&babit 9 ,&hiruntq.nqj<br />

tanrefpondenspillamrepelleretin modiqui itvueniuntuc finguhsha<br />

terrogantf: bare aur€,aut eft error, tnb*.Species itaq;pctiuo*>isdcqu?<br />

J autfophifrna>&illaeltcarrrupi.io, fitioppofno funtquindecim .Dfia<br />

quaepetitioprmcipijvocat',hecau- aute interpetercdeoppofuo '~*"~<br />

tern dupft fit,aut vere.autdiuulga- q8zfit»,&petefedeipfometqiicfito<br />

tc,&ambx fpespetiiionis fugiutur eft}quja,qnperiturdeipfbmetque«<br />

in bacarte. In arte vero demfonis fito,apparetoob»S error,qnin^pict<br />

folumeft Species vcra.EtJam elocu musiptammelconclufione,qn» ' n *<br />

turn eftdcpetitioncvcraipfiufrnet uenttliripfametinalteraduaru p r ?<br />

quasfiti, & ei* oppofiti in libro Prio miflarurfi ipfios fylR. Quando ve^<br />

rum analincorum,hicautcm dices' ropetimosde oppofito ipfiusqfits<br />

depctitionc,quzfitfecundumopi- errornobisapparet inakeraduarS<br />

nionemlaudandam. pran»iflarum,e«qoibusmfcreba^<br />

e PctitiovFrfitdeipfometqu?fito Jcaftilla,quasconneiacftcotrad*nionf<br />

Uu ftnquinqjmodos. Pnmafpecies,*: dtorioipfiusquairittPrimaautrpe;dan^ a<br />

oraua


»cdatio. B<br />

Liber<br />

A otatio


Topkorum<br />

6 irnpofsibiTeeftvincere.DirTeri:<br />

autenihil fiuein refpondendo,<br />

quideablatis,illisvcroadditi», K<br />

fit coclufio. Secudo aut,fi ad po<br />

Cue id interrogado fiat : nam &C fitione non fiat fylfe, dC ex tali^<br />

qui cotentiofe interrogat,praue bus,& eo modo quo dicflum eft<br />

difputat:& qui in refpondendo prius. Tertia vero fi additis qui<br />

no dat quod videt neq; fufcipit, bufdam fiat fylfc: haec aute fint<br />

quicqua quod vult interrogans deterioraris,quaeinterrogatur,<br />

7j.Locns. interrogare* Manifeftti igitur 6 non fifr incul etiali ablatis quibufda,na qnqt<br />

pandum 6dfm feipfam oratiox fumuntplura neceflarf)s:quarc<br />

jierrij&interrogante* Nanihil non eo q> hxc funt,fit fyll's.Am*<br />

prohibet oratione quidcm prax plius,fi ex inopinabilioribus,6i<br />

uam eile, interrogante vero vt minus credibilibuscoclufione,<br />

„ pofsibileeftoptimecotrarefpo aut fi ex veris, fed maiore opera<br />

dentemdifceptare: nam contra indigetibusdem6ftrari,q?prox L<br />

proteruos non poFe fortaflfefta> blema: non oportet aut ex olb<br />

tim fumere quales quis uult,fed<br />

quales fieri poPe faciendi fylFi,<br />

Quoniam auteft indetermina^<br />

tum qn contraria,6C qn ea,quae<br />

funtin principio fumunt holes<br />

(nam plerunq; per feipfos dicen<br />

tes contraria d icunt:6d abnuen^<br />

tes prius,dant pofterius.,eo q> in<br />

terroganri (?


A ptr falfa verum concludunt, no<br />

iuftii eft incuipare.Nam falfum<br />

quide fern per necefle eft per fab<br />

fa fyllogizare: verum autem eft<br />

qncp per falfa fyllogizare,mani<br />

feftum autem id ex analiticis.<br />

Com aut demonft ratio fitalicu<br />

ius dicfia oro:fi aliquid eft aliud<br />

quod ad conclufione nullo mox<br />

do fe habefr, no erit ex illo fylfe:<br />

ii aute appareat, fophi fm a eri t,<br />

nonckmro. Eft autem philofox<br />

phema quidem,fylfs demoftra^<br />

tiuus: epichiremaautem,fylrus<br />

B diale


So.Locus<br />

Declauo.<br />

Topicortrm<br />

tkmem dixft aliquam:eoq>ab vtquiargumetftatuf^cbhifravKr<br />

ipfo fufcipimus cum plurib 9 ve riorum una difdplina,omni um<br />

ris quippiam ampliustiiexrjs oppofitorum poftulauerit vna?<br />

quar maximevidetur interim! t eflernam videtitr id quod opor><br />

sdiquid verorum(talisenim exi tebatfm feoftendere, cum alrj*<br />

Hens , veroru demonftratio eft) petere pluribu*. Tertio, fl qufS<br />

oportet fane pofitorum aliqufd quid vnfuerfaliter eft ofiendere<br />

lion effe oino , quare erit huius propofitu, particulariter petat*<br />

demonftratro . Si autem verum vt fi de omnibus contrarrjs prOx<br />

pofieum eft, de aliquibus poftu^<br />

lettvidetur eniim We qood 1 concludat per falfa, cV valde abx<br />

furd^i , complurib cunt<br />

pluribus oportebac ofteYrdere fc<br />

cundum fe,extra pefere.Rurfus;fi<br />

quis druides pttat problemar<br />

vtfioporrel oftendere medici" ^<br />

nam fanr cV aegri, extra VCrunqs<br />

poftulettaut ft quis ebrurnf, quac<br />

9 deterior me<br />

qux falfum fyllogizant;erit aut<br />

'talis , & qua faifum concludit*<br />

Quare manifeftii qyprima quidem<br />

confideratio orationisfm<br />

feipfam eft, fi concludit : fecuda<br />

autem , vtrum veru an fcrlfu-mt<br />

fertiavero.,exquaiibusqmbuf ftquuntuffeinuicem exhecefsf<br />

dam. Nam fi ex falfis quid«,opi ratejalterum petattvtlatus inco'<br />

nabilib 9 auce,rationabrlis:ft au^<br />

tern exiftentibus quidem,fed in<br />

opinabilibu3,praua rfi Vero dC<br />

falfa S>C valde inopinabilia fintr<br />

dilucidum quod praua, aut frm<br />

pliciter,aut ad rem Jd aut,quod pofita 1 mefurabfle te'diametro, ftopor<br />

teat oftedere q> diameter laterf*<br />

^tqualiter autem Sdcotrariape<br />

petaf Fm affirmafionent<br />

1<br />

Cunt ei?quod ex principio eft*<br />

Namprimoquidem ii-quisopv<br />

in principio


Liber<br />

A DiffertautemContrariafumex<br />

Jti.toeus. re tantillii ab eo quod e in prinx<br />

D fie&L q>non fie: nam ad<br />

contraria accidi t facere obferua<br />

tionem, ex: ad cognitione 1 , & ea<br />

34 I/2b<br />

13 6<br />

(quac fecurtdurti philorophiatlfi P<br />

eft)peritiam pofle confpicere,et<br />

confpexilTe quae ab vtraqj accix<br />

dunt fuppoficione ^rio paruunt<br />

inftrumentum: reliquum enint<br />

horii,reifte cligertalterii j opor><br />

tet autem ad id, quod tale eftjee<br />

bono ingenioti6Vlhoceftfecun><br />

dum vefitate bonum ingeniu^<br />

pofife bene eligere verum, 5C dif<br />

fugere falfum: quod cj nati funt<br />

bene,poirunt probe facere:natrt<br />

qtii amant,6d qui odiunt, quod<br />

proferturfaciledifcernunl opti<br />

mum. Etad ea, quae facpifsime ~<br />

'• -J ,. ^ Li i. r- $ . O<br />

incidiintprobiemata,fcire opcr Becfa;<br />

tet orationes,cxiid maximede<br />

primis pofitionib'.Naminhis<br />

faftidiuntfaepe qui refpondent»<br />

Amplius, terniinorumcopio<br />

r & , ar i i •!•-' Dectatio<br />

fos efie oporret^cxprobabiiiu,<br />

eVprimorii fe habere proptos:<br />

nam per hxc fiunt fyllogifmi*<br />

TentandumautJSdea.jin quac<br />

faepifsime incidunt difputatio^<br />

nes,tenere.Nam quemadmodu<br />

in Geometria ante opus eftcirx<br />

caelementaexercitatumefie,c\:<br />

i numeris circa capitales pronv<br />

ptefehabere,6£multum refert<br />

ad hoejC^aliiim numerumco<br />

gnofceremuhiplicatum.fimilix<br />

tcr quoqs&inorationib^proni<br />

ptum eiTead principia,&pro><br />

pofitionesmemoriafcire opor><br />

tet:nam perfndeacin memorial<br />

fenforio fo]um loci pofiti ftatini<br />

faeiunt ipfas res memorare:56<br />

haec faeiunt ad ratiocinandum<br />

promptiore,eoq> a4determina<br />

(as iilas infpiciac Sm numer um«


* 7. Locus<br />

Dccfiuio.<br />

IJ.Locus.<br />

DecFauo.<br />

H<br />

4). LOCUS.<br />

•cciautf.<br />

o. locus<br />

>ecfau«.<br />

u.Locus.<br />

•ecfatio •<br />

9).Locus.<br />

Oecfatio.<br />

4- LOCUS<br />

eclacio.<br />

Topicorum<br />

Propo{Ttionemt|5 coem magis gratia difceptamibus tentandu 1<br />

q* poficione in memoria ponen afferre aut fylftn de aliquo, auc<br />

dum. Nam principioru d(. fupx propofitionem,aut folutionem,<br />

pofitionu copiofum efTe mediox autinftantia,fiuerecle quisdix<br />

Criter, difficile. Amplius, orax cat, flue perperam, vel ipfe,vel<br />

tionetn vna plures facere aflfuex alter, dC ad quippia vterqj. EK<br />

fcendu^uelutt^qui occultifsime his enim facultas,exercitatio an<br />

abfcondunt*Taleauteritfiquif temfacultatisgratia.Et maxi'<br />

qudmplurimuabfcedatab affix me ci reap pones, (3d inftantias:<br />

nitate eorum,de quibuseft orax<br />

tio:eruntaut potiores orationu<br />

Vniuerfales maxi me, qux id pa<br />

ti pofsint,utqmnoneftvnaplu<br />

riii difciplina: fie enim & in rjs,<br />

qux fun tad aliquid,cVinconx<br />

trarrjs,&coniugatiseft. Opor-<br />

tet aut


Libci<br />

A Sermo 3e prtttptu commumbutinttrroganti<br />

cr* refeondtnti. Cap. 4.<br />

nobis eft oratione<br />

REliquum fet;rede illis, qua? ambos,£ &<br />

interrogantc&refpondente includunt.Eth£cquidem<br />

pr^ceptav cilia<br />

ftnt vni mu rerum: quard vna eft,^<br />

tie remittaf" visfaciendi vehemenorcm<br />

oratione de vna eadem pofino<br />

fie, aliqii ft-cundum modum interrogationis,&aliqnfm<br />

modum reiponfionis:fecundaauteft,vtacqui<br />

raturvis feitinandi circa fylfi arte,<br />

aut cdlHuerrogatione,aut cu obuia<br />

tione:&tertiaeft vis>cuiusconditio<br />

* nis fagere hasduasoperaticnes,Sf<br />

haxquideviseft viri habctisartem.<br />

diale hoc contradidtoriu alterius<br />

^mifli. Et hoc quidem vtile fit relpondenti,quia<br />

j? ipfum coftituerec<br />

(ylFipramii(ras,quasinterrogauerat<br />

ip£einterrogans:liocautconcingit,<br />

qii cacperitin interrogacione praemiflas<br />

&conclufionehmul. Etali-<br />

^ quando hoc opus vtile fitinterroganti,qn<br />

deftrueret pofitionem fm<br />

modum impofts,& per hoc opuses<br />

poflet proferre de vna eadem re plu<br />

resfylibs: aliqfienim caperemusco<br />

tradidtorium conclufionis, & aliqn<br />

ipfius cotrariil,& vtrunq; ipfum co<br />

necliem us ip(iminori,& aliqn maio<br />

ri,&conftituemusex hocquatuor<br />

iyiiogitrnos. Oporietaut,qn fumimusoppofitu<br />

conclufionis, &ei conedimusalteraduarumpr«Bmiflarum<br />

, q? conflccur nobisaltera pnemifla:quia,qnfuntprcmiila;,elt,c6<br />

OcStauu? 137<br />

clufio,&qnaufcrturconclufio,au- D<br />

ferun tur ambae praem i flk,aut altera<br />

earu,& hoc eft notum p id quod dicitur<br />

de antecedence & confequentc<br />

infylfo conditional!. Etde illis eft,<br />

quia p hoc prxuenitquiuis ornni<br />

pofitioni cu (ylFo qm ilia deftruac,<br />

&dum id inuenerit deitrueret fuarumprxmiffaru<br />

deftruclionem,qii<br />

cnitn quis pracuenerit fingulis quaefitis,&ea<br />

confiderauerit,autip(ant<br />

ftn fe,aut cu alio,fit ei visdifcemendi<br />

elocutionede illisfm modum interrogationis,<br />

autfm modii refpoa<br />

fionis. Interrogandoquide cognitione(ylfi,&refpodendocognitio-<br />

E<br />

neobuiationisfuaru premmarum.<br />

Et de illis>eft,q? in vna cade pofitionc<br />

quejrat fylFm.qui earn conftruar,<br />

&fylfm, qni earndeftruat. Deinde<br />

ratiocinabitfde pra*miflis duorum<br />

fvllofrifmoru, qiisillarurp ficfalfa,<br />

&quxillarum ficvcra,&quij iliarum<br />

fit fatisvulgata,& qua; (it parum<br />

vulgata. Et fi fuerit mterrogans,<br />

lam nouiflet fyllogifinii,jqui<br />

deftrueret hoc pofitum, & fortaflc<br />

illupermifceretpmiu f is>quxipfuni<br />

conftruerf r, aut quac ip(um cleltr ue<br />

rent cum ipfainterrog=«ione,5cab-<br />

(condet p hanc rem ab ip(b refpon- F<br />

dente.Si aut fuerit refponaens,(cirec<br />

pra:miflas,qu« illud deftrucrenc, &<br />

cauereteas. Ait Arift. Ethaecquidc<br />

visnoneftminima,focitenimdialc<br />

clicu aaipifci poteftatem adinterro<br />

gationeu^&adrefponfionej&viro<br />

demonftratiuo vtiliseft multismo<br />

dis. Quoru vni:seir,quiaqnapudil<br />

linn fucrintduo fyh'i deahquo poft<br />

to.quoru vnus illud conftfueret, &<br />

alter ipfum deftrueret, non euadic<br />

quia illonl duorum fyllogifmoru<br />

alter fi: vcr',& alter falfus,autambo<br />

Log.cuco.Auer. S fait


"Topicorum<br />

G untfimulveri,autu'i'falfi,fedduo- ftro,anpatri:prafcepitaGt


AaliquS rernfcftinanter,immohex<br />

illis opinio proccderct ad ipfum par<br />

ticularc,,cfletfm quandam fpcciem<br />

accidentis, & quafi ad illud precede<br />

rct,non artificialitcr,fedquouisrno<br />

do contigcrit. Exempli gratia, quia<br />

non debct fuftincrc hanc pofitione",<br />

fcilicet omnium duarum rcrudiuer<br />

fa rum), vnaipfaruincftrci differed<br />

a pri ma, fed fuf If caret vice illi' hac,<br />

qn aut fuerit vni daorum oppofito<br />

rum aliqua difpofitio,alteri oppofito<br />

ineftoppofituprimaedifp6nis,j?<br />

oppofita enim conuinceret contra-,<br />

ria,& fuasfpccies ,& poteft ex illis co<br />

8 ftituere qiiasiita particularia $ quae<br />

ill is fu (linear facile&ci to. Etde illis<br />

eft, quiaconfuefcerefaciuntponerc<br />

multasorationes vna oratione afce<br />

dendo ad vfe, quod ilia includeret,<br />

& ponerc vna orationem.plures ora<br />

tiones,illa partie"do ad particulares,<br />

quae ci (ubfuftt.Qn enim interroga<br />

rcm us,iuuaremur ponendo multas<br />

res vna orationem, &recepiflemus<br />

per hoe,quod vellemusadfnittiab<br />

illo.Quando autrefpondiflemus,iu<br />

uaremur qninterrogaremurvnam<br />

oratione multasorationes, &fiinueniremus<br />

continere defiru&ione<br />

C illi us, quod pdfuimnsfuitemandu?<br />

non admitteremus illud, fin autem,<br />

illud admitterem'. £t expedit hie q><br />

cofideremus vniucrfaliflimu quod<br />

pofl u m us,hoc eft,qfi multas orationcsponimus<br />

vnam orationem, hoc<br />

enim opere fit res vehementisoccul<br />

tationisabipforcfpondente. Ethoc<br />

eft contra difpofitionem vniuerfalium,<br />

qua; fint apud eu prompte ad<br />

faciendum fyllogifmos. Sum enim<br />

quxda vniuerfalesorationes,dequibusdifficile<br />

fitrefpondentimteilige<br />

rc,qua:conclufio cz illis icquatur.<br />

Liber O&aiius<br />

Exempli gratia,admittere gjfcic'fi* O<br />

return, quac funt maxima; multitudinis,no<br />

fit v«a, qn enim hocadmi<br />

fiffet, iaadmififlet illud in relatiuis,<br />

&cotratijs,&in multisreb*. Etideo<br />

expedit reipondenti agerecotraid,<br />

quod ageret intcrrogans,& aufugeretadmitterefesvPcs:<br />

quantiieipof<br />

fibile fuerit. Et de'illis e\ vtatur cu<br />

eo qui (it tnodicu excrchatusia hac<br />

arte,aut qui paffiis fuerit defeclti mgenij,ip/ainquifitionc,<br />

&cunimiu<br />

exercitatis orationib 9 vniucrfalib*.<br />

Exercitatus enim vehcmentius aufcultathasorationes,<br />

adeo cj> for/an<br />

deducontilluadrepellendufenfata, E<br />

prout fit de orationeZenonis^quas<br />

contradicit motui,& oratione MellifIl,cjuaccontFadicitmultitudini,ficutfpespriuata<br />

excrcitio magisaufcultatinquifitioni.<br />

Expedit itaque<br />

dialec^icofumere^raiflasinquihtiuas<br />

a dignisinquifitione, & praemif<br />

fas vniueffales a viris huius (peciei*<br />

Harum afit rerum exercitium efr,<br />

g>idoneiim fitnobisoperariomnes<br />

aftus h ui us ar tis perfect! iTime, ad:us<br />

enim huiusartisfuntiyiFs,autfbphi<br />

ftiea li tigati o,au t argumentu m,au c<br />

contradictio,aut fida inuetio interrogationis,an<br />

fitre£ta,aut no recl:a? t<br />

&fi fuerit alterius harum duarudifpofitionu,qux<br />

fit hui us caufa. & ii<br />

elocuti fumusde conditionibus,qui<br />

bus fiant hi ac^us perfediflime.Syl-<br />

logifmusenim eft operatic interro<br />

untis addeftrufdum pofitionem.<br />

f tfbphiftica eft operatic rcfpoden<br />

tis,& CyWi repulfus. Contradidio YC<br />

roeftacl:usreiponderitis,qn procu<br />

tatconftitucre pofitione, quiaalicu<br />

bi refpondensprocurat hoc. Arif toteli<br />

vero videif,q? illi us operatic primaintetione<br />

fit fu(tetare pofitione<br />

S ij folu.


Topicorum<br />

G fbIum,nonipfamc5ftitucrc.Sicq;, Iargit'eftrmiuscaufam,&diiit:& £<br />

qnrefpondensargumentum prefer non cftdifputandum cum qaouis<br />

retadconftitutione pofitionis,in- KoTe contigcrit, ncceffitascnim con<br />

terrogantis acluseflet contradiftio duceret<strong>vol</strong>entfcontradicerc.cuiuij<br />

per fylPmj&conrradictiofitdea&i- homini contigerir, vtorarionesqui<br />

businterrogantis,lisaur&argum5 buscumillo vteretuffintviles,&ea<br />

turn de actions refpondentis. Inter- rum compofirione adueniret marogatJonemaut&rcfpofionembe-<br />

1 us habit', & mala difpofuio ipfi dia<br />

nencare, iam dicta eft quo hoc fiat, ledtico . Si autem cotingeret,q? cius<br />

afTue/cereaut intend! turob has ope controuerfiafuentcumillo,quiinrationesj&perhasoperationeseue-<br />

niterctur pratualere & extorquere,<br />

nit confiietudo, videlicet fylftn,& vtfuntfbphift^iuftum eft in ilium<br />

argumentum, quiinueniunturper vtiquibufuis fpeciebus orationum,<br />

poteftatem tradedi multasresvna. quascotigerint-Potiusenimefthoc<br />

Etcotradi&io&litigatioinneniun patefacierido imbecillitatem fuarfi<br />

H turin ponendovnam remmultas, orationum,&i!lorumverfutias,Qifi L<br />

fyllogifrnienim &argumentiope- quiavirdialefticuseftjcuiusintenratio<br />

contingiteiminueniendopr^ tioeflcon(uefcereexercitium,&dc<br />

mifTam vlem,ambienteipfumqu?- betfugere hancfpecif , quantum ci<br />

fiturn, hoc autem non fitidoneutn pofUbile fuerit^&debetefle parata<br />

ftififmmodumcompofitionis,&p apudeum,qn cogereturinterloqui<br />

particulars tradendo vnum.Exem hac fpecie pr2emjflarum,qua:funt<br />

pli gratia, qnproponimuscomon- maximae vniuerfalitatis, talibuseni<br />

ftrare,q?quorumlibetduorum con locis fuperare hanc fpeciem obmotrariorum<br />

fcientia fit vna in poten- dicam ipfius fenfibilitatem in illis,<br />

tia,fm modum compofitioniseft-in quaeei fubfunt hocmodo,pra:ftanoppofitorum<br />

fcientiam eflevnam, tius'C,quamfuperarenominis?qui<br />

operatic verolitis&cotradictionis uocatione,pcrhancillam vclaham<br />

fit in cognofcendo prxmiflam, qu; regulam fbphifticam.<br />

veritatirepugnatobeius particula- Hascitaq; eftoratiodcomnibus<br />

* ritatem,adeo cj> conftituat illius dc- rcbus,quas cotinet hie traitatus bre "*<br />

ftru


'39<br />

ARISTOTELIS<br />

LIBER PRIMVS,<br />

Cunt ~4uerrois Cordubenfis media cxpofitione,<br />

•Abramo de Bedmes interprets.<br />

SVMUA L 1 B R 1.<br />

eintentiohelibri,& gefleribus difputationum: De Locis Sophifticarum inDi&ioil%<br />

& extra Di£tionem redargudonum: De Caufis deceptionum,captionum fophilticarum<br />

: De vetis, & falfis redaf guti onibus: De intetrogatione tentatiiue, Sc<br />

quid inter Contentiofum, Sophilticumq; interfit: Demuni de captionibus<br />

Nugationls, & Solloccifmi, occultationeq', Sophiitica<br />

contta molelte telpondentes.<br />

^idintenJit,&aliqHtmJylloapJmumfophiJlicitmejJ~e. Cap. I.<br />

E SophifticiS<br />

aute redargue<br />

tionibus&de<br />

i^squg vident<br />

redargutiones<br />

(funt aute ca^<br />

ptiolk ratioci<br />

non redargutiones)<br />

dicam us oportet, incipietes fm<br />

natural primis.q>igitur hi quix<br />

dem fylfijilli aut, cum non fint,<br />

videntur,manifeftumeft«Nam<br />

qucadmodum di in alfjs id fitg<br />

quandam fimiJitudine}fic dt in<br />

orationibus fe habet: etenim hi<br />

quidem habitu probe habent,<br />

illi vero vident, ex tribu tumen<br />

tes,&coponentes feipfos,6i pul<br />

chri:hi quidem ob pulchritudi"<br />

nem, illi aut videntur feipfosfu<br />

cantes.Et ininanimatisquoqj<br />

iifrmam «3^ illorum hec quidem<br />

argentunijifta yero auru reuera<br />

funt,illanon funtquidem}appa<br />

rentautem fm fenfumtvtlithar<br />

gyrina, 6C ftannea, argentea,6C<br />

felle tin


Elcnchorum<br />

1 ttamuraccidereicfuemadrnodii<br />

§,qui calculis fupputant,id aute<br />

jioneftfimile:nam nominaquix<br />

dem finitafunt,& orationu mul<br />

titudo,res vero numero infinity<br />

funttneceffe eft igitur plura eanx<br />

dem orationem, &C nomen vnu<br />

fignificare;quemadmodum igit<br />

6C iUi,qui non funt prompti calx<br />

culos fuftinere, a fcientibus deci<br />

pi lint ur, eodem quoqj modo dC<br />

inorationibus,qui nominu vir<br />

tutis funt ignari, g facile captiox<br />

nibus hallucinanturj&ipfidix<br />

[ fputantes,&aliosaudientes:ob<br />

hanc igitur caufam, dC eas, quae<br />

dicedae funt,eft fylFs, d(. redargu<br />

tio apparens,atcp non exiftens*<br />

>de\ntentlontlibn. Gap. I.<br />

iNtentio huias libri eft<br />

lloquide fbphifticiselen<br />

I chis,quiputant''eflcelen<br />

I chi vcri, fed funt paralo<br />

gifmi. Nosautcmincipiemusfpecu<br />

lationehuius,ex principijs notisfecundum<br />

naturam in hocgenere. Et<br />

dicimus,q? per fenotum eft,q? fyllo<br />

T gifinorum,quidarn eft vere fyllogif<br />

mus,'quidamveroparalogifmus,&<br />

putaturdeeo q? fitfyllogifrn'abfq;<br />

hocq? fitita fm ventatcm . I'd aut^,<br />

quod accidit fyllogifmo ex hoc, fi-\<br />

mile eft ci,quod accidit reliquis reb'<br />

animaris&jnanimatis. & hoc,quia<br />

ficut homiaumquidameft verere<br />

ligiofus,&eoriiquidameft,qui putatur<br />

effe religiofus,ipfe autem eft<br />

hypocrita :&eoruquidam eft vere<br />

pulcher ,&corum quidameft,qui<br />

putatur efle pulcher propter fucum<br />

&ornatuminduinenti, vereautem<br />

non eftpulcher:acetiam ficutex ar-<br />

gento & auro qaftddam eft argentu K<br />

autaurum verc,&ex eisquoddam<br />

eft, quodputaturefleaurumautar<br />

gentu,fic res fe habet in fyllogifmis,<br />

Latet vcro iftafpes fyllogifmi, hoc<br />

eft, qui putatur efle fyllogifrn us, &<br />

non eft fyllogifrn us, eum,qui impentuse"<br />

fermonum, &aflimilatur ei,<br />

qui fpeculatur res a remotis. la autc<br />

verificaucruntfyllogifmum fimpli<br />

cifer,qj fit ofatio.in qua quibufHam<br />

rebus pluribus ^ vnapofitis,neceflc<br />

fitvtducaturquiddiucrfum abhis,<br />

quaepofita funt.Elenchus autem eft<br />

fyllogifrn us, ex quo fequitur conclu<br />

fio, qua; eft contradidona conclu- L<br />

fioms,quam pofuerataduerfarius,&<br />

hoceft.quia, quando fequit ex prae<br />

miffis.quaseoncederetaduerfarius,<br />

fequereturex hoc g? eadetesfmta,<br />

^cnon fitita. SophifHcusauteelenchus<br />

eft fyllogifrn us,qui putafefle ta<br />

Its dcnominatiois abfq; hoc q? ita fit.<br />

lam accidit autem talis fyllpgifmus<br />

propter caufas, quarum pof tea meminerim'.Famofiffima<br />

autem iftarum<br />

caufarum eft ,qnz accidit reb*<br />

propter did hones, & hoc, ga ex q uo<br />

noneftdifceptationifi g didliones.<br />

conftitueruntdi&ionesioco return,<br />

&fimillimum eft, quod accidit di- M<br />

cliombusei quodaccidit rebus.fieut<br />

quod accidit compofitoex errore fc<br />

cundum numerum, quando confti<br />

tuerint articulum , qui eft in digito,loco<br />

numeri,& putat q? id,quod<br />

accidit articulodigin.fit res que.acci<br />

deretnumero. Accidit autemiftud<br />

rebuscum diclionibus, quiaimpof^<br />

fibile eft,q? dichoncs attnbuantur<br />

zquales rebus,& numerentur ad earumnumeratione,exquores<br />

funt<br />

quafi infinux,did;iones autem fuut<br />

faaita;. Si autem impofitx cflcnt dt-<br />

£ti ones


Liber<br />

A $ion«Ggnific5tes>rcSjfcfficjijse£tj<br />

locutio autem de eis,aut reminifccn<br />

nacoru vclimpo/fibilis: &idcoco-<br />

,caturproie<br />

«onumerorum,1mpoflibileeftft<br />

CQfnftetei conucnientcr error inter-<br />

'ogationum numeralium , fie ilk,<br />

•Pud qucm non eft notitia nat»rajum<br />

diaionum,dignuseftcrrare,ri<br />

'oqucreturdealiquare^utaudirct<br />

*ani edam , & propter hanccau(am<br />

B *propteraliascaufas etiam accidie,<br />

in<br />

trcsmuentanaturaluer.<br />

tft autem<br />

m<br />

vnoquocp opus fapientis , non<br />

men t,rl quide jpfuni de q U|bug<br />

Primus 140<br />

huiufmodi poteftasfeciet videx D<br />

ri fapicntes,cuius funt defideriu<br />

habentes. Quod autem talcora><br />

tionum genus eft,&quod talern<br />

apPetuntpoteftaceilli,quosvo<br />

Cap. z.<br />

x, .<br />

oniam autcm<br />

Y<br />

dammagisoperjpreciu<br />

,. ^f*J ft Vldc " cffe fapientes,<br />

X/rv n camus fophiftas,manifeftueft,<br />

*X<br />

QiJP'a""<br />

r /• • r u-<br />

Vlderi (eft enim fo<br />

pnutic^apparens<br />

°"<br />

fapientia3non<br />

cxiitens autem : &Sophifta pecumaru<br />

aucupatorab apparete<br />

lapient.a, dC non exiften te.)ma,<br />

nitcltumprofccaoeft quoniam<br />

ccema uam<br />

g'!>q fu « fpecies fophix Cenera di<br />

fticarum orationum, &. ex quot fpuudonumcro<br />

potcftas ca conftac, di alur<br />

quot partes comingit eife negox<br />

crj,&dcalfjs, quaefuffragantur<br />

ad hanc artem,nunc dicamus»<br />

Sunt igitur ad difputandu, ora<br />

tionum genera quatuor: dodtrix<br />

nales,dialcdicz,tencatiu3c,conx £<br />

tentiofar.Etdodrinalesquidem<br />

fune,quae«xpfoprqsprincip^8<br />

cuiufqjdifciplinaCj&nonexrjs,<br />

quaevidenturrefpondenticolJix<br />

gunt;nam oportet credere eum,<br />

qui dicit.Dialedicz autem, qu{<br />

ex probabilibus collecfb uae funt<br />

contradiaionum.Tentatiuz ve<br />

ro nuaeexfjscolligunt, quae vix<br />

dentur refpondenti,d


G magna fine labore &faftidio,aut<br />

abfq; hoc q?/intdigni,ideo,qnfuefmtex<br />

his,quibuspoflibileeftaddi<br />

(cere fcientia,fuit hoc cau(a,q? cofti<br />

tueretur hocgenusfermonismultis<br />

hommibus,& obftentent fe eo,& pu<br />

tenfeflefapientes ab(q; qjitafintin<br />

veritate>&ideonuncupantur noic<br />

icicntiae corruptaj:&eft,quodintedimus<br />

nole faUae &fbphiftariaefm<br />

idioma gre.corii. Manifeftum aute*<br />

cft,qifolertiaiftorfieft, cjjputet'de<br />

cisqjipfi faciat opus fipientu,abfq;<br />

cp facjant,ficutfuntoperaeoif.Veri<br />

(apientisaut opus eft ,q?,qiiloquif',<br />

H dicatverunij&qhaudiueritveibfl<br />

abalio.ab eo di{cernat J falfum a vetOj&<br />

concedat ipfum,& ifbe dti? co<br />

ditionesfunt,qua;inueniuntiu&picnti<br />

:quatu vna eft inquantum lo<br />

qui^Sc alterainquantum audit neceflariu.<br />

£c procurauer tint fbphi ft^<br />

inquifitione iftius generis locutionis,quiapiftam<br />

(cicntia pofl'untvi<br />

den, q? (int ftpietesab£q-, q? ita fine,<br />

nifi fm fuum appeutu. Quod aut6<br />

hoc genus verboru fitres,qua?inue<br />

nitur,efl: pfe notum.Idaut,dequo<br />

pcrfcrutatur de eo,eft,quotuplex fit<br />

ifte £ermo {bphiflicus, & quot reb*<br />

I proueniat hie habitus,&vfr quot<br />

lint panes i ftms artis,& de illis reb 9 ,<br />

quib eiliftaars,&hoceft, quod in<br />

tenderat perfcrutari hie. Dicimus<br />

autjCpgenera orationum artificialium,qua:poflant{ernionedoceri,<br />

fintquatuor genera, quaru vnaeft<br />

oratio demonftratiua,£ecundaeft<br />

oratio topica,tertia eft oratio retho<br />

rica.quarca 6 oratio fophiftica. I ft a<br />

autoratio,qn vtensea,ailimilac J fapientibuSjappropria^hoc<br />

nomine,<br />

qnautafTimilaturtopicis, vocaiflitigiofa.<br />

Oratio!autdemonftranua<br />

Elenchorum<br />

eft ilia, qua; fit er principijs primis H<br />

proprijscuiq; doftrina:,qua;fiunt<br />

inter dodlore, &difcipulum, cuiu»<br />

. femita;eft q? recipi-at, quod lagu ei<br />

do(ftor,nifi cogitetid,quodeftruai?<br />

fermo docloris, ficut faci unt (bphi-<br />

{tz.Topicaautoratioe{r,qua?con-?<br />

eritur ex principijs famofis proba<br />

f ililsusapudofsaut pi tires collect!<br />

ujecontradidiontim.Oratio aflt re<br />

thoricaeft,qua:fitexprincipijsco-!<br />

gitatis,quajfuntfminitiumcogitationis.<br />

Oratioaiit Iitigio(aeft,qua5<br />

putafc^fittopicaex principijsprobabilibusabfq;qjfuithmoifecundum<br />

veritate.Deorationeveiode' L<br />

monftratiua iadiAumeftinhbro<br />

Pofte. ficq; de topica di«5tu eft in libroTopicoruj&derethorieainlibro<br />

Rethorico^. Ilia aut,de qua fit<br />

feimo,


Liber<br />

ttcorationerefpondentem. Vlti<br />

mum autem, idem frequenter<br />

dicere.Modi aute redarguenul<br />

funt duo: na air) quide funt pro<br />

pcerdi


H<br />

Cfi pocti<br />

dicit, Hpmerilinteihj;ic,cu<br />

lus hie A-<br />

I<br />

rifto. earminaotatjverum<br />

g> ea noftrisaccetibus<br />

nop<br />

accomodiri


Liber<br />

A quitKjue intentions Scmaximeinteta<br />

apud cosed rcdargutio: rurfus<br />

fcquitur ei falfum iti loquft&prztercalargitiodubij<br />

,feu inopinabile:<br />

deinde eft occultatio (ermonis, &<br />

ferrc ipfum adfalfum.i.ipfe (blloecif<br />

mus, vlterius cftitiatio ad nugam &<br />

locutiofm exceflum. Redargue!onu<br />

aute&fallaciaru quaedaeftpro<br />

pterdic/rionesab extra, &quaedam<br />

«ft propter res. Ilia aiit,q" eft jppter<br />

•di&iones eft (ex Jfpecierum. Q[uaruvnaeftaequiuocatiodiiftionisfeparatae,<br />

fecudaaut aeqaiuocatio copofitionis,<br />

feu amphibologia.Ter-<br />

B tiaautfeft, qeftfmcopofitionejn.<br />

Quattajquz eft ^ppter diuifionem.<br />

Quintaauteftacquiuocatio figuia;<br />

di(fHonu.Sextaaurppaccetum.Ifta<br />

aut ditufio notificatur per fylPm &<br />

indutftione. Exemplaitaquescjuiuocationisnomuns{eparatie(t(ermo<br />

dicetis,addifcenselt(cien$, quia<br />

addifcens fcit, qui aut fcit eft fcieus,<br />

deque addifcens eftfcicns. Modus<br />

aut fallacix huius eft,quia didio fci<br />

etidicifprotempoce raturo &pfo<br />

tempore praefenti, verificaf aute de<br />

fciente pro prarftnti, deaddifceti au<br />

t£ pro future: ficqueetiaeftfermo<br />

C dicentis,aliquodmalu expedit,expedies<br />

auceft bond, ficque quodda<br />

malu eft bonu . Fallaciaaute huius<br />

cft,quianomen expedientis, qii dicimusaliquod<br />

maluexpeditjdgnifi<br />

cat id,quod figniticatnome necefla<br />

tii,qnaqtdiciinus,&expediesefibo<br />

nu,fignifa"catid,q? fignificateligendu,&<br />

res coueniens. £xen>plum au t<br />

xquiuocatioois compofitionis eft<br />

fjuatfida fpecieru, & hoc, quiaiam<br />

htpprius& pofterius.ficutquidicit,nobiliseft(ciens,qnintenditper<br />

hoc,g? fcieus (it nobilis,& putaifprio<br />

Primus 142,<br />

ritas nobilis, & pofterioritas fcietfs, f><br />

quia ^dicatu ifti' (ermoniscft foe's,<br />

& nobilis eft fubiedlii,ta aut fita:<br />

uocatiocopofitionis/cu amphibologix<br />

p}> reditu figni ucr res piures<br />

^; vna, ficut eft diftu dicetis, q> Celt<br />

ho,eftho,homo aut(citlapide, lapis<br />

itaque (cit. Acciditailt ifta fallacia^<br />

quia dicftio £cic,acciditde fciete & de<br />

fcito,et ficut eft(ermodicetis,q>dicit<br />

ho q? fit,itaeft,fi aut ho dixerit filice,eft<br />

igiturho filex. Caufa aut huius<br />

eft,quia diftio eft,aliquado redit<br />

ad hominc, & aliquado redi t ad<br />

fermone. la aut fit sequiuocatio p. ^<br />

habitudinc,acfidiccrcs,e;audeo ver- E<br />

berationeSocratis, quia ferd" qj Socrates<br />

fit verberas,aut verberatus. EC<br />

ahquandofitperablatione &dcfe-<br />


G & tie tota re fectmdum fui to tali tare<br />

vejificantur,quandoautem compo<br />

nutur fibijnuiccm falfificantur.Putaretautem<br />

fbphifta,q7,quanck> vcxificantur<br />

diuifa:, fequatur,g? veriliccntu<br />

r com pofitar.Illud autem eft<br />

contrarium primi loci. Exemplum<br />

auteni eorum, qua; verificantur de<br />

partibus rei diuifa?, & non vcrifican<br />

tur de toto conuincT:a,eft Ic rmo dicentis,<br />

ipfbrum quinquc eft par, &<br />

ipfbrnm quinqueeftimpar,quinq;<br />

itaquefuntpar&impat fimuhhoc<br />

autem eft falfum, quia paritas &im<br />

paritas vtraque earum verificatur<br />

H de pane ipfbrum quinquefineparte,deqr.a<br />

verificatur altera,quando<br />

autem przdicatur detoto eflet falfum.<br />

Exemplum autem pra?dicatorum,<br />

qua: verificantur diuifa de tota<br />

re, & non verificantur de eaconiuncta,eft,<br />

ficutfermo dicentis,tu es<br />

/cruus, &tuesmens:ergo tuesfeluus<br />

meus:hocautem efteoru,qua!<br />

Jam falfificantur.Locusautem,qui<br />

eft propteraccen turn,eft ficutfivariaretur<br />

fubftantiadidionis, &variaretur{enfusillius,autvariaretur<br />

ex produdione ad correptionem,<br />

autexgrauitate in tcnuitacem,aut<br />

I excontinuationcinpaufam,autlateret<br />

eius fubftantia,vel permutarcturciusdiftio'.<br />

hoc autem pofiibile<br />

eft in (crigtiirafineprolarione.Exe<br />

plaautem iftorum funt,qua:dicuntiir<br />

in idiomate arnbico. Locus vero,<br />

qui eft ex figura dictionum, eft<br />

ficut fi fiat modus dic~Honis mafculi<br />

nus moda diclionitfcemininus ,aut<br />

modus diclionispasfiuus modusdi<br />

dioms acliuus, & putaretur quod<br />

mafculinum fitfoemininum,&fo:mininum<br />

ma(calinu,&palliuum:<br />

adtiuum : ficutcft dictum arabum<br />

Elenchorum<br />

paffiuum calumniatutr/ococafuttt K<br />

niantisj&pulfiuii ioco pulfantis. Hi<br />

aute funt elcnchi, qui fiuntproptcf<br />

di»ftiones. lam auteapparet Qp fine<br />

fex per via diuifionis,& hoc, quia di<br />

clio fajli t q uado non corquatur rei,<br />

quado aut non cocquaf'rei, manifc<br />

flu eft, (j>fignificatreplus2; vnam,<br />

quianoeftimpoflibileq? (ignificat<br />

hac re & re ailditS ei vltra hac r£, &<br />

re fubtraita abea, quado authocita<br />

fuent, ia fignificat re plusg; vnam,<br />

autpereiusadditioncadcS vlirare,<br />

aut per fubtradla ab ca, qn aute hoc<br />

itafuerit,ndeuaditeiusu'gnin*catio<br />

rei plus^ vnius: aut cp accipiatur di- L<br />

ui(a,autq)accipiaturconiundaali;.<br />

Rurfus,quando fuerit ex parte, qua<br />

eft diuifa, no euaditex reli qua trill<br />

diuifionu :aut 9? fiteiproptcreiiu<br />

primummoduimpofitu,j&hoccft<br />

nomea;quiuocu:autlithocproptcc<br />

additioneaut fubtradtione eius lite<br />

rarum,aiit variatione ordinisearu:<br />

&illa eft fallacia.qu^acciditpropter<br />

fubftantia dicrionu ,& gr'auitatem<br />

& tenui tatem,4c carteras res,de qnibus<br />

prorrahi tur' vfus idiomatu :q ua<br />

do autem hoc accidit ei,elt,quia ipfaanne(5laifalteri,n6<br />

quia hoc acci-<br />

• datipfimctc6po(itiom,Iicetaccidat M<br />

eicx varietate illaru a diuifione in<br />

copofitionem.qui eft locus diuifionis,autexcopofinone<br />

indiuifionf,<br />

qui eft locus copoOtionis:quadoau<br />

te per fe notil fuerit,q7 no fit hie diuifio<br />

cofequens di6lionc,qua fignifi<br />

catplusq; re vna,exparcequaeftfal<br />

le"s per fe, no ex parte qua eft fallens<br />

per accid£s,ficuteft fallacia,quxacci<br />

ditexeacii permutatione,hoc eft,<br />

permutationedicliionislocodicTiionis,eft<br />

rnanifeftum,q)locafallcntia<br />

ex diclionibus fint ifta fex. Delocis


Liber<br />

JL Delectsrt&ttrgutianti fopbiflicarum extradiflionem.<br />

Cap. 4.<br />

. Arum vero, quz extra di<br />

F ^ c*lionefuntcaptionu,fpex<br />

Primus 145<br />

non eft homomam no idc eft no D<br />

efie quiduis,& no efle fimplicix<br />

tenapparet aur.ab quod per qua<br />

propinquum eft dicSione, &L pa<br />

1 \ cies funt fepte. Vna quideru<br />

differat ee quiduis, ab eo q3<br />

propcer accidens:fecudaautem eft efie, &t no effe quiduis ab eo><br />

propter id,quod fimpliciter,vel quod eft non effe.Similiter aute<br />

non fimpliciter, fed aliquo mbx pg id,quod eft aliquo modo, QC<br />

do, aut vbi,aut quando,aut alix fimpliciter:vtfi Indus,cilfittox<br />

quid dicit: tertia aute gg redarx tus niger, albus eft dentibus,alx<br />

gucionis ignoratia: quarta vero bus igitur S>C no alfaus eft. Aut fl<br />

propter cofequens: quinta aute am bo aliquo modo,quod fimul<br />

propter id,q3 eft in prihcipio cotrariainerunt:tajeautein qui<br />

fumere: fexta propter id q3 non bufdam quide, cuilibet facile eft<br />

B eft caufa, vt cam ponere: feptix cofiderare,Vt fi fumens Aethiox E<br />

ma vero propter plures interro pern nigrum effe, detibus dicat<br />

gationes vna facere. Propter igi q? albus: fi ergo ibi albus, q> nix<br />

turaccidens captionesfunt,qn ger, cV no niger, putabit difpux<br />

fimiliter quodcuqj exiftimabit tafle fyllogiftice, ciim perfecerit<br />

jrei &accidenti inefle:nam,quia interrogatione. Inquibufdam<br />

multa€ideaccidunt,non eft ne> verolatet frequenter,in quibufx<br />

cefle omnibus praedicatis &i ei cunq^ciim aliquo modo dicat,<br />

dequo praedicantur, ilia omnia fimpliciter videtur fequir&in<br />

inefle: na omnia fie erut eadem, quibufcucp no facile eft confide<br />

quemadmodu fophiftae dicunt: rare,vtrum eorum prxcipue fit<br />

vt fi Corifcus eft alter ab homix asftgnandum.Fi taut talc in qui<br />

ne^ipfe eft alter £ fe, eft enim ho- bufcunqjfimiliter funt oppofix<br />

mo:aut fia Socrate alter, Socrax ta: na vident vt ambo, aut neux<br />

C tes aute homo, ab homine altex trum dandti eflfe fimpliciter prg F<br />

ru dicunt efle cofelTum,eo q» acx dicaritvtfidimidium quidealx<br />

cidit(a quo dixit alterii efife)huc bum.dimidiii vero nigru, vtrii<br />

eflfe homine«Propter idautem, album,an nigrumc'Qua^autem<br />

qjhoc quidem fimpliciter,illud funt propter id,quod non deter<br />

aute aliquo modo, &C nopraeci^ minat quid eft fyllogifmus, aut<br />

pue,quado quod in parte dicit, quid redargutio, fiunt propter<br />

vt fimpliciter di^ftu fui'mtur: vt omisfione orationis 4 Na redarx<br />

fin.6 ens eft opinabile, quod no gutio efi contradictio vnius5i<br />

enseftuio.n.eft ide eflequiduis, eiufde,no nominis,fed rei,6£ no<br />

&elTefimpliciter, Autrurfum, minis no fynonymi,fedeiufd€<br />

quoniamq>eftn6eft, fieorum exi)s}quae data funt ex necesfita<br />

qux funt quippiam no eft, vt fi te,non connumerato eo quod<br />

crac


€ eratin principio^fectinduidcm.<br />

8i ad idem,c\: fimiliter, dC in«v<br />

de tempore« Hoc autem modo<br />

fieri poteft, vt quis falfum dicat<br />

dealiquo:quidam auteomitten<br />

tes aliquid eorfijquae dicta funt,<br />

apparent redarguere: vc quod<br />

idem duplfi & no duplum:nam<br />

duo vnius quidem dup]a,tria<br />

autem no dupla.Aut fi eiufdem<br />

idem duplii,& no duplu,fed no<br />

fmidem:nafm longitudinem<br />

dupliijfmlatitudinemnondux<br />

plu. Aut fi eiufdem,S£ f m idem,<br />

^ &fimiliter,fednofimul:quare<br />

eft apparens redargutio«Trahat<br />

autealiquis hanc &ineas,qu£<br />

funt pp. didtione.Qupeautepro<br />

j>terid,quod in principle erat<br />

fumuntur,fiunt quidem fie dC<br />

tot mod is, quot modis cotingit<br />

quod in princi pio eft peteretvi^<br />

dentur autem redarguere,eo q3<br />

no posfit quis infpicere idem,et<br />

diuerfum.Qu 5 vero propter co<br />

fequenseftredargutio, ideoeft<br />

q? putentcouerti confequentia:<br />

nam,fi crim hoc eft ex necesfita^<br />

* te,illud fit: <br />

tant&alterum efleexnecesfitax<br />

te:vnde &qiracob opnnionem<br />

ex. fenfu funt, deceptiones fiunt:<br />

nam fsepe effe mel,felfufpicati<br />

funt,eo quod fequitur flauus co<br />

lormel«Etquiaacciditterram,<br />

pluuia madida fieri, etiam fi fit<br />

madida,opinantur pluifle:id au<br />

temnon neceflariumeft. Inre^<br />

thoricis quidequsefm fignum<br />

fiunt demoftrationes, ex confer<br />

quentibus funt; nam uolentes<br />

oftendere qu5d adulter,q;adcl K<br />

confequeris eft ,accipiunc,qudd<br />

comptus,autquod vidcturno<br />

dtu errabtidus: pluribusauterit<br />

hare quidem infunt, prxdicarii<br />

tamen non ineft, Similiter aute<br />

dt in ratiocinati uistvt eft MetiC"<br />

fi oratio, quod inffitri tu eft vnix<br />

ue^rfam: fumens aut vniuerfum<br />

ingeniu (namexnihilonihil fTe<br />

ri) q ued aut faeT:um eft ex prlcix<br />

pio fieri tfiigitur no fa no caufa eft, taquamt<br />

propter illud fiat redargutio: ac<br />

cidit autem tale, ad imposfibile<br />

fyllogi fin us: necelTari um eni m<br />

eft in his aliquid interim ere ex<br />

i)S,quac pofita^fint:fi ergoenux<br />

mereturinneceflari}sinterroga jfi<br />

tionibusad id, ad qcfacciditim<br />

posfibikjVidebitur propterid<br />

facpe'fieri redargutio, vt q> non<br />

eftanima,c\C vita idem: nam (I<br />

generatio corruption! eftcotrax<br />

rium, 6^ abcui. corruptioni erit<br />

quaeda generatio cotrariurmors<br />

autcorruptio qufd 5,3d con trax<br />

riuvitz,quarevita generatio,<br />

dC viueregenerari :hoc ailtimx<br />

posfibile: non ergo idem anima<br />

&C vita, Nequaquam colleclum<br />

eft


Liber<br />

A eft,nahi apraedicetur<br />

aliqua res de re aliqua per fc,Sc contigerit<br />

alteri illarii duarum reru, all<br />

qua di(pofitioperaccides,quiaputaretur<br />

q; id, quod eft per accidens,<br />

inueniatur alteri illaru duarum re»<br />

r u per fe.exempli gfaj fermo dicentis,<br />

Socrates demoftratuseft no homo^<br />

Socrates demoftrams eft ho,<br />

ficq; ho non eft homo, & hoc, quia<br />

prardicatio humaniratis deSocrate<br />

eft p se:accidit aift huic ex parte,qua<br />

eft lingularisicj> fuerit no ho, quod<br />

ell


C eftfpecies&vPc:&putaturpropter<br />

hoc, fc-quatur ex illo,q> ho fit non<br />

ho.exeplum huiusetia eft, Socrates<br />

eft no Plato:Plato autefthomo,ergo<br />

Socrates eft non hcwno. Fallacia<br />

autem,qn:-e accidit ex acccptioneco<br />

nexi ab(olute,i.fm quid, fimpliciter<br />

ctijficut h diceretquilpiam, fi quod<br />

eft no ens,efTet opinabile, opinabile<br />

aut eft ens, id itaque quod eft non<br />

ens.,eftens. Aut diceremus,fi quod<br />

eft ens eft opinabile, opinabile aute<br />

eft non ens,id itaque, quod eft ens,<br />

eft non ens. Hoc aute venficaretu r,<br />

qn coneftitur, non qn abfoluit"', &<br />

H hoc,quiaqaodnoeftensextracogi<br />

rationem.eft itaqjens fmcogitatio<br />

ne,non fimpliciter.Sicetia quod eft<br />

ens fm cogi ratione", eflet no ens extra<br />

cogitationem, non fimphciter,<br />

fcoc eft, q> verificetur res dc illo fim<br />

pliciter,& fequat ex eo q? verificetur<br />

noiimpliciter,acciditautem fallaeia<br />

in hocloco,qn accidit q? fit pauca<br />

& latensHifferetia interabfblutu<br />

&connexii:quantoautdfia fuerit<br />

jnaoislat's, magiserit fallacia per<br />

illarn,& difficilius conftabit modus<br />

fallacias in ea, quato vero euidetior<br />

fuerit,minus eiit fallacia, & facilius<br />

I conftabit. Hocaute" variabiturfm<br />

matenas,&in quibufdam locispot<br />

e/Ie, cjjcadat fallacia^ciiius fblutio<br />

no fitfacilis,inaliquibusautlocisac<br />

ciditfallacia,ctiuisfblutio fitfacilis.<br />

Exepli gratia,{ermo dice"tis,auhiops<br />

eft niger,&3ethiopseft albusfm den<br />

teSjSihiops itaque t ft albus&niger<br />

fimu!. Posfibile eni ellet quod accideret<br />

talibusfailacia in hoc, ex quo<br />

eft latens varittas inter nigrediucm<br />

ajthiopis&nllediiicm eiusdentiu,<br />

&idto posfibile eft, q? homo admit<br />

tat, g> sethiops fie ni^er,& admittat<br />

Elenchorum<br />

quod fitalbuspp albedin^eiuScfcn K<br />

tiu:hic aut6 no eft valde latensjdeo<br />

iam facilis efteius folutio plunbus<br />

hominibus. In aliquibus vero locis<br />

no cadit per hoc fallacia propterco<br />

gitationf variecatisinter illa,ficut<br />

eft fermo dicentis,xthiops eft ho ni<br />

gcr,hornoau^eft albus,quianon<br />

accidit ex hoc, quod homo nigcr fit<br />

albus,ex quo albus,& niger fun t dug<br />

fpccies hominisnotcerdifTerentiaau<br />

te inter eos eft nota valde,& manifc<br />

(la omnibus, & ideo posfibile eft<br />

vni,q? adfni ttat q? homo xthiops fit<br />

niger,& q? homo fitalbus, & portibi<br />

leeftq? admittat,q?aethiops fit ni- L<br />

ger,& albus fm ciusdentes-Locus ve<br />

roeft,quo accidit fallacia proptcr<br />

ignorantia vniusconditionu clenchi.Hoc<br />

itaque accidit ex priuatione<br />

notitix coaditionum fyllogifmi<br />

cocludentis elenchumiteilimoniu<br />

auteftnotitiaconditionum cotradidonj<br />

,&hoc, quiacotradicloriii<br />

nopfttp cotradicit fm didionefbh^ftd<br />

fm re, hoc eft, q> ipia eade res<br />

fit inenuntiationeaffirmatiua, que,<br />

i piamet eft res in en uriatiohe negatiua,qua:<br />

opponiifilliomnibus modis.Fit<br />

aute hoc, qn resprxdicatain<br />

illisfueritvna,autfubieclium vnu, M<br />

autreiiquxcoditioneseaedem, quac<br />

largiuntur in vna duarum enuntiatiohum<br />

oppofitarum,fintip(aemet,<br />

quae largiuntur in altcra,ex tepote,<br />

& loco,& modo, & cxteris, qua; di*<br />

clafunrinlib. Perihermenias. Ifte<br />

aute locus eft fallens, quia quidam<br />

holes vifi flint fibi,t|>, qn cotradixerintenuntiationi,£jargumctat<br />

9 efl:<br />

aduerfarius, quod dimittant ea abCqueqjcontradicantei<br />

frn conditiones,qua;<br />

terminate funt in eo,quod<br />

prxmiflum eft, ficut poneret fupponeus


Liber Primus 145<br />

A ponensq? hocfit duptum huius,& q? terrain quSpliterat, fit humecta: D<br />

declarator dcclararet,qi non fitdu- hocautnoeft verfi.Et ideodicim 9 ,<br />

plu,dicere aiu noftru de eo , q> non<br />

litduplum verificatur de eo modo<br />

alioa modo, quo verificareturde<br />

eo,c»? fit duplu,&agenshocopinare<br />

tur,q? ia dimififler,ficut verificaref",<br />

cjp linea fit dupla linear ex pane lon-<br />

gitudinis,&nonduplaexpartelati- rur duabus ex tremitatibus. ficut qfi<br />

tudinis,poftc£;lineaeftlongitudo, intendit Rhetor declarare,q? ifte fie<br />

cuinoeftlatitiido.Fallaciaaut, quae adulrer,&acccperitconfequensadfit,<br />

accidie propter prolonguad quc_ ulterii,gratiaexempli , qui eft fucus<br />

rftu prim urn icu pemionem princi auterrorinceflusnofturni,&dicc-<br />

pij . Accidit itaque tot modis,quot ret ifte fucad 1 , & ad ulter fucatur, er-<br />

posfibile ell , fj> accipiatur oppofitu<br />

Breicu interrogatione,acfiefletno<br />

fippofitu.Intendo aut per oppofitu<br />

illorum,cuius inteditur deftrudlio,<br />

&accidit inhocelenchus,&hocqfi<br />

•nnederetur ipfimet rei, ficut decla<br />

q?nococluditfyH's ex duabus affiirmatiuisin<br />

(ecuda figura. SylFsautc<br />

figm,qui fit in Rhetorics, iam fit ex<br />

duabus amrmatiuisin figurafecun<br />

da,o^atales fyllogifmiiam fiuntin<br />

Rhetoricaex rebus,qux confequun<br />

torn<br />

no habet principium,&hoc,quiain<br />

tarneftde fyllogifmis,qui coponuf" uenitverum,q3oe"generabilc habet<br />

«x oppofitis. Illeautem eft duarum pnncipiu,opinatus eft, q> quicquid<br />

fpecierum,prologusadoppofitum habet principium fitgenerabile,&<br />

c]ua:fiti,&i!Ieeftcuiusmeminit A- exquoopinatuseftiftud, venficatu<br />

lift.q? fit ille,quo vtplurimuaccidit efteicontrariumeiuscotradidorij,<br />

elenchus ,& prologus ad ipfummet quod eft,q? quicquid no eft genera<br />

quaefitu. lam aut didtu eft in libro bile,no habet principium, mundus<br />

Priorumdemodis,quibusposfibile autn6cftgenerabilis,ergoilludn5<br />

eftqsaccidathocaccidensvere.De habet principium, &q?ipfum etiam<br />

tnodisaut,quibus putatur,q? iam ac<br />

C cidathoc,& non accidat,dicl;um eft<br />

inlib.Topicorum.Caufa veroloci,<br />

fit infinitum, & no qn omne gencrabilehabet<br />

principiil, fcquitur <br />

omnehabensprincipiu fitgenerabi<br />

omnis<br />

matiua: vniuerfalisefleviem.exem calid' corpore fit febricitans . Locus<br />

pli gfa,qfi apud aliquem hoiem fue aut, quo accidit elenchus fallens ex<br />

rir,cp oTspracgnatis venter fittumes, acceptione eius, quod non eft caufa<br />

tfcoriatfineiusmente cjj omnis tu- conclufionis,q? ficcaufa,fit,quando<br />

mens venter fit prxgnas.Ex ^ hoc aiit infyllogifmoaccipitui-prjemiflacu<br />

loco multotiensaccTdit fallacia (en- praemifus,ex quibusfequiturcoclu<br />

fui, adeo cf> putatde felle. v.g.q? fit no falfa: alter aute puraret, q? con-<br />

jnelpp.citrinitatem,quz{entitHrin clufio lequerec'ex illaprxmiila,hoc<br />

vtrilcjj,& putatur de terra hume&a, autemacciditin fylfogifmo ducftc<br />

2> pluent in ea, quiafcnlatu iuerat: ad impoflibile,hoceit,fyllogifrao<br />

Log.cuco.Auer. T con-


G •conrradictionis,q'uia auferret parte<br />

praemiflarum pofiraruin eo, inqul<br />

tu inferret falfum, accidit ail t valde<br />

in eo q? ingrediat" 1 praemitfa, quam<br />

fbphifta intederet deftruere cu Turn<br />

ma prxmiflaru falfarum, ex quibus<br />

accidie ipfum falfum,Qn aut accide<br />

rit, putac"* q? accident ex ilia przmif<br />

fa, in cuius deftrudtioneerrauerut,<br />

ipfumaur falfum fequitur no ex ilia<br />

przmifla,{edex aliaprxmiflaru<br />

falfanl,quas pofuerat.Exepli gratia,<br />

diceret quifpiam, q? anima & vita<br />

nofint vna res, quiafi diet vna res,<br />

omnes {peciesgenerationis client co<br />

H trarixomnibusfpeciebuscorriiptio<br />

nis, & fingulis fpeciebus cormptioniseflcnt(ingula:fpeciesgenerationis,quaeeasappropriai;et,qua2eflent<br />

cis cotraruc, mors autem eft corruptio<br />

quaedam,ficque vita eft genera<br />

tio qua:d.mi,qn aute vita erit generatio,vitaeftei,<br />

quod fuit & perfe-<br />

^lumeft,generatio auteefteiusqd<br />

generatur.Illud itaque.quod genera^iafuitjhocauteftdiuerdimimpoFe,ergo<br />

aia & vitanon funt vna<br />

res,qm hoc falfum fequitur ex hoc<br />

fermonejlicetnullafuarum prxmif<br />

faru fupponatjq? aia & nita fint vna<br />

I res:& ideo no dicimus,q^ no fit illatiuusfimp!iciter,(eddicimus,q7<br />

no<br />

fitillatiuus in comparatione ad id,<br />

cjuod intenderatcocludere.In effen<br />

tia aut iftius exempli eft fallaciaque<br />

dam, fed noncuramusdeeahic,&<br />

ideo hoc exemplu faciterraremultos.Fallacia<br />

autem,qu? accidit in eo<br />

ex loco cofequentis, & ex acceptioneeius,<br />

cpnonfft cauftconclufionis.acfi<br />

fitcaufafic. Fallacia vero,<br />

qua: accidit ex acceptione duaru interrogationu<br />

in vna interrogatione,accidit<br />

ex parce,qua ferret duo re<br />

Eienchdrum<br />

ip6fadiuerfa,quibusre(poderet'Yni t<br />

co refpofbi Accidit a iithxcfallacia*<br />

qn accipic J loco vnius prxdican ia<br />

enuntiationeplusa^ vnu prxdicatu*<br />

& loco vnius fubiedti in enuntiatio-ne<br />

plusg; vnum fubieclu. Exeplum<br />

itaqj eius,quo accipiuntur loco vni*<br />

pra:dicatiduopdicataeft (ermo dicetis,terraeftexaliquare<br />

& aqua:<br />

ifte.n.eftduaienuntiationesSi duas<br />

interrogationes,n6 vna. Exemplu<br />

autacceptionisduorum fubieiloru<br />

e(tfermodicentis,hic&hiceit ho:<br />

hic.n. funt duz enuntiationcs, non<br />

vna enutiatio. Qjiidam aiit hoiiim<br />

eft,qui qn interrogatusfuerittali- L<br />

businterrogationibiispluribns,acfi<br />

eflentvnaintcrrogatio,fbrtecogita<br />

bitmuitiplicitate,qua:eftininterro<br />

gatione,& ftabit,& panfabit. Forfitan<br />

aute" refpondebit vnico refpofbj<br />

& jpuenict ei elenchus & falfum, ficur<br />

Ci dicetem 9 ,hic & hie eft ho. Hie<br />

itaq;,q.percuflerithunc&huc, per<br />

cuflit itaqj vnum hoiem non duos<br />

hoies.Plurimu aiit q> accidit fallacia<br />

fm hue locii eft,qn cotigeritjfp praedicata<br />

rerfi, dequibus interrogatut<br />

interrogatiojfintcontraria,ficuti«<br />

aggregato quarundam rerum fit<br />

bonum,&earum firaliquid, qu


Liber<br />

A fc£,&Iandat>iles. Qnautillarupluriu<br />

reru iudiciu fucnt vnu iu4iciuy<br />

ifte locus no fit falfigraphus,& hoc,<br />

qn iudiciu totius exillis r Pririliis 14 6<br />

eft S>C illud,.fed no fyllogizaturti D<br />

efttfed adhuc interrogatione in^<br />

drget, q? idem fignrficatadeum<br />

" - '- quiquaeritpropterqatd. Qux<br />

cj? iu.liciu vni% cja tucintcrrogatio vero f m accidenSjdennito fyllo<br />

deoib'crtjficuiinterrogatio de viya gifmo manifefta Hunt: na eande<br />

earujficutdiccref'an hoc&hacfit<br />

deffnitionem oportet fyllogifmi<br />

caccu,poftc£ 'cxcita'sfuit pnaatio vi<br />

fus, rides aut non diffcft a videte.ex S>C redargutionis fieri, attatne ee<br />

parte qua ell vidcs , & in tali toco fit fidadiungere eotradicftk)ne:na<br />

tx vna cade enuntiatione refpofiim redargutio fylFus efteontradi"<br />

enuntiationfipluriii:qnaiitvnuc6 cflionis; fi igit no eft fyIftrs acci'<br />

ru fuctit e£cu,& alteru vides,impof detis,no fit redargutio:noenim<br />

fibilc eft,q? refponfum fit vnum. fi til haee flnt,neceflfe eft illud e£»<br />

lriftitas tedargutiones inigno- fe, id aut eft album efie propter<br />

* rantiam redargMtionis reuotetunt fyllogifmunieqjfitriagulusdup *'<br />

Airi. Caf>. J . bus re&is tres anguloe habet<br />

Vt igif fic diuidedu appa aequalesfid accidit ei figura efle,<br />

rentes fylfos, 6>C redargu vel primu,vel principium,q»fi-'<br />

tiones; autoes reducedu gura, vel primu, vel princi pi(i<br />

ad redargutionis ignoratia3tis, tale eft: na no q uaten us figura,<br />

qui hancprincipiufaciunt: fieri vel primu, vel prineipium,fecl<br />

enim p6t,vtomnesrefoluamus quatenus triangulus demoftra^<br />

di no apparere.De tur: na f«i aceidens fyllogifmos _<br />

•C inde dC Frapartes definitionis: faciunt cotra fapientes: qui ve^ *<br />

naearu^quae funt m dicflione,hg<br />

quidefuntgg duplex, vtaequix<br />

ro no pofTunt di uidere,aut inter<br />

rogati concedunt, aut cum non<br />

uocatio^ofatio.&fimilis figu<br />

ratcofuetu. n» id ola, vt fid illud<br />

quippia fignificare* Copofitio<br />

dant, arbitrantur dediflfe. Quae<br />

vero propter id q? aliquo mo>do,3dfimpliciter,quoniam<br />

non<br />

au t,5C di urfio , &i accen tu s,eo q» de eodem affirmatio di negatio<br />

no eade eft oratio. aut nonje q^ eftaia aliquo modo albi, aliquo<br />

diflferensroportebataut^ id eC- modo no albfi: dL fimpl citer alfe,quemadmoda<br />

dC re eande , fi bijfimpliciter non albu, negatio<br />

debebat redargutio, vel f/lFus eft:fi igitur cu daturaliquo mo>-<br />

elTervtfi tunica, no veftisfyllo^<br />

gizctur, fed tunica:nam verum<br />

do efifealbu,quisvtfimpliciter<br />

di«5lu accipit, non facit redargue<br />

T ij tioncm:


n6enucleamus,fiuenodiuix<br />

dimus propofitionis oratione:<br />

nam propofitio vnu de vnoeft:<br />

naide terminus vni s folius rei,<br />

& fimplV rei: vt hois: fimift-ant<br />

€£ in al$s. Si igit vna propofitio<br />

eft,qux vnu de vno poftulat,6£<br />

fimplr erit propofitio talis,inter<br />

rogatio.Atqui quoniam fyl'sex<br />

propofitionibuseft, redargutio"<br />

aiit fyllogifmus,c\l redargutio<br />

erit ex,ppofitionibus:fi igit pro M<br />

pofitio vnii devno,manifeftu<br />

quonia d(. haec in redargutionis<br />

ignoratia: na apparet effe propo<br />

mio,qug no eft propofitio.fi ita<br />

quededit refpofione vtadvna<br />

interrogationem, erit redargue<br />

tto,fi autem non dederit,fed ap*<br />

paret.,appares redargutio,Qiia^<br />

re,omnesloci cadiit in redargue<br />

tionis ignorantia: qui quidem<br />

didlij funt propter diclionem,<br />

quia eft apparens contradicftio ,<br />

quod


Liber Primus 147<br />

A quod erat pfoprium redargue numfimpHcitfm,&*qumccatioti£<br />

tionis, air) au tcm propterfyUox cppofinonis,Sc figura diftionu, regifmi<br />

tcrminum *<br />

ducunfadcfletetmmfi mediunon<br />

•mum,in fyftn autad efle vnam ex~<br />

tremitatum in prarmifTis aliam ab<br />

falladarum ad fatlaciam elenchi. ca,quz eft in conclufione. Ille aute,<br />

Cap. 5. qui fit ex diuifione & copofitipnc,<br />

r Staautloca, quar narrauimus,li- rcduciif in acceprioncm prxmilTam<br />

* cct numerusfuorum tnodoru (it fm modualium ainodo ,quoacciifle,cuiusmeminimus,omniatame<br />

piumur in conclufione,& nofiunt<br />

tcducuntur ad paucam notitiam vnu numero,ncq; in fyllogifino,ne<br />

elenchi, hoc eft, latentiam alicuius que in condiifione. Fallacia autem,<br />

,rei conditionu elenchi, & hoc, quia quaefitexeo,quodeftperaccidens,<br />

cxquoelenchus veruscft {yllogif- reducitur ad latentiam alicuiuscomusinferenscontradidtorium<br />

con- ditionum fyllogifmi demonftraticlufionis,quod<br />

notu eft in ea,mani- ni:&hoc,quia eius conditioniseft,<br />

feftueft,q>oniiniu iftoru locorum q?eius prxmiflx fine neceflatix &<br />

fallacia apparct ex pane fyllogifmi vni uerfales. Id au t, q uod eft per acfimpFr,&<br />

ex partibus eiusdefinuio- cidens,noneft ncceuarium, neque<br />

nis, & definitionc cotradidorij .ex vniuerfale.fed particulare,quia qui<br />

definitionequidem fylloj^ifmi,quia do inuenif'aliqua resalba peracciiam<br />

didlutn eft dc eo,q> fit fermo,in dens,don fequit,q7 quicquid fit huquo,<br />

quSdo pofitaefuerit resplures ius rei,fit albQ, neq; fm modu,quo<br />

«|; vna,fequit'exillis aliquid aliud, fuit, neq;quadofuit,& vniuerfaliquadoauthocitand<br />

fueric, manife terquado connederccaliqua resell<br />

itum eft,q?,quando cofequentia eft, aliqua rc,no fequitur q? if ta res fit co<br />

no eft neceflam,fed eft ex eis de qui nexa illi rei.exempli gratia, quia ex<br />

busputaturqjfintneceflarix,ab(qi quo connedtiifipfiefletrianguli, q><br />

ita fit ipfc itaq; non eft veruselen fit figura,&q> fit habcnslineas, & q><br />

chus.Ex parribusauteiusdefinitio- fithabensangulos aequales duobus<br />

C nis eft,quiaiam res', quzpouuntur reclis, no fequitur, q? quando inuein<br />

eo,funtdua: prjemiflx & tres ter- niturfigura, q> fit habcnslineasremini,quaj<br />

conueniuntin vnotermi clas,& q? ei 9 anguli fintxqualesduo<br />

no,qui vocatur medius,ficquequa- bus rectistficquadoobleruaueriscj*<br />

do terminus medius non fuerit vn* przmifla: fint per fe, & q3 fint praein<br />

eis,autalteraextremitatu nofue- miffequ^funtin fyllogifmo fimpli<br />

rit in conclufione, eft manifeftuq? citerfolu {ecundum rem,quaevcnou<br />

eft fyHogifinus vere: fieetiam, niunt in termino medio fecudii re,<br />

quandoaltera extremitatum fuerit no fecundum diflionem,eft mani-<br />

*ccepta fm aliquam condicionem, fef turn, quod non acciditobferuaqua:<br />

non fuerit acccptain conclufio tori neq; cognofcetiin illo iftud hie<br />

nc:quadoautemhocitafuerit,om- modusfallaciaj.hoceft,q?fitppdines<br />

fallacia;, quae fuerint propter dioncm,autproptcrid,quodeft(c-<br />

„„..; : nomims didtio- cunduaccidens:&ideo iam posfi-<br />

T iii Dilc


Elcrichorum<br />

G tile fuit, q? fciens aliquS. rem fallat li,quem latucrit, cofequefirex fyl-<br />

' cum,qw nefcit fyllogifinu: ficutfci logifmo fit neceflario. Locus vero<br />

«nselechudiftinguensiftaloca,qu£ confcquentis reducit"* ad eu qui eft<br />

uarrauimus,dignioreft, cj> noncrrct omne citrmum fit mfl,<br />

hicafit eft putaredeplunbus,q-fine<br />

vnii,&hoc,quia ex quo accidit fitgeneiabilc.<br />

Caufaautfallacix, qua: accidit pro-<br />

pter acccptione pluriu interroga-<br />

fioms,id aut, quod noeft oppofitu, tionu, vt vnainterrogationcm, eft<br />

&locusabfoluti & corinexi (eu fim- latetia illius,quod dictum eft in dcpliciter,&frnquidexiftaparte<br />

eft finuionc cotradiAionis: ex quo co-<br />

<strong>pars</strong> iftius loci, fed ex pane qua acci uenit q? prozdicatu in illis prarmiflis<br />

oitexeoq? prarmifCa fitaccepta fm fit v nil, & fubieclum vnu, & q? vni<br />

aliquem modu, qui 116 eft modus, affirmation! nc fit nifi vna nc<br />

gifmi.Petitioquideprincipij ac fm figuram, aut ex conditionibus<br />

cidit,quandolatuerit,q?con(equens contradi


Liber<br />

A defimtionis, hoc eft ad latetia definitionisfyllogi(ini,<br />

aut latetia dcfimtionis<br />

cotradi&ori j,& cp qu^dam<br />

eorum funt, quae reducunt ad laten<br />

tiadefinitioniscorradi&onj, & qug<br />

da reducutnr ad latetiam definitionis<br />

fyllogifmi, & qu^da eoru reducuntadambasresfimul.<br />

Locaaute<br />

fallentiaex didiombus coueniunt,<br />

quia ipfa faciunt putare illu, qui no<br />

ciHyllogifmus,cj)fit fyllogifmus.<br />

Catiftt deceptionum, captionumjophifti-<br />

Primus 148<br />

duflionejhic locus ponedus:pri 1><br />

miiquidem magisdeceptioaggigniturinr)S,qui<br />

cum alrjscon<br />

fiderat,quam qui per feipfostna<br />

ea,qu3e cum alio eft,cofideratio<br />

per oratione eft}quae aut per fei-»<br />

pfos,non minus per ipfam rem*<br />

Deinde6dperfeipfos decipiac^<br />

cidit,quado in oratione facit co<br />

fideratione: prxterea deceptio<br />

quidem ex iimilitudine, (imili^<br />

tudo aute ex didione Jn i)s aut,<br />

quae funt propter accidens,eo<br />

Dcarum. Cap. 6.<br />

Eceptio autem fit iniis<br />

quidem, quae propter q? non poteft drjudicareidem et<br />

aequiuocatione, fiCoraxdiuerfum,&vnumc\^multa:ne<br />

E<br />

tionem, eo q> no pot quis diuix que quibus predicatoru omnia<br />

dereid,q>multipliciterdicitun haec cV rei accidunt.SimiIi ter au<br />

na quxdatn non eft promptum tem &C in tjs quae propter confer<br />

diuidere,vt vnu,& ens,et idem, quens funt: <strong>pars</strong> enim quacdam<br />

In r]S aut,quac funt propter com accidentis,eftconfequens. Amx<br />

pofitionc>&; diuifione, eo quod plius & in multis apparet.,cY po<br />

nihil putatur difFerre copofita ftulatur hoc pacfto, fi hoc ab illo<br />

&C diuifa oratio, ceueuenit in non feparatur,nec ab altero fepa<br />

plurimis. Similiteraut&lin^s ratur alteru4In fjs yero quj funt<br />

quocfunt propter accentu: non propter omisfionem orationis,<br />

enim aliud videtur iigni Scare cvlinijs quae funt propter id q»<br />

iiitenfa36dremifla oratioinalix aliquo modo cxl fimpliciterjCO<br />

quo,aut no in pluribus. Earum q? propter parum deceptio eft*<br />

C vero,quac funt propter figuram naquafi nihil cofignifi'cetquid P<br />

obfimi]itudinedic1:ionis:diffici aut aliquo modo, aut fimplici'<br />

le eft enim diuiderCjqusefimili' ter,aut alicubi,aut nunc}vniuer<br />

ter,5C quaealiter dicuntur: nam fali ter concedim us«Si mili ter au<br />

fcrme qui hoc pot facere in prcv tem &inr)S,qugquod in princi<br />

cin^lu eft,vt videat veru:maxi^ pioeftfumunt,&in nocaufis,<br />

meautfciet innuere, q> omne, & quaecun'qj plures interroga/<br />

q>de aliquo praedicat}arbitra'<br />

muridipfumaliquid elTe,5Cvt<br />

Vnu intelligimus: na vnum, dC<br />

fubftantiam maxime videtur fe<br />

tiones vt vnam faci un tan omni<br />

bus enim his eft deceptio, ob id<br />

quod propter parum: na no exa<br />

<br />

qui id, quod eft aliquid, 6Cens» tionis,neqj fyllogifmi terminii,<br />

;;funt propter propter praedi


•G Strmo it rt\>»s, quibut elenchtjunt Jecept'mi,<br />

et de elfnchortfmfytciebusje-<br />

CH-ndumillas. Cap. 6.<br />

Anfaautfallaciae,quaefitpro-<br />

_ ptet jequiuocationedictionu,<br />

eft difficultas feparatioms return<br />

multaru,de quibusdicicdnflio vna,<br />

•& fignanter per diclionesdifperatas<br />

'quodrnultiplicat eflererii,inquas<br />

:adur,&diffidlisfnearum cognirio<br />

& feparatio ,(icut eft feparatio reru<br />

in quascadittfomen vnius&entis.<br />

.Caufa aut fallaciaB}qua: accidit propter<br />

diuifionedi£tionis,&eius com<br />

-pofitione,eftpaucaperceptiodiuerfitatis,quajaccidnfignirkatodictio<br />

nis,quado aliq uado diuiditnr, & de<br />

indecoponiturnonnun^-,,&ficea4<br />

ipfi di


Liber<br />

eiusformajcft forma fylfi. Quando<br />

,aut hoc ita fact it, caufe fallacix ifto<br />

rumlocorum reducitur vlrinduas<br />

'res,quaru vnaeftjCpputtftur deco,<br />

qui non eftfylft, q> fit fylfs proptcr<br />

paucam dfiam , qua: eft inter cos., &<br />

5> putetur dc eo, quod non eft contradic"tonu,rp<br />

fit contradi&orium<br />

j?p.paucitatcdfi:E,~quareft inter ea:<br />

hoc au tern accidit,qn non perficiun<br />

tur definitionescuiufm eorum per-<br />

'iec'Ti,neq}fubtiIiterdiu:ernunr*,noc<br />

B -ell fylfs clench us , quia.fi declarare^<br />

nobisexquotcaufisfint fylfifbphiftici<br />

fallen tes, hoccft,elenchifophi-<br />

ftici,ncq; de omni elcncho , qui pu-<br />

.taturq? litclenchus,e(Iet contradictio,neq;<br />

clench us. Elenchiautem<br />

•vfcsnonproportionati,fiincqui no<br />

ptoportionanturalicui am artium<br />

demonftratiuaru, 8c funt clench i,de<br />

•quibusputaretcj? fintelenchi,illeq.<br />

non fueritexcrcitatusin illisartib 9 ,<br />

(icutelenchus attium demonftratiuaru<br />

m fitelenchus verus non proportionatus,<br />

qth no proportionato<br />

vtiturarsTopicae : fallcntur aute in<br />

hocdemonftraciuequi nefciunt, q><br />

hocgcnusfitpropriu artisTopicse,<br />

hoccft,eo vti no proportionato : &<br />

hoc,quiaha:carsvtiturfal{b,kjn fue<br />

rit famoium,& eo rnagisex non pro<br />

jportionato. Sic etiam vtit' elenchis<br />

fal (is v ni uer fali bus, ficu t artes demo<br />

ftraciua: vtuntur elenchis proprijs.<br />

Dfiaetiam inter hanc artf vti elenchis<br />

vniuerfalibus, & inter arteelen<br />

chi topica vci ciscft,quia ars tentatiuavciturhocadaugendamintellcdtionf&difciplinam,iftiasauteintcntio<br />

eft fallere.Sic hxcarseft quo<br />

dammodo <strong>pars</strong> artis topica: , & iicut<br />

cleachus, qui fit in redargutionibus<br />

Primus 149<br />

deitioftratiulser pr*mifTisTcrisn5 D<br />

proportionatis,e fophifticus,fic ilcu<br />

chi,qui fiuntinartetopicxex pmi£^<br />

fis,de quibusputatur,q> fint famof;*<br />

& nonfuntfamo/Be, funtibphiitici*<br />

licet fint veri. Elechi ergo fbphiftici<br />

funt duo, quoru vnuscft,qui puta£<br />

cjj fit verus,& eft falfusjfecunduselt,<br />

qui putatur, q? fit illius artis, & non<br />

eft ita,fiue fuerit ralfus,fiue fuerit ve<br />

rus. PoftcJ aittem fuerit hocdeclara<br />

tum,redeamus& dicam 9 , q? omnes<br />

fylfi fbphiftici inferuntur ex iftislo<br />

cis, fi haec loca fuerint oesres fallcntes,autquidaeorum<br />

inferuntur ex<br />

his,fi ifta, quorum mcmini, no fuc E<br />

rintoes rcsfallcntes.'Iam autapparetqjiftae<br />

fint oes res fallentes, ex co<br />

quodiam declaratum eft, q? omnes<br />

elcnchi & contradidtiones fallentes<br />

fint elenchoru & contradiAion ij,de<br />

quibus putatur, q? fint veri elenchi,<br />

& noufunt veri ,quia deficit eisaliqua<br />

parua res ex definitionibuselea<br />

chorum veroru.Quando aut res ita<br />

fiierit,fequiturqj numerusipecieru<br />

elenchoru non verorum fit humc-T<br />

rusfpccierum defedtus ingredientis<br />

clcchos veros, &fequif', q? numerus<br />

defed:usingredienrisfme6rum par<br />

tes,hoc eft fm panes elenchoru m ve P<br />

rorum,fitfmnumeru partiii illoif.<br />

£x quo iam declaratum eft,q? elenchus<br />

verus eft fylfe concludens contradicloriu<br />

rei, quac nota fuerit fm<br />

efle,&declaratu eft, q? ifteclencbus<br />

eft verus,qn fuerint in eo tres condi<br />

tiones,quarii vnaeft, q> fit verus fm<br />

figuram ,&(ecunda q? fit vcrus fm<br />

prxmiflas, & tertia q? cotradicloriu<br />

inferentis fitvere contradidtorium<br />

rei not3ej>ipfnm,hoceftcQnclufionis,cuiusdeftrucl:iointenditur.Manifeftu<br />

itaq; eft, q> fcqui^q? locafai<br />

lentia


Efenchorutn<br />

G lentiaclenchiexreb', quaifuntpter<br />

loca dictionu, reducunifin h?c tria,<br />

& hoc, qn videresdemfonem nota,<br />

id qua no fie latentia,fed putafcle eo<br />

quod no eft contradictoriu fit co<br />

tradicTx>rium.Arift.autmeminitq?<br />

noaccidant abillocx locis fallentibus,ni(i<br />

duo loca, quoif vnuseft latentia<br />

condition u,de quib'memini<br />

m us in capFo contradi&orij,& fecuduseftaccepno<br />

duaru interrogatio<br />

jium,vt vmusiterrogauonis.Inillo<br />

•verojqui eft pp. extimatione" putate<br />

de eo,qui non eft fyIFs,q) fitfylFs,iam<br />

meminitde eo ol q? non accidunt<br />

H nifi duo loca folu,quorum vnuseft<br />

(yll's,qui vocafpetitio principij,(ecu<br />

dusaut eft acccptio cius, quod non<br />

eft caufa,acfi cfiet caufa.In apparen<br />

tia veto, quzfit j>p acceptione" partium)fyll'i,qua:<br />

funt f mifla^hoceft,<br />

ty putet"" dc eo quod non eft ver u q?<br />

fit veru^pfe meminit, q? fint tria lo<br />

ca,quoru vnuseft locus eius, quod<br />

eft ftn accidens: fecundus aiit eft locus<br />

abfolutionis, & conexionis , ftu<br />

fimpir&ftnquiditeniusauteft locus<br />

oonfeqtientis, & ilia eft eucrfio.<br />

Sicq; non inueniuntur deceptiui ex<br />

iftistribus partibus fcrmonis elen-<br />

I chi.quxpremifla;funt,nifiifti.Ha:c<br />

itaq; loca funt feptf neceflario, ficut<br />

meminit Arift. & impose eft, q? addatureis,neq;<br />

fubtranaf'abeis. Dici<br />

musafitefle iftars resdeceptiuascon<br />

tentasin iftis parnbus,exquibusinfert'',<br />

elcnchus eft res manifefta.<br />

Q<br />

~S.x qaibus locis capticnesfalfi. Cap. 7'<br />

/oniam aute habemus<br />

aropterqucccunqj fiunt<br />

apparentes<br />

f•<br />

fyllogifx<br />

11 • r<br />

mijhabem 9 ex propter quxcuc^<br />

fiunt fophiftia fylFi, dC redargu<br />

tiones«dicoautfophifticam re^K<br />

dargutionem,(3^ fy Iftn^on folu<br />

apparentem fyll'm,aut redargiix<br />

tionem no exiftentem quidern,<br />

fed dC exiftentem quidem, atap<br />

parenter accommodata rei«Sut<br />

autem illze, quae non fm rem rex<br />

darguunt, dC qtig monftratigno<br />

rantes,quod quidceratpropri(i<br />

tentaci ug.Efl aut tentatiua,<strong>pars</strong><br />

dialetfticxnlla aut poteft fyllogi<br />

zarefalfum propter ignorantia<br />

eius,qui datprationem«Sophix<br />

flicae autredargu tiones, tametfi<br />

colligantcontradicflionCjnonfa ^<br />

ciunt mamfcftG^fi ignoraf: nam<br />

Sdfciente impediunt-hifccora"<br />

tionibus. Quod afit illas habea/<br />

mus hac via,nianifeftu eft:nam<br />

propter quaecuqsapparetaudie<br />

nb 9 vt interrogata fyllogizare,<br />

propterhgc &refpodenti vtiqp<br />

videatur: quareerunt fylll jfalil<br />

per hxcaucomnia,aut aliqua:<br />

naquod uoninterrogatusarbi^<br />

tratur dedifle, 6d interrogatus<br />

quoqj ponet. Verii in quibufdS<br />

iimul accidit 3£interrogare q3<br />

deeft, &lapparere falfum: vtin <br />

fjs,qu£E funtf m dicftionem^fo<br />

Icecifmum, Si ergo fyll'i contra^<br />

didlionis propter apparentere^<br />

dargutionefuntjmanifeftum eft<br />

q> propter tot erunt &(. faJ forum<br />

fylFij propter quot Siapparens<br />

redargutio-.appares aut propter<br />

particulas veri :na,cu quodcuqs<br />

defuerit j apparebic redargutio,<br />

vt qucd propter non accidens:<br />

propter oratione, quae ad impof<br />

e: &. q-duas interrogationes


Liber<br />

A vtiinJhM fecit propter.pponem:<br />

& pro eo quod per fe,quod prox<br />

pteraccides,8d huius particula,<br />

quod propter confequens. Ampiius,n6<br />

in re, fed in oratione ac<br />

cidere : deinde pro vfi contradix<br />

flione, di $ m idem, 5t ad ide, QC<br />

fiXr, propter id , quod in aliquo,<br />

vel prop tervnum quod 93 horu<br />

peccat* AmpliuSjpropter id,q3<br />

eftnon oonumeratoeoquodin<br />

principio, quod in principio fux<br />

mere* Quarehabemusfm quot<br />

fiut captiofae ratiocinationes;na<br />

B fm plura non erunt, f m autc ea,<br />

quaedi(?t,a funt,eruntoes»Eftiu<br />

Priiniis 15 o<br />

ferntationis&fpecuIarionis.Nosau D<br />

tem inuenimus Abumazar Alpharabium<br />

in fuo libro, qp ia addiderit<br />

jftis locisoftauum locii, qui eft locus<br />

permutationis & translatioois,<br />

hocert,cj7 loco rei accipiatur eius (imjle,autcofeq.uensipfum,auteiaa<br />

aexum. Dicamusautf, anpoffibile<br />

fitjCplatuerit Arift.hiclocus,auti\5<br />

latuerit.Si lament eum,nunquid la<br />

tueri nt eu cu hoc alia loca, vel qualiter<br />

fit huius di(po,via autem, vtco<br />

ttethoc,efthocmodo, quo Arirto.<br />

iacfpitdcclarare numeru locorun\<br />

deceptiuoif. Etdicimusnos,q? nega<br />

nua,quaeputant''deeo quod non eft E<br />

te fophiftica redargutio no firtix<br />

pliciter redargutio s fed ad ali^<br />

quem^fyirs fimiliter 4 Nam,(i<br />

no fumac id quide quod eft pro<br />

pter,xquiuocum vnii fignifica^<br />

jre}et quod propter fimilitudinis<br />

figurafolum bocquidem,6din<br />

altis filVjneqj fyllogifini,neqj re^<br />

dargutiones erunt , neq? fimpfr,<br />

neqj ad eum,qui inten-ogatiinfi<br />

autem fumat^ad eum,qui interx<br />

rogatur erut, fim pliciter autem<br />

^ non eruntmon enim vnu fignifi<br />

catum fumpferunt, fed apparesa<br />

&apud ilium quidem.<br />

location tlen~<br />

chornm. Cap. 7.<br />

/^\V6d vcro non ffnttexiftis par-<br />

V^tibusnifi ilbr, tjuaru meminit<br />

^^ Arift. eftresindigensconfi<br />

deratione,& putat j c(3 relinc|;:ere (ermoneindeilla,&ei<br />

< contradicljoriu, q? fit cotradictoriii,<br />

Tunt plura cj ifta,qux narrauithic<br />

Arift. Hocitaqjdeclaratuertin lib.<br />

Peri hermeniasjficut qiaccipiaf'coa<br />

trariurn loco contradictor!j in inateria<br />

poflibili, autaccipiantfcontrarialoco<br />

affif matiu? & negatiuar,aut<br />

aliaab bis,quxdicunt'in hoc libro.<br />

Sicctiadeclaratu eft in libro Prioif,<br />

cpfylft fit corrupts forma: plunbus<br />

eycaufisprjercrduascaufasrquaruiri<br />

meminukic, ficut qp fintexduabus<br />

afErmatiuis,autexduabusparticula<br />

ribus)&ali$(pesiyllogifmorum no<br />

concludentium.Etfico(renditLir,q> B<br />

accidit nobis, q? verificemus prasmif<br />

fasfalfas pp. alias res, ficut funt teftiinonia&res,q<br />

funtabextra. Acetia<br />

accidit nobis iftud ppindudtione,<br />

&exemplu,(ed h^cnumeratafunc<br />

in ali jsartibus, & non numeran fin<br />

arteSophi(tica,hoce{t,quiaiIIe!^r-<br />

'


G largitur propria arri Topicae, & am<br />

Rtthoricaefm conditioncs ! ,qua:ibi<br />

dicuntur rtotumauchoccdcxillis,<br />

«JU£ rcquir it fpcculatio.Dicimus au<br />

t«n,qjapparctcx Arift.in toto hoc,<br />

ex quo ipfe eft, q ui facit nos acqui re<br />

rcolaiftaloca,q?ipfenonfitfibi vifus,q?locadeceptiuaattributa<br />

huic<br />

arti,hn tomnialoca, ex quibus accidie<br />

ndbisdeceptio, qualitercunq; co<br />

tigerit,nifi dua'ous conditionibus:<br />

quarti vnaeft,q?eorumdeceptiofic<br />

eflentialis, hoceft,q? dcceptio de cis<br />

accidit valde nobisnaturaliter, ficut<br />

fuppofitioncs, qua: fm fuam natura<br />

H iequuntur ex deceptione fenfuum,<br />

qmacquiruntur ha;c Idea ex indu-<br />

«ione cadcn te in fpcculatione fpecu<br />

lands res cxiftentes,ficuceft difpo re<br />

liquorumordinu iflarumartiurfc-<br />

•eundaautcoditio ert, g> locus faciat<br />

-acqnirerefalfum femp autvtpluriinum<br />

:qnautemhocuafuerit,non<br />

riumcrac J in reb', qua: putan^de eo,<br />

quod non eft contradiftoriu, q? (it<br />

contradinumeref'<br />

<strong>pars</strong>artis,qn harcarsfuicarsefficifs<br />

deccptionf ,& hoc, quia ficut ars intendensac'iionevenenorum<br />

nopo<br />

nitaliqua rem fuarattis, qua: fit ve^iienuvtinpaucioribtis,(edquodfne<br />

jritvenenii vtplunmum,autnecefla<br />

lio,ficeft resin rebus,quaeponiitur<br />

in hacartegradu elementorij.Loca<br />

itaq;,quxconuenitnumerareparte<br />

huiusartis,fimt,qua: valdeparu per<br />

cipimus, eatfi faciinnacqiiirerefalfumautfemperjautvtplurimu:<br />

&<br />

proprer hanc rem dixerunt Antiqtrf C<br />

demonftrarores, q? pixmifix falfi,<br />

qux funt femp, aut vtplui imu,fimt<br />

propria;huicarti, ficut vera: rt plurimum<br />

(unt propria; Topica;,& rcrx<br />

fcmper funt propria: dcmonftrationijvere<br />

aut & falfe a;qualitcr fiint<br />

propria: Rethoric^.Qjuandoautcm<br />

hocitafuerir,iam inquirunc*focade<br />

ceptiua,qux continet hxc ars,hoc f,<br />

ars Sophi{lica,&noninueniunt*talisdifpofitioms<br />

nifi harcfepte fblfi,<br />

&hoc,quiareliquaru rerum,rx milbus<br />

apparctcorruptio format fyifo^gifmi<br />

vltraduascaufas,quarumme<br />

minimusinhoclibro.putatur q?n6 L<br />

fitnoftramodica(en(atiode illisvt<br />

plurimum, qm nos non inuenimus<br />

aliquosfpeculatores, qui errar^t pro<br />

pter vfumduaru negatiuarum infi<br />

guriscathegoricis,neq; p duas parti<br />

culares, niu paru, & tic putat'q? fine<br />

reliqualocadecepciua cotradidorij<br />

prsterea, quorum mcminimushic<br />

fblum. Res vero, quaedecipiuntjjp<br />

prf miflaSjVerifimile eft,q? fint ver^,<br />

q uia qua; numerate fun t,ip(? eriam<br />

font,quarii noftraperceptio vtpluri<br />

mum fuit pauca,& earfi a numeret'eius<br />

deceptio <strong>pars</strong> ifti us arris, ficutno nu,<br />

merafdeceptioindutflionis.Sedia<br />

dubitat'in hocfermone,&diceret J ,<br />

ex quo iam bos inuenimus Arift.q?<br />

vfiisfuerirlotisconfequentisinhoc<br />

libro, & vfus fueritfylib figni in Re<br />

thorica,quonamodocftdifpofitio<br />

huiurmodi?Dicim*,qjip£evfusfucritlociscofeqnetis<br />

hie ex partequa<br />

ipfumeltdeceptiuu inipfispmiflis,<br />

&pau-


A &paucitas pereeptionis earu eft vt<br />

plurimum, &eiusachodcceptionis<br />

criam eft vtplunmum.Sed,qnaccipiuntur<br />

ex partequacompontfex<br />

eis&cunda figura folu, eft narratio<br />

Rethoricoru, quid non vtiffm illu<br />

ipfis conuertibilibus,quz funt in fecunda<br />

figura, & idco nou numeral<br />

hiccxfpecieb'locoru quxdecipiut<br />

fin formam fylfidum vuturduab*<br />

affirmatiuisin ftcuda figura: & hac<br />

ob caufarn Arift.non numerathic<br />

locu pcrmutationis, quiaille eft locus<br />

poeticus, &fallaciaprouemesex<br />

co eft per accidens, no per fe. Inteta<br />

B verohic funt deceptiua per fe, locus<br />

aut pmutationis accidie eilentixexe<br />

pli. Poftg autdeclaratum eftiftud,<br />

rcdeamusad id,in quo fuimusdeex<br />

pofuione negatiua^f reru hui 9 libri.<br />

Dt vtrit, zyfalfis rejargtttionibtu.<br />

Cap. 8.<br />

I "iRopter quxcunqjautere/o-<br />

1-^ darguunt,qui redarguti incommefurabilis,<br />

quare oium oportebit eflefciu:<br />

namaliarquidc fequunturprox<br />

ptereaqin geometriafuntprin<br />

cipia,6deoru conclufiones: aliae<br />

autpropter ea quae funt in medi<br />

cina;ali£ denies propte<br />

Liber Primus 1 r<br />

funtaliarudifciplinarum.Sedet D<br />

falfae redargutiones fil'rinfinitae<br />

erunt. Namfmvnaquamqjar<br />

tern eft falfus fylFs:vt f m geome<br />

triam geometricus,&fm medix<br />

cinam medicinal is : dico autem<br />

fm-artem, fm illius principia,<br />

Manifeftum eft igitur,q?non<br />

omnium redargutionum, fed ea<br />

rum , quae funt f m dialec^icam,<br />

fumendi funt loci . Nam fj com^<br />

munes funt ad omnem artem ec<br />

potentiam,6deam quidem, qug<br />

eft fm vnamquanq» difciplina<br />

redargutionem:fcientiseftcon^ E<br />

fiderare fiue cum non eft , appa^<br />

ret:fiuecum eft, dC quare eft, ea<br />

autem,quae ex coibus eft,6d fub<br />

nulla arte cade's , dialecticorurm<br />

nam,fi habemus ex quibus pro-babiles<br />

fyllogifmi in quolibet,<br />

habebimus ex quibus redargue<br />

tiones:redargutio nanqj eft fyll's<br />

cotradidbonis, quare aut vnus,<br />

aut duo fyllogifmi contradicftio<br />

nis,redargutio eft, Habem 9 igi<br />

tur propter quaecunq; oes h uiuf<br />

modi funnfi aute haec habem us,<br />

&folutioneshabemus:namilla F<br />

rum inftantiae,folutiones funt*<br />

Habemus aut propterquaecuqj<br />

dC apparentes fiunt , apparentes<br />

autem non cuilibet, fed talibus:<br />

infinita enim funt, fi quis confix<br />

deretilla,fm quaecunq? apparet<br />

quibuslibet. Quare manileftu<br />

eft, qra dialecftici eft pofle fume<br />

re gp quaecuq? fit perc5ia,vel<br />

quae eft redargutio, vel qappax<br />

ret redargutio}vel diale


SermeJe'Eltnckoram/otutione,<br />

modo Arift.JcripJerit de ta m hot<br />

libra. Cap. 8.<br />

/'"VVando aut declaratam fuerit<br />

V^iftudiam decFaratu em quot<br />

^^"~~ modisfiat rcsdcceptiue vni<br />

oerfales , & q? fin t ex ipfis,no ex all js,<br />

&ej? fitnobis feftinantcr r>otitiam<br />

oTelencho,cadenteirvornniarteartium<br />

demonftratinarfi : hocaiitno<br />

cftres,quzfit in potentiaiitarunegatiuarii<br />

r»ictraditarfi,neq; conenit<br />

iaflari decognhione himisfeflinan<br />

in fingulis artfbus illi , qui corinerct<br />

H notitia rerum rnuentaif inillaarte,<br />

& ideo vf q^efeuchi prouenientesin<br />

fingulisarcibusfinthsfi«Tti,ficucqfi<br />

taearum funt infinka , & q? nur»erusclenchoririn<br />

eiseft,ficut numcrus<br />

qua:fitoru , & eorum (blutio eft<br />

illoru,&hoc,quiaforuicelenchum,<br />

•vtquiconcluditqjlatus quadrati fit<br />

c6icabilediamecro,eftiITe,quidecIa<br />

rat demonfltatione, fitmcoicabile,quiaiftielcchi(ficutdixim")funt<br />

ex rebus e/lentiali bus, res autfeflentiales,qua;<br />

prduer iuntin arccs vtplu<br />

rimurn huiusfunt propterpaniculares<br />

: (blucio autem earum e/teius,<br />

I quicontinctnotitiam talis qusfiti.<br />

Sicq; notitia iftarurri parciculariu,<br />

hoceft propriarnm in fingulisartibu,noe(lvnius<br />

artis, immopluriu<br />

artiii.Sicq; notitia (bludonisel^cho<br />

rum propria habenti artem Geoir.e<br />

tru-ceftGcometra.'^ Medicina:ctt<br />

Medici:& hinc eft cp apparct cle if hs<br />

elenchis,q>(uncinfiniti. Elenchoru<br />

aut vniuevfaliu notitia eftartis vniuerfalis,<br />

(edquiaiftiusartis gradus<br />

non eft , q? exponat forma artis Sophiftic^,eius<br />

notitia & folutio elt ar<br />

tisdocentis,& vfis, c] eitarsTopicx,<br />

Elenchoruiti<br />

& ideo vf, q?io*, quad di&um eft (ft' 1<br />

hoc in hoc libro, eft ex patte qua cit<br />

<strong>pars</strong> artis Topic^.Sicqi ia declatatu<br />

eft,qjnoneftiftiusartis (elutiodcceptiaoriipajticnlariunvncqjvniuerfaliu<br />

m, ni fi ex patte qua eft <strong>pars</strong><br />

artisTopicaf.Sod Arrft. mquantorn<br />

fpcculatuseft hsnc arte ex pane,qua<br />

eft <strong>pars</strong> artis Topic3e,Iargitus eft mo<br />

dos,quibusfoluuntur ilti deceptmi,<br />

fepofuiteospartenvh-uiuslibri..<br />

Orationes ainomin,{?> adtntellettun<br />

iionbsnedtduci. Cap. 9.<br />

NOn eft aut difFeretiawa<br />

troiium q:uaiw quidadix 1<br />

eunteJle,hasquidemad<br />

nomen, i'llas vero adrntellecftu*<br />

Inconuenfens enim eft opinari<br />

alias quidceiie ad nome oratio><br />

nes, diuerfas vero ad intellectu,<br />

S>C no eafdem.Quid enim eft no<br />

ad intelletftii, niti qn n& vtiinur 1<br />

nomine (qui putat mterrogare)<br />

eo,ad quod is,qui inSerrogatus<br />

dedit i idem aut id eft


I^ibcr Primtis 151<br />

A qoseunq* plura fiscmficarmdex quzautem inneutfoeftjVefus<br />

inde circa quamlibet eft, na non eft fyllogifmus. Veru vndefer^<br />

inorationeeft ad intellecl:um ef mo prouenit reuertamur: vtru<br />

7<br />

fe, fed in eo quod refpondens fe quf indifciplinisfuntoraciones<br />

hct aliquo modo ad ea^usE dan<br />

tur: deindead nomen contingit<br />

bmnes easeffe: nam effe ad nox<br />

ad intelleclum fint, an non^ & {1<br />

cui videf plura fignificare triatt<br />

gulus,5


Elencborum<br />

habet d, qui neq* cSfidera^neqp<br />

fcit, neqs opinatur q>aliter dicix<br />

tur,quia &C in no duplicibus gd<br />

;phibet hoc facere:vt putas f qua<br />

Jes fun t vn i tates binaries, i qua^<br />

ternarrjsc'funtaiithi binary qui<br />

dem inexiftentes, illi aut no fie:<br />

££ putas contrarioru vna eftdix<br />

ftiplina,an nonc'.funtafitcotra'<br />

riahaecquidem nota,illa autem<br />

ignotatquarevideturignorare,<br />

qui hoc poftulat,q> aliud eft do^<br />

cere cp difputare: 5d q> oportet<br />

qui dem docentemnonintemv<br />

* gare,fedeum manifefta facere,<br />

ilium autem interrogate,<br />

Sermo dt Elenchis, quorum ulttjuijunt<br />

in difltonc, zy alif extra dtfttonem.<br />

Cap. 9.<br />

M Anifeftumautefi:,fermodt<br />

uidi t^m duas panes, quia alt-<br />


0,<br />

Qoopor-<br />

«atpnoffe<br />

fyllum,<br />

feat" elcnthus.<br />

Libci<br />

tialis rei,a no fie aligd vlteri*.<br />

Sicq; ia diuifim* ratione" ex didhoe<br />

audita,quiar6dicti6isfitfmqcf eft<br />

inala:qhautablaiafueriteiusfigni<br />

ficatio,^ eftei fm (jgnu,tunc n5 de-<br />

nominaf J didio>q7 fit deceptiua,neq;<br />

ficnodeccptiua,quia ambaeiftae<br />

aenommationescofequenC'ex parte<br />

qua fignificat id , qcf eft in aia :ficq;<br />

lira diuifio in id , q fallaciaex pee auditi<br />

ad ca,q eft ex pte interrogatiois<br />

differat:ficq;fallacia fmfetotadiui<br />

tlif'inresex ptenoisacquiuocifblu,<br />

aut ex parte didlionu auditaru, due<br />

didio merit nome'^quiuocum, aut<br />

aliud ab eo,qm fpe"s fallaciaif diftio<br />

num (tint multx. Et hoc,c^a ifti vifi<br />

iunt fibi,q> fallacia in fylfo fit jppter<br />

^quiuocatione in copofitione , Si fit<br />

inreb 9 (eparatis,qfunt partesfylfi.<br />

Etpg acquiuocatione nominisfim<br />

plicisvifum eft fibi,q? fallacia asquiuocationisfitppdidtioueaudita,&<br />

ideo g.intenderit fallacia , & pofiieritcam<br />

ppxquiuocationenominis<br />

auditi,ficutfeceratPIato,eftinvltinio<br />

erroris, quiaapparet Q» fin t hie<br />

multadeceptiuaab(q;nole ^q^uoco<br />

fimpiici, &ex ipfismetreb 9 1 feabftji<br />

q? fit ibi fallacia propterdidlionem.<br />

^ T,, - i r • • i-r- i<br />

""to aut male fecit in diiciplina,<br />

qn vifuseftqjdocereelcnchoSj&fal<br />

laciaspra:cedat,quid fitfyll's verus,&<br />

:orum verum,qm<br />

elenchusdeceptiuuseft(ylFs,dequo<br />

pucatur,^ fit fylFs & no eft (ylfs, aut<br />

Primus 153<br />

cftcontradidorium.qttodputatur', D<br />

q? fitcontradidlorium,& non eft co<br />

tradufrorium. Dcceptorij aut6 funt<br />

pj> errorem fylfi, aut g p errorem co<br />

tradid;orij,aut proptcr ambas res fimul:ficqnne(ciret<br />

aliqais, quid fit<br />

fylFsverus, &contradiiiorium ve^,<br />

impoFecftq>conftetci feUaciataliu.<br />

locoru, licet fuerit fallacia cadens ia<br />

eis ppdic^ioncstm,ficutdicunthic<br />

deexemplo fallacia; cadcntis ppdi-<br />

clionemincotradidtorio fermonis<br />

dicentis,tacensloquitur,loquensau<br />

tern non tacet, tacensitaq-, no tacct.<br />

lllxitaq-, duaenonfuntcontradiclo<br />

riar, quJatacensinadu noerittaces E<br />

in futurum.Exemplum aut fallacy<br />

Pg di&ioncm fmformam (ylfieft<br />

fermo dicentis, q? poema mctricum,<br />

fitfigura fm hancdifponem,quia<br />

ambarpr^miflk*accept^in hocfylFo<br />

funt vere,fed no conueniuntin vno<br />

termino nififm didlionem tantum.<br />

Illiaut,quincfcirct q?in(ylFoconueniantambas<br />

praemiflaein vno ter<br />

mino fm rem non fm didione,non<br />

conftarec modus fallacia; pp dictionem<br />

huiusfeamonis-Exemplu aute<br />

illius,in quern cadit fallacia ambob 9<br />

modisfimuUhocefl^m cotradic~torium&fm(ylFm,eftfermo<br />

dicentis, F<br />

homo dat rem datam, res aute data<br />

eft,quam non habcthonio,ficq; ho<br />

datrem,quam non habet: &anneftiif<br />

huic, q? vitiofum fit dare quod<br />

non habet, & ex hocinferturq?ho<br />

detquod vitiofum fit dare. Illeauc?,<br />

qui receper ithuncfylFm, iam fallereturp.pdi(flioncsduob'locis:quorum<br />

vnus eft, q?accepcrit id qct noa<br />

verificatur de datione, q> fit contradidorium<br />

eius, quod verificatur de<br />

datione:fecuridusauteft, q? ipfe putaueritq><br />

non habfs acceptum pr^«<br />

Log.ciic5.Auer. V dicatu


Elenchdrum<br />

-G clitaraminp'min'aroiriofi fuideno<br />

habesfiibie£luin tndiori-res.au tn5<br />

'eftita,gaid,quoddederit alias ho,<br />

habu it illud> antecedent ip(iim,&<br />

nohftipfum >poftc[dederitipfum.<br />

Sicergo>qui noncognofcit /yll'm,<br />

neq; contradiflequo<br />

fit veritas ppipfum,&genus fignifi<br />

cansfm intelFm audientis, & ex illo<br />

fit fallacia fern p. Necfcofsdecepti*<br />

ui {imtp.pdidiones,qmiadeclara-*<br />

turn eft, q? hie fint deceptiui ex ipfis<br />

rebus,ficutcft fallaciaeius, quod eft<br />

fm acciis,& cetera loca.quae narraui<br />

rhus.Neq; vfusdiuifionis^feruat r*<br />

fpondewteaberrore cii interrogate<br />

in oTbnslocisdeceptiuis,ficutopina L<br />

bar'Plato in olbusiftis rebus, quia,fi<br />

aliquJsho reciperer,q> rndentis Jitdi<br />

uidere res,qnas fignificat nomen eg.<br />

uocum ,intelligeret interrogansex<br />

rebus.quasintederat ex illis,adeo q><br />

noeiraret nole ^quiuoco: ficq;tj,d<br />

dicet<br />

:hoc auterit ve<br />

rum de tacente in future, fall i t aute<br />

de eo tpe fui filentij,quia fi non intel<br />

ligeret refpodeiisiftas duas res,& re-<br />

(ponderet,q?eflTet loqucsfimpFr,deciperet"<br />

Si aut rcfponderet q? non lo<br />

tVf la fallacia non eflet ex eo,q><br />

J de loco, que non putauerat rofpondes,(j><br />

fitdic/tioarc-uiuoca: neqj<br />

inteliigereturexeoaliquafignifica<br />

rio,qa fi facereteu intelligereo^d fignificatdidio^ediretdifcipulusno<br />

rndens:';ficq;etfidiuideretei inter*<br />

rogas illas reSjredderef'doclor n5 in<br />

terrogas, ac et fi permiueretfrefpon<br />

denti in tali Ioco,hoc6, in loco quo M<br />

nonintel!igitfignificationeno!s£C|<br />

uoci.qjdicatinterrogati .qjipfeno<br />

intellexerit fignificatione nois ?qui<br />

uoci,donecoil£deritei ipfeinterro<br />

gans, quo mo fit impoFeq? interroget<br />

eu de mo fallaci^quam facit ipfe<br />

iterrogas, ex pauca coprehefione re<br />

fpondeatisconditionu lyli'i,ficut(i<br />

o^sinterrogaret an vnitates j q funtf<br />

n'jero binario,diffeiat ab vnitatib',<br />

qfuntiquaternarioifiautdiceref^<br />

difFerat,diceret,quaternarij itaq-, dif<br />

ferut a icipfisjC^aeoponuntex vnita<br />

tibus,


Liber Primus 154<br />

tibos,q*funtinbiriario:fiautdiccrcc Quiigit fm'remcSfideratsoia,<br />

nes)neq$<br />

fialiqua e pfeudographia circa<br />

verfi, vt Hippocratis quadratu ]<br />

raquae g lunuIas,fedvtBryllb<br />

quadrauit circulum:&tatnetff<br />

Sjquarefii<br />

qui de his ^de appares fylFs,cof<br />

ten tiofa eft oro > na apparens eft<br />

fm rem, quare fallax &L iniufta*<br />

Queadmodu enim ea(quae i cev<br />

famine eft) iniuria fquanda fpe/<br />

ciem hec,cV eft quf da iniufta pu<br />

gna,fic in cotradidione, iniufta<br />

pugna cotenciofaeft:na SCillic<br />

qui oino vincere <strong>vol</strong>unt,ofa ten<br />

tant: 6i hie qui contentiofi Aim*<br />

Qui igi^ vidtoriae ipfius gra,ta<br />

les funt,c6tentiofi hoiesjj&litiu<br />

amatores vident elTe:qui autem<br />

gloria: g?a,q in diuitijs e, fophi><br />

ftici funt:nafophifticeeft(vtdixi<br />

m us) pecuniaru q uxda aucu'<br />

patiuaab apparetefapietiarqua<br />

propter demronem apparetem<br />

appetunt. £t in eifdem oratio^<br />

nibus quide funt litiu amatores<br />

& fophiftae , fed non pg eadem:<br />

V ii &


6 dCorattoqiiide eadeerit fophix<br />

ftica&contentiofa,fed non jjg<br />

idetfed qua ten* quide eft ob vi>-<br />

Gloria apparete,c6tentiofa:quax<br />

ten. 9 vero eft ob fapientia, fophix<br />

fticarna fophiftice eft q uaeda apx<br />

pares fapietia, no autc exiftens*<br />

Contentiofa vero eftquodam<br />

modoficfe habesad dialecflica,<br />

Vt pfeudographa ad geometrix<br />

camrnaex cifde cotentiofa, diiTe<br />

rendi mo, capitofe decipit,vt S>C<br />

pfeudographa jgeometrice: fed<br />

hzec quide non contetiofa, quia<br />

H exprinciprjsetcodufionibuSjq<br />

funt fubarce pfeudographiafax<br />

cit:q aut exfjseft, q funt fub dia<br />

le<br />

te^>prf)s fit principijs: hanc aut<br />

ad pluresquicucp nefciut quid<br />

eft poFe in vnoquoq?,&quid im<br />

pofenaaccomodabit,aut vt An<br />

tiphon quadrauit.vel fi quis no<br />

1 dicatmelius ee poftcoenadeam<br />

bulare per Zenonis ratione, non<br />

medicina!is:cdisenim eft. Si erx<br />

gooino fimiliter fehabeacconx<br />

tentiofa ad dialedicanijVtpfeux<br />

dographa ad geomecriam, non<br />

tt. illis vti^p erit con ten tio fa«<br />

Strmo if modi* Interrogandt interrogantis,<br />

fyrejpondendirejj>on<br />

dentis. Cap. \ o.<br />

QVidamaute (ylfs elenchuseft<br />

deceptonus,&ditigiofus,& qui<br />

dam eflfalfigraphus,luigio<br />

Elcnchorum<br />

topicus,ab/q; qp fit ita fm veritatem,<br />

eft illc, quo auimilaf'habens ipfutn<br />

artiTopic?,&quajrit pipfumfinc<br />

habf tis topica,qu£ eft vidona.Falfi<br />

rapbusaut fylFs eft, quoaulmila^<br />

f a bens ipfutn demratori, & putaf q*<br />

fit (apifs,ab(cj; q? ita fit. Huiusaute"<br />

fylPifunt qu? dam fp£s,quia qui dam<br />

eoru eft ex. reb* falfis propri js fingu<br />

lisgeneribus, &eftille,cuiusfblutio<br />

eft nabentisillatn arre, ficut fccerat<br />

quidaez antiquioribus geometris,<br />

qui df Hippocrates, ex quo fccerat<br />

quadratum xquale figurx iunari,&<br />

putauitq?iafecifletquadratu;quale<br />

circulo: putaueratenrm q> circulusdiuiderefin<br />

figuras lunares,adeo<br />

q? confiimerc c"". Ifta itaq; fallacia. eft<br />

jppria arti Gromerria:,&einsfbPo<br />

eft Geometrat u: quia qn fe(5lu fuifr<br />

fee quadra til in circulo, deindediui<br />

dereif ille arcuscotincnsduas lineas<br />

fm duo media, & ilia: protrahercnf',<br />

&fieret hoc continue, donee i a deft<br />

nerct hoc opus,ita vt cotinuarent la<br />

terafigurae reclilinex, q funtmtra<br />

circulii ad peryferia ctrculi, ia inuenireffigura<br />

duaru linearu xqualis<br />

circulo: hie aut eft intcntus principiorum,quibusvtitGeometra,qua;<br />

iunt,q? diuifio jpcedat in infinttu,&<br />

Q? non continaec linea recla lineaf<br />

circulari. Ifteitaq-, fylFseftfaifigraphus,<br />

ex eo q> aflimilacdcmfatiuo,<br />

& eft litigiofus ex pane qua eius pr?<br />

mifiaefunt falfae vFes:& ideo eft ar is<br />

Topicar (blutio talium (yll'oif. Sicq;<br />

fecuudum hocfylFslitigiofuseftfyl<br />

logifm 9 falfiis.cuiushabitudo ad artcm<br />

Topica: eft, ficut habitude f jlFi<br />

qui fupponitde(criptiones, & figuras<br />

falfasin aire Gcometria^fed differentia<br />

iuter eos eft, cj.a no eft arris<br />

Topicj:


Liber<br />

ATopicrfubiedH terminatu vfe,ficut<br />

eft id,de quo eft Priraa Philofbphia,neq;proprium<br />

ficutfuntdeco<br />

artesDemdftratiu£particulares: ia<br />

auc putatur, q? fitfpe"s fylft veri, fed<br />

ex quo fit in anibusdemonflratiuis,<br />

ac u eflct propr iusifti us generis, attribmf<br />

arti Sophifticx, & hoc, quia<br />

noeftconditionis demfonu,g> pracmiflae<br />

fint vcrxfblu,fed q> fint proportionate,<br />

& ilia; font propriae ifti 9<br />

gcneris:&hoc,ficutillf quib'Bryflb<br />

quadrauitcirculum,quiaexquofcccrat<br />

figura rcftarum linearum am<br />

bientccirculum,& minore"omni fi-<br />

B guriredtarulinearaambientiucirculum,dixirtj>iftafigura<br />

exqualis<br />

circulo:quia qn fuerint


Elenchorum<br />

C* iuisfciuntipft,quauisvidea«ar<br />

longe extra dicere* Redarguut<br />

igituroestnam fine artequide<br />

eoparcicipat, cuius artificialiter<br />

eft diale


l^oclfofJiifKcnnttrrogantiHm a<br />

aut inopinabtlc. Cup. 11.<br />

"• "%E aliquoeftfalfumquip<br />

1- P piam ortedere, 8>C orone<br />

ad inopinabile ducere,<br />

.Hocaiit fuitfm propofitum fox<br />

phifticse intetionis, primu quix<br />

dem ex eo qp interrogat quoda<br />

modo, & p interrogations accix<br />

ditnYaxime:naid,ad nullu deter<br />

minatu incerrogare propoficu,<br />

venatiuumeillorurtemerenaqj<br />

dicetes peccat magisttemere aut<br />

dicfu,qn nihil habet propofitu.<br />

Etid,interrogare mulra(quax<br />

uisid determinacu fit ad quod<br />

difputat) 6d id,ea q videnf,dicex<br />

refepoftularCjfacit quadam ido<br />

ncitatfjUt ad inopinabile ducat,<br />

j. locm iautfalfum. Etfi interrogatus af<br />

firmet, aut neget illorfi aliquid,<br />

ducere ad ea ad § prompt 9 eft ar<br />

gumetarupot tn nuc min 9 noce<br />

re g hecqpprius, na repetiit ali'<br />

^ cus quid ad idq3 in principio. Ele<br />

mentu aut deuenicdi ad falfum,<br />

aliq^^ut inopinabile, nullaftax<br />

tim interrogare pofitione, fed af<br />

Cfirmareobid feinterrogare,q3<br />

difcerevelirnalocuargumenta<br />

J.LOCUS, no<br />

PP orationem acciditinopinabi<br />

le : femper aut id quaqj vult qui<br />

contendit. Ampliusautex vox 8.Lodis<br />

luntatibosdCmanifeftis opinio<br />

nibusinam non eadem uolunt,<br />

&i. dicunt :fed dicunt quidem de<br />

coratifsimasorationesr<strong>vol</strong>ut at<br />

ea,quoe vident prodefletvtbene<br />

mori magis qp <strong>vol</strong>uptuofe viue>,<br />

re dicunt oporterercVegereiufte<br />

magis qpdiuiti)safHuerepraue: £<br />

<strong>vol</strong>unt aut contraria . Eum igix<br />

tur,cj dicitf m <strong>vol</strong>utates, ad has<br />

manifeftasopiniones ducendu:<br />

eu vero,qui dici t fm has, ad abx<br />

fconfas : vtrouis enim modo ne><br />

ceflariu eft inopinabilia dicere:<br />

vna aut manifeftu,aut im.mani'<br />

feftas opiniones dicfucotraria.<br />

Plurimusaiit eft locus faciedi<br />

Jopinabilia dicere, queadmodu<br />

Callicles in Gorgia fcrip t 9 eft,di<br />

cens:& veteres autoes arbitrati<br />

funt accidere pp id quod f> m na<br />

turam dC fmlegecontraria:-con<br />

traria enim efle naturam dt lege<br />

dicunt:5d iuftitiam fm lege quix<br />

dem eflebonum , f m autem nax<br />

turam nonbonum foportetigit<br />

ad eumquidem,qui dicitfecunx<br />

dum naturam,Fm legem obuiax<br />

re, ad eum vero , qui f m legem,<br />

ad naturam ducere: nam vtroqs<br />

modo dicere contingit inopina<br />

bilia:erit autem fecundum natii<br />

ram quidem ipfis verum:fecunx<br />

dum aut lege quodmultitudini<br />

V iiij<br />

* L ° CU5>


ir.Lociu.<br />

. Locos<br />

ifeftu qp&illi,<br />

queadmodii&quinuc, autrcx<br />

darguere,aut inopinabilia diccx<br />

re refpodente,conabant efficere,<br />

oporteatobedire:& expedieria<br />

facere,an iufta:btjlicis interrogant'uan^<br />

adfaljtim,aut inofmabtle. Cap. II.<br />

INitium Iocoif,qu0ptinterrogas<br />

ferrefermonead fallum,eft


Liber<br />

Alocisfinealijsjficmibi dictum eft.<br />

Jgif cofecutio tocutionisad euidentiaialfi^cofcquifhunc<br />

locum &<br />

cautcla ab co eft perceptio cius, hoc<br />

eft, ittius loci.<br />

Locus aut fecudus eft,q? aduerta-<br />

»' res incouenietes qua: funt in fingulisgcncnb<br />

us generu fcietiaru, &<br />

numeremuseas}autfintpr6pta:illi:<br />

Ccquado loqueref'cu aliquo eoru,<br />

qui f um viri illius artis,oportet,q> fe<br />

quaifci ill; res inconuenientes, qua;<br />

(unt fux artis:& fie ft oportet,quan -<br />

do illc numerate!, qj eft incoucnift<br />

apud fingulas getes,aut pluribus: &<br />

g inuenicm 9 \i5humsad incouenies<br />

fm cotrouerfia.Totiusauthuiusra<br />

dix eft q» aduertam 9 incoueniens,q?<br />

appropnat illi genti, cui'eft loques,<br />

aut homines illius artis, cui 9 eit ille<br />

loques. Cotradi&io aut, feu fblutio,<br />

qu^ couenit his locis,eft,q? euides fit<br />

falfum, q> eft in eis primo, q> eft,q><br />

refpodesad cotrouerfia fciat, tj> id,<br />

fequit'ex falfo,no feqnaf'ex eo, q><br />

recepcrat,Posfibile aut eflet, q? efneercthoc,quado<br />

intcrrogasaccepif^<br />

fet id, q? no eft caafa coclufionis, ac<br />

ficflctcaufa: quado autpoflibiliscf<br />

fet acccptio,vt caufe illius, q? no eft<br />

£ cau(a,po(Tibileefletci contradicere,<br />

fedpofteaerit refpodftis aduerterc<br />

ad hoc incoueniens,an fit ex inconueniif<br />

tib 9 fm oratione de eis, aut ex<br />

incoucnietib' fm nam, quia valde<br />

rccipiuifbonafm orationecu boms<br />

ftn nam fm vulgus,& valde dici^c&<br />

ueniemiuscpdiciffm fingulosmodoscouenietis:eoru<br />

vero artespullulatex<br />

reb' vtilibus, quae non funt<br />

coucnientiorcs, ficut multi dicut,q><br />

morscu bona difpofitione fit melior<br />

qua vita cum mala,aut q? ho fit<br />

CU iuftina egcnus, eligibilius eft c£;<br />

Primus 157<br />

q?fitdiuescuimquitare. IlliaCtcu D<br />

hocprxeligCtcontranij huius,quia<br />

praeeligun^fibi vtile: &ideo praeeligut<br />

vita cu malo, & diuitias cQ iniquitate:ficq;oportct<br />

nos,q uado in-<br />

tuliflem*incoucniens,cf eftfm orationc,q?<br />

recipiamus, q? fit bonu fm<br />

nam,fi aut intohflem'illud inconneniesfm<br />

nam,reciperemushoc,;q><br />

fit bonu fm coicdura, & oratione.<br />

la aut inuemrefhic locus lacusmul<br />

tx latitudinis magnx vtilicatis ad<br />

obijcifdu in hoc genus (ermonis,q><br />

eft,q? bonafmlege" vtplurimuopponaf'bonisfm<br />

nam : ficq; couenit<br />

illi, qui vituperat recipiete bonum JB<br />

fm lege", q? recipiat hoc, q? fit bonfl<br />

apud nam,& qui deftruit recipience<br />

bonum fm nam, cp recipiat hoc in*<br />

quatu eft bonu fm lege, quia plurimu<br />

opponun^praedictabonacu bo<br />

nisfm legf, & deficit vnumquodqj<br />

coru a bonitatcalterius,fed bpna fc<br />

•cundii nam funt bona pj? fua verita<br />

te",qua» aut funt fm lege, fimt bona,<br />

quia eoru vfuseft apud multitudine,hoc<br />

cft,femoms. Sicq; iam decla<br />

ratu cft,cp ficin iftbrS ef t,q? cotradi<br />

cant rebus inc6ueniennbus,quas in<br />

ferret in terrogas ex iftislocis, fie inter<br />

rogatorueu,q?caueatrndetem F<br />

a locis,de qnib 9 meminitfiue ad ele<br />

chu,fiuec6ceflioneincouenietis. la<br />

aut fit ex feparatis interroeationi-<br />

., . j. . . ,. o .<br />

b ,quibuscotmgitq> interat inter 4 -<br />

rogSs refpodeti ipfum incoueniens<br />

ad vrruc[;dnori5c6tradicl;orioru:lo<br />

caaut,quibusemciuifhxc,funtquz<br />

ducut loqucnte in dubiu Si abigtifi,<br />

Et ilia eft tertia intetio intetionu fb<br />

phifticoru, ficut eft fermodicentis><br />

cui couenietiuseft credere fapientib<br />

9 ,aut patribus, & fi diccref patrib',<br />

diuerfjum itaqj eius cp,decerneretfa*<br />

pientia,


pieti3,erTetoppofrunu,& fidicerct',<br />

ej>fapietibus,rebellareitaq;patribus<br />

eflet opportun u,& fie an praeelioibi<br />

liorfit mftitia, aut vtilitas,ficut(I<br />

fiat quid,an digibiliusfu q? deprede<br />

snus,atitq?dinnttamusdiuitias, auc<br />

djfpofitio He econtrario:& vniuerfa<br />

liter iftafpecies htigijcofequif omaesres,<br />

quibusopponuif opmiones<br />

fepietu opmionib 9 vulgi&mulfitu<br />

«]inis,quia fapittibus apparet, q? re-,<br />

gcsfaciftes (intiufti, vulgoautapparet<br />

q? fauentes fint fortes vince"tes.<br />

lam autpolfibileeft, q? cotrarietas<br />

Hliusgeneris reducat J ad cotrarietate,qu^eft<br />

inter bonu fm n^Tm,& bo<br />

nu fm lege: quia 9 eft apud fapientcs&apud<br />

nam e(tbonum,quiaeft<br />

Terurid aut,q? eit apud lege ft apud<br />

plures,eft bonu, quia eft famofum,<br />

&pFes coueniutin illo.Ex hisitaq-,<br />

locis,& eis fimilib 9 couenit quairerc<br />

de iftarum pr^miflfatnm inopinabilium,quas<br />

vocan it Ariftotelesdeficientesconceflione.<br />

Df captiontbtu nugationis, ftjolx-<br />

cifml. Cap. Ij.<br />

DE eo quide, q> eft facere<br />

nugari,quidna dicimus<br />

nugari, ia moftrauim 9 :<br />

onmesaut tales orationes id vo<br />

Jut efffcerCj fi nihil referat nome<br />

&(. oratione dicere:duplii aut,6i<br />

duplu dimidrj ide eft: fi igit dux<br />

plueftdimidt) duplu,eritdimix<br />

df) dimidrj duplu: «3d rurfum fi<br />

pro duplOjdupJu dimidrj pona^<br />

tur, ter eric di


Liber ^Primus<br />

i f 8<br />

feulinu,net]} fceminiu fignificar,<br />

fed neutriima hie quidc mafculi<br />

num fignificat, haec aut fcemini<br />

irii, hocvero neutruvultfignifi<br />

ca>re:ftjpe autetn fignificat & ilia<br />

vtraqp, vt quid eft hoc c 1 CalHox<br />

pCjltgnumjCorifcus , Mafculini<br />

igitcXfoernininidifFerunt cafus<br />

omnes.neucri hi quade, illi aute<br />

norcu datigit hac,(aepe colligut<br />

quafi dictum fit h unc:fiFr aut &<br />

alia cafum pro alio ponunt.Cax<br />

ptiofa autratiocinatio fit eo q><br />

B hoc comunefit pluriucafuum:<br />

na hoc fignificat qnqp hie , qnqp<br />

autehunctoportet aute viciflim<br />

fignificare ,cfi eft quide hie :cii<br />

efle aute , huna vt eft Corifcus:<br />

efle Corifcum : 6d in foemininis<br />

nominibusfiFr,nain omnibus<br />

fifr eft , &C efle facient differetia*<br />

Etquodammodo inhis fimilis<br />

eft foloecifmus i)sredargutioni^<br />

bus,quaegpid q>nofimilia,aut<br />

PP figura, fiFr dicunt:na quead^<br />

modil illic in rebus, fie hie in no<br />

minibus accidit foloecifmuface<br />

eft:manifeftuigit,quonia foloe^<br />

cifmu tetadueftex dicfliscafib*<br />

colligere^Speciesigitfunthxco<br />

tetiofarii orationii>6C partes fpe<br />

cier«,6d modi,qui didli funt,<br />

Sermo Af faccre nHgari , £y Solcecijrno.<br />

Cap. \ J .<br />

VNde aut£poffibile fit habenti<br />

bus ifta arte,cp reducac J quos non eftdiffefetia neq; diuerfi- I><br />

tas,fiuc feraifhes ex parte,qua fignificef"ip^<br />

fcparatafm hoc name tu.<br />

partc ei' q> fignificat hoc notne,a«.<br />

fm femiracotequetise,autfm (emitacoplex«,adeoq><br />

proueniat iftud<br />

copiesu fm forma orationiscopofi<br />

ta::hoc aut ratdeacciditrelatiuis&<br />

definitionibus reru,quaiu cofiftentiaefl<br />

jnaliquo fubiefto^ecaccipitur<br />

hocfubiedlu <strong>pars</strong>diaz definitionis^<br />

&acciiitex hoc,au-tq7paralogizet,<br />

&faciatipfum(equi cofeflioneora<br />

tionisfai(a:,antnugetur(uisverbis.<br />

exepli gratia,


£ nodiniditurinduaspartesajquales,<br />

autnumerusimpar eft qui diuidif<br />

in duo mcdiarnumcr* itaque eft nu<br />

merus, & hoc eft nugatio. Adueni t<br />

Tcro nomini fimplici talc abfq; q?<br />

ftccipiaf c5plexu, ficutcftfermo ditf<br />

tis,an hoc no fignificct duplu rei,<br />

£ aut figni ficat,aut figni ficat re q u£<br />

no eft duplu,autfignificat duplu-. fi<br />

aut fignificat duplu, ipfumitaq;du<br />

plu eft duplu,hoc aut eftnugatio:fi<br />

•fit fignificaret no duplu,ipjum itaque<br />

no eflet duplu. Inductio aut loqaetis,vtdicat<br />

verba,qua:pute"f'efle<br />

caretiafignificari6c,ab(q;q? itafit,<br />

« eft plurimu in hoc loco. Sed miqimueftexdidtionibuscomuniu<br />

for<br />

xnaru ad mafculinu, & foemininu,<br />

icncutrum :&hoc forte fignificat<br />

apudeosmafcuhnu,& fceminmu,<br />

& ifta eft intctio quinta intention u<br />

iallaciae.C6uenitaut,aduertam'<br />

hie loca,quibusacciditeis tale, quia<br />

putafjCp hoc (it commune omnibus<br />

idiomatibus,cj>illud vocaf"apud nos<br />

inter arabeshaya: proijciemusaute<br />

id,q?cft verefic^eftlermocarens<br />

fenfu:quida auteorueftficfmextimatione,<br />

& de locis illiusconuenit<br />

perfcrutan hie. Sicq; iam dcclarata<br />

1 runtezhocfermonegeneraf'm (ingulasquinq;<br />

intetiones deceptiuas,<br />

& fpecies illorum generum.<br />

I>e occu!*


Liber<br />

A peroTaoporteatobedireparenx<br />

tibus,an per omnia no obedirec*<br />

& facpe id, vtru mulca cocedenx<br />

du,an pauca t magis enim fi nex<br />

ceflejVidebunt ee multac'appofi<br />

tisenim iuxtafec6trarr)s,mino<br />

ra apparet po^<br />

ftularerefp6dere,propofito eo<br />

videtex princjpio,&interro<br />

gatione tahu fie facere vtru tibi<br />

videtc'na neceflfe eft fi fit interro<br />

gatioexquibus fylFs^aut redaiv<br />

gutionr9aut inopinabile fieri,cii<br />

datc^de redargutione,cii aut no<br />

dat,neqj dare videt, fatet inopix<br />

nabile:c(i vero no dat, videri at<br />

fatet,redargutioisfife« Ampli 9 ,<br />

qaeadmodu in rhetoricis,ck rex<br />

dargurioib'/ilrcotrarietatesco<br />

^ fideradu,au t ad eas, quac ab eox<br />

dcm funt di(fbe,autad eos,quos<br />

confscet benedicere,aut agere,<br />

Ampli js,ad eos,qui videtur talcs,autadfimiles,aut<br />

ad pluri<br />

moojautad oes. Quemadmcdu<br />

aiit refpondentes ftrpe cu redarx<br />

guunt faciant duplex, fi debeat<br />

accidere redargutio, di. intemv<br />

gatjb 9 vtedu qnq? illo, cotra inx<br />

itatestfi fie quideaccidat^fic aiit<br />

lion, qm fi-fuiupferit, vt facit<br />

Cleopho in Aiadrobuloroportet<br />

Primus 159<br />

etabfiftetesabore,reliquaargu D<br />

metoru diuidere, dC refpodenti<br />

(fi praefenferi t) pri us inftare, £>C<br />

pracdicere. Argumetado aut qn<br />

qj&adaliud abeo qpdidueft,<br />

illud fumetib 9 : fi no ad id quod<br />

propofitu eft habeat aliquisar/gumetari:<br />

q> Lycophro fecit dil<br />

propofitu eflet, ex artelyra co^<br />

medare. Ad cos aut,qui exigunc<br />

ad aliquid argumentari, poftq?<br />

videtoportere asfignare caufa,<br />

dicftisaut quibufdam obferuabi<br />

li us q> vniuerfaliter accidi t in re<br />

dargutionibus,vtdicatc6tradi ^<br />

afffrmauit negare,<br />

aut q? negaui t affTrmare:fed non<br />

q>cotrarioru efteademdifcipli<br />

na,vel noeade: no oportetaute<br />

coclufione vt propofitione inx<br />

terrogare, quarda autem neqj in<br />

terrogadu eft,fed vtcocesfis vtc<br />

du.Ex gb 5 igit interrogationes,<br />

&C quo interrogandu in cocerta<br />

torrjs exercitationib 9 , dicftu eft,<br />

Sermo RJe has Latendi. Cap. 14.<br />

Ehquxaut funtnobisadper<br />

fedlioncm iftiusfcientiaj,qu?<br />

funt tres res: quaru vna eft, q> dica-<br />

mus.quomodo coucnitei,^ int£dit<br />

hoc op 9 in hac fallacia, q? refpodeat<br />

mterrogati,qrh no eft differetia inter<br />

aftione'iftorulocorujan beneficaru<br />

eriteoru opus, autnobenefica<br />

tu erit,{iijeerittentatmu,autibphifticu.Secudaauteft,quo<br />

modocoa<br />

uetiiatecia beneficare reftoliim ci,<br />

quiaptusfirea vere ifta deccjtfiua.<br />

Tcrtia vero eft, quo modoconuen-atnarrarevnuquiCj;<br />

illoru.i j.lo<br />

corii.Piimoautdicimuscj; falbcia<br />

exccllcuor^eft^niutendifprologatio


Elenchorum<br />

A R IS T O T E L I S tiofitatc earif, dat fofpitioncm<br />

ELENCHORVM<br />

LIBER SECVNDVS,<br />

Ctt^^uerrois mcdtd expojittonc.<br />

SVMMA LIB R I.<br />

De vtilit.ue fbphifticaruni oracionum, &<br />

apparatu ad eas diluendas. De folurione<br />

fcx vlumorum locorum extra diftionfi,<br />

Nugationis, & Soloetifmi. De oratione<br />

facili, difficili &acuta. Epilogus poftremo<br />

Octo pra'cedentium, & duorii ptzfentium<br />

hbrotum.<br />

De tttilitate coffwjcfnjtjapbiflicas ora<br />

tiones, e?- apparatu ad eat Jthtendas.<br />

Cap. I.<br />

q> videri velit infolefcere,non<br />

quia verii fit, fed pg imperitia*<br />

Refpodetib 9 aut,quomodoobx<br />

fiftedu fitaduerfum huiufmodi<br />

orationes,manifeftu: fi quide re<br />


Liber SecundUs i ^ r<br />

A IHcX. Secuda? aiit vhimse ptes iuuat ti,& ftn regulas, q*traditz funt hie ]<br />

fapietesgaccides, c^asut jppri^huic ad cotradidtionelocoru fophiftico<br />

arti, & eoru vtilitasex eise ex parte, ru,abfq; q> cu hoc exercitatus fuerit<br />

j»uene<br />

comimitates, couenieti 9 eft q> no ca ritei habitus, quo poflit ciro agere,<br />

datineas:iuuaret vero cos per fe in qm ficutfeftinatio& moral fingu-<br />

•vfuorationis tetatiuae vfis,ficut pro; lis artib' puenir pp. habiru jpneniemiflumeft.<br />

Primu autpceptoru rfi teex vfu,no pp. fcietiapartiuillius<br />

detis eft,'j>,qn interrogas interroga artis folu,fic eft difpofitio opationis<br />

rt-r pmifTam a^cj.uoca ftn oome, con iftaru regularii.exepligratia,qm de<br />

ucniatcpdiuidafhocnomeinoiafi cusa(5lionisfcriptura?,&eiusadapta<br />

guificata,de q.b 9 dicit j ,& notificet cp tio no guenit ex notitialiteraru, fed<br />

illoru fignificatorii fit veru a no ve ^uenit ex vfu pfeclo formationis li<br />

ro:& ideo feg.fq? fit ei poteftas diui teraru, Sicunt autin arce Topics ii<br />

dedinomeatg.uocii.Iaaucdixirpus difficiliseftinterrogati cotradiAio<br />

B regulas, c^b' fit hoc poftibilein lib. &deftru fiteipoteftascognofcedi re,qfi tator,coclufio vera,& puraret q? femeditaretillacu<br />

feip(b,qinplures quatexeisaliaconclu(io,qeftfalfa,<br />

hocsdecepti funt,qnfpeculatifunt qm,qii fermofophiftic 9 fuerittalis<br />

cu (eipds,& no d


Elenchorum<br />

4a IV af>p4reitijof(it!one re teft.Nunc aute}quia nobehein, I&<br />

PCap. i. terrogant inquiretes, neeefle eft<br />

Rimu igit,quemadmodu vtrefpondeataliquid is, qui inx<br />

fyllogizare dicimus, opi' terrogatuseft,emendans vitiit<br />

nabilitcr qnqj magis q?<br />

vere}eligere oporteretf c et fjlue<br />

du qnqj magis opinabiliter cp<br />

ad veritatetna omnino aduerfus<br />

£otentiofos eft reluctandii, non<br />

vtad eos,qui redarguut,fed qui<br />

redarguere apparent:no enim<br />

dicimus cos fyllogizare: quare<br />

vt no videant,emendandi funt:<br />

na fi redargutio eft cotradictio<br />

& noaequiuoca,exquibufda,nihil<br />

opus eft diuidere ad amphibo^<br />

Ja,S£ aequiuocationctno enim fa<br />

citfyllogifmutfed nulliusalteri*<br />

gratia diuidedu eft, nifi quia co<br />

Clufio videt redargutioni fimix<br />

lis.No ergo redargui,fed videri<br />

redargui cauendfi eft,eoq>in-'<br />

terrogat amphibola, & quae gg<br />

aequiuocatianefunt, affirmauit negare,fed accj<br />

uoce,aut amphibolicejqiiamuis<br />

qimaximecotingit inidem fex<br />

rat)incertii,fi redargutus eft:in^<br />

certfienim,fivera nuncdicitrfi<br />

verodiuidensinterrogalletaecjx<br />

uocfi,autamphibolu,nonincer<br />

ta eflet redargutio,qm requi rut<br />

(nuncquidem miniis,priusaut<br />

magis)contentiofi,fic vel no rfix<br />

der« eura qui interrogat,fieri po<br />

1<br />

interrogatiohis: quia diuifo fufx<br />

f?cienter,vel iic,vel non, neceflfe<br />

eft d icere refpondentem.Si aute<br />

aliquis putetfm equiuocatione<br />

redargutione efle,quodam modo<br />

non erit rndentem effugere<br />

quin redarguatmam in rjs, quae<br />

oculis fubiecfla funt,necdlariij<br />

q» affirmauit negare nomen, df<br />

q> negauit affirmare« Enimuero<br />

Vtdiluuntquida,nihilprodeft: £<br />

na no Corifcum aiunt ellemuft<br />

cGj&nonmuficiijfed huucCox<br />

rifcu muficu,& hunc Corifcum<br />

no muficum ,eada naqp erit or a<br />

Corifcum,ei,qux eft hunc Cori<br />

feu muficum efife>velnon mufix<br />

cu:q»fimul afffrmant,«3^ negat*<br />

fed fortafle no idem fignificant.<br />

na ne illic nome,quare in aliquo<br />

differt.Si autem hoc quide fimx,<br />

pliciterdicendo Corifcum afli>gnetjilli<br />

autem addata!tque,aur<br />

hunc, abfurdum eft. nihil enim<br />

magiscpalterutvtroliberenim **t<br />

nihil diftert,No fie igi cur, fed cja<br />

incertus quidem eft qui no de^<br />

terminauif ambrguitatCjVtrum<br />

redargutus eft vel no redargutus,datum<br />

autem eft in oratio^,<br />

nibus diuiderermanifeftum ,q><br />

nondeterminando darcinterro<br />

gationem, dtquidem fimplici^<br />

ter,peccatum eft:qm 6d fi n,o ip/fe,<br />

tamen oratio redarguto: fimi<br />

liseft.Accidit autem faepevide<br />

tesamphiboliant torpefccre di*<br />

uidcre»


A uidere, eo q> crebra talia propox<br />

nantur, ne ad omne videantur<br />

inolefti efle: deinde non putantt<br />

buspropter id fieri orationem<br />

£epe profeclo occurrit inopinax<br />

bile: quapropter qfuia dam eft,<br />

diuidere'haud cuclandum.que/admodu<br />

dictum eft prius. Si au<br />

tern duas interrogationes non<br />

vnam facit quifquam interroga<br />

fioiiem,non gg aequiuocatione.<br />

vel amphiboliam fiet captiofa<br />

collectio, non ne redargutio arr<br />

non c'quid enim differtinterrox<br />

8 gare, fi Callias 6£ Themiftocles<br />

mufici fint, q* fi ambobus vnu<br />

nomen efletexiftetib 9 diuerfis^<br />

na fi plura fignificat qp vnu, plu<br />

ra interrogauittfi igitnorecl:u<br />

eft ad duas interrogationes vna<br />

refponfionecenfere fumerefim<br />

J>liciter, manifeftii qm nulli eox<br />

ru,Q arquiuoca funtjCouenit rex<br />

ipodere fimpliciter,nec fi deom<br />

nib'quide verii fit.veluti cefent<br />

quida: nihil eni differt hoc, qp fi<br />

interrogafletjCorifc 9 dL Callias<br />

vtrudomifint,annon fintdox<br />

*C mic'fiueadfintambojfiuenoadx<br />

fint: vtrtnqj eni plures,ppofitiohes.No<br />

enim fi veru e dicere, in<br />

•terrogatio pp id vna:posfibile e<br />

enimaddeciesmillenas interro<br />

gatas qftioneSjOes jfic vel no, Ve<br />

iru eft dicere:attamen non eft rnx<br />

3endurn vna refponfione, intex<br />

rimiturenim difputatio:idaut<br />

Cmileacfiide nomen imponat<br />

tJiuerfis. Si igitur no oportetad:<br />

duas interrogationes vna rnfiox<br />

netn dare, rrianileftu qmnecin<br />

Liber Sectmdus<br />

jquiuocis fie vel no, dicendlimt<br />

neq? enim qiu dixit rndet^tasnee<br />

fi dixit: fed id admittunt quoda<br />

modo in difputationibus, eo q^<br />

lateat q* accidtt.Q,jjemadmodi»<br />

igitur dixim ? , qyredargutiones<br />

quaedam videntur effe cu nort<br />

funt,eodem quo'qs modo & folu<br />

tiones quaedam vident e(Te,qug<br />

nonfunt,qua9dicimus qnque<br />

operacpreci um magis aflferr e, q<<br />

yeras in cotentioiis orationib*^<br />

6C in ea(quf ad duplex eft)occuc<br />

fione«Refpondendu auteinfjs^<br />

quae vident,efto,dicendo: na fid<br />

fie minime fiet redargutio.Si ve<br />

roaliquidquod inopinabile fie<br />

cogatdicerahicmaxime adden<br />

du videri:fic enim neqp redargu<br />

tiOjneqp inopinabile videbit fie*.<br />

ri«Quia aiit quo pa petit q3<br />

eft in principio^manifeftu pucat<br />

omnino(fi fint,ppinquae) inter*<br />

medu,6Cno cocededaeflevlla,'<br />

perindeac fi quod in principia<br />

eft petat. £tqn aliquid tale po><br />

ftulauerit quifpiam, q»necefla>«<br />

riu quide eft accidere ex pofitio<br />

ne, fit autfalfum vel inopinabix<br />

le,ide dicedu:na q uac ex necesfi><br />

tate accidut, eiufde videtur efle<br />

pofitionis. Aniplius^n vniuer*<br />

fele no nominefumitur,fed fimt<br />

litudine: dicedu q> no fie datum<br />

eft, neqj vtpropofuit,fumit: na 1<br />

pp id fit faepe redargutio^cu au^<br />

terri prohibetur his,ad id quod<br />

nobeneoftenfum eft redeudu,<br />

obfiftendumautem fmdicftam'<br />

determinationem. In fjsigieury<br />

quxproptie dicuntur nominix:<br />

X ij b


Elen'choriirti<br />

6 bus, necefle eft mdere , vel fifir,<br />

vel diuidcdo.Qiijac aut fubintel<br />

ligetes.pponimuSjVt quaccunqj<br />

n6plane,fed truncatim internv<br />

gant,ggid accidit redargutio*<br />

vt putafne quicqd eft Athenien<br />

(iuVfic. fifr aut & in alrjs c* at qui<br />

homo eft animaliu,fic,polTesfio<br />

igit animaliu,ho. Na homincm<br />

animaliu efle dicimus,qiiia anix<br />

mal eft: minus eft dare . Nam<br />

difficilius eftcolligere deplurix<br />

bus.Siaiitargumctet q>huiccj'<br />

deeft cotranijjilliautnon eft: ft<br />

ora vera fitjContrariii efle eft di'<br />

cedu,at nomealteriuspofituno<br />

efle. Qmautquoedaquidceoru<br />

quae dicunt plures eum qui non<br />

coceditfalfum dicereaiutjCjda<br />

* aute no:vt quaecunqs ambigiit,<br />

(Vtru enim corruptibilis.vel im<br />

rnortalis fit anima animaliu,no<br />

cxploratu eft multisjin quibus<br />

igit tncertu eft vtro modo foleat<br />

VtfentetioecVocanteriim fenten<br />

tias,6:; veras opinion es,5d totas<br />

negationes,vt diameter incom^<br />

mefurabilis eft. Ampli 9 fehabetveruno videbiffophi' C<br />

ftice agere:pp id aute q? dubiii,<br />

novidebitfalfum dicere:name<br />

taphora faciet oratione line re*<br />

dargutione videri« Amplius,<br />

quafcunq? interrogationu perx<br />

fenfcritaliqu!s,praeinftad5 eft,<br />

SLpracdicendumtnam ficmaxi><br />

me interrogantem prohibebit*<br />

DC fa&Acia. qtt.t fit per *c[ui»oeationtm «<br />

C7* dt inutili cautela ab ilia, C^ de<br />

to, quod fecit rcjargt+tiont,<br />

ty dt cautda rejpon-<br />

I<br />

Jentis. Cap. z.<br />

AmautpofTibile eftrndft»,g»re *•<br />

cipiatpmiflas zquiuocas fmno<br />

mina, adco q? cocludat ei intcrroga<br />

tor coclufionf falfam,& dicat ei, cj><br />

per illas pmi (TaSjCi uas reccpcrat,i n tc<br />

derit fie, no fiwnificatfi talerrcs aut6<br />

quaparalogizauerit,nunc eft qua<br />

reccperatfblum.Fuitauthocopus,<br />

quian6eftnotu,neq;manifeftu,q><br />

illereceperit fignificatfi falfum,q><br />

eft vnu corum,quc (ignificachxc di<br />

iflio squiuoca pp cins inttntionf<br />

jjg fuareccptioncclidtionisa;quiuo<br />

ca::fbrrc aute hoc cflctei vtiliuspro<br />

peer fallaciam,c]in fi diuideret id, q><br />

fignificatnomema:quiuocu,autdi- M<br />

dio li tigiofa,adh uc erraflet, & reciperet<br />

vnii eorii,ac fi eilet vcrii,ipsu<br />

aute eft falfum,& no eft ei couenics,<br />

q? refpodcat ad hoc, fi ergo ille rnde<br />

tiu, qui fecit hoc opus, refpondiflet<br />

per nomina sequiuoca,&didlione$<br />

litigio(as,qua; funt in eis,aut no fece<br />

nt hoc opus,q-i fucrat ei poflibile.<br />

Sed ex quo ille, c^nefcitierit hocq><br />

y de quo diximusjid putac, q> qii recipiat no •<br />

veru dubitat,tranferens quifpia me" a:vjuocu,q5 ia reccperiteiafigni<br />

nominanlaximelatebit inillis: ficata,deq.b' dicifillud nome: uaa<br />

na', quia incertii eft vtro modo te nofeqret hoCjimpediretipfum a.<br />

diui-


A tlimfione.qua illata fuerat cocfo: vifus<br />

aut eft, q? ia redarguerit ipfum,<br />

&indigetcii hoccxpofitione, q>no<br />

fa,diuidit plura fi-<br />

.gnificata, g.b 9 figmficathaEcdi&io,<br />

& rndeat p fingula coru)fic, aut no.<br />

Qt^autem argumetatusfuerit inter<br />

rogas,& putaucrit, q?ia fiatelechus<br />

j?p hancdic"tione"aequiuoca,que,efl:<br />

ineo,aut politigiu,abnuiteameflc<br />

ccj.uoca.Irduftnaeripies ipfum eft,<br />

qjimponatnomina huic fignifica-<br />

B to,q? putat mdens,(j> fit&lfutn,&(^<br />

illud fit non fignificatu veru, cp dcfcripferat<br />

bxc di«5tio.Ex his aiic quae<br />

apparuerunt c^bufdam hommibus<br />

eft,qj induftria ad hoc,eft conne fit impedit* p<br />

diuifionem in Iocis,q ingrcdif'dece<br />

ptio p.|? latctia diuifionis,& ficut no F<br />

op j,q? rndeatduabus inrcrrogatio<br />

nibus vnica rnfione, fie n5 couenit,<br />

cp rndeat vni fm nome vnica mfione,<br />

o^a non eft difrere"tia,fiue rfidcac<br />

pluribusinterrogationib 9 vnica rfifione,fiueilla:interrogationes<br />

figni<br />

fleet vnicadicbione, aut pluribusdi<br />

clionibus, qm fm nomexquiuocu<br />

fiut plures interrogationes vnica di<br />

clione.Etidcoquino rndetduabus<br />

interrogationibus,aut pluribus vni<br />

ca rnfione,&c6fucuent illud,no actiditei<br />

fallacia ^nome xg.uocu?ra<br />

X iij vnam


G vnamrnfion'»m,qnommaAgnifica<br />

ta,dequibusdicicilia enuntiatioecj.<br />

»ioca,ertet vcra, quia no coftaret fi-<br />

• bi riidens, q? rndeatex duabus tnfiombus,<br />

aut plurib 9 vnica riifione,<br />

•qn omnes couenirent in lie, aut no.<br />

Sicque on* incubit ci,qi, qn' interro<br />

garefde mille, aut duabus mfllibus<br />

4ntcrrogationib',non rhdeat eis.do<br />

flccaduertatin eis'ctficoucniantin<br />

•iic,aut n6,rnderet eis vnica riifione:<br />

»fi autem no c6ueniant,diftinguered'<br />

Aaec res,& manifeftu eflet, q? no incuberet<br />

rfidenti. Et ideo no oportct<br />

rndcntem, q? rndcatnomini aequit^<br />

uoco vnica rn{ionc,-v-tia fi oes enuntiatioitt-s<br />

habetes fignificata, q amplcftercfnome<br />

a:quiuocu,eflct vexx.<br />

Couentens.n.eflet rndere ad id,<br />

dequo interrogacur. Ipfilm aut no<br />

interrogat j nifi de vnica re, quia no<br />

eft latensapud interrog§te,qn inter<br />

togatdenomine ascjuoco nifi vnu<br />

(Ignificatu. Si auteeflet latensapud<br />

interrogate omnia fignificata, qu?<br />

cotmeret no me xquiuocu, ia incuberctonus<br />

ipfi rfidenti, qp rnderet<br />

Tnica rnfionc pluribusinterrogatio<br />

nibus.Qmautem famofumelt,q»<br />

pofithic iedargutio,&q?ianon fit<br />

I hie cotradicl:orium,putat autem,q><br />

fithicc6ttadicloiium,&oportet,q?<br />

rndeatur fm hanc imaginationem,<br />

ficq;,qn reciperet rndensquicquid<br />

reciperet interrogans, ac fi imagina<br />

ret illud cogitatione,intereft eius<br />

qn redargueiitipfum,q5 rfideatper<br />

id,q? receperit,& dicat.q? vcru eft,«j)<br />

recepi illas pmiflas,g aextimabam,<br />

qjcflentdc genere conieAurataru<br />

veraru,nuc aut ia apparet,q? fint dc<br />

genereconJecluratarufaKarum. Et<br />

qfi rndensfeceritiitud)n5 perficere,<br />

tur rcdargutio in ipfum,& up cpclu.<br />

Elefichofum<br />

deretfuusaduer(afias aliqua'rcabfur<br />

dam: & ideo oportet in plurimo<br />

huius,qureceperit^minascarentes<br />

laudatiooe,tuncrecipereeasfm mo<br />

du aeftimationis, quia tiic no poflee<br />

interrogans redarguere ipfum , qn<br />

fuiffctems receptio fm modum ex


A cubi fni Vematem, & alibi ftn trasla<br />

tione, ia accidie fallacia:& hoc, qm<br />

T.critas fignificationis notninisin lo<br />

Co veritacis,& ablatioa^uocationis<br />

3bco ,a{Iimilat eius veruati in loco<br />

interrogationis,& ablation i JECJUOcarionisabeo.v.g.quiadicerctquif<br />

pia,q? eft alicuiusrei eft habit 9 ei us,<br />

n& riideat j> bane<br />

enutiationeabfohita,donee dimdat<br />

oratione dicetis, id,cj> eft alicuius<br />

rei fit cius habitus. Et no recipiunc<br />

$ ytilitate peKtesprincipiu per oppo-<br />

{itu qfiti,neqi per fumma interroga<br />

tisdc contradi(5lorijs , & oppofitis,<br />

cjuoru <strong>pars</strong> vera no fuerit p. fc nota,<br />

aut nota ftn coditione,& obmiferat<br />

in interrogatione acceptionf huius<br />

c6ditionis:qm,qnignoratiaoppo(i<br />

toru fuerit^quafiter^io reciperetrn<br />

dens hoc c6tradi<br />

tio eft manifeftatiofalfi<br />

fyllogifmijob quamcu^<br />

que interrogatione accidat ifal^<br />

fum , (falfus aut fylhsdicit dupli<br />

citer : na, aut fi collecflu eft faliu,<br />

autficu no eft fyJlogifm 9 ,vide<<br />

tur efle fyllogifmus3)erit,5(! qug<br />

nunc di(fta eft folutio,6^ appare I<br />

tis fyllogifmiyob qj videt efle,in<br />

terrogationum correcftio, cjuare<br />

cotingitorationes fyllogizates<br />

quideinterimere,apparetesaut<br />

diuidetem foluere«Rurfum aut,,<br />

qm fyllogizantiii orationu, liae<br />

quidem veram , illae autem fal^<br />

fam habetcoclufionem, eas qui<br />

de,quaefm conclufionemfunt.<br />

faifae, duobus modiscontingit<br />

foluere : na , 6d eo q> intenmitur<br />

aliquid eorum,quginterrogata<br />

X 1 -iiij funt,


Elenchorum<br />

45 fun^^eoqjoftediturcoclufio,<br />

non fie fe habere. Eas vero, q use<br />

lecundu propofitiones,eo quod<br />

interimitur quiddam folti, nam<br />

conclufioveraeft. Quare<strong>vol</strong>cV<br />

tibus foluere oratione,primu ^<br />

dem infpiciedu fi fyllogizat, an<br />

no fyllogizar.deinde, vtru vera<br />

fit coclufio,an no uera, quaten 9<br />

VcldiuideteSjUelinterimetesfol<br />

uaraus: cViteruimerimeteshoc<br />

modo,velillo,queadmodu di*<br />

no eft confcire, atqj<br />

ftc quidem non efle fcientes. Et<br />

omninoobludlandueftjtametfi L<br />

fimpliciter colligaf,q> tio requa<br />

dixitnegauitjfed nomen^quarc<br />

id no eft redargutio. Manifeftu DC c»p5.<br />

autCjdC eas,quoe funt gg com po «,& «iiu»<br />

fiticme,cV:diuifione, quomodo lonc *<br />

foluedu:na,fi diuifa, ddcompofi<br />

ta oratio aliud fignificat, cu con<br />

cluditur,cotrariu diced u«Sune<br />

autem huiufmodiomnes oratio<br />

nes fecundum com pofi done, dC<br />

diuifionem.Putasne quo vidifti<br />

tu hunc percuflum, illo percufx<br />

fus eft hie r & quo percuffus eft,<br />

illo tu vidifti c* Habet quide ali^ **<br />

quid etdubiarii quaeftionu,qua<br />

muis fit gg compofitionem: na<br />

non eft duplex,ob id quod eft fe<br />

cundumdiuifionem:non enim<br />

eadem oratio fit diuifa,6d copo><br />

fita:fiquide ora, &(. ora f m accen<br />

tii,platafignif7cant aliud, fed in<br />

fcriptisgdm idem nome,cuex<br />

eifdem elementis fcriptQfit,6d<br />

fimiliter:


A manifeftuaut,qmnoocsredaiv<br />

gutionespp duplex, ficut quida<br />

dicut. Diuidenduigitj&qui re^<br />

fpondet,non ide eft enim dicere<br />

videre oculis,percuflum:cV dice<br />

re oculis gcullum videre. Et EU<br />

thydemi oratio.Putasne vidifti<br />

tunucexiftetesinPyreo naues,<br />

cum in Sicilia fis c* EC rurfus,pu'<br />

tasne malu futore bonu effe nuicem<br />

dicunt, veruntnviderCjOpe<br />

rari aliquid eft, quare di pati ali<br />

quid,limul et, di facere. Si aute<br />

alicjsillic dans cotingere fimul<br />

idem facere,fi£ pari,videre,cV vi<br />

deri dicat pol'e, nodu redargue*<br />

eft,fi non dicat videre facere ali><br />

gd,cV videri pati: indiget,n. hac<br />

interrogatione, fedabaudiente<br />

opinat datfl efle, cu dC fecare fax<br />

cere


Elenchorum<br />

cere aliqui no acce<br />

hct quids, pri us habens,amifit^ pit habere, vt vinii accipientem<br />

•quantu aiit habet vel quot, non fuaue, fi corrumpat in acceptiox<br />

tieeefle eft totamittere. Intcrrox ne,habere acre. Sed quod dicta<br />

gansigitquod habet, colligit in eft prius, hi oes no ad oratione,<br />

eo quot: nadece,aliquot: fi igit fed ad homine foluunt:n5, fi eet<br />


Liber Secundus<br />

A difces,h6C€fl: quod difcitf difcit<br />

ataliquis q3 eft tarde, celeriter*<br />

NS igif quod difcit, fed vt difcit<br />

dixit,Etpucasq3 ambulat alix<br />

quis,peirundat?'ambulat aut KV<br />

tarn die.An non quod ambulat,<br />

iedqn ambulat dixit«neccii fey<br />

phum cjs bihat, quod bibit, fed<br />

ex quo c* Et putas quod cjs fciuit<br />

inuenies,vel difccs fciuitc'quoru<br />

.aut hoc quide inuenit, illud aiit<br />

didicit,ambo haccneutru* An<br />

haec quide oe, quod aut nan oer 1<br />

Et qfh eft quis tertius homo a<br />

P fe,& ab vnoquoqj. Nam homo,<br />

f>Coe coe,non hoc ^liquid, fed<br />

quale quid,vel ad alicjd 3 vel ali^<br />

quodmodo,vcl hmoi aliquid<br />

fignificat. Similiter auteni,c\: in<br />

hoc, Corifcus 8i Corifcus mufi^<br />

fcuSjVtruidem analteruc'Nani<br />

hoc quide hoc aliquid, illud aut<br />

qualequid fignificat,quarenon<br />

eftideexponere* Exponereau><br />

tern non facit tertium liomine,<br />

iedidipfumquid eftconcedere:<br />

noenimerit hoc aliquid efTe id,<br />

quod Callias, di id quod ho eft,<br />

neq? fi quis expofitii no id qui^<br />

dem, quod hoc aliquid ee dicat,<br />

fedide quodqualc,nihilrefert:<br />

na,eri t a multis vnu c; uidda, vt<br />

hormaniftftu ergo, qm non dan<br />

duno hoc sliquid eilequid quod<br />

cSiter pra:dicaturde omnibus,<br />

fed aut quantum, aut quale, aut<br />

ad aliquid,aut aliquid tali urn fi<br />

§ n '^ care - Omoafitinqueprox<br />

. P tcr ut fi.ppter copofitiohc oratiOjfo O<br />

lutio di uidedo: fi aut propter di<br />

uifione, componedo. Rur/urn,<br />

fi propter accentuacutum, gra^<br />

uis,erit folutiotfi vero,ppter gra<br />

uem,acut<br />

dicTionc funt orationibus,<br />

femperperoppofitum eritfolu^<br />

tio, qp propter quod eftoratio,<br />

9 4 Si aut propter ? qui<br />

uocatione eft , oportet oppofitil<br />

nomen dicendo,foluere: vt fi ani<br />

macum acciditdicere, negando<br />

non e/Ie , manifeftii quod eft iiv<br />

animatu : fi vero inanimatu di-f<br />

xit,hicautanimatucolligat,|dj''<br />

cendum quod eft inanimatum*<br />

Sii*r aut,6Cinamphibolia»Si aut<br />

fmfimilitudinedictionis,oppo E<br />

fitum eritfolutiorputasne quod<br />

no habet;, dabitaliquisc' An no<br />

quod no habet/ed vtno habet^<br />

vtvnu folii calculum , putasne<br />

quodfcitdifcens, velinueniens,<br />

fcitc'attamennon quacfcittfidft<br />

quod ambulat pefTundat, no t5<br />

quando.<br />

D* Contradiflionc , ijeft refla folutione<br />

COnuenit aut refpodenu in omnibusintcrrogatiombus,<br />

cj>pr^<br />

a flu mat , & refpodeac ad (erm onem<br />

falfum, & notificet cu ei' refpofione F<br />

ad eum,ex qua pane accident ci falfum,<br />

qm hxc eft conttadiflio reda.<br />

Ex quo falfum acciditfylfo, aut er<br />

parteeiusprarmiilarii:hoceft,cp am<br />

baz fint falla: , aut altera earu fi t falta,<br />

autex partceiuscopofirionis&forina?,autexambab'ipfis<br />

fimul.Sicq;<br />

recla cotradidlio contingit refpondenti,qfi<br />

diuideretfennoncm ibphi<br />

Ihcum ad vtianq;iitaru partium,&<br />

fpeculatusfucrit, in quacarum acci<br />

dcritmendaciuni,&firacndacium<br />

fueritinambabuSjCognoucritil'iid.<br />

Hxc


6? Harcatlt fpesiylri fbphiftici,cui pof<br />

fibilceft cotradiccre inambab'rebus,eft<br />

factllor: hoc eft, cj corrupt*<br />

fucrit Fm forma,& mam, & fi fuerit<br />

inaltcraearu ,e"tcogno(cctilla, fiue<br />

fuentfm forma notius, q> no cocludat,fiuc<br />

fm pmiflas, & ablato eo,qc?<br />

pofueratintcrrogans. Ambabusaut<br />

iftisfpeciebusiylFi pofe eft contradi<br />

cercfm vnum modum. Qn aut hoc<br />

itafuerit, ta connenit ci,qui intedit<br />

contradicercfermonibusfyllogifticis,<br />

q?primofpeculet J an iftefermo<br />

fit fylft verus,aut puref, cpfit(ylfs,&<br />

no fit fyi&: & hoc p. fpeculatione ci*<br />

H fbrmae,&ciuspmifTarfi :&finodeclararcc'ci<br />

hoc de illis, (pcculet J conclufio,an<br />

(i t veia,au t falfa:& fi fueri:<br />

fklfa,diuidatipfum fyli'm in eius ma<br />

teria,& (iia formani, & ipeculet'Talfum<br />

ex eis.-pofto^ia dcclaratii fuit,<br />

felfacoclufio tit fine dubio ex falfita<br />

tc fylfi,aut pj? eius forma, aut p. g ei'<br />

matcriam. Qfis aut magna eftinter<br />

declaration^ facilitatis mendaeij in<br />

f milTis (ylfi in hora tnterrogatiois<br />

aceis,&ucreiusdcclarationeincoclufionc:&hoc,<br />

quiaeiusdeclarano<br />

in coclbneeft facihs^m non eft aliqua<br />

interrogatio, q cogat nosad rc-<br />

* pentina refponfionc": declaratio afit<br />

rei cil meditations eft facilior ei 9 dc<br />

S>s tedar-^ claratjone fubitanea. In redarau-<br />

£uuone-q ., . . f .<br />

tucnit ob nonibusaut, c)iia:acciduntppzqui<br />

Kquiuoca uocationenols,&pplitigifi inquiuoocoi.<br />

bufHa acciditerror, aucjallacia pp<br />

nomenequiuocii,?.ccept« inpr^mif<br />

tacens.Gaufaitaq;ei*re


Liber Sccundus 167<br />

A rionfallaciafiat<br />

Ctcecfi. Quidaauteft,cuiusfalfum ex litigio,qcfeft j>pdiuifionc", &pp.<br />

eftcontradi&orium prjemiflarcer- copohtione,ia£ciueritetquomodo<br />

tae,fedilia no fueritpofita<strong>pars</strong> fylfi, fitc6cFoiftiusfallaci?,qndiccrct',$<br />

ficut cpfequa^exdittonoftro, q?oe qn diuidif,fignjficattale,&qncopo<br />

cus imagine!?, or?ip{eimaginetur,& ntffignificattalciduejautronesiunt<br />

hoceftralfurn,(edperipfumn5au- diuerf^,&n6oportet,qn diuidif, &<br />

fcrretur,quodfuppofucramus. c6ponic"iq?fighificetvnarem. Eti£<br />

na C6tradklioaur,quaccftppredar aliqn noncllimpore,q7aggregcn^<br />

«bttipn«jq gutionej qfiunt npequiuocarione inquadadidioneliti«yiu,&deceptio<br />

fitftnre- 0 . . >„ /r- f- j- • o i • -- - i- &r i -<br />

Sareurio- nois,autinpmiihs,licutdiTim ,aut pptranslanone. admitioneadcopo<br />

ne ^g.uo- incocFone,fit, qnprjeponatrndens tionc,&p.pid,qcfacciditipfimetc6ciiintcrrogationc,&diuidatnome<br />

pofitiomex9quiuocatione,ficuteft<br />

? c l uuloc " ine i usmo ^ os 5^ no «fi cet ferniodicetis, nunquid(cias,(f iftc<br />

notu ex eo ab ignotp,qn aut appclla pcutiar,&(i dixeric (ic, dices an, & p.<br />

B ueritipfum nolc,&refp5deat}icodi hocp.cutiat,&dixerit(ic,dices:ficcj;<br />

tionc,qua;eftinillo,fietpmilla vera er^ofciSjCp ifte ycutiat,&phocpcu<br />

fm modu replicationis,dcut fi inter- tiattficq-, ergo id, qd fas, co percu<br />

rogafetipfeinterrogasnunquidta- ciar,per hoc itaq; percu tit, &qd(cis,<br />

censioquit,&diceret J verueft,q.ilo- q? eopcutiateft tuafcia,ficq;ergo p,<br />

quif'rficq-,rndebiteiadintercapien- tuafcicntia pcutit.Huncautfermo-r<br />

dumipfum,&dicet, immohoraei 9 nemingrellaeflfallaciaduob'mofilentij:(icq;e'tfirefponderet,<br />

cpille dis,quoru vnuse(l:,qmid,qd verifin61oquatur,capercthoc,&diceret,<br />

catdiuifum, non verificac'compofl<br />

immo loqueifin futucu. Et lie ct, t]fi turn:& hoc,quia eius (cia, cp per hoc<br />

intcrrogarcr^&dicerct,nunc£dquic percutiat,eft veru,&ipfumetperca<br />


6 fupraipftim. lam aut declaratii eft,<br />

q?nbh quicquidfbluitcx falla«ijsdt<br />

ftionalibuseft pp ?quinocationem<br />

nominis excx£plis,quibusvfifunt<br />

«]tiidam holes fm fallaciam, & tuleruntad<br />

hocfermoncs famofbs hoininibusfui<br />

tpiscx capitulo fallacie;,<br />


A a> f ideal & vidf at% qfi vidcret feipfum,qjvideat<br />

J aut,&videateft,ficut<br />

pcuii*f'& percutiat, & vPr agat &<br />

patiatur (imul: qn autaliquisho videt<br />

feipfurruam poPcefrjCjjinueniat" 1<br />

vna cade rcs,qua:agar,& patiatur firnul.Hancaut<br />

rem no inncni:iftud<br />

ell abfurdu ,& inopinabile. Et haius<br />

contradidio eft propinquacotradi<br />

tftioni clenchi, cuius caufaefta:quiuocatio<br />

nois, qn noueris figura ipfius,videbit,q><br />

uth^uraipuiis,vf il-<br />

luditaqjfignatpaltionf,nona


f* inacetii, ficqj'iac!ec!ir,quodno her<br />

&eftacjl opinat 9 fir,autno eftira,qiri licet recepiflet<br />

hoc,q? fit cctradicliOjip/a icaq; e con<br />

tradicliopartiufm mam,cnius hie<br />

elenchus eft <strong>pars</strong> :& ideo cjfciuerit<br />

nam huiusloci,& contradixeritei<br />

fm eius nam, impol'eeft,q> arguas<br />

ipfum. Et huiusgenerisclenchi e fer<br />

modtccns, vidi/tin hancfcriptura,<br />

nunqmd vcrfi fitdidutuu,q>fitfcn<br />

ptura hols,& veriieft, ej> tu nofccipferisipfam,<br />

& tu es ho, (icq; ergo ell<br />

fcriptura hols&nonfcripfit eaho,<br />

H huiusauc c6tradic."lioeit,q?dicatiu -<br />

fcripfiteam hoaliusate,non holim<br />

pliciter. Ethuiusgeneris, hoc e(r,ex<br />

di dem6ftratusfit,res tertia,q non e<br />

homo vtts&paniculans,&g?h6fit<br />

vl^sinhabitudinead ffngularesho K<br />

miniSj&eflparciculans in habitudi<br />

neadaliquf hominedemonftratii,<br />

demoitratus vero ell, q uod non eft<br />

vie neq; particularc. Et vFr couenit<br />

ei.qui cotradixeritiftiselenchis, qui<br />

funtexdidlionibus, q?eiuscontradi<br />

6tio fiat ^oppofituloci,cxquointerrogas<br />

cocluferat clenchum, ff.fi<br />

fallaciafueritppdiuifionec5pofiti,<br />

oppugnabit eum per copofltione.<br />

Et fieflet]?peleuatione",c6tradiccretei<br />

j> vocistenuitatem , contrariu<br />

autecontrario. Iftxautfuntomnes<br />

comradi


Liber Secundus 169<br />

A r efte interrogare, ndty venienti, qd*falfus:fi igit no fyllogizauit, 0<br />

aut cooper to,& veniente efle,et quauis auc veru, aut falfum co*<br />

Corifcu , qre no tl cognofco Co<br />

rifciijignoro-aute veniente, eun<br />

dem cognofco:& ignoro,neqs fi<br />

hoc eft meii, eft aute opus , meu<br />

eft op 9 ,ied poflesfiQ,vel res , vel<br />

^' u ^ ^"'PP^ : net coUigere,ilUus manifeftatio^<br />

folutio eft. Fortafle aut, & id in<br />

gbufdam nihilprohibetaccide<br />

1ft ,veru in his ,nec hoc videbit:<br />

na & Qorifcii q> Corifc<br />

code aut modo,<br />

- & in ali)S.Soluunt autem quida<br />

nun infuf intcrimentes interrogationetdi<br />

Sacns.<br />

«>o.<br />

9 , cogno<br />

fcit,S£ veniete,qcf'veniens.C6x<br />

tingereaut idem cognofcere,&<br />

non, vt q> albu qde cognofcere,.<br />

cut enim contingere eande rem q> aut muficum,no cognofcere:<br />

cognofcer^, &C ignorarejfed non fie enim ide cognpfcit & no co<br />

fm idemrVenientem igitur non gnofcit,fed no f m idem, venien<br />

* nofcentes,Cori{cumautnofcen teaiitcVlCori(cum,&qjvenies,<br />

tes , eunde quidem cognofcere, dC quod Corifcus,cognofcit*Six<br />

& ignorare dicunt , fed non f m militer autem peccant,c\L qui fo<br />

ide«Attameprimuquide,quex luunt,quonia omnis numerus<br />

admodum iam diximus , oporx paucus,Vt i)s quos diximus : vt<br />

tet earu, quae gp idem funt ora^ pote qui cu nococlufum eft, id<br />

tionum eandem efle folutione: omittctes,verucoclufumelTedi<br />

id autem non eritii quisnonin cut.,omnia enim efle, c^multu,<br />

cognofcere,fed in q> eft eiTe, aut dC paucu dicetes,peccant * Qu,i><br />

aliquo modo fe habereipfum q» da aut , 6t duplici foluunt fyllo<br />

approbant,fumat,(vtfihiceft ifmos, vtqmtu<br />

pater,eft aut tuus^na tametfi in<br />

9 eftpater,aut<br />

lius,aut feruus, Attamen mani<br />

quibufdam id veru eft, &cotin feftu, qm fi eo quod multiplied<br />

git idem cognofcere, di.ignora^ tee dicitur, apparet redargntio,<br />

re,tamehicnihilcomunehabet oportet nomen vel orationem<br />

q>dictum eft. Nihilaute^phibet proprieefTeplurium:hunc aute<br />

eande orationem pluresvitiofix eflehuiusfiliii, nemodicitprox<br />

tates habere,fed no omnis pecca prie,fidominus eftfilfj,fedgg<br />

ti manifeftatiOjfolutio eft. Nam accidescopofitio eft, (putasne<br />

posfibile eftoftederequcpiam* eft hoc tuudic.cft aut hoc filius:<br />

q> falfum quidem fyllogizauit, tuus igitur fillus^ga accidit elTe<br />

jppter q> ailt non oftendere , ( vt ettuti,6£filiu,fed no tuum filiu*<br />

Zenonis orationc q>npn eft mo EtefTe aliquidmalorum bonii,<br />

ueri3)quare,& fi quis conet colx na prudetia eft difciplina malo^<br />

ljgere,vt ad imposfibile}peccat: r(i«Hoc aut horum eflenpu dici<br />

6cfimilliesfyllogizet:n6 enim tur multipliciter,fed poflesfiozfl<br />

eft haec folutio,nam erat folutio quidem fortaffe multiplicitert<br />

manifeltatio fy llogifmi falfi, gg na,


Elenchorum<br />

fed "6 poflesfion€,Sd fi<br />

* r & n5 eo<br />

quid ad mala dicitur,vtaliquox<br />

fimuh&ficuteftduftum<br />

ru:pBidmalorueft,fed nohoc noftru)hiceftpater,&erttuus,crgo.<br />

malorumtpropterid igiturqS eft pater tuus.Almdexeplu eft « fa<br />

rtquomodo^riamfimpfrapx »ofis,&ert,»o«n« nuraeruseft<br />

^ . ~> • • c if multus,qanumer' eft multitude q<br />

paret, quanq, connngitfortaflfc dg & ^ nu eft<br />

bonueflealiquid malorumdux ali0j€ %fi omnisnumerusg<br />

phcitcr,non tamenm oratione muit'&paucUsfimul.O£siftielenhacked<br />

magis,fiquod macipm, Cni f0luuot j ,qn dicif.q,hatedifpoftfit<br />

bonu mah : fortafle aut ne'qj tio accidcrit, & q> non fitneceffaria,<br />

ficyno enim fi bonu eft,cthuius, & q, accident huic Socrati.q? interbonuhuiusfimulrvemm<br />

neqj rogauerisdeeo.&ignorasipfumcr<br />

hominedicereanimaliudTejdi partequamterrogafti deeo, fednS<br />

ciimultiplicitenno.n.fialiquid ignorasipsuex ptequa e Socrates,<br />

fignificamus aufercntes.,id dicit ne q; ee" interrogatii deeo eft kmgt *•<br />

tnultipliciter: nam dddiniidiu ''" neq;nece(Iariu,&ficacciditSocra-<br />

dicentes verfus da mihi,Ilida fix ti fi ingrediafdomu, cp ego cogno-<br />

gnificamus:vtjiram pande dca.<br />

fcaipmm q? fit Socrates,& ignprem<br />

de eo difpofitione,cj accidit ei: ficqj<br />

Defallaciaacctdmtis,faljatjuerefyonfione eft ipfum ingredi domu, & fie et eft<br />

adillam. Cap. 4. rnfiolatetisq7fciamus& nefciamUS<br />

COntradiclionesvero, qua; fi- ipfum.Quida virautQ?que"putoin<br />

unt reb 9 fbphifticis,fiint, quia nuere Platone)e c| cofradixit his elfi<br />

contradidtio cuiufq;, q? eftfm acci- chisexeo,q7dixit,q> n5 fit impoffidens,<br />

eft vna cade" cotradidio in (e, bile q? fcia vna rf ex quada parte, &<br />

qe ex eflentiaei 9 , q> eft fin accides, ignore ex alicJgte.Sedhac cotradihoceftjqjfciatqjhocnontillisfem<br />

ction^impeditbreuitasplurib' mo<br />

per,neq;omnibus,qm q?eftfmac- dis.quoru vn 9 eft,cjaimpoflibileeft<br />

cidesinuenit v rei aucin minoritcm<br />

I porejautinpauciorifijbieclo^utin accides, ficutefermodicctispcedes, M<br />

pauco vtriu£q ;.C6tradic~tio aut pro hie e tu',& hie e pater,ergo e tu 9 papria<br />

iftiusloci eft,qii dicitur,q> hoc ter, &noc" tu 9 , qm cotradiiftio hui'<br />

fit res,q accidit, & no fit neceflario, e, q?dixit,q> accident tibi,c_<br />

hoc aut eft manifeftu,qnaduerte- tu<br />

musad el£chos,qui funt fm accides,<br />

ficutcfteoru diclfi, tu talisignoras,<br />

g»intedo teinterrogare, qnautinterrogauero<br />

te ipfiim, tu noueris il-<br />

9 ,fitpf,&n5eex j>te,qe tu'.cotra<br />

dicTiioautopj q?fit vFis&contineS<br />

totafalfitateinuetam in pmi/Tafalfa,&hoc,quiaiainueniut<br />

j in vnaea<br />

de pmifla diuerfi modi falfitacis, &<br />

lud, ergo tuignoraueris&noueris oportet vt cotradicliofitcontradiillud<br />

fimuh&ficuteftdiclunoftru, cT:io,^dinidatoesmodos, g,funtco<br />

tu tal is cognofcis Socrate, & no co- clufiomsfal&.Pretereaqcotradicie<br />

gnofos q? ipfe ingrediat^domu ,& fyll'o ducetiad impoilibilelitigiofo,<br />

hieingredienseft Socrates,ficqjtu qn(ciucrit?cfone,gputauitargues<br />

quod


Liber<br />

Seciindus 170<br />

ft(itimporfibHis,eflepo{fIbilern,de:<br />

itruxit,q? ilia fit ars fyllogifini elenchi,qm<br />

elenchns,qaem intenderat,<br />

no perficit*,& hoc,quiaquilibet,qui<br />

copofueritfyllogifmfi addeclarandupcripfiim<br />

ahquS rem ducendo<br />

*d impoflibile, & c8clu(erit conclu<br />

fionem poffibile no impoflibile,n6<br />

declararet aliquam rem, licet copofuirtet<br />

mille fylfos hui 9 difpofitiois,<br />

fed qn no declararet ho ex fylfo falfb.mfi<br />

hanc menfura, no declararct<br />

t€ a falfo, qp eft in ea, neq-, accidens<br />

eius.neq; coftruendo,neq, deftruen<br />

do.Fortafleautipfum ponerecoctu<br />

I fione poffibile faeitputarc,q?ipfe re<br />

ccperuillas p'miflas veras,qm iam<br />

extimafVp illud, ex cuius pofitione<br />

BO fequifTalfum, ipfura e veru, fed<br />

no eft via ad deftruedu pmiflas falfas<br />

per lyllogilrnosducentesadimpombile,qui<br />

oppugnat,hoceft,qui<br />

cocludunt cotradictoriQ eius,q? pofitu<br />

eft,nifi rccipiendo, q? conclufio<br />

fit falfa. Exepli gratia,quia qui contradixitfermoni<br />

Zenonis in deltru<br />

ftionemotu$,tjdicit,qj fi motuseec<br />

ens,nportet,q? mobile tranfiret ante<br />

eoplementu jpcefluseius media, &<br />

ante illud mediu,mediu illiusetia,et<br />

" exquo mcdia.q funtin vno^ceffu<br />

funt infinitajfcdrefiq? mobilia tran<br />

firentitinerainnnita t^poreinfinito,hocauteftrepugnansimpoflibileificqjergo<br />

mot* no eft ens. Siafic<br />

dicerct cotradices, q? iftud cofeques<br />

nofitimpoffibile omnibus modis,<br />

ei'autimpoflibilitaseft, fi pofiiiflc<br />

mus, trafiret ea tf porib 9 huncmodum, licet iam deftruxerit 0<br />

(yilogifmu, qui conatuscftdeftrucre<br />

motu, tame" noaccrdft per declaxatione<br />

fal{i,q?eftin eiuspmf(Iis,Ilbevero<br />

cotradixit huicelenchofbphiftico<br />

ex eo,q? dixit,q? mobile no<br />

tranfitantecoplemftufpatij fpatia<br />

multa,fed trafitvnicu (patiu vnico<br />

t€pore;oportuifietaat, q? tranfiret<br />

muhaspana,fi vnus motus cetcopofitusexpluribus<br />

motib'm a<br />

feuerauerit efle, & fie quatenus pfeueraucrit<br />

ille, dequo eft interrogatu,&<br />

fit vnus Socrates,quieft,&m- J<br />

gr effus eft domfi, aut dequo eft interrogario:ficq5<br />

ergor«j> notdeft de<br />

Socrate apud Tulg* e Socrate,qii no<br />

t<br />

infinitjs,qm di<br />

(pofitioteporiSj&progrefluse vna<br />

fin id,q? (equitur ex hoc.Ifte itaque<br />

contraducithiucfyllogifmo (ccudu<br />

9 eft p fe,& ignotus eft p accide"s:g.a<br />

quiuoueritjOjhicfitalb'j&ignorauerit,q?<br />

ipfe fit muficus,ia cognouif<br />

fet alig^; re, & ignofaflet re aha. DC<br />

cotradiclione aut elechi, quo feo^f",<br />

q> numer' fit mult 9 , & pauc 9 fimul,<br />

qnrecepemfalfum,q7eftin eordici<br />

mus,q? i3 pollibile eft,q> fit mult 9 in<br />

coparatione,ad q> eft vltra ipfum. in<br />

fra ipfum,& pauc 9 1 coparatione, ad<br />

Y ij quod


G ens fimpFr fit no ens<br />

equ 9 .Etficetfallacia,quadicit"',non<br />

quid op ho iuret ver u,eft bonu,& q><br />

iuretfalfum,eftturpe.Sicq;ergo q><br />

iuret e bonu & turpe fimul: & hoc,<br />

quiaiurametu noaccipit'induob'<br />

fermonib 9 fimplex,fedaccipi£com<br />

plexucuattributionereru cotraria<br />

ru,& putaf", qj fit cotrariu,& fi acciperet<br />

J , q> iuret umplexlatcsin duobus


Liber Secundus 171<br />

A t>usl6cij,cffet falfum, eft no erit;<br />

q> accidat ex eius pofuione eiusab na,n6 erit aliquid cu funt.Nun^<br />

latio. Ethui us generis eft,qndicit; qujeftmentiri<br />

poltg.TpoI'eeft,qjfequat" > exaliqua ---••«'—- ^- -<br />

re ei 9 ,S£ veru dicere, fed propter<br />

c6tradidtoriii,& no putaretur id, quo non eft facileinffoicere,<br />

hoc de ea,qn accipereffimplex, fed vtru quis asfignet fimplr vera^<br />

qfi acci^ef coplexa, (Icut diximus.<br />

cem efife,vel medace,difrlcile ap><br />

Txfolutione fex tltimorum locorum ex- paret,Prohibet aute eunde nihil<br />

tra diflionem. Cap. 5.<br />

As vero q funt ge »q> P"<br />

cipue,illud autjVelqiia,<br />

fimpFr quidem effemendacem,<br />

qua aut veracem,vel alicuius ee<br />

veracem autern non,fii'r aure,<br />

vel vbi,velaliquomodo,<br />

vel ad aliquid dicit,& no fimpli<br />

citer foluedu eft,c6fiderado cos<br />

clufione ad cotradi<br />

ties gg id accidunt.Putasne fani<br />

tassel diuitiae bonum t attame<br />

tingithoru aliquid pallas elTe* infipienti,6C non recfle vtenti no<br />

C Na cotraria,& oppofita,6d affir bonum :ergo bonum^ non bo '•<br />

matione,& negatione:fimpHr q num«Eftnefanum efle,velpote<br />

deimposfibile inelTe eide ,qua ftatem habere in ciuitate bonus*<br />

aut vtruq?,vel ad aliquid,vel ali verumtame eft qnqj non bomb<br />

quo modOjVel hoc qde qua,ill3 idem igitur eidem bonum,et no<br />

autfimpFr nihil prohibet,quare bonu. An nihil prohibet qj fim"<br />

fi hoc gd€ fimpFr, illud aut qua, pliciter eft bonum, huic no die<br />

nodum eft redargutio. . Hoc aut bonumc'aut huic quidem bonu,<br />

in coclufione conderadu,ad co* at non nunc/irel non hoc in loeo<br />

tradicftione» Sunt autem huiuO bonurmPutasne, quodno vult<br />

modi orationes omnes id haben fapies)malumc'amittereautem<br />

testputasne cotingit q> no eft efx non vult bonum,malum igitur<br />

fcc'attame no eft aligd id,q> non bonum«Non enim idem eft di*<br />

Y iij cere


C eerematum eft bonu, flC amitte<<br />

re bonu. Similiter aute, cVquae<br />

de fure eft orat io,no enim ii ma<br />

lu eft fur,etia capere eft m alu,er<br />

go vultmalu, fed pocius bonu:<br />

na capere bonu eft.Etaegritudo<br />

rnalu eft, fed no amirrere zgritu<br />

dine malii* Putasne iuftu iniux<br />

fto,& q> iufte eoq>iriiuftemax<br />

gis eli gedu eft c 1 fed niori iniufte<br />

magis eft eligendum. Putasne<br />

iuftu eftfuahaberequencpc'quf<br />

aut aliquisadiuidicabit fmopi<br />

nionem fua &C fi fit falfa,fua funt<br />

H exlege,idemigituriuftu &iniu<br />

ftum.Etvtrumoportetiudicax<br />

re eu,qui iuftadici^an qui iniu<br />

flac'at vero eum,qui iniuria paf^<br />

fus eftjiuftu eft abunde dicere,q<br />

paflus eft,aaaut eratiniufta.No<br />

cnim etfi pati aliquid iniufte eli<br />

gedujid q> eft iniufte eligibilius,<br />

cjt q> i ufte, fed funpFr q uidem q»<br />

iuftethoc aut nihil prohibec fi in<br />

iufte,aniuftec'& haberefuaque<br />


Liber<br />

A cofcquentia, aut enim vt parti*<br />

culare fequitur vniuerfale,vt ho<br />

minem animal, (poftulant enim<br />

fihoc cum illo, &illud effe cum<br />

hoc,) aut f m oppofitiones: na fi<br />

huic eft illud cofeques,> dedit non tanqua vide<br />

ret«r,fed vtad oratione,quove<br />

ro vfus eft,nihil ad oratione.Ad<br />

eas autem, quae pluresinterro^<br />

gationesvna faciunt,ftatim in<br />

principio determinandu eft.Na<br />

interrogatio vna eft,ad qua vna<br />

rnfio eft, quartneque plurade<br />

vno, necp vnu de pluribus, fed<br />

vniidevno affirmanduvelne^<br />

gadu.Sicutautinaequiuocisqn<br />

C t^quidem ambobus,qnc^ neux<br />

tri ineft, quare cum no fimplex<br />

eft interrogatiOjfimpn* rndenti^<br />

bus nihil accidit pati}fimilicer<br />

win his,qn igitur plura vni,vel<br />

vnu pluribus ineftsvel no ineft,<br />

fimpFr danti,& hoc peccato pec<br />

canci nihil concrarium accidit«<br />

Qiiqj autem huicquidem ineft,<br />

illi autem non. aut plura deplu--<br />

*ibus,cV: eft,vt infint ambobus,<br />

eft aucem, vt no infint rurfurn,<br />

quare id cauendum, V tin his<br />

Sccundus 172,<br />

orationinus,fihocqiiideeftbox<br />

nu,illud autmalum , c^ veru eft<br />

dicere,qm hgc bonu5«S^ malum:<br />

cVrurfum, nequebonum,necp<br />

malu, no enim ineft vtriiqj vtri<br />

s diuerfum , qm no alrjseadc<br />

fed fibi,& diuerfa eifdcjipfa fibi<br />

met diuerfa 6d eade^Amplius, fi<br />

bonfi quide malu fit, malii aute<br />

bonu,duo vtiqp fient « E t duorii<br />

& inaequalium vtrucp ipfum fix<br />

bi elTe sequale,quare 3cqualia,et<br />

inxqualia ipfa fibi, Incidunt au<br />

tern hoe orati ones , di in alias ftv<br />

lutiones,na ambo56C omnia,plu<br />

rafignificant,n5 igitur idem px<br />

ter nomen accidit affirmare , dt<br />

negare:id auc non erat redargue<br />

tio, fed manifeftum , qm fi non<br />

vna interrogatio plures fiat, fed<br />

vnum de vno affirmet , aut ne<<br />

get,td noneritimposfibile.<br />

Sermo de Cuutelaadfecundtt<br />

Jlmfliciter ,Jeu ad fecunium accidenSi&-necejptriu.<br />

Ca{>. 5. —<br />

COnuenit autem rndenti, ad-<<br />

uertat fcrmonem redarguentis,<br />

qui accidit propter omisfionem<br />

conditionisipfiuscotradicl:orij. Et<br />

primo quide, an ifte (ermo infcrat<br />

contradidtorium pofitionis, necne?<br />

& fi no inferat aduertedu , an medi*<br />

terminusaccipiaturin duabuspraemiflis<br />

fecundum vnam difjjofinone,autftn<br />

duas difpofitionesdiuerfas,&<br />

an extremitas maior & minor<br />

fint e«edem in conclufione (ecundum<br />

vna difpofitionc,aiudifferant<br />

Y iiij fecundum


H<br />

De cantela<br />

ad duas<br />

interro<br />

gationes "<br />

iimulpofi<br />

us.<br />

De caute-<br />

!a ad vna<br />

interroga<br />

none de<br />

vao aggire<br />

H-ito, auc<br />

iio pluribus.<br />

Elenchorum<br />

fm aliquadifpofitionem: quia,qn<br />

obferuarenftftae res, non fieretelen<br />

chusex hoccapitulo,&qiiinterrogaremus<br />

de aliqua re bis, an fit ita,<br />

auc non fitita,non recipereturillud<br />

fimpftjfed diceret"", eft ita ex tali par<br />

te,& non ell ita ex tali parte. ficut fi<br />

interrogareifjanbinarius fit duplus,<br />

aut non duplus, & dicercif cj> fit duplus<br />

talis,aur no duplus talis. Et falla<br />

.ci32,q funt huius capituli, funt, ficut<br />

fermonesdicentis,nonnequiaddi-<br />

Icit re no ignorat ea ? & qui ignorat<br />

re"nefcitca?&firnderetfic,tucdiceretur,tu<br />

fcisSocratem , fitSocrates,&<br />

nefcis,q> fitmuficus,tu itaqjco<br />

gnofcisipfuni, & ignoraseu fimul.<br />

Etplurimiiconenit cauereinin<br />

terrogationibus, qn coinngerentur<br />

dua;interrogationesin vn3 interro<br />

atione, cp non rndeatur ad eas fm<br />

f uas difpofitiones oppofitas, qn eet<br />

inillisrebus,dequibusinterrogaremus.ac<br />

fi eflet vna resrficut fi interrogare^deduobushominibus,quo<br />

ru vn 9 eflet iuftus, & alter iniuftus,<br />

& diceret cjfpia, flint iuftus & iniquus,qm<br />

hocetia verificaf"deaggre<br />

gato eoru: qm, qn refpofio eflet ita,<br />

tuc eet fbphiftaru locus pluriu falla<br />

ciar u: & hoc^a ipfi dicere"t,fi vtriq;<br />

eflet iuftus & iniquus, ipfemet iuit 9<br />

eflet iniquus,&iniqu 9 iuftus,autini<br />

quusno iniquus, & iuft 9 no iuftus.<br />

Et non euaderemus abhacfallacia,fiferrem'diclione<br />

aggregatifi<br />

eflet vnmerfitas, & didttone duor Qi<br />

fi duo,& ideo no couenit,g? fit rnfio<br />

in talib 9 Dilutiones 'riugahonif>tlfilaclfintt'<br />

Cap., 6.<br />

Nillisaute, qdeducunt ad<br />

idem frequenter dicere,max<br />

nifeftu q> non dandu eoru q<br />

ad aliquiddicunf,iignificareali<br />

quid feparatas g fe pdicationes,<br />

vt duplunijfineeo q> eft dimidt)<br />

quid inefTe apparetma &C decem<br />

in deficientibus vno ad dece, 8C<br />

facere in no facere,6d omnino in<br />

negatione affirmatio,no tame fl<br />

quis dicat hoc no efTe albu,dicit<br />

ide album e(Ie:duplum aucem<br />

neqj fignificat aliquid fortaflej<br />

quemadmodu, neqj q>in dimix<br />

die, q> fl forte fignificat, attame<br />

nonide,& coniun«fHi, neqj fciex<br />

tiain fpecie,vt fi eft medicina<br />

fcietia,ipfum q> commune^llud<br />

autem erat fcientia fcibilis Jn rjs<br />

aiit, qu^ per fe oftendunt pracdi<br />

catiSjid dicedu,q?no idem eftfe<br />

orfunijCV in oratione q>oftendi><br />

turtna cauum communiter qui'<br />

de ide fignificat in fimo, &curx<br />

uo ,additu aut }nihil prohibet<br />

hocquidenafojillud autcrurifi<br />

gnificare, dC nihil differt dicere,<br />

nafus fimus,dum<br />

rectum,falfum enim eft,<br />

nam no eft fimum nafus cauus,<br />

fed nafi hoc vt pasfio, quarenix<br />

hileftabfonum,fi nafus fimua.<br />

rebus poppofita, licet eflet eft nafus habes cauitate nafi.De<br />

vera,cjaaperiretlitigatibusianuam foloecifmis autpg cjd apparetac mv)<br />

magna,licet manifeitu fit,q? no acci cidere,dixim<br />

dattalis rnfio fm veritatem,quia q><br />

Yerificatur de aggregate,non verificatur<br />

de vnoquoque eorum.<br />

9 prius.,quomodo<br />

autem foluendii, in ipfis oratio<br />

nibuseritmanifeftum. Omnes<br />

enihuiufmodi<strong>vol</strong>ut coftruere;<br />

Putas


Liber Secundus<br />

173<br />

A Putastfttod dicis quippiavefe cnim eft_ifteClcone, di


ftircr,cf duplu fit<br />

binarius,autquaternarius, fedo^fciict,q><br />

duplu fit binanus vel quaternarius,no<br />

fciret relation^: & fie qui<br />

icirct fcienria ex parte qua e* alicuius<br />

artisartiu,acfi diccres fclam medici<br />

navpfe quide fciret ex parte qua eft<br />

capituli qualitatis, n5 capitult rdatioois:&fi{ciretipmincapPorelationis,no<br />

fciret ipfiim nifi ]>rem,ad<br />

qua eft,& q? declaref" vfr.q? no accidatex<br />

nugatione^nquantiinocifica<br />

H recur contradidronu nugationis: &<br />

hoc, quia qui definiuit'denariuru,<br />

cp fit numerusqui componif'ex voi<br />

tate>& vnitate, donee cofumeret vni<br />

tatesqfiintin eo, ia nugaret,&non<br />

cod H cere c falfum rnendaciu : & fie<br />

definitiones afHrmatiux' nuganf'in<br />

ee negatiuas: & no jpueniretex hoc<br />

JpoFe:& hoc, quia negatiodicli noflri<br />

facere,eft no facere,& illud e ne-<br />

Eatiofbi pdicameri. Etquirnderit<br />

oe re an fit alb a,q? non fitalba.ianu<br />

gauitrfed nemo vifusert fibi q? culeritimpofe,<br />

qnautem coegcritrefpo<br />

dentem interrogationisex definitio<br />

1 nibusaccidentiu,qua?funtinfuade<br />

£nitione in nugatione,ficut fi interlogaretur<br />

quid eft nafus aquilinus,<br />

cffec dfia inter id,quod interrogaue<br />

lit de eo,& inter id, quod refixmderet,<br />

& reifpoderet q? fit nafus, in quo<br />

non inuenitur cauitas,quaeeft in reliquis<br />

naribus hominu. Conuenit<br />

itaq;,q?declaremusei ,q? eiusinterrogatioeft,<br />

qcogeretipruminuga<br />

tionein : & hoc,quiafi interrogaret<br />

quid eftaquilinitasnaris,eflet rnfio,<br />

q? fit naris,& hoc ect fiia dfia.ex quo<br />

fignificaretipfumnomcn ,poftqua<br />

Elenchorum<br />

hare fuitfemitaderlnitioniT cum no<br />

mJDibus,hoceft,q?intelIigaifd^hnitio<br />

diftincte, q<br />

fit nariscurua, no eflet dfia<br />

inter id,quodinterrogaret''deeo, $c<br />

inter quod refponfum eflet ,&en"ec<br />

frn gradueiusqui permutauerit n»<br />

men noie,&ideoindiguifletdiftingueredicT;ioiiecuruitatis,quarinucniturin<br />

reliquis naribus hommum,<br />

qm eiuseftcuruitas»quaieftcruriu,<br />

cuieftnome" impofitu in idiomate<br />

Arabico, qm in hac interrogatiooc .<br />

nanrdinquered'aliquareSippriaei, L<br />

nifi id,quod fignificatcuruitas, pro<br />

pterea,quia cii hoc,q> fit resneceflariafmiftam<br />

interrogarione,n6eft<br />

hienugatio,poftg^efletei dubiufignificatuiftiuscuruitadsquidfit,&<br />

poft^fuit varium fm me"bra,inqui<br />

bus eft:&non eft ei impofBbjIe.trnpoflibile<br />

aiite/Ietfi intelligeret'hic<br />

curuitas,quar eft in cruribus.<br />

Sermonesautlatentesfiint,quorum<br />

intelkaueft impore.&illaeft mo<<br />

vna reru, in quas ferret fophifta: er<br />

quo aiu locus qui attribuitTuisidio<br />

matibus no eft eois,nobis &illis fuit j.<br />

ct,quoddixitinquibu(Uam iftoru<br />

locorum propriu fuisidiomatibus,<br />

aut non coenobis & iliis. Nobisaut<br />

conuenit,q> confideremushocgcn*<br />

in idiomate Arabum, & fi inuenit,<br />

confideremus, an habeat locum, ez<br />

quoprocedant iftxrcsnecnc,&an<br />

fit folerti^ in fua c5tradi£rione. Abu<br />

mazar aut vifus eft fibi, qjhocgen*<br />

eloquij eft,quod appellatur Arabice<br />

haya, & q? ia accidat ex defedlu orationis,<br />

ficut nugatioaccidit ex fuper<br />

fluo oratioms. Conuenit autem, <br />

petfcrutet'totii hoc,&fciamusquid<br />

fit


loreas,pu<br />

rus rfr,(j><br />

fit fcopa,<br />

*c deuerti<br />

tulii aeris,<br />

nubes pur<br />

gans, c


Elenchorum<br />

G ftatim dubia eft vtrum fyllogi/zat,an<br />

no,vel vtrum propter fal<br />

fum,an diuifionefolutiotfeciida<br />

aut aliarum, quae manifefta qui<br />

dem q> gg diuifionem, vel inter<br />

emptione eft:non tn eft explora<br />

ta,percuius interrogationiiinx<br />

tereinptione,vel di uifionem,fol<br />

uendaeft,f. vtrum propter conclufionem,an<br />

propter aliqua interrogationuideft*<br />

Quandoqj<br />

igi tur non fyllogizans oratio fa<br />

ciliseftjfifintvalde inopinabi-<br />

Iia,velfalfaqu3efumunturtqnqj<br />

" aut non digna defpici: nam, qn<br />

deeft aliqua talium interrogatio<br />

num, de qua oratio, dC propter<br />

qua eft:3£ qui no fumit iJlam,5i<br />

colligit tinepta eftratiocinatio,<br />

qn aut eorum, quae extrinfecus<br />

non defpicienda vllo modo: fed<br />

oratio quideiufta,interrogans<br />

autem non probe interrogauit*<br />

Eteft fane foluendil qfiqjquide<br />

ad oratione3qnq3 aut ad interro<br />

gantej&interrogationerrijqnq?<br />

vero ad neutru horum: fift- dim<br />

_ terrogadum 6£ fyJlogizandum<br />

eft,6dad pofitionc56dad refpon<br />

dentem,6dad tempusrquando<br />

fueritpluris temporis egensfo^<br />

lutio, q? proefentis teporis, (quo<br />

difputatur,)ad folutionem*<br />

Sermo de dlulfitne fuphifmatum perSolu<br />

bile,£r ]njolubile. Gap. J.<br />

SErmonum autfbphifticoruqui<br />

dam eft, cuius notitia eft chfficilis,&qiiidacft,cuiusnotitiaeftfacilisjdifficiJisauteft<br />

ppdifficulratem<br />

ipfiusmetloci: &hoc,quiaquidam<br />

eorum eftvehementisfeilaciae,qm<br />

in eo eft reliquu vnfasfteciei ei fpe K<br />

ciebus reru fbphiftaru,ucut, q» fit fb<br />

phifticus proptcrid,quodcftfecun<br />

dum accidens,& j?pcequiuocationc<br />

nommis,& alias fpecies loccrum fb<br />

phifticorum.Sermo autem fbphifti<br />

cus vehementisfallacia: eft ille,quo<br />

nonconftaret nobiscito,q?falfura<br />

fit in eo ,'.fed venerit propter forma<br />

fyllogifrni,autex ambobus fimtil,<br />

deinde port ha:c cum difficnltate id,<br />

de quo fcimus,cf> falfum eft in eo,cft<br />

propter premiflaseius,& non fcitur<br />

ex qua pra;mifla, neq-, fcitur in qua<br />

praemifla fit accidens.<br />

Sermo autdifficilis fblutionisex L<br />

iftiseft,cuiuspr3JmifI^flintfamofio<br />

resconclufione: qm fermo,qui talis<br />

fuerit,m ultoties deftrui t famofa, &<br />

plurieseftjde quibuslatet ip(adifpo<br />

fitio, quando fuerit interrogatio de<br />

duobus extremis co tradivilipendat interrogan- ^,^4""<br />

,. v r ,. - 3. larndetB.<br />

tem, licet non ordinauent eijHas,<br />

neq; cognofcatur fermo clare,& cogercturqu6dlargiaturc5tradiclionem<br />

aliquando fecundum orationem,&aliquandofecundumproferentem,cum<br />

notificct ei, quod non<br />

inueniatur interrogatio, quoniam<br />

interrogatio aliquando fitfecundu<br />

ipfummet interrogantem , & alixjuandoritfecundum<br />

refpondente,<br />

& aliquando fit fecundum tempus<br />

proprinm.


Liber<br />

A tfilogttt oflo prfctclent'ntm ,<br />

rtjentiimilibrortHn. Cap. 8.<br />

X quot igit,&cxquibus<br />

fiut qs, q difputat captiofae<br />

inationeSjflC quomodo<br />

oftedemuSjfalfum 6£inopinabi<br />

lia dicere faciem 9 , ampli us aute<br />

ex quib 9 accidit fylls,6£ quo in^<br />

terrogandu , df. quis ordo inter^<br />

rogationiijinfuperaut ad quid<br />

funt vtiles hmoi oes orationes,<br />

&de refpofione fimplromni,8£<br />

quo modo foluendu eft orones,<br />

& fylfos, dicfla fint de oib 9 a no>-<br />

B bishsec:reliquuauteftdeeo,q3<br />

a principio erat,ppofitU3ad me^<br />

moria rcuocates,quippiadeea<br />

re fub breuitate dicere, &C finem<br />

imponere dicfiis.Pracmif Im 9 igi<br />

tur,inueniedifacukate quanda<br />

ratiocinatiua de.ppofito ex i}s,q<br />

funtq^ probabilifsima : id enim<br />

opus eft dialecftices f m fe &C ten*<br />

tatiuz, Quia aiit pracinftruitcjs<br />

ab ea pg fophifticesvicinitate,<br />

Vtnonfolu experimentii pofsit<br />

fumere dialecftico more , fed etia<br />

quafifcientificotggidnofolum<br />

*-* dictu negotr] officiii pofuimus<br />

oratione poile fumere , fed et vt<br />

orationcfuftinetes tutemur po«<br />

fitione ^quam probabilifsima<br />

(ii'i modotcam autdixim 9 hui 9 ,<br />

Inlib.To- qa6dpg id Socrates interroga^<br />

bat,fednorefpodebac:c6fitebat<br />

€n rn e n<br />

* ^ ^ fcire. Manifeftu aute<br />

eft in priorib 9 ex quot, SC ad q3<br />

id eritjfidvndeidonei erimus ho<br />

rum: adhuc aut quo interrogan<br />

da,vel ordinada qo ois, & de re^<br />

fponfionib 9 ^ &i folutionib 9 Secundtis 175<br />

funt ad fyllbstpateEacfiuePraut, D<br />

&de alijs quaecuqj huiufcedifci<br />

plin§ funt orationestpter hgc au<br />

tcm^QC de captiofis ratiocination<br />

nibus gtradlrauimusqueadmox<br />

dum dixim<br />

quae<br />

9 ia prius: q> igit na^<br />

dla funt fine fufficieter ea,q pro*<br />

pofuimus,manifeftu» Oper^prc<br />

cium aut eft nos no latere quid'<br />

na accidit circa hoc negociu: na<br />

eoru,qug inueniuntomniu,qug<br />

cjde ab alrjs fumptafunt prius,<br />

elaborata paulatim incrementu<br />

fumut ab illis} cj poftmodu accixpiut:<br />

qaut abinitiocoperiunt, ^<br />

paruum in primis fumere folent<br />

incrementusattame vtilius mul<br />

to,eo(quod pofteaab alris fit) ac<br />

cremeto: maximu enim fortaflfe<br />

principiuomnium,vt dr,quare<br />

&difficillim£i:quatoenim pote<br />

flate validiflimii, tato mole mis<br />

nimu, difficillimu eft videri: eo<br />

aut comperto,|facile eft adrjcere,<br />

coaptareijjreliquu. Q,upd d(. cir<br />

ca rhetoricas'.orones accidit, pex<br />

ne autjCV; circa alias artes oes: na<br />

qui principia inuenere, oino ad<br />

exiguuquidgduxerut:quiaiit ^<br />

nuccelebriores habent,vcdican<br />

tes a multiSjVelut ex fucceilione<br />

particulatim colligetes, fie auxe<br />

runt.Tifiasquide poft priores,<br />

Thrafymachusvero poftTiil'u<br />

Theodorusaute pofthunc, 6c<br />

multi m ultas coad unauere g tes,<br />

quapropter nihil m iru,iT in arn^<br />

plum cjde creuerit ars. Huius at<br />

negoti) no hoc quidc erat ex -•] ><br />

ratu3illud aut no eratjUeru niliil<br />

ipfius prorfus erat; na eoru, qui


Elenchorum<br />

circa litigiofas orones eratmerx<br />

cenarrj,firis quide dobeneinterrogarct,&<br />

no c[? bene rhderct,& 16 ap<br />

paruit nobis, q? no fufficiat fcia: hui*<br />

at tis,cj> addifeam 9 resfalletes,&qiio<br />

intetrogem 9 deeisfolu, fed quo re- &<br />

fponderem 9 ad eas&quo cotradice<br />

remuseis: (edia attigim'fine defidc<br />

ratu,qnlocutiTum 9 deint£tionib*<br />

huiusgenerisfermonu, hocefKermonfifalfigraphorii,&locisexquibuscoftruit<br />

hocgcnusfermonis,&<br />

q Go interrogem'de eis,donec fit ei*<br />

aftio petfeiflior, & quomodo refi)5<br />

deremus &cotradiceremus ex'illis,<br />

& hare eft res nota pet (e.<br />

Couenitaut q?no ignorem'rjd<br />

accidcritnobisin hacarce: qtn exar<br />

lib 9 qdasut,qua^piicipiadiclasut.<br />

Inqniric J iogiac.


Liber Secundus 176<br />

A Inquiriifaut J>ofttriusa


Elenchorum<br />

G in verbismcisaliquareSj'cjfitfuorii<br />

verboru alio modo c£ intenderitor<br />

dinare,excu£aretnos *quia quigloriaref"<br />

intelligere ei 9 verba, abfq; cp<br />

pcedateiahusabeo ,ip(e.n. fifeeei,<br />

qui inccperit arte, & taliseft ca eius<br />

cj<br />

tationis,&imaginationis. la autdeclaratu<br />

eft tibi hoc,qn coftiterit tibi<br />

forma fuorii verboi^. Ego aut fpero<br />

9?n6defcceritnobisahquaresexge<br />

neribusfermonu, quas pofueratia<br />

hoclibro, neqjcxeiusintetionibus<br />

vFibus, licet fine dubio ia defecerint<br />

ab eo plures res particulares,ficq j eft<br />

H ex parte,qua fit lermo de eis, & difci<br />

plina? earum, fed vifi fum 9 nobis <br />

hoc, qcf cotigeritnobisinhachora,<br />

e valde bonu,& quafi eflec ficut prin<br />

cipiu, vtc6ftareteiusfermogfc


BERNARDINI<br />

TOMITANI PATAVINI<br />

Logic! , atqj Philofophi noftrx ietacis eximij ,<br />

Animaduerfiones aliquot<br />

In Primum Librum Pofteriorum<br />

Refolutoriorum.<br />

SOLVTIONES<br />

m lAnftotelis et ^uerrois dtfla, in Primum tibrum<br />

Pofteriorum Refoltttoriorum »<br />

In nouem Auerrois Qu^fita Demonftratiua,<br />

Argumenta.<br />

ATERROIS GR.AVIORES 5ENTENTIAE,<br />

in frimtm M ftcundum lib. Yofteriorum fajblutotriorum •<br />

Per tun fan obftntat*,<br />

Qux omnia,


CLARISS. MARINO CABALLQ<br />

PaduaePraetori optimo,<br />

E T<br />

CLARISS. NICOLAO GRITTIO,<br />

Praefe6to integerrimo.<br />

S. P. D.<br />

Irum vobis forfitan videbitur,Magnifid[<br />

&Sapientifcviri,mehominemalienum<br />

& exterum^auribus veftrisper literasobftrepere.<br />

Verum cum eo pneditus Cim<br />

animo, vt earn virtutem, qu* refer endae<br />

gratia? pro beneficijscura fiifcipit, maxime colam,haud<br />

ali enum eft , me mine idem ftudi j genus & officiu erga<br />

vos de litens, literaruq*, ftudiofis optime meritos perfequi.,<br />

beheficia veftra agnofcere^gratitudinein^; declara<br />

re condri. Quts enim adeo rudis & ignarus eft,qui (upe<br />

riorutn tempofummotus, qui in patauino totiusorbis<br />

celeberrimo Gymnafio excitati fuerant^nefciat? Quis<br />

deinde tainuidus , dutimpius , qui eaomniaveftro viri<br />

Cladfc ex Sapientifi* Reipu. Venetae corona, ad fedandascun^isanimorum<br />

c5motione&, tollendosq-, tumultusaduentu<br />

, tanquaCaftoris & Pollucisin (ummis tern<br />

peftatibusdelapfu, mitigataacfublatanon modoviderenolit^fed<br />

etiam ftudiofbrum commodis gratulari recufet?<br />

QtKeorhniacumitafefehabeat, nonimmerito<br />

liberalium artmmcultores,huiusdiuini benefici;,veq-,<br />

fa pienti^ ac humanitati$paiticipes5vos,q uafi duo<br />

«|» ij fumruii


fommaluminaadmlrantur,fufed ipfius SenatusVeneti pa-udenti(Timum<br />

concilium ad literarum reftaurationem^ & ad mo<br />

derandas, adiuuandasq; ftudtofbrum <strong>vol</strong>untates (ufFe-<br />

•ci0e declarauit, cum te honeftifiima rcformatons dignitate<br />

paulo ante ornaflet. Ea res igitur (vt nunc viri<br />

Clariflimi NJCOLAI G^JTTII TO,?*?a. tui virtuteSjresgeJftas,<br />

animumq; in communem ti-aquillitatena<br />

mirifice propenfiim, breiutatiscaufa prsetereajm) tantu<br />

in inflammando,incitandoqvmeas in v6sgratitudims&<br />

obferuantise ftudio valuit,vtnje cohibere no potucrin%<br />

quin prinio quoq^ tempore5reipfaid,quod animus pau<br />

lo ante conceperat demonftrarem , ac vobis teflatum<br />

-relinquerem, Itaq; cum viderem BERNARDINI-<br />

TO M i TAN i vin &ingem; acie, &omni liberali dotlrina<br />

politiflimi fcripta5Logicen, Vcritatis fc^q^ov illu<br />

-ftratialatis deprauata inananibusftudiofbru circuferrir<br />

necminimufajpiusliuentium quorundam impuro iudi<br />

do^obmendolamdefcriptionem oblatrandi argumea<br />

turn dari ,pro meain ipdim obferuantia acamore, cunpi<br />

to ration em iniui3mihiqj tantum opera: abillonauari<br />

poftuiaui.


i^vt quafSam obfelmationes $ quasex quotidiaV<br />

nisieftionibus, tarn ad conferendos interpretum contextus,quam<br />

adambiguas 'aliorum fententias explanan<br />

dasapprimeneceflafias,non finemagno laborecoller<br />

geram,caftigaret, &emendatasin cammunem ftuaicv<br />

forum vtilitatcm^me hortatore edi permitteret. Recuiabatillequidem<br />

primo modeftiust verum cum neq-, fla<br />

gitandi fifiem facerem^ & hoc in pi-itnis oftenderem fore,<br />

Vtfttldiofbrum defideriultt ^ quo arftuarent legendi<br />

aeruditos illos &vberes invniuerfum AnftotelisQrga*<br />

Hum c6mmentarios,&fn natural em Pbilofbphiarri obr<br />

{eruationes, qujEomnia&fententiaruin copiarefe^ta^<br />

&fuisquoq^ eloquentiajlumiliibusinterlit^ brejii editurus<br />

en^t, aliqua ex parte minuel-etur: ^i^ti$ efl vir cii<br />

humaniffimus, turn mei amantifsimus, &{e Audio meo<br />

obfecuturum promifit, cum eo tamen , vt in m e lianc re<br />

cognitionem fuam redperem: & fententias ex his colligeremfcriptis,qu^dumillevoceprofltetur0<br />

mihi emeri<br />

datiora viderentur.Cui onei'i meitnparern animaduertens^<br />

nee tamca. rem litei-driam adeo pi-jtftanti friidhi<br />

defraudaricupiens^advosvifiQarifsirni tanquam patrcnos^<br />

Sc ver«e virtutis ,non,flicata?, aut fauoribus altaf,<br />

prote&otes eximios confugiendum 5 tobts4 id omne<br />

qittcquid eft fine laboris ^^iue frudus dicandu conftitui:<br />

vt ea ratione pefpetuum met erga vos ftudium-, & in<br />

Tomitanuammimei beneuoliteflatiflimum extaretar<br />

gumentu. Quodadlibellumattinet^ hoc mihi admonendum<br />

videbatur :ne quis, vel copia verboru, vel figu<br />

ras,aut cin cinnos coloresqi orationis i pr^fentia fp eclet,<br />

«?arAauf yttp l$u rtff eL*.»Qsia,t *.{ytt. &Tomitanus cu ea traderet,plusfentetiarum<br />

vim^ quam verborum ornatum<br />

confiderans, ab ipims Ariftotelis norma loquendifibi<br />

* iij dilcedenduoj


difcedendumnon putauit. Etenim flcillc dicere inter<br />

nosfolet, fcriptaomni pofteritati placere debere. viua<br />

vero docentisvocein , pracfentesinftruere. optime a£tu<br />

cum auditoribusiudicans,{i eosadid genus orationis,<br />


BERNARDINI TOMITANI<br />

P A T A V I N I<br />

TEX.<br />

aliquot in Primttm Librum<br />

Pofteriwttm Refiltttarwrum »<br />

M N i s do&ri<br />

*n<br />

[let. 3H —<br />

] hoc totii<br />

verteret Cice^<br />

ro,foisdocftringinftitutio<br />

maxime probat Sadoletus vir<br />

eloquerisfimus, &. Rom ana di'<br />

gnitate,qua funf] ficoi><br />

no legendfi:lic« Alex.[ IU/JM//,*<br />

Tofjlegeritjhoecftjinuetione]<br />

id tame,minusaPhilopono,&<br />

alijs>probatur,<br />

Accedunt ]] vra.p&'yiYoYTcu J<br />

Ali) hnt[fiut] Argi. [illoc5pa>'<br />

ranf mo] nobis et no improbaf<br />

[hoc mo procediit] tu vero di*<br />

ligeterexhiSjdifciplinarupro-'<br />

grdTuni,animaduerte: nammo<br />

duseft comparadaru Artium.<br />

Rones.] AO'>K$-] ficcaftigata<br />

fuit ledlio afe pleriqj vero cu Af<br />

gir.malunt [oratioes ] prior tft<br />

eruditior . Facultates.n.logicar,<br />

alieronaks funt, alif fermocina<br />

trices. HinccSftatargumenta,<br />

q £i ratioeducunf, magis elTe ra<br />

tiones,q< orationes,vocicanda ><br />

Pfff fyllbs J J"/ a,


et[p argume<br />

tatioes] quaqua latina vox non<br />

ex tat , q grj cae ex f quo rndcat «<br />

Per Iducltione]


Jria^irt codifcedis difciplinis ,<br />

ab initiOjhoc e ante oem doclri<br />

eg inftonem paccipeoporteat *<br />

Alia vero.qd e q3 djyintellix<br />

gere op}] TA jt T/ TO Myjfjfyov<br />

di


Anirnad.Tom.<br />

Qcftcp Ufa fucrit,na' in qlibet arx<br />

gumetatioe remit , dC intellige-'<br />

ti£,vt vocat, difcurfu , extremii<br />

medio ahcf coprehedim* . Id at<br />

qj maxie pfpicif i fylfo , Enthix<br />

mcmate,Exeplo,atqj iductide*<br />

Ante vero qp induclu fit, aut<br />

acceptasfuerit fylftis] tofiv Ft*<br />

c hoc mOjVniuerfam hac gx<br />

te,cii fequctib 9 verbis,caftigax<br />

ta ab alr-s,Iegim 9 : quaqua Arg.<br />

fie verterc v? fantea vcro q^ fit<br />

indujflio, vel r6ciuaeiofa


InPoflRefol. 3<br />

diatu aeqjimediatu voces fint ytrix.ri?.'] Arg.tprincipiorfiat<br />

in{ci€tqsiavulgat$>poteris& rpcinandi, vacatiu medio J vel<br />

veterem pferre translarionem«<br />

[Qm no eft no ens fcire.3 ° T/<br />

» v \ \ * %%.£ e \f T A<br />

£quia fieri negt, vtidq^noej<br />

fciat«3rurfus [qm no coringit,<br />

quod non eft fcire.3ad hoc per<br />

tinet illud , fcietia eft proportio<br />

tei ad intelligentiam »<br />

Et pcognitanon folu altero<br />

fcedo,q> {\<br />

£ eiJivau on<br />

J* [etantea cognita, no<br />

•llo folu mo, 4 quid fignificent,<br />

fed altero ee,4q»fint>fcim*3 ve<br />

ru fi no difplicet i re fummi pox<br />

deris uerfari,nos £t fie f et pnox<br />

ta,no tin eo mo, quo itelligunf<br />

fed &L vt cognofcuntur, q> fint»<br />

Principiu aut e demronis(px<br />

po imediata.3 Apy^j $"o#v ^TOX<br />

f^/V- / ->/ TAi«<br />

gy» [Eft aut demronis pncipiu<br />

propo medio vacas qtraslatio<br />

vetere planior videt.Na verbu<br />

t r^jgrj c£ g bene fe het: traslax<br />

tu vero code t loco ambiguu (ex<br />

fum reddit.Vel et fie pricipiu at<br />

demronis e ,ppo medio cares.3<br />

Diale


Aniriiad.Tom.<br />

paucos 5t aut duos,] Arg. [fiuc coppedit Arif.gTfoivero£aIfir<br />

.n.j-jmultoSyfiueg paucosredir re fittMQtv ere/>oVrt£r*&AM


InPodRefol<br />

wauoA».jnig.^ui £igit primus<br />

his duobusrec'tisfquoshre, v?<br />

qcluisaliud dem rat, ei prto vl'r<br />

id copetit.] vel fie [qct igit q3x<br />

cunqj primii monftrat d uos rex<br />

tw JW<br />

j»A<br />

deverbafinc fumme pcrfpicua<br />

\oyov T<br />

Teu.] Argy.jaut eft i parte totu<br />

id de quo demraf , ] q traslatio<br />

maxiefacit , ad fenfus cophcfio<br />

ne«vel e t fie [vel fi co tigat vt fit<br />

in parte,totu in quo moftrat, 3<br />

b Si q uide,non qm fie jquales,<br />

fit hoc, ft fm q> quocuqj gqles 3<br />

.J Afx<br />

gy,£quippecu idfiatnoexeo,<br />

$a fie fine illi anguli d uobus rex<br />

tfiis f qui, fed ex eo quia qu«uis<br />

ter vero« [ qfiquide no ob id qj<br />

£ c $ quales fint,hoc vnum effici<br />

tur ., fed fecund arn id q? quo uis<br />

Arg. [nafi no eiftefcies,<br />

g no het ei* rone,gp quid e,cux<br />

ius eft demro ] id aut fie libeat<br />

trasferre [ fi,n. qui no tenet rox<br />

ne gg quid, eius, cui 5 * extat dex<br />

mro,fcJensn6eft4] pcrpedoiSC<br />

ill Lid,Ao 73 f,hoc eft rone i llgnix<br />

ficatione, pro alrcra demonil-ra<br />

tionis/pecie,qa cf: fif.navaiga<br />

tis n erit ilia cibi anii-naduerfio*<br />

•SialiquisnofciuitnunCjhils


16ne,cV faluus/aluare, no obli<br />

tus,neq? pri* fciuerat ]<br />

"f*o<br />

f*»<br />

7tpov «


TOifarJ &cori(tanria: fic.n. cre^<br />

berrime i priorib*refolutorijs.<br />

TEX. XIX.<br />

i^ VttVTi perfignafyltf-3<br />

/*o/.] Arg.[Ef rocinationern,q<br />

perlignaconrTciuntUr] vel lie,<br />

[queadmodua fignis<br />

gumetationes3 veru tu<br />

'<br />

ni referendu eft: hocautin lodo<br />

magisprobarcfproponesvlYj<br />

qrn[*«9oA«3pc6trariuintelli^<br />

git eiusq3 eftfm partem.<br />

Et yt fimpFr dica 3mronisJ<br />

Argitfrigidius transfert[cxl d<<br />

mronisolno3na verbfija'-TAwf<br />

q3 erat fummi poderis,eft pter<br />

milTuj: licet et fignare loeu,vbi<br />

Arift.abfolUta demforiern cdnx<br />

ftituit, h^c.n.fimpliciter vulgQ*<br />

appeUata eft.<br />

Qm no vFis ipfius eft ] OT< J<br />

xetSo'A* ojj'Tts%£iv^ niic Arg.mtt<br />

tata quail fiola transfer! j ^a n,S<br />

eft


AnimacLTonr<br />

eftipfius vfr|]cil tn verbu [***<br />


& falfam reddcrct f nlam,& de^<br />

trucata.Itaq;,hec abfoluta c pex<br />

riodus [No eft fcire hoc, etfi ex<br />

verisSC indemrabilib 9 m6ftra<br />

tuJit,etimmediatis3 graece* ve/<br />

ro hoc x.av<br />

tEX. XX<strong>III</strong> I.<br />

vertit Arg.[propinqua ee] vel<br />

affiniajCoueniencia, autctcoge<br />

nira] tu vero tralatione quada<br />

in hoc verbo perpendito : id,n.<br />

perraroArift. vfurpat.<br />

a Dicoautpricipia]Ag7a»


fquidronevacans [vtcunqjdi<br />

xeris diuerfa admodu rone id<br />

intelligas in animatibus di ma^<br />

gnitudimbus.<br />

e Quod aut funt,monftrantcV:<br />

per comunia 6dexdemonftrax<br />

tis]vel etia,[haecauteflre monx<br />

ftrant 56 coibus &C demonftrax<br />

tis]hic confuetudine mathema<br />

ticoruanimaduertas,qui quaex<br />

ftiones,cV theorematabifariam<br />

colligunt , aut ex communibus<br />

principns,aut ex his, quf antea<br />

demonftrauerat 4 Sic aut Arift.<br />

T E X. XXV,<br />

a OMN i s.n.demratiuafcien<br />

ria circa tna eft.] Arg. [olsnaiu<br />

demratiua fcia circa triaverfa/tur.]<br />

latio no ta ad verbu eit, eg & p<br />

fpicua. Sed hfc tria, quibus tan<br />

topere fcfa vnaqueij; icumbit,<br />

a noftris obiedla , & Momenta<br />

fcientiaru appellant : vt intellix<br />

gas re C<br />

,3 ] proloquia intelli<br />

gi c, qua; ipfe afTueui t appellare,<br />

a^/ w^«tT«t. Nam ante ipfum ve<br />

teres ftoici omnem propone ap<br />

pellarunt ct|/fi>^*,vt author eft<br />

Cicero di Akx«in prioribus rex<br />

folutorr]s.<br />

Exquibusprimodemrant] <<br />

gy.vero [ex quibus primis de><br />

monftrant] alt) [ex quibus prix<br />

misdemronescoffciunf] nemi<br />

returquifpia,metrhftudrjacdi<br />

ligentie ponereinlatinisverfio<br />

nibus : id-.n.facio, pro eruendis<br />

altioribus fententrjs.Na cu ma^<br />

themaricacflmrones aljeabini<br />

tio proloqur)sadftruant,aligex<br />

his qia demoftratafuerunt,co<br />

firmenfjCum'qs priores videan/tur<br />

excellere, ob id genus illaru<br />

expresfit exeo [^afur


TnPoflRcfoI. 7<br />

cua,eaoTofuntptermitteda:et naillud Ao^ofjVertitoronej^ed J<br />

alibi, hoc eft diuinefapietif lib. forte minus apte^q* ad pfensfa"<br />

i.arte verfari in rtb' obfcuriori ciatiftitutu,na de ipfaargumeV<br />

b 9 , no aut gfpicuis afleuerauic* tatiSe vr intelligere, cui potius<br />

ronis nome arridet, c| oratiois,<br />

83ad ea q iaf a[«tM«t ^oV TO K (<br />

ev T-JT •vj-wx*] Arg.[q e in mete]<br />

alrj uero [f$ ad ea}q i Jteriore fen<br />

fu] vetftn magis ad •jJ'bGjCf terg<br />

uero ad fnia}facili ? f Non fupponere ee] fie €t Ari<br />

vertit e aut, n<br />

eft,filetio uti in his q fuapte na><br />

tura funtpfpicua.QuSobrefru<br />

crueda.Narr<br />

cliuofa eft eoru iuerfio, q ait[ju»r oTs aia, eiufue fecultas qi}j roci'<br />

"fan Tt 9 6^] hoc e,n 6 facers m e* nar, fed mes,ac iterior metis fen<br />

tione.minnce.n.id facit, & tolle fusrpoflet et trasferri hie loc*[(j<br />

dis hui*loci fexcentis qonibus. ad ea q i aie itelligetia] verucu<br />

a<br />

Non eft aiit fiippofitio, neqt radiijUC fcias ex his,rocinati6es<br />

petitio] o vK SJt F\ssrv Qtrtf » iTV aFs alf hoc eft intelligetif, aftee<br />

eu TH/**] vel, [rl e at fuppo neqj s,q externe, corpis inftrtis<br />

poftulatu] examiacam,curhec<br />

duogna prfcipioru vnl coiun^<br />

xitjhnt.n.illud Iter fe coe, vtex<br />

faapte natura pfpicua no fint,p<br />

qcf, a proloqutjs feparStur. fed<br />

dehis plura Proclus Diadoch 9 gna eft huiufcacpartitioni$,6C<br />

ad plures vfus accommodata*<br />

Moftrabilia] J"«»T


e Aut nullaiexinteo pione, aut<br />

et cotraria kxinte accipiat,ide,<br />

petit.] Arg.fautpoftulatjfi nul<br />

laprorfus difcrctide hoc opio,<br />

veleecomraria infitjvelaliter<br />

hoc mo [cu aut nulla fiierit opi<br />

nio aut et c6traria,sup(erit ide,<br />

poftulat.]fic.n.ipfe{X" J$»[JM<br />

^fjt.iot,f \v *


InPo<br />

dabit et id ei


nit, $ pdft intwrogatioes ratios<br />

cinabantur. Ea confuetudine<br />

fcatet vndique Plato.<br />

Arg.Ver<br />

bii eivTiq>&


InPoftRefol. 9<br />

re qones,tota hf e£s fie


Vel et £ ecu itclligetif luminib 9<br />

perfpicerent ] valet aut hoc (vt<br />

puto)ac fi diceret.,ha:c eflfe adeo<br />

nobisgfpecta,vt tninimo ncgo<br />

tio cognofci posfint. Efrxjj tranf<br />

latio,huicJocofatisopportuna<br />

na intelligetia feu mete videre,<br />

translatii eft, queadmodu fi cjs<br />

fequippiaoculis intelligeredix<br />

cat. Poteftijjea dicedi forma ad<br />

metaphorasreferri,quas inar^<br />

tc Poetica, analogas vocat.Et<br />

tuquaere locum«<br />

" In ronib 9 verolatet]lf JV ra~f<br />

^o-yoif A.&vQu.vei'] Arg. 6C vertit<br />

& explanat,vt fui fere 1 moris eft<br />

[in differed© vero facultatisdi'<br />

fceptationibuslatet.] alrj vero,<br />

[inter difputanduincertu eft.]<br />

aut et [ in dififertatioibus latet]<br />

namhocinlocoAo^ss-jeas intel<br />

ligi t di fputationes,qu3e a diale^<br />

<br />

Scandere te fecit hoc decusexi »<br />

mi um. »<br />

flectuntur enim fi dixeris , »<br />

Eximiudecus hoc fecit tefcan >><br />

d ere rerum »y<br />

Copia, non virtus, fraus tua, »><br />

non tua laus. »<br />

Iteet carme illud , in templo<br />

D.Marci Venetiarii, q3 in feipx<br />

fum recurrent, et in contrariam<br />

fniam iens,facrificiu Chayn,cV!<br />

Abel , artiffciofa magis rone qj<br />

eleganti, fignificare videtur.<br />

Sacrum pingue dabo,nec ma^ »<br />

crum facrificabo . »<br />

id autem fie verti tur ,<br />

Sacriffcabomacrunijnecdabo »><br />

pingue facrum » »<br />

Inftantia] "kvs-etanv] Arg.] Infi a<br />

ciatione] ali) [_ occurfu5] i tef ob^<br />

iecflione]perpede vero, hoci lo<br />

coec s-*3-'f,liueinftatia,velleid<br />

notare,q9 apud veteres,in difife<br />

redo3qj maxime erat in vfu.Na<br />

cii quis, vitiofam adftrueretar<br />

gumentatione5rndentispartes<br />

erantjinftantia aflferre: vtrii vex<br />

ro hxc ad falfam aiTumptione,<br />

an potius ad ipfam concfone te<br />

deret,iudicatPhiloponus,hoc<br />

in Ioco,diligenter. VidecV quae<br />

fcribit Arif. lib.2.* Topic.de hac<br />

ipfainficiatione,<br />

Q^ignisinmultiplicatapro a<br />

ia,] Argyr.<br />

[igne


-pgne gigni multiplicata rone]<br />

colligunt] difciplinf,<br />

ciicareant copia medioruieax<br />

deconcFonecofirmanda, ob id<br />

nequeunt pluracogerere ad eax<br />

dere,argumenta:verum auget<br />

media, vel re


Animad. Tom.<br />

, hi minus Afgyyverfione Argyro. [ vt vagas fteflas efRr<br />

probaretjdiceretiu miriffc^ad' prope,quianon micat] vel [vt<br />

*ieafciagg<br />

«qd:no aut differt fsia q>, abea cj<br />

€ gg quid.Ego vero in hoc,aut<br />

pamautcerte nihil poderisfax<br />

cio,cu alio in loco, vt mox ofte><br />

da, dicat fcireq>« Itaqj nobisli'<br />

ceat alioru veftigia praemere,6£<br />

ad libitu transferre hunc locu*<br />

Eoru q couercuntJ r dvTir/>c^<br />

^ocTaj'jali) [eoru q[retrocom><br />

meat J alt) [eoru qreciprocantj<br />

Eoriiqcouerfimpdicantjr<br />

q mutuo dnrj aut et[eoru q vi<br />

ciflim afferunt] fed in hoc ingex<br />

niu expolituetadpclara natu,<br />

vim nullaponeret. venia tn mi<br />

hi dilargiant ftudiofi, qni hifce<br />

caftigationibus,c6filiu meu n5<br />

erat,vt al tiora explicarent,^ vt<br />

verfione Ariftotelicoru verbox<br />

y(i,peneobruta et vetuftatede^<br />

prauata, no nihil venuftatis dC<br />

leporis acquirere poffe ondere t<br />

pfertim cu expolitam videa hi<br />

fee teporibus philofophiaillu'<br />

ftrium ingeniorudiligentia,vt<br />

no temere mihi videarpoflfeaf<br />

iirmare, breui fore teporis fpa'<br />

tiovt rerucognitiocu ronedi^<br />

cedi coiugat. Q3 fi liuic labori<br />

tneo alicjd ftudioforu grg cocix<br />

errantes ftellas, ex eo q> non mi<br />

cant,prope eflfe, ] Perpend e hoc<br />

exemplum, q3 videtur per tine<br />

re no folum ad naturalem fcien<br />

tiam,fed dC Aftrologiam,atque<br />

opticarn:dubita T/9erou.] a<br />

code mo et Arg.vel et [cxtrinfe<br />

liabit,maiora a me siit onera,et<br />

alacriquideanimo,fufcipieda. cuspetit] naextra ponere,fiue<br />

C Planetae prope per id quod extrinfecusmediupetere,elon"<br />

no fcinullant] oloi> aniyyvfoi gius ipfumfufcipere.dequa re,<br />

i*&tiv . J copiofehiePhilop«et Alex.Ego<br />

tn


tn qui nulla re,fum cu illis copa<br />

rand us auiim dicere, media ee<br />

cxtra,quia arci naturafit aliex<br />

nurn, ac fere f m accides nam q<br />

rei fiue naturam fiue fubftantia<br />

indicant, eadocuiteffe prcxpria<br />

& congenita, contra vero com'<br />

munia,&longiuspetita«<br />

Vtfi negatio eftca ipfiusno<br />

effe, affirmatio caufaeftipfius<br />

effe .^ olov H n a-7ra


qua coplexuseftyin eolib, g me<br />

chanicarfi infcriptuseftqonu*<br />

rep&autTfia., vero eft corporii<br />

flue dixerisfolidorum, fcia.Cti<br />

«n.Geometria lineas et fpacia ca<br />

tu extimet, ad ipfam ftereomex<br />

triam corpora , pertineac necefx<br />

feeft. (pa/fo/^epe^notanteaquae<br />

vifuntur et apparent cu in acre,<br />

tu i ccelo , quorum magna <strong>pars</strong><br />

adnauigandi pertinetdifcipli'<br />

aam,qux ven toru,ac ftellar um<br />

ortus Qi. occafus rone d ifquirit *<br />

Fere aut vniuocae funt^nonnul/lac<br />

iftaru fciarum,vt Aftrologia<br />

et q Mathemati. et q Nauifica :<br />

atque Harmonica , £>C q Mathex<br />

rnatica,&quae fm auditum ]<br />

rgyr.<br />

f Atqj ham nonnullg fclaru,nomine,<br />

rone vt fere conueniunt ,<br />

ceu Aftrologia eft, 6£ q Mathex<br />

rnatica, & Nauigadi fcia:& Mu<br />

fica ea eft q Mathematica , G£ q<br />

audituoblecflat] loctipclarum<br />

perpedas vbi fcias , q fcre ex tat<br />

finonimac, recenfet.Altera.n.6d<br />

quide latinoruinterptu extitit<br />

explanatio,velledifciplinas fex,<br />

hoc eft tres fubiecflijContinuijac<br />

totidem difcretitcotinui, Aftro<br />

logia, Mathematica hoc e Geox<br />

metria S>C Nautica, Difcreti vex<br />

ro Mufica , Mathematica, hoc e<br />

Arithmetica,&vocaleMufica«<br />

fubtilis fane Jterptatio,fed quae<br />

no ita facile fuftincri poflct,na<br />

Animad.Tom.<br />

illud cjrendujcurftereonietriaf<br />

eoordine fueritptermifTa,nec<br />

no optica,cum hedug deconti^<br />

nuo perpetua faciant metione c*<br />

Atlonge aptius,meliusij? Graex<br />

corii vult interptatio,ni fallor,<br />

q ait, finonimia explicate inter<br />

Aftrologiam Mathematicam et<br />

Nautica, tu et inter Mufica Ma^<br />

thematica^ q in fonoreinftru<br />

mentoru verfatur.Cur verodix<br />

xerit, «^e^oV, hoc eft, fer^, vide<br />

Philponu , & ron e q uere, Itaq?<br />

fie et libeat transfer re [fere aute<br />

finonim j funt harum , fcfarum<br />

nonnullaerqtiemadmodu Aftro<br />

logia Mathematica, 6>C q Nauti<br />

ca.Tum Mufica et Mathemati'<br />

ca&quf ad aures pertinetj Ex<br />

his conftat duplice efle Aftrolo<br />

gia3alteram.,q cceleftiii reru co^<br />

gnitio eft, per fe fe : alia vero, cj<br />

peritia nauigandi appellat/Ite<br />

Mufica duplex, contemplatrix,<br />

f. qnumeroru tin rones difquix<br />

rit, turn ea, q vocu, fonorum'qj<br />

modulaminibus,artificiofard»<br />

neadhibitis3aures 3mulcet.Ad<br />

hoc ipfumpertinetea,qfcribit<br />

Boethusin fuode Mufica li,fta><br />

tim abinitio.Nec te fugiat, Ari<br />

fto.hoc in loco finonimia trade<br />

reiter difciplinascoteplatiuas,<br />

&eas quae ad praxim fpe


InPodRefoI.<br />

artesexercent,q fenfuu iudicio<br />

continent.] Arg.jjpfum qdem<br />

cffead eospertinet fcire,qui fen<br />

fu vtuntj veljad fenfitiuos quix<br />

de,qjipfum,cognofcer fpec"iat3<br />

collige difciplinas alias efle Ma*<br />

thematicas,alias fenfitiuas, cau<br />

famiugquireexThe.etPhilop.<br />

" Nonaduertut] a.vfrta-x,£^.itf^noanimaduertut]<br />

nodeea<br />

recogitat] velet, [noanimum<br />

adhibentjhoc verbu qonem ar<br />

dua in pnmis,atq? difficile tol*<br />

lit, quo mo effici illud posfit vt<br />

quis fciat vFe,et gticularia igno<br />

retjfivFis cognitio3particulariu<br />

eftfimilitudo,fed de hiscopuv<br />

fein commentaries noftris «<br />

a Se habet autem & ad perfpe<<br />

fpef if x? TO [AciQti-<br />

/xatjfic vetus traslatio.alrj [ auc<br />

fimpfr,autfmdifciplina]] Arg.<br />

[aut fimplV, aut eius qui cople/ctitMathematica.<br />

J locum hiic<br />

difficileiure arbitratur.Philo^<br />

ponus.Na fi de fpeculari id itek<br />

Iigat,q3 <strong>vol</strong>uit Proclus, ia ipfe<br />

no fimplr eft optic 9 ,fed Fm diffciplina,<br />

q e de iride. verii fi de<br />

ea parte naturalis fcTe,quf de iri<br />

de dilTerit,id audias, turn affuex<br />

tus tune interpretari f m TO [teL-<br />

9u^ct,hoc eftC»eometria:qm na<br />

turalis Alex optical Geome><br />

trica rationeTheorema de iride<br />

colligere folet. Qct& Olympio<br />

dorus no negat. Acceditq* pau<br />

lo antea,fupremas Mathemati"<br />

cas, difciplinas vocauit: vt fenx<br />

fus fit, Naturale aiTumere cam<br />

theorematis de iride, fiue ab op<br />

ticofimplVjfiueet^Geometra:<br />

qm Gcometrica ro, poftrema<br />

vr in eo cafu facere^efolutione*<br />

Vtmedicina] oJovia.7fix,tt J c<br />

totu,pgte, figurg quadarone,<br />

inteliigit.Na pro medicina Chi<br />

rurgiaintelligas;q<strong>pars</strong>de folux<br />

tioce


AnimacLTom.<br />

tionecontinui traiftatdiligecer.<br />

Concede tn, quanta ingeni) vix<br />

res ferre pnt,nu hzc dcmro^ux<br />

ius Theoreniamedicueft,mex<br />

diu vero a Geometria,dud:um,<br />

tranfitione iaciac in (cientf)s: i ce<br />

nu Ars fcix fubfjci posfit demo<br />

ftrado: q9 exeplu dc vlceribus<br />

vrafferere,res tn alioqui pcrdif<br />

ficilis, vt uix fuftineri posfit .<br />

Quo aut id mo dici queat,in co<br />

mentarrjs noftris aliquando, co<br />

pioiius perfequemur.<br />

TEX. XXXI*<br />

a CoNdenfantur&augentur]<br />

KATATrimvitTeu ^ eLV^tTeu J q^<br />

quideparte einterptatus Arg,<br />

den fan t atq; accrefcunt] ucl co*<br />

agmentatione, &. multiplicatio<br />

ne fufcipiunt. J doflc mehcrcle<br />

&. dilucide quida noftris hifce<br />

teporibus de Iiberalib 9 ,difcipli<br />

nisbcncmcritusfed,(vtilleex<br />

indituto profiteOmagis ad fenx<br />

tentia,qp vcrborQ numeru prox<br />

fpiciensuertic[qin dififoluedo<br />

fitcoagmentatio etin multitii'<br />

dine quada proponu acceffio.J<br />

verbuaut x,etTa.^-vx,vaTeutr^<br />

latum dici potarebuscorporis<br />

mole hnribus,ad media,f m r6x<br />

nem in rocinatione conftituta*<br />

a Indiuidue] a.r^eai\ fie etia<br />

Argy.fed aln continuojveletia<br />

[abfqtmedio] diu multumijja<br />

ftudiofis efflagitatu eft hoc i lox<br />

co,cur indiuiduaspotius ppo^<br />

nes negantes qi afffrmantes do^<br />

ceat cognofcere: fed grjcoru ho<br />

minu fingulari induftriadiluit<br />

hf cdubitatiOjPhiloponi pfertu<br />

J Arg. f ex difponibus}<br />

q translado paru aut nihil fruv<br />

clus habet.Sed hf c <strong>pars</strong> ab alfjs<br />

latineredditaeft, fordinibuset<br />

quafi clasfibus rerii 3 verbis faneelegatibus<br />

&L proprijs}at qug<br />

nonnihil redudent . forte etiatn<br />

[ex rerum diftribudonibus. J<br />

TEX. XXXII.<br />

Ignorantia. ] ftfyvota,'] Argi a<br />

[ignoratiojalfjfinfcientia] vel<br />

ctfimperitiajresnotaeft, 8iqt<br />

maior<strong>pars</strong>hominu profitet.id<br />

exploratu habe,infcitia,efle habit<br />

urn fciae oppofitunijfiue pox<br />

tius fcif pri uatione dixerisrhaec<br />

fyllb imperitix eomparaf, qui<br />

demonftratiuo priuatoria ratio<br />

tie opponitur.<br />

Secundfi difpone] xj 1 <br />

(7/c] fie et Arg. alrj uero malunc<br />

f aflecftioneJqS cum gracca vox<br />

cenon fquet,obid alius accura<br />

te vertit [ excerta qda afFe<br />

ne]] qua air) explanates,vocant<br />

f_prau§ aflfec'tionej tu re diligeri<br />

ter expende,no folii vim vcrbi.<br />

Hacc.n. imperitiaeft, qfalfavt<br />

plurimu rocinatioecoparatur*<br />

Qua et malu habitum vocant,<br />

J>eceptio.J etWrw. Alfj ferx c<br />

ror ] fiue 3 Hallucinatio J Hinc<br />

fyll'us decipulofus,et hallucinax<br />

toriusquiinfcietiamparit.vel<br />

etiam [falfaopinio.J<br />

gy.loge meli 9 [cxiftimationc]<br />

alii no ineptef'opinionej in mo<br />

repofuu eftfempapud Arif.vt<br />

verbuiJIud


tSftate-animi jjceprione fignifi<br />

cct, autetiafallace.cogmtione.<br />

TEX. xxxm.<br />

a Q.VO jnoinfuntvnicuiqsge<br />

ncri nonnulla, etfi no feparabi'<br />

fia funtjfm q> tak vnumqcKjj*3<br />

Sri '<br />

ro v J Arg. [inefle inqua nonul><br />

la generi cuicp , et fi no feparabi<br />

Ua funt,et vnuqubdifce tale.]]q<br />

trgslatio breuior vr Arift.ipfo.<br />

Nonulli id de graeco vertut, no<br />

taappofite*,quaet elegantcr,[et<br />

§qua hae res hoc ipfo q> ad fen*<br />

fum traducutnon ia quafi abiu<br />


Animad. Tom.<br />

diccre, Cq^maxie probabilib 9 ]<br />

q3 di alrjs viris benc do


m{ nantp valeSt,fidium.n, funt<br />

attre&ationesjfed quide, h6 in<br />

literaruftudfjs coplecftendispx<br />

clareanimatus,miriflcei}$ propcnfus<br />

inhacipfamvertediex<br />

crcitatione,(icait [na ideas hoc<br />

loco valere iubeamus , nil.n. qj<br />

nugae,5£quafiinanes cantioes<br />

funt] Ego veto, fi vlla a me par<br />

ta eft in hifceftudrjs Hteraru co<br />

gnjtio,ficetverr.ere [idef.n.re/ccdant,monftruofi<br />

nanqjfunt<br />

pcantus, j plurimuoperelhac<br />

re collocauic Phi loponus , vt tc<br />

in hoc comonefaceret, TeptTi


Animad.Yom.<br />

pellant.Arg.vertit [exhisigit, que etemminiHisinfuntieoqk<br />

q differed! diximusmo,id qua eftgd,&quibusiplain eoq»e<br />

de Iocmiur,ita efle o/piacredet: cjd inexiftetibus ipfis.]partitio<br />

refolutiueatphjcbreui'.jvult e,primiacfecudi modieiusqcl<br />

.n.qanteafeceratargumetadu eftp fe«Haccautgrecefiefehne<br />

•ftafuifte a logica rone,q#oadx r a * --'- - " - ~ ' — x - -•duccdafunt.,eaoTno<br />

efle £ refox<br />

lutioe formada. Eft i taq? ro lox<br />

nedupofitu fcopu attingit. Refolu^<br />

toria vero propria Cjneceffaria,<br />

a fcia profecT:a,qqj celeri'ac bre<br />

uiusadppofiti rone proficifci t.<br />

Hac autdria eo mihi aggrediex<br />

da putaui,q nihil mihi vel pri 9 ,<br />

velantiquius videbat, hac vna<br />

parti tioeargumetoru. Accedit<br />

q> Arift.inftitutueratirjslibris<br />

agere de Refolutioibus,^s igno<br />

rare&ipudetiserat etmale af><br />

fecli ingent). Ite fie trasferri pnt<br />

illaverba [Exhis itaq?, logica<br />

tone ^>fec*td, cjs de eo q3 di&u<br />

eft3pfuafus fuerit,refolutorie ue<br />

to, gfpicuufietbreuius] Adde<br />

has ipfas rones dici logicas,qm<br />

taru matcria,funt fubiecfta, pdi<br />

cata,media, pdicatioesfubftan<br />

tif cV accidentiu,ac caetera hui 9<br />

gnis pluria.refolutorig uero rox<br />

nes vocabunt, q poft hac a mox<br />

dis dicedi g fe ducentthi.n. ex a^<br />

nalyticj doclrinf vifcerib 9 dex<br />

promunf: funtijj pcipua huiux<br />

fcelibri refolutorrj materia fubx<br />

iecla: qm tuc demronem & rex<br />

folutionem dicimurtenere,cu<br />

earn ex his qux per fe funt, nox<br />

bis fuppeditauimus.<br />

a.VTotf.~] Qux hoc<br />

mo Arg.] ea vero f\ per fe cope<br />

tfitjduplice fubeunt modu,qda<br />

.n.ieadem funt definiti6erer5,<br />

gbus i nee dicunt,vt multitude*<br />

vel diuifibile,hec.n,numerocc»<br />

petut,cV in ipfius funt definitio<br />

ne. Quf dam in rone fua res eas<br />

fufcipiunt, quibus competune<br />

vt i mpar. 3 Sed Argyr.dum ita<br />

vertit, aliud fcribedi argument<br />

tumquxrit,nametiam quac^<br />

dam defuoaddicit.id q^ recle<br />

fadlum fuerit, ali) vidcrint. Mix<br />

hi certe probatur magis, vt rete<br />

clis aliorum verfionibusinvex<br />

tere maneamus.vel etiam fic[&<br />

fe vero bifaria funt. Eteni ea oia<br />

qineoq3eftcjd,iillis infuntj<br />

fic.n.comodeprimam habesfix<br />

gnifTcatione.,eius q3 p fe dr«fm<br />

habes,cu fequit [etcjbusilla in<br />

eo q3eftgd,ipfis q inexiftuntj<br />

verti ateaparticulactuTstjilla,<br />

non ipfa,nerepetitioeiufdepar<br />

ticulf impedimctoeetjprofnfa<br />

expromeda.Na quotufquiftp e,<br />

quevelobfcura traslario,vel!x<br />

pofturae alioru non decipiantcf<br />

Illud et no eft cognitu indigniS,<br />

prxtermififle tertiam ac quar^x<br />

tarn fignificationem per fe, tanx<br />

Per fe vero dupliciter: qcunx quam ad refolutionem facien/x<br />

dam


dam parum adhibitas , hoc eft<br />

demonftrationem fimpliciter,<br />

a Nullam diftantiam immedia'<br />

ta ] //wtffeV JWr»ft«t a.fj.tffov'] — —<br />

Argy«[nullu interuallu efle me<br />

diovacansj vel[nulluiaterftix<br />

tium effe abfcg ] baud profe&o<br />

fallunt qui dicune Arift. q a Ma<br />

thematicis dicunt perfepe vfur<br />

pare,fimilitudimsrone.Na


AnimacLTom.<br />

. [quoru alteru 9 altero auc<br />

nullo mo, aut no de (flibet pdi'<br />

catur J vel €t[quu aut nulla rS'<br />

tie alteru de altero dicatur,aut<br />

nodequocuijt] Arift.n-fapienx<br />

tisfimus difterendi artifex hoc f<br />

loco colligit qt modis duo onv<br />

nino posfint efie difparia: id.n.<br />

bifaria contingit, vel vbi alteru<br />

de altero fimpliciter dici no pt,<br />

cuiufmodi lapis cVHomodicii<br />

tur,q nullatenusinuicepdican<br />

tur.ct funt ea,^[ ^ noftris homi^<br />

nibus difparata dicunt. Vel vbi<br />

alteru dealtero dici pot, fed no<br />

oi,vt Rationale &Mortale, (vt<br />

author eft Philoponus ) qde01<br />

inuicem dici nequeunt* Hjcau<br />

te difparata n fimpft-appellant.<br />

Jb Secundu.n.q> fi'gura quaeda<br />

ineftj » y&p o^n/xctT/ vV*p^« 3<br />

fic.n. oes quos adhuc lege<br />

rim,codices habet.Philoponus<br />

tn bifaria legit, mocircuflecles<br />

illud TO J^H/XA, vt fit primus ca<br />

fus ,mo acuesfic ^M^«tT/,vt iit<br />

tertius, Vtvtautresfehabeat,<br />

maturitateiudictj defydero,vt<br />

intelligas Arift. vellc coe quodx<br />

daduob 9 T E x. aracxmr.<br />

Exeifdeindiuiduis]fc»r o£- 9<br />

T eLrofAav jfic Arg.ac cfteri oes<br />

Te tn baud pceniteat<br />

rafignificare poiTe . Interdii.n»<br />

corpus illud infectile , ac ornni^<br />

no impartibile eft , q3 materiei<br />

exiguitate diuidi no pot:cuiufx<br />

modi ea funt corpora qu^ad fo<br />

lis radios aeftuat , ab Epicure ec<br />

Democrito tantopereapproba<br />

ta.Sunt& indiuidua,q nulla ra<br />

tioediuidipnt,autfgre:utAda<br />

masJte q fingularia appellant,<br />

Socrates,6£ Plato , q iccirco inx<br />

diuidua vocant, q> vbi fecatur,<br />

intereunt.Nonnunqua 9dfpes<br />

code nomine appellat in fecudo<br />

hoc lib. Ac poftremo hoc in lo^<br />

co,indiuidua pro terminis difct<br />

plinaru audit Philoponus, fed<br />

etmihi certe fit verifimile, vt<br />

iromediatas itelligat propones,<br />

q cu medio vacent , indiuiduae<br />

dicipnt.Etianum extatdicedi<br />

cpnfuetudo, hac velilJa efle pro<br />

pone indiuifibile: prgter id q3<br />

fu peri us dicfKi fuie extare difta^<br />

tia indiuidua,hoceft immediax<br />

tam propone. Quat verodegti<br />

illisiadatisabinitio, cularibusindiuiduis dnonnuL-<br />

flue id fit figura,fiuealiud quip lis hie arferunturjrnihi ilia non,<br />

pia. Arg. autefecutus priore lex fatisfacmnt,neccuiquam puto<br />

(ftione fie vertit, [ vt vteriqj eft, placere poterunt accurate difc^<br />

qdam figura J ide 8C ali) transfe renci, qm exparticularibusdex<br />

runt,ea tn roneiVt particula T/, mro fieri nequit. Verum ifthacc<br />

iiue quedam, vim habeat deiv fuisreliquamusauthoribus vn><br />

niendi ac terminSdi«Quocirca de defluxerunt ,dd ad ipfam rex<br />

&L fie vertetidum [vt enim cer^ deamus cotextuu explicatione*<br />

ta qua'dam figura, ineH. J Sedhgceft viaqinpricipia] a


InPolkRefol.<br />

la impermixtadrsfignat, Igne*<br />

o^y~\ Argy* [Sed hec e ea via Acre,Aquam,Terra,deindeeax<br />

qua acceditur ad principia [alt] de vti cocreta et permixta funt,<br />

[fed ia tu ad ipfa initia peruetu item dC Materia dC forma,<br />

erit] vel et, [ fed haeC i principia gnificationesin Phyfi<br />

via qda eft] quoin locoillud, m e,ac in lib. de Gcner* 6C Inter!<br />

o <br />

quoddam audicndum eft, nam finit, qm id in r6nefeiun


AnimacLTbm.<br />

mam audit circuferentia «<br />

nitioneV ero fignificare ct J fupe<br />

rioribus abunde docuimus. Ice<br />

fubiecra et fjdicara ex,iJi.Prio»<br />

analy ricoru,atqj ibide et fylfo<br />

ru elemeta,hoc eft mediu cu excremiSjit<br />

plice voce,verbum,<br />

Philop.in priora analy tica fcri<br />

pfere/f pe etliteras terminosap<br />

pellat.Hec aut I ftudioforu gra^<br />

tiagfcripta fint,neharu vocu<br />

multiplex fignificatio , magno<br />

lit ftudioforu incomodo:tu et,<br />

Vt ferm6is,pprietat€ fldcadore<br />

cu pfpicuitate interprati6is,ac<br />

reru sumacognitioecoiugant*<br />

b Q9eiftudhoc,&:ineftiftud<br />

huic5ita dt q> no eiftud hoc,nex<br />

que left iftud huic.] • n \C<br />

iiocnoceid, atc^idhuicnoinx<br />


gi; n5 in poderibus eft tande ut<br />

deueniamus ad minimu, quo<br />

popularis vfus minus aliud no<br />

admittit,Hodie minimu pod 9<br />

eft,tritici granu, magnitudinis<br />

mediocris. Mina vero et I pode<br />

ribus,et in re numaria accepiffe<br />

Veteres fatis c6ftat,tum Budaei,<br />

tumetiaaliorum teftiffcationc.<br />

Minam autem noua alia, aliam<br />

Vero atticam et veterem extitif<br />

fe obdiuerfam ponderis rationem,itcm<br />

qfuerit folonis Mina<br />

quefcp graeca vocata, in prxfen»<br />

tianoedicedfijhec.n.late patct<br />

ex PliniOjBudepjAgricolajPrix<br />

iciano,Fanio,ac cjteris cj de hac<br />

ipfa re accurate fcripfcre.Illd no<br />

ommittedUjfiue Mina}fiue Vnx<br />

cii,fiue aliud quidpiam dixeris<br />

hoc in loco, fignificareindiuifibilepodusiuxtavulgi<br />

extima^<br />

tionei»,non autem fecundum<br />

magratudinem fimpltcicer*<br />

i I& caacu vero diefis] i v «Tfe' pi'<br />

hH £'nsri


da procedensfntjt, Hotem conftare<br />

Corpore, Ala dt Mete. Na<br />

mes fuprema eft flue potetia fix<br />

ue facultasanim£:quam A rift,<br />

vultcognofcere princtpiaabfqj<br />

mediOjfed dehacre,plura,prO'<br />

pe fine fecudi li, videre poteris.<br />

a ,JSihil extra .cadit«]tt'<br />

T/^?«. ] locus eftille difficilis,<br />

que Philoponus,vt in fuperiori<br />

bus praenotauimus,interpretax<br />

ri cogit,explanatione diligentj.<br />

Quid aut fit mediu extra di n5<br />

extra cadere in tribus fyHforu fi<br />

guris ta afffrmatiu , $ negatiu,<br />

ex code cognofcere poteris. No<br />

,n.alioru inueta coliigereetcol'<br />

lecfta legetib 9 Iculcare <strong>vol</strong>um* «<br />

TEX, xxxix.<br />

a Curtiverofitdemro,haeccj><br />

de vrr,illa yero ^m parte.]<br />

Arg. [cuat<br />

demoftrationum alia vlls, alia<br />

particularisfit] Air) [qni func<br />

aliae demrones detotogenere,<br />

alia: de gte.] vel [cfi ail t fit hare<br />

quidedemro de uniuerfa re,illa<br />

verodeea qfmjparte [excolx<br />

latione traslationum tibi facile<br />

coftare potejrit,nungd g demo<br />

ilrationefm parte,ea fitintelli-'<br />

genda q particularis vulgo dr,<br />

v^v^c* fi quis demoftretCallia<br />

efife difcipli nabile: an potius ea,<br />

qgenerisafTeclionem de fpecie<br />

colHgitjVt fi Ifocele dixeris tred<br />

angulos habere duobus reclis<br />

f quales , Id.n.ab iterptibusdiu<br />

agitatu eft, q3 alio in loco tradi<br />

dim us : na per magni Itereft, vt<br />

AnimacLTotii.<br />

in hate vel ilia fniam felines^ q3<br />

cognofcesaptisfime,fi utriufqp<br />

ronis argutneta collegeris. Per-pende<br />

et illud,nu ArifLhoc i lo><br />

co re colligat necefTaria, an vtix<br />

leduntaxat in doclrinaanalyti<br />

ca. Nee te fugiat, extare et con-*<br />

fuetudine,? Philofophiae libris,<br />

phyficae pfertim aufcultatiois,<br />

vt poft pcepta docflrinae caufa,<br />

explicata,-tande qdadifcutiantur<br />

Theoremata,ad lucidiorem<br />

explicatione adhibita.Itaqjhac<br />

in parte, triafiue Theoremata r<br />

(vtPhiloponi verbo vtar] fiuc<br />

qones proponit,quarumagna<br />

delate pates erit vtilitas.Prima<br />

eft,an potior,pftabiliorfcu fit ce/fenda<br />

demrOjqf de vniuerfa re e,<br />

anq fmpartei'Huic proxima<br />

eft,q diflerit,an eafitantiquior<br />

exiftimada q affirmat, an quae<br />

negat < Extremaeft ,nii ea quae<br />

recftarone detnoftratei fit ante<br />

poneda, C| ad incomodu d uci c,<br />

ancStra^EfTeaut inordinehu<br />

iufce enumerationiSjfaneq; mix<br />

ru artificiu, cfi ob ipfurn nexu ,<br />

tiiobreru velutiquanda fociex<br />

tate, facile percipies ,fi qugdpx<br />

Claris fcriptorib 9 di<br />

moftrare,obliquf afferere. Haec<br />

funt, qugclaruad oem pofterix<br />

tatis memoria Arifto.fecerunt:<br />

qn ille Philofophia balbutiente<br />

ocm,


IaPoft.RefbL 18<br />

i} jmmo potius ineptisfime ea fueritvetfioe dele&atug, Ac*<br />

garrienteapud veteres ( unu tn ceditq>ille,T*/>«t pro-afe<br />

da ordine,culturnip reuocauit» gant-<br />

p6t,vel modeftiaeca, velobrei dk]itehocrti6 [ potiorautem,<br />

ambiguitate ab code qua ffpifx quae deeo quod eft, cpquae de<br />

Cmevfurpatur, nucauteq36V! eo quod non eft, confiftit ]<br />

alibi obferuat ,principiu eftac De(pportionato]'j^'•r'^aya. b<br />

veluti apparatus difceptationis xo^or] Afg,vertit,vtfuimoris<br />

in vtram^p parte agend?,na ani e,[ronu fimilirudo, mutaco or<br />

mu audietis fufpefum tenet, ne dine]fed no pudetcacteros ill IT*<br />

oino ab altera parte fit gfuafus: ftris nominis viros, voce *t'«tna<br />

cV cotrarif rones funt de hac , trasferreproponione ha<br />

ipfa re audiendg .Idem aut prex et vt aflfueti fuim us fie<br />

ftatapud eunde Arift. vox ilia, libeat vertere [de eo q3 eft pro<br />

«


dixeris,


InPodRefol.<br />

T « x* xr.<br />

a Petitionibus,aut fupponib*,<br />

JArg.<br />

ipoftulationibus,fuppofitionix<br />

busve, aut propofitionibus 4 J<br />

Ali) [poftulatis aut hypothefix<br />

bus, aut proponibus.] vel etia<br />

fpeti tis,aut fuppofiris,aut enux<br />

ciatis.] Nam cum oledemratio<br />

txhis conftare posfit, iure quox<br />

dam eacolligit vniuerfa, ne rexx<br />

prehendi posfit, ea ratio qu£ ait<br />

potiorem effe demfonem arfirx<br />

mantem ea qug negat.Hinc etia<br />

caue ne decipiare CK particula<br />

»,que vel,latinis fignificat,qua<br />

fijquod ita dixerit,vt petitio etx<br />

fuppofitio minus videanturefx<br />

fe propofitioes.Nam quod hec<br />

lint propofitiones docuerat ab<br />

initiohuiuslib.Atperpropofix<br />

tiones, eas intellige, q non funt<br />

de genereprincipioriijVtifunt<br />

peti tiones dC fuppofita. Hacc.n.<br />

principia funt: uerum extant et<br />

propofitiones in omni genere<br />

Artium,acdoclrinarum, quas<br />

nee poft ulam us, neq? item fupxx<br />

ponimus, ut in Geometria, trix<br />

anguli conftitutio fuper datalix<br />

nea«


fic.ft.roctnatio accrefcitrquo fit<br />

vtprofylllis diciposfic,multix<br />

plicata ratiocinatio.<br />

Arg.[magisi# creditur 3 vel er><br />

[fid credibile magis.] fi quis he<br />

bed peni t 9 ingenio no fueri r, fa<br />

cile agnofcec veftigia Ariftoteli<br />

cat diligenti e,qu£nilcafuaut ce<br />

mere proponic,Cu.n.illevelic<br />

ad cognitionepertinerefideco<br />

gnofcetis, hec nil ali3 «?,$ rei co<br />

gnite,affenfio , hinc eflrq? argux<br />

meta ad fide faciendaadhibenx<br />

tur , ob ea cam afluetus eft conx<br />

iungcre verbo ilia cognofcere<br />

&. credere , fie enim dC ab initio<br />

hums libri fcripcum fuic,T/—<br />

dere cV cognofcere, in hoc etia<br />

loco, eadem vfusdiligentia,'/r/x<br />

5-o / Tg/>oj',dixit,vt habeat funx<br />

damencu rationis, ab eo dudu,<br />

q9 &notius eft,& credibilema<br />

gis.Naquedaeftcognitio, quse<br />

fide rei cognitf no facit, qua: d£<br />

imbecilla e, S>C vix cognitio vox<br />

cada,cuiufmodicft,qafal]aci'<br />

bus rocinationibus vel et folux<br />

bilibus ei'ficic coniecluris. Ite et<br />

qug coponaturinnobiefciecia,<br />

cxeplis,diuifione,acoibushis<br />

argumetis, in quibusfijbeft pex<br />

Utioprincipr). Fides aut exro^<br />

einatione parta, primu locu ob<br />

tmet in Demf one, deinde vero<br />

«t Pialeoftica rone.,ac poftremo,<br />

in inducftioe.Oraror vero,Exex<br />

plis cV En thimematibus fide fa<br />

cic,quod Arift.abundedocetin<br />

pritno lib* de ratione dicendi*<br />

AnimacLTom,<br />

T E 3C. XI f.<br />

A D impol'e ducente.Jrw'f «*•<br />

tead.incomodfijvel feaqadil<br />

lud q3 fieri nequit,coducitj eo<br />

ru qui proprietatecVl nacura re"<br />

ru diligccer animaduercant,mai<br />

gna vnqua copia no fuic, plurix<br />

mi tn fernp func habiti , cj reru<br />

cogni tione cofequi defyderar,<br />

Induftria tn&iudicioeftop*,<br />

quo maxie ee hoc , egemus hoc<br />

in loco . Cum.n.humanf acftiox<br />

nes, intcrdu recta, nonnunqua<br />

vero flexa rone fiat, code ferm^<br />

pa


InPofcRefol. 2.0<br />

poffiSjteipfum ad Philoponi co risct Hypothefibus, inquit.ET<<br />

menwriarecipias,necef{eeft,cj r* tumpa, ^ « vir$t


AninaadL.Toin.<br />

tas omnes difciplinas anteire vi<br />

dctur : qucmadmodum in alia,<br />

Mathematics excellcrc dicunt ,<br />

Quxipfiusq3Sdgr>quidea-'<br />

"<br />

vcl [qua: ipfum q3,c¥ cur fit p<<br />

ftatjcademj locum hue a plurix<br />

mis non intelledum , declarant<br />

rationes illorum qui dicut,fimx<br />

pliciter fcicntiam et^r A«f voca^<br />

tarn no fuifle alicubi £ fcientia ,<br />

JWr/jfeparata, hoc eft, propter<br />

quid: quod fi feiunguntur, ( vt<br />

illi inquiunt)(blarationefepa'<br />

rantur. Nunc autem con trariu<br />

docet/cientiam, quzeduo haec,<br />

q» & propter quid coiungit, po<br />

tiorem efle ea quf feorfum alte^<br />

rum,vel alterum prx(lat.Quo^<br />

circa demonftratio fim pliciter,<br />

quf duo ilia abfoluit or/, et illud pofitione<br />

habet,hoc vero non habet. Col<br />

lige Accesfionem hicefifecomx<br />

pofitionem,non autem magni^<br />

tudinem qinpunctucVvnitas,<br />

fimplicesresfuntjhoceftindix<br />

uiduf,cVinitia aliorum,hocdix<br />

fcreti quanti,illud cotinui:prex<br />

M ^"] hoc eft,<br />

altera autem fcientiaeft.]quo<br />

t,vt iure dicere posfis Theorem<br />

mata hucus^5 explicata, cotra><br />

rijs nominibus fuiffe propofita,<br />

quoniam prim urn Theorema,<br />

Sermonem habuitdedemoftra<br />

tionevniuerfali c^fecundupar<br />

tem:fecundum demonftratiox<br />

nem cofiderat affirmatiuam 6t<br />

negatiuam tertium,Cathegori<br />

cam 3C ad incommodum: quar<br />

turn


lnPoft.RefoL ii<br />

ftnn,fdentiae maiorem,minoxx tione, intdlec*H4—<br />

lat * Sed fubieclu hoc in loco no<br />

pro materiacommuniitelligas<br />

(hfcenim nihildiftinguere,nex<br />

que certu vnum quippiam em><br />

cere poteft ) fed propria audias,<br />

quam comunis vfus fubiectu,<br />

cum ratione format coniunctu,<br />

accipere folet. Nam corpus humanum<br />

, com munis eft matc^<br />

ria Phyfici ac Medici, fi vero ip<br />

fum mobile dixeris,aut quod fa<br />

nari poteft, iam propriS Philox<br />

fophixvel Medicing materiam<br />

enuncias, fcientiac itacp no funt<br />

vnae ex fubiecto, quod materia<br />

comunis eft , fed ex eo quod eft<br />

forma propria cotraxftum « Adx<br />

de genus,quod fubiedu eft pro<br />

prie, efle in difciplinis contepla<br />

tiuis tan turn, non aucem in Arx<br />

tibus.Qupnia Alexan.dd Ham^<br />

moniusvbiqj teftari funt, Artes<br />

habere v AH r,hoc eft materiam,<br />

fcietias verovz§ p jt«^evoj',ideft<br />

fubie res i ea cognofcux<br />

tur, folidae inqua dC per fefe con<br />

fifcerites.Cuiufmodi res funt na<br />

turales,diuinac}ac ma thematic<br />

cae.quae Qitopia,v ,faciunt,hoc eft<br />

certam diuinarum rerum infpe<br />

(fHonem , Na QeapeiV, eftresdix<br />

uinas infpicere ac contem plari,<br />

authore Alexan, in praefatione<br />

lib* Prioru • Moralis vero fcien*<br />

tia , res habet fubiecftas , ea q ex<br />

nobis fiunt hominibus, quocir<br />

cacu diuinf dici nequeant,non<br />

feciunt Theoriam* Eft itaqj fcic<br />

tia una,ex fubiecl:o,quodita res<br />

eft ,vti expofuimus*<br />

Exprimis componuntur.]<br />

primisconditafunt] fignificat<br />

hoc in loco , fubieclum genus<br />

fcientiarum cSftareexprimis,<br />

hoc eft principles. Nam TO. -ofa?<br />

TA, ipfa funt principia. Verum<br />

diligeter illud animo reuolues,<br />

Tci,


AnimacLTom.<br />

principia demronis funt affum vri Materia 8t Forma, alia extrl<br />

ptiones cjbuscoclufio colligit, fecus adueniut,y t efffcies, ac Fi<br />

Principia fcifjfunt propones ip nis.Alia Artis,alia Nature, alia<br />

fg cer tiffimg, a" qbus initiu fcien C6fultationis,ElecT:ionis,Nego<br />

tiadefumit,quas Arift.f initib ciati6nis,Aclionis,&Difciplix<br />

huius operis appellat etf/ nae« Principal in fignirTcatiohe<br />

6i


liiPodRcfol. 2,2,<br />

cS, Nunicrtrs fubiedu e vnum difciplinaru, q dea>/>/4?faciune,<br />

Vnius Ari thmeticae, habetfjj g* hoc eft fpecularione 5d ifpe<br />

tee binariu, ternari um QC alios,<br />

Sicifcincaeteris difciplinisillud<br />

yere dici,comperies« At/xg/>o r,<br />

hoc eft <strong>pars</strong>, m ultifariam dr&C<br />

ne rerudUigenter, theorem ata<br />

acqones vtplurimu extare de<br />

accidentibus, proprrjs q cr«t8w,<br />

hoc e pasfiones.,fiue affedus di><br />

ipfa: fi Ariftoteli credimusli«7» cuntur. Hie voce WSor ,rurfus<br />

diuirig fapientie«Na partesali^ quaplurimisfcatente fignificaxtioib<br />

9 quatae funt,aliae quales , aliae efx , tibi ob oculos pofueris.<br />

fentia conftituunt, aliae-fubiedH Naeteos tibi primu indicat af/<br />

dicunt,alig integrantes,& harii fc(flus,quos et Poeta,et Orator,<br />

gde,alia o'/uo/^uepet^hoc eftfimi du opus eftjCocitare folentj vbi<br />

laris,alia avo^.oto^.tpsty id ediO animosmo ad ira,mo ad lenita<br />

iimilaris appellat,alix ctia iftru te}iTi6 ad terrore,aut miferatioy<br />

mcntari^ dici folet, aliganiman ne,mo ad als gturbatioes cocix-<br />

tiu, aliae inanimatium, internac tare foler.Exeplavero inumera<br />

aliae, aliae externae, aliac rci, aliae bilia tibi fuppetet, ex Poetis dC<br />

definicionis, aliae rocinationis, Oratoribus, pter ea q het Arif,<br />

aKgenuciationis}ali3; fimpliciu ta accurate cV copiofe didaji lix<br />

corporu,alif copofitoru,alif co bris 3rone dicedi.Eft et Paffio,<br />

muites,aliae propri3e,alig ad for Cathegoria qda ex deceiliis,qs<br />

ma,alif ad maceria relatg. nunc coplexus eft Arift.in lib. Cathe<br />

ant hoc in locodepartibusfub goriarfLlnquoetjeadeaffecflio<br />

iecli locjt Arift.quaquam 5t de ne, fub priore qualitatisfpecie,<br />

his q ad forma &materia pcrci collocauit: quacV in corpore 8C<br />

toet, dicutnonulli etitellcxiflc, in aio coiiftere,docuit,atq3 lani<br />

fed ad verboru, cotextu illuftra moquide, duolici mo, cVin ea<br />

du,hac fub tili rone no eft op us: animi parte,q intelligetiaelimii<br />

fii vero proprietate dicedi fue^ nepditaeft,&inea,qdicitvita<br />

ris iftrucftus, fine negotiOjid cox lis c^appetibilJSjVeletcocupix<br />

gnofcere poteris ,<br />

/centia, Eft ite paffio}inditium<br />

Aut pasfiones horu per fe 3 » materiei veluti acftio formxyd£<br />

W0H TtTuvx.&tfaivra,'] veleo Ac*lus »Eft cV cotrariu quidam<br />

mo [ vei horu aftedtioes per fej Acflioi.Significat dC mutatione<br />

non eiTet fubiedtUjfcia dignu,ni ilia, q in qlitatibus efffcit. Quc^<br />

li proprrjs afficeret accidetibus, da vero in fenfibus fit,vt calefic<br />

quoru tucfciahabetcudeillo, ri,qda I anitna vt co triftari,q'£j<br />

ex primispriciprjSjadhibita rax in animo eft,viel praefentisboni<br />

ti6e}demoftrant. Hie ammo re<br />

code illud pcepcu,q3 magno ti vel mali}afFedio eft, aut et futu<br />

ri*Quae pfentis eft boni,ea laetb<br />

bi ufui aliqnfuturu e ,fctaruac daveteres appellarunt, vti dox-<br />

•* • - •^- ^* » 4f<br />

C lorl


lore e5, q ad preens malum pti<br />

«et,Quae futuri boni affeclus e,<br />

ea fpem <strong>vol</strong>uere dici, vn metti ,<br />

ea que futurii malii* fignificat «<br />

Quos affect Maro fie breuitcr<br />

complexus eft,deanim3Jbuslox<br />

» ques. Hincmetuunt, cupiutfp,<br />

dolent,gaudetfu« Nee te fugiat ,<br />

nomen aflfecfHonis interdii tarn<br />

late patere,atq; diffundi,vt orii<br />

ne genus accidentiu fignifieet,<br />

plerunqp qualitarefubftantiae,<br />

immo dC ipfam qug in fubftanx<br />

tia Secern utatione . £a vcro di<br />

ci mulcts modis/atis fuper^s co<br />

ftatlegentibus Atift.lib.jr. Met*<br />

Hoc autin loco Accidentiailla<br />

fignificat,Q ex fubiecfcis definiu<br />

tur,hoceft,q,ppria funttid verx<br />

bu oftendit, ita.&'twra, , ilue per<br />

fend enim di&um eft , uteuita^<br />

tione loqueretur.<br />

VtfitA.permutarfjiquoaux<br />

te to* moueri,ipfum vero B. dex<br />

leclari, 6V rurfus c. cjetiffcari. ]<br />

a/op eVwTo *//6Tct/3*>A«i',Ti3 l jj<br />

_ . 3 Arg,<br />

parte hanc plane totam fuo mo<br />

te perfequif,na interpretado ea,<br />

6ddiftinguitaliterq? Arifto.fax<br />

o*ac5c\: rones fegat.Itaq? fie crex<br />

diderim , ni fallor , eflfe dicendii<br />

£ Efto A. efle perturbari, in quo<br />

Vero ixmoueri , tpfufn vero B.<br />

Voluptate'affici,cV rurfus.c cox<br />

quiefcere . ] na hoc in loco vult<br />

cadem colligereconclufionem,<br />

contraries medt)sadhibitis,ne'<br />

dum ex cade ferie rerum,Quod<br />

AnimaATom.<br />

eo jjponit3vthabcatpluresfie><br />

ri pofle demrones eiufde rei , e*<br />

fanedecavt hoc facia t ad comx<br />

paranda ccpiamultaru demon<br />

ftrationii , At hac demrationes,<br />

fun t a te ipfo acci pi endac , no i n<br />

primo ordine perfecflionis,fed<br />

veluti fecund; clasfis,qm in fu><br />

perioribus docueratvniuscoit<br />

clufionis,nonextarenifi unicS<br />

medium,tucu a/Terebatfcias ip<br />

fas multiplicare media, vel in la<br />

tus,vel in poft aflfumendo.Que<br />

tibi propofuimus locii in fupe><br />

rioribus animaduertendu, tan><br />

quafparfum multipliciserudi*<br />

tionis notis. Nam difciplinf n5<br />

augent media ineadeconclufio<br />

ne colligeda,nifi autin his quae<br />

jcaufis fieri pofiunt con trari)B,<br />

aut inhisquf perplurescaufa*<br />

demoftrant,cuiufmodi resfunt<br />

naturales.que^ plurimiscaufis<br />

pedent.Q3 cu fit, no eft demfft<br />

ilia exgfita dC exa


ItiPodRefoi<br />

tere ad libra Pf iorutn Refoluto<br />

rioru,adeaquideparte,inqua<br />

agitdecopia propofitionum et<br />

abundantia medrj: quo in loco<br />

tradita e, fumma hoceftfortux<br />

nam «ominare,fed lib.a. deau*<br />

fcultatione naturali,Fortuna S>C<br />

Gafum explicat, tanqua res diuerfas,<br />

qm cafum vuk eflein re<br />

bus, q ex propofito non agunt,<br />

necp pdi ta funt ratione,fortuna<br />

vero inquitjin his rebus inef^q<br />

rationem obtinent,atq3 propo^<br />

iitu. Eft aut cafus ab code inibi<br />

Vocatus, aujToptarof Cur vero<br />

]hic Fortuna tantu exprefferit,<br />

ea reddicaufap6t,q?ha;cduo.<br />

diftinguere no excogi tabat, cu<br />

hxcfubtilis partjtio adPhilofo<br />

phiirn fpeclet naturale. HJc rw<br />

re, dum ait de Fortuitis non eP<br />

fe fcietiam,f quac de his, qug ca^<br />

fu fiunt, mtelligi poteft,narn ra<br />

tio vtriqueeodemodo refpon.*<br />

det. CSfundit itaq? hare duo no<br />

mina,rw^n, dC ewr^fjutrov: q§(<br />

etiam facit, fedlionefecundali^<br />

bri de interpretatione, dum aO<br />

ferit, fi omnia fincneceflaria, ae<br />

cidere vt nihil fortuna contto^<br />

gat; inquit enim v£tv eipa, oure<br />

hoc eft, nil igitur, neqj eft, neqs<br />

fit,neq; d Fortuna. cVc*<br />

Vt pturimum • J u&t-TriTOTQ }<br />

Aw3aln £plerunqj3vcl [multox<br />

ties3fecundo libroPhyficesau<br />

fcultationis docet, ea qua; funt,<br />

alia femper efle,alia frequenter,<br />

QL alia item per raro* Quae fern*<br />

per funt, appellatur neceffaria ,<br />

vti conting^ntiafaepiu9,queut<br />

plurimum fiunt. Quae vero rist*<br />

ro admodum confiftunt^cStinv<br />

gentia raro dicuntur, fub qui»<br />

bus fortuna, & cafus collocan?*<br />

Eft & illud continges,q8 fectio<br />

cat 3-rJTtp trii-^tv hoc eft, vtrfli<br />

libetjCotingi t,noftri acquale db<br />

cunt, cuius vtracp concradiclio<br />

nis <strong>pars</strong> £qug fieri et no fieri pt«<br />

AIexan.inc6mentarf)s priorS<br />

Analy ricoru,exeplfi aflert, hd-»<br />

rii conringentiii, hoc mo, Eftb<br />

linea recfta, terminata%, hanc fl<br />

per equalia fecueris,fimilitudi^<br />

neeius coringeti qo fqualeeft,<br />

tibi pftabit.hoc eft,q9 cquf ee,<br />

QC no effe,aut fieri cV n6 fieri p\:<br />

C i) vti


Anittiad.Tofh.<br />

vtt eft Socrate lauari«At fi data<br />

fuerit linea, p_ insequales <strong>pars</strong>es<br />

feda neceffario efficitur, vt alte<br />

ra <strong>pars</strong> maior,alia minor habea<br />

t ur.Qjjf maior eft,contingenti<br />

illifimilisvidebitjqd vtplurix<br />

OTU dicit,queadmodu et minor<br />

ps lincae, fimilitudinepfeferet,<br />

cius q3 raro cotingit:Ad hec px<br />

tinet,ea q fcribuntin,2.1ib*Phy<br />

fief aufcuhationis,nec non feel*<br />

o«lib.de Interpr.in ea parte,vbi<br />

differ it defuturiscotigetibus.<br />

Item dt lib.u Priorum Analy><br />

ticoru, vbi de conuerfione conx<br />

tingentium>& permixtioe prox<br />

pofitionura eloquitunAddevc<br />

ro contingens,6d id q3 poefibix<br />

k appellant, re & materia idem<br />

efle prorfus, difFerre aut fola no<br />

minis appellatione. Inditio eft<br />

illud, q».ulib* Prioru Refolutox<br />

rioru feorfum de posfibili i cd/><br />

tingenti no loquitur,fed ea pro<br />

code vfurpat. Q3 fi libri de In^<br />

terpret*feAiyet.ci T TotXiimfyiVQfJt.e-<br />

9tu ^Jro


InPodRefol ±4<br />

*tqj inibi t Themift«Hec aut €;#<br />

la>p£[jLi9<br />

la animfvis, qfcfeaditu pate^<br />

rtujy >»V.]collix<br />

facit,qua quide extin&a,& fcic git ex his q dixerat, ex vno gti><br />

tiSperirenecefieeYld.n.indica- cularicognito necerfe baud ee,<br />

uit,cu dixerat ,ablato fenfu fcie vt inde efficiatur vFerqm vFe ex<br />

tia i*ci interire,qeara lAjtvi jax.^*£x.«i« i* reru * vm u eft, v&*^ quae *|M«t» multis particidaribus,fenfu cox<br />

ad iilii fenfum ptinent: q3 & in f nitis, afltimitur. Exeplo vero<br />

Iib.de Ala, &C de fenfu ac fenfili perfuadet, cafu g imaginations<br />

m ultoties repent. Ilia vero non concepto, nobis exifte tibus faQ<br />

deridenda eft fnia q ait,fenfum luna,eo fane tepore,quodeficit^<br />

eiTeinitiu fciae in nobis, vti ex ti terreobie maxime vim caufae vr<br />

obtinere: atqj ex hoc ipfo nimix<br />

ru efle honore dignu.Etenim fl<br />

fcia eft de genere bonoru & ho^<br />

neftoru, q3 jpfe in initio prim!<br />

li.de aia ftatim propofuerat ,et<br />

vt fit bonu atqjhoneftu vFe neceffe<br />

e,cfi vFe fit ca, ca vero fciex<br />

tiapariat innobiSrNeq; audias<br />

C iij vfe


AniiTiad.Tom.<br />

Vfc tmeero eurtov, hoc eft,cau<br />

fam quia cVli.2«clePhyficoau'<br />

ditu, iam fan's oftefum eft, cam<br />

alia extar rei vniuerfac,alia rei fe<br />

cudu parte: na ftatuarius ftatuf<br />

uae.Eft itaq? eius propofitu hoc<br />

in loco,ailerere nome caufg prg<br />

ilabili 9 ac exacti 9 dici de re vfi,<br />


Quare de talibus vFis honox<br />

ratior fenfuum & intellecftiois %<br />

queruqj alter a eft caufa. 3


AnimadTom.<br />

Eadc vero pricipia efle of um<br />

fylibrum ] r«< $*


lnPbflR.cfoI. z6<br />

extefnos habere 3 nihil perinde in medijs, cum maius cxtrcmu<br />

iemperoptaui,atq?(quantuvi> fitprgdicatumcdf), &C rnecHain<br />

riu mearu ratio patercf) ftudiox minoris extremi. In fecuda con<br />

fisprodeffe: qct vtfeciam,totu fentiunt fupra, cuvtrfiq? extrty<br />

me grfcoruauthom ftudio de^<br />

dere decreui, vt Ariftptelicoru<br />

verborucaftam, acfincerafenx<br />

tentiaeruerem Jnlatinis fubtix<br />

li tatem, in Auerroe graui tatem<br />

ctcoftantia fern per admirari fo<br />

leOjGraecisverOjOem Arift.pU'<br />

ritate dt candore acceptum refe<br />

rp: qn in hoc genere intcrpreta><br />

tionis,hi clari facfti fint, ad oem<br />

pofteritatismemoria.Quamob<br />

mu pr^dicetur de medio. In ter<br />

tia ite cpnueni unt infra, qm me<br />

dium eft fubieclu vtriqsextre/mo,Eftauth3ecdicendi<br />

forma<br />

familiaris A rift, I libris de pr io^<br />

re refolutione.Terminos autem<br />

infra pofitos,fubiecontinens eft extra cotentii,<br />

cotentii vero intracotines. Cu<br />

revalde falluntur, qui Grecoru uero pdicatu cotineat fubiedlil,<br />

eruditionem danant, du in his, iure prf dicatfi eft terminus ex><br />

maioreq^ opus fit, fubtili tatem tra,vti terminus eft in tra,idq3<br />

defydefant:quea.drnoduminix eftfubieclum. autaffurnpto ter<br />

quoseeiudicescrcdiderim,qui mino^autiniecflp. ] »<br />

latinos aut Arabas in terprgtes,<br />

ob fermonis inelegantiam incu vel [fiuefufcepto termino, fiue<br />

fant, na dC in corn pedtore fuus itrinfccus addito] Ailumere ter<br />

adeftMercurius«Sedh»c forte<br />

aliquato logius progrefia funt,<br />

§ inftitueramus.,itacp eo redeax<br />

mus, vnde digresfi fumus»Di'<br />

HgenterPhiloponusdocet, quf<br />

fit horu vis verborum: nam cu<br />

dixeritjiccirco n6 effc cade prin<br />

cipiafylForuro, qm alioru gene<br />

ru, alia funt initia, ob id q> vna<br />

non co fentiunt, nunc aggredit<br />

ad explicatione eiusqcfeftnon<br />

confentire,fiue c6uenire3qcl grg<br />

ee eipetp/wo^ucr/v3 fe habet,ideft,<br />

confentiut: quare conucnire nil<br />

aliud eft hoc in loco}q? pracdica<br />

ri,aut fubrjci, Fit aute ois cpfen"<br />

fio,vel in prima, vel fecuda^ vel<br />

j eftipfum extrinfecusao<br />

cipere,fterne veroinrjciturjCU<br />

inter fubiectism 6d pdicatu medium<br />

aliquid immittirur, Q^:<br />

exvfu libripriorisrefolutiois,<br />

6C ex hoc ipfo infuperioribus fa<br />

tis coftare pot : dum inquit, rS<br />

yup \v rot<br />

Teu TO >irt


h^caute Arithmeticsejq tranfx<br />

latio longepftabilioreft, velet<br />

[vt qrhcec quide Geometricalla<br />

vero Numerorjj] hiric confta<br />

bit,,cj magna,quam


eaccufis, 6d calamo exaratis t fie<br />

res fe habet, vt in initiolegebax<br />

mus. Itacpficvertedu, [neqjid<br />

fieri potcft in refolutione] -Non<br />

eade autem huius eft vocis,atqj<br />

illi us fignificatio. quonia difibl<br />

uitur res, vbi in partes dC partix<br />

culas ex quibus coftat,corrum<br />

pitur, id aiit cum ipfo rei interi<br />

tu fieri neceffe eft.Refoluitur au<br />

te cu mente ac cogitatione cortx<br />

pofitum in partes dC particulas<br />

diuiditur,idqj cur a rei interim<br />

fieri pot. Quocirca, omnis dif'<br />

folutio eft etia refolutio, nonau<br />

te contra.Hinc rctfte Arifto.lib,<br />

l»PriorfiRefolutorioru, termix<br />

num elle definit,in que propofi<br />

tfo S~iAhviTtu 3 hoc eft diilbluix<br />

turquoniam dum propopone<br />

diffoluimus eaminfuos termix<br />

nos corrumpimus. Eft & Anax<br />

lyfis,res compofitioni cotraria:<br />

jjaoppofita vice vtutur. Quod<br />

•n.com ponitur,ex partibuscox<br />

Cftir,quod vero refoluitin parx<br />

tes tralit. Ite copofitio a multis<br />

partibus advnumvideturire,<br />

contra refolutio ab \ y no,ad plu^<br />

res, tend it. Accedit, q> primum<br />

rcfolutionis, extremu eft copox<br />

fitiois, dC ediuerfo:v«g.Domus<br />

compofitio ,a fundamentis inix<br />

tium fumitjindead parietes tex<br />

dit, moxad tedu properat.Rex<br />

folutio,a tecfto exorditur,finit%<br />

in fundamentis,Hanc vero effe<br />

Refolutione fatis iacoftarevr:<br />

de qua plura vide apud Arif, It.<br />

de priore re(olutioe,propc fine,<br />

vbide ipfaex inftitutodifferit<br />

copiofe,Quacdam et exeant, 8C<br />

inlib.j.Ethicor. Themiftusau*<br />

temcV ipfe,refolutionem appe!*<br />

Jat,tunc, cum con clufionem in<br />

eius pricipia referimus. Quod<br />

ne te lateat, addenda eft ilia par<br />

titio,qu{ ait,quatuor modis c5<br />

tingere, vt refoluamus vnum^<br />

q3ij;. Primum eft ea refolutio w<br />

quam Mathematicam appellac<br />

Akxand* incSmentarfjs Prioxrum<br />

Analy ticorum. Ea fit, vbi<br />

theorema in eius principia re*<br />

ferimus,atqueillain alia vfque<br />

quo, defyderare araphus inilx<br />

lo genere non posfim us. Eft dC<br />

alia Naturalis3quarHoiem,auc<br />

plata,autaliud fimile in partea<br />

diuidit.Dcinde dL Artificiofa,q)<br />

fcamnUjautleclica in fua princi<br />

pia reducit. Poftremo eft Refo^<br />

lutio A.oy/x.n^fiue rationis, qux<br />

coclufionein eiusinitia teferrt<br />

folet, Kacc bifaria effici t ur«prix><br />

mum vbi conclufio fimplex,fi£<br />

abomni materiafeiuncftaredux<br />

citur in prxmiffas fimplices,


Eft et alia refblutio,^ cfficit ubi<br />

necctfaria cocl ufio,in principia<br />

defertur,h5cpoftcriore, feciida<br />

vcrcfolutioncm vocant,qua dt<br />

agitf pofterioribusanalyticis*<br />

Vtraqj veroin librislogicisma<br />

*ime Arift.con(ydcrat.Inde fit<br />

Vt libri Analytic* iure fine quax<br />

tuo^duopriores, dt totide pox<br />

fteriores vocari,quafi ifcriptiox<br />

nec6i:q3afitfeparat,eillud uer<br />

bu priuscV pofteri*,fiueftn,na<br />

& GaUib>4.de difleremfjspulfuu,oftcdit<br />

libros de priore refb<br />

Iuti6e,infcript68faine ro<br />

tr : cos vero, g<br />

tracfrantdedcmrone^T^ aLvci-<br />

pav. hoc eft dc pofterioribus rtx<br />

folutori)s,vcl fccundis refolutbx<br />

rr)s« Eft icaq? hacc infcripttOjpar<br />

tim propria , partim et cois his<br />

librisoibus.Vtru VCro Jib;Prio<br />

ruinfcriptioe propria fit dcfyl<br />

Icgitaojibervero Pofterioru<br />

fit appcllandus de demrone, ah<br />

ft de defini tione, no eft prf ferix<br />

tis Ioci,vt difleram 9 : meminiCft<br />

m oportet, ifcriptione Jibrox<br />

ru refolutorioru fuiile ab Arift.<br />

non alio viro cxcogitata s qn id<br />

<strong>vol</strong>ueritmultisinlocis,ac pra?x<br />

fef tim lib.6,Ethic. vbi de fcienx<br />

tia loq uif , 4 J loco fefe transfert<br />

ad ea quae dixerat f refolutorijs*<br />

Eft itaqs analytica fcia,diligens<br />

« perfpecla cognitio demronis<br />

ac deffnitiois (loquonn.de fecu<br />

dis refolutorijs)qdemoftratiox<br />

nis & defini tionis vim, natura,<br />

partes , & leges cxadisfima ro^<br />

AnimacLTom.<br />

ne difquirie.<br />

ru intdligentiaaperit.Id etcpn<br />

ftat exearu dodrinam partiti6<br />

ne,quas Graeci //e 9 o'<br />

Jit, q3 prsefertim in Philebb dd<br />

Phgdro videre qlibet pott Arif»<br />

autedemonftratiuaac defini ti^<br />

u5 magnoge ex tolli t, qm hf re><br />

rii oium cogni tione perfecutur<br />

diligenter. iure itaqj Analytica<br />

fcia, 6t demronis^ definitiois<br />

eft cognitio. Veru fi teplura co><br />

gnofcere n pigeat,deipfaru dct<br />

&rinaru,partiti6e,atq3ordine,<br />

legasnonulla apud Philoponfi<br />

in initiofecundi Jib.Pofte.quf'<br />

da ena extant dt apud eurideck<br />

Alex«in c5mentari7sprimilib«<br />

depriorerefolurionCjin ipfoqfi<br />

libri veftibulo.Copiofi 5 ' dehac<br />

ipfa re difleri t Hamo. in ingreO<br />

fu interptationisPorphyri) inx<br />

trodudlori). Sed forte plura rex<br />

cenfuimus.,^ inftitueramus,in<br />

rctnvtili ddiucudaplurimuin<br />

operscmihi v r idebaturcollocan<br />

dum: qn ois cognofcendi ratio,<br />

ois


ctsre&eae diligenter traclSdi,<br />

docendi,ac differed! doclrinae<br />

IftitutiOjabrjsrmhi du&avides<br />

turinitrjSj&Iquafi dementis, cj<br />

deipfarefoluedi ratioe veteres<br />

peripathetici nobis,ppofuerut.<br />

a Principia nami$duplicia,3C<br />

exquibus & circa q


AtiimacLTom.<br />

latione legit. Exepla vero haec,<br />

de fubiedis ipfis fun t, circa q<br />

fclse plurimu comeplanturaffe<br />

xflioes.Na cu haec principia pro<br />

pria appellaueri t, ne quis incau<br />

te,id de proprrjs principles com<br />

plexis Itelligeret, vt eftillud, fi<br />

ab £ qualib 9 in vetere traf 6s)f}sfyneceffarrj8cefi»fiifrdf&<br />

tia] vel fi hoc placet modo [Qjl<br />

fcirnus vero & fcia, diftat ab ed<br />

qcf opinamur cVopinione, qrrt<br />

fcia vm uerfae rei e, cV ex necefft<br />

rf)s] Differentia hoc in loco dix<br />

fcuut valde opportuna, quae in<br />

Gymnafiis difceptationibusip<br />

lincis, zquas tineas asfidue verfatur.Ea eft,nu fciex<br />

demas, reliq linerc erunt aeq uax rie& opinioresfinteadem,an<br />

lcs,ob id <strong>vol</strong>ens de fubieclis effe prorfus JJ*. VP1.1U0 C4XJCI alia atq? MV%» alia. C^JtJO * Cu X^/L4 vero, V VA VTy<br />

audiendum,exeplu petit,^ fubx quod fub fciam cadi t, ab eo q3<br />

ie<br />

It SCIBXLE autej6V fcia diflex ruvtrui}? verfaf. Adducor itac^<br />

jrunt,abopinabili cVopinione, vtcredam,no inepteeos exiftix<br />

cjnifclaquide vfis,cV p necefla mare,qui aiunt,quatuor effe, q|<br />

[TO<br />

hie proponiitur, fciam, opiniox<br />

ne,q3 fcim'}q3opinamur.Ho><br />

rii duo, funt cognitiones>habii'<br />

'.]queficArgyr. tufue: totide vero dicuntur res',<br />

[intereft aut, inter id,quod fub fiueobiecla nobiscognita. Dcx<br />

fciam, cVid q3 fub opinionem inde hf c queftio i ta digereda e;<br />

cadittnafciaquide vl'is eftcox vt par tes binas capiat: nam ali^<br />

gnitio, fii per neceffaria com pa ad fciam pertinet & opinion?^<br />

rata. ] fed qda de fuo addit Arx alia ad id qd fub fcietiam et opi<br />

gy.vtillud [cognitio] qda item nione cadit. Huiufce parti tiois<br />

adimit de Grasco vertens,na ea cam noidiligeter Philoponui<br />

traditjea rone, q» ad exquifitarn<br />

v<br />

o^/«-] id aiit hoc in loco, mix haru rerficognitione explanari<br />

»ius opportune vr fuiffe pr^terx da, haud profeclo fufficit aJ^ *Jlfc*«*j ^x*» res » %,u q VJ fub •*-•*-/ 4V«%. fcie rat non tam fxpe, quam rnulrii<br />

tiam caditjdJrTertabopinione, diuinus Plato: potisMmum ve><br />

reopinabili,q>in rebus vni uer^ ro in PhiIebo,6Cin Theaeteto.<br />

Veruni


Vertitti enjmuero neqj fteilex<br />

»<br />

deremagiSjhisquaefcitjqugno >»<br />

eftfcienSjneqjmeliusaflfecflus,»<br />

quafifcienseflet.vtitaquerem »<br />

tota paucis comple


intelligctiSjftatim aflfert, de his<br />

extarealium habitu, qui [\ssm-<br />

An^'fjvocatur* Eft autem hie,<br />

exiftimatio,fiueetiam fufpicio,<br />

ambigua fane,et paru conftans<br />

rei cognitio . de qua fermonem<br />

habuit Jib« Sexto Ethic. turn cu<br />

eamcu opinione coniungit,&<br />

vtram'qjfeparatabhabitibusv<br />

telledualibus, qui fg veri funt*<br />

a QuomoigitureftideopinaridC<br />

(ciretdt pg quid nonerit<br />

opinio fciac'ii quis pone^oaine<br />

q3nouit,contingere opinioni ,<br />

confequetur.n. hie quide fcies ,<br />

ille vero opinans D media]<br />

*C jfX. eVlTo tfX/TO ^o^etfeu<br />

vti ya,p o fjitv c-Jr* e '^S'o^d^tiiv<br />

&ICLT fua-av'] quf hocmaArg*<br />

£quo mo igitur fit, vt ide vn as<br />

opmetur, alius fciat ? dC cur opi<br />

nio non eric fcia c 1 Si quifpia pox<br />

fueri t fieri poUe,vt de code om^<br />

ni5opinio habeatur q3 fcit.pro<br />

ficifcetur.ru dC hiccequi fcit, dC<br />

hicce q ui opinatur per media.]<br />

qug fi hoc mo interpretemur,ci<br />

ilia percipere posfit, vix vnum<br />

autalterum extare crediderim.<br />

Itaqs fi feme tig vim totam tene<br />

re <strong>vol</strong>ueris, citra illam adeo exx<br />

quilitamverborum religione,<br />

pracferendus erit in eo vertendi<br />

genereeruditus ille,cui us exeat<br />

in hue modufatis culta,ac'qi ele<br />

ganstranslatio [exiltitauthoc<br />

loco quf ftio , quo mo non eade<br />

resHt qua opinamu^ct qua fa'<br />

Anrmad.Tom.<br />

mus, dC cur non ideffntopinio<br />

et fcientia,fi nil eft qu quis fcire<br />

posfit,de quo opinio et eflenoa<br />

queat.Nu.n.queadmodii fcies,<br />

ica opinator,tnedia fingula gfe/queturc"]nos<br />

quoqjin eodili><br />

geter daborabim us,vt fine mo<br />

leftia, negocio'qj eade verba di<<br />

lucide interpretemur, hocmo*<br />

f Qua rone igitureuenit/vtide<br />

fit&opinari et fcire c'etquamx<br />

obrem non eft opinio fciendac*<br />

fi c^fpia conftituet, vnuq3fjj q3<br />

ipfe nouit,accidere vropinione<br />

illudipfum cognofcat.Hic enij<br />

fcienSj'ille vero opinans per me<br />

dia procedet. JProxie.n,vifum<br />

eft, qone i ni tio .ppofi ti, paries<br />

habere d uas, de opinione atque<br />

fcia, turn et de eo q3 opinamur<br />

& fcimus.Cum itaqjdiligcter<br />

expofuiflet, driam eorii q a* nox<br />

bis &(. fcia & opinioe cognofcu<br />

tur, nunc vt in rebus ambiguis<br />

fieri folet,


InPofcRefol.<br />

btw modis dr,eft•< \yovffivr<br />

tio poftulat,diluereargumeta,<br />

qugopinione 5C fclam minime<br />

« aupti£^,«tM.«e.Te fyfjin fimulcouenirepoffejafferebat*<br />

At ftudioforum vtilitati mini'<br />

me confuluifle putare,nifi qua'<br />

tu gde i me effet, vniuerfe huic<br />

Argy,[Etenim opinion? quide qugftionijluceadderem * Quax<br />

vera ac falfam , vt quida iquiut qua id minime ab initio mihi.p<br />

eiufdem elTe,cu alia abfurda , tu pofueram,cii loca tm obfcura il<br />

hoc fecu trahit,vt non opinttur luftrare, d(. R q3 eflet, mendum<br />

quifpia qSopinatfalfo.Sedcu tollere,Ifti tuiflem, adhibi ta me<br />

multipliciter idem dicatur patv diocri diligetia, fed breui admo<br />

tim efle pot, parti m efle non po dii explanatione, Q d(. ali)s pro/-<br />

teft.Jnosquoq? [etenim extare defletinduftria, cYneminema^<br />

eiufdcm rei ( qC falfum.cum^j magis ve nde recipim p ,quod opinamur,<br />

ruddfalfum pugnare videatur, contingit vt aliter fefehabeat*<br />

qjopinaric^fcirejhincargume Itemqcjfcimus,reseftgnecef><br />

ticoliigitur vismaior ,quoide faria,q3fiibopiniqnemcadit,<br />

poflfe nos opinari 6dfciredemo contingens«Nam fi ccelum di><br />

ftrat»Etiaqd:mukis alqsinlo/' xerisperpetuo motu cierijterra<br />

ciseuenilTefaepius animaduerx ftare, hominem elTe animal ra>><br />

tijnuncvfu venire Arifto, fatis tionis ac mentis compos,atque<br />

intelligo.Cum.n»diale(fticisrax alia cius generis res erut neceP<br />

tionibus iivvtram^jfmaeparte farig,


Aftima&Tbm.<br />

"Eft itaqj oplnionis atqs fciae ea ccelo , q3 fempiter fia VertigiflC<br />

potisfimum difieretia,q>aliud torquetur,aut triangulum hax<br />

eft huius,aliud illi'fubiecfta ma here rres angulos duobus redtis<br />

teria, Cumjvero opinio fit conx aequales,is ita conftanti ratione<br />

tingentium rerum,obid,eaexi cognofcitjVtnulla perfuafionc<br />

ftimationem quae haru eft,conx flecftatur in cotrariam partem«<br />

fueuimus opinion? vocare . Idx Argumenti vero ordoficfeha*<br />

que non modo ratioe,fed & cox betjfcietia eft eorum, quae ali ter<br />

muni hominurh confenfu facile efle no pojflfunt, Opinio, eorum<br />

comprobari poteft 4 Qincquid<br />

enim in rcrfi natura, df. vniuerx<br />

que aliter ee pofllint, quocirca<br />

fiidem fueritfcientia et opinio,<br />

fitate confiftit,id fane, duplici quf nequeut aliter fehabere,ne<br />

modo fehabetjuel enim Temper cerfe eri t,v t ali ter fe habeat. Du<br />

eftjVel aliter eile contingit. Q3<br />

Temper eft, id neceflarium dicix<br />

mus,eftqu^ fcientiseobie&um*<br />

ci t autem hoc argumentum ad'<br />

uerfarium ad perfpicuam redar<br />

gutionem, hoc eft ad contradi"<br />

Quod aliter accidit, id contin^<br />

gens & credibile,vel etiam opi'<br />

nabile vocamus. Quae fieri ve^<br />

clione, quo genere confutation<br />

nis nullum fere videtur ee praex<br />

ftantius. Confueuitautc Arift»<br />

ro nequeunt imposfibilia voca in rebus paulo grauioribus,feo<br />

ta,ea me hercle, ab omni rerum riis^in Philofophiafententiia,<br />

parti tione funt dimoueda, quo no nihil addere, quod ex. vulgi<br />

niam tantu abeft, vt fub rerum confenfu fit in vfu quam maxix<br />

diuifione collocentur, vt etiam mereceptum,vtadhibitapopu<br />

his qu3efunt,potiusaduerfen" lo teftificatione,rem ipfam om^<br />

tur.Scietia ergo cii eoru fit, qug ni ratione cofirmet.Ob earn fax<br />

necefTaria dicuntur,opus eft,vt ne caminquit,qjcois hominu<br />

opinio aliud fibi rerum genus vfusid quod diximus apertifiix<br />

vendicet,non quidem impoffix me demoftrat, nam cum rei cox<br />

bilium,itaquecontingentium. gnitionem firmisfimeconftanx<br />

Cum autem opinio, fit fimplex tisfimeijj •.j^*. .»...£> tenemus, v^.,^...^.,, ..^^..^^^ nos illud ipx ,KexiftimatiOjeuenitprofe^tOjVt<br />

fum fcirecertoaflerimus.Cum<br />

haec tolli aliquando in opitiattv vero de his loquim ur, qux amx<br />

re posfit . Da Socrarem nuc opi bigua fint, & quaealiter ee pofx<br />

nari , Matrem efife piam erga fix fint,dicim<br />

lioSjpoteritidem Socrates,prox<br />

babili ratioe pcrfuafus,fiue Mex<br />

deaefiuealioquouis exemplo,^<br />

9 ,nos velalios, id opi<br />

nari. Addir & illud,nos fcire,atx<br />

queopinari quidpiam,bifaria:<br />

vel ratiocinatioe/yllogifmoue,<br />

priorecxiftimatioedimoueri, aut fine fyllogifmo«Scientia ve<br />

iudicarei}; matremimpiamee. ro neceffariac rei<br />

Qui vero fcietiam habet, vt de mum,diciturfcictiaq3: qug ve<br />

ro


InPodRefol.<br />

roratiocinatione Comparatur,<br />

Vocatiircurfit.Rurfus opinio<br />

abfqj probabili argumentation<br />

ne conquifita,opinio q»,appella<br />

tur: vti opinio cur fit,q ratioci^<br />

natioe dialeclica efficiturinno<br />

bis* Quicquid vero,fiue AlexaV<br />

drOjfiueetiam Porphirio,hoci<br />

locovifum fuerit, fcientiam 6d<br />

opinionem df. de hi* qua; funt,<br />

&C de hvs quae non funt,interdu<br />

extare dicimus.Nam fi quis demoftrationefciat,<br />

mundum eP<br />

fevnum,fcientiadicitur:vti et<br />

fcientia eft,cum cognofcimus<br />

firma ratione infirritum non efx<br />

fc,aut inane.Veritasenim necef<br />

faria duplexomnino, ee poteft,<br />

vel affirmatione, vel negatione<br />

comprehenfa: itaqj dC fcientia<br />

duplex erit: quaqua non igmv<br />

ro,de his qux non funt, no eflfe<br />

fcietiam.Nemo enim poteft fcix<br />

reqpdimetiens lateri fimilitudi<br />

tie rationis refpodeat, fed quod<br />

non refpondeat,idfcire poflfu/'<br />

mus.Qjiamobreqaod efleicix<br />

mus/emper eft: quod aute non<br />

eft,id fcire pofiumus^tion quix<br />

dem effe, fed non effe»V t vt a Ux<br />

tern res fe habeat, fcientia eft de<br />

his qux funt: ide <br />

tingentibus. Quod vcro dere^<br />

bus in natura exiftetibus fit opi<br />

nio,dilucideid enunciat Arift.<br />

hifce verbis ofr XI rtv*.<br />

. Caeterum, cum ani*<br />

mac vis rationalis ea fit, vt res<br />

ornnes, quail exiguus mundus<br />

contineatjappretvcndatqpintek<br />

ligentif Iumine, videndum eft,<br />

quo modoex omni pene nume<br />

ro facultatum animse, fola


quaz caufam habent, vtfint,ne*<br />

cetfarios rerum euetusrecftedix<br />

xeris, quosex eorum caufis ra^<br />

tiocinatione demoftratiuacolx<br />

liginius.D uplex vero eft hec i p<br />

fa lcientia,alia qu$ medium hax<br />

bet- & haec ilia eft,qu€ ab intelli<br />

getia omnino diuerfa videtur«<br />

Alia ite extat, q'ug cognitio dici<br />

tur, citra medrj rone comparax<br />

ta,quae ad mentisapprehefione<br />

refertur* Opiniovero,eaeftani<br />

mi vis, quaeres concipitjVt in<br />

fuperibribus diclrum fui t, pm u<br />

tabiles,5£contingentes»Nam fi<br />

haec neceffaria cognofcere non<br />

poteftjtninus vero,quf ad intel<br />

ligentia fpedat^fequitur, vt de<br />

his efledicatur ,quaeee,pariter<br />

& no efle polTunt* Quid aucem<br />

fitopinioniscognitio.Arift, vix<br />

detur,ai&rere,id fanealiud non<br />

«fle,q? acciperepropofitionem<br />

no ncceflariam,medio vacante.<br />

Cum.n. propofitio veraalia ne<br />

ccfiaria, alia probabilis dicat,<br />

acq? haru vtraqj cum mediu ha<br />

here, turn mediocarere posfit,<br />

etenim fi dixero, totu maius ef><br />

fe qualibet fui parte neceflaria<br />

eritpropo & quidem fine mex<br />

dio«iivero,Lunam deffcerene^<br />

ceffaria itide erit propofitio/ed<br />

medium habes: rurfus cum di<br />

cu eiufde videat fieri pofife fcie><br />

tiam dCopinione fine fyll'o, ita<br />

6£ fyllogifmo deeade re videt<br />

pofle afferri caufa fcientificadC<br />

opinatoria>utfiquis/pbetaniV<br />

ma immortaleefle, ex eo q>imx<br />

pasfibilis eftacius, humano orx<br />

bi asfiftens, cam aflfert fcietiam<br />

aggenerantem: fi vero immor/talem<br />

effe animu dixero, ob ea<br />

caufam,q>futurain ifomnis va<br />

ticinamur,ratio hxc non quide<br />

fciam pftabit,fedopinionem»<br />

V terqj.n JylPus , dC cj fciam pax<br />

rit, di qui probabile opinione,<br />

videt poflfeTheorema refoluex<br />

rein proponesprimasetimme<br />

diatas: quocirca non videt difx<br />

ferre


InPoft.Rcfol<br />

ferf€ id qc! fcimus ab ed q3 opi<br />

flam ur .Cu vero ea de re dubi ta<br />

tit Arift.mox per git ad folutiox<br />

ne explicada.Pnus tnnosineo<br />

comonefacit, decade re extare<br />

poffe opinione vera &C falfam,<br />

vtinde pfuafi fimus,multo ma^<br />

gis accidere poffe, vt de cade re<br />

fitfcietia & opinio: qm verum<br />

d(. falfum contradi&oria ratioe<br />

diftant, fcia vero 6i opinio, prix<br />

uatorie tantii repugnare viden<br />

tur 4 Eft itaqj coparationis vis,<br />

eo maior,quo di vehemeter ar^<br />

tificiofa.Vera aut€,6£ falsa ciufx<br />

de effe opinione,indicant veterudogmata,tantopere<br />

inter fe<br />

disfidentia: na hie Anima dicit<br />

effe mortale, ille immorcalem.<br />

Nonnulli finitu effe mundum,<br />

non pauci infinitu* Plato ideas<br />

c6ftituit,eafdeimprobat Arift,<br />

Sophiftae aiunt nil effeq3 fciax<br />

mus, Plato eoru rationes vbifcu<br />

refellit.Id cu fitjVidetu^peruul<br />

gataexperieiitia conftare deea<br />

de re contrarias effe opiniones:<br />

decade re dicOj hoc eft de eode<br />

fuppofito, non fimplici ratione<br />

ofno:qm noninde fequiturvt<br />

veru di fal fumiter fe coparata,<br />

idemprorfus ex natura rei fint»<br />

Nam quaquaeadereseftfubie<br />

c*ta vere,cV falfx opinioni, habi<br />

tus tame


Antmad.Tom.<br />

phantafia vocant,Vtraijj.n.mo eft O/WJTK , veluti genusqufdda"<br />

tu quenda videri teftatur Arif. eflevr,cui differetigillg infunt,<br />

fcint.n.rationis human; am bo, opinioyScia, & Prudentia,& cd<br />

agitationes qua: da fpiri tales, &C<br />

internf, quo mo di ipfa mes in'<br />

terdu moueri dicitur, vbi a" CD*<br />

gnitione terminorii ,ad princix<br />

pioru veritate, ttellecftuali quax<br />

da progresfione mouet: fed hie<br />

cnot'omnino per tralationem<br />

quad a, a rebus fenfilibus ad liafceanimi<br />

facukates trasfertur.<br />

Diflert vero phantafia ab opi'<br />

nione,q>illaimaginatureaqu$<br />

oino falfa funt, quacqj vlla rone<br />

fieri nequeunt, opinio vero, ea<br />

Coprehendit, q licet cotingetia<br />

fint posfint'qj non ee, funt tn de<br />

toto rerum genere fumpta 5atqj<br />

csa afferri pot folutio, cur Arift*<br />

hoc in loco phantafia praeterijt,<br />

«ja facukates am mae potisfimu<br />

delegerat explicare, q in rebus<br />

Verisasfidue verfant,qualesp^<br />

fcrtim funtlntelledus, Scietia,<br />

^dopinio* At.z.lib^e Aia,fatis<br />

docuerat, quae fit imaginatiois<br />

vis,quomodo i te a" fenfu, & ratiocinatioe<br />

differat,et qua ratio<br />

r>e,fine fenfu imaginatio nil age<br />

re videtur,vti fine ilia paru con<br />

ftatexiftimatio. Diftinguitau<br />

tem imaginationem ab opinio<br />

ne, qm imaginari poffumus cu<br />

<strong>vol</strong>umus,opinari verono fem^<br />

pe^cuopinioveru vel falfum<br />

cognofcat, habeat'qj a reb 9 his horum cotraria. •^nytt^ir^<br />

.verOj-fiue fufpicione, interdum<br />

yna cum T»<br />

«j?f o T*<br />

iudicio facftum. Verumtamen<br />

Themiftio placuit opinionem<br />

fub cxiftimatioe collocar,haud<br />

fane aliter q^ fpes lub genere col<br />

ipfis<br />

locet «Cum vero opinio alia ge<br />

neralis,fpecialis alia fit,docet<br />

qsopinamur, occafione. Quid<br />

vero differat ab exiftimatione<br />

opinio, eo in loco traditur dili'<br />

Arift.lib^.de Anima}fpecialem<br />

maximemouereanimum,mi-'<br />

nime vero vmuerfalem. In fecu<br />

genter,na exiQimatio, q graecis doverolibrojuonrecle fentirc<br />

Platonem


Pfotonem oftendit, qui opiniox<br />

nem, fenfus atqj imaginationis<br />

coniumfHanCjCopulam ue exta^<br />

reexiftimauit. Quae onMiia,vti<br />

parumad hoc inftitutum pentinec,<br />

ita alibi copioii us veniut<br />

explicanda. Obftringor tamen<br />

defyderiovtilitatisaliorum,vt<br />

locum fane quam pulcherrimu<br />

non praeteream,iseft apud Pla^<br />

tonem in Cratylo, vbi de re a


AnimacLToni.<br />

interfe fenfilia,cognofcit,ea^j fiftere,qm fenfus nondfjudicat<br />

c?tcris alijs rebus coparat, cum reru cocs eflen tias, fed corpora<br />

et folitarie eade comprehendit, aflfecliones, Quia vero efientiae<br />

tu vti duo funtjVel tria>vel alio<br />

quo vis numero c6tinentur,fa*<br />

cile dignofcit. Eade perci pit fen<br />

filiu reru fimilitudine et driam,<br />

bonitateetmalitia,pulchritudi<br />

ne dC turpitate,vtilitate &C detri<br />

in en tu, ice ab vno ad aliud roci<br />

nadoproced it, aliud cualioco*<br />

iungit,q fa


InPodRdoL 3 i<br />

diftinguit ,in ttelle&uales 6tTen fplcit & diuina haunt cotcpla><br />

fibiles* Quarii hf qde corporek tiOne.Sed hf c cogni tio cu<br />

illat incorporeal appellant: ite terecipitfapientia a'Platonicis<br />

hzmutabiles, illfimmutabiles vocaf,inroneveroiacoftituta,<br />

exiftut. Via ad intelledlualiu co efficit Reminifcetia * Cofiderat<br />

gnitione ro eft, ad fenfibiliu fen &Platonici fciaeobieclrUjlocu,<br />

fus.Exquibus colligit, Jtelligex tradendi modu,participas, Effi<br />

tiaac mente ee intelligibilium, ciensprimu, Efficiens Fm,vim,<br />

vti fenfiliu,opinione»Senfibile & Scopu»Na fuse obieclum,res<br />

aliud primu vocat,vtcorpora: funtdiuinae, Locuseftmesin ^<br />

aliud Fm, hoc eft vmbrf dC ima refidet. Tradedi mod 9 ,8t recfta<br />

ginescorporii. Atcorporum co<br />

gnitiOjCredulitasdr, vti imagi'<br />

natio,qvmbraru.Perfimilir6'<br />

r6«Participans,humana ro» Efx<br />

ficiens primii,Deus, qui ea mex<br />

ti inferit. Efficiens ^m,Dialeiflix<br />

ne,intelligibile quodda primu cus,qui eain ronecollocat. Vis<br />

appellat^vtldeajMenSjAiajqcix eft, rone in mente dirigere.Sov<br />

da vero f m, vt NumerusdC Fix pusxmente diuinis rebus inferc<br />

gura. Primu genus itelligibiliu re.Exhisc6ftat,imerdu fcietia<br />

vultmentecognofci^mjintdle 6dfapientiaconfundi.quaquai<br />

ftualicogitatioe. Itaqjfcia neqj Philebo eas Plato diftinguic»<br />

eri t corporu,neqi vmbraru^ex Quo in loco,diuerfos reru ordi<br />

^ " ~ f que rTguraru,neqj numeroru, ~ nesdigerens,fapietiavnd cum<br />

intelligibiliu primi ordinis, gp mente ponit in tertio ordine: in<br />

pe quf oino in diuinaru reru co quarto vero Sciam,Arte,ck opi<br />

gnitioefiC infpec*Honec6fiftit + nione conftituir.4Q.uia vero Pla<br />

Atqj hgc eft,vt puto,ca,cur Pla' tonici de fcia & opinioe tracla/<br />

to in principio Theaeteti, fciam tes, nihil exiftimant, ad haC ipx<br />

cu fapietia cofundat,qua re mi^ fam reejTemagis conduCens,q^<br />

nimeabalrjs (q3 fcia) notatam vt Ai§ vires teneant, ob id ani><br />

fuifTe intelligo* Eft itaqj fcia di' snaduertunt, fex efle noia,qbud<br />

uinaru reru, certa quada ratioe animg potentia explicit, ob ej?<br />

coprghefioJHjc primu in intelx munera,diuerfas(qjacftioes. Na<br />

le<br />

aflfequit,Rovero nofemg.Eft tuut,MemoriS, Gogitationeriij<br />

aiit ro inter intelligentia ac opi opinione? opinione, Phantaftica ppicfturSj<br />

nionc vis media: qduinferiora Caereaefngiem, Ordoeft, Vt c|<br />

fecftatur, opiniois erroribus rex Aia, fenfus cois minifteHo nd/<br />

plet,&ddiuinisabalienatur,cu uit,eadea^hedat3dr&heCpria<br />

Vero ad mete vertit,qvitf dux gceptioimaginatio.Duimagb<br />

eft dt moderatrixjterreftriade^ natioe cognita,Vejuti i ThefaU


Animad.Tom.<br />

ad ele&ione, Vt virtus 6C vitiuj & dehis qin nobis flint. DC nC<br />

ad cognitione vt fcia, vel igno-' ceflarrjs aute, & q in nobis nort<br />

ratia. Cii vero Artft,iant de his funt,fcia,fapientia,ovn0-i< vocataj^quac<br />

ronem dirigitlferuadamediox<br />

critatevirtutisfapietia, hoc eft<br />

ffoyia,, eftaltisiimaru rerumcV<br />

carumcognitio,Horum habi^ nus.Nuncverofeparantur,ob<br />

tuu, quida pradtici funt, quida id,q3fcfa eomnisp cam cogni<br />

conteplatiui,quidavtroq*mo. tio,fiue ea firreru dminarC,fiue<br />

Pradici, Ars36c Prudetia.Cote potiushumanaru. Sapictiave^<br />

platiui,Mens,Scra,etSapientia. ro edtujnaru tanrumodOjinfpe<br />

Qui vero mo ad praxim, mo^ clio: ££ ob ipfam hac cam dicfta<br />

do ad cotcplatione pertinet, eft eftcro<br />

cotingentibus ArsetPrudetia, rulucem vix mentis humane<br />

imbecillicas


iiijbecfflttas perferrc poteft*Sed<br />

de fapientia videplura in Plato<br />

nis Theage, quaeda vero in Tix<br />

nraeo,nonulla ite in Menone, &<br />

Philebo,ac fexto de Rcpu. Defi<br />

Siitur Ars in Sexto lib* Ethic* q><br />

(it habitus reclaronefa&iuus*<br />

Sed non telateat multaeegene'<br />

raartium.Id aut hacpartitione<br />

facile percipies.funt.n. Af tiii ge<br />

nera,quatuor prefertim, na alia<br />

Jant vcteres fcriptores,alia conx<br />

,teplatrice,fiue 9g«^«T./x.» v, terx<br />

jiafacfhua voc.ant,hoceft, TTO/HX<br />

T/*«V.j quarta comparantem re<br />

centio«s nominant, qGraecis<br />


AnimaeLTom.<br />

qu§ fermonis rSneVleges,<br />

tiameta coplec!itur,vti Grama<br />

tica eft , Poetica , /3d Rhetorica.<br />

Rationale appellant qhumang<br />

mentis et intelligentix opera di<br />

Jigencer difquirit, vti eftlogica<br />

ars , cuius partes funt, Diale&i'<br />

ca,Demonftratiua, Sophifiica,<br />

ac Tentatiua ratio. Itaqj eo perx<br />

uenit homihum &C temporum<br />

di]igentia,vtampliusinhocge<br />

nerecognitionis defyderari no<br />

posfit . Quamquam non igno/v<br />

ro leuiores alias extaredirTercV<br />

tjas,qqmad prffensinftitutu<br />

facere non videnfjiccirr' nobis<br />

funtptermittendg.Nucad pru^<br />

dencia accedamus.Hec ^grfcis<br />

9-povti


tulr Gcefo! quafi q> omnis Phix<br />

Jofophij <strong>pars</strong>, fiue de di uinis no<br />

tioibusfiue de humanis rebus<br />

agat, fapietia dici poffic. At hoc<br />

inloconomenfapientiaz (quod<br />

Them.&Philoponusfque'anix<br />

maduertunt) proprie,non aute<br />

communi fignificatione eftau^<br />

diendum.Vem in fuperisribus<br />

de fapietia multa ex Platonicox<br />

rum fontibus defumpta retuli'<br />

rnus,qux repetereimpudentis<br />

eft animi,6V ineruditi.Prseter il<br />

la vero, Plato in Cratylo fapien<br />

tia efTeinquit,qu2efluxilesres<br />

6i attingere & affequi poteft,<br />

Etpaulopoft, aofp/ctrjagitatiox<br />

nis ta&um appellat,eademde<br />

caufa: quoniam res mutabiles<br />

hacvna,&tangimus & quail<br />

continemus.Ariftoteles vero lix<br />

bro.tf.Ethicorum fapientiam il<br />

lud ipfum intelHgit,quod hoci<br />

loco ,hoc eft diuinaru rerum in<br />

fpec"lionem,quam Grccci 9eoA.o<br />

yiAV, alio nomine vocant«Ad»<br />

dit Arifto teles extremumhabi<br />

tum,qui aiyyJvotA^ hoc eft foler<br />

tiadicitunEftauthicdumquif<br />

piameafelicitateingenr) prgdix<br />

tus e, vt facile atq? expedite, rei<br />

cuiufuis propofitxcaufam af~<br />

fere poteft * Opus profecfto verx<br />

fatilisingenr],c^diu>mu]tumx<br />

que in rerum cognitione, exerx<br />

citati: pertinet aute folertiaad<br />

cam animi faculrate^quae ratiox<br />

cinado^ cognitisad ignota dex<br />

fertur. Nam folers,condufione<br />

audita, eius caufam ftatim redx<br />

d i t, q u £ iane cogni tio eft omnix<br />

44 I/2b<br />

InPoft.Relol.<br />

no £iAvotiTix.ii. Eft itaque foler-'<br />

tia,vt cum Arifto. ipfoagamua<br />

vu> TK (jt.i


Animad. Tom.<br />

risliabitus eiTe dicit« fed qui in<br />

aio cofiftut habi tus,vel ad ea g'<br />

te fpecflare vnr,q cognofcit, vel<br />

ad ea q eiigit«priores habit 9 sut<br />

di fcipli ng oes et fcTe,pofteriores<br />

verovirtutes &.vitia«Nucaut<br />

ArifiWtrofq? ehumerat, na fcia<br />

ad cognitione,vti prudentiaad<br />

electione referf.Hinc Arift.2.«fi»<br />

de demrone,ad finejincjt -afe< <br />

mu ille vires aiac in cognofc itix<br />

uas atqjappetitiuasdiftribuit,<br />

Cognofciriuae tres funt: mes,cu<br />

i us plane acfiusegpetuaveri co<br />

gnitio,fiue potius cotemplatio.<br />

Alia eft R6,cuius quideacftuse<br />

veri inueftigatio & coquifitio.<br />

Tertia vocac Pha tafia, cui 9 acl'<br />

eft colle


BERNARDINI TOMITANI<br />

P A T A V I N I<br />

OontradiEiicnum Sotutiones in *4rifl<br />

m Primttm Ltbrttm Pojlerivntm<br />

Refolutoriwum*<br />

TfDiosos rwnitos>e/#»,~V/iHttdanimadvert<br />

ant, contextttt epii citantttr in hifie cotradiEliomltts<br />

attfa ear urn Solutiombus ejfe luxta "\eterem<br />

diuijionempnmtf 4C Secundt libn Pofteriorttrit JRefilutonorum:<br />

^uerrtys "Vero comment a intelkgi<br />

of art ere yjecundttm ipjiuf comment atorts partitionem. id plactut dit<br />

ne ylla e}u*rentiyMsjieretf4ut tempons ia£lnrafaut difficult as*<br />

PRIMA CONTRA D 1C T I O,<br />

ABET C o Diuifio, Proportio, Via do<br />

thoris,<br />

fterioru Analitico»<br />

SOLVTIO*<br />

quincp potifilmum CAPITA haecita diuidenx<br />

in principio librorum explicaa da funt* Nam alia fumme funt<br />

dorum ee ab expofitoribus co> expofitionibus debita, vtpote<br />

iideranda: ea velro fune intetio fine quibus interpres aegr£ aux<br />

fiuepropofitum:Partes.,hoc eft thorem aggredi posfit, Quaeda<br />

diuifio:ordOjatcpvdlitas* Ve^ vero abundatioris diligent^ ca<br />

rum aliter dixifle videt Auenin trasflantur* Quaemagis vtilia<br />

procemio primi li,Ph»Qiio I lo* partim,partim dC neceffaria vi^<br />

co capita, hgc ab expofitoribus debantur, ea Auer. hoc in loco<br />

in initi)S obferuanda , odlo efle com plexus eft:c3etera vero in<br />

omnino alTeuerauit « Haec funt, Procemio libri Phy«licet Sinv<br />

quae i Graecis , T& -irfoM^mvai 3 vo plicius in comentarrjs libri Prae<br />

cantur, a latinis Prglecftiones » dicamentorum, x. capita collex<br />

Eaautem in huncfe habetmox gifle vifus fuerit+Vtcunqj vero<br />

dum, Inteatio , Vtilitas , Ordo, res fc habent Quinqs h<br />

ContradicltTom,.


SolutTomitafti 34<br />

A eta fubie&o 8C re, fed fola rone, lad 9 et copiofi*attbi dffferem*.<br />

1 _ /"i._. • _ . ^ r*. *•> »• .f> ••••k<br />

hoc eftterminoru fitu<br />

-L/EMONSTRATIONES<br />

tiorie.QjJ cu fit,fuper i!<br />

tiore fermone . Eil.n. definitio lis verbis Porphy rr) , rebus ex<br />

breuisfima oratio , vt colligitur materia dC forma coftatib 9 &c»<br />

ex Platonis Sympofio, 6C ex,r» Quo in loco dC Porph.et Auer.<br />

Top.ca.4.ct,7*Top.cap.*Jtaqj dicunt Genus dfe materia , dif-<br />

dicenduintentione effevnahu ferentiaformam*AtcufylFsge<br />

iuslibri,itecVduas}Vnamre6C nusfit demronis,fylfiTopici,<br />

fubiecTro ipfo: eteft inftrm fciex ct Sophiftici, materia videbit<br />

di.DuasveroronediuerfaSjq non forma. Cum q? pmifff ne^<br />

duo partialia fubiecla coftituut ceflariae diftinguant demrone a<br />

recp hocinconuenitjCum plura cxter is flue Topi cis, fiueSophi<br />

haec fubie<br />

nis fit dC fcop 9 Logicae tracftatio rius ipfe>Genus elTe materiei &<br />

iiis,vt demro eft, an potiusvt portionatu vbluit, vt&ipfam)<br />

definitio hocpfentis no eftfpe differentia form g.Qnquide vev<br />

culationis.Na cum haec fit qug - ra copofitio ex materia dC for*<br />

ftio longa fane, dC perdifficilis , ma i rebus e naturalibus , no in<br />

qin Graeci expofitores demro his q 3; rone ipfa ducunt dC con<br />

He finem ee Logicg <strong>vol</strong>uere , alij ftant . Amplius hoc in loco de *<br />

vero deffnitione, QC Auerroys mrone inquit Auer. coftare ex<br />

modo in hac, mo in ilia partem eo quod vice fungi c materiei,et<br />

inclinarevidet, obidconfulto vice formae,n6autfimpliciter<br />

ligc mifla facia, na dehac ipfa re de materia, ck forma locutus e^<br />

E r) In


ContradidHoiium<br />

G In his aut, qua vel iproprie vel<br />

per vices dnr , regula tm p qiuix<br />

da fimilitudincvenitintelligen<br />

da,no aut fimpfr. Ob id comer<br />

tator,Genus appellat alibi forx<br />

ma comunefiue vFem dC dria,<br />

forma jppria>vtl^git.2»Ph,c«*8<br />

pi,et47-«Me,43» qm Gen 9 fimpfir<br />

fumptu nocio e, et p cofeques e<br />

fora, fj haec forma cu cois fit, vi<br />

ce materix conftitui pot*Eft 6C<br />

alia folutio* Auerroym hoc in<br />

loco no accepiffefylftn vt gen 9<br />

demronis, na eo mo materia di<br />

H ci pouSed vtquoddaabftraclu<br />

d re neceffaria, dialecflica 6V1 Sox<br />

phiftica: &hocmoformaqug<br />

da communis eft,illa vero vide<br />

tur materiaCjad ipfam coem for<br />

sna coparata. Quo mo item dix<br />

cimus numeru in Arithmetica<br />

effe fimplice forma, cum tfi ge><br />

nusficcumeri harmonia habe><br />

tis: t& vt quoda abftracflu cocix<br />

pitur numerus, fic'qj forma eft,<br />

&numerus harmonious cu in<br />

re QC materia concipiatur,eft ilx<br />

li materia, licet numer 9 primumoduprim{fTgurf.Gui K<br />

affenties. Auer.coaoj* vr falsu<br />

hoc,qdin pfentia dicit,demrox<br />

nis forma fuiffe explicata ilib.<br />

Prio,in Poftenvero in materia*<br />

sorvTio»<br />

FORMA fyllogiftica,dequa<br />

in Prioribus Refolutorrjs agit<br />

Arif* licet fit cois demranti, To<br />

picoet Sophiftg attamepcipue<br />

adipsa refertdemrone* Q3fix<br />

gnificare vr Arif* in primis ver<br />

bislibriPrioru.Siquidedas ilx<br />

lefcoputotius fyllogifticae trax<br />

(flatiois, inquit hue ee Demrox \»<br />

nenijdicenSjPrimu dicere circa »<br />

quid dC cuius intetio efttqni cir '*<br />

ca demrone et demonftratiux "<br />

fcif, Exquibusconftatlibruilx"<br />

lu fuiffe fcriptu} tanqua ob forx<br />

ma demronis»Atf tex.ju primi<br />

lib«Poft»dicere Auer* fuiffe obix<br />

ter mentione facflam de forma<br />

demronis, no at ex; .ppofito pri<br />

cipali»vel die, q> liber Prioru ta<br />

git form am demfpnisfubrone<br />

quada c6i.Sed4i. Poft,ji. ea exx<br />

fimplV, primit magis difticl:^, cu eo in<br />

* vti genus eft, harmonici, illi fit loco dicat Arift* n5 tm prima fi **<br />

materia^ harmonious forma* gura elTe vtile ad demoftradu,<br />

iKCEPixhic fermone face fedfoluprimu modu hoc eft,<br />

re de altera re, rem anete ad cox ilia coplicatione quae tribus cox<br />

gnitionem fylFi demratiui 3Cc» ficit propSnibus vPibus QC affir<br />

Vult Arift,in Pofteriorib^jagex mati ui s: cj mod us a latini s Bar<br />

re tm de materia neceffaria, cu bara dr,d Grg cis vero re«wurr*.<br />

de forma demfonis tracftauerit Q^y i D fit Significatu Anale<br />

f lib^rior.oppono h uic fniCjCX fis.


SoIut.Tomitani 35<br />

A pia. Eft.;tdC Lucidiff. Theniift,<br />

t.Poft.cap.4C<br />

poften<br />

propri^ etfimpFrdi^Sjq Omul<br />

ipfampofteacoponeredemrox abfoluitduo qfita,nepeanflt,<br />

ne,cuvnumq9i5|j refofuaturin<br />

ca,ex quibus coponit, Quo fta^<br />

te, efficit vt Arift4 ordine Refox<br />

lutorio vtat, fimul^? doceat ipx<br />

fain coponere demrone: Eteni<br />

plerunqsin artibus,RefoIurioff<br />

nis,copofitione artis antecedit:<br />

qcl Gale.fcribit in libello dc Me<br />

dicx artis coftitutione*<br />

0 . Hoc habetexprefle,u<br />

poft«c»9f«eti48«qfito 3mratiuo<br />

ap3 cqmentatorejde t efle apud Auer, Sc3o lo<br />

co e demro p^^d,6C quia: qua<br />

ru altera dat fola cam, altera ve<br />

ro folu ee.In eadefnf am deuene<br />

re Graeci ocs.Na Themifta* Po<br />

fte.ca«4»vult fciam definita ab<br />

Arift.in tex« ?»cu ait,fcire eft re<br />

E cam cognofcere6Cc, ee fciam<br />

et gfe &d,Que fcia apud Them*<br />

priore fibi locii vedicat,dignita<br />

te(inqua)ac pfeclioe. At Philox<br />

ponus S£ipfe nome demronis<br />

diftinguit, in ea qdr primae6C<br />

in ea q dr (ecudae mefure. Prior<br />

eft,perfec'liffima,atq3 abfolutifx<br />

fima demro, fecuda vero eft de<br />

mro viribus itigenr; noftri acco<br />

TR ACT A T.n.illehaspmif modata.Quibus ftantibus, dici<br />

fas f m numeru fuaru fperu dtc, pot,hoc in loco Auer« intellexif<br />

Hoc in loco vult comentator, fe Demrone in genere analogo t<br />

Arifttageref,i»libtPoftt deSpex cuius funt ill* tres fpes ia expox<br />

£ iij iusc.


G fit?. Tn te« ?,aut vult ilia d emrox<br />

netfn,qiimpfr dr: qrhibi Arif»<br />

definit demrone eoftate ex imx<br />

rnediatis principles, facientibus<br />

fcire fimpfr,vtipfe no tm Auer*<br />

ibi dicitjf? et Latini,etceteri oes<br />

exponetes.Quo mo hg fpes triu<br />

demfonuiter fe differ at, id alio<br />

in loco nobis negociu faceflfet«<br />

SCRVTATVR inquatuco<br />

ducut hoiem ad gfecfla afTertiox<br />

tie, gfe&a^j coceptione etc.Het<br />

hie Auer.q* Arift.in Pofteriorix<br />

bus Analiticis no coliderat dex<br />

** mronc}entibus ac reb 9 ipfis co-'<br />

iun(fla,id.n.opus t&. illaru difci<br />

plinaru, q d< rebus coteplant*<br />

Veru Arift. (inqt)folu eas drias<br />

demfonistenet expedereinhis<br />

libris, qgeneratina faciutafletv<br />

tione,hoc eft verificatione de q<br />

fids naturaliter ignotis,qug ijj et<br />

ducut nos ad perfedla rei conce<br />

ptione5hoceftdefinitione« Op^<br />

pofitu het Arif.&: ipfe Auerr.z.<br />

Poft.d te.i. vfqp ad,8«vbi fcribi<br />

tur demrone n pofle nobis elar^<br />

giridefinitione.Nafihocfieret,<br />

1 c6mitteretpetitioprincipr):q3<br />

vitiu, maximum profe<br />

uatio luminis Lunf«Hf c eft deC materiahs p ipfam<br />

cocludat3mfonenec ne,itean ^<br />

fylFo Topicoadftrui posfit,an<br />

potiusaliogenere rocinatiois,<br />

id fuisilocis patebit* Meu.n.co<br />

filiuno eft hoc in loco magnas<br />

abfoluere qoneSjfj cotradidtiox<br />

nes tm de medio tollere, ill3 ve<br />

ro fufficiat dixilTe I psetia q? via<br />

qvenamur definitioesfm Hip<br />

poc.eftdemro5fm Pla.diuifio,<br />

§m Arift4 eft copofitio, vt hr,i,<br />

de Aia.c» j*et q> hgc Arift.fuerit<br />

fnia coftat legetibus. 6. Met«c«i.<br />

Si ys tn hgc velit videre copiox<br />

fius,fefe transferat ad duo ilia "*<br />

Auer,qugfita Primu.f.


A ri: ob idfycocliidit fubftatia px<br />

cipue definiri, qfh eft maxime<br />

Ens: accidentia v«ro minus pci<br />

pue,qm no funt primii entia,fj<br />

fecundario. Ecce itaq?, quo pa*<br />

(fto Metaphyfici munus eft, no<br />

logici agere de definitione *<br />

SOI.VTIO*<br />

DICENDVM definitionem<br />

aliqn ee Problema, hoc eft face<br />

re conteplabile difputatione ex<br />

.pbabilibus: Sicijj a Topico vex<br />

nitcofiderada:dehac.n.abunx'<br />

de agitm.i.SC.tf.hb. TopicJhv<br />

^ terdu definitio inftrm eft ,quo<br />

venamur q3 cjd eft ee in rebus:<br />

atqj hoc mo gtinet ad fm libru<br />

Pofterioru.Etenim Logicus hi'<br />

ftrum eta cofiderat, vt author e<br />

Auer.in Epit. Logicis. Quocir^<br />

ca.,arsvel facultas iftrumctaria,<br />

ipfaLogica dicfla e.Definitio ve<br />

rovtgdditas eft,hui 9 atcpillius<br />

Ends, fie a* diuino Philofopho<br />

venit tracftada. Qua rorie de ea<br />

difTerit Arift.l,7.et.8.Metaphy»<br />

Tu vero videibi,haeclatiusac<br />

diligenti us caetera.<br />

Qy o N i A M no eft inueni*<br />

re re aliqua m defini tionib 9 etc*<br />

Habet Auer. tra matena, dC dfiaprofor--<br />

Solut. Tomicani<br />

«na»Item.i.Phy«2j.6C.pi»dicit<br />

Auer. definitionem conftare ex<br />

generetanqua ex formacoidC<br />

ex dria,canquam forma ,ppria*<br />

Item Arift.cV Auerr.in vltio te«<br />

fecundi Phy.exprefle <strong>vol</strong>uerc<br />

in definitioe effe materiam, vel<br />

effe pofle.<br />

s o L v T i o.<br />

NON negatAuer.hocinlox<br />

co definitioesno habere parte<br />

matenalcalia,alia formalc, vex<br />

ru:hoc dicit, Sfinitiois tracflatio<br />

nenodiuidiinlibru de forma,<br />

dC in libru de materia: quo mo<br />

diuiditur demro.Differentif ca<br />

haec eft,nam demronis forma ,<br />

quae fylFus eft, etiam Topico ec<br />

Sophiftico fyllogifmo accomo<br />

datur,iccircooportuitArift.c5<br />

fiderarefyllogifmum tanquam<br />

communem form am in Priorix<br />

bus Refolutorfjs. Definitio ve^<br />

ro cum vnicalit, atqjindiuilibi<br />

lis, vnicam <strong>vol</strong>uit tracflatione,<br />

in qua omnia explicaretur, qug<br />

ad ipfam pertinent definitione<br />

conftituenda,Propterea facflu<br />

eft, vt fecund us liber Poft. fufff<br />

ciatproipfa definitione tracts^<br />

da.Nam ibi partes component<br />

tes trad it Arift. atqj eius fpecies<br />

tres, definitione fcilicet quae eft<br />

principium demonftrandi:6C il<br />

lam qujecoclufiodicitunacpo<br />

ftremo tertiam,quf dicitur folo<br />

fitu differes, vide pro hac re te.<br />

21. primi lib. nee no te.io, fc9i*<br />

PRINCIPES vero partes<br />

ipG?6Cc. Hoc i loco tagit Auer*<br />

duufione libri Pofter. ac fi di ui><br />

E iirj fio


Contradiction um<br />

fio fit de capitibus neceflarfjs:<br />

cii tn oppofitu ide habeat. 4«Po<br />

fte.c.i3.44«vbi vnd cu Arift. re<br />

preheditPlatone, putante diui"<br />

fione eflfe inftrm neceflariu. N5<br />

Plato in Philebo,rone diuidedi<br />

ccelitus nobis a<br />

I k<br />

1 drjs tradita fer£<br />

exiftimabatjdiuinu donu ea ap<br />

pellans. At Arift. cotra obf)cit,<br />

ilia eeifirmisfima rone, cu petix<br />

tione priciDrj Videat comitterv<br />

SOI.VTIO*<br />

DICENDVM, q»illa diui^<br />

fio ab Ariil* confutatain.i.lib*<br />

Poft.eftargumentufiue fylFus<br />

diuifiuus,que vuItArift.no pof<br />

feneceflario cScludere, praeferx<br />

tim definition?. Veru hf c diuix<br />

fio q inter Praeledlioes adnume<br />

rari folet,eft ordo tm quo doce^<br />

tes vtunt in tradenda cognitione<br />

difciplinaru.Qui licet docen<br />

ti nihilfitneceflarius,addifcenti<br />

vero fummopere e vtilis. Quox<br />

circa,dicebat Auer,in.i.lib.Sua<br />

ru Colle^lanearu,diuifionefuif<br />

feinuenta,obinfirmitateingex<br />

nil fcolariu. Etdehac diuifione<br />

pfens hie loc 9 veritate Entiu.Id.n.propf iu eft K<br />

earu facultatu,q Theoria faciut<br />

qualis e Philofophia naturalis,<br />

diuina^cV: Mathematica«Accex<br />

dit Logica no efle de rebus Hue<br />

Entibus,fed de fecudis notionix<br />

b<br />

venititelligedus.<br />

I vv AM EN veroeiusepri<br />

mariii &c.Tangens hoc in loco<br />

Auer.vtilitatelibri Poft.vr om<br />

nino aflerere , q? fit reru omniii<br />

veritate inftituereqvtilitase,<br />

principals totius Logicae. Opx<br />

pofitu vr<strong>vol</strong>uiflfe comentator<br />

Na fi Logica eft modus fciendi,<br />

no at fcfa fpeculatiua f m Auer,<br />

no vr dici po/Te, Logica, aut ali<br />

quaeius parte parere in nobis<br />

5 , Accedit, q» Auer. dixit I hoc<br />

Prooemio fuperius, demronem<br />

hie cofiderata abArift.no ee ap<br />

plicatahuicautillienti,^ quid<br />

coducens ad cocepttone.Qii6d<br />

vero alia Logic? vtilitate tribue<br />

rit Auer.alibijClare* id coftatkx<br />

getib^.i.ph.c.jj.vbi het,q?Logi<br />

cavtimurifcieifjsdupfr:vel,p ^<br />

inftro diftiguete verii a 1 falfo, q<br />

mod 9 e illi .pprius: vel ,put acci<br />

pirn 9 decFata i ea, ,p dignitatib 9<br />

ad alicjd vel coftruendu vel deftruedu.Poftremocum<br />

hacvia<br />

siit Ale.I Prooemio Ji. Prio. Am<br />

monius I pfatioe Prgdicabiliu,<br />

6>C Prfdicametoru, &Philopon<br />

9 in Priorib 9 , Analiticis: q oes<br />

Volut,Logica dici inftrm,no px<br />

te philofophi^, etp cofequesn<br />

erit fcia fpeculatiuatro horu eft,<br />

qm fpeculatiue difciplinj confi M<br />

deratresfolidaset qp fesutXo<br />

gica autnotioesetfabraanimi,<br />

Nafubie


SOLVTIO*<br />

A K logica fcientia fit}vel ars,<br />

anfacui'tas potiuSjcV: inftrume/-<br />

tuni hoc in loco noti eft confide<br />

Solut.Tomitani 37<br />

felicitate,fecudum philofophix<br />

opinioes}vide quj habet Auer*<br />

tertiode Anima commentojtf,<br />

Et in libcllo de Felicitate »<br />

randum.id enim latius, ac fufi 9 Item Arifto. primo Ethic«cap*<br />

alibi haberi poteft . Quantum C 8»Necnon x, Ethic.cap«p»<br />

autem ad contradi<br />

dum veterem fe


ContradicHonum<br />

SO1.VTIO.<br />

NON melatet,adhahc/onx<br />

tradi&ionem percinere queftio<br />

nem illam,qu3e diciturdeprix<br />

mo cognito. Quae cu aliena fit<br />

prorfus ab hoc noftro inftituto,<br />

iccirco tranfmittendi funt ftux<br />

diofi ad prooemium phyfi, Ari<br />

ftotelis * Verum quicquid vox<br />

lucrit Pbiloponus, tenens prix<br />

rnumcognitum effeindiuiduil<br />

vagum: quicquid 5£D«Thox<br />

mas,<strong>vol</strong>es magis vniuerfale no<br />

biseflenotius,proipfo Auer.di<br />

cerem,nonabre<strong>vol</strong>uiffeinfecu<br />

do, ac tertio com men to primi<br />

phylic.via doctrinx notiores ef<br />

le fpecies ab elementis produ/<br />

ctas.,quam caufac fincearumco<br />

munes, cum fpecies fenfui perx<br />

uioeflntjCaufaeverofenfum ipx<br />

i um lateant» Propterea iube^<br />

batnaturalemprocedere afpex<br />

ciebusadipfascaufas.,vtiq3 ilia<br />

demonftratione,quae a figno di<br />

citur, At in explicandis rebus,<br />

ordineipfo vtimur exaducrfo,<br />

ab vniuerfalib 9 ad propria: qui<br />

* ordo demonftratio non eft, fed<br />

rerum dicendarumferies.Quo<br />

modo videmus vniuerfalem co<br />

gnitjonem anteirefpecjalem.id<br />

enim <strong>vol</strong>uit Arift,primo pofte*<br />

text3«vbi fcribitur primum tjos<br />

fcire in vniuerfali, poftea in par<br />

ticulari. idem primo phyfi.rex*<br />

quarto.exvniuerfalibus,inquit<br />

in fingularia ferri oportet* idem<br />

primo phyfic.?7«primu, inquit<br />

communia oportet contempla'<br />

rijdemdepropriat<br />

tiophy.fecundx>tcommunia,m K<br />

quit,praecederepropriaJn qua<br />

fentemiam venit Commetator,<br />

dices,ordine do


SolutTomitani 3 8<br />

A in fogicis & in phyficis,de reb 9 clior eft, proxime fubfequatur,<br />

differeSjprimum logice,ac prox fecundo loco, qui minus perfe<br />

babiliterdifputat, moxrefolux


G opinionem,fiquidem habitude'<br />

finirpriuationem non autem e<br />

diuerfo. Itaq? cum regulae pox<br />

fteriorifticZjfciemiam pariant,<br />

opinionem vero probabiles,pa<br />

tec a pofteriorifticis efle incipie<br />

dum« Cum vero dicis,ea prae<br />

cedere,quaefaciliora funt,id vex<br />

rum eft via doctrinae,no autem<br />

ordine, quo modo libri inter fe<br />

comparantur.<br />

r> i c i M v s enim nos,q> opi<br />

niofitfcientia imperfe&a,cVc.<br />

Ait Auen Habitum definire pri<br />

H uationem, non autem contra«<br />

Qupniam dicimus opinionem<br />

efle fcientiam imperfec"lam,n6<br />

autem fcientiam efTe opinion?<br />

perfeclam %,. Hoc etenim in vfu<br />

non eft. nifi velimus vri defini^<br />

tione,aut explicatione per tranx<br />

slationem,quo modo poetaelox<br />

quuntur,verum Arifto*doeuit<br />

infecundo Poft* Translationes,<br />

&Metaphoras euitandas omni<br />

iioelTeinfcientrjs. Exquibus<br />

videtur aflferere Auer.quod dex<br />

_ finitionesnonfuntdandaevicifx<br />

/im, acmutuo. Oppofitumvo<br />

.luit exprefle Commentator, in<br />

Prsedicabilibus,ca.de Specie,<br />

fuperilhsverbis,quodfigenus<br />

afifign antes fpeciei meminimus<br />

&c. Vbi dC Porphyr, 8t Auer,<br />

<strong>vol</strong>unt relatiuadeffnirimutuo,<br />

hoc eft reciproce: quod tamen<br />

vitiofum non eft, cum id circu"<br />

lusnonfir. SOLVTIO,<br />

SOIVITVR , verum efle<br />

relatiua mutuo definiritid enim<br />

Contradidiorium<br />

nonnegat Auerro«hocmlocot K<br />

ficqjopinio&fcientia, vtfunt<br />

habitus <br />

peum Bacchi,6d clypeum dici/mus<br />

efle phialam Mineruae.<br />

Rurfus dicimus mortem eflevi<br />

tae occafum :&occafum morte<br />

diei.Addebat autem Arifto.ibi<br />

&C aliud exemplum : quod bre><br />

ui ta ti scau fa praeter mittimus* **<br />

H v i v s proper tio ad relix<br />

quas quinquearteslogicas,cVc»<br />

Sentit Auen hoc in loco artes lo<br />

gicas eflefextcum tamen in alfjs<br />

locis)ea>Singulari numero fenv<br />

per expreflerit* Nam in primis<br />

verbis fu§ expofitionis in Porx<br />

phyrium,logicam efiedicitfcic<br />

tiam rationalem: quae cum vna<br />

fit,logicam vnicam efle,vr dice<br />

dum.fimili numero earn expri^<br />

SO-'


A SOI.VTIO*<br />

STVDIOSISSIMVS Grg<br />

corum Auennon ignorabat, lo><br />

gicam interdum rationalem dix<br />

ci facultatem, interdum fermo'<br />

cinalem.Cum itaque rationalis<br />

dicitur,hoc fibi propriu nomen<br />

tribuitur,atque ea ratioe diftin<br />

guituracaeteris facultatib 9 omx<br />

tiibus,fiue realibus, iiu e fermox<br />

cinalibus»Quo modo earn finx<br />

gulari nomine in adductislocis<br />

appellat» At hoc in loco per arx<br />

B teslogicas non rationales facul<br />

tateSjfed fermocinatrices intelli<br />

git: fie enim- commune nomen<br />

€ft,Dialec"licae.bDemonfi:ratiue><br />

Sophifticae difcipline,Gramma<br />

ticam Rhetoricae, atqj Poeticac*<br />

Nam cum hae, omnes fermone<br />

vtantur,logicaeomnes vocanx<br />

tur,nomine hoccommuni.funt<br />

autem fex,vt precedens enume<br />

ratio colligit * Ad hoc pertinet<br />

ilia communis diuifio difcipli'<br />

narumtquac dicit, difciplinas ax<br />

lias eflfereales, alias rationales,<br />

c alias fermocinales . Nam per<br />

reales, Moralem philofophiam<br />

intelligut,|diuinam,naturalem,<br />

&t Mathematicam, Perrationa<br />

les,logice paries fiue methodos<br />

tres concipiuntjdemonftratiua,<br />

dialecfticam,fophifticam. Per<br />

fermocinales,grammaticam au<br />

diunt,rhetoricam,flt poeticam*<br />

Hinccoftatlogicam efife vnam<br />

tantum in tres partes diftribux<br />

tarn. Item logicas efle fex,fi hux<br />

ius nomen commune cum caste<br />

ris die velimus«Finis.<br />

SolutTomitam<br />

CONT«I»SVPER<br />

I* I.IB. POST*<br />

HA BET Arift, in hoc text»<br />

Omnem do&rinam, 8>C difcipli<br />

nam difcuriiuam fieri ex praeco<br />

gnitionealiqua* oppofitumvix<br />

detur dicere omnino I tex.j.in if<br />

lis verbis: quorudam enim hoc<br />

modo difciplina eft, dC non per<br />

medium,extremum cognofcix<br />

tur.vbi habetur fingularia facex<br />

re difciplinam, fed earn fenfu,<br />

non difcurfu acquiri in nobis:<br />

quoniam fingularia nourffime, £<br />

&non ex praeexiftente cognix<br />

done innotefcun t.<br />

SOLVTIO,<br />

DICE RIM, fenfumipfum<br />

nonperdifcurfum cognofcere,<br />

fed immediate ferri in fuum ob<br />

iecl;um,nin fuerit im peditus.vn.<br />

de ThemiftiusprimoPoft«cap»<br />

quinto,inquit,fenfus iudicatni<br />

uem effe candidam, dt hoc One<br />

vllomediodifcurfiuo* Eteilre<br />

gula in primo Top»cap, c^qj nex<br />

gates fenfum, pcena fenfus funt<br />

puniedi *Rurfus,qui dimmittic F<br />

fenfum propter rationem,eft in.<br />

flrmi intelleclus«S * Phyfic, zi»<br />

Attame fingularia, licet obiecfta<br />

fenfus funt:poffunt tamen ex ip<br />

fa fyllogizari ex aliquo vni uer><br />

fali praecognito : verum aliter<br />

quam per fenfum cognofcatur»<br />

JBtenim fenfus iudicat,vt pluriu<br />

q>iint,difcurfusvero concludit<br />

aliquid dici,vel non dicijde illis*<br />

iccircolucidiflf.Themiftan cap.<br />

3.inquit,vifuscognofcit hocefx<br />

fe triangulum, at ipfum habere<br />

tres


fenfiha altera ex parte, non cox<br />

gnofci hocmodo:prxferti quo<br />

ad fi eft.Cum vero dicebatur,di<br />

fciplinam effe de fingularib^rex<br />

bus,id concededum eft, verum<br />

hxc difciplma non eft difcurfix<br />

H ua,illa inquam, qua hoc in loco<br />

VultAriftoteles*<br />

CONT* II*<br />

Tor* it HAEC propofitiOjOmnis do<br />

enthimema, exemplum,&<br />

difciplinasdifcurfu, &ratiocix<br />

nationeacquifitas, nonautem<br />

definitioncm,quoniam nullum<br />

in 1 hoc tex.exemplum habetur,<br />

dedefinitione, Oppofitumlb<br />

cet legere primo Met. 4^. vbi<br />

1 Arift.eandem fcripfit propofiv<br />

tionem, acqueeam ftatim cxpH<br />

cat exemplo demonftrationis,<br />

& definitionis*<br />

SOL VTiO*<br />

SCIRE debes,hancpropo/-<br />

Crionem, omnis docflrina, &c«<br />

accipihicpraeflius,quam in pri<br />

momet.4S. Hie enimlimitata<br />

eft,cu ilia particula difcurfiua,<br />

(iue ratiocinatrix,quf graece eft<br />

>i:qux dCfi tranffertur ab<br />

Contractictiontim<br />

G treSjCOgnofcimns in ilia prxexi do difcurfiua ittagis, ex graeej K<br />

ftente propofitione, cognitione vocis proprietate verterida eft*<br />

vniuerfali, q>omne triangulum Accedit,q> Arift,effet diminuw<br />

habettres. Hincdicendum An tus,cum exemplaquatuorpro><br />

ftotelem intelligere hoc in loco pofuiflet in text* de difcurfu, dC<br />

g;enerarim,omnem docflrinam, nullum dedefinitione tradidifx<br />

&c.fieri ex praeexiftente cognix fet:quod tameneratagendunr,<br />

sione,neque obftare , fingularia immo praecipue, cum definitio<br />

fif obiedlum intelleidtus , &C cb><br />

gnitio intelle«fliua ,' Verum vt<br />

cunque legamus,fat eft propofi<br />

tionem fuifle limitatam hoc in<br />

loco,quod tamen non fecit prix<br />

mo met* 48.ibi enim.,inqui t,om<br />

nem difciplinam fieri ex praeco ^<br />

gnitis : & kcirco potuit tarn de<br />

ipfa demonftratione, quimde<br />

deffnitione exempla propone^<br />

re* At hie vokns earn tatum do-"<br />

M<br />

nitio vero eft prima intellecitus<br />

apprehenfio, vt dicitur tertio dc<br />

Anima . ^6,&t primo Poft. tex.<br />

quinto.,S£ vigefimoquiuto* Ex<br />

quo patet qudm deuiarit a Scox<br />

po Alpharabius,<strong>vol</strong>ens fub hac<br />

propofitione, omnis doctrina,<br />

non viderit,eam Ariftotele fcri<br />

pfifle propter ratiocinationes,<br />

dC difcipiinas,quaz fola airertioc<br />

dC difcurfu perficiuntur,vtexex<br />

pla


A plaipfaexpreffeteftantur, Ve/<br />

rumdehac re latius alibi dixi*<br />

mus. illud vnum fufficiat Ari'<br />

ftotelem <strong>vol</strong>uiiTe hanc propofi'<br />

tionem preflius hie, fufius vero<br />

inprimo diuinae philofoph,efle<br />

audiendam.<br />

CO NT. <strong>III</strong>,<br />

VIDETVR Ariftotelis hie<br />

duo tan turn colligere inftrumex<br />

ta,logico accommodata, fylkv<br />

gifmum,5CinducT:ionem, cum<br />

Solut.Tomitani 40<br />

explicat, 3t praecipue in fecudo D<br />

Priorum»atprimoTop.ca«io*<br />

duo tantum confiderat inftru^<br />

menta,dialectico familiaria, ££<br />

funtiduC conciliare, Itaq3 vd<br />

con/-<br />

45 I/2b<br />

Tex,i


J contradi&io crit,vdfaltem tru><br />

cacus eri t hoc in loco Ariftot*<br />

SOIVTIO*<br />

DICEREM Ariftotele hoc<br />

in loco exprefiiffe id quod prin<br />

cipale eft, 5C acceffonum prafcx<br />

termififfe* Nam licet tresfint<br />

perfuadendi vi3e,quibus orator<br />

adfinem fibi conftitutum pnv<br />

perat, tamen via docendi apud<br />

Arift,perfecl:ior eft,6C validior,<br />

Oratcrenim tuc maximeperx<br />

fuadere videtur cum docet.Dox<br />

cetautem argumetando. Argux<br />

rnentatur, vbi enthimemata,6C<br />

exempla proponit* Hinc conx<br />

ftat Ariftotelem no erraffe, qua<br />

quam hie folum argumenta dix<br />

cit ad perfuafionem duceretna<br />

principem locum obtinent rax<br />

tiones,c3Etera autem funt exorx<br />

nandi caufa»Quod Ariftot.indi<br />

cabat exemplo Areopagitaru,<br />

quivtomnem motum ab orax<br />

tore dimouerent, ftatuerant,vt<br />

dicturus, obfcuro aut velato m<br />

locojloqueretur. Id conftat pnx<br />

mo Rhetor«cap,primo»<br />

CONT* V*<br />

COMMENTATOR incom<br />

mentopnmo quinque tantum<br />

videtur dicere effe artes logicas,<br />

cum fex effe illas <strong>vol</strong>uerit in<br />

Procemio*<br />

s o L v T i o*<br />

r o RT E intellexit quinque<br />

alias artes, praeter dernonftratix<br />

uam de qua agit in hoc libro,S£<br />

ita in vniuei Turn eriit fex»gram<br />

rnatica,rhetorica,poetica,fophT<br />

Contradictionum<br />

dr demratiua^quafupponebat* L<br />

Forte etiam nunc per atres , po*<br />

tu tinteiligereillrumetalogica:<br />

Hgc enim omnia ffunt expraex<br />

cognitis,& funt, Enthimema,<br />

Exemplum)Induc c lio,SylJogiC'<br />

musmgenere,& Demoftratio*<br />

Prior tamen Solutio magis<br />

placet*<br />

CONT+ vr*<br />

vv L T Auerrois hac diftt'n QQ l<br />

clionem difciplinarum } q> alias<br />

fint operari3e,aliae fermocina><br />

les«Priores, inquit>experientia<br />

fieri,pofterioresoratione,6^fer K<br />

mone tradtari « fed oppofitum<br />

videtur <strong>vol</strong>uiflfe alibi ,c£ in hoc<br />

com men to , vbi admittit, difci^<br />

plinastnfariam dici,Reales,Ser<br />

mocinales}d£ Rationales*<br />

SOLVTIO,<br />

ARTIVM, 6C difciplinaru<br />

multiplex eft diuifio* Nam ex<br />

Ariftoteleomnis difciplina vel<br />

honefta eft,velfordida.fecundii<br />

viam Platonis, vel honefta , vel<br />

fordida, vel media dicitur * Na<br />

Medicina,Piclura , S>C fimiles ,<br />

quae Sordidac apud Arift . funt, <br />

mediae erunt apud Platonem »<br />

interdum diuiduntur per Acfti<br />

uam cVFactiuam, vt colligitur<br />

do diuiduntur in Realem}c\lRa<br />

tionalem.,cV: Sermocinale,qua:<br />

diuifio eft, ex obie^tis confidex<br />

ratis, Nam philofopliia dicitur<br />

totarealis>quia de rebus conte><br />

platur.Gramatica Sermocina^<br />

lis eft,quoniam fermo eius max<br />

teria eft, ;Logica eft Rationales,<br />

qm


$olut.Tomitani<br />

A quoniamentia rationisiquirit,<br />

Demumad Auerroym dicenx<br />

dum,hoc Iloco<strong>vol</strong>uifiTeprivna<br />

illam Anftotelisdiuifione,qux<br />

diuidit artes m duo genera,in<br />

honeftas,quae fermone docen^<br />

tis acquirutur,5£ operarias,qu$<br />

mechanics, dC ford id ae nuncux<br />

pantur<br />

Co«i»<br />

CON T* VII*<br />

l N eodem commento vult<br />

Auer.fub hac propofitione: om<br />

nis dQc"irina,cVlc.non comprehe<br />

di artes operarias, dC mechanic<br />

B cas:quoniam vult illas non fyl<br />

logizarejOppofitum habet ter^<br />

tio de Anima. 4^,49. Nam intel<br />

Iec"tusprac*lic 9 ferunt, cognitionem agentem P<br />

allertionem, d(. conceptionemt<br />

fed ait principalem fcopum efTe<br />

Ariftotelishic tantum vellecox<br />

gnitionem agentem affertione,<br />

deinde etiam dirigentc afTertio<br />

nem,6d conceptionem. Exqui^<br />

busverbispatetquacdam Jeuis<br />

comradiclio*<br />

s o L v T i o*<br />

M E v M tton eft confili um<br />

opiniones aliorum omnes hie<br />

recenferetquando haeininfinix<br />

turn ducantur. itaque,vt Comx<br />

mentatorisingenium,&: iudix E<br />

cium pateat magis, dicimus ex<br />

hoc differt afpe<br />

culatiuo,quod Spec.vtitur onv<br />

his,qu3ehabeturhic6din Epit,<br />

logicisin principio,quatuor ef'<br />

fecognitioes:aliaenim eft ages<br />

nib us propofitionibus vniuerfa afTertionem,'.3£ hacc eft cognitkx<br />

libustpradticus vero particular<br />

n fub vniuerfali.<br />

complexaprfmiirarum}fiuean<br />

tecedentium, quae ante conclu^<br />

s o L v T i o. fionemhabetur,6d a qua tota<br />

DICENDVM fyllogifmum conclufionis probandae ailertio<br />

& id genus eiTe neceflaria, pro pendet.fecuda eft,agens cones'<br />

docendis difciplinis intelle


G (meaflTertioiierri,n6 autem agetern<br />

concept! onem, quoniarh fi<br />

conceptioeftj totadefinitionis<br />

C tu quaere argu^<br />

menta in eommento* Addit<br />

poftea, ad eandem enunciation<br />

nem pofie referri cognitionem<br />

dirigentem afiertionem,c\:con<br />

ceptionem,quoniam hse cogni><br />

tiones cum fimplices fint , po£<br />

funt ex eo, q> precognofcuntur<br />

& ante compofita,quodammodo<br />

fubintentione Ariftotelis conti<br />

neri:fed quod primum <strong>vol</strong>um 9<br />

hie eft cognitio agens aflertio/nem,Sidifcurfurti*<br />

Contradix<br />


Sol ut. Tbmitani 41<br />

A h*c eni«n aHqtlSdo forrnae coex tionem coocludi. itefn cp parx<br />

xiftit,ytfcribit Auemi.pofter* tes definitionis non poffuntipx<br />

commento ;j,nam terrae inter x fam aflerere definitionem effe:<br />

uentus caufaeft,faciens fcire ex nam hoeconcipiunt tantum, definix<br />

tiohacc^quacconcluditur , fi vt<br />

definitio concludatur dialediice<br />

CO.NT. xt<br />

EXPONENT Auerr*verba Co,t»<br />

ilia in textu prime, G>C aliarum<br />

vnaquaequeartium» perartes,<br />

inquit, non efle inrelligendas ar<br />

tesmechanieas,vt <strong>vol</strong>uitThex E<br />

dicitur conclufa: ex fecundo po<br />

arridet D.Thomas in expofitio mift .fed artes theoricas, quod<br />

netex»?*primi Pofte» £ fte.texr.8.6C commento.<br />

fiveroYue ali)vertunt, contemplatiuas,<br />

rit ignotd, <br />

rensademonftratione. ExepU tus demonftrattuus. itaqj male<br />

funt fecundo Pofter.text« 16. & videtur hie iunxifle duo contra<br />

apud Auer.in S.quacfito. Quan ria fimul,<br />

turn autem pertinee ad id,quod SO1VTIO*<br />

vulthocinloco Commentator NoMEN ArtiSjfiproprieac<br />

dedeffnitionenota, 5^ignota, cipiatur, facfliuurtihabitumdix<br />

C<br />

diligentercofidera.Nam inquit cit ex fexto Ethic* At fijid fix f<br />

definitionem fieri manifeftam, gmficatione communi fumaxx<br />

Vel quando partes eius ex fe nox tur, dC habitus fa&iuos deno><br />

tae funt,vel fyllogifmo* Quod fi tat,6^ fpeculatiuoSiNam dC phi<br />

habito fyllogifmD parti um,ad> lofophia dicitur, ars, vel nomi><br />

hue definitio erit fubobfcura, ne communi, cum proprie fie<br />

tune diuifione, &C compofitione fcicntia:vel quia eft ars honefta<br />

kuiter confirmabitun hoe eft in fl^liberalis,<br />

ftrumento minorisrJdei*Sivex<br />

CONT. XI*<br />

to definitum fueritnotu, &C defi<br />

nitioignotaex fui natura, iafti, ARis TV diuidenepraecogtii<br />

in quitjdem onftratione conclu tavult,de dignitatepraecognox<br />

di puterit.Exquibushabes,^ fcitantumQwodiCaeterum opdefinitio<br />

poteft per demonftrax pofitum<strong>vol</strong>uit,intexr.quinto,<br />

F r) vbi


Contradictionum<br />

G vbi ait, de dignitatibus loqucns<br />

& principijs hacc eflfe praccogni<br />

ta,non folum in intelligedo, fed<br />

& incognofcendoqjfunt. Ex<br />

quibus conftat de principijsprf<br />

cognofci quid}& quod*<br />

s o j. v T i o,<br />

PHJLOPONVS ibiaflferif,<br />

veruefle,dignitates dupliciter<br />

prj cognofci, fed hoc in loco Ari<br />

fto.alteram prztermifit prxcrv<br />

gnitionerrijtanquam fubmtelii'<br />

gendam. At haec folutio, non<br />

excufat,fed incufat.Ariftoteles<br />

** eniminProcemio nontenetu^<br />

qux neceiTaria funt,prsctermit'<br />

tere. Latini aliter. Dicunt illud<br />

quid, quod de dignitatibus ha^<br />

betur,non efTeillarum vti digni<br />

tates fun t,& com plexa. E tenim<br />

feptimomet.ip.complcxu non<br />

definitur* Eft itaquequid parx<br />

tium, hoc eft fubiecfli,6d prxdi<br />

can,ex quibus coftat dignitas.<br />

Vt verbi gratia,qui cognofcit to<br />

turn elTemaius (ua parte,cogno<br />

fcitpnus,quid tocuni,c\l quid<br />

I (it <strong>pars</strong>. Itaquedicendum infex<br />

cundohoctex.fuiffeexprefiarn<br />

cam tantum cognitionem,quac<br />

propria eft dignuatum, vt com<br />

plexa quardam funt: in quinto<br />

vero,vtraque exprimiturnotix<br />

tia:dC qua dignitatibus accidit,<br />

Vt complexxfunt, dC hacc eft<br />

prxcognitio quod:


Cat*<br />

Solut.Tomitani 4 3<br />

modovniuerfale,8£fimpliciter D<br />

D T c E R E r Auerrois defini i dem fun t»Hoc modo infra lotionenr<br />

nominisirem definitio quitur tex.t4.<br />

nem rei in mathematicis}ob eax CONT. xvi.<br />

rumfimplicitatem.Caeterumin DEFINIENS Arifto.fcire, Tex,'<br />

al^Sjdifterunt.in quibusdiuerx reminquit, dicitureffecogno*<br />

fas poffumus afferre definitioes fcere per fui caufam,oppofitum<br />

ac defcriptiones, ex varjjg eox primophyfic.primo,videturdi<br />

rum accidentibus, proprietattx xiffe,vbi fcientiam, inquit,non<br />

busve* percaufam fieri, fed p^r caufas,<br />

CONT. xinT. fldPrincipiajVfquea^Elemenx<br />

IN fine commend videturaf ta. ItemScienriamfieriperplj<br />

ferere,Quid eft,antccedere,fi res caufas <strong>vol</strong>uit fecundo phyr<br />

eft. Oppofitum dixit vnd cum fi.i/ .& fecundo Pofterio«texx<br />

( Arifto.fecundo Pofte, tex.com tu 11. E<br />

snentM* $ o L v T i o.<br />

IOQ.VITVR in non entix<br />

bustvt Vacuum,Infinitum.cVc«<br />

de his enim poffum'fcire^uid<br />

s o t v T i o.<br />

DICENDVM <strong>vol</strong>uidehoc<br />

in loco Arift. Scientiam per dex<br />

monftrationem iimpliciter,dC<br />

eft illa,quar metrum, dC menfu^<br />

fintydC ignorare an fint. At in i. raeft aliarumfcientiarum.H^c<br />

Poft.regula eft de hir, quac func enim fcopus eft Ariftc*?.in hoc<br />

in rerum natura.<br />

textu.vnde Auer.commento fc<br />

CONT. xv« ptimo animaduertit,hanc fcien<br />

Tex.3. COGNITIO fimpljciter,dCtiam<br />

fibi Ariftotclem hoc in fa'<br />

cognitiovniuerfalishic habenx coproponere, CuiaffentitThe<br />

tur contrariae. Oppofitum vide mift.cap- 4«<strong>vol</strong>ens hie definiri<br />

infra in tex.i4.vbi pro eadecox fcientiam potiffimam,quar dat<br />

C<br />

gnitionehabendae funti nobisderejVt lit,5Cquamob^<br />

SOLVTIO» rem fit. ,Idem videtur <strong>vol</strong>uifTe<br />

VNIVERSAI.E aequiuox D.Thomas,6d Philopon^quod<br />

cum eft« Aliquando cognirio maxime patet ex illo verbo in<br />

eftjcommunis poterialis,3d cox tex.fimpliciter.Nam ft Demon<br />

fufa,&contraria eft cognitioni ftratio eft qucdda Analogum ,<br />

(impliciter,quo modo hie loqui vtdicitAuer.primo Pofter.p,-.<br />

tur Ariftote. dicens poffe effe, &C in s.quaefito: zquum eft, vt<br />

vtquid fit nobiscogni turn vni* definitio data de fcire, primum<br />

uerfaliter,quod prorfus ignore^ concernat analogatumtcV He de<br />

tur fimpljciter. Interdum cogni monftrationis fimpliciter efTe^<br />

tio vniuerfalis ea dicitur,qujde


C concern ere, demonftrationem<br />

caufae tantum, quibus conflict<br />

tis,dicendum}Anftotelem hie<br />

<strong>vol</strong>uiffe earn fcientiam, qu ae ex<br />

perfectiflimo genere caufae ac^<br />

quiritur:atinphyficis de corns<br />

pleta, atquetotali (vt vocant)<br />

fciemiarerum natural iurn intel<br />

ligit* Nam cum nat ur alia a plu<br />

rjbuscaufisfiant, pofTunt fciri<br />

per quatu or caufas:fed vnaiHa<br />

ruin eritfummeperfecta,atque<br />

exquifita tantum:& eft ilia qua<br />

vult hoc in loco» PofTumus dC<br />

HljHud dicere , hie <strong>vol</strong>uifie fcien««<br />

tiam, qux omnibus difciplinis<br />

copetere poteft« Hgc enim eft,<br />

quae fir per caufam, nam Mathe<br />

raaticus, Diuinus,cV: Nacuralis<br />

per caufam contemplantur«Q^<br />

fiin plurali n umero loqueretur,<br />

Mon compreh enderet Mathcma<br />

ticum^quifola forma vtuur: vt<br />

diciturab Auerroeinprocemio<br />

Phyfic. di eft ratio» Nam cum<br />

Mathematicus abftrahatamax<br />

teria, abftrahit a motu : motu<br />

dempto, tollitur erTiciens tan^<br />

1 quamid, vndemotus:ablatoef<br />

ficiente to llitur finis,cum omne<br />

agensagat propterfincmfecun<br />

dophyfiJn fine. Vtrumautern<br />

ad perfeclam fcientiam rei natu<br />

ralisrequirantur quatuorcau^<br />

fac,& ad exquifiram cognitione<br />

reidiumae, tresinducantur^.de<br />

hocfatisabunde alibi dicedum<br />

venit. Item, an inter omnescau<br />

faSjeaperfecliorem generet fcie<br />

tiam , quae aformaaliumitur,<br />

anab alijs caufis^id fuolocopa^<br />

Contradictionum<br />

tebit, Sufficiet tamen in pratfentiadixifle,<br />

AuerroymveJlc<br />

illam caufam maxime facerc fci<br />

re,qu3e maxime datrrobis pro*<br />

pter quid* Hacc autem eft, quz<br />

formalis dicitun nam forma eft<br />

principium, quo res eft, & co^<br />

gnofciturp.mer.io. At demon<br />

ft ratio fimpliciter vult mediu j<br />

qui fit caufa vt res iit,& noftrak<br />

fcientiae, quod Auer* dicit prv<br />

mopofte.8, Formaenimeft,<br />

quae coftituit primum modum<br />

dwcndi perfe,qui tantoperene^<br />

ceflarius eft dembnftranti fimx<br />

pliciter primo pofte. cojtimento.<br />

jo«?i.54»j $. Forma eft^ tota<br />

rei effentia, cum iraque fcientia<br />

fit adaequatio rei ad intelleduni<br />

patet veram fcientiam eiTe per<br />

formam. Item forma eft,q u{<br />

dat quid fubftatitiarum, dd pro<br />

pter quid acc;dentiucn,noc au<<br />

tern <strong>vol</strong>umus pro medio in demon<br />

ftranone, & pro prmcipio<br />

fcientiae, primo de Aniina tex.<br />

commend* iu Materiaob fui<br />

latitantem potentwm,non po <<br />

teft efle principium fcieati«:na •<br />

a


Tex*;<br />

A ma wit fcierrdi ptincipium,<br />

QuodfiAuerr,vtatur demons<br />

ftratione ilia de Ecly pn>, dC terx<br />

rae interuentu, quae per efficient<br />

tern caufam fit, pro fimpliciter<br />

demonftratione, vt conftat prix<br />

mo pofte.j?. cV in 8. quaefito,di<br />

cendum,quod hoc facit, ob lax<br />

tent em formam Eclypfis,oi><br />

ius vice,interuentum terrae acci<br />

pimustquocircahanCjibi vocat<br />

caufam coexiftete:hoc eft, quae<br />

loco forme exiftit* Verum an<br />

hate caufa fit Praedicati,vel fubx<br />

B iecl:] in demonftratione,nunc di<br />

cendum non eft * id enim paulo<br />

infra conftabit.<br />

CONT. XVII*<br />

DEFINIENS Arifto.Scix<br />

* re,longealitervideturipfumde<br />

fmire,quamfeceritin


A compofitronem,etiamcnuncia<br />

tionis formam acquirit, iam cu<br />

verbo6£ definite exprimitur:<br />

fiiijj propoiuio: Sed hoccftilli<br />

alienum 8Cperaccidens:efficix<br />

tur'qjdefinitiocomplexii. Hoc<br />

totum etia videtur colligi pofx<br />

fe ex his quae habet Arift.in lib*<br />

Periherm. Se<br />

fjnitione*Hinc tollitur contra/dictio<br />

;qua viditLucidiff.Thex<br />

mift. &C non folui t: vt licet vide<br />

S reapudipfuma«Poft.cap,$»<br />

CONT* XX»<br />

Tcxv, REGVLA eft hoc in loco fa<br />

* tis cognita, pg q3 vnumq3ijj<br />

tale, Sdillud magis. Longe ta-men<br />

aliter videtur earn exprek<br />

Solut.Tomitani<br />

45<br />

CONT«<br />

V v L T omnino principia 1 ex«v»<br />

efTe magis fcita, quam conclu^<br />

fiones. Oppofitum videtur vox<br />

luilTein tex.^dum inquic fcien<br />

tiamefietm concJufionis,intelkcftum<br />

veroprincipiorum.<br />

s OL VTI o«<br />

H I c fcientia analogies acx<br />

cipit.,ibivriiuoce«Nam fcientia<br />

principiorum meliordiciturdi<br />

fpofitio qu^m fcire^ qm aft 9 eft<br />

nobilioris anime faculratis, hoc<br />

eft mentis S>C mtellec r tus. Coclu<br />

fionisautem cognitio, acftus eft E<br />

ratiohis 6ddifcurfus.Hmceft><br />

Vtvniuoce6dfimpliciterfcienx<br />

tiafittantum conclufionis non<br />

principiorum, cui aflentitSov<br />

tusin qujftionibus huiuslibri,<br />

fiflein.t.Metaph.^cum ait, il'<br />

Jud magis tale eft, ,ppter quod<br />

caeteris ineft vniuocatio«<br />

s OI.VTIO.<br />

IDEM fenfus eft, alio atque<br />

alio dicendi modo.Tu tame ani<br />

- maduerte hac regulam Temper<br />

intelligendam cite, decaufa«3C<br />

effetflu parncipantibus eadem<br />

difpofitionefeorfum,qua: tame<br />

difpo accipiatmagis vel min 9 6CThem«Atroneanaloga3fciex<br />

tia de principrjs non modo diet<br />

*<br />

Pervniuocationem autintellex<br />

xitdifpofitionem acaufa com^<br />

municatam effectui.Hincdeci'<br />

piuntur qui regula amnt in fox<br />

hs analogis contineri,cum S>C in<br />

vniuocis dec magis vel minus:<br />

nam magis albus homo,vel mi<br />

nus albus homo non euariant<br />

vniuocam rationem •<br />

tursfed dC magis.Tu vero,fi vis<br />

hunc fciendimodum dedignix<br />

tatibus diligentius perpendere,<br />

vide grauisiimam digresfione<br />

Roberti Lynconienfis, qui totu<br />

hoc plene exlcopiose" dilucidat,<br />

vide6C«t.Pofte4tex«vlumo. ^<br />

CONT. XXII*<br />

HABET Aucr, demonftrax Co,r»<br />

tionem fimpliciter effe primo<br />

in ten tarn ab Arift* in his libris»<br />

Oppofitum inprocemio, cum<br />

dixerat intetionem efle omres<br />

fpecies demonftra tionis*<br />

SOLVTIO*<br />

SCOPVS fiue intentio po *<br />

teft efle generalis cV: pricipalis 4<br />

Generalis i hoc libro eft,omnes<br />

fpecies demonftratiomsrecenx<br />

fere:


G fere t fpecialis eft demonftratio<br />

fimpliciter* Priorem fcopum<br />

tetigit in prooemio, alium veto<br />

hie, 5£Jn,8«quaefito.<br />

CONT* XX<strong>III</strong>,<br />

» Die IT, demonftrationem<br />

quia excludi prorfus a definitio<br />

ne fcire, qm hf c non fit per cam<br />

ob quamres eft.Oppofitu eft<br />

»,Pofte.c.9 ?.vbi ait, nomen de^<br />

monftratiois licet diuidatur in<br />

fim pltciter,,ppter quid ,6V: ga,<br />

€>C hae fpecies licet diftinguatix<br />

fj turvt magis vel minus perfex.-<br />


Co»io»<br />

Solut.Tomitani<br />

A Allonge alitervifuseft Arift,<br />

& Aucr. explicate demonftrax<br />

tionem figni. Nam in tex.jo.hu<br />

ius primi, SC in co«p;« Habetur<br />

demonftratione quia, fieri qua<br />

tuor modis,Prima fpecies eft<br />

ab effedlu conuertibili«Secunx<br />

da ab eflfectu non conuertibili«<br />

Tertia a caufa mediata. Quarx<br />

ta 3 caufa remota«Quo ftante,<br />

inde efficitur, aliquando demo<br />

ftrationequia fieri percaufam<br />

rei, no Temper per caufam fcien<br />

tiae in nobis tantum #<br />

B<br />

S O L V T I O«<br />

C A v s AE quf mediatg funt<br />

& remote, verae caufae no funt<br />

appellandae,6£ obid fcien tiam<br />

pariunt in nobis imperfectam<br />

comecluralem: quocirca hg cu<br />

effect jbus ordinantur»Quod fi<br />

quis harum demonftrarionum<br />

exepla habere velit, legat tex.<br />

jo.apud Arift. cV Auer» quxfi*<br />

turn de medio. ibi«n«haec latius<br />

C 6cdiligentiusconftabunt.<br />

CONT. XXVI,<br />

H A B E T Auernin hoc com<br />

men, diflindione iam fads nox<br />

tarn omnibus» Quod demon'<br />

ftratio duplex eft. Quaedafimx<br />

plex,qu£ vmco fyJlogifmo abx<br />

foluitur:quxdam compofita,<br />

quf profyllogizataut vtran^j,<br />

aut alteram pr ^miflarum. He. c<br />

enim 5 Grr» cis demonftratiox<br />

nes dicuntur , quae dant fiue<br />

Thorema, fiue Problema. Lax<br />

tini fimpliccm dC compofitam<br />

appellant, Vultitaque Auerr. I<br />

illam efledemoftrationem fim<br />

pliciterflC fumme perfe-fbim,<br />

quae vnico fyllogifmo abfoluix<br />

tur: quae vero pluribus, %quixuoce<br />

inquiteft demonftratio.<br />

Oppofitum videtur <strong>vol</strong>uiffe,t»<br />

Topicor.cap. primo: vbi deft '<br />

niens Arifto.& Auerr. demonx<br />

ftrationem, dicunt cam effe fyl<br />

logifmum ex. veris, & primis,<br />

aut ex his, quae pervera dC prima<br />

fidem fumpferunt. Quix<br />

busverbis tarn mediatam qua<br />

immediatam demonftratione ^<br />

videtur colligerefub eademde<br />

finitione, dC fie vniuoce «<br />

SOL VTIO.<br />

SCIENDVM Auer.inTo'<br />

picis accepifle demonftratione<br />

comunifignificatione, profylx<br />

logifmoexnecelTarijsrid enim<br />

fufficit eo in loco, vt ilia diftinx<br />

guat a cseteris fyllogifmis* Hie<br />

vero presfius accipit demoftra<br />

tionem, pro fyllogifmo ex ve-'<br />

ris, immediatis cVc,<br />

CONT* XXVII.<br />

VVI.T in hoc come, quod ^g<br />

fingularianon fintcomparanx<br />

davniuerfalibus: quoniahanc<br />

comparationemneq3fenfusiu><br />

dicat neq? intelleclus. Nam inxtellecftus<br />

concipitfolum vniuer<br />

falia, fenfus vero tatum vniuer<br />

falia* Oppofitum habes.-.Me.<br />

io. vbi fingularia inquit efle no<br />

tiora vniuerfalibus,<br />

Solutio*


Contradiction um<br />

& SOLVTIO. finitio eft comp!exum,quod it K<br />

SCIENDVM q> fingularia li cotingit non vti definitioeft,<br />

effe notiora pot accipi bifarja", nam fie fimplex eft di. incoplex<br />

velquodfintnobis cognitapcr<br />

fenfum priufquam vniucrfalia<br />

per intelle


Solut.Tomitam 47<br />

A foluendasab artifice .Nam inx gc,fuere argumenta ilia confu<br />

quit non tenetur Geometra fol t ata in procemio* Alt) aute hoc<br />

uere rationem Antiphontis,ob<br />

id q» litigiofa eft.Ex quibus vis<br />

detur pugnantiacum co, quod<br />

facitinhoccapite,&in Prooex<br />

probaruntrationibus peccanci<br />

businmateria tm, vrpotequi<br />

velfalfam proponem accipie'<br />

bat pro vera, vel finediftin<br />

S c i R £ licet Arifto. hie rex minat in tex. Ita>7? la facis conx<br />

mouere impedimenta artis dex<br />

monftratiuae partim,partim et<br />

ftatj non eofde confutari in hoc<br />

loco,cV in procemio: fed Sophi<br />

I procemio, fed aha atqj aha rax ftas ibijCacteros hie. Horum au<br />

none* Nam quide fcientialox tern ratio peccabat in matena,<br />

cud Aim, vana ratioe fenferut. du tic ratiocinabamur.dicis te<br />

Quidam,n.ponebant oia fciri, fcire conclufionem ex prgmiv<br />

quidam nihil, quida vero mex fis, quxrimus an iliac fine notg,<br />

dio modolocuti funt, qufdam an potiusignotec'Siignotae,er<br />

anobisfciri,cVqu3edamignox gocV conclufio.finotXjigitur<br />

rari.Qui omnia fciri <strong>vol</strong>uerunt per demonftrationem ex alrjs,<br />

fuere Academici,qui omnia cir &. illerurfus ex alrjs.Quare vel<br />

culo fieri S>C cognofci exiftima in infinitu abibimus, quod abx<br />

bant de quibus in hoc te.<br />

fum airumJc>q fubieAii,<br />

ce id agebant, vt Mennon,Hip<br />

pias,Protagoras,,Euthidemus,<br />

Qi. pracfertim fi fueric fubiectii<br />

partiale, poffuntiartedcftrui,<br />

Dionifodorus,atqj ali), de qui' dummodo non procedant iilae<br />

busperfxpe meminit Plato in ranones ex his quoc contraria<br />

fuis dialogis, De quorum grex funt principrjsfcienti£. Quibus<br />

pofius


ContracHccionum<br />

G pofitis dicerem: Ariftotelem re<br />

dte <strong>vol</strong>uulein.i.Phy.tex.ti* q><br />

non tenemur foluere rationes li<br />

tigiofas, hoc eft illas qu£ proce<br />

due ex oppofitis,principiorum<br />

artis. Namibi <strong>vol</strong>ebat,non \f.-><br />

mri naturalem foluere ratione<br />

Anti'photis, 3 quadrabat circu<br />

lu ex oppofito principio Geox<br />

m eerie, dicete q> cotinuu pot ex<br />

diuifioeabfumi, cui 9 taeft ex varietate fundamefOx -C<br />

rum. Siquidcm Arift. vultani^<br />

mam noftram elle coeuam cor<br />

pori, Plato vultipfam eflfeeorx<br />

poreantiquiorem, 6i ante cor/pus<br />

creatam d De6, in quo fta^<br />

tu fortita eft cogniti6ne et feieij<br />

tiam omnium. Accedit qirntel<br />

letftus fm Arift..nobisdat<br />

oppofitu<br />

dicit Geometra, Veru &C fi So*<br />

phifticae erant rationes confu^<br />

tat£ in procemiOjillg tfi non vte<br />

^ bantur principio cotrariohuic<br />

fcientiae, Rurfus argutnentum<br />

q3 deftruitinhocte^peccat<br />

folumin accipiedapropofitiox<br />

nefalfa}q>omnis fcietiafitper<br />

demoftrationem»Hincfolutio<br />

nafcicur,propo(jtae cotradiAio<br />

nis, Verum, quoniam d princix<br />

pio in referendis antiquorum<br />

opinionibus de fcire, tres vete--<br />

?u adduximus fententias: qua^<br />

rum dux jam fatis coftant., hoc<br />

e,que dixit omnia feire, dC alia,<br />

quj <strong>vol</strong>uitjOia ignorant media<br />

* vero nondu explicata eft,Quax<br />

rCjillud perpende,tertiam bane<br />

opinionem <strong>vol</strong>uifle Platone in<br />

Theeteto, planets ips


SoIutTomitani<br />

A pe font, per id q* non fcintittatj<br />

6Cqj non fcintillant, per id q3<br />

prope funt , hoc autem noh fit,<br />

fiifi conclufio efficiat pracmif><br />

fa, &C altera prjemiffarum con*<br />

clufio, talis aut fyllogizadi tno<br />

diis circularised* Praetereaeft<br />

Ariftiin.i.Poft.teaj.vbi ait En<br />

fcia circularia,circulo demoftra<br />

xi debere : cft'qj ibi exempli! de<br />

pluuia QC terra madidatnaex<br />

terra madida pluuiam demons<br />

j3 ftramuSj &i ex pluuia terra ma*<br />

didam4Item»i.Phyfic*tex«36.<br />

fanitas eft caufa exercendi}c¥<br />

exercitatio fanitaris : qre ft caux<br />

fae funt vicisfim , circulus vide^<br />

tur exprefle* Sed in.2,Pnofum<br />

cap.f.t.dC,? .vbi diiTerit de cirx<br />

culo demonftrationem circula<br />

re admittit in omnibus figuns.<br />

Accedit q> in pdicamentis ca.<br />

de Qualitate,eirculum videtur<br />

concedere in definitiohc qualix<br />

tatis genus t qm hf e relatiua funt.<br />

SOI.VTiO»<br />

S apud Arift.<br />

in libris Logicis poteftaccipi,<br />

6C in forma 6C in materia fyllox<br />

giftica. in forma ommno dari<br />

poteft,cum ea abomni matex<br />

riafeiungitur r rifticustx A» coticludit B, &ex D<br />

B. concludit A. non.n»adftringi<br />

tur conditionibus demonftra^<br />

tiuis, qucc circulum impediut*<br />

Adde, q?circulusih materia di|<br />

plex eft, vel definitiua, vel de^<br />

mratiua,definitiua vt cii fubie><br />

clum,g forma, &C forma p fub><br />

ie


Contradictionum<br />

G terra.n.maclida eft caufa matex<br />

rialis pluuig, pluuia e Caufa ef><br />

ficiens terrf madidaeJtem fani<br />

tas eft caufa finalis exerci tatiox<br />

nis,exercitatio vero efficiens fa<br />

nitatis. quare hgc faciut regrefx<br />

fum in materia necefiaria. non<br />

aute circuluin materia demon<br />

ftrationis fimpliciter«De fylFo<br />

Vero circulari ratio nulla ejqin<br />

yforma fyllogiiiicadiclum eft<br />

poffe admitti»Cti vero dicitur<br />

inqualitate c\Iqualifeciflecirx<br />

culum Arift,dicendu eft, ilium<br />

" efie definitioniSjimmo potius<br />

defcriptionis,non autem demo<br />

ftrationis: item fit van a to ordi<br />

ne quo ad nos dC quo ad natux<br />

ram.Nam cum defcribiturqua<br />

litas ex quali, procedimus i no<br />

tioribus nobis, cum vero qua/leexqualitate.pcedimus<br />

anox<br />

tioribus naturg: fic'qjeuitamus<br />

circuln. Ide et pofiet dici de Re<br />

latiuisapud Porph.vt funt Gex<br />

nus &C Spcs: na Auicennacoce<br />

dit definiri circulo relatiuavix<br />

cisfim, fed Auer.in Paraphrafi<br />

* 7,Met.negathiicelTecirculum,<br />

quoniam non concedii vnu rex<br />

latiuorueffe caufam alterius et<br />

econ tra: qcf eft neceffarium,vt<br />

fiar circulus. Patet ergo circulil<br />

poffe dari; in forma, dd in max<br />

teriaetia demon ftratiua coi, q<br />

eft caufa cVcaufatum, fed tune<br />

dici debet regreffus. in materia<br />

autem demronis fimpliciter id<br />

non poteft neri,C\: ob hoc dixit<br />

Arift.in hoc tex. circulo autem<br />

cf imposiibile iit demonftrare<br />

fimpliciter planumSCc, E<br />

CONT» XXXII.<br />

DEMONSTRATIONEM<br />

Vult Arift.conftarenot:oribus >*<br />

fimpliciter tan um, non autem „<br />

nobis, fupel- il lis verbis, fi vero »<br />

fie non effet vtiijj fcire benedeo<br />

finitum,fed duplex. 6dc. id au^<br />

tern videtur oppofituei quod<br />

Voluitintex.jo. vbifcirediftin<br />

guitinquia,^ propter quid*<br />

Conftat autem fcire quia, fieri<br />

ex notioribus nobis,cu ab effe^<br />

(flu procedamus: propter quid L<br />

vero fit ex notioribus, naturae<br />

cum procedamus a caufa*<br />

s o r v T i o»<br />

QMMISSA quaeftioneilla<br />

vtrum demro quia fit demon/<br />

ftratio quf examinanda eft fu<<br />

per te.jo.fiueco^pj-inq Auerr,<br />

diffentit ab Auicenna, <strong>vol</strong>ente<br />

d em r on em quia,no elle demo<br />

ftratione, de quo etia metio eft<br />

inquaelito demonftratiuo.i5.di<br />

co ad praefentem contradicfliox<br />

nem, q> Af ift. hie vult fcietiam<br />

fieri ex naturae notis tantu, qm M<br />

hie difputat de demrone fimpli<br />

citer^circularis effenonpot.<br />

non negaret tn demrone quia<br />

effedemonftrationem,lic« fiat<br />

hsec ex notioribus nobis, accix<br />

piendo demoftrationis nomen<br />

in ratione coi analoga. Quare<br />

Arifto.i.Pofter.jo.diftinguens<br />

demoftrationem profylfonex<br />

ceffariOjin rone analoga, ea fe"<br />

catinxlemonftratione quia


Solut.Tomitani<br />

49<br />

A demronefimpliciter, qua deft'<br />

SOLVTIO* D<br />

niuic inte.?«dicens eafacerefci<br />

q> induclio<br />

cntia ex primis,veris, immedia procedit a parcibusad totu,hoc<br />

tis QCc. ob id, earn vult conftare e a particularibus ad vFe, vc fcri<br />

ex notis naturae. Idem « <strong>vol</strong>uit bimr ab Arift.2. Priorum St*u<br />

Themift. qui m.z.Poft. cap.jo, Topic.cap.io* 6C«uPoft. tex.sj.<br />

appellat demronequia fylFm, quae quide particularia primu<br />

naibicoparat demronem quia occurrunt nobis,qjipfum vni<br />

ad demronem perfectam, incu uerfale, ^i qm intellectusnon ipot<br />

ius comparatione potiusfylFus intelligere deficiente cognitioe<br />

eft q? demro. 6C.it Pofte.cap.4» particularium, quae fenfibus ap<br />

demro inquit no fubmittit fefe prehenduntur. Quo ftante dix<br />

cognitiom humanf,fed nature, cas, verum ee in adduiftis locis,<br />

qfh per demronem earn vult q vl'e, efle notius nobis, q? minus<br />

B facit fcire fimpliciter.& eft ac fi vniuerfale ordine doctrinae,at 3<br />

dicamuSjAccidentiauo efle en hoc in loco vult cognitione per<br />

tia,fumedo Ens pro priori anax inquifitionem, hoc eft ex indu'<br />

logato,nam tale non eft nififub ctioejinquaprocedimusapar/-<br />

ftantia: dC tamen accidentia ticularibus ad vniuerfale, dico<br />

funt entia in rone coianaloga. in fumma, q> hie comparat par<br />

Sic demro quia non eft demro, ticulare,vFi,ibi vl'e magis ad mi<br />

hoce ilia quae drfimpliciter ex nus.Qupdfiquisdiceret, oppo<br />

naturf notis:dCtn demro quia fitum <strong>vol</strong>uilTeAuer.in.c.iz.qct<br />

eft demro, pro fylFo demonttra<br />

tiuo analogiceaccepto,quieft<br />

fylFus procedens ex necefiarrjs,<br />

ad differentiam Topici 3C Sox<br />

phiftici.,p hac ruateria eft Auer,<br />

CONT, XXXI,<br />

^%. V VJ.T o> <strong>pars</strong> fit prior fm<br />

Co. i;»<br />

' CQgnitione<br />

• • - ^<br />

apud<br />

.<br />

nos<br />

,i,<br />

ixnatur^<br />

pofterior: vniuerfale vero fit po<br />

fterius nobis oC pn 9 particulare& vFenon func inui<br />

cem comparanda,ad hoc dicen<br />

dum, qp non funt coparanda re<br />

fpecftu eiufde potentifiudicanx<br />

tis: tnfm ordine exiftendi, hoc<br />

poiTunt:nam hicdicit fingulax<br />

ria primumeffecognitaqpvni^<br />

uerfale;non autem hacccompa^<br />

rat,refpec^udeterminatg virtu^<br />

tiscognofcentis*<br />

naturf»Op CONT, xxxir,<br />

pofitfi <strong>vol</strong>uit.i. Ph.4««3C«i«Poft, HABET \.om.q>dem6ftra><br />

co.ii.vbi vult totuee nobis no<br />

tius fuis partibus, et et vFe,cum<br />

fit totum,eft notius nobis, item<br />

><br />

tio fimpliciter fit ex his quce mv<br />

ta naturae funt«Oppofitum vi^<br />

detur <strong>vol</strong>uifle.i. Pofter.com.r.<br />

in Proozmio huius libri dixerat vbi ait, demonftrationem lim^<br />

vniuerfale efle notius ordine do pliciter nobis tribuere caufam<br />


G dicendutn, q> demoftftratio fim<br />

pliciter, cohftet ex nature & no<br />

bis notis. Idem <strong>vol</strong>uit in prooex<br />

mio Phy« idem dC in co.«?j,piv<br />

mi Poft. in Epit.de demonftrax<br />

tione,& in quaefitis.<br />

SOJ.VTIO.<br />

OPORTET fcire,hocinlo<br />

co intelligere Auer. non abfolux<br />

te et tantum,demonftrationem<br />

conftare ex naturae notis, fed g<br />

comparationem ad demonftra<br />

H tionem quia 4 Nam hie exponit<br />

Arift.dicentem,no oportere dix<br />

uideredemfonem in earn, qua:<br />

fit ex nobis cognitis , 6£ in cam<br />

quae He ex notis naturae: quonia<br />

non datur fcietia fimpliciter ex<br />

nobis notis tantum. Ex quo pa<br />

tet, q? demonftratio fim pliciter<br />

ifedC abfolute fumpta, ex his £<br />

fici tur ac con (tat, quae nobis dC<br />

naturae cognita funt, 6C fie prox<br />

cedunt authoritates adducftae:<br />

hie vero dicit earn conftare ex<br />

naturae notis, quae conditio fuf><br />

I ficit vt diftinguatur a* demon-'<br />

Aratione quia.Et hoc quod vo*<br />

luit Auenhic,afleruit etiam Lus<br />

eidifs« Themift.cap<br />

cet non fit vniuoc^ demonftra'<br />

tio, cum fiat a pofteriori dC non<br />

per caufam ,attamen fit exnex<br />

ceflarijs, etfic demonftratio eft,<br />

licet in feciidograduanalogix:<br />

quod profe&olatuit Auicenna,<br />

qui abfolute arbitratus eft,earn *•<br />

nullo pacfto demonftrationem<br />

eile dicendam.S'ed dehacre alix<br />

bi dilferendum venit«<br />

CONT, XXX<strong>III</strong>.<br />

NON longed pnncipiohux 06,24,<br />

ius commenti Auerr4 negat dex<br />

tnonftt a tionem fimpliciterpof<br />

fe haberelocum in regreiTujqm<br />

inquit}non poteft contingerere<br />

ciprocatio demonftrationi Om<br />

pliciter fecum ipfa,autcum alia<br />

demronisfpe,Ecceq> in regref- }><br />

fu demrofimpfrnon dabitur, fi J^<br />

no pot reciprocation em facere<br />

cu aliquademronisfpecie.Opx<br />

pofitumhabef inEpit. Logicis<br />

cap. de demrone vbi dicit, fi ca<br />

& effeclus couertantur, fieri ab<br />

effeclu demonftratione quia, d<br />

caufa verodemronemfimpFr*<br />

s o L v T i o.<br />

V E R B v M illud fimpliciter,<br />

apud Auerr.mo fonat id,quod<br />

potisfimum a Latinis dicitur,<br />

modo vero id quod fimplex5C<br />

vnicum eft, fignificat,quod alix<br />

bi notatum etiam fuit* cum vex<br />

ro


oin regrefltinegatdaridemS/<br />

ftratiorie iimpliciter, potisfima<br />

intelligit: et ratio eft,qm regrek<br />

fus inuentus eft,vt ex eflectu no<br />

to,ignota ca concludatur: at de*<br />

rnro potisfima habetcam fque*<br />

nobis,Sd nature notam, itaqj in<br />

eaceflat omnis caufa regredien<br />

di.Cu vero in Epit,Logicis fen-bit<br />

Auer. acaconueitibili fieri<br />

Solut. Tomitani<br />

demronem fimpliciter,inte1Hx<br />

gas verbum fimpfr, pro demro<br />

ne caufg tfn,hoc eft,demronem<br />

dan tern quefitu vnum finiplex,<br />

quod eft ipfum pp quid,ad difx<br />

ferentiapotisfime,q datdue qx<br />

fita, hoc eft caufam 6c ee, vt fcri<br />

bitur in Epit.Logicis cap.de de<br />

mrone,in<br />

fte.com, 7.<br />

CO NT, XXX<strong>III</strong> I,<br />

Tex, 6* V i r> E T v R Arift.I hac par<br />

te ponere diflferetia inter dem6'<br />

ftratione dC fciam demf atiua,<br />

qm feorfum probat vtranqj fie*<br />

ri ex necelfarfjs. Sed in te. y.dex<br />

flniens demf one, earn appeflax<br />

bat fciam demfatiuam, inillis<br />

C verbis •£ Si itaqj eft fcire vt pox<br />

»> fuimuSjneceflfe eft fciam demox<br />

» ftratiuacVc,} item qjhgc idem<br />

fintjConftatlegentibustex. 26*<br />

ii.lib. Pofter. Vbi fie fcriptum<br />

» eft-£defyHbigitur,acdemfox<br />

» ne,&quid vtrumfc|?eft,6dquo<br />

» modofit,manifeftum,fimulve<br />

s> roSCdefciademonftratiua, ide<br />

»> enimeft.}habesenimhfcduo<br />

idem elTe.<br />

SOLVTIO,<br />

DICE RET Altx,etPhilox<br />

5°<br />

demrone idem eflere &fubiex<br />

cTiocu fcia demonftratiua,qnx<br />

qui vna habet,aliametnecefle<br />

•eft habere.Etenim demf atio eft;<br />

cau fa fciendi, fiue efficiens, fiuc<br />

organica*Cum hoc tnftat,vt<br />

hacc differant ratiotte}hoc eft vt<br />

habitus&id qctpuemt exha^<br />

bitu, na demf atio eft habitus,<br />

fcientia eft fruc"lus et prouentus<br />

illius habitus. Quam diftin Aio<br />

nemnonignorabat Arift,cuin<br />

primis verbis primilib.Prioru<br />

dicebat, -^primu dicere circa E<br />

quid dC cuius intetio eft, qm cir „<br />

cademfone,6Cfcig demonftrax,»<br />

tiuae^-contradicftio itaq? nulla >*<br />

eft, cum hoc in loco hf c duo raxtione<br />

diftincla intelliganf, alibi<br />

verovtide funtre^atq? fu^to*<br />

CONT. xxxv.<br />

DEFINIENS AriCdicide<br />

omnijVult ipfum efle,cum pdixcatii<br />

ineft toti fubieclo acfemg,<br />

ita vt dug coditionis fint ilJi ne><br />

ceflarie,6£ vniuerfum fubiedlu<br />

& totumtempus.Oppofituha F<br />

betur.i.Prioru ca.i.in fine, vbi<br />

definiens diclu de omni, inquit<br />

ipfum habere vnam tmcondi*<br />

tionem,q>praedicatuni infitcui<br />

Jibet fubiec^o, nihil autem de te<br />

pore eo in loco mctionem facit,<br />

SOLVTIO«<br />

DI c I de omni,a fyllogizax<br />

te&C& demonftratiuo confidex<br />

ratur,fed ratione diuerfa. CO.n,<br />

fylJogizans in generali, non fexfeadftringat<br />

magisrei neceflax<br />

riae quam probabili, hinc patet<br />

G i) ipfum


Contradictionum<br />

G ipfum Velledi&ilm de omni,in cidetiaquaeitaeorumfubfec^is K<br />

ratione tnagis com muni, qj fa' infunt,vt non alfjs prius conue*<br />

ciatdemoftrator,cuiusmunus niant, funt per fe, vt fuperficiei<br />

eft/atiocinari ireneceflaria.ob ineft colon quam fignirlcatione<br />

iditaqjPhilofophus, cofideras fufius explicatidem Themift.fe<br />

in lib, Prioru di&um de omni, cundo de Aia ca. fuo.zx. fiue in<br />

vti forma eft et regula perficies tex.*


Sol lit. Tomi tan i 51<br />

A


G teftetfubfjeiS£pdicari,vtcolli<br />

giturex multisexemplisfecun<br />

di libri Pofte. Formalis vero de<br />

finitio cum dicatquid res ipfa<br />

fit, ncceiTe eft, vt femper praedix<br />

cetur: quocirca naturalis erit ,p<br />

pofitio, qug dicit Homo eft ani<br />

inal rationale mortale:qug vex<br />

to ait, animal rationale mortax<br />

le eft homo,ea cenfenda eft pre_ *<br />

ternaturam. Arnplius tu dilix<br />

genter pondera, q? Ariftotel.i.<br />

Pofte.tex.;?* iam citato non di<br />

cit expreffe definition? no pofx<br />

**' fe fubrjci fuo definite: q<br />

aut album in animali. }<br />

CONT, xxxix*<br />

ACCIDENS pticulare.vult Tex.p»<br />

de fubie


Solut.Tomitani 5 2,<br />

diuiduade nuIIo proedicari: dC fubftantiale6£nomen proprtii<br />

tamen regula intelligitur co in vc Callias, de nullo naturaliter<br />

loco tarn deindiuiduis acciden praedicatur, praeternatura vero<br />

talibus, cjetia fubftantialibus» de vno poteft prfdi cari, hoc eft<br />

SOI.VTIO. defeipfo: na dicitur Callias eft<br />

INDIVID VA vel ex Cub" Callias.fecilda eft,indiuiduum<br />

iianti£ genere fumumur,vel ex fubftatiale de fignatum pronox<br />

praedicamentis acciden tium. Si mineoftefiuo,vthic homo, hie<br />

fubftantialia fint, ea vel pronox lapis poteft de vno naturaliter<br />

minibus oftenfiuis indicantur, pdicari, na dicim<br />

vt fi di cas hie lapis, hoc lignii,<br />

vel nominibus proprrjs vcSox<br />

9 Plato eft hie<br />

ho. tertia eft, indiuiduum accix<br />

dentale concretii,vt hoc album<br />

crates, Plato,Callias, Quf vex pot de vno naturaliter pdicari<br />

toaccidetaliafunt,eavelinco/ J ' • "' "' '<br />

" creto accipimus, vel in abftrax<br />

C accidenx<br />

durn,cum vero alibi diciturin^ tium ex qua partitiSe facile afx<br />

diuiduum de nullo praedicari, fumitur concilt) ratio»<br />

id intelligede fubftandali ~dC ac<br />

cidente abftracto,nam Socrax<br />

CONT. XL*<br />

tesde nullo naturaliter praedica AVERROIS explicans ea Co,<br />

tur,item hzc albedo, vel hxc iu qug obfcure habct Arift.in tex,<br />

ftitia.Ex quo facile innotefcut 9. in quo continentur quattuor<br />

illae regulx,prima indiuiduum modi dicedi per fe, circa primii<br />

G iii) illud


Contradictionum<br />

G illud animaduertit, q? primus funt differentiae potentiates,& K<br />

modus per feelTe pot, vel vbi p quxfapiuntnaturageneristvru<br />

dicatueftdefinitiofubiefti, vel de Arift.i.Topic.cap.^.ordinas<br />

vbi prgdicatum eft <strong>pars</strong> definix problema differentiae illud rex<br />

tionis illius: cum vero <strong>pars</strong> eft f digitad problema generis, dix<br />

idquattuormodiscontingit,na censdifFerentiamob idqcfpre/<br />

vel genus i pfum pr^dicatur,vel dicatur de pluribus differenti ••<br />

differentia vel <strong>pars</strong> generis, vel busfpecie,efkcum genere or*<br />

<strong>pars</strong> driae. Oppofitii colligi vix dinandam, patet ergo different<br />

detur.7.Met,C44i.vbicommen oasnobis notas, drif qug funt an^ vfu, effegenericas non vltimas<br />

te vltimam, potentia continent fld conuertibiles, 6V ob id<br />

in definite; quod etiam dixit.8. phyr, definiens differentiam in<br />

Meta.com.tf.nam cum ibi velit praedicabilibus, earn ddcribit,<br />

Auer.driam non vltima effepo quae media eftjnonvhimam,<br />

ten tiale, patet ipfam etia diuidi hoc eft earn vult inter vniuerfa^<br />

pcfieeo modoquo genus diuix liacollocari,qua ad problema<br />

ditur, cV: ob id in.7.Met.c.4j.dix generis reducit Arift.t. Top.ca*<br />

ci t3q> genus in re no eft in aclu, 3. fed dt fubtilius refpodere pof/-<br />

vti eft vltima df ia, ex quo fecjx fumus^qjoes differentij habent<br />

tur inviaipfius differentia vltix partes,fecundum earum nomix<br />

ma ee indiuifjbile, quod etiam naquibus vtimurin prfdicatio<br />

rurfus confirmat in eodem,43« nibus,definitiuis, verbi gratia ,<br />

r.Met.dum inquit,quod ea qug ( dC eft exemplum Auerroisin<br />

media funtiter primum genus co.jc.primi Poft.)pundlum eft<br />

et vltimam dria, funtquafigex in definitione lineae, tanquam<br />

nera, ratio eft quia funt diuifibi <strong>pars</strong> differentiae illius,non.n.pu<br />

lia, at vltima differentia eft indi cturn eft totalineae differentia,<br />

uidua, vnde dicunt Meta. diffe^ nam tota differentia eft, termix<br />

rentiae vltimf conceptu elTe Jim nari pun


Solut.'<br />

XLI.<br />

Aucr.fecun<br />

dum moduni docendi per fe,<br />

vulteum clTe queries prxdica^<br />

tur paiTio dc fubieclo , ita vt in<br />

definitione praedicati aftumax<br />

mus fubie<br />

fubiecftum alTumitur loco for^<br />

mx pafTionis, quod no videtur<br />

dici poile degenere fubietfli , cu<br />

genus fit materia, ex Porphirio<br />

cap,de differentia.<br />

s o i. v T i o»<br />

fASSio, cum fit accidens<br />

proprium,&carensproprioge<br />

nere,neceflario debet definiri p<br />

ipfum fubiecftum , nam fimitas<br />

ex nafo definitur5Si par vel im-'<br />

par ex numero5A: licet fubiejftii<br />

fit materia qugdam^in qua funt<br />

accidentia, attamen vicem forx<br />

maefortiturin-definiticne acci^<br />

dentis proprfj « dC haec vocatflr<br />

primana deflnitio illius accide><br />

tis,quo modo Ariftot, 6^ Auen<br />

Joquutur feptimo met t decimo<br />

feptimo* Verum nontollitur,<br />

qp definitione communi,8C fecu<br />

1 omitani 5 3<br />

dario dic'tano poffit definiri paf D<br />

fioexgenere fuilubiec^ijOd ex<br />

genere generis, uuin mcdo non<br />

tranfcendamus linritcs noffrae<br />

facultatis,vt Commentator ad/<br />

uerfus Alpharabium digredics<br />

in hoc commento ji.interpreta^<br />

tur.de qua re, copiofe meminic<br />

in quinto quaefito . Ad Porphi*<br />

rium vero,aiibidiximusj gen 9<br />

noneiTe fimpliciter materiam,<br />

fed materia: proportionatum :<br />

nam fimpliciter eft forma com<br />

munis > fecundo Phyiic.Comx<br />

*<br />

CONT, XLtu<br />

Q^VARTVM moduni per<br />

fejexponens Auer. vult,eum fi'e<br />

ri ex caufis externis, qux funt fl<br />

nis,6C efticiens . vbi concludit<br />

talem modum non effe vtilem<br />

ad dcmonftrationem fimplicix<br />

ter,vtetia<strong>vol</strong>uitlucidiff. Thex<br />

miftius in hoclib.cap.n,^ Phi<br />

loponus in expolitione h uius lo<br />

ci. Sedoppolitum videtur vox<br />

luifife (omiiTismillelocisinfexx<br />

cundo pofter,4. ) in quaefito At"<br />

moftratiuo 8. vbi demonftratio<br />

nem potiffimam dixit effe ilia,<br />

quae quidditatem Ecli pfis conx<br />

cludit per mediii, quod eft caux<br />

fa extern a,hoc eft caufa efficies,<br />

Eclipfis. Item eft locus fecunx<br />

do Pofte.commento 6 . vbi ait,<br />

formam,v3£ materiadarequid<br />

eft,efficiens , di fitiem prgftare<br />

propterquid.cum autemmaxi<br />

mepropriumfit ipfiusfcientiie<br />

demonftratiux elargiri propter<br />

quid ,vt dici tur primo Pofter.<br />

tex.


Contradictionum<br />


A jg.dixem Ariftoteles 8t Auer.<br />

necefiarium in plus fe habere,<br />

quam per fe. Nam quaedicutur<br />

de omnijCa quidem neceffaria<br />

funt/ed non funt per fe,cui 9 erat<br />

cxemplum apud Philoponum,<br />

q> omni s nix eft alba, dt A uerr,<br />

ctiam exemplificabat in eadem<br />

re,6£ incoruo, dum dicim 9 , cor<br />

uus eft niger, dC de rifu venden^<br />

tiSjfld ementis, quae omnia funt<br />

neceflariajSc" non per fe * Sic vi"<br />

detur male dixifle, q> omnenex<br />

ceffarium fit per fe* amplius du<br />

B negatperfeeffeneceflarium,vi<br />

detur oppofitum ei , q> dicit in*<br />

fra commento 44* dC in quaefito<br />

4.vbi vult per fe, fiue effentiale<br />

efTecoditionem magis propria<br />

quam ipfum neceffarium,<br />

SOLVTiO*<br />

PVTABAM egoaliaSjhunt<br />

locum e(Te omnino deprauatu<br />

in ipfa Auerrois translatioe,auc<br />

eciam mendofumextare origix<br />

nalem verum, cum id plene iu"<br />

dicarenon poffim,obArabicae<br />

~ linguae imperitiam, dixerim po<br />

tius Auerroym irellexifle de eo<br />

neceffariOjde quo etampleme'<br />

minit in quacfito quarto.nam<br />

ibiquoddam vult efle neceffax<br />

rium fimpliciter fimplex, quod<br />

dcmonitrationis potiffimae ob'<br />

iecftum eft,& hoc eft, quod hax<br />

bet tres c6ditiones,vtfitdeom<br />

ni,per fe,6V primum.quoddam<br />

aliud communius accipit,quod<br />

eft idquodfempereft. itaqjcu<br />

dicit inhoccommento,nonom<br />

ne per fe effe nee effarium, i<br />

Solut.Tomitani<br />

54<br />

ligede eo,qj eft fimpliciter fimx D<br />

plex>nam hacc propofitio, qux<br />

dicit,ifoceles habet tres, eft per<br />

fe in fecundo modo, non tamen<br />

habet perfeclam neccffitatc fim<br />

pliciter, quoniam no eft prima*<br />

Item cum dicitomne neceilariu<br />

eft per ic, pariter id intellige de<br />

neceffario fimpliciter dicto,qm<br />

tale cum fit vniuerfaleprimum<br />

eft etiam per fe» dC de omni: dt<br />

fie verificabis in fundamentis<br />

Auer«vtramq? propofitionem,<br />

quae falfavidebatur,cV non eft»<br />

Cum vero <strong>vol</strong>uit Ariftote«tex, ^<br />

r,dC etiam Auer* commento iS<br />

dC 44.neceffarium communius<br />

efle eo q> eft per fe, dicas cos in<<br />

telligere, deneceflario in fecun^<br />

da fignificatione pro co, quod<br />

Temper eftrqug fignificatiocom<br />

munis dicitur,dC pbiecftum om<br />

nium fpecierum demonftratio^<br />

nis,quaecunq? eafuerit demon<br />

ftratio, Tu vero fi vis plura de<br />

neceffario cognofcere,vide quae<br />

grauiffimae,cVcopiofiffime col<br />

ligit, in quaefito demonftratiuo<br />

4.ibienimfonsefthuius difpu F<br />

tationis,aquoemanarunthaec,<br />

quae paffim in hifce comment*<br />

rijs fpargit Auerrois*<br />

CONT« X<strong>III</strong>I I.<br />

AGEiNS Arift.deeovniuerTcx»ii><br />

fali}quod appellatprimum, dC<br />

fecundum q? ipfum , poft eius<br />

defcnptionemjadditillaverba,<br />

per fe autem fiC fecundum q> ip<br />

fum, idem vt per fe lineae ineft<br />

pun


C per feefle idem cu eo,quod eft<br />

fecundum q? ipfum. Sed oppofi<br />

turn videtur <strong>vol</strong>uilTe in text 4 7*<br />

vbi preparansfe Arifto. ad ex^<br />

plicandas propofitiones necefx<br />

farias,primum dicit velle agere<br />

de cm ni, deinde de per fe, &C po<br />

ilremode vniuerfali,exquibus<br />

verbis patet philofophum \o*<br />

luifle per fe differre ab eo, q> eft<br />

fecundum cj> ipfum, nam re vex<br />

raperfeeftrescomunior,quox<br />

niam omne,quod eftfecundum<br />

ipfum eft eriam per fe,5£non e 4<br />

H diuerfo, q> autem fit propofitio<br />

per fe, quae no necefTario fit vni<br />

uerfaliSjidPhiloponus probat<br />

hoc exemplo,quoniam ifoceles<br />

habettresin fecundo mododix<br />

cendi per fe, quae propofitio no<br />

habetid quod diciturfecCidum,<br />

q»ipfum,fiuevniuerfale,quonia<br />

habere tres vniuerfaliter ineft<br />

triangulo,non ifoceli« Etidem<br />

videtur dixiflfe Themiftius cap.<br />

iz.cuius hccc funt verba, in inix<br />

tioillius,fiqua resperfeineft,<br />

nonftatim efficitur, utfit vnix<br />

Luerfalis. s o T. v T i o.<br />

HAEC tameuidenscontradi<br />

non intelligat<br />

hxc duo eiTe finonima, aut etia<br />

Contradictionum<br />

reciprocainter fe,quoniam in K<br />

74tex4iam dixitoppofitum, fed<br />

idemhxcduoappellatob earn<br />

tan turn rationem,quoniam fux<br />

periora funt idem cum inferior!<br />

bus, pctiusquam inferioracu<br />

fuis fuperioribus* Nam animal<br />

idem eft cum homine , magis<br />

quam homo cum animali, ob<br />

earn caufam, q> fuperiora funt<br />

de eflentia inferiorum :at infex<br />

riora contingunt fuperioribus*<br />

itaqj cum per fe fit veluti genus<br />

ad id quod dicitur fecundum ip<br />

fum,obid Ariftx^hocmodoin *•<br />

tellexit ea effeidem, non autem<br />

fimpliciten Quacfolutio,6cfia<br />

magno interprete proponitur,<br />

pace tamen ilhus mihi fubtilior<br />

videtur,quam mhocloconecef<br />

faria .Nam quorfum Ariftot. di<br />

xiiTethancfubtitem animaduer<br />

fionem,definiensvniuerfalec'id<br />

enimadeiusdefinitionemnihil<br />

facit. Ob id D. Thomas addie<br />

alium dicendi modum, q» cum<br />

definiueritvniuerfale efle de om<br />

ni3& per AT, &C fecundum q>ipx<br />

fum,ne quisinhacdefinitione ,,<br />

perciperet,perfeefle quoddam<br />

diucrfum ab eo q>dicitur fecunx<br />

dum ipfum, iccirco fie eft locux<br />

tus.Hxcfolutioconatur trahex<br />

re hoc ad propofitum definitiox<br />

nis datae devniuerfali,fed,reuex<br />

renriahuiusdiligetiilimi expox<br />

fitoris dixerim, q? hacc folutio<br />

nonaflequiturintentum, quox<br />

niam fi id ad definitionem refer<br />

tur, cur non etiam tetigitillam<br />

particuIamdeommVNam cum de


SolutTomitani 55<br />

A definimusrem vnam,nofolum haecduo idem effe ffmpliciter, D<br />

eius differentif, fed 5£ genus fit fed ad hunc fenfum,q> ad vnum<br />

vnum in ipfa definiti6e,etenim eorum fequituralterum: namft<br />

ex genere,dC differencesvuutn, quid eft, quatenus ipfum illud<br />

idem fitcum definite,vtha/ etiaeftperfe,3Cnonex oppoh><br />

beturfe&ioneprima,6£ tertiali to,quod dicit Theophraftus,ve<br />

bri P«rnher48£ ex Porphirio ca» rum eft,fed ad tcxtum no recle<br />

dedifferentia.hoc dico,fi quis accommodaripoteftrquoniam<br />

vellet afferere dici de omni fuifx Arift.dixifTet quatenus ipfum,<br />

fe omm ilium, tan quarn genus &per fe idem funt, non autem<br />

inhacdefinitione,fiverofumax per fe,6£ quatenus ipfum* Sed<br />

turdtipfum prodiflferentia,tan &CAuerro.commentO3


Contradictionum<br />

6 perfe, 6£ quatenusipfumeffe lud efle,quod in quolibet cV pri<br />

duas formas dicendi omnino mo monftratur,verbum autcm<br />

differences,quoniam perfe eft primo pro immediate IcclJigir,<br />

quiddam communius, vtiprae fed in fine huiustext. detur elTe cum fit conclufio me><br />

bundemuscopia propofitionu, diata,c\l demonftrata abEuclix<br />

iccirco Arifto.nequis hocc duo de in primo Elementorum, aut<br />

feparareta demonftratione, di ergo exemplu m erit falfum,aue<br />

cithaecidemelTe,quoniam iip explicatio vniuerfalis, cum hjc<br />

fispropofitionibus,ex quibus duo inuicem manifefte repux<br />

" perfe albedo, &d ulcedo lacftis, cap»iS*mquit,non videri conclu<br />

qualitates funt omnino interfe fionem demonftratiuam pofle<br />

diftin6:3e,quae tamen in fubftax dici vniuerfalem, cum id maxix<br />

tialacflis receptae,idem re,& fux me fit proprium prxmiflarum<br />

bie vnaeft communior quahbet demonftratione prxx<br />

alia,, fed in propofitionibus dex miffa^ efle vniuerfales , immo<br />

monftratiuis fimpliciter fimul potius videtur vniuerfale elTe<br />

connecfluntur, quern conexum conditionem conclufionum, dC<br />

fiThemiftius fignificare<strong>vol</strong>uit perfeeffeconditionem pr3emif<br />

in eius recitatis verbis,putandii farum.Sed Alexander (referenx<br />

cRdC ipfumrecte dixilTe,licet teeodem Themiftio) confuta-^<br />

illabreuirasnonplene explicax uit earn folutionem, quoniam<br />

retnodiim huiurcedifficultatis, haec partitio effet nimis fubtilis,<br />

CONT, XLV. velle,inquam , accommodare<br />

Tex,«* IXPLJCANS intodetex, vnum horu praemiffis 8t aliud<br />

PhiJofoplius vniuerfale, dicit il conclufionibus, Sed Alexander<br />

alia


Solut.T omitani 5<br />

A aliam fubiunxit refponfionem, cocidit,cum Arift »conclufion€ D<br />

qux dicit,concluiionem poffe dicla efle vniuerfalem , &C pri*<br />

efle vniuerfalem 3i primam,n6 mam. id enim audiedum eft de<br />

quidem fimpliciter , fed prima primo fecundum fubiectum tax<br />

de genere eorum,quaedemonx<br />

ftrari pofTunt.Qua:folutio vult,<br />

primum dici bifariam, hoc eft,<br />

pro eo quod fimpiiciter eft prix<br />

rnum}8dimmediatum,quod no<br />

ftriappellantiuniores,primum<br />

primitate caufae,& fubie<br />

mul,atque hoc eft in his propo^<br />

tum.praemiflae vero erunt prix<br />

mz dC fubieC caufa fimul,<br />

Nee obftant, quae Themiftius<br />

videturadducere pro confuta^<br />

iione huius refponfionis.Primii<br />

enim, inquit ille, fe non videre,<br />

quomodo pofllt efTe conclufio<br />

vniuerfaliSjVbihaecfuerit fyllo<br />

fitionibus,qu3e nulla ratione de gizataexvniuerfalibuspracmif<br />

monftrari queunt, cuiufmodi ils:adde tu,quoniam efle primii<br />

funtdignitares.,G£ praemiflse im vniuerfale,(3ifyllogizaripoire, E<br />

mediatac demonftrationis,qu3c videnturpugnantiaelTe* Dein<br />

itavniuejrfales funt d(. primae, de etiam obrjci t,efto id probabi<br />

vt inter eorum fubieinillocafu<br />

conclufione.nam eapropofitio, tales demonftrationesfmt peni<br />

hcrr.oeftrifibiliSjluna deficit, tusrer)ciend32,velutiinanes,cu<br />

triangulum habet tres, Sdc^prix nonhabeant conclufionemvni *<br />

maeftfubiecflo, quoniam nullu uerfalem : q> fi refjcicndae non<br />

aluid daturpriusilJis, licet non funt/atendum erit per fe,&; vni<br />

fit prima , fecundum caufam, uerfalefuifTe explicata propter<br />

quoniamquadibetillarum per pr^miffas non ob conclufioneSj<br />

caufam mediam potcft fyllogjx quaequidem eftThemifti^ opi-<br />

zarijharcfuitTheophrafti folux nio. Verum harcnihiladuerfus<br />

tio,cui adftipulatur Auerr, prix Alexandrum faciunt, quoniarn<br />

moPofte.ccmmento $f-t 41.??. iam dictum eft,perfecT:ius efTc<br />

in quadam epift, £>C in quaefito prgmiiTas vniuerfales,quamcQ<br />

tertiot&hsecetiamalatinis om clufio fit cu illae prims? fmt (ubx<br />

nibusreceptafuir. quaftantedi ieclo , 3C caufa.conclufiovero<br />

ftin(flione,contradi


Contradictionum<br />

G verodicimus obieclionem , q?<br />

dua;im 9 de vniuerfali primo,<br />

agimusdeobie eft vniuerfale,primum<br />

&quatenus ipfum , concludit<br />

id eile, dum dicimus triangulu<br />

habere tres,nou aucem cum di'<br />

cimus,ffgura, terrain 9 , ifoceles,<br />

seneum habettres:^ hsec venia<br />

Themifti) h'nt a nobis di(5la,Sed<br />

tu videlatius hacc difputata ab<br />

Auer.in cornmento ?5«<br />

CO NT* XLVI»<br />

, EXCITATVS<br />

quaedixeratThemiftius primo<br />

Poflr.capaz.in quo difputat nu<br />

quid prsedicatio generis de difx<br />

ferenttis.ac fpeciebus, fit vel no<br />

fit prxdicatio vniuerfalis,5d pri<br />

n»a,dubitat an vniuerfale hie dc<br />

finitum fit proprium,5d conuer<br />

tibiJe.Htait,qjfi dicam 9 , ipfum<br />

«fle proprium, dC conuertibile,<br />

tune videretur ipfum nonperti<br />

nere.,njfi ad deffnitiohes, di pro<br />

priajquamobrem genus ipfum<br />

non erjt praedicatum vniuerfa'<br />

le,quod Auer,habet pro incom<br />

modo, oppofitum vidcturna^ K<br />

buiffe infra in cotnmeto 41, vbi<br />

damnatThemiftiu,qui <strong>vol</strong>uit<br />

prxdicatic.nem generis effepri<br />

mam: quocirca, ait,genus non<br />

poffe prxdicari priico, &C vnix<br />

uerfaliterdefpecie,quoma non<br />

com petit vni fpeciei, quatenus<br />

eft ilia fpecies,fed pluribus,<br />

SOLVTIO*<br />

Q^VI <strong>vol</strong>unthancrem vide<br />

re fufius^accedantad tertiu qug<br />

fitum demoftratiuum, vbi hacc<br />

S>C piura alia proponuntui: fcitu<br />

digniffima:Etenim eo in loco !•<br />

colligitur diftin(ft!O,de praedica<br />

tionevniuerfali,£>C primafinv<br />

pliciter,quaenecefiario vultter<br />

minos proprios,3d partes, dC in<br />

hacfignificationegenusnonpo<br />

teft vniuerfaliter prardicari de<br />

vna fpecietpoterit tamen pracdi<br />

cari de omnibus coniumflim:<br />

autetiam de difterenttisipfisdi<br />

uifiuis,nam animal couertitur,<br />

cum omnibus fuisfpecieb 9 ,vcl<br />

etiam cum fuis duabus different<br />

tps, quae funt rationale, dC irra/tionale«Poteft<br />

etiam(vt in calce "*<br />

huius comment! colligitur) gex<br />

nus praedicari vniuerfaliter dc<br />

fpe,dumodo noncontrahatur,<br />

namhomo, vthomo eftcertu<br />

quoddam animal, hoc eft conx<br />

traclum, no autem abfoluteeft<br />

animal.contrshitur autem anix<br />

mal,lidixeris5homo eft animal<br />

cogitatiuum, Eftitaquerefpon<br />

fio,q> genus refpecftu vnius fpe'<br />

ciei, line contrahente dictum,<br />

nonfacitprgdicationem iimpli<br />

citer


A citer vniuerfalem, QC prim am,<br />

fedvniuerfalem de omnitantu<br />

6tperfe,contractum tame, vel<br />

etrefpe&uvtriufqj fuf differen<br />

tiae diuifiuaejVel omnium fpecie<br />

rum fimul, poteft vniuerfaliter<br />

praedicari


Contradicnonum<br />

SOT.VT1O.<br />

VVLT Auer.vbiq? locorum<br />

demoftrationeinhoc.librOjmo<br />

pria paflione demrat dt plurib 5 1<br />

fpe differentibus,qu£ tn de gne<br />

illoru coi tenebat demrari« Exe<br />

confiderari in figniffcatione ma phi vero addi t hmoi. Si quis de<br />

gis,ppria3m6 in fignificatione monftrabit.pportionale eflede<br />

paulo magis coi. Nam coditio^ lineis,numeris, folidis, S>C tpjb<br />

nesperfe.,6Cdeoivultee demo<br />

ftrationesfigni,5i proptercjd,<br />

potiffimae vero demonftratioes<br />

notae funt^de omni,g fe,5t qua^<br />

tenus ipfum,fimul«itaq? cu hie<br />

fi'atmentio, S>C explicatio vFis,<br />

quoddicitur quacenus ipfum,<br />

qua: eft potifTimx demoftratio<br />

" nisfpecialiscoditiOjiureAuer. oppofitu<strong>vol</strong>uitinprocdicamen K<br />

9<br />

credet earn affection e vFr fuifle<br />

demonftratam, fed hallucinat,<br />

qm non de his fpebus erat conx<br />

cludenda,fed decoi gne illarij,<br />

q9cunobis ignotu lit, iccirco<br />

demratio vi'is fieri non pot.Ex<br />

quibushabes genus,linear,nue'<br />

teporis, di folidi elle ignotu<br />

dici t particularia no demonftra tis., cap.de Qyanto: vbi quantu<br />

rijhoceftdemratione fimpFr.at ponitgenuscorinui, 6c difcreti,<br />

in com.KSo.capit demonftratio<br />

nevnacu Arift.coius.haec.n.po<br />

teft ee vFiSjparticularis, affirma<br />

iub quibus collocatur Iinea3nue<br />

rus,tepus_,5i fohdu fiue corpus*<br />

Si itaqa quatum eft genus coe il<br />

tiua,


SolutTomitani 58<br />

A meta noti x.extarent fed xi4qm nus coe fcient^s confiderantib 9<br />

dicis, quatusequiuocti ee,qua- hoc q» eft ,pportionale eflTe,non<br />

obrequatorueruntduo praedix obid ceflfat difficuhas, qmhic<br />

cameta:5£ fie numerus praedica non fit mentio de genere fubiex<br />

mentorunoeritdenarius,quod. clo.fcient.iaru}fed degenerefpe^<br />

repugnat docftrinae Arift,in prg cierum, dC tale eft genus praedix<br />

dicame.cap«de incoplexis,5£ numeri,temporis,6C cor/»<br />

fubvnogneconuenire,accipies poris,ita vtdeea poflimuscon<br />

genusp fubiecflo artis.Na dum<br />

hzcdicit,exponitverba Arift* cluderevl'r(pporti6ale)qniqua<br />

titasno eft fubiedlu adaequatii<br />

que diciit no dari trafitii de gne affectioni, cum quantitas in pi*<br />

in genus hoc e, de Arhhmetica fe habeat, quam ,pportionale,<br />

confiderate numerfi in Geomex naorado, dC locus quan mates<br />

triam cofiderate cotinuu,ob ea funt,qu3e tn non funt.pportiona<br />

rone, q> haefacultates non pnt lia:cViiccircogenushoruvidere<br />

hre genus ide,hoc eft fubiedlii: tur non pofTe dici quantitas, cu<br />

& li illud haberentjViciflfim trax no ois fit quatitaspportionalis.<br />

fcenderet.Hic vero de gne praex Quae fane refponfio, inter cacte<br />

dicamentali(vt dicunt) difputa<br />

mus,nam tale pot ee coe comix<br />

nuo,5^ difcreto,ftante ordine<br />

praedicametoru traditoinpracx<br />

dicamentis,&:?,diuin3e philofo<br />

phiac.Ob id contradictio adhuc<br />

perfiftit. Dicunt air), q>gen 9 ho defumptumexveterumonume<br />

runoeftnominatil,qm ilia ad tis.itaijjcum haecaffecl:io,qu3e<br />

dicitur.pportionalefitcois qua<br />

toydC quali, hoc eft quibufdam<br />

quantitatibus, dC etia nonnullis<br />

qualitatibus>quib 9 ras, videtur mihi minoris dif<br />

culratis, fed Philoponi folutio<br />

maioris eftfidei,fl£perfpicuita<br />

tis:na»i,inquit,ille exemplude<br />

pportionali, qcf Arift, adducit<br />

elte vetuftiflfimum, 6>C ab Arift4<br />

diuerfas fcientias referuntur,na<br />

dicuntj,pportionale in lineis co^<br />

gnofci a Geometra , m numeris<br />

ab Arithmetico,in corponbus<br />

no daturge<br />

a phyfico, in teporibus ab aftro nus vnum nominatu, ob ;id -lie<br />

logo,quae fclae no coueniunt in locutus eft Arift.Quod vero c5<br />

vnocoigne.&ineande vracx petatquatitati,iadicT:ufuitjqni<br />

ceflfifle folutionem Auer. come* conuenitlineiSjnileris, tgib^, dC<br />

jf,fed ommifla tam exquifita, corporib 9 ,-3i et alrjs, vt fupficie<br />

8t artificiofa diftributione fciex bus,cV: motib 5 *, neq? his tm, fed<br />

tiarfijdico q» licet non detur gex it qualitatib 9 , qcf ,pbat Philo/<br />

H i) ponu5


Contradi&ionum<br />

G ponuSjPlato^teftimonioinGor<br />

gia,quoin loco (pportione affix<br />

gnat inter facuhate legale, iudix<br />

ciale,fophiftica,& rhetorica.ad<br />

ditdt .pportione inter exercita/"<br />

toriaarte, medicinajinagonia,<br />

&coquinaria«Sed tu videhxc<br />

latiusi Gorgia, &t ap3 Philopo<br />

nu.itaqjfi.pportionale coe eft,<br />

quaefitu fiuepaffio qualitative<br />

qualitatiijre&edixit Arift.non<br />

ee nommara natura fiuegen 9 Auer.pbari quf fita naturafi- oc 1C<br />

culta)fedindu(fliorpbat qfitule<br />

uiterignotu, QC ideo valetjpfa<br />

plurimu infacieda fide, hoc eft<br />

co<br />

triune fperu.pportionaliu.Etlix<br />

cet i exeplo no accepit nifi qua^<br />

H titates,id nihil obftar}cu hoc fit<br />

intelligedu tanq? acceptu ab an<br />

tiquiSjVt funt ola exepla ipfius:<br />

antiqui vero id,quato, &C quali<br />

coefeceruntj&ita audiedu eft:<br />

quanrj? ea eft breuitas Arift, vt<br />

concifeillud propofuerit,<br />

c o N T, L,<br />

Co«4t, CVM deindudioe^quoda<br />

jppofitOjmentionefaciat Auer*<br />

expones quaedia verba in tex.ij*<br />

inquit,indu&ione no facere nos<br />

acquirere pdicationem p fe,fed<br />

tm per accns.Cui dicflo vr id re<br />

I pugnare, q> <strong>vol</strong>uit Auenl 8. ph»<br />

06,3 j.na eo in loco colligir, dari<br />

idudtione,q necefifaria eft,& de<br />

rnoftratiua. Et eft et ro,na indu<br />


A plui S.qfito demratiuo dc eclix<br />

pfi}ob tcrrf fteruetu fit pruatio<br />

lummis folis in luna, eclipfis eft<br />

terrae interuentus,igitur eclipiis<br />

eftpriuatioluminis folis iluna.<br />

Ex qua demratioe elicit defini<br />

tio integra dC abfoluta dices,ecli<br />

pfiseftpriuatioluminis folisin<br />

luna,ob terrae iterpone « fed hgc<br />

definitio ait Auenin eodequaefi<br />

to 8,no efficitur, nifi fint duae de<br />

finitioeSjCjuaruvna fit coclufio,<br />

alia vero fit principiti , itaqj dex<br />

mratiohfcfimpHciter,qua vult<br />

B hoc in loco efle definition? pote<br />

tia,6£ qua perfe&iorecf teris ap<br />

pellat,c6ftabit duplici defini tio<br />

ne:cui 9 oppofim<strong>vol</strong>uit Auer,i«<br />

pofte,com.io.6C 38. vbi aduerx<br />

fusAJpharab.^C Auepa*difpux<br />

tat de hac re. Amplius fi qugfita<br />

fcietiaru funt,p maiori gte de ac<br />

cidentibuSjVt dicitAuer«2«poft»<br />

c6«i24i8«ao44i«


ex8.quffito,vbiaithanc<strong>vol</strong>uif<br />

fe AniLpro fcopolibri Poft,cae<br />

terasautemeeaequiuoce demo<br />

ftrationes»Q,uod vero haec larx<br />

giatdeflnitionefok) fitu differ?<br />

te,eodeet in quffito ondit,& in<br />

prologo primi Poft.ait, confide<br />

rari in lib.Poft. demratione,vti<br />

ex ea coHigitur coceptio, dL for<br />

matiOjhoc eft definitio, Et a«Po<br />

fte,com.3S


Solut. Tomitani<br />

A nitio non ad qusefitvi, fed ad fub ad ridendurmNotum eft,q> me I><br />

iectueftrefercda.fic.n.facit Art diusterminus eft definitio rifix><br />

fto.z.pofte.tex.io» vbi tonitrufl bilitatis, S>C etiam eft ratio dans<br />

accipit.p fubie&o, fonunubisp propterquid praedicati in fubie<br />

proedicato, extinction? ignis ,p clo^dC eft <strong>pars</strong> definitionis perfe<br />

mediojdicitqptonitrui definitio cflae rifibilitatis.item conclufio<br />

nemficcolligi.,q>Mtfon 9 nubis eft alia imperfecfta definitio, ex<br />

ob ignis extincxionem^quf defi quibusduab 9 colligiturintegra<br />

nitio fubiecfli eft,hoc eft minox definitio folo fitu differens iic,ri<br />

risextremijloquordedefinitioe fibilitas eft naturalis aptitudo<br />

folo iitu differente: na definitio, hois ad ridendum ob animal ra<br />

qugmediuseft,eaeftro,hoceft tionalemonale. Sedredeundo<br />

cadans,ppterquid prfdicati,ex ad contradicl:ionem,dicim 9 hoc<br />

B z,pofte»9*Qiiamobremdicere nonegaffe Auer.locisproxime<br />

exeademonftrationejquae dat adduclis^tjm diflerit aduerfus *<br />

paffionem de fubiefe&J2 medium quiecailx<br />

liusdasggquid,n6quid.Adco<br />

firmationem pu to me ia fatis m<br />

difife ex Auer,fundametis,iccir''<br />

co haec miilafaciamus,<br />

c O N T. L i r»<br />

AGENS Auer. de pdicato pri<br />

mOjVultgen^non polTepdjcari,<br />

nil! ipfani arcftem 9 per aliquam<br />

nota, liueparticula habetevim<br />

Hmitandi .vcr.gra. animal non<br />

poteiTprgdicari primo,^ quax<br />

tenusipfumdehomine,qucnia<br />

H iii} plux


Contradictionum<br />

G pluribusalrjscopetit fpeb 9 ,qcF<br />

aut prime praedicatur, recipro><br />

cti,8£ conuertibile effe tenet, vt<br />

dicit Ariftjn tex«i4«Stcom.4Z<br />

& 43«fi vero dixerimus homine<br />

ee quodda animal,inquit Auer.<br />

prxdicatio eft prima,quod non<br />

deiigno particular! itelligit He><br />

braeus interpres, fed dealiqua li<br />

mitatione conrrahente, vt re ve<br />

raintelligere debem^verbi cau<br />

fa,dumdico , homo eft animal<br />

cogitatiuum,vel aliud fimilerfic<br />

enim genus efficiturconuertibi<br />

"• lecum fpecie,66proedicatione<br />

primam conftituit: oppofitum<br />

autem videtur <strong>vol</strong>uiffe Auer.in<br />

quejito tertio, vbi genus videt<br />

c6cedere,poire,fimpliciter prox<br />

latum, pracdicari prim^ defoe.<br />

s o L v T i o,<br />

PRIMVM , apud Aurr.Iatius<br />

interdum, interdum prelTius ac<br />

cipitur,lanus eft id quod de of,<br />

9C per fe dicitur,vt haec,pp6,ho<br />

eft aialjho eftcorpus,ho eft fub<br />

ftantia,&:fic de cacteris,in qua fi<br />

gnificatione vult genus abfolux<br />

teprolatum}defpecieprfdicari<br />

poffe«At primupprie acceptu<br />

eft de omni,perfe,6tquatenus<br />

jpfum,8C hoc neceflario vult co<br />

uertibilem praedicatione,vt col<br />

ligitur ex Arifto,i, pofte.tex.i4.<br />

& in praefenti commen«intelli-<br />

^it Auer«& hoc padlo genus ab<br />

folutenondiciturdefpecie vna<br />

primo«Qua diftinoe neceflariu fit eentiale:<br />

id.n.vr Auerr,negauiflec6,28,<br />

6C ip.vbi vult de omni, per fe,<br />

dCquatenus ipmjCefpeciales co<br />

ditiones necefTarr), quare cum a<br />

fpecie ad genus teneat illatio,6C<br />

ho ex oppofito,dicim s .n.eft ho<br />

ergo aial, no aut e aial,ergo ho,<br />

pariter valebit fi dixero, eft een<br />

tiale(e aut eentiale idem, q> g fe<br />

apud Auer«)igi t e neceflariu,no<br />

aut neceflTariia eigit eentiale,Na<br />

hare 4>po} coru 9 e niger,nix e a<br />

ba,rifus,hoc eft cofenfus emetis<br />

dC vendenris,(vt vtar exeplis ip<br />

fiusAuer,)funt,pponesnecelTa<br />

ri^nontneflentiales. Alia eft<br />

cotradicl:io,du inqui^mutuam<br />

pdicationcpprietatu ee necefla<br />

ria,v.g»fi dixero,rifibile eft difci<br />

phnabile:& tn vult earn paulo<br />

poft ee accruale,vt hr et z.poft,<br />

com.jS* Tertiaeft3qjinfinec5<br />

menti dicit, pdicationegnisde<br />

fpeno ee neceflariam fimprr,6C<br />

tn <strong>vol</strong>uit pdicationegnis de fpe<br />

efle in primo mo g fe, vt licet j3><br />

ipicercin i.pofter.commen.jo.<br />

so


SoIutTomitani<br />

SOLVTIO, iccirco du dico, homo eft aial, D<br />

AD prioremcontradicflione haec propofitio non eftfimplici<br />

puto me fatisfecifle in przcedex ternecefTaria,qrn fpecies<br />

tibus fujxc,3?.vbidiximus nex<br />

cefifariu accipi bifana,commu'<br />

ni S>C propria fignificatione.Co<br />

muni eft id quod Temper eft, dC<br />

gitgeneri, dC ideo eft neceflfaria<br />

fm vnam partem, f m aliam eft<br />

per accidens. Quibus, conftitutis<br />

patetfolutioprimg


A dam , lior eft fubiecto, non aotem<br />

ex fe . nee tamen fequitur<br />

hac ftate folutioe,vt vera fit opi<br />

nio Auicenn? ,quf a nonullis fial<br />

fo adfcribituret Alexandro,q»<br />

neceflarium aliud fit ex fe,aliud<br />

ex alio. qu£ diftincftio quo mox<br />

do falfa fit dtccda, vide in lib. de<br />

fubftantiaorb.cap.i«SC.3ate«8»<br />

CONT, L<strong>III</strong>I.<br />

DIGIT Auer, vnius rei non<br />

* pofle ee nifi vnam demronem ,<br />

B reddit^j cam duplicem } prima<br />

eft, q> demro conuenit operi na<br />

turaEjCumautem natura rei fit<br />

Vna in fingulis , videtur 3C vna<br />

cedemrone, feciidaro eft , vni^<br />

rei vna c definitio, itacp vna erit<br />

& demro ,Sed oppofitu habes<br />

ex Arift. 5C Auerr.multis in lo^<br />

cis,i,Poft.tex,43,5^«c.i7p.2«Po<br />

fter.tex.z j. quibus in locis colli<br />

gitur vnius rei plureseiTedemo<br />

ftrationes dL caufas,immo prio<br />

Poft,4j. diciteiufde rei pofle fie<br />

ri demonftrationes duasg me^<br />

diosoppofitos.Amplius.2.Ph.<br />

C Z7«infra, et»a.Pofte.u« quatuor<br />

funt genera caufaru, p quas dex<br />

monllramus, igitur fi quid erit<br />

conftas pluribus caufis , vt funt<br />

maxime res naturales, q a quax<br />

tuor caufis fi'unt,eiufde rei plux<br />

res erut demrones,^ base videt<br />

fuiflemuhorulatijioru opiuio ,<br />

Apoliinaris prefertim et alioru,<br />

s o L v T i o.<br />

H o c in Joco Auenintelligit<br />

demronem fimpliciter,qu^me<br />

crurn dC menfura eft aliaru om^<br />

Contradiction um<br />

nium}c^haecn5nif!vnain vno D<br />

genere concedi debet. nam hg c<br />

conftat ex primis,veris, etc.hec<br />

^autem in eade re no funt plura,<br />

amplius cum medius terminus<br />

fit vera caufa eflendi dC cogno^<br />

fcendi,dans quid 8t pf> quid^ ta<br />

lisno pot efle nifi vn us, hoc eft;<br />

forma rei , qua? vnius vnica eft,<br />

OC ob id re<br />

turx , dC ex vnitate definitionis<br />

nam opusnatur£eft,vtvnares<br />

non habeat nifi afiperfed:a definitio<br />

eft vna vnius rei jqjvnaitidem<br />

erit demro* Sed cum dicitur alL»<br />

bi <strong>vol</strong>uille plures demonftratio<br />

nes, coin loco accipit demrone<br />

pro quolibet neceflario fy lib, et<br />

fie ad ration em dicas , pofle alix<br />

que demonftrare per quatuor<br />

caufas , fed vna eritfimpliciter<br />

tatunijreliquf pp quid, vel q<br />

monftrationecoftare ex necep<br />

farrjs, in quodam ronis propoll<br />

to, fupponit mediu in fylfo po£<br />

fecorrum pi, £>C integer feruari<br />

lyli'us.Sed oppofitum videtur<br />

<strong>vol</strong>uiffe. i,Priorum cap. 29, vbi<br />

agens de abundantia medt) , fi/gnificat<br />

medium die pr«ecipi|a<br />

parte


Solut.Tomitani<br />

A parte totius fylFi, quamobrem<br />

medio corrupto,non vr confer*<br />

uari fylFus, immo corrumpi dC<br />

& labefadlari penitus: dC idem<br />

vr <strong>vol</strong>uiffe.i.Pofte.tex. vltimo,<br />

vbifolertia aitconfiftere in me<br />

dfj inuentione. Nam re


Contradiction um<br />

G ftrarionem.quodAuer.nonpax modoetiaanalogies poteftde/- K<br />

titur efife dicendum, mro quia dici demf o,fi non ao<br />

s o J. v T i o. cipit definitionem demronisc*<br />

E T s i in.d.quaefito plura di Etenim.i. Pofter.tex.?* definita<br />

eft fylSs facies<br />

hac Auer.et Auic.controuerfia, fcire per caufam, at demro quia<br />

quantu tn pertinet ad contradix non fit a caufa,igitur non habex<br />

ciionis forma,dicerem, Arifto* bit nomendemronistnam cui<br />

Appellafie demonftratione cja, nocompetitdefinitio.eidem et<br />

fylFm figni ex. fuo confueto arti non conuenit defini ti nome.Di<br />

ficio.Cum.n.hicdemronem vecas<br />

illam definitionem citatam<br />

litconftare exnecefiarfjs &per in te.^.efle demronis potisfimx<br />

fe, patct ipfum animo continere primii, deide dC ipfius propter<br />

perfeclam ideam demonftranx quid,no at quia, qm ibi defini?<br />

^ di, qm eius fcopus e demro fim nomendemrationis proprimo ^<br />

plicitcrjd tex.i.vfcp ad jo.pnmi<br />

huius libri.Itacp cum demoftra<br />

tio quia,non habeat conftare ex<br />

his eflentialibus,,pp6nibusncx<br />

ceflariOj obid ea appellauitfylx<br />

logifmu, quod per coparatione<br />

tmeft audiedum,nempeillius<br />

quac perfeflislima eft ,dt idem<br />

<strong>vol</strong>uit Themift.Cum verodex<br />

monftratioquia&ipfa ex neceflarijs<br />

coftet proponibus, no<br />

autem exSophifticisvelproba<br />

bilibuSjicciirco <strong>vol</strong>uit Arifto.6C<br />

Auerr«ea ct pofle dici demoftra<br />

tionem, quo modo ea in genere<br />

coi accipitintex«3o 5dobiddi<br />

cit Auerr.in com.p?, q> licet dex<br />

mro quia, fit imperfe&a, no tn<br />

excluditura genere demrones:<br />

& ratio eft, qm perfetfru 6C imx<br />

perfedtu poflunt cad ere fub eodem<br />

genere & maxime fubgex<br />

tiere analogo: q3 non vidit Aui<br />

cennaSjVolensdemronem quia<br />

tiullo pacflo demonftrationem<br />

efle dicendam, Ht ii dicas, quo<br />

analogatovt colligit ex Auerr*<br />

in«c.7« & fie demro quia,n6 eft<br />

demro, qm non ea eft, quae ibi<br />

fpeciatim definitur, cum autea<br />

vocamus demonftrationem, r><br />

demrone intelligimus fylfm fax<br />

cientem fcire incommunifigni<br />

ficatione,qufcuc^ eafueritfcla,<br />

dummo ex neceflarrjs conftec<br />

proponibus.Nam ois fylfus co<br />

ftas ex neceflarrjs eft demoftrax<br />

tiu 9 , vt patet etia his, qui modi<br />

cuindialecfticisexercitatifunt, ,.<br />

quo modo Auer.et logicam apx<br />

pellat demronem fylFm neceCfarium<br />

qui excoibus procedit,<br />

vt fuit ratio Brifonis, quod hax<br />

betur,z,deGene.Anim.cap,


A


Con tr adic ti on um<br />

Arith4&Geomctf3e,non tnfit<br />

caufa trafcendendi degenerein<br />

gen 5 legasofnoea, qug copiofc<br />

in hoc propofito colligit Auerr.<br />

in qu^fito.f.vbi ait, tales propo<br />

nes no effe vniuocas q cotinuo<br />

GC difcreto coueniunt, licet pox<br />

ftea analogice contrahantur, vt<br />

cudicimus,fiab£qualibus,nux<br />

merisvellineis,£qualia demas,<br />

qua: remanent funt equalia. Ad<br />

hgc et pertinet id qcJ dicit.i. Pox<br />

fte.c.74.fed redeamus vndedix<br />

gresfi fumus.ad quintam coftrx<br />

* matione diceremq>naturalisfi<br />

tranfcenditad perfpedtiuum in<br />

quffitodelridejhoccotingit,in<br />

eo cafu, cum differetia modi co<br />

fiderandi, na de Iride, naturalis<br />

cognofcitquod eft, perfpe(fdu 9<br />

vero dat propter quid,ita no eft<br />

ide modus &C ratio, pariter chix<br />

rurgusno facit tranfitu ad Geo<br />

metriam invulneribuscirculax<br />

t jbus qm chirurg 9 cognofcit de<br />

iJlisA^ulnehbus q> tardefananr,<br />

fed Cieometra ex fuis principles<br />

dathuiusquaeficicaufamc\lpp<br />

quid,id aut non eft tranfccderej<br />

fed fubalternari, non q?chirurx<br />

gia fit fimpJV fubalternata Geo/metriae,<br />

nei-p naturalis fcta per^<br />

fpectiue., fed habent partictilare<br />

fubalternationefiueordinejquo<br />

adeaqfita,qfi!ntillisc6ia« Cii<br />

vero in fexta rone dr, q> ide qfi'<br />

tu vr coe Naturali dC Math.qrn<br />

Vterqjdignofcit accidctia Solis<br />

££ Lunar, ibi folb hr manifefta,<br />

qphgcnoeaderoneconfideranx<br />

tur,na naturalis huius cofiderat<br />

cfi tranfmutarione/^matei-ia,<br />

Mathematic p verovtabillisabx'<br />

ftrahunt, Vnde Auer, i.Pofte.c«<br />

fp.inquit Phyficus confiderat<br />

cceli figura et ee Aftrologusr fed<br />

Phyficus eanofcit vticcelu eft<br />

finis naturg: Aftrologus vero vt<br />

eft a' materia immunis. poftrex<br />

mo r.d vltimam rone dicas,licet<br />

Logicus S>C Meth.probent prin>»<br />

cipia oium fciaru,non ex hoc m<br />

fieri trafitu, Na tranfitus eft inx<br />

ordinatus motus ronis abvno<br />

genere difparato ad aliud, in cjx<br />

bus, no eft ordo,vt,v.g«fi proce<br />

das a numero adlineas, cu inter<br />

hare non fit ordo neceffarius,ob<br />

id dr tranfgrelTus: no aut fie res<br />

fehabet infcietijsproprijsafce^<br />

detibus, ad coes, qm a proprio<br />

ad c5e eft ordo neceflarius,aue<br />

ad minus vnlis,itenon eft trafi'<br />

tus dum particularis ars dat pir<br />

cipia artis coisfub qua cotine^<br />

tur,vtfacitPhyiica d^Mathe*<br />

matica qdantprincipia Metax<br />

phyficorna Phy licus dat illi fub<br />

ftatias abftra


SolutTomitani<br />

& Ens vt Ens, Sf itaione obi etfti propria in commune*Item eat<br />

dieiturfcIacommunis.Dialedi vna fpeciali & propria fcia ad<br />

ea vero &ipfa cofiderat vniuer aliaferimurfifubalterng fuerit,<br />

fum Ens,quatenus fub difputax yel (i duae fciae fuerint gtes eiuf><br />

tionecadit, (non.n* hie per diax<br />

kcticamLogicamltelligas, fed<br />

cam Logicae partem,quae difpu<br />

tat dC difputado folamvictoria.<br />

demfacuJtatiscomuniSjVtMex<br />

dicinae <strong>pars</strong> quae docet purgare<br />

& ilia que/docel alere xgrotanx<br />

tes, Addeetiam interdu tranfc^<br />

fibi pro fine.pponit, vtdicitur dere difparatas artes in aliquo<br />

i.Pofte,co.S4.) dC iccirco ambf fpeciali theoremate,fed cu diftc<br />

funt fcif comunes, applicabiles rentia modi confiderandi, vt in<br />

iingulis ali)SjOrdine exiftente in cafu de Iride y 6C de vulneribus<br />

ter illas, 8C ob id non efficit tra circularibus dicftum fuit, vbi in<br />

fitus, quern Arift.demoltf, Dit ynoconcurritPhyficus & Perx<br />

1<br />

ferunt vero illae facultates inter fpe


Contradictionuhi<br />

G nam fi dicit demronem pro ma queconcludojqjfbrmaleprinci R<br />

iori parte fieri de accidentibus pium dC definitio fubie


SolutTomitani<br />

A nem,fecun


G Auer+n5 exprimeretjnifi dempftrationem<br />

dantem accidcnsde<br />

fubie&o, non aut date definitio<br />

ne accidentis, qua tn prf cipua,<br />

immo pftantisfima all am vos<br />

luit efie in«8.qfito, 6d I vniuerfo<br />

commetario fecudi libri, quod<br />

latius videbimus I contradi&io<br />

ne tex.zz.huius primi libri*<br />

CONT. J.X.<br />

Hoc in loco Philofophusvp<br />

&C z z» bat fciam non efle de rebus coiv<br />

ruptibilibus,qm vujtfclam elTe<br />

de his que funt eterna, non aute<br />

^ corruptioni obnoxia, vt patet<br />

cuilibettextum confiderati* At<br />

ea citari folet trita et communis<br />

contradicliOjfcia naturalis eft<br />

vna ex fcient^s fpeculatiuis &C<br />

vtentibus demronej&tn haec<br />

dicitur efle de rebusgenerabilix<br />

bus,& corruptibilibus*<br />

SOI.VTIO*<br />

Si liceret dlogicisadnatura<br />

les, qftiones afcedere, hoc in lo/copfedlo<br />

plurima eent d me dix<br />

fquirenda in hoc negocio, Veru<br />

cu hie ar(5lisfima examinatione<br />

* contradicflionuhuiuslib.Poft*<br />

mihi ,ppofuerim, feruabo ilJud<br />

Arift.pceptu.i.Pofte.te.zo.non<br />

elTe trafcendedu de gne in genex<br />

risJte,i.Ethi«fcribit, fermones<br />

debere fieri iuxtanaturafubie^<br />

ft$. materiae«Itaqj ommiffa ilia<br />

ad aliu locu,perfcrutatioe,vtru<br />

fcia naturalis fit de reb 9 eternis,<br />

quo ad efle illarum eflentij non<br />

exiftentie, iteordinedefinitiuo<br />

ac demonftratiuo, non aut per<br />

comparationead mdiuiduana<br />

CDritradictidtltt m<br />

turalia, i quo ftiegocio ali^ eft c5 K<br />

tradicilio^inter Auerr.et Grf co$<br />

expolitores ex vna,et latinos ex<br />

alia pane, et pfertim loanne da<br />

landimo atqj alios recentiores?<br />

ommifla et qftione illa,tiunqd<br />

acflualisexiiletiaiit deronede^<br />

mronis et deffniti6issq3<strong>vol</strong>uit<br />

Achillinus, an potius hfc fit re><br />

fercda ad condoneindiuiduorij<br />

corrupnbijin, dixerim, optima<br />

rone <strong>vol</strong>uiiTe Philofophii hoc \<br />

loco fciani efle de rebus perpe*<br />

tuis,qm fcia-QC demofiratio^ha<br />

bitus funt iiuelkAus,qui parti- *•<br />

cularia defpicit,et per cofeques<br />

corruptibilia, na corruptibilia<br />

particularia funt^etfino oiapar<br />

ticul'ria fint obnoxia corruptio<br />

ni.Cumvero dicis naturalem<br />

fciam ee de rebus corruptibilia<br />

buSjid concededu eft, confide/ 1<br />

ratis iilis rebus^quo ad fimplice<br />

earu exiftentia ad;uale,quo mo<br />

de his fenfus ed^non aut intelk'<br />


A uiarint, qui <strong>vol</strong>utit definitione<br />

fitdemfone non abftrahereab<br />

acluali exiftentia rei, cum adlu<br />

exiftere fit pdicatu,vel fake con<br />

ditio rei per accidens. etenim q><br />

aclu exiftatEclypfis idaccides<br />

eft, q? ant fit ex terrg obftrucflio<br />

ne, qcf quidceiusvFis efteffen^<br />

tia,id habet neceffario &C per fe,<br />

cthocmofcibiliseftjCueius el><br />

fentiafitvFis dC perpetua,quo<br />

ad vero exiftentia 5C particular<br />

U ris res eft &C corriiptibilis, et per<br />

cofequens non potfub intellex<br />

cl:u SC fcla coroprehedi. Hinc et<br />

decipiunt,qui eandeactualem<br />

exiftetia faciunt pdicataprimi<br />

modi per fe: naille modus eft fo<br />

lu ob effentia rei, q fluit a* defini<br />

tione,vel ab eius par tibus, quae<br />

funt Genus et differentia* Accex<br />

ditq> Arift.in hoctex.az.declax<br />

rans,quo mo fcla fitde his q fg^<br />

penunt,inquit,fciam etiadelux<br />

nae defedu, non quatenus Luna<br />

deficit heri,hodie,autnunc,qni<br />

vt fie defeclus eft quodda parti<br />

C culare, fed cognofcit vt effedlus<br />

eft obftructionis terrf, quomp<br />

res eft vFis dC perpetua»Si itaqj<br />

acflualem negat exiftentia Ecly<br />

pfis effe fcibile, quae tn faepenu><br />

mero fit, quato magis abfolute<br />

negaret Arift.exntiaalioriiindi<br />

uiduorfljde qua re fi vis vlterio<br />

re refoluttone hre,legas ea qfcri<br />

bit Auer.in, Paraph. Me. trad:. 5,<br />

^reexperipatheticf dod:rinf vi<br />

fcerib 3 c6cludas,fcia3 ee dehis,<br />

q eterna funt., no at de corrupt!'<br />

bilibus,nec de adu exiftetibus I<br />

SolutTomitani<br />

ordinereriinaturaliu, exccptis<br />

fpebus phy ficis, que licet in fup<br />

pofitis indiuiduis, exifte*<br />

te coclufione parciculari, altera<br />

prjmiffaru necelTario effet parx<br />

ticularis«Nam in prima figura<br />

id verisfimu eft,SC perpetuum»<br />

Quod vero dicitur de fylFo Das<br />

rapti,id non procedit,cum tali's<br />

fitfylFs terti^ figurae, in quo no<br />

poteft fieri demonftratiofimplf<br />

citer,de q agit Arift.hoc in loco*<br />

I rj Cent,


Contradi&ionum<br />

G CO.NT* rxn* ratioefui,nameilnecenariarax K<br />

AVER, hoc i loco verificas<br />

tex, Arift, qui dicitfclam demo<br />

tioe hois,quia ob ipfum}hf c eft<br />

vera,aliq3 animal eft ronaleate<br />

ftratiuanonefle de rebus parti adde dC illud q3 dicit Auerr, vs.<br />

cularibus,intelligitreguland fo Meta.c,z8,qpecfi parriculare fit<br />

lii deindiuiduis fignatis, fed QC folum eos in rei veritate, tamen<br />

de his quae indiuidua vaga d no de eo no eft demro, dC caufa eft<br />

ftris vocatur, funt autem indiui quiaab itellecT:u fimpliciter no<br />

duavaga,Aliquis, Quida,Quif<br />

piatn, ac caetera eiufde ordinis,<br />

cognofcitur»Hoc coftituto cef^<br />

fat df. contradi fieri potindu/co.3j«vbi<br />

agensdeinducTioe in<br />

H matena neceffaria conceditinx<br />

diuiduafacereiliationeneceMax<br />

riam,falte rone materie,itehaec<br />


A mftrumentareflCobiefto fepax<br />

ratin.i,Pofter.tex.».vbi ait,de^<br />

mrone ec de accidetibus, defini<br />

tionemvero defubftantrjsc'Ite<br />

quo mo definitio eft principiii<br />

demronis,fi« i JPoft. tex .$ .agens<br />

N dc priciprjs, dixitea effe prima,<br />

vera, priora notiora dC caufas<br />

conclufioniSjnon autea<strong>vol</strong>uit<br />

efle definirioncsc'Praeterea,quo<br />

modo definitio pot efle conclux<br />

fiodemoftratioiSjficprobat in<br />

i.Poft.a' tex*i,vfqj ad,8.q>defix<br />

nkio non poteft demrari, cVfi<br />

^ id fiat,inquit,q> eft petitio prinx<br />

cipijrimmo aitfi definitio vna<br />

p alia concludat, fylFus eft diale<br />

<br />

ferantjtettio nuquid medius ter<br />

minus fit fcmper definirio,quar<br />

to an definido poffitdemonftra<br />

ri nee ne, Poftremo cuius fitdex<br />

finitio ilia qdemojoftrat fubfta<br />

SolutTomitani<br />

tiz ne,vel accidentis, Quac omx<br />

nia etfi longiorem difputatione<br />

expofcerent, q^ in praefentia afx<br />

ferre poffim,tn ne Itacfta ea pter<br />

mitta, dicamq^breuisfimeea,<br />

q ad ipfas faciunt contradi&iox<br />

nesde medio tollendas,Inprix<br />

misfciendum eft, q»demonftra<br />

tiodC definitio funt inftrumeta<br />

duo, quibus maxime intellecft 9<br />

attingit cognitione reru, tarn 3<br />

dem fubftantiarum,qp et accide<br />

tium, dC obid Arift4 agens in li*<br />

Pofte,de inftrumentis fciedi,vt<br />

colligitur ex prologo AuerJn.i*<br />

Poft.^in Epith, Lbgicis, diuix<br />

fit libru illu m duos, qfn in prix<br />

mofcopuseratagere dedemro<br />

ne notificante accidentia, in fex<br />

cundomens eratagerede defix<br />

nitione notificante fubftantias ,<br />

quod et dixit Aucr4*.Pofte«C4i»<br />

Stfilohanes gramaticus <strong>vol</strong>uc<br />

rit fm librum Poft4agere deme<br />

dio demronis per fe,per accides<br />

vero de definitione,cui et adftix<br />

pulatur D« Thomas in expofix<br />

tione fecundi lib,Pofte, Verum<br />

dehacdifffcultatecopiofedicex<br />

du eft in qftionibus noftris orx<br />

dinarr)s»Nunc aut fit Auenopix<br />

niomihi profuppofito,vtinde<br />

poftea appareat folutio cotradi<br />

(flionis, qn h^c fitnatura 6C con<br />

ditio fermonis demonftratiui<br />

vt difficultates dC errores omx<br />

nesrepellat,vthabetur44,phy,<br />

3i«Item Sdilludfupponendum<br />

eftanobisqd<strong>vol</strong>uit Auer,in,p<br />

logo primi Pofte.q> demro con<br />

fiderata ab Arift.hoc in Ipco eft<br />

I i^ conx


Cohtr&tictibftum<br />

G confiderata, Vti elargitur nobis et gg quid in vnu,necefle eft vt 1C<br />

veritatgof um emium,quaep ip<br />

fum confirmari pdiTunt, 8d vt p<br />

ftatconceptione,hoc eft,defim><br />

tionem ipfam,nam perfedra de><br />

demro &defimtio concurrent<br />

invnu, cudeflhitionis qfitufit<br />

q3 quid eft , 6£ 4emrohis qfirii<br />

fit ipfum pp ^d v Ampli<br />

monftratio fiF cu definitione ha<br />

bctur, vtcolligitur.z. Poft.tex.<br />

S«&49.&hancputo fuifle caux<br />

fam q» Arift.agenis in»t*Ppft*te»<br />

ai.dedcmrone>vbieam dicit<br />

cede rebus vPibus6£ fern pi terx<br />

nis, illud idem poftea afferit de<br />

definitioe, hoc,n.non fuiiTet ad<br />

propofi turn, nifi hf c d uo inftru<br />

" menta fim ul intelligerent, vna^<br />

queprocedefent«Quibus etea<br />

confentiunt qug dicuntur .2. Po<br />

fte«tex*8» nam eo in loco babes<br />

tur,quod fi cognofcamus rem<br />

quampia quo ad qonem quia<br />

eftjinedio eiTeneiali,quod ex eb<br />

habemus qd rei dC gp quid fii*,<br />

et eft exemplum detonitruo,de<br />

quofi nouerimus quod eft, ex<br />

eoqpcxringuiturignisinnube,<br />

tune fcimus quid iitTonitrus,et<br />

propter cjd nubes tpnat, na exx<br />

tin6tio ignis abfoluit vtram^j<br />

* quaeftionem«Ite dicebat Arift*<br />

a.Poft, tex.i. q? qufftio quid 5C<br />

propter quid fiunt vna, ex earu<br />

vera caufa, idfcjj duobus confirm<br />

mabat exemplis dicen&,Quid<br />

eft harmonia c* eft confenfus in*<br />

tergraue fiiacutu, propter cjd<br />

fit harmoniac" ob confenfum in/<br />

tergraue


SolutTomitani<br />

in Epith.logicis.'Nam cu fit dex<br />

fnro> incipirnus a* definitione q<br />

mediu eft 6d procedijmfc ad ea<br />

qeft concluiio, cum veto educi<br />

tur defimtio folofitu differes,or<br />

dine vtimur retrouerfo,na ineix<br />

pirn us ab ea quae conclufio eft<br />

GC abfcedimus ad earn quf mex<br />

dium eft. Dicimus.n,demoftra<br />

do ob terre- obftructione fit pri*<br />

uatio luminis Solis I Luna}£cly<br />

pliseft terraeobftrudbojigitur<br />

Eclypfis epriuatio luminis Sox<br />

B lis i Luna * Cu auc definitionem<br />

aelicim 9 , viee verfa dicim 9 ,Ecly<br />

pliseft priuatio luminis Solis I<br />

.Luna ob terrf obftrudiionejif c<br />

eft prima difieretia , qua <strong>vol</strong>uit<br />

Arift.uPoft.tex.iz.&,*. Pofte*<br />

ao. Seciidadria eft, quod defini<br />

tio Temper eft vFis«5«6 affirm a tix<br />

ua,i« Poft.3i. et.*« Poft.i.at dex<br />

piro poteflenegatiua &L partix<br />

cularis ex.T.Poit.tc\j :.&. 40. q?<br />

•differena<strong>vol</strong>uic Arifto.a.Poft*<br />

tex.i.dum probacnooedemox<br />

^ ftrabik ee definibile.Tertia difx<br />

ferentia eft, q> demro eft,accide<br />

tium,etdefinitioeftfubftantiax<br />

rum , quadriam ponit Arift«2<br />

17 « Quarta differentia eft , qm<br />

demro dat qfituquodincoclu<br />

fioe3 5C propter quid in medio,<br />

at definitio dat cjd eft. hanc difx<br />

feretia habes.z.Poft.te.r.Quita<br />

dria eft , q> definitio eft fola for^<br />

matio rei ime conceptio, at dex<br />

tnro eft aflertio fiue verificatio,<br />

ba definitio uihii probat difcur<br />

rendo, demro verb/emp€r qfix D<br />

turn naturaliter ignotum cdclii<br />

dit. Haec vltima differentia eft<br />

A uempluribus in locis, praecix<br />

pue vero4i.Pofte,c6.i.8*i4.?8«.<br />

prf terea,a.Poft.c.i6.95 .in Epit«<br />

logic.Sd in quffito.r.at forte ^s<br />

me Mathematicu exlogiconux<br />

cupabit, q> numerorum copia<br />

af&c^are videar, verum no me<br />

reprehendant qui aequo animo<br />

res iudicant,id,n.facio, vt labox<br />

rem aliorum imminuam>quod<br />

profecfto fi induftrig &C diligenx<br />

tif opuseftjnodebetmihivftio ^<br />

vertitid enim facio vtvtilitati<br />

aliorum, non glonacmef con£u<br />

lere posfim.Plures forte poffent<br />

affern difTerentiachis,interde-*<br />

monftrationem ac definitione,<br />

fed haefufficientpropofito huic<br />

noftro negocio, Nam ex his cox<br />

cidit prima cotradi<br />

plo de Eclypfis,c\lTonitruo dix<br />


G Tonitrui definitio item Eclypx<br />

fim efle priuationem 6t caetefa<br />

per medium qui eft caufa et dex<br />

finitio Eclypfis, Patet igitur qj<br />

demonftratio dC definitio non<br />

funt fimpliciter ide,fed refpedlu<br />

caufg dantis quid,et propter cjd<br />

de eade re, in quo cafu differunt<br />

folo ordine terminoru, vt in fux<br />

perioribus dicebatur, Ad fecu<br />

dam vero contradiction?, quo<br />

modo fit definitio principium<br />

demonftrationiSjfciedum eft qj<br />

Arift, definies demronem dixit<br />

H eamconftareeximmediatis, at<br />

paulo poftdiftinguesimmedia<br />

tu principiu in dignitate,f uppo<br />

iitione dC definitione, et mentio<br />

ne fecit de ilia: quaobrem dice/repolTumus<br />

philofophu<strong>vol</strong>uif<br />

fe definitione efle principiu de^<br />

mroniscfi earn in ordine princi<br />

piom redegerit. Sed Auer. in.8.<br />

quefito vrdicerenon ee neceP<br />

fariuvtmedius terminus fit de<br />

finitio fed vtfitcaJhoceftneceC'<br />

farium: na tuc medius eft defini<br />

tio cum ca media per oratione<br />

' exprimitur«Exquo habesd©^<br />

(flam folutione"jq> non femp me<br />

dius eft definitions^ obid philo<br />

fophus nopofuit definitionein<br />

definitioedemronis.eavero po<br />

fuit inter pricipiat diceret Auer,<br />

qm pot fieri medius.item hie di<br />

cit Arift.eam efife principiu, no<br />

quidem Temper, fed in cafu de<br />

quoin prgfentia loquitur. Ad<br />

tertiacontradi<br />

definitio non poteft demonftra<br />

ri, intelligit de vera definitione,<br />

non autem de ilia quae materia'<br />

lis eft et nominis definitio, nam<br />

hxc cum fuerit ignota& de ac


SolutTomitani<br />

A fed media inter notum,6.£>C ilia caufa<br />

media refpedcu defini tionis con<br />

cludendae eft caufa extrinfeca,<br />

ex 8. quaefito,d£fecundo pofte,<br />

^ commento.jr.cVjS.adextrex<br />

ma vero objectionem,quo mox<br />

do definitio monftretur, cum<br />

haec fit fubftantiarum,quae per<br />

demonftration em non cognox<br />

fcuntur,patet ex diproprium non eft><br />

quafi velit, q> circuli quadratu<br />

ra poflit demonftrarijdum^mox<br />

do per propria principia Geox<br />

metriacconcludatur«quod etia<br />

videtur afferere primo phyfic*<br />

tex,u,vbi damnat demonftrax<br />

tionem Antiphontis, 6i laudat<br />

illam magis Hippocratis, ftC in<br />

praedicamentis, cap, de Relatix<br />

uis, aperte fatetur circuli quax<br />

draturam effe fcibilem, non tax<br />

meneius eflefcientiam.fedopx<br />

pofitum videtur colligi quinto<br />

phy.tex. commenti.ij, vbifcrix<br />

biturcirculare elTealiudin fpex<br />

cie a recl:o.itaqj non videtur pof<br />

fibile , vt circuli quadratura fit<br />

fcibilis per principia propria,<br />

quoniam non poterit demon x<br />

ftrari,nifi per principium comx<br />

mune re&o, 8t circulari, quare<br />

nunquam ex proprfjs fyllogi x<br />

zabitur. Quod vero illud prin<br />

cipium, ex quo demonftratur.<br />

Tetragoni fm us debeat effe com<br />

munere


Contradictionum<br />

SOLVT1O.<br />

SOLVITVR , hsec contradb<br />

compe<br />

tit : -.eftvnam in fpecie,fiue vniuocc;<br />

poteft tn ea ee generica^cV. ana^<br />

loga. Scio tarn en nonnullos dubitaredeveritate<br />

propofitionis<br />

dicentJSjinter maius,6d rnin^eft<br />

dare aequale,turn inftantia aper<br />

tilTimadefphacralibus angulis^<br />

turn etiam in naturali philofo*<br />

phia,dum dicuntdan fpharram<br />

maiorem,cl^minorem fphaera<br />

folis,non tn dari illi f qualemrin<br />

quo yideretur Arifta* defeciflfei<br />

alrjs pluribus ,ac praefertim 'dumeam veram,«9C commune<br />

numens , qui cum fintdifcreta efle teitarur,fed nos dieere foliti<br />

quantitaSjiiullomodo cuconti<br />

nuaconueniunt. Ettidicasadx<br />

fumuSjArifto.eam veram acce-<<br />

pifle^qm earn tnagnitudini, 8£<br />

hue eecoeillud principiu,quod<br />

folum .quadrato, QC circulo con<br />

ueniet,idnegandum olno erit^<br />

qfh prmcipiu det efife ecfuale,^<br />

-^>portionatuquaefito,li itaq? de<br />

numero tm vult eflfe coem: non<br />

aut rebus naturalibus, qm in il><br />

lis fallere poteft,neqj item angti<br />

lis,ciimdehis dubiiifitnuquid<br />

fint, vel non fint magnitudines»<br />

monftratur proportio asqualita<br />

tis inter circulu, &C quadratum<br />

d(. hgc e caufa,cur dixcrit Auer,<br />

in commen.citato,q> hgc propo<br />

neceflfe eft.,vt principium fit, dC<br />

huiufmodi^hoc eft vt vtriqj c6x<br />

ueniat. Cum vero dicitur, non<br />

poflfe couenire idem circulo, 6>C<br />

fitioeft communis,quoniam co<br />

petit magnitudinib<br />

quadrato, qm hsec fpe non funt<br />

idem re


Solut.Tomitani<br />

7 o<br />

A drculafefpecie different, fed ge SOLVTIO* ' J<br />

nerica,6£ analoga,analoga quix N o B i L I s profecfto eft haec<br />

dem,quoniarn quicquid re


Gontradictionttm<br />

13 li.mekcommentOf.Stfecundo modo vera erunr, qua fcribh K<br />

phy.commento 22. vbi Auieen Auen primo pofte* commento<br />

nae fententiam confutat. At prin 70.vbi declaras,quo modo me-<br />

cipia,qux demonftrantur a Me taphyfica fit domina caeterarii<br />

taphy fico funt principia coplex artium,eam reddit caufam,quo<br />

xa*quod Arid, expreffit primo niam ipfa cofiderat ens totum,<br />

pofter*text*2r*in illis verbis, 8C caeterac artes confiderant par/-»<br />

dialectica omnib^SC fi qua eft, tern vnam entis,vnde addit,q»<br />

quae temet monftrare commux obidmetaphyfica probatfubx<br />

nia,vt qp omnc affirmare, aut ne iecta caeterarum artium,quonia<br />

gare}autq> xqualiaabaequali' ilia fubiecta funt partes fui en><br />

bus,aut talium nonnulla.vbi co tis,& iccirco largitur caufas illo<br />

flat exempla efle de principles rum fubiedorum. infertque,qx<br />

complexis,qusc a dialedico,ac nulla ars poteft afTerre caufas<br />

** metaphyficomonftrantur. In fui fubiecli, quoniam id op<br />

eandem fententiam acceflitThe<br />

fniftius,primo pofter«cap * 20*<br />

vbi principia alia com muni a,<br />

alia efle propriateftatur , ad^x<br />

ditq? metaphyficu aflerereom<br />

niahaec genera principiorum,<br />

reddenshanc caufam., quemx<br />

admodum fcientise fubalteraa»<br />

tac capiunt principia complexa<br />

££ docftrin3e,vocata a fcientrjs<br />

fubalternantibus, fie quoqj par<br />

ticulares artes capiunt pricipia<br />

ametaphyfica , cum illi fubiex<br />

de lint 5 ea vero fuperior,quj<br />

verba oftendunt principatum<br />

diuince fapientie,cV: officium de<br />

monftrandi principia^non q>ve<br />

lit Themiftius fcienrias omnes<br />

fubalternatas efle metaphyficf,<br />

fed dehocalias«idem confirmat<br />

etiam Themiftius primo pofte»<br />

cap, 24. vbi non tantii dicithccc<br />

complexa principia confirmari<br />

a metaphyficojfed etiam a diale<br />

dlico«Sed dicet quiSjfihaec,qu3e<br />

di<br />

mam,non autem vti fubie&um<br />

eft Arithmetical, na fubieclun*<br />

vult efle notiflimum,vel quia<br />

demonftratum eft inaliaarte,<br />

velquiafuaptenatura eftmant<br />

feftum,vthabetur primo phy«<br />

commento sj 4 fecundo phyfic*<br />

commento 22« 8£26.ii,met,$»<br />

fecundodeanima 27.6V 2p«fex M<br />

to met.primo, tertio cceli*4« fe^<br />

cundo poft,commento 35»qui"<br />

busfuppofitis,videtur nonfuif<br />

fe verum, quod d icebatur meta<br />

phyiicum,demonftrare princix<br />

piacomplexa tatum«quoniam<br />

fubiedum eft principium icom<br />

plexum primo pofte* tex,24.5C<br />

tamena diuino demonftratur,<br />

Huicdicendumeft,q> non ne/<br />

gat Auerr.metaphyficum prox<br />

bare principia etiam incomplex<br />

xa_,vt eft fubiectum ipfum prx<br />

fertim


SolutTomitani 71<br />

fertim,nec etiam id negauimus aliorum vigilias« Ad fecunx I)<br />

nos in ea diftin&ione fuperius dam vero contradic*lionem rex<br />

adduc*ta,fed diximus rcetaphy<br />

iicam demonftrare principia<br />

fcientiarum,quae funt cognitiox<br />

nis,vel etiam cognitionis dtefx<br />

fe,fi opusfuerit,at principia fub<br />

ie&^fi fuerint ignota,poflunt de<br />

monftrari a pofteriori in fua fci<br />

emia,qualis eft materia prima ,<br />

fpondet Commentator, in prix<br />

mopofter,commento tfo.vbi<br />

vultinferiorem artem pofife tra<br />

dere principia artis fuperioris,<br />

fed demonftratione figni: quo<br />

modonaturalisfacit, qui in 8*<br />

phyfi.concluditprimum moue<br />

tem efife, quod eft principium i<br />

cum hoc tamen ftat,vt fubieclu fcietia diuina, nee ob id tollitur<br />

etiam poflit demonftrari a me- diuinae fcientiac principal 9 , quo<br />

taphyfico per caufam, &C a prio niam metaphyfica, dum dat<br />

ri fi negetur,non quidemavt fub fubie&a caeterarum artium, 8C<br />

ie&um eft,fed vti ens extra anix naturalis etiam philofophia,ea<br />

mam eft * Sititaqjhsecconcilij prgftat per demonftratione cau<br />

ratio,metaphyficum poflede/ fg,vnde quanto demonftratio<br />

monftrare, non tantum princix cau f£ eft nobilior demonftratio<br />

piacomplexa, led etiam fubiex ne figni,tanto etiam metaphyfi<br />

Ga artium,incomplexa: at prox ca excedit phyficam fcientiam*<br />

prix artes poflfunt demonftrax Sed fi vis hanc differentiam lax<br />

tione^uiajConfirmare princi tius percurrere , legas omnino<br />

piaipfius fubiecfli incomplexa, commentum 60. prope finem,<br />

qu3efuerint!atentia,5C ignota» nuperrimecitatum<br />

Hincconcidit ealoannis de la CONT*<br />

dur»o diftindlio de principles efx OSTENDENS Aucr.excellen<br />

fendi tantum,cognofcendi,& ef tiam,acprincipatum metaphy "*<br />

fcndi,ac cognofcedi fimul»quox ficae,inquit,qjhaecprobat prin<br />

niam,vtcopiofe Zimara addux cipiafcientiarum,quoniam dat<br />

cit,uon datur principium eflenx- caufam fubie metaphyHcus,<br />

opus excrefceret«id enim comx dum redditcaufaseorum fubie<br />

pilareeftjnipotiusfitexpilare, dlorum,nonea demonftratvti<br />

funt


G ftimfabiexfra, fedyti partesfun*<br />

emis.oppofnii yidetur <strong>vol</strong>uiffe<br />

in fecundo de anima. commen<<br />

to 27.3d 6.mee.commeto i.qui'<br />

bus in locis habetur, q> fubiecflu<br />

& eius pa-tes, vel fpes non pnt<br />

(demoftrariinfcientia, vndeno<br />

poteri( rnetaphyficus demon-<br />

ftrarefubiectafcietiaruni vti^n<br />

tiafu1nt>qin iam de/jionftraret<br />

partes,6C fpecies fui fubie&i,<br />

&OXVTIO. ••; . ;<br />

, APPARENS nirnirum videt<br />

haec con?radj


Solut.Tomitant<br />

7 2,<br />

fe«!it,vt Hlitls fubiec*ium eft, fed demonftrabilepenitue, it<br />

vti ens extra animam. Qua: fos pria fcientia. At caufa^dt princi<br />

lutio fi placet,bene eftjfinjmin*, pia fubieifti poffunt demonftra<br />

Qptanm, dC alios fuam afferre ri a figno in fcientia propna,fed<br />

fententiam, vt C 2&t fecundolib.met, corn Aftrologotcum tamenhaefacul,<br />

t. deaia.47-49.3. ccelu^* tatesdifparat*omninofinr^ a4<br />

vbi habetur fubiectuni effe ii> diuerfjeu,<br />

49 I/2b


Contradicrionum<br />

G SOlVTlO. dm differt, hoceratioatilisfor K<br />

DICES, quod quaefitum pe<br />

det a medio, a quo monftratur,<br />

SCita.pendet, Vtfimedius ficix<br />

mali,qux a diuerfis medfjsafTu<br />

mitur, qua: diftincflio omnino<br />

tollit propofitacontradiiflione<br />

dem,idem etiam eft quantum, CONT* I.XVI11*<br />

6£fi diuerfus,3£ illud diuerfum. p R i M v M vult pncipiaAri T<br />

<br />

elTe idem quxfitum in diuerfis<br />

artibus, vna, 6>t eadem conclux<br />

flo,quae diuerfo medio demote<br />

ftretunltaqs ad for mam contra<br />

didtionis dico , q? hie vult non<br />

poffe conuenire diuerfas artes<br />

in eodem quxfito, formaliter<br />

fumptOjhoceftpercomparatio<br />

nem ad medium term in urn, 6C<br />

obid,coeli fphaericitas licet vi'<br />

deatur communis quarftio in<br />

phyficiSjfiCin Aftrplogia,non<br />

tamen vna eft, nifi materia>6£<br />

fubie materia<br />

eft eadem,quoniam in vtraq? il<br />

la fcientia confideratur nexus<br />

prxdicati cum fubiecflo illius ,p<br />

pr»)s,dicentis, coelum eft fphgri<br />

cum,nonautem forma efteax<br />

dem, quoniam mediustermix<br />

nus,quoeam confirmatphyfix<br />

cus,difTert a medio,quo earn de<br />

monftrat Aftrologus, exempla<br />

vero dabat Auer.in commento<br />

59»nam Aftrologusdicit,coelu<br />

efife fphgricum, quoniam lineae<br />

exeuntesacentro,ad circunfere<br />

tiam funtaequales, fed phy ficus<br />

dicit, cozlum habere figuram<br />

fphaericam, quoniam mouetur<br />

circulanter.ficitaqi quacfitum<br />

partim eft idem ratione matex<br />

rialijfubiedi, dC predicate parx<br />

c * *<br />

turn autemhabet primo,€t 8*<br />

phyfi.vbi demonftrat primam<br />

matenam, dC primum mouen><br />

tem,quae funt principiafubiedi<br />

phyfici,<br />

s o L v T i o»<br />

T> E quibus principles intelli<br />

gat,vari)variafemiunt,alf) enl L<br />

fubiecflum <strong>vol</strong>unt, q> eft princi*<br />

pium incomplexum, alf] princi<br />

pia docflrin3e,SC complexa intel<br />

ligunt,fed de hac re latius i com<br />

meutarrjs noftris diximus, vtx<br />

cunqj vero intelligat, principia<br />

vult non poffe demonftrari,<br />

quoniam funt per fenota. Nam<br />

quiprobatper fenotum,5£ma<br />

ximeex ignotis,iudicio caret,<br />

vt fcribit Arift. *. phyfic.


SoIutTomitani 75<br />

A Honedemonftrariua,nam topi" prindpia.propofitio vero, qua D<br />

ce,id fieri poteft,quoniam cap* dicit, principia per fe nota effe,<br />

pofitio^quxdicit,omne totum 8£noprobari,veriffimaeft, dil<br />

effemaius iuaparte,videtur,p modore&eaccipiatur, dC hoc<br />

bari poffe fie, excedenseftma^ videtur<strong>vol</strong>uiffephilofophus 2.<br />

jusexceffo, totum exceditparx met.texa.dum,inquit,inforib^<br />

tes,igitur maiuseftqualibetfui quis delinquitc'c^obid Auerr. "<br />

parte , Multa.n.topicaefyllogi;- dici^principiaefTevelutiianua<br />

zamus, qu3e demonftratioe no domus, quam nemo ignorat *<br />

concludimus, ratio eft, quonia quod moderni <strong>vol</strong>unt veritate<br />

demonftratio eft inftrumetum haberede principijs cognitiois<br />

notificas quaefitanaturaliter oc de quibus metio habetur i.ph,<br />

culta,vt fcribitur fecundo poft» comme.J.vbi principia alia cox<br />

commem ud£inepith«logicis, gnitionisdicuntur,aliacognitio<br />

8 cap, de demonftratione. fylibs nisy&C efle.Nam haec cognitiois B<br />

verotopicusconcluditea,qux principiadicuntur,digmtates^<br />

^pbabilitertmfunt ignota,imo 6Ccommunes animiconceptio<br />

etiam ,quac fuapte naturafunt nes, Animaduer<br />

lar,quibus Ariltot.probatin 9. tiarum genera pertinet, vti funt<br />

diuinae philofophiae potentiam principiacontradi


Gofttradictiontim<br />

6 dam naturaliamoueri.Sed hoc,<br />

quo modo verum fit,no video*<br />

Nam Arift,fempcrdiftinguens<br />

prjncipia, dignitates feparata<br />

fuppofitionibus,i«poft,?. dC 2?,<br />

itaqj non poffumus dignitatem<br />

propria,vocare fuppofitione*<br />

item ages philofophus de digni<br />

rate i.poft.47. cam tantum diui<br />

dit in eommuniff]mam.,6£ com<br />

munem * quod fi propriam vis<br />

dignitatem appellare, credideri<br />

tiullamaliamefie,qua > m earn,<br />

quaccontrahitcommunem, de<br />

H qua fit mentio primo pofte. 24*<br />

cumdicimus, fi abaequalibus<br />

numeris,aequales numeros dex<br />

mas,pcena puniendi funt, qui<br />

'* taliaincotrouerfiam pofuerint,<br />

vt fcribit Arifto. i. Topicorum<br />

cap.p.vbi ait,neminem difputa<br />

re, vtrum Decs oporteat venex<br />

rari, 6d parentes diligere, nam<br />

hxciure naturali, & legum fan<br />

clionedecretafunt,ita,vt plecfte<br />

di fine, qui ea in dubium reuox<br />

car int. fed ad principiareuertax<br />

mur, quf quidem fi communia<br />

fuerint,vel etiam communiflix<br />

ma,omnino eruntper fenota.<br />

Hxc autem funt notiones iliac,<br />

quac in nobis<br />

ualefcunt, (inquitThemiftius^<br />

primo pofter»cap.^.)& funt vc^<br />

luti communes quidam fenfua,<br />

fuaptenaturain nobis orb, abx<br />

fque-docentis difciplina , fine<br />

quibus, nee quatrrere, nequeinx<br />

telligerequicquam poiTum 9 ,6C<br />

obid,inquitille,Theophraftus,<br />

dignitates den*nit}q>fint perfuax<br />

fiones quaedam , Quod autem<br />

dignitates fint nobis a natura<br />

com muni ratioefingulis ab or><br />

tudiftributae, copiofeidaflerit<br />

ThemiftiuSjtertio deAnimaca. K<br />

12. vbi probatltelleclum vnum<br />

eflfe in omnibus nobis, ex vnita<br />

te intelligibilium,digni tatu pr§<br />

cipue. Sed Auerro.nonaiTentit<br />

huic Themiftr; opinioni,primo<br />

pofte * commen. i j 2»vbi expo<br />

nens ea verba tex.j;. quz diciit<br />

deficientefehfu, deficit fcientia,<br />

vult dignitates fuilTeanobisco<br />

gnitas via fenfus, licet non recor<br />

demur, quo tempore id accidcx<br />

rit, cum nobis pueris euenerit,<br />

Amplius definiens Arift.digriix<br />

tatem primo pofter.tex.? .vult<br />

earn effe propofitionem,quae te<br />

neridebetab omnibus docedis<br />

quidpiam.Et primo pofte. tex.<br />

ir.digniratemeffedeffnit, earn<br />

quae ex fe neceffaria eft,6ivr.fli<br />

obid,recentiores dicunt,digni'<br />

tate effe id,quod fi quis negauex<br />

ri t dign 9 eft om nino, vt ligetur.<br />

Furiofi. n. di zmetes dignitates<br />

veras effe inficiatur, Dixi,uim,<br />

naturarn, 6C conditionem prinx<br />

cipiorum,quseprobarinon pof<br />

funt,


Soltit. Toittitaiii 7 4<br />

Afunt,8£6bidfupponendafunti notaeffcilia,aquibusprecede D<br />

fcicntt)s,nunc de diuerfitate t ac muSjtgnota vero ea effe ad qaai<br />

differentia horum pauca quaex<br />

dam in medium afferam, Prinx<br />

cipiorum,alia,inquit Arifto.i*<br />

Ethic.cap.io. induclioneconfer<br />

mari poffunt, aliacofuetudine,<br />

alia fenfu, alia alrjs modis.fed id<br />

intelligas de principrjs proprrjs<br />

fcietiarum, quae autem fint hex?,<br />

diligenter examinat Arifto.prix<br />

mo poft. tex.;.dC ij.nam dicun<br />

tur, pofitionesfuppofitioes, po<br />

ft ulata,& d efini tiotres.h gc.n.ali<br />

1 quaratione^inquitjConfhrmari<br />

poflunt a docente, fed cum fint<br />

principia fupponuntur, vel pe><br />

tunturinfcientfjs«addummox<br />

derni haec eadem principia e*x<br />

perienda notificarijVt pnncipia<br />

naturalia,t9«C media,immoom'<br />

nium artium,! quibus maxime<br />

ratio,6C experientia funtnecefx<br />

faria^dCobid dicitGale. prima<br />

partic. aphorifmorum comme.<br />

i.dC in lib. de coftitutjone artis,<br />

& alibi faepius, medfcinam ha^<br />

funt<br />

procedi mus: &C per confequens<br />

duoerunt prmeipiorum gene><br />

ra,hoccftcorum,quaefimplic£'<br />

cer funt nota,& eorum,quae alis<br />

qua egeot via, dC ratione aiTere<br />

•te:3£haec funt principis.ppria*<br />

dC<br />

pofteriorum>fi£ earn ab Arifto, ^<br />

defumpfk t,phy«tex.4,narh'to^<br />

turn eft notius partibuSjCuitacp<br />

principium proprium <strong>pars</strong> fit,<br />

eommunevero,totum)hinc : c5'><br />

ftatcommuniapricipia effcno<br />

tiflima,propria veronotatanx<br />

tum,fedadeo nota,vtvr)s iam<br />

di<br />

nunquid via, &C rario proceden fam,dC deuiam pro fui cofjrma<br />

di in fcientr]s fit a principps, an tione,loquitur.n. philofoph? de<br />

potius ad pricipia.Nam ex hoc principfjs verisfcientiarum fpe<br />

inferebat Plato, principia per fe culatiuarum eo in loco.non au»<br />

K r) tcni


G tem!egalisfcienti3e,quamvuk<br />

puerilia,&fabulofa admittere.<br />

itaq* multo rccfii 9 cxpofuit,verx<br />

bum illud confuetudo, Auerr.u<br />

Ethic.proexperienria. Nam ex<br />

perientiam dixit vim magnam<br />

haberein cognitioneprincipio^<br />

rumji.Poft.tex.vltimo.Item e»<br />

de generatioe tex.7«inculat Pla><br />

tonemin cognitionererumna'<br />

turalium,qui ob experietiaeino<br />

piam, nefciuerit veritatena eoru<br />

quos per feeuidentia funt>^C ma<br />

nifefta. item tf.Ethic.pueri poO<br />

** fuiueffemathematici,nonaute<br />

philofophijhoc e morales, quo- 1<br />

siiam moralis facuicas prudenx<br />

tiam requirit, quae comparatur<br />

vfu,& experientia in nobis. Ite<br />

nota,folo fenfu iudicantur, dC<br />

per ilium efficiutur notae^ae au<br />

tern funt propofitiones imedia»<br />

tar fenfu,vt puta, q> nix fit candi<br />

da,q> cor u us niger. Na Themif,<br />

i.poft.capuj.inquit, q> hoc trian<br />

gulum fit, vifus, cY confpeclus<br />

indicatfabfqj ratiocinarionevlx<br />

la,(3C difcurfu,c\: idem in cap.;«<br />

dicitjtunicam elTe cadidam, res<br />

eftimmediata, 6^ fenfilibus ad'<br />

tiexa.id.n.cognofcimus per fen<br />

fum,non autem per medium:5C<br />

obid <strong>vol</strong>uit Arif.i.Top.caup.q?<br />

fi quis negafit fenfum, vt pcena<br />

fenfus ferat, na fi negauens igne<br />

calefacere,debescogi,vtid digi<br />

to fentias. Et hac de caufa Ariit,<br />

8 4phyfi«textta«fcribit fenfum ef<br />

Con tracfictiontim<br />

fe rationi antefereYiminorumjhoceftfubiecfli,^<br />

$'<br />

dicatu fed dicds , non ne prima<br />

principia fuere ab antiquis ne^<br />

gata,qiiomodoitaq? per fe'nox<br />

taeruntc 1 HuicoccurritArifto.<br />

i»pofte»tex*zf, vbi ait,q> ad ex"<br />

trinfecam ration em Temper in^<br />

ftare poflumus, fed ad interiore<br />

non


SolutToitiitani<br />

A no* fertiper.Nam rSatia vocalis<br />

eft,& externaralia mentalis,d£<br />

intema.Si gitur veteres negarut<br />

prmcipia}idvocenonmcnte fe<br />

cerunt,& Arift.4. met,. dicit,.<br />

ore non corde negata fuiffe prin<br />

tip&abantiquis, quac aute fine<br />

caufas,vt negentur res per fe nox<br />

tae,3£ concedantur abfurda, vide<br />

Af ift. t.met.i4.3C Auerr. pri<br />

moccdi,commento iz« i. phy.<br />

^.Vidc etiam». Ethic.cap^.vbi<br />

Arift.He(iodi fententiam comx<br />

probat, qui <strong>vol</strong>uit triaefTehox<br />

8 minum genera^num eoru}qui<br />

adeo felices fut, vt ex feipfls om<br />

nia percipiant, aliud eft eorum,<br />

qui pofTunt adocetibus, omnia<br />

defumere, poftremum eorum,<br />

qui neq; a fe, neq? ab aifjs quio<br />

quam perciperevalent,hi vero<br />

omniii funt ftupidiiTimi, dC ad<br />

philofophandum prorfus inex<br />

pti,qui dC falfa, QC vera impune<br />

negarent,&concederent. Ad<br />

hos no fcribitur hacc regula,qu{<br />

dicit principia eiTemanifefta*<br />

£thifunt,quos etiam Plato inx<br />

C ftdatur, in


Contradictionum<br />

G nam confiietudinem efle vtilem<br />

ad philofophiaeftudium tench*<br />

dum,contra vero malam,id am<br />

pie colligitur,2«fnet«i4«Quibus<br />

conflitutisjtempus videtur op'<br />

portunum,vtad propofita c6'<br />

tradidionem reuertamur.Nam<br />

cum hicdicat Arifto. principia<br />

non demdftrarijintelliges de di'<br />

gnitatibuSj&C omnibus princi»<br />

prjs doctrinae,{iue etiam de prin<br />

cipr)s cognitionis, quoniam dignitates,cfcperfe<br />

notan&egent<br />

conftrmatione demonflratiua:<br />

K licet principia propriamodisia<br />

enarratisconfirmari pofTunt*<br />

Cseterum cum habeatur in i *<br />

phy.denionftratam efle mate^<br />

riam,6d in S.primum mouente,<br />

dicas hacc efle principiafubiec"ti<br />

non fcientif,quae cu fint ignota,<br />

pofluntin.ppria fcia demonftra<br />

ri,fedQemonftratioea pofterio<br />

ri,& hare fatis de hac quxftide,<br />

CONT» IX IX,<br />

Tex«24 A GENS Arift.de primis hoc<br />

eft principijsjinquitiquid igitur<br />

^ fignificant 3C prima, &C qu»,ex<br />

hisaccipitur* Ex quibus.veiv<br />

bi s illud praeceptum excipitur,<br />

de principlesaccipi, hoceftfup<br />

poniquid. Atcontrarium vide<br />

tur <strong>vol</strong>uifle primo poftuex«a»<br />

quo in loco de dignitatib 9 ages,<br />

dC principijSjeadici^praecogno<br />

fci tantum,quod funt. Na quid<br />

eft cognitionem ad quaex<br />

fitum accommodat,<br />

quod vero ad<br />

principia*<br />

SOLVTIO*<br />

PHILOPONVS ait,qjArift,ac<br />

cipit quid j pro cognitione coi,<br />

tarn principiorum,qu^m quaefl<br />

torum,vt habeat,q» hccc concur<br />

runt in ea rone, ^ de his oibus<br />

fupponitur, quid, hoc eft quid<br />

haec fignificent,nam fupponit<br />

quid ngnificec hoec propofitio<br />

fi ab aequalibus xqualiademas<br />

&c.quafi dicat, quid hoc i loco<br />

non efledefinitione>fed explica<br />

tionequad^cV iigniffcationcm,<br />

Qua coi conditione explicata,<br />

pofteaArift.feparat principia a<br />

quaefitis,perid,q) quefitademo<br />

ftrantur, quod principia vero<br />

fupponuntur. Quae Philoponi<br />

cxphcatio rnihi non fatis arri><br />

det,nam fi quid accipit coe qug<br />

lito3&C dignitati,videtur oino vt<br />

fitdefinitio.cum de quaefito fup<br />

ponatur quid,hoc eft ei^definix<br />

tio,vt et fatetur Philoponus ip<br />

fe,3C hic,9C i.pofte.tex.z.Latini<br />

iraqj dicerent,& praefertim.mo<br />

derni,q> principia alia copkxa<br />

funt, vtomne torn eft maj 9 fua<br />

parte,6£ fimilia. aliaincomplex *<br />

xa,vt fubie


fit non de priuis complcxis efle<br />

regulam audiendam, fed de fub<br />

ieclis. Cuius expofitionis caufa<br />

videtur extitiffe textus ipfede^<br />

prauatusrcuemm habeat Auer.<br />

non,prima , fed fubiec"la,omnix<br />

nocoa&us fuit ficinterpretari.<br />

Scd hec folutio,pace horum,no<br />

mihi valdc pr obatur, tumquia<br />

Arift. exempli ficans deprinci'<br />

pi}S,tam complexa, quam inco<br />

plexa enumerat,tum quoniam<br />

hare folutio videtur afferere prix<br />

cipiacomplexa,non poffe habe<br />

requid,quod tameneftfalfum,<br />

cuminterdum principia fuppo<br />

nantfuorumterminorum den*'<br />

nitionem, quodetiavult Auer,<br />

primo huius commen.z. Ob id<br />

kaqj dixere, exLatinisaltj<br />

de principqs fupponi,quqdjhic<br />

vero quid,hoc e, quid nominis*<br />

hacc enim contradi definitio alia rei<br />

fit^alianominis.z. pofte.tex.<br />

746Cto.Sedaduerfushanc con><br />

eordiam licet inftare : vel enim<br />

hocquidemnominisde princi^<br />

pijs eftjterminorum compone^<br />

tium,vel totius principij, vt co*<br />

plexum eft , fi ratione terminox*<br />

rum}hoc quid, no ad principiu<br />

Solut.Tomitani<br />

refertur,fed ad eius componenx D<br />

tia,quamobrem non recfle dixif<br />

fetphilofophus, hoc quid , efle<br />

principiorum. Si dixeris, illud<br />

quid efle totius principi^fequeV<br />

rur duo incommoda:primu eft,<br />

qs complexum aliquo pacflode<br />

finietur,faltem nomine,cui 9 opx<br />

pofitum videtur<strong>vol</strong>uifle 7«m


CtDntradi&ionufti<br />

C'fimtfubie&a Arirhmeticae,, 6C<br />

Geometrical in 2, tex.loquitur<br />

de principles complexis« Cum<br />

verodubitatumfuit, q>Arifto*<br />

paulo poft exemplum aflfert de<br />

principrjs complexis i hoc tex«<br />

2 4,dici poteft,qj ea adducit,non<br />

fubregulade pcognitioe quid,<br />

fed vc diftinguat communia a<br />

proprrjs* QC fidicas , igiturde<br />

principfjs complexis non habc<br />

tur quid, concedendum erit,vti<br />

h ace fun t com plexa, negandum<br />

tamen , q>rationeterminorum<br />

H non poffint habere quid, cum<br />

dicat Arift.primo poft« quinto,<br />

" agensdeprinciprjs, q>haecnon<br />

" folumfuntpracognitainimelli<br />

" gendo,fed& in cognofcendo,<br />

q>funt»<br />

CONT, LXX,<br />

fe« 14 OSTENDENS , Ariftote*<br />

quomodofubie*ix*i-roJ*ai>*iid veroomnes<br />

interpretanturquid, cV quod,<br />

hoceftdefubiefto fupponi,vx<br />

tramquefimplicem praecogni'<br />

tionem, quod etiam <strong>vol</strong>uit tex*<br />

2« huius primilibri.<br />

At huic penitus contrarium fen<br />

tit in tex.fequenti 14«vbi dicit,<br />

non Temper fupponi fubie&u,<br />

quoniam numerus inArithme<br />

tica fupponi cur,non autem cali<br />

dum, dC frigid um in phi"<br />

lofophianatU'<br />

raJi,<br />

*OtVTiO» K<br />

s c i R E licet, no omniarfub<br />

ie(fla aequaliter eile nota, fi acct<br />

piatur vti entia funt, nam quod<br />

dammagis abftracflum eft,6C<br />

quoddam magisfeniibile,vnde<br />

notior eftlapis,quam numer 0 ,<br />

cum lapis fenfilisfit, numerus<br />

vero abftradus«Et hahc diftc-*<br />

rentiam <strong>vol</strong>uit Arift, in tex.tf»<br />

Nuc veroaccipit fubieclum re<br />

fpe


Soliit.Tomitani 77<br />

A Sed dices, fupponi «a qux nota ad minus analogum , Aliud eft<br />

funt fuppofitione mentali, & q genus fubiectum, de quo fcia ec<br />

in animo eft, fuppofitione vero<br />

vocali dC extra animate ea quae<br />

paulo occultiora funt, cum itax<br />

que dicit philofophus fupponi<br />

numerum, intellige de fuppofix<br />

tione,quae voce Storedocentis<br />

fit, quonia numerus cum fit res<br />

abftracla, eget aliqua fuppofix<br />

tione magiftri.et hoc videtur et<br />

<strong>vol</strong>uiflfe Theniift.t.Poft.cap,4«<br />

et ai.Cum vero dicimus fuppo<br />

ni eaquae manifefta funt,id de<br />

mentali QC interna fuppofitione<br />

intelligas quae fit in anima: haec<br />

.n.fupponit eadequibusdubix<br />

tare non licet, id colligitur ex.i.<br />

Poft. tex.2$. vbi definitdignita<br />

tem. & fie omne fubiecflum fup<br />

ponitur in fcia ex.i. Poft.i. vix<br />

de ante pro hac materia Auerr,<br />

ibi $£.t.Pofte.c6.74»<br />

CONT, XXXI.<br />

AVERROIS hienegatqua<br />

titatem efle genus vnum ad cox<br />

tinuum P>C difcretii, hoc eft de il<br />

lis neq»vniuocedici,neipanalo<br />

C gicf .oppofitu habet.f.Met.cap.<br />

de quanto, dC in lib. Prf dicame<br />

torum, vbi vult, quantiiefTe f>'<br />

dicamentUm vnum, id aute no<br />

eflfetjnifi vel vniuocum eflet vel<br />

faltem analogum.<br />

s o L v T i


G caufaeft,qmde principles fcien<br />

tiaru loquif, vti a magiftris tra^<br />

duntur:atin.?.tex.principiaexx<br />

plicabatquf demonftrationem<br />

ipfam conftituutjibun.diuidit<br />

immediatum principium.Petix<br />

tioicaque eftde geriereprincix<br />

piorum, quae veniunt in vfu in<br />

addifcendis difciplinis, A^haec<br />

fuic ibi praetermifla, quoniaad<br />

ilium locum non pertinct. Item<br />

petitiohicveroacl:ii<br />

exprimitur magis«Sed ne haec<br />

videamur nobis finxifle, placet<br />

ex Philoponi commentaries fux<br />

per te.?. rem cotam hanc exenv<br />

plis illuftrare. Dignitas eft prcv<br />

po qug ex feneceirariaeft dC cu<br />

ius necesfitas omnibus gque co<br />

flat fanj mentis homimbus, dC<br />

quam necefle eft vt teneatquili<br />

bet docendus quidpiam, vt ilia<br />

propofitio, oe totum eltmaius<br />

^ fua parce, fi ab'f qualibus gqua^<br />

lia demas remanetia funt gquax<br />

lia. Pofitio eft propofitio quf in<br />

fcia ponitur& firmatur, qm i-lx<br />

lius principiu eft,p > otefti|ja % ma<br />

giftro f atione aliqua confirma^<br />

ri ,fed hf c fine confirmation fta^<br />

bilitur, cum fit artis principiu,<br />

vt illudjlineg q cotendunt a cen<br />

tro ad circumferentia funt f qua<br />

les: item i puncflo ad puncium<br />

couenit recftam lineam ducere *<br />

Suppo eil pdnis fpecies, quf ali<br />

Contradictionum<br />

quid afffrmando vel negahdo C<br />

proponit. vt fi dicas, naturalia<br />

corpora ex quattuor conftat ele<br />

mentis.vnitas eft. Definitio ve*<br />

to eft q non afffrmando neqjnc<br />

gando rei fubftatiam exprimity<br />

hoc m5 ho eft aial ronale morx<br />

tale, vnitas eftindiuifibilefecu/dum<br />

quantu: quo mo aut defix<br />

nitionihilaffirmetvelneget alt<br />

bi dicftufuit* Atfuppofitio tut*<br />

Aisdiuiditur&ipfa ,na alia eft<br />

quaeaequiuoce dicitur fuppofiv<br />

tio,6£ h{ c eft propo qu§ natura<br />

liter no eft nota, fed^a pceptore !•<br />

accipitur, difcipulo hand refra^<br />

gante.Alia vero eftfuppo, quoe<br />

etia ignota eft, fed adeo ignota ,<br />

vtdemroneegeret, fed autbori<br />

tate prxceptoris accipitur, eft^<br />

ilia duplex, vel contrarie cogni<br />

ta, in qua ditfentit difcipulus a<br />

prgceptore: vel neutralirer cox<br />

gnita, in qua difcipulus anceps,<br />

&C ambiguus perfiftit. V.g.fi di<br />

catGeometrxpiicflu effecuius<br />

nulla <strong>pars</strong> fit, 5C difcipulus au/<br />

diens exiftimet pundlum habex<br />

re magnitudinem, tune ea pro^ M<br />

ponem petens magifter}appelx<br />

labitur petitio contrarie cogni^<br />

ta*Sivero dicatide praeceptor<br />

lineas rectas elTe gquales, ftetijj<br />

auditor fufpefus, petitio neutra<br />

vocabif«fed vide de hac re plu^<br />

raapud loan. Grammaticum 4<br />

CONT. xc,<br />

EXCLVDIT in hoe textu<br />

Ideas, nam dicit Ideas Platonis<br />

nil prorfus hrcaffinicatis cufcie<br />

tia


A tia demonftratiiMuSedquo ad<br />

ordinem ipfumvidet oppofitfl*<br />

fecifleeius q3debuerat,nahoc<br />

no videtur pcrtinere ad logicu ,<br />

fed poti 9 ad Metaphyficii, nam<br />

in feptimo lib«Me. Ideas ex pro*<br />

poiito principal! diluit,ac tollic*<br />

SOJ.VTIO,<br />

FACILE poffum'huic difx<br />

ficultati occurrere,nam agere<br />

de Ideis vti formf funt,£m effen<br />

tiarn abftracftf, pertinet ad Mex<br />

taphy ficum, qm Metaphyficus<br />

eft cj de Abftracftis Entibus fpe<br />

£ culari tenetur, fiue ea fint g een^<br />

tiam,fiue (vtaiunt) perindiflex<br />

rentiam abito-acTta, Quo modo<br />

eas deftruitfpecies Arifto«in«r*<br />

lib.diumx Philofophix. Veru<br />

Ideaipfafi confideretur in box<br />

nishumanis, hoc can fit vel no<br />

fit finis humanaru a


Contradictionum<br />

G faepius. Item pondera q> Idea<br />

erat caufa generationis et intelx<br />

lectionis apud Platone,Genex<br />

rationis, quonia in Hippia Plax<br />

tooftendit exartibusipfisfacfti<br />

uisldeam cfle rei caufam ex em<br />

plarem, namftatuarius inquit<br />

prius quaftatuamcondat}ex€x<br />

plum format ducedf fibi in anix<br />

•nofingit, deinde ftatuaabfolx<br />

uitjfic vultprimumopificem,<br />

deum, quern ^u*//»»v, appellat,<br />

animo Ideas fpecierufenfilium<br />

continere, vt non temere quod<br />

H agit,efficiat,fedconfultoacpru<br />

denter opus fuum perficiat«Ite<br />

Animam mundi general? ( qua<br />

Themift.aufus eft defendere.i,<br />

deaia.cap*24,)vultideispartix<br />

cipare a Deo, vt in fenfibili mil<br />

do res generentur invnaquaq?<br />

fpeciefibi fimiles,equus, equo,<br />

canis cani,homo homini. Item<br />

Ideamvultefle caufam intellex<br />


Solut Tomitani 7 7<br />

fiei:tollitautemldcas?nonface pia alia effe,ppria,etde his nulx D<br />

re ad fciam demoftratiuam,q3 la eft ambiguitas, alia vero vulc<br />

et animaduertit Auer.i« Poft.c. effec6ia,fed h{c rurfus diuidun<br />

So.5Crationem phyficaaddas, tur, nam alia acquiuoca penitus<br />

namprointeliigetiarerumfufn funt, vt illud principium fi ab<br />

cit intdlc&us agens, qui phanx f qualibus,equalia demas, qux<br />

tafmata illuftrans,facit in poffix remanet funt jqualia. vel illud,<br />

bili intelle


,<br />

q> fi sccjuocu eft rilud principiu<br />

omne totum maius eft fua par*<br />

te3 alia<br />

fintfquiuoca3aliavniuoca,non<br />

efteflemagis vel minus comux<br />

ne, Na animatum eft magis cos<br />

mune qua fit canis,6£tncanis<br />

scquiuoce dicitur, animatu vex<br />

rovniuoce.Itaqjad aliamcam<br />

aequiuocationis aceedendu eft,<br />

H haec vero dr d€ principijs ex eo<br />

q»non habec aliquam fciarn co<br />

(iderante illa^na hoc principiu,<br />

oe totum eft mains fua parte,vt<br />

communiterprofcrtur, fineco><br />

tradicTJone non cSfidera? in ali^<br />

quafcia qmcopetitfeienti)sdi><br />

fparatis, &C iccirco tales ferae il'<br />

lud limitant, principia vero c&<br />

tradidionis qtrae communisftx<br />

ma dnr inquit Auer,in hoc prx<br />

fenti,co, 8 2 Jicet non conucniat<br />

alicui fclf particular^niti et hf c<br />

contrahantur, attn habentfcie-'<br />

1 tiam coem, qdeillis tra&atin<br />

ratione illoru cor, dC haec eft Lo<br />

gjca«Logica.n. habet difqirire/<br />

rejd uo cotraditftorra efle impos<br />

fibilia fim ul, 8t fi alterum eoru<br />

ineft,q>reliquum no pot ineiTe.<br />

CONT* xcin.<br />

Fe, xr« DIALECTIC AM compa^<br />

rat Arift,Metaphyfice, nee non<br />

caeterisfcientrjSjVultijj dialec^i/<br />

cum interrogare,non autecaetex<br />

rosaliarum difciplinaru profeO<br />

fores» Ex quibus elicitur,dialc/'<br />

Contracli&iortttin<br />

d:icuminterrogare,fci'entiasve1C<br />

ro contemplatiuas non interro><br />

gare.Sed in hoc eodem telc.pau<br />

lo poft concludit , in omnibus ^<br />

fciemf)s erTeproprras etacconr><br />

modatas interrogaticmc9»<br />

SOLVTIQ,<br />

DEBES fcfre,^ intefrbgaii<br />

di ratio multiplex eft, primuni<br />

eft vCrlgarrs forma qufaedaanf in><br />

terrogandi, qua populates vfus<br />

obferuatjVt fi dicasyCHr Hifpa^<br />

ni in Aphricam nauigaruntc'cjs<br />

doAior caeteris in hac ciuitatc<br />

hri'quo tendisj* vis mete cunt*'<br />

Roman* venire^ Hac. n»inter*<br />

rogationes ad domeftica collo><br />

qut) noftri confuetudinem referuntur<br />

, funr^j in communi vfii<br />

receptar* dt quibus AmmoniuS<br />

BC Boeihus fermonem facim m<br />

lib, Periherm.Sedli6e43.cap«de<br />

Enunciationibus compofitiset<br />

diuiils. Aliae vero funt iterrogax<br />

tiorres intellectuales quern tria<br />

genera diducuntur* Nam alise<br />

dicuntur demonftratrue ,aliac di<br />

fputatiue,aliajitenTSopniftice*<br />

Nam ti qfiero ego vtrum trian^ **<br />

gulu habeat tres angulos equa^<br />

les duobus reclis , demonftrati><br />

oaacfcjetiffca drinterrogatio*<br />

Si vero dixero,eft ne mundus fi<br />

nitus vel ifinittrs , e ne <strong>vol</strong>uptas<br />

bona vel mala, eft ne aiamorta<br />

lis vel immorralis, hac quscftia^<br />

nes funt dialecticae interrogatio<br />

nes hoc eft difputatiuae. Si dex<br />

mu dixero, nuquid ois canisla^<br />

trat j'nuncjd oe excedes eft max<br />

ius excefib •? yel aliud fimilcjex<br />

quo


Solut.Tomitai\i 8 o<br />

quo fallere posfim incautum re minat,ille arhbigua fmam rclin D<br />

fpondentem , Sophifticae &C ca^ quit. V.g.dicat quis,eft ne mun<br />

ptiofae dicentur interrogatioes. dus finitus vel infinitus <br />

ipfa interrogadi forma « Iccirco ft i mas c* hie rei veritaa primurn<br />

optime Arift«in lib.Elencorum profert,deindepercu^lor, itaqj<br />

docet foluere Sophifma de eo fcientialis eftiterrogatio.Auer.<br />

q9 eft plures interrogationes vt c4S4.huiusa.lib« vf &C alia after<br />

vnam facere » Dialectica vero re-dria, > diale


G interrogat, vnu de vno mterro><br />

gate det,no aut pdicatu vnu de<br />

multis fubieC confer<br />

dixeris, cjd velis adhuc no intel tim recenfenda:praefens.n.lax<br />

liga»Si vero pcundlaborjCft ne bor}cotradidliones tollit,de ver<br />

mundus finitus nee ne c* tune ab borum vero,pprietate5


SolutTomitani . 81<br />

A fiue demron?, fiue fcire: tot«n» SC**,i»Phy*8. 8*Ph4 **.&: alibi* D<br />

funt opiniones de fubie&o logi> Quibus pofitis, elicit male eos<br />

Cf» fa hoc alibi pfecuti fuim 9 *Vt <strong>vol</strong>uiffe ex hoc tex.rocinari ad'<br />

cuqj res fe heat Logica Ket oino uerfus Scotu,q>Logica n fit fcla,<br />

qm no habet fubie'A*I> , moftratiua, Na hie no logicam<br />

hoc eft maceriam vocant quod vult Arift.fed artedifputatiua,<br />

vulc Anmioni qinterrogatde oibus+Sednota><br />

q> cu quattuor fint gna difpu tax<br />

tionu,exlib* Elencoru ca.a.dox<br />

cflrinale,diale(fticu,tentatiuu dC<br />

contentiofum, Arifto.maxime £<br />

dialccflicus dicit*Inquocafuet profitebatur.primum genus 3C<br />

adeft fubie


Contradictionum<br />

G fticeinprimisSCtenebatjCtdox<br />

cerealios profitebantur.Itefit<br />

illud addedu eft caeteris iam dix<br />

cl;is dialecflicas ratioes eas effe,<br />

quf in ifinitu pfit excurrere, q3<br />

non faciunt demonftratiuf , hae<br />

«n*fimtg funt, q3 Arift, ,pbat*i»<br />

Pofte.3 tex, J4.vfqj ad ?9«ro vex<br />

ro cur ifmitefint rones dialectix"<br />

C£,redditurabAuerr.fuperhoc<br />

tex,quonia dialecticus confide<br />

rat ea q funt ex accnti»Prf terea<br />

hj rones dialectic^ dnr et comu<br />

nes,qm veritatem ex vFibus rex<br />

autem probabilisindeterminax<br />

ta eft, ficut demonftratiua certa<br />

eft c\: determinata. quzc folutio<br />

videtur Auerr.i* Poft.co.8,-,<br />

CONT» XC<strong>III</strong>I.<br />

OSTENDENS Arift.indix Te<br />

fciplinisno fieri paralogifmos,<br />

inquit, haec aut funt,ac fi intelle<br />

clione viderentur* quae verba<br />

fie Graece fe habet, T«CT


SolutTomitant<br />

A. formatum vocatatque aliahu/iufmodi<br />

proferre amieuit Plato<br />

& quidem frequetiusqp par fit*<br />

PofTumus etdicereArift«vfum.<br />

fuiflfehac dicendi figura in hoc<br />

libvqui Logicus eft, nonfcientig<br />

<strong>pars</strong> . item earn dixit cum qua*<br />

dam correcftionis nota,nam inx<br />

quitjhaec autem funt,aciiintel"<br />

s> le la,acfi,additaeft,vtMetaphorg<br />

vimimminuat&retudat.Que,<br />

aut haec fit trallatio,no eft vide^<br />

re admodu difficile «namhgc re<br />

ferri pot ad eas, quas analogas<br />

vocatin arte Poetica* erat.n.eo<br />

in loco exemplum, Clipcutn ee<br />

Amphoram Mineruae : dC Am/'<br />

phoram eile Clipeum Bacchu<br />

Item, Mors , dici poteft vitf oo<br />

eafus.,8^ occafus, diei mors eft «<br />

Sic itellediis poteft dicioculus<br />

animi, quemadmodu oculus,<br />

corporis mens* Vnde Qtoculo<br />

dicimus nos intelligere, vero mali dC vitiofi. Qui &+<br />

be fyllogizantjhi funt,quorum<br />

materia vera eft, 6>C forma non<br />

vitiofa, dC hi faciut in nobis fcie<br />

tiam aut falte opinione. Cofta*<br />

aut hoc.i«Poft,tex.3»» Ali) vero<br />

nonboni funt, atcp hi vel mate"<br />

ria habent peccante, vel forma,<br />

vel etiavtruncp. Qui peccatin.<br />

materia, funt falfi, hoc eft, quo^ ^<br />

rum ahera pmidarum, vel am^<br />

bx funt falfac,qui in forma den><br />

ciunt,apparentes dicuntur fylfi<br />

Sophiftici,vel et paralogifmi,<br />

ex cjbus oibus generator in no^<br />

bis prauus habitus ignoran tiae:<br />

id conftat legentibus, i. Poft. te.<br />

3 z« Sunt dC air] fylfi qui peccant<br />

aduerfus principia fcietiarum ,<br />

cumhxc malefuerintcognita,<br />

exemplum dabat Arifta.Topi.<br />

cap«t.iiquis a* mathematico ac<br />

ceperitilludprincipium,lineas<br />

exeuntes d centro ad circunfex *<br />

rentiam effe aequales omnes.,rex<br />

fpecflu diuerforum circulorum<br />

non ^qualium, id erit principiu<br />

male cognitum, ex quo ignora><br />

tiaperfylFm effici poteft in no^<br />

bis.atqjhi fylfi referri debent<br />

ad eos qui peccant in materia,<br />

quos Ariftatex. iS^huiushbri<br />

appellabat fyllogifmos ex op/pofitis»Sed<br />

reuertamur eo, vn^<br />

dedigresfifumus. Paralogifm 9<br />

eft fyllogifmus peccans in for/-<br />

L r ma


G fha,fic«n«Themift;D*Thomas,<br />

Philoponus ££ Auenfunt inters<br />

prgtati.vult ergo difcipltnas no<br />

paralogizare,quoniam difcipli<br />

rat fupponunt praeccpta Logix<br />

ca,& cum fyllogizat, maxime<br />

Vtutur prima figura, vt et dici*<br />

tur.i .Poftc.ji* quae figura nullo<br />

pacflo admittit paralogifmos.<br />

Cum vero dr Cceneum fyilogi<br />

zauiiTe imi.figura ex. vtraqj affirmatiua,<br />

refpodet Arift.c£ ilk<br />

fylfus eft in materia reciproca,<br />

ex quo pot per conuerfionem<br />

H maiorisproprrjsadprimam fiV<br />

guratn reduci«Erat autetn eius<br />

fylfus talie,quod inmultiplica^<br />

taficanalogia celerriinegignit,<br />

Ignis celerrimegignitur,itaque<br />

ignis in multiplicata fitanalox<br />

gia, Verum maior conuenitur,<br />

q3 ceierrime gignitur,fit i raul^<br />

tiplicaca ana4ogia:eftijj prima<br />

figura. Sed dices fi paraibgifm 9<br />

eft,qui i forma deficit, quo mo^<br />

do id dicemus deexemplo, q3<br />

arTert Arid, in tex.dum inqui t,<br />

omnis circuluseft figura,car^<br />

^ minafuntcirculiyigiturcarmi"<br />

nafunt figure.vultenimhunc<br />

eife paralogifmum , QC tamen<br />

texturam habecfyUogifticam,<br />

hoc eft primae figurae« Dicen^<br />

dum q? vitiofa forma fyllogiO<br />

morummukis modis deprae^x<br />

henditur«quzdam enitnaperx<br />

ta eft dC perfpicua, vt fi ex anv<br />

babus negatiuis, vel particular!<br />

bus fyllogizaueris: qug dam ve<br />

ro lates eft, vbi vel equiuocatio<br />

terminoru, vel amphibologia,<br />

Contradictionum<br />

hoc eft ambiguitas fireritin pro 1C<br />

poflti6ibus»na G. dicas ois canis<br />

latrat, pifcis e canis, latracergo<br />

pifcis « hie figura prima eft, eft<br />

tamen paralogifmus ob ipfam<br />

aequiuocadonem canis , qui cd<br />

vnus videatur terminus, tribus<br />

tamen aequiualet: cum ergo ma<br />

la forma fyllogifmi fit, quac plu<br />

res accipit terminos quam tres,<br />

conftat hunc elTe vitiofum, quo<br />

modo etiam malus eft, qui colli<br />

git carmina efle figura, qm mex<br />

dius terminus qui circulus eft,<br />

aequiuocum eft nomen, nam in &<br />

Mathematicis fignificat figura<br />

planam,d cuius centro lincj du<br />

dzad circuferentiafunt fquax<br />

les* Ac circulus in poetaru carx<br />

minibus eftquoddammetrige<br />

nus , q3 reddit verfus ad circuit<br />

fimiiitudinem in feipfos omni<br />

ex parte intercurrentes, q9 Phi<br />

loponus illuftrat exemplo eoru<br />

carminum , quae tumulo Midx<br />

regis affixa fuere,et tu hgcapud<br />

Philoponum legas diligenter*<br />

Eft itaqp paralogifmus ille, qm ..<br />

potentia continet quatuor tcrx<br />

minostqui numerus vitiofam<br />

omnino dC culpabikm reddic<br />

fyllogifmi compofitionem «<br />

CONT. xcvi*<br />

ARISTOTELES £hoctex»<br />

8C Auerr.fimul feparantes diale<br />

ter alias differetias,hanc dicut ,<br />

qiindiale


A nunquam verutn concludi pofx<br />

fet,emceret!refototio facilis. Ex<br />

quo colligitur, q> in omne fylib<br />

concludete verum ex. veris pot<br />

•cffe reiolutio.Sed oppofitu hax<br />

betur apud Arift.ex muloLibri<br />

Prior.^ Pofte.nam hi duo tanx<br />

turn libri refolutorij vocantur,<br />

non aute liber Topic, qui mdC<br />

ipfe, cum ex veris verutn coclu<br />

dat,vr dici debererefolutorius.<br />

Item liber Prio.cum agat dc fyl<br />

logifmo formali,abfcp materia,<br />

fiue vera, fiue falfa, quo modo<br />

* refolutorius dici potent, fi vera<br />

funt, quae hie dicuntur^<br />

8 OI.VTIO*<br />

S c i R f. debes q? Refolutio,<br />

cftordo contrarius compofitio<br />

fii, proprie accepta: na vbi in*<br />

cipit vna,definitaliadC e diuerx<br />

fo: qm compo d par tibus ad tox<br />

turn .peedit, refolutio a" toto ad<br />

partes.v.g.fi ab Elementis, dC<br />

membris ad humanu corpus p<br />

cedas, compofitio eft, fi ab hux<br />

snano corpore ad mebra dC elex<br />

meta accelferis, refolutio appel<br />

latur,itaq)haec contraria rone<br />

fiunt. Ex quo patet,q> refolutio<br />

contraria, femper compofitum<br />

diuidic in ea ex quibus compox<br />

nitur, fi veto diuiferis compoiix<br />

turn in ea, ex quibus no coftat,<br />

hgc no eritrefolurio proprie dix<br />

refolutio po<br />

ted fieri fine rei quae refoluitur,<br />

corruptione : no aut fie fe habec<br />

diffolutio, quae cum rei interim<br />

femper fit « Nam fi domum vel<br />

fcamrmm refoluas ratioe in elex<br />

meta dC materiam dC formam ,<br />

res non corrupit , G aut hsec difx<br />

folueris, comimpitur* Et ob id<br />

iure certat expofitores fuper4i»<br />

Priorucap.i.quo modo fit lege *<br />

da definitio termini,nuquid ter<br />

minus fit in quern difloluitur,<br />

anpotius refoluitur propo*na >*<br />

alrj />KA»*TW }hoc eft diHoluit^alrj >»<br />

rfwtA&'tr*, hoc eftrefoluit magis »»<br />

legendum probant, de qua re "<br />

in Grjcis adnotationibus die ex<br />

dum erit » Sed ad Refolutionem<br />

rtirfus accedentes dici m us earn<br />

mult is fieri modisralia.n. eft Ar<br />

ti'ficiofa , vtcum fcamnu vel lex<br />

clicam in partes , dC particulas<br />

componetesdiuiditur.Alianax F<br />

turaliseftjVbihomine in mem<br />

\ynJdC membra in elementa, GC<br />

hg c in materiam dC formam rex<br />

duces. Tertia eft mathematica,<br />

(authore Alex.6C Phtloponoct<br />

in Jib«Prioru ab initio ) in qua ,<br />

Theoremain principia refoluix<br />

tur,atqj ea principia in alia max<br />

gis prima & immediata. Eft,«3C<br />

refolutio Logica, hoc e ronalis,<br />

qux fit, vbi quxfitum fiue conx<br />

clufioinAiarefertur principia*<br />

Idautcm colligitur ex pracfenti<br />

I* irj contex*


C contex.VndeLucidifllThemif.<br />

3, .hoc in loco,6£ eft.i.Pofter.cap,<br />

a, 2d nux<br />

merus feipfum mouens fit imor<br />

talis,et q> anima fit numerus fe^<br />

ipfum mouens«Hf c i taq? refolu<br />

tioconcluflonis in principia fa^<br />

cilc fit in difciplinis, &C ro eft, q»<br />

hae pro medio vtuntur caufa *3C<br />

definitione,qu5 perfetfla in vno<br />

genere,no nifi eft vna. vnius au<br />

t€ rei inuentio longe facilior eft,<br />

I cjmultorum4 Atinronibusdia<br />

k inuentio ilia redditur diffi<br />

cillima,6^ per confeques refolu<br />

tio,autnullaeft,auttarda« Non<br />

itaqj negandu eft, topicam arte<br />

habere aliqua in fe refolutione,<br />

fed quia difficilis eft &L indeter/'<br />

minata,obid lib.topicosnoluit<br />

appellare refolutorios. Sititaqj<br />

concordia hunc in modum, q><br />

Conmdictfonum<br />

Arift«& Auenconcederentfyl*<br />

iogifmos veros dialein«?. fe


Solut.Tomitani<br />

84<br />

A riaQC fohna«Atrefolutio ronis ri ad pri<br />

(inquit ilk) duplex eil,vel.n4fit<br />

in fcientrjs £>C difciplinis, qfunt<br />

idc rebus vel naturalibus,vel di'<br />

.uinis,vel mathematicis, qf nro<br />

arbicrio non cofiftut. vel refolu<br />

tio ronis eft in rebus agibilibus<br />

que pendet ab ele&ione dC arbi<br />

trio hoium»Q3 fi refofo fuerit<br />

in difci plinis, vult vt fit a priori<br />

bus ad pofteriora. Si vero in agi<br />

bilibus vult vt fit d pofteriori<br />

ad prius, qm in illis refoluim us<br />

a" notione finis q dr ee pofterius<br />

B JPm generations* His pofitis, in*<br />

quit, Auer.in.i.diuinaephilofo<br />

phif loqui de Refolutioe ronis,<br />

refolutio<br />

naturalis femp e a pofteriori ad<br />

9 : na coponetia funt cag D<br />

et copofitu e effed 9 * Et hoc het<br />

veritate I refolutioe naturali, di<br />

uina,Mathe,et ronis, I fpeculati<br />

uis fcietr]s,in facfliuis 6^ acftiuis*<br />

Veru cii dicit Auerr.z.Meai* q><br />

jpcedim 9 a priori ad pofterius,<br />

miror q? Zim. vir pclarisfimus,<br />

etgtatisnrg fpecimefingufre, n<br />

viderit q? Auer. locjt de diilblux<br />

tioe et deftructioe logica, no at<br />

de refolutioe, Naicjt, fi velis dc<br />

ftruere, debes,pcedere ab his q<br />

priora funt^qm his ablatis tollu<br />

turet pofteriora* na logica rodi E<br />

cit,fi no eft aia^no e homo at di<br />

cit,fi no eho,ergo no e aial. qm<br />

aial cii fit prius naturali ter hole<br />

deftruit et n 3ftruir. totu at hoc<br />

applicat Arif. eo i loco ad .pcefx<br />

fum formarfljVtcjlibetintueri<br />

pt«et Auer.Ico.diflblutione vo^<br />

prius, quo m5 poftea dicit q> re<br />

C<br />

folutioronisinfciettjseftaprio<br />

cat no refolutione. tota itaqj ca<br />

difncultatise,ndiftiguere has<br />

vocessqsut refolutio ac diflblu<br />

tio* S? parcat mihi Zim .manes,<br />

qnnholej^quemagnope colo,<br />

rephedere<strong>vol</strong>eba, fed veritate i F<br />

redifficiliilluftrar}hgchacl;en<br />

CONT* XCVII*<br />

9 riadpofteri^etemm refolutio<br />

naturalis eft res fcibilis in fcien/<br />

tia naturali, Ite confirm as q> in<br />

»<br />

DIVIDENS Arift.demrox Tex.;o<br />

fciapcedimus a priori ad pofte nem,dupliceseiusfpeciestantu. et.c.pj.<br />

rius fm refolutione,adducit ver explicat, eam.f. quae dicit Q3,<br />

baThemiftr)nuperrime citata,<br />

g> fui cofirmatione, cii tn dicat<br />

fiue Qu_ia: &C earn qux dicitur<br />

propter quid, fiue caufae. Graex<br />

Them. q>,pcedimus acocfoni^ ce vero demonstrationes fa, ?&i<br />

bus ad pmiflas,cj fane .pgreffus<br />

«ft a pofteriori ad prius. Dicere<br />


o dC Arift*cV: Auer.oppofitum<br />

<strong>vol</strong>uere , cj prater has duas fp&><br />

cies demoftrationum , et vnam<br />

aliam appellant demrone finv<br />

pliciter, vt licet perfpicere.t.Po<br />

fter. tex* zu & apertius tex.4*»<br />

quo in loco Arift.agens de certi<br />

tudinefciarutn , earn vult ee cer<br />

tiorem acpriorem fciam,qprae<br />

ftat nobis gg quid d£ q9 fimul,<br />

qua ea qua: nobis feorfum elarx<br />

gitur q3, vel propter quid. cum<br />

autem fcia fit habitus per demo<br />

ftrationetti acquifitus 6. Ethic,<br />

cap,4,&,i*Pofte, tex,?. patet q><br />

demroerit et triplex, alia dans<br />

duo quaefita& eftdemro fimx<br />

plictter dC dux dantes alterum<br />

duoru quaefitoru, 6Cficinvnix<br />

uerfum demro erit,q3, propter<br />

quid S>C fimpFr«Sed Auer.hoc la<br />

in quaefitis , QL in Epith. logicis<br />

cap.de demrone,necno in pro^<br />

logo primi Phyfi, atqj alibi fae^<br />

pius * loca aure oia refer re no ta<br />

ambitiofum q§ puerile videret,<br />

Hascitaqjfufflciant nobis*<br />

SOL VTI o»<br />

SOLVERET Albertus,ex<br />

Latinis , interpres grauisfimus ,<br />

hanc difficultatem,q> Arift.nox<br />

luit alias demonftratioes quam<br />

duas,Qiiod3c^ propter quid vo<br />

catas , diceretijj fimpliciter de^<br />

monftratione non difterre a* pg<br />

quid,nifi dria accidentali, et ob<br />

id Arift.duas tm colligit demo^<br />

Conrradi&ionum<br />

ftratiSis fpecies , ceterum fi qn<br />

fitmentio de demrone iimplix<br />

citersea non eft tanqj altera fpe> t<br />

cies audienda,fed vt idem eft re<br />

ipfa cu demrone caufac. Vt autc<br />

Alberti opinio magis coftet, vi<br />

d endu eft q ui d fibi <strong>vol</strong>ueri t ma<br />

gnus hie doctor i hoc negocio *<br />

Videbat ille demronem omn2<br />

fieri vel d caufa, vel ab effedu ,<br />

non.n.aliud datur, ex quo fieri<br />

demro posfit, ob id conclude^<br />

bat, omnem demronem diuidi<br />

in duas fpeciesfifh, in earn quae<br />

fit a caufis dC in earn qusc fit ab<br />

Euentibus:itaqj cocludebatno L<br />

ede demronem iecadam in tres<br />

fpecies,quod Auer.facit* Deitv<br />

de accipit hunc textu,in quo de<br />

mro diuiditur in duas fpecies,<br />

vel pg quid vel quia.Poftremo<br />

dicit,ea non diftingui fpe et differentia<br />

fpecifica, quae difterut<br />

accidente, nam homo albus 5C<br />

homo niger licet contrarijs qua<br />

litatibus, differantjnon obid<br />

fpecie difterunt, cum ex<br />

dentibus, fint diuerfi* At<br />

monftratio fimpliciter QC<br />

pter quid ( dicit ille)accidente **<br />

differunt, non differentia effenx<br />

tiali, itaque fpecies non erunt d»<br />

uerfaj.Qupd accidente differat,<br />

inde colligit, quod demonftra-*<br />

tio fimpliciter fit ex nobis dC na<br />

turae notis,demonftratiovero<br />

jppter quid , fit ex nature notis<br />

tantum, haze autem differentia<br />

fumitur ex eoquod vna fit ex<br />

notioribus nobis, alia vero ex<br />

ignotioribus, quae differentia<br />

cum non adueniat demonftra><br />

tioni ex fui natura, fed


Solut.Tomitani 8 5<br />

A paratiorie ad noftrum intellixx potiffima, dC fimpliciterano<br />

gendi modum , inde conftac ftris vocatur* Aliaverofecun<br />

nanc difTerentiam effe illi accix da?menfur3ediAaeft,quaeviri<br />

dentalem . Hoc ipfum efficaci busingenrjnoftri accommoda<br />

excmplo confirm at, nam , in tur, quae pro captu noftrofrex<br />

quit, fi demonftrauero homini quenter efTicitur,fiueacaufa, fi<br />

alicuijqui lunam non viderit e^ ue ab effecubus procedamus ,<br />

clipfarijlunam deficere ex terrac Quae fententia,omnino demons<br />

interpofitione , haec erit potiffix ftrationem ab alr]s fpecieb<br />

ma ilia demonftratio, cum dec<br />

caufam &efle,fed eadem demo<br />

ft ratio com parata homini, qui<br />

lunam vidit eclipfari,6£ caufam<br />

B ignorabat,dabit folum propter<br />

quid,no autem efCe, Eadem ita^<br />

que demonftratio potefteffcdi<br />

uerfis hominibus com parata,<br />

&potifTima ,6C propter quid,<br />

9 ma<br />

xima differentia diftingui t, Sed<br />

Euftrathius i,poft,tex«n. & t»<br />

exponens demonftrationeniia<br />

caufa materiali,efTicientc, 6C fi'<br />

nali,vulc eas cad ere a perfedlio^<br />

neeius, quae pro medio forma^ B<br />

1cm accipit caufam,id autem eft<br />

dicere demonftranonem .ppter<br />

quid cadere a perfecftione potifx<br />

itaque accidental! differuntrax £imae,cV! per confequensefle ditione,nonautem<br />

fpecie « Nam, uerfasfpecies.Item Themift«*«<br />

quae fpecie difFerun^cuilibet co pofter. Explicansvimpotiffi'<br />

parata^unt fpecies, dC res diuer mx demonftrationis,per quam<br />

fx, Exhisconcludit Albertus, omninoa demonftratione caux<br />

fomniaffe Auerr.cum dixit,effe fx tantum feparatur,inquit,pox<br />

tres demonftrationis fpecies* tiffimae demoftrationis exam2<br />

Sed videamus Auer. nunquam eftjVtvtrumqj nobis abfoluac<br />

fuiffe vigilatiorem, qu^m i hac quaefitum,anfit, 5Cquamobre<br />

reextiteritjdormitaffevero Alx fit, Qujaeverba, per Deosinv _<br />

** bertum, dum fingit hunc fomx mortales,quid aliud fibi <strong>vol</strong>ut,<br />

niare.Nam inprimis oftendam quam id,q> Auerr.vbiqjlocoru<br />

Auer.opinionem fuiffe a grjcis clamatc'nam primo Pofte, com<br />

fcriptoribus defumptam , non men. 7»dicit, demonftratio fim<br />

autem fuiffe ilium huius veritax pliciter ilia eft.,quae dat caufam,<br />

tis authorem, Etenim Philopo &C efle, &hoc ipfum vult in cox<br />

nus,fuper tex.f.ac 30* huius prix memo hoc ?ftdC in prologo prl<br />

mi libri,demonftrationem diui mi Phy» His ita ft habentib<br />

ditin duasmenfuras,primam,<br />

acfecundam.Dici tur autem ab<br />

eo primac menfuff demonftra-<br />

9 ,<br />

agamus modo quibus de caufis<br />

add u*flus eft Auerr, dt graeciflx<br />

mul^vtinhancfententiam vene<br />

tio,abfolutiffimailla , SCperfcx rint.in primis vidit Auer.demo<br />


Contradictionum<br />

G habere propofijioneg, ita vt ad<br />

earum profyllogifmum fuao<br />

cedendum, mterdum eas habe-re<br />

immediatas,& indemonftra<br />

biles,ob id demonftrano fimpli<br />

citer, cum perfecla fit ex immex<br />

diatis conftabit, quae vero prox<br />

pter quid dicitur, poterit exme<br />

diatis conftitui: quam differertx<br />

tiam dixit Auer*i» pofter. commento<br />

lo.Deinde confiderat AX<br />

uer. dixiffe Ariftotelem, primo<br />

poft,tex,ii«i2.i3. dC 14. demons<br />

ftrationem efle vniuerfalem, dC<br />

H quatenusipfam,quae conditio<br />

reddit propofitiones Temper co<br />

uertibiles,ob id,ex illiu&regulae<br />

praeftantiacolligit eampertine<br />

re ad demonftrationem fimphV<br />

citer, quoniam dici de omni,dC<br />

per fe,cgteras refpiciunt demon<br />

ftrationes: at dici de omni,per<br />

fe, 5^ quatenus ipfum propria,<br />

6d germana eft conditio demon<br />

ftrationis fimpliciter4


L autem quo ad nos« Poftremo<br />

confidcrat Auer, demonftratio<br />

ncs mathematicas hoc differre<br />

£ naturalibus, q> iliac fiant potif<br />

fimx fxpi'jhx vero rarius,quo<br />

niamcaufx mathematics funt<br />

nobis,& naturae nota, phyficae<br />

vero caufx funt naturae tantum<br />

notx , qux differentia nafcitur<br />

ex natura ipiarum caufaru, vti<br />

hac funt magis, vel minus impe<br />

ditx amateria,quarobfuipote<br />

tiam caufa eft occultationis, cu<br />

acftus fit caufa cognitionis nono<br />

& met.tex.ao. Haecitaquefunt<br />

fundamenta, qu§ excitarum A*<br />

uer.&T alios ante ipfuna, ad affix<br />

gnandam differemiam fpecifir<br />

cam inter demonftrationem, p<br />

pterquidjdcfimpliciter. Nee<br />

obftant, qux dicit in contrariu<br />

Albertus, q> omnis demonftra'<br />

tio vel eft acaufa,vel ab efteclu,<br />

nam ilia partitio eft generalis,et<br />

per capita}non autem defcendit<br />

ad fpecialia, fi vis autem fpecifi<br />

ce agere, fie dicere oportet, om<br />

^nis demonftratio,vel eft a caufa<br />

" fimpliciter,velnonfimpliciter}<br />

vel ab effectu. Cum vero dicit,<br />

hie Ariftotelem, velle tantum<br />

duas fpecies demonftrationis,<br />

dici poteft etia hie philofophu<br />

per capita demonftrationem di<br />

uidere>quoniam alia eft .ppter<br />

quid,fiue a priori,alia quod, fix<br />

ue a pofteriorijCum hoc ftar, vt<br />

diuifionis membra in alias fpe^<br />

cies diuidi pofTunt, in propter<br />

quid fimpliciter}cV non fimplix<br />

citer, ficut demonftratio, quod<br />

Solut.Tomitani<br />

ab Ariftotele diuiditur, in earn, D<br />

quae fit ab euentu, dC a caufa re^<br />

mota,3tacaufa mediata. Vel<br />

dicas, Ariftotdem iam egiffe de<br />

demoftratioefimplicitera tex.<br />

quintOj vfque ad hunc 3 o. nunc<br />

vero traderealias duas fpecies,<br />

quae funt propter quid,& quia*<br />

PoftreniOjCum vult Albertus<br />

has demonftrationes diftingui<br />

iblum, ex accidentibus} id nul^<br />

lo pa


Contradi&ionum<br />

ma, non mediata, propinqua, (io,quam Arrftov&Graeciatta K<br />

non remota. Cuius duo extant lerunt.Themiftius vero paucio<br />

in text.30. exempla, alteru,quo ribus verbis in ca.zr.primi po-<br />

Planetas dicitnus,nonfcintilla' fter.rem totam perftringh * Na<br />

rCjCo^qj prope funt nobis:alteru aliam efle demonftratione per<br />

vero, quo lunam accipere dici" caufam illationis dicit, vel per<br />

musluminis iacrementum,ex caufam rei. Quae caufam illatio<br />

«o, q> fphaericam habet figura* nis accipit, demonftratio an fit,<br />

fecunda vero demonftratio dici vel quod fit dici poteft, Quxvc<br />

tuTjquod^hfcfitquatuormo rovtitur caufa rei,baec demon*<br />

dis, vel ab effe&u conuertibili, ftratio quamobrem fit, hoc eft,<br />

cum fua caufa, vt fi lunam dixe propter quid appellatur*<br />

ris efle fphaericam , quonia eius Auer.primo pofter.commento<br />

lumen paulatim crefcit,vel pla^ s.inquit, demonftrationem dv<br />

** netas dixeris, prope efle ex eo, ftingui ex medio termmo * Na<br />

qmonfcintillant. fit et jam dex fimediusfuerit caufa cognition<br />

monftratio, quod ab efle&u no nis , vel fcientiae tantum efficit<br />

reciproco, vt fi ex eo,q? mulier demonftrationem quia * Si fue>»<br />

lacflefcit dixeris ipfam cogno^ rit caufa eflendi folum, confti<br />

uifle virum, non enim retroce^ tuit demonftrationem propter<br />

dit ratio,q? mulier,quae viro co quid * Si vero fuerit caufa client<br />

cubuit,neceflario laclefcat. Ter di,ac cognofcendifimul, fit de-»<br />

tius eft modus demonftratiois, moftratio fimpliciter * Item pri<br />

quia,fiuequod7 quae a caufa no mo pofter.commen.pf.ait,<br />

prima, hoc emediata efficitun xnonftrationem, quia, dare no<br />

vt fi dixeris, horn mem efle rin> bis folum efle rei: demonftratio<br />

bilem,qj iocofis delectatur, hoc mm propter quid,dare caufam<br />

_ autem eft mediata caufa, nam tantumrdemonftrationem fim<br />

homo iccirco iocis delecftatur, pliciter dare caufam, 6C efle fix<br />

quoniam eft animal rationale mul.Etaddit,q?cumerIe


SolutTomitani «7<br />

A ftratkmis tantum , quae dicitur li,adde vel ab efte&us coniectux t><br />

caufae,cxemplum cfle poteft, fi ra. tuc concludas dcmonftratio<br />

dicas,ignis eft, ergo lumen eft : netn a caufa propinqua, 6C prix<br />

Bon enim reciprocal ratio}lum€ ma effe propter quid,quae vero<br />

eft,ergoignis eft:namftellaelu- eftacaufaretnota,velnon ptv<br />

minofz funt,nonautem igneg, ma_,item, quae ab effectu quaK'<br />

&. hoc exem plum eft Auerr * in cunque fie,vel etiatn ab effeclus<br />

EpithJogicis,cap,de demoftra coniectura, haze eft demonftra"<br />

tione. Si vero efTeclus inferat<br />

caufam ,& inferatur viciflim a<br />

caufa.duae eflicientur demoftra<br />

tionis fpecies, akera quod,& al<br />

tera propter quid , vtinexem/<br />

tio quia, fiuefignu Sic enim me<br />

thodica ratione colligcs, quatn<br />

breuiflime demonftrationu fpe<br />

cies,8d differentias« Si vero vis<br />

diuideredemonftradonem pro<br />

plis4iuiustex«30.deluna,6Cpla pterquid,vtinfuperioribusdi^<br />

netis.Nam dicit Anfto.inhis al cebamus,dices aliam fieri acau<br />

terum per alterum cocludi poC' fa,quz dat folum propter quid,<br />

le,hoc eft caufam ex effectu, QC aliam fieri a caufa dante, .ppter<br />

«ffecl:um ex caufa:


ContradicHonum<br />

G 8t finaJi,Vt dicit Auerro, prime<br />

pofte.com me to 54«item ex cau<br />

fa materialist colligitur 4«po*<br />

ft er. text, i u demonftratio vero<br />

fimplicite^fit ex caufa formali,<br />

vd ex efticiente,& fine coexifte<br />

tibus,hoc eft, qui loco formalis<br />

caufaeaccipiuntur ,id colligitur<br />

ex Auerroeprimopofter.comx<br />

mento i$.S>C s.quaefito.Item de><br />

monftratiopropcerquid poteft<br />

effe in term mis non conuertibix<br />

libus, dicitur quate<br />

nusipfum, G>C negatiua,oppofix<br />

H turn vero vult demonftratio po<br />

tiffima,vt dicitur in quefito 3.<br />

Etiam fcias, quod demoftratio<br />

quia,poteft efle ex aliqua caufa<br />

eflficientej&finalijVt habetur<br />

primo pofter.commen^^.item<br />

quaedemonftrat ad impoflibjx<br />

le,poteft dici demoftratio quia,<br />

quod habetur i.coelij com men.<br />

5:5. Breuiterindemonftratione<br />

quia effecftus eft notior caufa.in<br />

demonftratione propter quid<br />

caufa eft minus nota, quam effe<br />

dlus.in demonftrationefimplix<br />

* citer caufa eft notifllma,


A poribus dernoftrario dans quf »<br />

iitum fimplcx,ex eo,c|>dat quid<br />

eftjhoc eft quid nominis.<br />

Tota vero haec diftindtio fie col<br />

ligitur ex Ariftote. Nam primo<br />

SolutToniitani 8 8<br />

ob id probat fecuda'm ffguram D<br />

femper negatiue concludcre,<br />

quoniam altcra propofitio eft<br />

negatiua* SOLVTiO.<br />

s c i R E licet,conclufionem<br />

femper viliorem,acdeteriorem "<br />

dicitur,demonftrationem corix<br />

ftare ex fubieclo, affedlione , 6C partem fequi fyllogifmi,vtnex<br />

principrjs. haec autem eft ilia de ceffariamagis appareat conclu<br />

monftratio, qaae concludit paC' fiojflue conclufionis illatio * id<br />

,6d accidensipfum«Veru autem verum eft, tarn in quan/<br />

demonftratio,quae dac deffnitio mate, quam quahtate propofix<br />

nem,colligitur ex i. pofter, tex* tionum:quod Alexander, Phi"<br />

zz.dC 4«Pofte.tex,8.9,io«quo in loponus,fi£ Auer.<strong>vol</strong>umin pri<br />

B loco Arifto.dat exempla de ecli mo Priorumteft autem quanti- ^<br />

pfi,& tonicruo , Quo modo au^ tas propofitionum, efle vniuerx<br />

tern cocludatur definijio, abfqj falem, particularem , indefini'<br />

petitione principr),licet videre I tam.Qualitas vero eft, vt fit afx<br />

toto fere z.Poft, fpeciatim vero firmatiua,vel negatiua. Quamx<br />

inquaefitoi.<br />

obrem, fi altera praemiflarum<br />

CONT. XCVIlt* fueritparticulariSjnecefTe eft,vt<br />

A GENS Arift.de demoftra particularis fit conclufio: fi vex<br />

30 ^~ tioequia,exemplumdat depla rofueritnegatiua,6d conclufio<br />

netis,quos demoftrat prope no etiam fequetur negatiua. id aux<br />

bis efle,ex eo,qjnon fcintillant, tern non tenetin modis,nam «-'<br />

& fie ratiocinatur,q> non fcintil cet modus neceflfarius fit dignix<br />

lat prope eft, planetae non fcintil or contingenti, poteft ca.meiv<br />

lantjplanetae prope funt.In quo conclufio fequi neceflaria, ex<br />

fyllogifmo aflfirmatiuam colli maiori neceffaria, & minori de/•<br />

gitconclufionem,exproemilTis inexiftenti, vt habetur primo<br />

negatiuis.praefertim vero ex mi Priorum,cap.


Contradictionum<br />

G mado, vt.fi dicas , Plato non<br />

difputat, potes hanc exponexv<br />

re, Plato eft non difputans,<br />

quae affirmatio eft ex infini *<br />

to par ticipio:


Solut/Tomitani 8?<br />

A Si ergo Volueris remouere max ris,nullum animal eft lapis,om D<br />

jus extremum a minori in conx<br />

dufione,per caufam remotam,<br />

hoc eft,qug negation em veram<br />

faciat,non autem affirmation?,<br />

nis homo eft animal,nullus ho^<br />

mo eft lapis . hicremoueturin<br />

coclufioemaiorextrcuasa mi"<br />

norinon per medium tanquam<br />

oportet,vt medium aHirmetur per caufam, quoniam medium<br />

de maiori, 8C negetur de minox animal,non eft caufa, vt homo<br />

riydCficminorpropfitio neceiTa noniitlapis,nam(vtinquitPhi<br />

rio eritnegatiua: cum autem in loponus) caufa hums negatiox<br />

prima figuraTemper minor$' niseftvisipfa,d£naturatermix<br />

pofitio fit affirmatiua, patet, q» norum, q> nullum animal fie lax<br />

inprimafigura non poteft fylx<br />

logizari vniuerfalis negatiua,<br />

per remotam caufam. Et Philo<br />

ponus egregie hoc confirmat<br />

ecalioexemplo,quod habetur<br />

in tex.Interrogatus Anacharfis<br />

cur apud Scithas, non funt cibi<br />

cines, refpondit, quoniam ibi<br />

pis,namCChocc eciam non mix<br />

nus erit vera,ex natura termino<br />

rum,quac dicit, nullumj animal<br />

eft lignum. Item affirmatiOjdix<br />

ccs,omnis homo eft animal, no<br />

eft caufa,vt homo non fit lapis,<br />

cum &C aliapofIit|afTjgnari cau<br />

jfa,nam q» homo non fit lapis, et<br />

non funt vites,haec,n. eft caufa poiTum cocludere permedium<br />

remota, quoniam non necefiax inanimatum:omnis lapis eft inx<br />

rio vbi funt vites, funt etiam ti animatus, nullus homo eft inax<br />

bicincSjfedvbi funttibicines ibi nimatus, nullushomolapis.ecx<br />

etiam funt vites. c\:fitfyllogifx ce, q? prima figura non fyllogix<br />

mus in fecunda figura, hoc mox zat per caufam,vt maius no in/<br />

do,vbi funt tibicines,ibi funt vi fit minori.Nam fi <strong>vol</strong>um us hoc<br />

tes,in Scithia non funt vites , in facere,neceireeft,vtmedius inx<br />

Scithia non funt tibicines.ecce, fitmaiori, dC non infit minori,<br />

qjhacc negatiua,fidebebatcon &indeconcludimus maius no<br />

cludi per caufam remotam,mi> inefTe minori,5i caufahuius eft<br />

nor tenebatur effe negatiua , 8>C medius. Cum autem in hac terx<br />

iccirco neceflarium eft, vt fit in minorum complicatione,necef<br />

fecunda figura. Ad contradix fe fit,vt minor propofitio fit nex<br />


ContradictioniliTi<br />


A &am cognitionem particularix<br />

um , fed interdum,dum minus<br />

intend fumus,cognofcimus vni<br />

uerfale,6£ ignoramus particula<br />

re* Exemplum eft, demula:<br />

nam quisfcire poteft,omnem<br />

mdlam effe fterilem,cum hoc ta<br />

men fi mulam viderit magnum<br />

vterum gerentem, fufpicabitur<br />

earn effe parituram, non confex<br />

rens particulare, cum vniuerfax<br />

li.Haec Philoponus. &C hoc torn<br />

accepit in tex.qui dicit, qui vni<br />

B uerfale fpeculantur, multotics<br />

nonnulla fingularium non nox<br />

uere, quia non aduertunt* Nam<br />

graece verbo vfus eft,<br />

cam confiderationem fignificat*<br />

itaquenon poffum,non nifi Phi<br />

loponi interpretation! fubfcri.bere,<br />

in quam concordiam ve^<br />

niffe Themiftium, fcribit Ader*<br />

in commen to ioi.qui incautam<br />

illam confiderationem appellat<br />

negligentiamtlicet Commentax<br />

torpauloab hac interpretatio/<br />

neeuariansexponat, mathema<br />

~ ticos faepe definire res , S>C non<br />

confiderare earum effe,cum ab<br />

ftrahant a materia, QC a particu<br />

laribus,atq?hocmodo fieri, vt<br />

habentes propter quid,renuant<br />

quod»Verum&nosaliterconx<br />

fueuimushunc fcopulum effux<br />

gere.Quoniam dum in 2.Poft»<br />

Ariftot.agit de propter quid,S£<br />

quod,eaconfiderat,vti quaefita<br />

funt in eadem fcientia,in quo ca<br />

fuimpoffibileeft fcire, propter<br />

quid, ignorato quod, ob ratiox<br />

Solut.Tomitini<br />

nem,quac inibi affignatuiMiunc &<br />

vero accipit propter quid, fit<br />

quod, vtfunt demonftrationes<br />

in diuerfis fcientf)s, fubalternis<br />

tame.modo quid vetat,vt arith<br />

meticus confideret folam dem5<br />

ftratione propter quid,hoc eft a<br />

cau fa,0Cdemonftrationem,qdr',<br />

hoc ettab euentu concedat muxficoc'Nam<br />

arithmeticusreliquic<br />

quod mufico, quia materia, S>C<br />

exercitatio circa opus,ab eo n5<br />

cognofcitur,ob eius abftra non dicit,ignoratis oibus par<br />

ticularibus , fed quibufdam,<br />

nam Graece fie res fe ha.bet,<br />

TyoMfirxi? 'iftee vary Ktcr ouurmv OVK \oxar<br />

Quiditaq? facitcotradictionec 1<br />

hacc.n. fefe amice compatiutur,<br />

non poffecognofci vni uerfale fi „<br />

necogni done particularium,c\l.<br />

cu cognitione vHs adeffe ignora<br />

da quoruda pdculariu. V,g.no<br />

fcooem hoiemefferifibile, qni<br />

prius noui quofda effe rifibiles,<br />

cu hoc ftat,vt ignore eos, cj i ex<br />

tremo funt occidete,hoies ee.Di<br />

ligeter etconfidera, «.j> cogni do<br />

vfiSjfi fit eade cu cognitioe cofu<br />

fa}tuc fieri pot,vt gs fciat v!e,6£<br />

ignoretoiapardcularia, verbi<br />

gratia,puer,qui prima dieinx<br />

cipit addifcere mathematicas,<br />

M ij pot


Contradictionum<br />

€ poteft informari [quadam gene<br />

rali cognitione, cum tamen nul<br />

lam habetfcientiam de particu<br />

laribus theorematibus: verum<br />

hacc cognitio vniuerfalis,& par<br />

ticularis, no eft ea,de qua fit me<br />

tio in citatis locis, cum dicicur,<br />

vniuerfale fieri in nobis excox<br />

gnitione particulariu:nam haec<br />

funtres cognitae, ilia veto funt<br />

modi cognofcendi. Si velis aux<br />

tern fcire , quo modo cognitio<br />

vniuerfalis,


Sol ut. Tomitafti 91<br />

A parannm8£ ob id dodfce diccbat caufx cque nobis,fl£ naturae co D<br />

Auer.u de Anima comtncntot« gnita?,«3d iic aptf conftituere de<br />

fcietiam de anima fupcrareom monftratione firnpliciter, quae<br />

nes alias fcientias nobilitate fub dat caufam,8£ effe Jn quam fen<br />

ie


G ria,3£ indenonfitdeceptio. ite<br />

Auer.primo Pofte« 1ei4 fcribit,<br />

priora i mathematicis funt prio<br />

fafecundumeffetpriora autem<br />

apud nos in lcietianaturali}funt<br />

pofteriorafecundumeffe* Adx<br />

dit


SolutTomitani 9 -L<br />

A dicit,mathematicum confidera fpeculatiuis, inter quas mathex<br />

refolamformam : forma vero maticaeomninoreponuntur,ve<br />

videtur efle prima ratio demox habetur C quidem philofophiam,fednatura!em,er<br />

certiffimam, ob abftracfiionem diuinam:conferunt6£ad nauti<br />

eius a materia videtur,qj eius ex cam difciplinam, artem militax<br />

tiam demoftratio fit certiflima* rem,pidluram,architecfhiram ,<br />

Sedqu3eretaliquis,quaenamfit atqjaliasfacultates. Eft cV pro<br />

vtilitas, 5C quae fitbonitas max pterfe,dek(flabilis,haec fcienria<br />

B thematicac'primum autem de mathematica,cumhomine ita<br />

vtilitate dicendum *Nam quia alhciat,itaad fui amorem excix<br />

fcribitur tertio rnet. tertio, q? in<br />

mathematicisnon eft finis , ob<br />

id putarunt-ml efle vtilitatiSjno<br />

nulli:idq; praeter omnem ratiox<br />

nem* Etenim mathematics ic<br />

circo medig inter naturalem, 3C<br />

diuinam fcientiam agraecis fcri<br />

ptoribusfuere repofitae,vtafce<br />

dentes a rebus naturalibus^qux<br />

tet,curisqj alrjs folutum reddar<br />

(quodinquitProclus) vt nihil<br />

hac vna, magis colat, dC venere<br />

tur.Plato vero adeo hanc fclam<br />

magnifecit,vt putarit eos arcen<br />

penti viderenf* Accedit,q?P]a<br />

tovniuerfam eius philofophia<br />

mathematicisexemplisilluftra<br />

omnino materiales funt,adres uit,atq? referxit: nam vix vnus,<br />

diuinas,qu3efimplicitercarent autalterexratdialogus,in quo<br />

omni materia, poffemus taqua non plurima effuderit precepta<br />

per mediam fcalam tutius,5dfa mathematicorum:in Epinomi'<br />

cilius tendere ad fuperiora.<br />

Nam animusalTuetusin mathe<br />

defolem nobis datum fuiile me<br />

moratjVtnumerandi rationem<br />

rnatica abftractionejfaciliusat/ confequeremur , Formas ma^<br />

tollitur ad abftracftionem reru thematicas per fubftantias rex<br />

diuinarum* Deindevtilesfunt rum infertas exiftimat in Ti'x<br />

mathematics., cum iinccontem<br />

platiu3e,faciantque theoricam,<br />

& fcientiam,immo fint <strong>pars</strong> fex<br />

mgo. Devnofummam habuit<br />

difputationem in Parmenide,<br />

Animae efTentiam per numeros<br />

licitatishDmanae. Etenim cum cotemperauitindialogo deNa<br />

felicitas alia fitac!ljua, alia coiv<br />

templatiua,ex io»Ethi. con tern<br />

plati ua vero acquiraturicietrjs<br />

tura, Geometnam <strong>vol</strong>uit omni<br />

busalrjsfcienrrjspraeftare perfe<br />

^ luce veluti quada,<br />

M iirj vt


Contradictionum<br />

€» vt author eft Simplici us, tertio derare fine agibile: it? in oibus<br />

phyfi./o. Ad exercitationem hocbonurepperitur,vbieft fix<br />

vero mathematicam adeovtile nis,nam finis eft degenerebox<br />

effe <strong>vol</strong>uit, vt cam exercitatox nori!,S£ ob id Arift,deridetpoe<br />

riamartem aliquandoappellax tamin i.phy.zj.<strong>vol</strong>entemorte<br />

rit. Sednolo(vtinPanegyricis efle fine quedam. aliud vero eft<br />

fieri folet)laudare hancfcientia*<br />

itaque videamus,an in ipfa fit,<br />

velnon fit bonum. Confideran<br />

dum tam en, quod fi bonitas fex<br />

quitur vtile, quo modo vmbra<br />

fequitur corpus,necefle eft omx<br />

nino,vt dicamus, has fcientias<br />

bonum in rebus immobilibus,<br />

&Cin cognitioeveri,quod bond<br />

honeltum appellat.id autin oix<br />

bus difciplinis contemplatiuis<br />

licet ^fpicere, quod et in mathe<br />

maticis inuenitunfii hoc coftan<br />

tiffimeafferebat Arifhij.meta*<br />

effe bonas, quoniam, £>C vtiles in calce primi cap.EtAlexader,<br />

funt.item fi fcientiae fum, (3d qui fiue-potius Michael*. Ephefius,<br />

dem contemplatiuac, fequitur, idemcenfuitinexplicationelox<br />

vt fint bonae, ex primo de Anix ci addudli in praecedentib*. Na<br />

ma,prime. Rurfus fifelicitas<br />

eft bonum,cum hse fint fpecula<br />

bonum^uodpropriefinemco<br />

fequitur,eft id, quod cum acflio<br />

ne,


Solut.Tomitani<br />

A formalis eft prima ratio kite! /<br />

ligendi.p«Metaph,20.tum quia<br />

formale quod quid eft, eft prinx<br />

cipuim fciendi«i, deaia.n.tum<br />

quia formadatverumq3 quid<br />

eftjVerii autquod quid eftlargi<br />

tur 6£.ppterquid deaccntibus<br />

in fubiecl:o.z.Poft.p. Eft 6C alia<br />

condo demronis, vt conftet CK<br />

propSnibus veris, veritas aut e<br />

in Mathe, etenim abftrahentiu<br />

no eft medaciua* Poft.a ?«6iT,2«<br />

Ph.184 itaq? rones tales erutvc/<br />

rg.Ite demro debet conftare CK<br />

B primis fiue prlciprjs, fed r5 Ma/<br />

the.coftat ex primis principles,<br />

cu.pcedata caufis,pprrjs«Sifor<br />

tnalibus,q cii in primis ponunt<br />

faciunt easeeprimas et,pprias,<br />

&L £ confeques principia* Con/<br />

ftat dC demro ex immediatis,<br />

quod et fatis liquido vr hre lox<br />

cuin ronib 9 inroneMathemat,abunde fuit<br />

explicatum tune,cum diceba/<br />

mus ibi maxime efle cam,nem/<br />

peformale, q veru eft fciedi prl<br />

cipiu in quocuqjgne. Sed Arif*<br />

pofltishiscondonibus demro/nis<br />

in tex.^.diuidit principia,in<br />

Dignitate,Pofitione, 6>C hanc in<br />

fuppofitioneC accomodata.Eft di alia<br />

conditio,i,Poft,7.q> demro cox<br />

ftet ex neceflarr)S,q roni mathe<br />

matice ta aperte competit,vt id<br />

probareiit potiusdementiaeqp<br />

iudicij opus. Na propones Max<br />

Mathe.q refoluunf the.sumefunt neceflarif,ob eax<br />

vfq; ad idiuiiibilia dC immedia/ ru feparatione a meteria, q e ca<br />

ta principia: in quibus definunt cotingedse et eius quod c per ac<br />

&quiefcunt, quod latius pate/ cides,vtcolligitex.i.Ph,ffpius<br />

bitjCii dicem^derefolutioemax &a,Poft,c,42.Sed in tex.S»9.io<br />

thematica,Rurfus demro debet n.primi Poft. Arift.colligit tres<br />

^ coftare ex prioribus dC notiori alias codones, q maxime requi •<br />

bus: quod Them, audit quo ad runt ad demronefimpFr dici de<br />

tiatura,no quo ad nostm.Cum of, perfe,8£ vFe: q quatu in ro/<br />

aut ea q naturae cognita sut fint nibusmathematicis ec pcfiint,<br />

nobis ignota tarn in Mathe.qua teftant oia exepla, q Arift,a?fi/<br />

fcfanaturali,in Metap,verona/ gnat in illis locis,haec.n.ex Geo<br />

turae cogni ta fint et nobis nota, tnetriac^ Arith.funtexcerpta*<br />

Vtfuperiusoftedebaf, cocludit In tex. zo«primi Poft« eft dC ilia<br />

rone Mathe. .pcedere no folum condo demronis>eanonpofle<br />

ex notioribus,fed et magis q| Cf trafcedere devno genere! aliud*<br />

terg faciant fciae oes, Accedit q> Id aut q^maxle patetex eoqtl<br />

& demronis coditio eft,vtcon/ dicic A rift, de Geometrica de/<br />

ftet excaufis codbnis; id aut ec inf one, q adnumeros applica'<br />

ri


G ri non pot: nam licet multa fint<br />

Theoremata in,j,8t..Elemeto<br />

jrii q repetunt in.7,&,?* id prox<br />

pterea non facit tranfitum, qm<br />

hare perfimilitudinequandam<br />

procedunt, non aut per applica<br />

tione demronisGeometricgad<br />

mimeros, hoc aut vidit Arifto*<br />

cum dixit,i»Pofte.ao*nifimax<br />

gnitudines numeri fint,etc.vide<br />

Bat.n.numeros perfimilitudine<br />

continuorum dici triangulates,<br />

quadratos et quadrangulos,no<br />

tn obhoc fequitur,vt demro de<br />

H continue coueniat quatitatidi^<br />

fcretg.Etfidicatquis, <strong>vol</strong>uiffe<br />

Proclum diadochu i.i.et.z.Ele^<br />

tnentoru, dan vna fdam comu<br />

tie Geometrif dC Anth^cui 9 fub<br />

iecflufitEnsquam phatafiatu,<br />

plurib^modis rndere pofTum 9 *<br />

Primii, Proclu, fi id fimpfir vox<br />

Iuerit,eenegadu:naro no auto-'<br />

ritaslphilofophia defideratur,<br />

Alitervero putatim^ibedixif-'<br />

fe Proclu,dari fciam commune<br />

Geometrig dC Arith, q tn gqui^<br />

uocafit.vt.n.continuu dC dilcre<br />

' tugna funtdiuerfa,qneqjvnix<br />

uoce neqj analogice conuenire<br />

pfit, fed aequiuoce, fie f cia cois<br />

Geometrig 5C Ari th.eft Mathe^<br />

maticaipfa^cui Ens quanta fup<br />

poniturvt fubieclii :non tndi*<br />

cit ProcluSjhanc fciam commu<br />

ne pftare facultate tranfcedcdi<br />

de vno generein aliud* pro qua<br />

materia videnduseft oio Auer.<br />

i.Poft.c. r4» ^ >n qug fito^. fed<br />

reuertamur ad conditionesde^<br />

moftrationis. Ait Ariil, i*<br />

Contradi&ionum<br />

it* 8^22, demrone coriftareex K<br />

vFibus non particularibus, eter<br />

nJSjnocaducistiteintex.z.?. ex<br />

proprtjs non coibus principrjs:<br />

hf c aut ola funt in rone Mathe*<br />

qm Mathe.confiderat ea q natu<br />

licet alia atq; alia rone : na d Pb«<br />

cumotu et materia,a Math»ve^<br />

to fine his. qua to aiic magis res<br />

a motu et materia eft fequeftra><br />

ta, tato et m mus vergit ad gticu<br />

lariaetcorruptibilia, itaq? ratio<br />

Mathe.erit de eternis 3C vFibus,<br />

EftSCc6ditiodemronistex»24<br />

&4i$. primi Pofte* demronem<br />

coftare fubie(flo,dequoaccipie<br />

fcia quid SC. q3, Dignitate q p»<br />

gnofcit q3,Pasfione.,de qua fup<br />

ponit Quid eft. Id aut ee in Max<br />

thematicis coperiesjjinduclio<br />

nem}& et ex Arift, exeplis loco<br />

citato. At in te,*cj,pones driam<br />

inter fermoneslogicos etdocftri<br />

nasconteplatiuas,quas Mathe^<br />

maticas vo cat, vul 1 1 Logicis fie<br />

ri ppffe para!ogifmu,n5 aute in<br />

Mathema. qmvulthas fcietias<br />

no decipi fyllogizando, neqj et<br />

in aflignandis proponibus,red^<br />

dit'qs cam , q? breuitatis gra om<br />

mittotquo in loco Arift. vr ma<<br />

ximopere extollere Mathemat.<br />

Ite addit Mathematicu refolue^<br />

re facillime , q3 dialeciicus non<br />

potefficere: vultijs Math, abun<br />

dare proponibus conuertibili'<br />

bus, £>C multiplicare media vel f<br />

latus velin poftaffumedo, non<br />

aut prorjciedo diuerfa media in<br />

coclbue, vt facitdialedlicus , ex<br />

qui'


A quibus oibus conftat fcfas Max<br />

thema.hrefumma perfecTione,<br />

d(. earu quoqj demf ones*In te,<br />

vcro.jo*vult demrone aliam ee<br />

a priori SC £ cam,al Jam d pofte<br />

riori& ab euentu, fumitfu exex<br />

plaex Aftronomia, ac tande in<br />

tex*;v«dequo ample loquimur<br />

in pfentia, <strong>vol</strong>ens ondere, q> pri<br />

mafigura eft maxime vtihsipli<br />

demroni, ex eo probac id verii<br />

ee, quoniam Mathematical fclg<br />

g p hac fyllogizat: quod fi rones<br />

Mathe.non eflentcertiffime, dC<br />

potiffimae, ratio hie asfignata,<br />

nullius effet momenti»Ad conx<br />

tradi^ionem mafic dicedu, in<br />

Mathe.non efle fine, tiec^t bonu,<br />

accepto fine dC bono vti ad pra<br />

xim referuntjCt ad ipfam actiox<br />

nem dC motum:quo mo eas no<br />

hrefinem vr<strong>vol</strong>uifleArifto«3»<br />

Me.?. Non aut eas carere fine ne<br />

gandu eft, qui dr efle <strong>pars</strong> felici<br />

tatis conteplatiug, ite no car en t<br />

bono fpec ulabili, dC gp fe et ad<br />

aliudordinato, vtin fuperiorix<br />

C busdeduclufuit, quaquamca><br />

rent bono agibili,Bonu autfpe<br />

culabile dC honeftu eiTe,a vera dC<br />

cxacla fcfavf efle de re prgftan<br />

tiffima dC fumme perfe&a: non<br />

aute fie fehabent rationesMax<br />

tliematicg qug (unt de accident<br />

SolutTomitani<br />

tibusnempede rebus qaantis, D<br />

non autem de fubftantia: quo<br />

ergo fieri poteft eas efle exacftas<br />

demrationes, cum defubftatia<br />

Theoriam nullani faciantc'qua<br />

ronem videt dixifle primu Sim<br />

pliciuSjdeinderecentiores. Ego<br />

vero dicerem,aliud efle confide<br />

rare fciam quo ad fubiecfli perfc<br />


ContracJictionum<br />

habent, pracferttm cum phan x q3 dicit Auer.t.Poft.8.c[re fe£' K<br />

tafia fit media facultas interfen tur,q> Math, expriuatioeillaru<br />

fum dC intellec^HiJte nota, q> ca carun careatdemronefimpUr*<br />

earu certitudinis non eft q> fine Et fi dicas,<strong>vol</strong>uiffe Auer.i.8. qx<br />

fenfatae, fed q>fint depuratac a fito, et alibi ff pius q? demro fim<br />

materia,quod Auef.dicit4i.Po' pFr coftetex medio,qui fit caux<br />

fte,4Z.Fortedixerisrones ma^ fa extra cjd eerei, et g cdfeque*<br />

thetrtaticas deficere, qm no dex vel efficiens vel final s, vt in exx<br />

inoftrata cafinali, efficiete, me* emplo de lunar defe


A cinat, cu ois dcmro fim pfr, hax<br />

beat! medio tcrmino vel fubiex<br />

in de<br />

mrone de triagulo et hre tres pt<br />

fieri, vt medi 5 * fit ca et no defio,<br />

Solut.Tomitani<br />

dicas anguluextrinfecunSefle D<br />

camipfiushre tres in triagulo,<br />

primu dices aduerfus Euclid.i.<br />

Eleme.ji«deideaduerfus A rift,<br />

i«Pofte.»3. vbi docens demrarc<br />

exprincipi)S proprrjs, exeplum<br />

dat de triagulo 3C lire tres,dices<br />

demrari afTecxione hanc de tria<br />

gulo ex principles huius,hoc eft<br />

ex principi)s ,pprijs}ea aut funt,<br />

q cam in fe cotinent: cum vero<br />

nulla alia fit ca,qua angulus exx<br />

trinfecus, coftat ex hac fieri dts<br />

mrone exprincipio.pprio, qe<br />

vnaexcodonibS'demronisfim E<br />

pl'r. Sic itavp fit rnfum ad maiox<br />

re.pponcilliusargumeti. Quid<br />

aut fit rndendu ad minor e, in p<br />

fentia no adduca,cu air) ex audi<br />

tohb^noftris maxime eruditi,<br />

acvenetanobilitateinfignes, ta<br />

accurate in hac re fcripferint, vt<br />

nil amplius in hoc gne exercita<br />

tiois defyderari qauEft.n. hacc<br />

materia adeorpbabil's,vtnil cui<br />

piamiru videri debeat,fi clariO<br />

fimi viri in hoc negocio fuereix<br />

ter fe difcrepantes. fed plura de<br />

hacipfacertitudine dicemusin F<br />

commentarijs nofths*<br />

CONT, CU.<br />

V or ENS Arif.onderefciaj Tex.<br />

intelleifluale pedere a rebus fenx<br />

fibilibuSj fenfu cognitis^mjt dc<br />

ficiete fenfUjtolli et deficere ip*<br />

fam fciam: atcotraria vf <strong>vol</strong>uif<br />

fe infra te,?9«quo i loco} dilTerit<br />

vtra fit potior demro, vfis an gx<br />

ticularis, determinatqj vFem ee<br />

fiC in demf o fit potislinia, Et fipraeftabiliore<br />

qm, res vl'es funt<br />

finite,


G firritg,fingularesveroinfinitae:<br />

item vfia fimt intelligibilia, &C<br />

particulariajfenfilia.Ex quibus<br />

fatis conftat<strong>vol</strong>uifledeindiujx<br />

duis nullam extare fcfam,cu tn<br />

in pfentia dicat,fine fingularib 9<br />

non fieri fciam poffe in nobis *<br />

s o L v T i o,<br />

MIRVM eft,qjdiuerfafint<br />

loca hinc indecolligeda inhac<br />

propofita contradicfiione. Quae<br />

ne amplius ftudiofi defiderent,<br />

dabimus opera,vt primum cox<br />

H gnofcant, deinde contradi&iox<br />

nem tollemus. Qctfingulariafa<br />

ciantad fciamin pnmisefthic<br />

locus,nepete.33»c^apud Auerr.<br />

eft. ij4.vbi ex,ppofito argumeV<br />

tat, q> ablato fenfu tollit cognix<br />

tio fenfibiliu, his demptis,den><br />

citinducflio, inducflioeextinfia<br />

tolliturvFe,hoc corruptointe'<br />

ritdemrOjdemronedimotaceffatoisfcia"quamobre<br />

fenfudC<br />

particularibus extmx<br />

foratu,|


Soltit. Tomitani 9 £<br />

A dlfahCC deffrtiitntur, nee demox demonitratio. Nam cum hec re<br />

ftrantur, 8£iccirco fciri no pof- cedunt, folam retinentexiftima<br />

funtjCiiois fcilftiajaut definition<br />

rse,aut demf one acquirat a nox<br />

bis. Amplius Arifhlib.i.Prior,<br />

cap. i. rerjcit propones fingula<br />

tionem,quod dicit Auer. in explicatione<br />

illius loci»His ita po/»<br />

iitis, ad contradictionem dices,<br />

nunqua <strong>vol</strong>uifle Arid. ecAuer*<br />

res,tanqua ineptas ad fciam, vt vt de fingularibus fit fcietia, ni/<br />

AIex.6£Philoponusteftantur« fifciam com muni nomineacce<br />

Item,i«Poft.tex»zi.<br />

peris,quae cognitio eft, &t apre^<br />

prio inftituto ondit Arif, demo henfio, Voluere tame,defingux<br />

ftratione S>C definitionem no ee laribus,6£fenfilibus rebus effe<br />

de rebus fingularibus, talem notitiam, quse intelletftui<br />

cii.Rurfus.i,<br />

praebeat occafionem fcietig acx<br />

demronem vl'eni particular!,<br />

1<br />

laudat vftm,et deprimit pticux<br />

lare duab<br />

quirendse.Nam cum inhomix<br />

nefitintelleclus alligatus fenfix<br />

bus, nee posfit, intellectus fine<br />

phantafia fuum obire munus,<br />

neceffe eft ? vt quod recipitur in<br />

intelleclu prius fueritin fenfu:<br />

etenim intelledtus pendet a pha<br />

tafmatibus. nunquid vero haec<br />

dependentia fitpermodum efx<br />

fenti3e,vt putauitAlexander,<br />

tenens intelJeftum mortalem,<br />

anponus permodum obiecfti,<br />

quod <strong>vol</strong>uereThemiltiuSjAuer<br />

rois, dC Simplicius, id ilibris de<br />

9 ronib 9 inter caeteras.<br />

prfa eft,q> vFia funt finita,partix<br />

cularia infinita.Secundajqj vFia<br />

funt intelligibilia, particularia<br />

verofenfilia.Item.i.Pofter,4g.<br />

poft quam dixit,fcientiam non<br />

effede fortuitis, ftatim conclux<br />

dit fclam non effe f m fenfum,«%<br />

de rebus fingularibus, qfhfinx<br />

gularia non funt obieC<br />

paulo poft,dicit vl'e efle honora<br />

dum,cumfitcaufafaciensfcire animafufiu&eftexplicandum.<br />

pp quid: quod fenfui 3i partix Sat vero fit in pnefentia,cogno<br />

cularibus non contingit. Eft dC fcere , cos;nitionem fenfitiuam<br />

Ioc 9


Contradictionum<br />

G ee fie itelligedu,qj itelleclus faci effe abfurdutna Arift.t j.m5 dk K<br />

ensfclamcofiderat eaq hntee cediperfe,ponitea,qufhabent<br />

in re, no q fint figmeta.Ete'nun acTiu exiftere: vultijj talia eiTe a 1<br />

figmeta no hnt re extra aiam il* fcla dC demrone, penit 9 aliena«<br />

lis rndete. Vfia vero, q in Philo<br />

fophiacofiderant, hntee extra CONT. cm.<br />

aia5,qmexiftutiBticularib 9 re LONGA quide difputatioeJ£<br />

bus,ceu in eoru fundametis. du ondes Arif. in hac parte demf o ^ 4<br />

vero ab intelle&u nafcuntur, co ne finita re effe, ea'qj hre ftatii in 3


SolutTomitani 9 7<br />

A ipfo Auer.Hic«n»3.Met,i. omni ambiguitatest& obid veteres D<br />

noaiTerebat/ermonesdifputati Academici de omni propofita<br />

upsprgcederedemonftratiuos. re,probabiliargumentatioein<br />

Qu3eda.n.rones veritatem exci vtraqjpartedifTerebant. Auer,<br />

tant,qugdam vero determinat,<br />

cxcitat autem dialedlicsedifpU'<br />

tationes: determinant refolutox<br />

rig demfationesjtem eaafferri<br />

pot confirmatio» Cum inuetio<br />

aut,vult nos vti ronibus logicis<br />

obtrescaufas,primaeft,ad ex^<br />

citandam ingenrj vim, id habet<br />

i.cce.8,-. Secundaeftjgratiacon<br />

. Tertiae,ob<br />

praecedat omnino iudicium,rax inopiam demoftrationum, hoc<br />

tiones dialectics inuentionem eft, dum ipfacaremus demon'<br />

habentreiiudicandgjdemoftra ftratiua ratione,udeanima.tf?.<br />

tiuae vero iudiciu de rebus inue Cum autem ratione logica vti'<br />

tis faciunt, iccirco necelTe erat, murad ingenr) excitation?, anx E<br />

B vt rationes logicae,fiue dialedti/ teceditdemonftratiuas:cum ve<br />

cse,anteirent: demonftratiuf au ro ad confirmationem, fubfecjx<br />

te,fiuerefolutorigfubfequerenx tur demonftratiuas: cum aute<br />

tur.Rurfusininuentionererum demrone vti non poiTumus, ea<br />

liudicandarUjVtimurordinefa' quidemfimplicickfolitariavti<br />

cilioris docflring: at longefaci^ folemus haec autem ad Auerr*<br />

lior eft argumetatio logica qua men tern dicta intelligunt recen<br />

refolutoria,itaqjlogica argume tiores. At dubitabit quifpiam<br />

tatio prgcedet. ob hanc caufam hocinloco,quo mo rationes Io^<br />

Auer. in Epith Jogicis, libru de gicae adduci posfint poft demo<br />

locis topicis monet legedii efle ftratiuas ad confirmationem, fi<br />

ante librum de demratione, Et demro confirmat veritate qua^<br />

Arifta.Topic.cap.z.afleritjVti' turn pot ipfa confirmari: eft«n. F<br />

lem ee dialecfticam ad exercita^ fcia demonftratiua certa dt imx<br />

tionem ingenrjjad colloquia,6i permutabilis, vt hr in fine,j«te«<br />

adea qinPhilofophia tradun^ primi Poft.item.i.Poft*44,opi<br />

tur: qm hccc animospponat ad nioeftfcientiamutabiliSjigitur<br />

iudicium de re ftatuendum: q3 ratio logicacum efficiatopinio<br />

non accideretfilogica ratio eet nem, non poterit conffrmare ra<br />

aut gtauior aut obfcunor cactex tionem demonftratiuam«Item<br />

ris«Arift. quoqj.i.cce.8?.ratio>- fcia&C opinio funt contraria.<br />

nes dialecticasanteponitdemo Pofte.44.quo ergo erunt ambo<br />

ftratiuis,id autem intelligcdum de eadem re demro., 5C ratio lo-*<br />

eft,ordinefacilioris doccrinae: gicai'altera.n.fcientiamfacitin<br />

nam ex ipfa dialectica difputa nobis,altera opinionem«Di ce^<br />

tatioefaciliuscognofcimusdifx re,licetali) aliter fentiant, q>ra<br />

ficillimas^C maximeabftrufas tio Logica confirmat id q3 de--<br />

Contr«Tom, N


mfatumfuerat,nonquoadcer<br />

titudine rci demf ate,fed quoad<br />

complements et abfolutionem<br />

difputationis; &C eft id,qct Grg»<br />

t\ authores dicunt confolari. Id<br />

aut <strong>vol</strong>uit apertisfimc Auerr.t.<br />

Cce. iz. vbi rone logicam vocat<br />

fufficiente fermonem, &C ilium<br />

vu!t efife complementu.ConfTrx<br />

mant igiturrones logicae, ideft<br />

confolantur veritatem iam per<br />

demf one explicatam dC quoda<br />

modofermone perficifitjno aut<br />

adduntconfirmatione autccrti<br />

tudinemaiorereidemonftrat£.<br />

Ite non addit opinio fcf ae, quox<br />

nia opinio e, cu rone logica tin<br />

fcimus, nonvbi ilia adducimus<br />

poft demronem 4 Nam cu feorx<br />

fum accipitur fcia ab opinione,<br />

non easfubordinanteSjOppofid<br />

fun t habitus,^ alter u no copax<br />

tit alteru, qcf Arif.docet.i,Poft»<br />

44.& Plato in Gorgia: cum vex<br />

ro fubordinant inuicem,cocurx<br />

runt in confirmationcveritatis,<br />

fm magis &C minus. Sed aliatn<br />

hie excitant nonnulli dubiiatio<br />

nem hoc modo : fi ratio Logica<br />

anteceditordineexcitationisin<br />

genrj, demonftratiuam, cur !ix<br />

bri topici, qui de dialectica rox<br />

tie trac5lant,n6 prg cedunt libros<br />

de demrone j" N a Auer. in Prox<br />

logo primi Poft, non audit To-pica<br />

eile legenda ante libru Pttx<br />

fter. Huic diceret Auerr.facillix<br />

me, libros ordme habere no ex<br />

faciliori mo tradendi,fed ex. na<br />

tura &C perfeAione rei interdu«<br />

Nam lib.Phyficorum primus<br />

Contradictiontim<br />

eft ordine do&rins in natural? C<br />

Philofophia,nectn fequiturvt<br />

fit cgteris facilior. Itaq? liber To<br />

picorUjlicetfaciliorerem decla<br />

ret, cp lib. Pofte. non tfi necefTe<br />

erat vt antecederet,qrn ordoli>«<br />

broru non eft facilioris habitus:<br />

at in tradenda cognitione rcru<br />

difficilium, ordo docendi Vult,<br />

vt a facilioribus procedamus,<br />

q3 Arift,docet.i.Ph.i.Eft ita<br />

ficitur,vt demro particularis fit<br />

longe melior ac potior «<br />

s o L v T i o,<br />

DICES, Arift.i<br />

pifTe cognitionem vFem earn q<br />

dicitur prgexiftens cognitio po


Solut. Tomitani 9 8<br />

A t*ntialis, qua? omnino tern pore ablata ois diffTcuTtas** Si enim<br />

gnteceditcogriitionem Omplici<br />

ter, quae actu de re determinata<br />

habef. Verbi caufa,pofrum co«<br />

gnofcere, omnem magnete tra<br />

vult demronem vFem potiore<br />

efle particulari,dicet quifpiam,<br />

igiturparticularium erit demo<br />

ftratio et fcta, faltem in fecundo<br />

here ferrum,et ignorare hanc ee ordine. At hoc vf efle falfum,cii<br />

magnetem^ tfahereferru. EC t.Pofter.2t.& **. dixeritnulh*<br />

ce c£ vFiscognitio n3 eft hoc in pacfto e^tare demronem de re><br />

loco demro , fed ordo quidatn bus particularibus. Itcm.i* Po><br />

tncognofcedo abvniuerfali ad fte.iz.agens Anft. de erroribu§<br />

particularia , £>C hacc cognitio vniuerfalis, dicit primfi ee crro^<br />

vfis , eft ea quae communi nox re cum demonftramus aliquid<br />

tninediciturconfufa dC imper^ dere fingulari: quod exponent<br />

fepticularia nee dex<br />

inquit,vFem cognitioneee inix monftrantur, ne»"pfciunt. Tolx<br />

biaudienda, notitiaTheorema lit hanc difficultatem opporrtrx<br />

turn, q in coi prius condifcutur ne Auerra.Pofter.com.i5o.vbi<br />

deinde his vtimurexercendoin ait quod Arifto.diidiflerit vtra<br />

particularibus rebus, vt in Geo melior fit demonftratio vniuer<br />

i metria,prius difcimus, omne falis,an particularis,nonintelx<br />

' triangulii hre tres, poftea id apx ligit particularem earn qux no P<br />

plicamus eitrianguloqct in mineautfigno particular! con^<br />

micirculo velalio quouismo, tinetur, fed particular?, 6>L pofx<br />

defcribitunVerum cum hie anx fumus intclligere minus vlerrr<br />

teponit demronem vlem partix f m vna expofitionemthoc eft q<br />

culari,non loquitur de cognitio certam aliquam fpeciem demo<br />

nis ordine, fed de pff ftantia dex ftrat.Verbi gratia, fi demonftra<br />

mronum,comparata ad earii ueris habere tres de Ifocele, dex<br />

obie


G Exquibuspatetnonintelligere<br />

Arift. per particulare demrone<br />

caquae fit de fingularibus reb 9 ,<br />

fed defpeciebus,quae interduth<br />

fingularia appellatur, vt icribit<br />

Auera«Poft,i2. aliatn vultexx<br />

pofitio, Auer.loquat de parti<br />

culari pro Idiuiduo vago,vt eft<br />

quidam ho: nam hoc fapitnax<br />

turam quodamodo rei vFis. fed<br />

translationem confulas Abrax<br />

hami,qn Burana in hoc defecex<br />

rit plurimum »Vtrum vero de<br />

indiuiduis poffiteefcietia,vbex<br />

H riusinpraecedentibusdiximus:<br />

verum nunc obiter ef. pauca qx<br />

dam Cunt a" nobis diceda. In pri<br />

mis adducifolet locus Auer.z.<br />

Met.zo.vbi fcribit, reru quiddi<br />

tates no exiftere,nifi per efle rex<br />

rum quidditates habentiu. haec<br />

aut cQ fingularia fint, videt ita><br />

que demrones potisfimu cede<br />

fingularibus reb 9 . Q3 vero cjd^<br />

di tates reru vfium habeant efle<br />

per ipfa fingularia, nonnulli af><br />

ferunt teftimonio Arift. in prae^<br />

dicamentis3ca.de fubftatia, vbi<br />

^ ait,ablatis indiuid uis fubftatr)s,<br />

caeteraomniacorrumpi * Veru<br />

tu diligenterconfidera,q> Auer*<br />

eo in loco intdligit,quidditates<br />

reruhabere efle q3vocant exi*<br />

ftendijin particularibus,6d hoc<br />

non eft demoftrat ionis aut fcien<br />

tif obieclum^cum oftenfum fue<br />

rit.i,Poft.2i.demonftrationem<br />

abftrahere ab ipfaexiftetiaac'<br />

tualijat vFes quidditates rerum,<br />

quo ad eflentia, qu3E eft ipfum<br />

efle cognitum per intelledum<br />

Contradictionum<br />

non habent efle in flngularibust K<br />

quocirca,vniuerfale hoc modo<br />

priuseft qua particulare, licet<br />

iecundu exiftendi mod urn pox<br />

fterius fit particularibus Jd aux<br />

tern fuifle Auerrois coftat legex<br />

tibus«i2.Meta«27» in quam etia<br />

fententiam venit Alexan. Hinc<br />

patet deindiuiduo non eflefcieV<br />

tiam,licet in eo exiftat vniuerfa<br />

le, quoniamindiuiduueftfub-'<br />

ftrata tantum materia dC fuppo<br />

fitum exiftentiae vniuerfalium,<br />

quorum efle ab intellecflu eft,5C<br />

earationefcitur,cumfcialitnax L<br />

bitus ipiius intellecflus. Cdm ve<br />

ro dicitur ex cap.de fubftantia,<br />

q> ablatis indiuiduis caetera tolx<br />

luntur,qux funt vfia, adnotanx<br />

dumeft, qcJetia Boethuseoin<br />

loco animaduertit, primum id<br />

non verum efle de vno tantum<br />

indiuiduo, fed omnibus: quox<br />

niam ablato Socrate non perit<br />

ho, fed ablatis omnibus indiuix<br />

duis: dC fl dicas,quid de indiuix<br />

duo,quodvnicum eftfubfpex<br />

cie, vt deus. mundus, fol c" huic<br />

' \M<br />

occurrit diligenter Amrrionius M<br />

in pracdicamentis, ea verba inx<br />

telligi, de fubftantrjs quae confix<br />

derantur in lib.Praedicamentox<br />

rum: que funt fubflantiae fenfix<br />

biles, generatg et corruptibiles,<br />

non aut inibi mentio eft de fubx<br />

ftantia aeterna,vt deus,fol 3C fix<br />

miliaalia. deinde &C alialimix<br />

tatioaftertur, cum dicitur, abx<br />

latis primis fubftantrjs caetera<br />

corrumpi,idenim verum eft,<br />

de corruptione quo ad exiftere,<br />

con


Solut.Tomitani<br />

A nonquoad effentiam: nam in*<br />

telleftus faciens vniuerfalc in re<br />

bus, poteft conferuare fpeciem<br />

vniuerfalem, corruptis ia parx<br />

ticularibus, nam in hyeme pofx<br />

fumus lilium 6>C rofam concipex<br />

re, etiam q?indiuidua omniailx<br />

larum fpecierum perierint* EC<br />

Aftronomus defi'nit, dC demon<br />

ftrat Eclypfim, licettaulla aclu<br />

fit Eclypfis. ex«i.Pofte.2i, dicix<br />

mus itacp vniuerfaleprius effe<br />

particularibus fecundum intelx<br />

le&um, 6c hoc modo facere fcie<br />

B tiam. Si vero occurras, viderc<br />

Scietiam efle de particularibus<br />

cum vnicum eft fub fpecieindi<br />

uiduum,v*g4fol,deus flCcf .huic<br />

refpodet Auerr.in media expox<br />

(itione fuper tex.iz, primi Poft«<br />

q>inhis demonftramus no vti<br />

funt indiuidua, fed vti in his elu<br />

cet natura vniuerfalis.nain hv<br />

diuiduis eternistotaforma,&C<br />

natura continetur in eis. q9 am<br />

pie habetur«t«coe,4.6C«p8. vnde<br />

illud conftat, qui dicit ccelu dix<br />

^ citformam: qui dicit hoc ccelu<br />

dicit form am in materia«In rex<br />

bus autem materialibustota na<br />

tura no fuit vnico fuppofito cox<br />

tenta,6d iccirco ob earum imgx<br />

feclionem plura requifuntindi<br />

uidua.Item qiindiuiduum non<br />

posflt ab intdleclu cognofci,eft<br />

aperta Auenfententia. ?,de anix<br />

ma.3


8 hate contradic"Tiot nee valet dix<br />

cere quod Ariftot.hic loquitur<br />

argumentando. Nam hie pro<br />

veritateagic &argumentatur»<br />

Itaque dicerem, ni fallor, quod<br />

jnterdum in caufis magis flC mi<br />

nusvniuerfalibus,vtimurordix<br />

ne compofitiuo,qui fit a primis<br />

caufis et maxim e vniuerfahbus<br />

ad easquae magis funtproprif*<br />

Vt.v.g. ficomponatur homo a.<br />

fole &C homine, tanquam cau><br />

(is efficientibus dt inuiccm fubx<br />

ordinatis,deuen«am ad propria<br />

** materiam3£ formamhuiusho<br />

minis, hie proceflus erit compo<br />

fjtiuus. Et hunc <strong>vol</strong>uit Ariftot*<br />

i.Phyli.i. vbi fcientiam naturax<br />

lemconftituit exprinciprjs,<br />

cens, quando igitur cognofcix L<br />

mus quod quatuor,qui extra )a<br />

funtaequales quomaarquicrus: >a<br />

adhuc deficit: propter quid ecjx }><br />

crus c* quoniam triangulus: dC y><br />

hoc quoniam figurareclilinea: „<br />

fi autem hoc, non amplius prox n<br />

pter aliquid erunt> maxime fcix<br />

mus: cV vniuerfaliter aut tune ,<br />

cVcf * Vnde Auerr. in com. t66»<br />

exponensea quae dicit Ariftot,<br />

teftatur fcientiam quxfitorum,<br />

dC problematum efle d primis<br />

caufis advitimas in quocunt^ «.<br />

gencre caufac. Verbi gratia,in<br />

caufis efficietibus procedimus.<br />

ab efflciente proprio ad maxix<br />

me commune, & fie in cacteris:<br />

qui ordo alius c£ refolutorius ec<br />

non poteft. In quo procedimus<br />

acopofitis ad caufas proprias,<br />

&C ab his ad caufas communes •<br />

Seddehacre nimismulta*<br />

CONT» CVI.<br />

L E y i s eft contradictio hie, Tex«4<br />

dum afferit Arifto. demon ft rax<br />

cionem affirmatiuameflepotio<br />

rcm


A rcm negatiua, ob id, quod efTe<br />

eft priusnon efle« Sic enim ar^<br />

gumentatur: Efie praccedit non<br />

etfcjdenioftratio affirmatiua di<br />

cit dfe, non efle vcro negatiua.,<br />

igitur affirmatiua prior.contrax<br />

rium videturcolligi extotofex<br />

re primo libro de Phyfico audi<br />

tu vbi declaracum eft,omneqtl<br />

fir, fieri ex non ente: nam priua<br />

tiovidetur prxcedere formam<br />

in quacunquerei generatione,<br />

fiue ea fit fubftamiaru, fiue aux<br />

dientium generatio*<br />

6<br />

sorvxio*<br />

S c i RE debes priuationem<br />

duplicem efife, aliam quaeantex<br />

cedit habitum, aliam quae ipx<br />

fum omnino fequitur. Quf anx<br />

tecedit,eacum potentia coniun<br />

confequens a priori ad po*<br />

N nrj fterius:


G ftefiustimpofis verodemratio<br />

ex oppofito, a* conclufione ad p<br />

miflaSjhoc eft a* pofteriori ad<br />

prius. Cu vero proceflus a* prip<br />

ri ad poft eri us lotige potior fir,<br />

ac praeftabilior eo,qui fit a* pox<br />

fterioriad prius,hincconcludir<br />

perfec*li6rem die demonftraxx<br />

tionem oftenfiuam, ea quae ducitadimposfibile.<br />

Oppofitum<br />

vero videtur <strong>vol</strong>uifle.i. Priori!<br />

fe&ionefecunda, vbi colligitur<br />

in quocuncp fyllogifmo procex<br />

dendum erfe 5 praemifTarucon/-<br />

*^ firmatione ad confirmationem<br />

conclufionum: nunquam aute<br />

e diuerfo.<br />

s o L v T i o*<br />

V i D i T Auer.hanc difficulx<br />

tatem in com.176. primi Pbfte.<br />

&iccircooccafioneillius digre<br />

ditur: quam digresfionem vide<br />

re omnmo poteris. Vt autern d<br />

nobis quam breuisfime tollax<br />

tur haec contradi


Solut.Tomitam<br />

A 801VTIO*<br />

ABVNDE diximus fuper<br />

tex. i?o,de hac re: verum in teb 9<br />

maximopere necefiarrjs iuuat<br />

mirum in modum repetitio:<br />

eapraefertim, quaenouas res in<br />

5f eriteadem demonftratio nu D<br />

mero.quo autem pacflo tollatur<br />

hxc ratio} docuimus in contra><br />

dicflionibus text. 304 nee opus<br />

eft,vt d icitur,retexere orfum.il-'<br />

lud tamen fufficiatin praefentia<br />

medium adducit» Eft autem<br />

diligenter ammaduertendum,<br />

dicere, Ariftotelem hoc in loco,<br />

eas demonftrationes diftinguex<br />

q> haec diuifio trium demonftra<br />

tionu obfcure, 6C diminute trax<br />

dita fuit a prifcis fcriptoribus:<br />

nam6£ Auicennaasfus eft dex<br />

refecundum maiorem,ac mino<br />

rem certitudinem,nam hicde<br />

certitudine ipfa agit, ex piimax<br />

rio propofito:eft autem certitux<br />

monftrationem quod, taquam<br />

ineptam , dC hocnomineindix<br />

dinisratio,conditio elTentialis,<br />

non autem fecundum accidens:<br />

** gnam,ab ipfo genere demoftra quo circa,fi fcientia dans quod, *<br />

tionis repellere,vt refert Auerr*<br />

primo Pofter.py. dC in quaefito<br />

&C propter quid certior e.qua'm<br />

quod tantum, vel tantum prox<br />

demonftratiuo fexto* Cuius rax<br />

tiones confutatasoptime videx<br />

pterquid, fequiturvthaedemo<br />

ftrationes diflerant omnes ratio<br />

bislocisaddu nolunt demonx<br />

ftrationem fimpliciter re^dC fpe<br />

cie a demonftratione propter<br />

quid,feparari4inter quosquax<br />

dam ex parte eft Albertus Max<br />

gnus,


Contradictionum<br />

6 /implicircrvocata,quf tibidax<br />

bit eiTe effect 9 , S>C propter quid,<br />

ciufdem . Si vero iueris a poftex<br />

riori ad prius,eritdemonftratio<br />

quod, fiue euidentiae, flue figni.<br />

Si vcro a caufa procefTeris min 9<br />

iota,quam fit eius effecl:us,vt<br />

:aufa,praeftabit propter quid,<br />

vt minus nota non prxftabitef<br />

fe effcctus, cum illudnotiusfit<br />

fua caufa. Atip hoc verum eft<br />

tarn in rebus, quae habentefie<br />

firmum,quam in his,qux confi<br />

ftunt in fien}vt lunae deliquium<br />

H &tc. quod nam autem fit exenv<br />

plumde demonftratione,quae<br />

dat propter quid folum, per te<br />

ipfumlegascommentum


SoIut.Tomitani<br />

A bus, frnfus vero eft particular^ dum, fen fum quemlibet modo D<br />

um,inde fequitur, vt fenfus non<br />

faciatfcire* Exquibushabes,<br />

fenfum habcrcpro obiecto rem<br />

fingularem: fed fee undo Poftc.<br />

a


Contradi&ionum<br />

G dodeanima.Poftremo5tillud<br />

animaduertas ftudiofe adokx<br />

fcens,q> infenfuquocunqjtria<br />

haecconfideranda funt,fenfile,<br />

vis fendedi,6£ actus. Eft autem<br />

feniikobicdtum: vis fendendi,<br />

facultas: achis vero eft, fen tire.<br />

Nam vifus eft fenfus,colorobie<br />

vifus, cum fit potetia<br />

tota fenfibilis, d(. color eius obie<br />

clunijnon autem hic,vel illeco'<br />

lor,neceffe eft, vt fenfus in ratio<br />

H ne potemia: ad obieclum com><br />

paratuSjfitdere vniuerfali, non<br />

pardculari.Nam fi obiedlumvi<br />

fus eflet hie color, alium non rex<br />

ciperet,aut fentirettquod tamen<br />

dici non poteft,cum omnem co<br />

lorem videat, di de alrjs ide fenx<br />

fibus dicimus. At vifus compa^<br />

ratus fuo acflui,qui eft fen tire, eft<br />

derefingulari, quoniamdum<br />

ina'dlumdefertur fingulares in<br />

tentionesapprehedit, turn quia<br />

rerum naturalium acflus funt-fin<br />

gularium, primo meta.quinto,<br />

* quo modofenfum dicimus3 efle<br />

de rebus fingularibus. Ad hoc<br />

plurimum facit,quod fcribit A^<br />

uer.fecundodeanima


SolutTomitani 103<br />

A ftionem efle propter medium, do omnium indiuiduorum,faci D<br />

inquit, id maxime patere in re^ lius eafimilitudo cognofcitur in<br />

bus fenfibilibus, &C particularl multis , quamin vno tancumr<br />

bus:inquibuSjCxvnoparticula quoniam ph an tafia excicataa<br />

ri fenfibili , efncitur vniuerfale, diuerfis fingularibus,facilius eli<br />

datque exemplum, his verbis: citphantafma,quod poftea ope<br />

quae ame iccirco referuntur, vt raintellecflus habet fieri vniuer<br />

ftudiofi facilius contradiction? fale* Cum autem fubfpecie vni<br />

cognofcant, ac iudicent*Si vero cum eft indiuiduum,tunc intel'<br />

eflemus fupra lunam,non vtiqj ledlus etiam excitatur a phanta<br />

quaereremus, neque fi fit, neqj fia concipiente illud indiuiduu,<br />

propterquid, fedfimulvtique ad feipfumbis,ter,atqjampli<br />

manifeftumfuifTet,exeo enim<br />

quod fentitur, &C vniuerfale, no<br />

B bis faclum eft fcire. fenfus naijj<br />

eft,q» nuncobftruitunmanifex<br />

ftum enjm, q? nunc deficit: ex<br />

hoc autem faclum vtiqj fuit vni<br />

uerfaleJoca ita haec fefeferiunt,<br />

vtnulla rationeconuenire pot<br />

le videantur*<br />

SOLVTIO.<br />

VIDETVR haec omnis diffi><br />

cultas in eo confiftere,vtrum ex<br />

vno particulari folo poffit intel<br />

lectio produci ab intelleclu.Vbi<br />

notandum venit,qj fpecies vni<br />

9<br />

comparatum,c\; ita fit vniuerfa<br />

le ex vnico illo fingulari,concur<br />

rente imaginations opera, id<br />

autem primum colligitur , ex<br />

Porphiriocap.de fpecie,vbi di<br />

cit, omnem fpeciem prxdicari<br />

depluribusindiuiduis,cum tax<br />

men confter,dari fpeciem, quae<br />

vnicum habet indiuiduum. Ac<br />

hoc veritatem nonhaberet, mfi<br />

fpecies vnius indiuidui,potefta^<br />

te logica, fiCfupplente it<br />

natione,praedicaretur de<br />

tis. ItemArift.primoPofte.tu<br />

dicitdeci pi ilium, qui de fole,<br />

uerfales funtduplices . Quaeda autmundo demonftrataliquid<br />

enim habent vnicum fubfeuv SCputatfevniuerfaliter demo/diuiduum,vtDeus<br />

, Mundus, ftrare,cum de eis, vti fingularia<br />

SoljTerrajfiCc.qugdam vero ha funt quicquam demonftrat.Na<br />

bent plura indiuidua, vt fpecies inquit,effe demonftrandam de<br />

humana,^ alias fimiles.Omnes illis palTionem, vti fpecies funt><br />

vero funt itelleclus obiecla, vti non vti indiuidua funt.Sequitur<br />

a fuppofitis particulanbus abx itaque, vthaechabeant ratione<br />

ftrahuntur. Verum inhacab- fpecificam, poteftate contetam<br />

ftractioe facilius intelligitur fpe invnoindiuiduo,quod faepius<br />

cies habens plura indiuidua, perimaginationem coceptum,<br />

qua*m ea, quae vnicum habet ta occafionem praeftatintelleclui,<br />

turn indiuiduum : quoniam cu vt tanquam fpecies vniuerfalis<br />

fpecies intelligibilis fit ilmilitU' Itelligatur t Qiiod vero id poffi t


Contradiccionum<br />

G imaginatio face're, fans cognoxx tcruentu.Idem <strong>vol</strong>uifle Themi<br />

fcitur ab experietia, nam ff pius ftrus in vtroque loco, primi , ac<br />

vifo eodem particular! folo, vcl<br />

phantafiaconcepto^emctturin<br />

nobisvniuerfale. Ampliusfc<br />

cundo dc anima i,-j. fcribitur<br />

imaginationem pofle imagi"<br />

fecundi Poft. indicant apertifftme<br />

eius verba, Namexplicana<br />

catquxhicdicanturtdCc&k>c' 9<br />

apud Themiftium, primo poft*<br />

cap,4t>.iicdicir.,omnisprofe&a)<br />

nan formas illas,quarum inx> demonftratio, ac veritasefficix<br />

diuidua minquam fenfibus cox tur a fenfibus : nequc cnim vni<br />

gnouimua: quod fi eft , quarrto uerfalcintclligi potrfl:., niftid o<br />

magis id facict de forma, cuius riatur, exmukis fcnfuum finv<br />

vnicum indiuiduumfentimusc' c^ionibuSj&c. at fecundo Poft,<br />

Dicimus itaque adcontradi' eap fend "*<br />

fque alia potentia , cum eo conx remus,q> deficit,ob terra inter"<br />

iuncfta. Adhxcetiampcrtinet uentum, non fci r emus caufam<br />

id 5 q>ait Phtloponus fecundo cuiufcunqueechpfis,vteclipfis,<br />

Pofte,primo,nam exponensilx ex parte fenfus, fed fenfus darec<br />

ludexemplumdelunaceclypfi, nobis hui 9 particufaris eclipfl«<br />

inquit, ex eoenim,q> fenfu fenti caufam tantum.quoniam fcnx<br />

mus,cxl hoc ff pius fieri videm 9 , fuscomprehendit rem particuconcludimuSjIunam<br />

deficere. larem,non vniuerfalem, q>fiefx<br />

Ex eo veroparticulari,quod ff ficereturcognitiovniuerfalisde<br />

pius fieri cognofcimus, efficitur eclipfi , id fieret ab.intelle fenfu: dC hoc pracfertim cum fit<br />

omnislunsceclyplis fit terra: in fenfus reppetitio.licet autem ex<br />

his


Solut.Tomltani<br />

104<br />

A hfsvefbisAuer.iam pateatfolii<br />

tio,ad veritatis vero efficacior? VT diligenter hanc poftto<br />

comprobationem,videredd hf c mam contradidJonem dc mex<br />

alia poteris fecundo Pofte«com dio tollamus, non erit ab re,co^<br />

mento r*Vbi Auerr. interpretax gnofcere,vim,naturam,fignift'<br />

tur locum facientem contradi> cationem , dC differeniiam ho><br />

Ctionenijinquilenim, dubitans rum,de quibus agimus,habitux<br />

cur Arifto. velit ibi fenfum pofx um.Inde enim facile conftabifj<br />

feefficere in nobis cognitionem quid hie <strong>vol</strong>uerit Arifto.quidqj<br />

Vniuerfali$,nam qjquaeriteft ip in libris Ethicorum « Primum<br />

favniueffalis caufa,fenfusvero autem eft animadumendum4<br />

facitfolam cognitionem partix qj habitus intellecflus , fiuehu^-<br />

cularem : fed,mquit AriftotelS manoc rationis , comparatus ad<br />

id dixifife,, quoniam Voluit, vt fy r llog!Tfnum> communi omniu<br />

^obfenfation€ni,adueniatintelle confenfu, triplex efie dicitun<br />

dlui resvniuerfalis,quoniam ex Veltnim fimplicium rerum co<br />

noftfo imaginari hoc partic'u* gnitioeft,cui liber prxdicame*<br />

larc.aduenit kitelleclui illud vni torum refpondet, qui eattnui<br />

uerfal^jquodinefthuic particu ad fyllogifmum refertur,quatex<br />

lari. Sed ne laborem in re nusilleex terminis conftat«fe><br />

fumnie petfpicua, finem dicenr cundus eft habitus, qui dicitur,<br />

di faciarm<br />

com pofitio,c\T d iui fiOjfiu c aflfir<br />

matiOjcV; negatio,cui refpondet<br />

coNT, ill,<br />

liber de interpretatione, qui ob<br />

C3t»44 fexPLANANS Arifto.habitus id pertinetadjfyl2ogifmam,qub<br />

intelledlus, Videtur eos enurne' niamfyHogifmus^ex propofi-<br />

rare o<br />

mant,vel negant, Colltguntuf<br />

hi duo habitus,ex Ariftoteleii><br />

brotertiode^anima. Eft3tter<<br />

tius habitus , qui dicitur ano><br />

ftr JSjdifcurfus, iiue etiam ratio><br />

cinatiojcuicf teriomnes libri Id<br />

gicsefacuhatisreferunturv Sed<br />

...v,jx..^...^,^i v..1v,t.A.v..,., ~.~~ hie videtur rurfusquatuormox<br />

lertiam^equibusinfexto^Ethi dis confiderari polle. Velenini<br />

oofumnihilloquitur* Ex quo eftipfametfyllbgizandi form*<br />

quifpiam credet Ariftoie nulli relata materiei, cui refport<br />

lem pugnantia detjliber« Priorum refolutoriox 1<br />

foleftia* Sed<br />

lib.fexro Ethicorumcap.4.Ion<br />

gealiter videtur hate ipfa enux<br />

merare-.fiquidem eo in loco no?<br />

tftinatfufpicionem inter habi?<br />

tus, quam hie non explicat * dC<br />

difcurfum,<br />

^uae formajproprie ration<br />

toiseftopustdieitqueis habuua<br />

53 I/2b


Contradictio num<br />

G difcurfus,8£ ratio* Vel etiam eft<br />

fyllogifmusin materianeceHa^<br />

ria,quem ratio coniuncfta intelx<br />

leftui,conftituit,ex quo habi^<br />

tus ille efficitur, qui dicitur, fcie<br />

tia, dcquo diligenteragiturin<br />

lib* Pofteriorum. Tertio loco<br />

eft fyllogifmus in materia cotv<br />

tingente,quem ratio conuincHia<br />

opinioni producit,jaquoilleha<br />

bitus oritur, qui opinio voca^<br />

tur.hunc autem trad it Arifto.in<br />

Topicis* Poftremo eft fyllogif<br />

musin materia impofiibili,dC<br />

falfa} quern ratio parit phantaflae<br />

annexa,ex quo aggeneratur<br />

ignoramia, ad quem pertinet li<br />

ber de fophifticis Elenchis •<br />

Quo habitOjCeflat omnis logicg<br />

inquifitio. Qua vero ratione,<br />

oriantur hi habitus per coniun^<br />


SolutTomitani 105<br />

A primoPoftenij.SC 47. Prater ralis philofophust quod Arifto. D<br />

hos habitus,extat 3C ille,qui di' hie dicit,5


G veIrecipies,v?agesitdIecT:ione.<br />

Naturalis vero cofiderat ronei<br />

lib.deafa,cuagatde aix ronax<br />

lis poterijs. Logicus vero cofide<br />

rat fciam,opinione, dC folertia*<br />

Na fciam in lib.Poft.fere vniuer<br />

fo.opinionem,vti ex.pbabili fit<br />

fylFo in Topicis»folertia in hoc<br />

loco.fufpicioverocu opinioe,e<br />

ordinada,na haec tfone differunt<br />

tm.Adcotradic'lionevero dice<br />

du,Arif.no fibi repugnareiilla<br />

varia habituu enueratione, qm<br />

aliud eft fibi j^pofirii in


BERNARDINI TOMITANI<br />

P A T A I N I<br />

In NoHcm *Auerroi$ Qu&ftA VemonjlrdtitM .Argument**<br />

ARGVMENTVM<br />

in l.Qtt4jitMn,De tripliagenere definitiontim, in or dine<br />

tddemonttrationcm.<br />

ONSIDERAT<br />

Auer.ea, quae<br />

ab Arift, ipfo<br />

dic5lafuere,tu<br />

in primo lib*<br />

Pofte.tex.it*<br />

turn etiatn 2*<br />

Pofte,tex«io4Quibus in locis ha<br />

betur triplicem efTe definition*::<br />

Vnam,qu2e dicitur, principium<br />

demonftrationis:fecudam,qu3c<br />

conclufio eft,& tertiam,quae dc<br />

monftratio, folo iicu dinerens<br />

appellatur, •Caufahuiufceco<br />

fideratiomsfuit multiplex »In<br />

primis,qj hareinquifitiofere a<br />

grxcisfcriptoribusfuitprxter/mifla:nam<br />

Themiftius i.Pofte.<br />

cap.tp. QC 2,Poft,cap.ii*ea fola<br />

contentus fuit parti ti one, q> ma<br />

terialisdefmitio concludi poitic<br />

per formalem,^ ex vtraqj fieri<br />

definitionem,quaefolofitu diffe<br />

rat a demonftratione, Caeteru<br />

& Euftrathius nil aliud hoc in<br />

negociovifus e tradidi0e,qu^m<br />

hoc, q? d emonftratio interdum<br />

largiat affecflione de fubiecflo,<br />

interdum definitionem imperx<br />

,^: potential em > hoc eft<br />

dudam amateria.Secundacau<br />

fa huiufce difceptationis erat co<br />

munis opinio, quxper omnia E<br />

tempora <strong>vol</strong>uit detnonftratio'<br />

nem concludere paflionem pro<br />

priam de fubiedlo : quod etiatn<br />

colligitur ex Arift, t«Poft.tex«z,<br />

ao.*4,ij.43.fed dC Auerr, vbiq?<br />

locorum tejftatur demonftratio<br />

nem eile de accidentibus loca<br />

funt i,Poft.commen.?6.i«Poft.<br />

rem difficile vr poflfe dici demo<br />

ftrationem concludere definitio<br />

ne,Aliacafuitq?in jJib.Poft.a<br />

tex.2»vfqj ad lo.comprobatArt<br />

fto4plurimis ronibus definition F<br />

nem nullo paclo cocludi pofle ,<br />

neqjfylfo,neqj demonftratioe,<br />

neq? alrjs generibus rocinandi.<br />

Accedit}q?inphilofophia cotin<br />

git interdum defTnitione vnam,<br />

ex alia concludi, vt coftatlegen<br />

tibus 2.1ib«deaia tex.iz.vbi alx<br />

definitions vnaex alia rocinat<br />

Arift.6d j.Phy fi.tex«co.z3.con^<br />

cluditurvna definitio motus ex<br />

alia«Poftremo excitatus eAuer.<br />

ad hacqonem diflbluedam, cb<br />

falias,6wdeuias alioru opinioes,<br />

O ij qua?


Argum.Tomitani<br />

C qua?confutat,ac pracfertim Al- demratione p fe prime* Nlgfe K<br />

pharabr], dC quadam exparte primoillatioipfacocludit pdi*<br />

Hippocratis » Przfcnsvero dix cari de fubie<br />

rum id vobis videatur,c|> i hifce<br />

quaeftjonibus dilucidandis, lox<br />

rentes tamen voce,tuceruntfy<br />

nonimae,cV: fie rurfusfietpeti"<br />

ca recenfeam, nam id primum<br />

vtilitatis veftrf caufafacio:dein<br />

tio. Quod fi perfecta concludat de, vt conftet verum efle , id qd?<br />

imperfe


in ix.Qjiaefita Poit 107<br />

AHCVMENT VM done fieri exmedio,qui Rtcau j<br />

denttnftrattorut.<br />

fa:iccirco quxritur an ille fit cau<br />

famaioris termini, hoc eft prae*<br />

dicati,an minoris,hoc eft fubiex<br />

Obiliflimam,ac diffi cti.diceret Latini noftri,nuquid<br />

cillimam omnium fit caufa,& definirio fubiedli,vf<br />

quaeftionum logicax paflionis, Auer.vero in hoc que.<br />

Hum proponit hoc I fito primum examinat opiniox<br />

loco Auer.difcutiendam. Quid nem Alphara.qui <strong>vol</strong>uit itiediu<br />

«n«defyderari magis folet, aut terminum in demoftratide fim<br />

quid inter omnes Ariftot,interx pfr,quae dat cam,& ee, coftitui<br />

prctes magis agitatum fuit, ea pofle trifariam:hoc eft, aliqn ec<br />

qu3eftione,quae de medio termi cam,fl£ definition? fubie


Argum.Tomitani<br />

G Secundaeft. Mediusterminus Hisiactiscolligitcommentator K<br />

eft ca per fe primo,vt maius inx hanc conclufionem praecipue.p<br />

fit minori* Terria eft* Quaefita pofitam,q> demonftratio potifx<br />

&. caae quaefitorum debent effe fima,quac dat caufam &C ee, me<br />

de 01, dC vniuerfales vniuerfalix diurh habear,qui dicatur ca ma<br />

tate prima, quae dicitur vt ipfa: ioris extremi, hoc eft caufa rei,<br />

6C per confequens,ppones dex fiCvt maius infit minori. Item,<br />

monftratiugeruntreciproce,c\: q? fit caufa vna,hoc eft, quaevconuertibiles.Quartaeft,medi<br />

9 nius reivnica fit, & perfec"liiTK<br />

terminus eft caufa, vt maius fit ma,acmetrum,A:menfuraalia<br />

f m fe,deinde, vt infit minori ex. rum,in fuo genere,<br />

tremo,quod idem eft, fi fit caii<br />

fa rei,arqj illatiois* Quinta eft*<br />

Caufa accidentals nonpr^ftat<br />

H nobis veram fcientiam, na vera<br />

fcientia efficitur ex caufa ilia tax<br />

tum,qu£ dicitur per fecaufa,6C<br />

haec eft caufa rei* Sextaeft»Syl<br />

logifmus pie non eft demonftra<br />

tiuus,fed veridicus tantum,qui<br />

nonlargitur fcietiam vera,que<br />

ARGVMENTVM<br />

De cor<br />

demon<br />

**+ *<br />

Jlrationis.<br />

£ conditionibus p'<br />

miflarum demoftra<br />

tiuarum,infcribitur<br />

hoc tertium quaefix<br />

tum,ob earn fane caufam, q> in<br />

fit ex ca accidentalirqui vero fci eo quaeruntur attributa,c\; conx<br />

entiam pari t, ex caufa per fe,di ditiones,quibus ipfa demoftrax<br />

gnifTimuseft omnino,vt demo tiofimpFrcoficitur,feparaturcp<br />

ftratiuusdicatur. Septimaeft* abhis,quaenullarone dicipnt<br />

Demonftratio propriedi^aco fimpfrdemonftrationes.Huiux<br />

ftatpropofitionibusdeoi, hoc fcedifputationiscamattulit Alx<br />

eftitadeomni,vtetiamfintper pharabi)opinio, quae ad tanta<br />

feydC vniuerfales.Prima conclux dicendi licetiam peruenerat, vt<br />

fio acJcipiturab Arift.tex.j.in de fine vllo iudicio, ac difcrimine<br />

finitionefcire. Secunda colligit concederetvnumqueq; demox<br />

ex eodem tex. vbi habetur de" ftrare poflefacile,atq3 expedite,<br />

monftratione effe ex caufis con acfidemonftrarioleuifTima res<br />

cluiionis.Tertia,ex texai.iza?* fitj&paratufacillimaJd autno<br />

i4«i$,i*Pofte. Quartac6ftat,ex efle teftatus eft Arift.i.Poft.tex,<br />

ratione,quanj facit Auer* Quin f .vbi eos deridens}qui circulate<br />

tafumitur,ex i»Pofte,tex.9,vbi demonftratione effealTcrebant,<br />

dr,cam accntalem,non elargiri fcribit id efle abfurdum,qm de^<br />

,ppterquid» Sextahrintex,?* monftrare effetleue. Amplius<br />

i.Pofte,6Ci.Poft.il* Sepritna i.Poft.24*expreflefatetur diffix<br />

patet a £cxt7*it Poftc,yf & ad t j» cik die aflcqui igieuuam dem5


In ix.Quaefita Poft. i o 8<br />

A (hatiuam« Veruni Alpharab, id,quodnonpraedicaturdegne D<br />

amplificans copiam demoftrax fui fubiecT:i,item <strong>vol</strong>uit prgdica<br />

tionutn > <strong>vol</strong>uit pleroscp fylFos tioncm gnis efle primam, turn<br />

dici demonftratiuos}qui vix to & accntium illorum, in quoru<br />

pic^autetiam fylfi dici poterat, definitioibus ailumit genusfub<br />

id vtpateat,procedit Auerro.in<br />

hoc quaefito fingulari ordine,ac<br />

iecli. Ex quo illud pater, q? f m<br />

Alpharab .erunt praedicata de><br />

sniro iudicio, huncin modum *<br />

Primum.n.tres illas colligit con<br />

monftratiua,genera}dC accidea<br />

da coia,quemadmodum,dd: &'<br />

ditiones, quibus ols demratio pria,demoftratio co<br />

ftet}exneceflarr)s,perfe,6£ pri^<br />

? mis,vultqj aggregatum, ex his<br />

conditionibus tribus dici pofle<br />

fio in i,Poft. commen,3(5.6C ?j»<br />

&L *.Poft«commen«p4, Qiiarto<br />

ordine Themiftr) fententiam ad<br />

fcribit*qui <strong>vol</strong>uit prxdicatu pri<br />

deomni,nam dici de omni pref mum eiTeimmediatum/ex quo<br />

fiflime Auer.accipitjid.n. eft fix ftatim fequi vr,q> conclufio.pri<br />

bifamiliare* Cum vero prxdix<br />

catumprimum illud (it, quod<br />

maelTenonpoffit > cumediata<br />

fit. Addit ex Themift.qj g^nis p"<br />

potillimu pertinet ad perfe primu<br />

conclufionis fit tunc,cu conclux<br />

Ho demonftrata fu eric, ex pmifx<br />

proponit dilucidandas. Pri ma fisprimis.Vosverofivultishjc<br />

eft,an conditio praedicati primi apud Themift. latius videre,lex<br />

competat olbus demronib gatis ipfum uPoft.cap.iz.cV: la^<br />

tiuscap.iS. QuintolocOjAuer. F<br />

ppriafententia in hoc negocio<br />

determinat, fed primu ante of a<br />

fupponit praedicatu primu dif"<br />

9 fim<br />

plicitcr didtisc'Secuda>an conue<br />

niat, tarn praemiiTis^quam conx<br />

clufionibus demoftratiuis^ Ter<br />

ti a,fi hgc conditio competit om<br />

ur poftea aflfignantur in ferre a pdicato per fe,id.n. collix<br />

fpeciali diuerfaeconditiones dex git,ex Arifto.i.Poft.tex.r. dCnt<br />

monftrationum,item cur ponit QupftantCjOndit Alphar.no re<br />

fignificatum primum peculia- dtefentiretnadum ait. primu ee<br />

ris conditio magis huius,qudm q? non pr? dicat de gne fubiecfli,<br />

illius demronisc' Tertioloco ag<br />

greditur qonu examination^,<br />

tuc no differret primu ab eo, qj<br />

e per fe,fi per primu intelligi t ,p<br />

^Cinitiumfumit ab Alpharab. xima pdicationcrna oia hf c,pxi<br />

opmione,qui<strong>vol</strong>uitprimuefTe me76Cperfepdicant,definjcior<br />

O iifj gen 9


Argum.Tomkani<br />

genus,difTerenria,proprium>& materia,<strong>vol</strong>oV6svicfcrecome*<br />

accidens illud in cuius definitio $6t$C ?4.primi Poft.ite t«Poft *<br />

ne fumitur genus fubie&i pro^ com* 94«Sexto quaerit , nuquidl<br />

pinqui. Sivero per praedicatii primupdicatufitimediaru,n£C<br />

primum <strong>vol</strong>uit tarn .pximum , nefcui oCcurre6,c6cedit id verii<br />

qudniremotUjilIudremotuvel ee,qdr'primupmiffaru fit oiiiO<br />

tranfcendit genus artis,vel non+ imediatu.forte ob ea cam, q* p><br />

Et tuc caufac remotae eflent per miflac funtimediatx , dC priae,!*<br />

fe^quod eft abfurdumtite dC ac* Poft.tex*? +6Cc6m.i6.Primu ytf<br />

cidentia , in quorum definitio<br />

bus inuenitur genus fubie&i p<br />

fe inhereret,quo pofito diuerfae<br />

artes confiderantes ilia accntia<br />

ro cocibnis}fiue qfiti nott audit<br />

ee Imediatu , cu tn condufio fit<br />

prim a 4 Quod haec fit prima,<br />

fupponitidexArift.loc^huiuS<br />

p fe mifceren^poflfentcp trafcen eft uPoft.texai.vbi exeplificas<br />

dere viciffim,cuius oppofitu;hr de predicate primo dicit, trian *•<br />

t.Poft.t«to* Sivero illud remox' guluhre tres: qjppococlufio eft<br />

turn non tranfgreditur artis gex<br />

tius,certe,inquit Auer,dria,qug<br />

eft inter per fe, &primum,erit<br />

inutilis,& ociofa: qm conditio<br />

apud Euclide in t.Elementoru.<br />

Ex hoc colligitjfiThernift.dicat<br />

primii ee imediatfi3q» haecdefl-<br />

nitioeftdimmuta,cuh£C copie"<br />

prima,cu per fe fit remota, tune (ftatiliafoluprimu,qd:'epmif><br />

eritaccidentalis:idpatet,na cu fariinoCoclufionuJtequfaTh*<br />

praedicatu affertur de fubie&o mift. vr <strong>vol</strong>uifle demrationem<br />

inagiscoijVthaberetresdefigu fimpfr efle in terminis no pari'<br />

ra,vel rifibile efle de animali eft bus,6C c6uertibilib^,& p confd<br />

prfdicatioperaccnSjfldtamen quesgenusifmpdicariprimo,<br />

, haec eft prima £m Alpharabiu, vt coftat apud ijpm.i* Poft.ca*<br />

cilpoflitefleprimuid}qiremo>- ti.obidinfurgitaduerfus The/'.<br />

turna hgc fubiecfla remota funt» mift.Na Arifto^exprefle<strong>vol</strong>uit<br />

ita^jconcluditprimu Alphara* demonftratione fieri 1 terminis<br />

non efle Ariftotelicu, Accedit, parib 5 , vt coftat nbbis legetib*<br />

<br />

ronecoi triangult,nihilominus Au,praedicatio eft per accng*<br />

deberet hec,ppo ee prima,ex de itecu demonftratio habeat tria<br />

finitionc data ab Alphas ,p qua caufanijcaufatum, fiibiccTtu, vt


In ix.Quaefita Poft. 109<br />

ubieAu eft »Rifibili attribution^ qtia pr£dieatU* in £><br />

las caufatum^animal ronale ctj quid de aliquo fubiepot fie^<br />

€>C haec of a paria funt.,quia con" fi pr£dicatum primu,cum prae/-<br />

UertunturjfequiturThermnore dicatid definitiua fit prim a,que_<br />

fiC'gencra aliquo paclo poflfe ad<br />

dum>q>Cofidufibprimaeftjfed primam pi-acdicatiohe r^ducij,<br />

toon eodcm modOj quo pr§ mif*- tibn tn fimpliciterid fi^ri 3 vt in<br />

fgt nam cdnclufio eft prima ea alijs,Quia Veto dicTtuin eft^acci<br />

ratioe qua immediata eft, cum dentia peffe ee dum fubiedluni<br />

»ti,fit immediataJ^Qifubiettum, definit prjdicatum,vel attribu><br />

erit ethocmodoprima, prgrtif tutn fubiec^i, V.g^umerus defl<br />

fjveroeum fimpliciterfintim^ mtperfeinfecUndom6par,6C<br />

ttiediatfjhoceftfubiedo&cau impanltehoc facit attributuni<br />

B fasiccirCofuntfimpliciterpri;f » numefak jquodeterminat par S<br />

Id cum multi non diftinxerint s velimpkr,quaeri pot}ad «jd ea<br />

toil mi rum videri debere aflerit, ponitur diftinctio de acciden ti alia fin t in quom define<br />

Verum dehacreplufalegatis.t» tioefumitur fubieftum, alia ve<br />

3» ^4,4* Poft* co« roitiquom definitione capitui'<br />

$4* in quadam Epiftola 3 in pe-> genus fubie&i t Rndet q> hg c di<br />

culiari tradlatu*in quefito^.Sex ftincflio de genefe & attributo<br />

Jitimo dubitat ob ea quae dicfta data eft,Vt habeamus demf ong<br />

funt , ad pleniojrem yeritatis db pf ima notioiretn , Vel ignotiore<br />

fcusfionem* Etenim ex didlis fe nobis.Nanotius eftnobisfub^<br />

quitur q> accidentia in quorum ieclum pans Qc imparis , qtl eft<br />

dcfinitionibus ponit genus fub nuriierus } q^ numerale attribu>-<br />

ie regula ip<br />

diclumfitpracmiflas,c\:c6nclu flusdeeoq&perfe eft,hon eft<br />

fionesefleprimas.,nam genera, valdeapprobanda,culottge tu-'<br />

&C accidentia dida non faciunt tier ac melior (it Arif* regula de<br />

praedicationem primam*So!uit per fe dC prithOj quafh fuppler^<br />

q> ilia accidetia habent fubiecifi vos dedit.t^PoJl^^x.jj.ib.cV.iu<br />

Cui competitaliq3 attributum Vbiperfc efTelatius^primuin<br />

q3pr§dicatur prjjdkationepri dkauit,nam oSpritnum eft per<br />

ttta de ipfo fiibiectejficijjrone il ft,nfitt autem viclsfirti 4 Oclaud<br />

lius poflunthacc accidentia Ve> Ioc6,c6cluditq* genera fun tinv<br />

tiire I vfum demf onis, ali ter Ve-» epta ex f«f ad demrone /tfnplici/'<br />

to non, Item genus ea tone atcji t«f didam^ fieri tn pot vt in de>


Argum.<br />

G mfone fimpliciterfiat coclufio<br />

de ali quo genere, du mo ipfum<br />

limitemusmediante aliquo at"<br />

tributo,hoc ell: aliqua particula<br />

contrahente ipfum»v.g« du fcio<br />

dehorn me q> eft cermaliq3ani<br />

malnon fimpfr animal: verfi ilx<br />

lapredicatio non eft generis vt<br />

genus eftjfed per illud attributa<br />

contrac*t,i» Ad hoc pertinet ea q<br />

liabent.i.Poft.co44i.Si verodi<br />

catur Genus fimpliciter dictS,<br />

finevllocotrahente limitatum<br />

polTe fieri medrii in demonftra<br />

H tionefimpliciterjhocdicitomx<br />

nino efife imposfibile, qm ex ilx<br />

logenereno pot concludi efle<br />

fpeciei,cu fuipfafpecie commu<br />

nius. Si dicas poffe gen s ex alio<br />

genere concludi, v«g«homineee<br />

corpus quia eft animal,fic rod"<br />

nando animal eft corpus,ho eft<br />

animal, ho eft corpus, tune ait<br />

demronem hanc non pofle dici<br />

fimpFr, cu medius terminus fit<br />

hoc in loco caufatatuvt maius<br />

q3 eft corpus,iferatur de minox<br />

ri,hoc eft hoie, non auc eft cau><br />

^ fafmfe.IdemhabetisexAucr,<br />

i^oft.caivaduerfus Auicenna*<br />

vos ifth gc eo in loco perquirite*<br />

Ver£i,quiahic de medio termix<br />

no mentio facfla eft,corolarie in<br />

fert,mediu indemronelimpFr<br />

oino debere elTe caufam maiox<br />

ris extremi: id aute fumpfit eat<br />

Arift*i.Pofte.tex.9*vbi funtea<br />

verba medi 9 eft ratio primi ter^<br />

rainijhoc eft maioris extremi*<br />

Vtruautem medius fit vel non<br />

fit definido fubiugit,ipfum efle<br />

Tomitani<br />

maioris definirionem,ve!falte K<br />

eius differentia. Huius vero lox<br />

ci declaration em habebitis I qx<br />

fito«8» caeteru explicate medio^<br />

explicat et quxfiti naturam, dix<br />

cens q>fer^ femper concluiioes,<br />

& quadita demonftratiua iimx<br />

plicite^funt de accidentibus efx<br />

fentialib 9 . Neqj cotradidemonftra^<br />

tio per quam queritur effe caux<br />

fac fubiedli eft demon ftratio fi/<br />

gni,idq? ailumit ex Arift.i« Pox<br />

fte.tex.jo.Item addit,q>case rex<br />

motzfunt prima quaeficacaux<br />

fatoru, quoru iliac funt proprix<br />

caufaejVerum inquit illascaurfas<br />

non eiVe fimpfircaufas, hoc<br />

eft tales, quae posfint potisfima


In ix. Quaefita Pod . no<br />

A demonftrationeCoftiruere.Exx pus et finis demronisvultvt fit D<br />

empluhuiuseftjfiquisvelitco educere definitional!. Et hoc et<br />

cludere q>ho coftat quacuor ele fcribitur ab Arift^uPofte.tt.clC<br />

mentis, fie fyllogizabit, Habes ±» Pofte«io* item Auen in proe*<br />

quatuor humores,conftat qua' mio magno inquit confiderari<br />

tuor elemetis,ho habet quatuor demr onetn d logico in Pofterio<br />

humores,ergo ho cohftat qua illf plurimas in mediu<br />

ma efle tenet . Pot vero hf c de^ attulit demr ones, qug fimplicix<br />

mfoprimafieri,fiquismutatis ter non funt demfones,vtipfe<br />

terminis dixerit, hoc mo: Corx exiftimauit,& ratio eft, qfh hac<br />

pus homogeneu conftat qtuor non elargiuntur definition? vl'<br />

Elementis, corpus fimili partiu lam»Vt aut id veru ee declare^<br />

eft homogeneu, ergo corpus fix examinatvniuerfaexempla, ea<br />

mili partiu coftat quatuor Elex rudemronum,quas perfec^as<br />

mends. Hoc exeplu reducit cau putauit Alpharabius.funtaute<br />

iatn remotam ad effe primu, lix illae xxxv.in circa: quas vos in<br />

cetadhuc nofitdemfofimpfr: fto ordine percurreds. Decimo<br />

immo eft degenere demronum loco, (vt noftrafequamur parti<br />

figni: cuius cam reddit quacuor tione)C6metator oes pr^dicflas<br />

rationibus»Pria eft, q» medius demr ones ad triplicent diuifio-<br />

non eft ca fimpFr prima. Secunx nem reducit.Nam ex his tot deda<br />

eft,q> hacc demr o non eft dex mfonibus Alpharabr^qufdam<br />

finitio in potentia. Tertia eft, inquit ille, funt ,qux vix meren<br />

medius vno mo eft ca maioris, tur dici poiTefyIfi,&funt illx<br />

alio modo eft caufatu eiufdem. oes fpecies quf concludunt qfix<br />

Qiiarta eft,q? eius propones no tu manifeftu, ignotum vero col<br />

fuflt peirfeina^&.z.modo.Ex ligere no poffunt. Vel funt iliac<br />

his ronibus.,fm confirmat,qug demf ones,! quibus mifcetur id<br />

Vult earn dici demr one fimpFr, q3 eft per accidens cu eo q3 eft<br />

quxdat de£bitionein,qmfc(v perfetAutfimull£inquibusnJ/<br />

hil


Argum.<br />

G hil eft quod fit ex accidentnln<br />

quadiuifione vult eas omnino<br />

excl udi 3 logico , quse funt prto<br />

vel fecundo mo didlf » Njim hae<br />

contradicunt Ariftotelicis prae<br />

ceptis 4 Nam cu.i*Pofter.tex, ?,<br />

alter at Philofophus quod prinx<br />

cipia funt magis cognita eg con<br />

clufiones,inibi aperte oftedit co<br />

clufiones efle naturaliter nobis<br />

ignotas Jd vero q<br />

denspenitusfcif opponitur,q9<br />

i,Poft,concludit Arift* a" tex,r«<br />

vfqj ad.jo, multoties* laudat ve<br />

** romaxime Auen eas demf ones<br />

Tomitani<br />

naq> fcla folu res fpas cognofcir, Knatura<br />

vero,etcognofcit et agit,<br />

Id aut confirmat medicae artia<br />

teftimoniodcGaleni authority<br />

teaduerfusEmpiricos.Nafiars<br />

medica vtatur prg ceptis veris fe<br />

cundu accidens vt Empirici faxciebant,ex<br />

illo non fit opus,qni<br />

cam ars qua natura euitant ea qf<br />

funt ex accidenti.Sexta eft , fcla<br />

accidentalis non notificat rem<br />

vti res eft» Septima eft, Q3 felix<br />

citas contemplatiua non poteft<br />

gigni in nobis excognitioeeox L<br />

rum,quf funt per accidens.id'qp<br />

quf tertio mo dicuntur , hoc eft dicit feexpofuiile in lib.de anix<br />

in quibus nil acci den tale ingrex ma,hoc elib43.c,jc?,inlib,defe><br />

ditur : dC pre/ertim illas, quaru licitate, dt 10. Ethicorum apud<br />

medrj termini funt caxmaioris Arift,Oclaua eft, q> regulac tra><br />

extremi,q9 etia dicebatur.i, Po ditae in lib.Poft, defcientia funt<br />

illx quaru frucflus dt prouentus<br />

illud animaduertendu eft,qiin eft tradere nobis felicitatem co<br />

confutatione earu demronum templatiua.vide5iin proemio<br />

in quibus ponitur id q3 eft jsac magno pauca quaedam debac<br />

cides , dece regulas fiue^ppones vtihtate,Nona eft,fcfa Specolax<br />

fupponit* Prima eft,q» Acciden tiuadequaArif.inftituitlib«Po<br />

tia,quf infuntmaiorijdegenere fte. eft ea fcf a q eft per fe,non p<br />

illoru generu , quaeconfideranx accidens, cueareddatnosfimix M<br />

tur in artibus,faciunt propones les Deo quo ad homine fieri po<br />

veras fed noh per fe. Secuda eft, teft;In Deo,n,nilcotingit qo* fit<br />

ejj accidehtia per fe in ambus, q per accides«Decima eft ra,qua<br />

damprimafunt,etqdanonpri Aiier, colligit ex duafausjpmip<br />

nia « Tertia eft propo no prima fist prima quarii eftq> demrax<br />

cenfenda eft per accidens.Quar tio fit ex his, q penitus funt con<br />

ta eft,demro in qua nil eft de eo traria his q funt per accns: fecux<br />

q3eftperaccidens, omm pfta^ da eft, q>res funtfimpFr fimplix<br />

tisfima,eftiudicada«Quinta eft, ces cum nihil eis admifcetur dc<br />

demroideo refugiteaq funt jj fuo contrario, tuc.mfanitas fim<br />

accidens,qm fcif fpeculatiuf co pliciter eft, cum nihil habet de<br />

fiderant Entia, pro vtcoueniut morbo, quibus pofitis cocludit<br />

operi naturg « duTert vero fcla i tjilla demro eft fimpl'r fimpkx<br />

in


In ix.QuxfitzPoft. 11r<br />

A in qua nil permifcetur de eo q3 fit melior atcp cxpetibilior pri*<br />

eft ex accident! * Quamobrem uatide , cum'qj cognitio habitus<br />

demedio tollendx funt omnes fitjignorantia vero priuatio,me<br />

iliac demronis fpecies,in quibus lius ita<br />

cuhisqperfefunt*Proindetni pliciterignorare.ob id melius<br />

laudand us eft Arift,qj eas negle eft,habere demronem imperfc<br />

xerit, quantu eft vituperandus clam q? nullam * Poftremo ad*<br />

Alpharabius qui deillis anxiu dit turpisfimum efie nefcire in<br />

et folicitum fermonem habuit* fcientrjs diftinguere ea q perfe<br />

Immo inquit,tales demratioes funt ab his quae funt ex acciden<br />

poiTe appellari fophifticas et fal ti. Ac tandem gratias Deo Opt*<br />

laces}nam &C fylhis topicus qui max.agit Auer. qui eius mente £<br />

vultvideri neceilariuscufitpx in difficili hoc atqj arduo negox<br />

B babilis non minus eftSophifti cio direxerit ad veritatis viam ,<br />

cus, qua iliac qui falfus e dC vult iplumcjj illuftrauerit.lde 5C nos<br />

videri veridicus«Epilogat tanx facimus,fi Auerroys tenebras<br />

dem,[vt colligat demronem no difpulimus.<br />

polfe habere partem vllam acci<br />

ARGVMENTVM*<br />

detalem, ob relatas caufas,Exx<br />

cufattn Alpharabiu,q^illaefuu in ill/.Qttt/itttmde Conditioopus<br />

non perfecerit, q3 jfi fecifx m&HS,yu


Argum<br />

G ta Ari&intentio in Pofteriorix<br />

bus analy ticis pofita eft,in difcj<br />

xendis proponibus neceflarijs ,<br />

vt ex. hi* demronem ipfam con<br />

ftituat « Na tex.Mllius primi K,<br />

fciam inquit efle de his quf non<br />

poflunt aliter fe habere.Ite fciex<br />

tiam inquic dTe rem inuanabile<br />

6C perpetuam.At in tex. r.ex ,p<br />

pofito principal! demrone conx<br />

ftare ex neceflarrjs : 6d cum ne^<br />

ceflarium habcattresformasdi<br />

ccdi , ob id agit de eo neceiTario<br />

q3 eft de ol in tex.S.item de ne^<br />

H ceflano per fe in tex,p. cV,io.8£<br />

tandc de necefTario vfi itex.n.<br />

His non cotentus>rurfus demo<br />

Ufa tion e probat efle ex necefla<br />

ri^s d tcx.iy.vfcp ad.zo Jdijj afle<br />

ritplurimis rationibus . In tex,<br />

ao.oftenditnon tranfcederedc^<br />

inonftrante.qm neceflarrjs vtit.<br />

cfle de rebus particularibus, &C<br />

caducistln 23, dicit demronem<br />

npn procedere ex coibus fed ,p*<br />

prf)s,qfh communia no funt ne<br />

cdlaria>vtibi oes interpretad<br />

funt.Acceditq?intex.44.pones<br />

Arifto.difcrimen inter fciam &C<br />

opinione,intercV:fcibile5iC opi<br />

nabile, exprefle teftatur haec fie<br />

ri excontingeribtiSjillaveroex<br />

necefTarijs* Quibus ita conftitu<br />

tis,iam fans conftar,quanti pon<br />

deris fit,cognofcere id quod ne^<br />

ceflarium dicitur, pro recta dex<br />

moftratiois incelligentia«Adde<br />

q> AuerJProemiodixerat, de^<br />

tnronem habereparte vicefoiv<br />

tn^dC eft ipfa rado fyllogiftica,<br />

Tomitani<br />

i tem et partem vice materfei,et<br />

funtpropSnesvera: &necefla><br />

ria, Practerea de neceflario di cum neceflarium fuerit confl<br />

deratum ab antiquis pluribus<br />

modtSjiccirco vult AuerJn prg<br />

fenrihoc quf fito determinate id<br />

neceffarium qcl Arif. tantopere<br />

vult InPoftJibris* Vbi illud pri<br />

mum eft adnotandu,q>Necefx<br />

fariu aliqn eft modus proponis<br />

fic%confideratur vnd cum con<br />

tingentCjposfibili^ impofi, in<br />

4» fecto, lib«Periher.NeceflariQ<br />

item materia eft proponum, q[<br />

femper ver§ funt ac determina**<br />

tae, quo mo neceffariu confide^<br />

rat Philofophus fec.a.li. Perih*<br />

cap«illodefuturis contingents<br />

bus.Eft & neceHariu rei, quod<br />

proponem fimphciter vera fax<br />

cit,vtho4:ft animal: aliud vero<br />

eft necefiariu illationis,flue cox<br />

fequenris,vtfidicas,Socratesne<br />

ceflario mouetur,quia currrt:de<br />

vtrocpmentione facit Arifto.u<br />

Poft.tex.iS. Eft 8C neceflarium<br />

quod dicitur efiemiale flue per<br />

fe,quales funtproponesgfein<br />

primo,6C fecudo mo, aliud vex<br />

ro quod eft per accidens, vt ilia<br />

propo nix eft alba,coruus eft ni<br />

ger, quod conftat legentibus,i»<br />

Poft.tex.i9«et Auenipfe co.44»<br />

iimpliciter neceflarium appel^<br />

latquod nullam prorfushabet<br />

perx


In hr. Quanta Poft. 1 1 1<br />

A pwmma contingemia « Nccefx no valere rone eoru tj dicuc ex D<br />

farm vero per accns vocat, om^ hoc q> demro e necefiaria.,q> ip/ne<br />

accidens c6e infeparabik, S>C fa et fit gfe , qfn fierce fylftis ex<br />

omnesprjdicationeSjin quibus ambab^affirmatiuisi.z.fig.hcc<br />

£>prietas vna de alia pdicatjVt fi<br />

dicasnfibile eft difciplinabile,<br />

velaliud fimile. Acceditq* Ak»<br />

in Prioribus Analyticisnecefla<br />

rium confiderauit in rone ma*<br />

giscoi^qlm Pofterioribusfecex<br />

rit , na ibi necdTariu vult efle id<br />

mo, q j>fe funt,sut neccflaria,px<br />

miflf funtneceinfarif, ergopmif<br />

fg funtpfe* cjfylfsvf fuifk AriC<br />

i«Poft.t,i?,et,c6.44.obidLucix<br />

diflCThem.eoflococonatArif.<br />

dcfendere,q9ibi videre licet. Si<br />

itaqs defendimus Anft» vf ee di<br />

c€duq>neciu5etj5fefintide, QC<br />

eft, Philoponus et neceffarium couertibilia4na ex couertibilib 9<br />

diuiditinid,q3deommtmdici licet fyllogizare ex vtraqjafffrx<br />

tur,vtillappo nix eft alba, dex matiuain.z.figuJnquuopinio E<br />

inde eft illud q3 dr de omni dC<br />

pfe vtbinarius eftpar.Poftrex<br />

mo e ilJud q


Argum.<br />

G vel oe progresfluu eft animal t<br />

nam h? propones no iunic necef<br />

fariae fimpfr, qm procedendo d<br />

fubiecftisad pdicata,neceflaria<br />

eft jllatio, fed no eft neceffaria d<br />

pdicatisad fubiecta:roeft,qin<br />

iub illis pdicatis pn t effe dC non<br />

efle ilia fut3ta,vt diligeter Auer«<br />

deducit«Cum ergo hoc neceflfa"<br />

riii habeatfecu permixta cotin^<br />

gentia «3C poffibilitate, nan finv<br />

pFr eft necefiariu , nee demrone<br />

potisfimam ingredi pot. Aliud<br />

vero eft necefTariu fimpliciter,<br />

H cuinilaccidentisadmifcetur.v*<br />

g.fanitastunc driimpFrjCunil<br />

habet egritudinis : dC hoc necek<br />

farium illud eft,q3ne.ceilariam<br />

facit illatione fubiecfli,5C pdica<br />

ti vicisfim*Hmoi funt deff nitio<br />

nes, dC caufse cum fuis definitis<br />

6Ccaufatis,8Choceft quodoes<br />

claudit perfections, cu fit deom<br />

ni, perfe,5C vfe.Qijartoordinej<br />

declarat Auer. ftatibus his quae<br />

iadida funtde duplici necefla^<br />

rio, q» optima demonftratio fie<br />

ex neceflano fimpflyion aut ex<br />

' eo cui eft permixta <strong>pars</strong> cotin^<br />

gentig,idi(? r5ne tali confirmat »<br />

Cu.n*demro coftet ex hia,quae<br />

naturae operi funt proportiona^<br />

tajnaturavero ineiusoperibus<br />

fugiat comingemiam d£ id q3<br />

eft $ m accidens, dC eayelit quae<br />

iito dem6ftrauerat,necn6«i,Po<br />

fteJrequeter.concluditjhocnex<br />

ceffariia couenirefde, ac Demo<br />

ftrationi.Sub hocaddit,q> pote<br />

Tomitani<br />

eft inimica areibus, vt & ipfi na 1C<br />

tu% cum ars fit f mula dC imita<br />

trix natur^atq? ide setit de fcia,<br />

cu ea ad arte reducatur per pro<br />

portioned Etenim in arte et fcia,<br />

principiumin mete eft finis in<br />

opere, et principiu operis eft fi><br />

niscogitatioisqdet habeturin<br />

a*Ph.t«85?« 6C»7.Met.ij, j.de aia<br />

49,accedit qa fcfa de of bus eno*<br />

bus eft f m Ariftotelem felicitas<br />

hominis3qu3e fcla efffcit fm exi<br />

gentia naturg rerum ,vnde illud<br />

emanauit/cia eft adacquatio rei<br />

ad inteHecflmn. Ex quibusom^ I«<br />

nibusconcludit>q>cuid q3eft<br />

g accidens vitetur a natura, etia,<br />

vitabitur ab a~rte,»% p cofeques<br />

ab ipfa fc!a. Quamobre fcientig<br />

obiedlUjCrit neceffariii purum,<br />

dCfimpIVabfqj accidentis perx<br />

mixtioevlIa*Exhoc poftrema<br />

infert, q> finis St fcopus Logicf,<br />

eft venari proprietates prf mifi»<br />

faru demronis«Sed quis veftrii<br />

dicet Auer«efle fibi contradicflo<br />

rium}nam alibi finelogices vr<br />

<strong>vol</strong>uifife definitione, fiueconce^<br />

pnone,q3idem efttnunc vero **<br />

ait fine effe demrone^fiue pmiC?<br />

fas demfonis * Haec»n. duo non<br />

vnr couenire iitoul, qfh demro<br />

dCdefinitiofunt iiiftravaldedi<br />

uerfa. na demro eft accidental a<br />

definitio fubftantiaru, vt colli-*<br />

giturin Proemiomagno,^.**<br />

Pofte* c5ki z* Nos vero abunde<br />

diximus de hac re in qugftione<br />

defineLogicae facultatis jVerii<br />

quantum pertinet ad praefemis<br />

loci expbcationemdiccre,hoc<br />

efle


Jn ix; Quaefita Poft. 1 1 3<br />

A dHeintelKgendujfinemeflcprf vFeprimuimobidArifto»inea D<br />

mifiasdemronis,quatenuselar dilucidada plurimu claborauit,<br />

giunt dennitionem,quod et vi' nam de primo,agita* Poft.d te»<br />

diftis in*?.qfito,c\: ideetaperx tuvfqj ad i?« Sub hoc,illud anix<br />

tisfimc <strong>vol</strong>uit in proaemio ma maduertit, q? quemadmodum<br />

gno. Ex. quo patet,finenon efle fyl& topicus eft nobis notiorde<br />

integrum 6Cabfolutualteruvel mratiuo, itademrono prima,<br />

alterum, hoc eft, vel folam dex eft nobis notior, prima. fed vr<br />

mrone,vel fola definitione, fed rurfus fibi ipfi aduerfari Auerr*<br />

erit finis vtruqj,hoc e 3mro das in Proozmio, vbi dixerat aduer<br />

definitione: quod vero hec duo fus Auicennam arte topica effe<br />

inftrumeta, ratione fint, re tn, pofteriore demratiua«Veru fax<br />

atq? fubiecflo ide,Iegatis Arift.i, cile ea tollitur comradi&io, vt<br />

Poft.tex.4i.6C.i«Pofter«io.vbi inProemioipfodiximus:aliud<br />

haecduodifferreinquit folater .n.eftpraeceptaartisdemratiug<br />

minorum pofitione, df. fitu.Sed comparare praeceptis artis topi<br />

haze copiofius alibi* Quinto atx cae,aliud eft demrone coparare<br />

que vltimoloco Auer, conuerti topico fylFo, In Proemio cenx<br />

tur ad principale propofitu:qo? fuit prgcepta demratiua anteire<br />

erat ondere oem perfeAam dex cuius rones ibi asfignat, nuc ve<br />

mrone perffci tribus illiscondix ro fylfosipfos coparat,fm facix<br />

tionibuSjhoc eft de of, perfe, 8C liorenoftrum cognofcendimo<br />

vPe,tu vero,eas vide apud Arif* du quod et <strong>vol</strong>uiti tractatu de<br />

i.Poft.a tex.S.vfqsad i4,Aggre locistopicis*Etenim ro topica<br />

gatii vero ex his tribus codoni notior eft nobis demratiua,cu<br />

bus vocatdeo!, quod et fecit in tn ars tpfa demonftrandi dodlri<br />

3*qfito,quod quideno proprie, nae ordme artem praecedat topi<br />

hoceftexverbisArift«audiedu cam. Sed ad ipfum Auer* reuer<br />

eft, fed fpecialiqdafignificatiox tenteSjdicamusconditionemil<br />

ne dC vfu Arabum, Addit > has lam tertiam,qug eft dici primu,<br />

tres condones efficere fciam rei efle conditionem quae iicuti om<br />

vti res eft, fi vero demro no ha^ nium eft aliaru perfedlisfima,<br />

buerit in pmisfis hafce codones ita ad demrone potisfima maxi<br />

faciet fcire rem aliter $ fit*Amme<br />

fpecflat* Vtaute vnoverbo<br />

plius, qui ignorat hafce condo/- cocludatprg fentem difputatiox<br />

nes didlas, non pet fcire quid fit nem, oftendit fine ilia diftinctio<br />

ea fcia, qug intenta eft dC propo ne de neceffario fuperius propo<br />

fita in lib. Pofterior* inter quas fita non poffe nos mente Qt pro<br />

nobihsfima oium, ac veluti fix pofitum Arift. aflumere ob id,<br />

gillum totius fcloe demonftratix cum eaThem.autignorauerit,<br />

ux eft tertia ilia conditio, qeft autforte neglexerit, fuit valdc<br />

Argum«Tom» P per^


Argum. Tomitani<br />

G perplexusm'hocnegocio. Vos ftitui partes


In ix.Qu^fita Poft i r 4<br />

A tutrt, Vtparvelimparnumero, hoc modo, q>cfum pmiflavna D<br />

dC id non tranfcedit vnu genus,: confideratur in duabus artibus,<br />

quoddaautfit<br />

gen crib 9 , vt ilia propo,fi ab £qli<br />

bus,xqualiademas etc.tucvr<br />

hoc $m polTe admittere trafitu.<br />

Alia ratio eft , q> plures funt Arx<br />

tes fpeciales ac proprif, fub vna<br />

coi artecontentae, qcofiderant<br />

vnu pdicatu, et haru artiu infex<br />

ripr anUmitpmiilasqifuperio<br />

ri arce demratf fuere, vt.v.gra*<br />

Gcometria dC Perfpecl:iua. Exe<br />

noncognofcitur fm eandem ra<br />

tionem, nain fuperiori fcientia<br />

eft conclufio, in inferiori princi<br />

piumtficij; corruitomnisdubi<br />

tatio. Hanc folutionem legetis<br />

i.Pofte.2j.vbiait,pasfiones, q[<br />

competuntfubiectis fcietiarum<br />

fubalternatarum ee illis per acx<br />

cidens,per fe vero fubie


Argum. Tomitani<br />

G Aia principia, ab alia confirms ralis,id aut e falfum t quart fe^x K<br />

ta per ea q equiuoca funt, ea af* tur, quatu dici aequiuoca rone*<br />

fumptio erit nullius momenti, Forte dixeris,Ens, VerG, Vml,<br />

qmgquiuocaronullaeft.Acce Comrarm>funtaequiuoca)igit'<br />

dit, q> dum monftrabiturquicx non eritfciacdis,qugea confide<br />

qua ex eo prmcipio gquiuoco,<br />

dria nulla erit inter hac demrox<br />

tiemdt eamquacfitexcoibus,<br />

qualis fuit ilia Brifonis.i. Pofte.<br />

tex. 23. qm ambe erunt ex accix<br />

ret, cum id tn fit apertisfime fal<br />

Aim, na ea dicimus philofoph 9<br />

conteplatur: rndet, argument<br />

pari proportione baud precede<br />

re:na hf c nomina analoga funt,<br />

denti ££ non perfe. Poftremo fi de analogis vero no minus qua<br />

jqlitas fquiuoca e,qmc6petit devniuocis potefle fcia .Verii<br />

varrjs quantitatibus, multo ma aequalitas et quantu, non code<br />

giseanoiaeruntfquiuoca,cum mo dici pnt}cuhxcobrones di<br />

dicimuSjVnUjEnSjVerUjCotra clasjquiuocadicant.Hinccolx<br />

ri um, cYc. cu haec non fint prox ligatis, quatu no ee genus vnu<br />

pria vni rei,fiue fubieclo. Si vex<br />

to haec nomina aequiuoca dicax<br />

mus,diuina fcia, quae ilia confix<br />

derat, eet ars topica, et eius pro<br />

pones client dialectic? .cocludit<br />

itaqj hmoi principia coia no ee<br />

dicenda aequiuoca. ad haec perx<br />

tinet ea q hnr, i,Poft.c.74.QuIx<br />

to loco, vult determinarequid<br />

Sed quis dicet Auer. fibimet op<br />

poni,cu quantu pr§ dicametum<br />

vnu ee <strong>vol</strong>uerit in lib. Chatego<br />

riarQjid vero negat hoc in loco*<br />

dicetis, Genus iter cgteras iigni<br />

ficationes accipi vt pdicametu,<br />

dC vt gen'fubiecflu * priore mo<br />

eft pdicamentu 6C genus vnu,<br />

aliterpluraqjdece elTentpdica<br />

pro veritate fitaudiedu. Primu menta,quod aflferere,eft ridicux<br />

accipit, q> fi gqualitas no eet no 10* at gen 9 pro fubiedo artis no<br />

me^quiuocu,tuceiusfubiecl:u eft vnu ad quantu continuu,6C<br />

* etnopofifetdicifquiuocQjCum<br />

vero eius fubie


In ix. Quacfi ta PofL 1 1 5<br />

A pSnes fimpfV eflent e. quiuocae , propones fiarit fingulis artibus D<br />

nunqua in difciplinis introduce propriar , 8C quo mo fiant coes*<br />

rent,qct tn fit. Non et funt finv Item fatis coftat, q fit ea prop 5<br />

pfr vniuocj,ob rones infuperio qua diuerff artes vtunt : nam di<br />

ribus addudastnon etfuntfim- &a eft earn no efifefimpPr aequi<br />

pFr analogy , qfh vna conftituex uoca,nec fimpfr analoga, fed fc<br />

rent certa fciam , ob id , colligit<br />

cas effe medias inter ^quiuocu ,<br />

6C analogu, funt itaqs quafi ana<br />

log^. Etfi quisdicat, cur Arift*<br />

cofutat principia demronis Bri<br />

fonis.i. Poft.te.ij. cuhjc etfint<br />

quafi analoga, na ille dicebat in<br />

termaiusppo Brifonis<br />

habet etaliud impedimentu,ne<br />

pe q> topica eft , no demratiua ,<br />

cuiadftipulatus eft Alpha .His<br />

iadiSjColJigit fefe Auerr. vultip<br />

eiTe quatuor genera proponum<br />

veraru,Qufda,n»funt,cui 9 re analogam. Quo aut mo contingat<br />

propone vna fieri coern<br />

duabus artibus, quaru altera co<br />

munis eft, alia propria, dicit et<br />

id conftare ex pcedentibus de»<br />

claratis: na quac in arte propria<br />

cognofcunt,eaetcognofci pnti<br />

arte coi,ljcet in ipfa coi arte,cox<br />

fiderent f rone magis abftrada<br />

et gnali,c£ I fpeciali arte.ide vox<br />

luit,i*Poft,c,ro,et*S4.Obid AI<br />

ph«danat,i) ignoras hac docftrix<br />

na,vniuersaveritatep.turbauit*<br />

vult.n.q? artes iterdu coueniati<br />

maiori extreo aliqn,et i medio,<br />

id'qj fine trafgreffu: item putat,<br />

duas artes, q fint fub code gne,<br />

fubx hoc eft, quarum fubieda fuerit<br />

iecflu S>C pdicatu dicunt eodem fub code coi gen ere pofiedemo<br />

mo vniuoco &C funt vniuocac « ftraregna fuorii fubiedorii de<br />

Alig habet fubiedu,q3 dr code quibufdafuis inferioribus: & li<br />

modo analogo, et funt analogy, cet earn prima fubieda depede<br />

Nonnullg funt, quoru fubiedu, rent ab accntibus proprfjs et ge '<br />

dC pdicatu dicunt quafi analox neribus, vult poffe fieri, vt quae<br />

gice, Poftremo funt illae,cuius libet illaru artiu demonftret eax<br />

fubiediifld pdicatu dnrfimpFr derem, de vtrifcp illis fubiedi*<br />

acquiuoce.tuc ita diftribuamus vFr differentibus, per duos difx<br />

eas. Vniuocx &C analogies vna ferentes mediosjd aut confutac<br />

tfnarte ingrediunt. qverofunt earone.,qjartes,qug fub eodem<br />

quafi analogies, plures ingrex genere continentur, neceflario<br />

diuntartes,fed contrahunt abil funt vna ars,non plures: du gex<br />

lis. Quaererosutaeguoce>nulla nus primaria fui diuifione diuix<br />

prfus arte ingrediunt, aut cofti ditur in fua fubieda,queadmox<br />

tuunt. SeptimolocOjConcludit, dum fidiuidamus corpus max<br />

exia didis conftare, quo modo<br />

thematicuinrcdum c^circula<br />

P ir} re:


Argum.<br />

€ re t haec.n.dkiifio generis eft in<br />

fua prima fubieda, f>C ob id ar*<br />

tes, q coniiderant hjc duo, funt<br />

£tes eiufde arris quae cognofcit<br />

Mathematicu corpus , taquam<br />

coe genus* fi vero corpus no di><br />

uidatur inea primaria diuifioe,<br />

tune artes iliac non confiderant<br />

hmoi coegenus,nifi modo ecra<br />

tione diuerfa: quare Alpharabfj<br />

doclrina irrita eft dC falfa«cofix<br />

mile videte.i.Poft«c.?5«Cf teru<br />

addic in propofito de Artibus<br />

fubalternis, q> fubalternata trax<br />

H fcendit ad alia, non eo mo quo<br />

fpeciesfubmgrediturgenus,fed<br />

fm additione& diminutionern<br />

folum: nam Perfpedliu us addic<br />

linegid q3 eft vifibile elle,quod<br />

Geometra diminuit,du lineam<br />

iimpFr cognofcit. id et fufius ex.<br />

plicabatAuer«i,Pofte.c»69*N6<br />

eftaut, q>fubiec*lum perfpetflix<br />

ui fit fpecics fubiecfli Geometric<br />

ci, feu dC exemplu aflfert d e corx<br />

pored mathematicoconfiderax<br />

to cu diminutione motus et tjex<br />

tis, que duo pofteaaddunt corx<br />

* pori phylico: quodomo Alph4<br />

latuit. Veru ilium excufat,vt fex<br />

cit et in tertio quacfito dices, for<br />

teid euenifle ob Alpharabr) fcri<br />

pta,quibus pofiremamanurn<br />

adderenon potuit. Addit dtil'<br />

lud,q> «5d fi propones logicae vix<br />

dentpermifceri fingulis artib 9 ,<br />

cu hgc facultas de oibus inftrux<br />

metis agat qug fingulis reb^apx<br />

plicari pnt,vtipfe Auenfatetur<br />

in EpithJogiciSjno tn hie eft ilx<br />

le tranfitus, quenegac Arif»rcdx<br />

Tomitani<br />

dit rone huius, fit ait,fe alibi dix &<br />

ligentius id expofuifle: na.i.Pox<br />

fte.c,i?2.declarauitlogica duox<br />

b^modisaccipi poffe,velvtfcia<br />

qda eft, du fingulis applicat rex<br />

bus,vel vt organu eft , qct appli<br />

cari rebus pot,ite«i» Ph.c.jf.on<br />

ditlogicev/umee obduascaux<br />

fas flCc,vos videte locu : ex quix<br />

bus colligitlogicas rones ee (fox<br />

munesQt applicabiles fingulis<br />

artibus,abfq? trafitu.jdea.Poit.<br />

c»S4.&4i«Phy48.na coes artes fi<br />

proprrjsiungant, noefficiuntil L<br />

lu trafgreflum quern tantopere<br />

Arift.confutat.Hiscoftitutis, ta<br />

de colligit Auer* feiam fatis exx<br />

pofuilTe,qn efffciat &C qn no ef><br />

ficiatur tranfitus de genere in ge<br />

nus : na dictu eft, cu non fieri in<br />

artibus proprrjs taex parteme<br />

drj, qua ex. parte maioris extrex<br />

mi : fieri tn in fubalternis difcix<br />

plinis,fiuei his, quaru fubiecta<br />

differuntadditidedC dimmutio<br />

ne: itequoties artiu fubiecTa ha<br />

bet genus coe , quod i ea primu<br />

diuidit,rurfusafciapropriaad M<br />

coem , fed hie no eft ilk trafgref<br />

fus cui Arift«aduerfatur,i»Ppft,<br />

tex, 20. Ad hac difputatione per<br />

tinetea qfcribit Auer4i,Poft.c»<br />

mift.ca.i6.nufde.i.lulnhoc qx<br />

fito Auer. vr cofuetu ordine no<br />

feruare, vos vero hanc noftram<br />

partitione fequi poteritis , qua<br />

fingula fuis locis referre facile ec<br />

commode licebit«funt aute in<br />

hac qone tot ihix , quot verba ,<br />

Argum entum*


In ix. Quaefita Poft. 116<br />

ARGVMENTVM* Poft.tex.i. vbi declarans philo*- B<br />

onftr4- f°P nus . j^, j .,.,., „.. „*,„„,*,., -<br />

q?quaefitafunt aequalia<br />

numero hjs q vere a nobis fciiix<br />

tur, inter alia enumeratqonem<br />

I Vm Auer.animaduer & fcientiam quia* Prgfens itaqj<br />

tiflet AriftJn Poftex materiaobhasvelcofimilesop<br />

riorib 9 Analyricis de pofitasauthoritatesetrationes,<br />

finiuifle demratione dignisfimavidetur, vtadfuiex<br />

tex.?»q? {itfyllogifmus faciens plicationeexcitarit Auerroym*<br />

fcire,i tern quod fit fyllogifmus, Quamobrem cum Auerr. velic<br />

conftans ex primis,veris,imme omnino tres eiTe demronis fpex<br />

diatis,Prioribus dCnotioribus cieSjVtcolIigitur.i.Ph.inProe^<br />

&Ccaufis,videbaturex illis ver^ mio, cVC.c.i.necnon.uPoft.c.z* E<br />

bis demronem quia, cum a cau 8« Potisfimum vero.p,% in Epit*<br />

B fanonprocedatjfedabeuentu, logiriscap.dedemrone.6dfunc<br />

omnino demronedicinonpofx demrofimpliciterppterquid,<br />

fe.Atcum«i,Poft.tex.3o.diuida fidQuia, iccircovthuncnume^<br />

turdemroetfcientiainpropter rumdefendat, Auicennj rones<br />

quid lucidiff.The fimplexexaminatio:hoceftco<br />

mift.2«Poft,cap,3o.inquit:dum futatioAuicenng, Quaehuncin<br />

a caufa ad euentu procedimus, modQ fe habet:pSt£[j tota hgc di<br />

demonftratioeft: dum verora^ fputatio in tria capita diftingui.<br />

tiocinamur abeuetuadcaufam Primo«n4joco Auicennj fniam F<br />

fylHiseft«confimilevidetur ha refertj qui aitnon die a demon^<br />

builTeAriftoot.i.Pofte. tex«t9. ftranteipfOjVel etab eo qui agic<br />

" vbi demonftrationeiigni5quae dedemronu fpebus, tracflandu<br />

eadem eftcumdemonftratione dedemronequiajCuiTubiecflu<br />

quia,appellatfylFm .Oppofitu c6pofuuhf,Eft.n.demrocja(di<br />

vero habuit.i*Poftc.tex,4t.vbi cit AuiceOeajCuius medi 9 eft ac<br />

agesdecertitudine acperfecTiio cnsminpris excremi. na exeplu<br />

ne fcientiarum, <strong>vol</strong>uit perfe


Argum.Tomitani<br />

G Ijquido conftat no fcintillare ee hoi ob ronale, quod eft hofs Ca K<br />

planetaria accidens: itelumeau<br />

geri, accidens eft Lung .ob id di<br />

cebat Auic.in demrone cja,mex<br />

&C form a. Alia vero propo e, q»<br />

necesficas rei qua fcimus, pedec<br />

ab ipfa caufaenecesfitate, &t ob<br />

diu effe accides minoris,hoceft idfi quisdemSftretaliquod acx<br />

fubiecti, q3 fubiectum res e cox cidens,quodcuncp illud fuerit,fi<br />

pofita, non {implex«Nefciebat non per cam fuerit demratum ,<br />

aute hie imaginary q> hxc acci non fcimus illud neceffarioinee<br />

dentia fcirentur a nobis vera ee, fuo fubiecflo« Huiusvero exerrt<br />

nifipercam confirment, quod plum affert Auicenn. inquit, fie<br />

fifine ca fciantur,fcia non eric hxc propo Coruus eft niger, in<br />

hacc nifi communiffimedi etia que decernat«Q3 fi dicas te id<br />

idem exiftimabatdu fitdemro fcirquoniamidvidesifingulis:<br />

qua,per cam remotam, exemx ea cognitio inquit Auic.non eft<br />

plu huius eft ex Arifta.Poft.te* neceilaria, immo eft fimilis illi,<br />

eodem.jo.vbi inquit q>fi cjs dex quam habet vir enutritus apud<br />

monftrarit q? paries no refpirat AEthiopes, q vides holes fingu<br />

qm non eft animal, demro a ca los nigroSjiudicabitoem hoiem<br />

c remota, dC iccirco facit fcire nigru ee: q cognitio vera 3£ nex<br />

quia: cum.n.res ipfa no fciatur ceffariaefle non pot: qm qui ita<br />

perfecte a nobis nifi per propria cognofcit accidentia, ea fine ca<br />

cam cognofcatur, efficitur vtilx cognofcit. His coftitutis, argux<br />

la cognitio per remota caufam mentu vr iam deduclu q> fi cox<br />

non fit vera fcia,quare demro gnofcimus accidentia fine eoru<br />

ipfaquia^ueabeuentufitjfiue caufis,q>haec cognitio no efcia<br />

et a caufa remota non facit fci fed opinio,& per cofequens d<br />

re. Secundo loco adducit Auer, mro quia,cii no a caufa efficiat,<br />

rone Auic. qua illeadftruit hac necefleeftvtrhetoricu poti<br />

ipfam demrone quia, nullo pa'<br />

dio I nobis gignere fciam. Eius<br />

.n.ro duabus fuftinetur propox<br />

nibus. prior eft, cp oia pdicata,<br />

q neceilario infunt eorum fubie<br />

^is,infuntneceffario ob caufas,<br />

q infunt ipfis fubiec^is,cu fint il<br />

9 fit<br />

argumentil,q? demoftratiuum*<br />

Tertio loco, Auer.aggredit veri<br />

tatisexaminatione. ac primu fx<br />

cjt hac Auic.opinione labefacla<br />

reac demoliri fnias, ipforu Peri<br />

patheticorfl: imo hoc e peruerx<br />

tere nale philofophia,qmait,res<br />

loru caufar.exepluvos ita acci nales ee copofitas, copofita vex<br />

piatis, Rifibilc neceffario ineft ro sue notiora nobis fuis copo<br />

necibus


In ix. Quasfita Poft. 117<br />

A netibiis caufis, fl£ob id, frequex


Argum.TSmitani<br />

1 haecperfoSio non cxcludit dex<br />

monftrationem > quia afgenere<br />

demonftrationis,quoniam per<br />

fectum , 6C imperfectum poCv<br />

funtfubeodem genereanalogo<br />

contineri, quae ratio defumpta<br />

eft a me)exprimoPofte»comx<br />

mento 95* Addit poftremo,<br />

q» certitude faentiarum,atque<br />

ar tium eft exceflus cognitionis:<br />

idque vult ex Ariftotele , dC. lox<br />

cus eft primo Pofte.tex. 4*«vbi<br />

philofophus,vult fummarn cer<br />

titudinem fcientiarum acquiri<br />

per caufam, quaedet, propter<br />

quid,dC quia fimul: rainorem<br />

vero,qu3£fit per demonftratiox<br />

VI l.


in ix.QiKefita Po ft. 118<br />

A quae comingunt in re definita, prim urn, vteft infirutnentum D<br />

ex quarto phy,31,itaquedefinix notifTcandiquicquam,quo mo<br />

to eft clarion Sed cxl illud in me dologicuscamconfiderat,dcin<br />

dium afferre poffumus, perfe^ de, vt fignificat naturam reru,<br />

(ftam definition? complere , ac quo modo a philofopho cogno<br />

terminateomniaquaefita,quae fcitur,ex 7«m et.com men. 42«v<br />

funt neceflaria,vtfciantur in rex troqj vero modo notior efi,qm<br />

bus,quod<strong>vol</strong>uitAuerr* quarto inftrumentumnotiuseft eo,q»<br />

Ccelicommeto z.iccircofequitur,vt<br />

definitio fit notior definix<br />

to.Amplius definitio fitexforx<br />

ma vniuerfali, vero de<br />

definiti,exfecundodeanimaco finitioefficiatur coclufio demo<br />

ui.de anima<br />

comme.ii.4.coeli,2.videturoiTi<br />

nino definitione effe perfpecflio<br />

rem definito* AddatiscY illud<br />

definitio eft principium demon<br />

ftrandi,i.Pofter.t 2,6^ 2.Pofte»<br />

10.Of. apertius i.de anima u«<br />

quod autem eft demonftratiox<br />

ms,


Argum.Tomitani<br />

G am'ma commento quinto <strong>vol</strong>ux nem,quac vult, q» definitio natu K<br />

iffe Platonem, f vt . _ ignota ^ — definix . — raliter occulta fyllogifmo edux<br />

catur,fiue in declarando definix<br />

tionem,6Cdefinitum effe, fivx<br />

trunque fueritignotum,rltiem<br />

declarando, q> definitio, eft defl<br />

niti,quando definitnm eft max<br />

nifeftum per fe,&Tdefinitio igno<br />

ta,eft autem ea diftin&io tertio<br />

Phy.Stfecundo deanimacomx<br />

men to n. fed iam ad Auerroys<br />

quaefitum accedamus. Hic.n«<br />

primo loco diftinguit fenfum<br />

huius propofitionis,quae dicit,<br />

defini tio eft notior definito. *•<br />

Haecenimpoteft intelligi quax<br />

tuor modis: fuppofita prius dix<br />

ftin&ione trita, S£ communi de<br />

cognitione diftincfla^confufa,<br />

quam habetis primo Pofte.tex*<br />

3.dt 4.&C ex. prooemio Arift, pri<br />

mi lib.phyfic. Primus fenfus<br />

eft, illius propofitionis,q> conce<br />

21. ob id fequi videtur fi definix ptus definitionis confufusfitno<br />

turn fit ignotum , ignotamefle tior, quam conceptus definiti<br />

confufus. Secund us conceptus<br />

• partium definitionis diftincftus<br />

eft notior, q uam conceptus dex<br />

finitidiftinclns. Tertius,concex M<br />

ptus partium definitionis conx<br />

fufus eft notior,qu^m concept 9<br />

tio colligeretur diuifione,Hip'<br />

pocratem demonftratione , Ari<br />

ftotelem vero compofitioe, qd*<br />

etiam dixit Auer.de ipfo Arifto<br />

tele, fexto Met.comme, primo.<br />

Accedit,& Auer.z, deanimaiz<br />

qui ait, r.on fufficere ad fcientia<br />

definitionesvniuerfales vniuox<br />

cas,tanto minus azquiuocastqo?<br />

non diceretfi definitio efTetinx<br />

ftrumentum clarum,d£ manife<br />

ttum.dt ob id fcribitur fecundo<br />

Met.commento n.definitione<br />

egere ad fui cofirmationem via<br />

compofjtionis,6^ diffblutionis.<br />

immo addit, dC demoftratione<br />

fign i corroborari fexto Met.pri<br />

mo,primodcanima quinto, 4*<br />

phyii.fecundo. Ad hoc pertix<br />

net & illud, q» definitio,^ deffx<br />

nitum funt vnum,feptimo Met.<br />

& definitionem, cui etia refpon<br />

detreguladatafeptimo Met.??,<br />

quxdicit definitiones materiex<br />

I rum accidentalium eflfe poftex<br />

riores definito. Poftremo,tot(i<br />

eft notius partibus , ex primo<br />

phyfi.quarto,& quinto tex. led definiti diftinctus.Quartus,con<br />

definitumeft totum , definitio ^ceptus partium definitionis dix<br />

veroexeius partibus procedit, ftinctus eft notior, quam conce<br />

itaqjdefinitum erit notiusipfa ptus definiti conf ufus,Haec funt<br />

definitione. Haec funt}quae occa qua? in primo hoc ordinecollix<br />

fionem dederunt proefenti quac gitjUtdehisdiftinclamhabeat<br />

fuo, quorum omnium concorx confiderationem, Secudo loco,<br />

diam prarftatjhaecquaeieofpar incipitAuer. circa iam dicliam<br />

gitur do


In ix.Quaefita Poft. 119<br />

A brum prbpofitae diftin&ionis, norior conccptu definiti diftin^ O<br />

quoniam illud non videtur hax<br />

here locum,nifi velimus defini'<br />

realiquod prius fecundum effe,<br />

& fecundum cognition en^quo<br />

ad nos,per pofterius fecundum<br />

ffky&C cognitionem, v.g«dicas<br />

folem effcaftrum lucens in die,<br />

hic,dies definit folem^quare ide<br />

per idem definitur , licet enim<br />

folfit prius die, $C diespofterix<br />

or fole fecundum naturam , ta^<br />

men conceptus folis eft permix<br />

tusneceffariocum conceptu di'<br />

1 ei,0£ fie idem per idem, dC per<br />

confequensefticitur vitium illcf<br />

q> appellant petitionem principrj.<br />

Tertiolocodeftruitfecun<br />

dum fenfum, nam inquit, video<br />

tur ibi etiam petitio principr),<br />

ob cadem caufam,vt prius. Sed<br />

eft etiam abfurdum,q> res habe<br />

tes definitiones per fe notas,no»<br />

c*lo,cum definitio procedat, ex<br />

partibus, dC deffnitum fit quod<br />

dam totum vniuerfum, ex pri^<br />

moPhyfi.tex.4.8£$. Addit,qj<br />

qui intelligUjpartes definitionis<br />

effe notiores definito,euitat peti<br />

tionem principr),flCobid tertiu,<br />

dC quartum mem brum fuperio<br />

ris diuifionis optima funt,5C re^<br />

cteproceduntjdatqjexemplum<br />

fibi familiarede fole,6ddie,di^<br />

cens,q»quicognofcit conceptu<br />

diftincfium folis per conceptum<br />

confufum diei, bene cognofcit,<br />

quoniam procedit a noto ad igriotum,ck<br />

hoccontingitfidi.'<br />

camus, tertium membrumdi/<br />

cl:ae partitionis. item finoucrix<br />

m us conceptum confufum deft<br />

niti per conceptum diftindium<br />

definitionis (quod eft quartum<br />

membrum)euitamusetiam pc<br />

titionem principr),quoniam in<br />

tificaret omnes definitiones fua<br />

rum partium per fe, quod non hoc etiam ferimura noto adi'<br />

eftdicendum,patethoc,quonia gnotum. Quamobrcm conclu*dicisconceptum<br />

partiumdefix dit,ex quatuor membris duo<br />

nitionis diftinclum,notiorem ef poftrema veritatem habere, &C<br />

C<br />

fe conceptu definiti diftindot ordinem naturae fola continere,<br />

vtrobiqj enim accipis diftincfla caetera vero,nil faicere ad inftitu<br />

cognitionem. quare


Argum.Tomitani<br />

G prarnnffse in fyllogifmo funt no clufionem,effictt'etiif in-defTnix K<br />

cioresconclufioe, velpotiuseo tione petitio principrj falfigrax<br />

modOjquo partes dicuntur nox phi,eodemm6,quofitinvcrifi<br />

tiores toto,vel ilngularia fuis vx catione, hoc eft in aflertione dix<br />

niuerfalibus.Sed in hac materia fcurfiuajpetitio principtj fophi/<br />

ponitnonnullas propofitioes,in fticatqd'nemofanus dicit, quic<br />

quibus tota huius reirefolutio qujd<strong>vol</strong>ueritAlphara.quicon<br />

confiftit* Primaeft,q> concept 9 fundebatpetitionei vtroqjgne,<br />

partium definitions non fc hax qd'Auer«^>batexhis,q Alphar,<br />

betad def7nitioncm,veldefinix tranftuhtexlib.Topic,adlib»<br />

tum,eomodo,quo praemiffead Elecorum.Seddedria inter c5x<br />

coclufionem:quoniam premif- ceptum definitionis,&pmifiax<br />

fx funt naturaliter notac, conclu rum in fylFo,plura memtni me<br />

fio vero eft naturaliter ignota. dixiffefupercommen.i.i«Poft«<br />

^ idautemnonficfehabetindefi quo in loco Auer«copiofi 9 hanc ^<br />

nitibne,ac defi'nito,quonia haec rem eft perfecutus. Nfic autem<br />

funt naturaliter manifefta.Sec{i dicit,q?non fit petitio, fi dixerix<br />

da eft propofitio,q> to turn dC i,q? conceptus agens forma><br />

<strong>pars</strong> ita fe habent, 6>C cum his ,dd definrtionem fit pan<br />

partes defi'nitionis, dC deffnitio, lo notior,quam conceptus d efix<br />

q> licet ambofint naturaliter no nitionis,S£ definiti,quo modo<br />

ta,notitia tamen partiumnatux dicimus nos«Si aute fit petitio,<br />

raliter prior eft, cognitionetox non eft vera,qualis il}aeft,quac<br />

tius: 5C idem eft de fingularib fit in dtfcurfu, ac fylfo,fed eft fo<br />

lum hoc modo, q> formatio, i<br />

9 ><br />

quxpriorafunt vniuerfalibus,<br />

quatenus illorum partes funt: conceptus definitionisnon dat<br />

QC tamen illud vniuerfale,quod nobis melius,quam dennitum,<br />

perfingularianotificatur , non cumdefinitio,acdefinitamide<br />

eftnaturaignotum,quodexeo fint.Etobiddum taxamusdefi<br />

maximepatet, q> inducftio, ex nitionem folemus,vti hoc loco,<br />

particularibuscolligit vniuerfa qui apud Themiftium (inquit<br />

lia,que no funt naturaliter igno Auerrp^eft degenerelocorum<br />

ta,quoniam ignotum pernatux malorum def7nttionis:fed apud<br />

ram fyllogi fmo tantum declara Ariftotelem eft locus deftrudlix<br />

tur . Pro qua materia viderelix uus definitionis.pro quo videte<br />

cet,ea,q fcrtpfit Auer.i.phyfi.t, vo^liK6,Topicorum, Tertia<br />

c6m«;.4.


in ix.Quaefita'oft, o<br />

A Lattni difcurfiua appellat, Grae ti,caufam addc,quonia ex igno D<br />

Ci dicerent,«' > «wHT/«if! definitio infit defini<br />

to* Tertium,q> ilia fit definitio,<br />

ignorato autem vnohorum,vel<br />

duobus,v«l tribus,tunc,inquit,<br />

definitio eft nobis ignota. ^<br />

Septima ,ppo eft,cum definitio<br />

e naturaliter ignota,fyllogifmo<br />

deteducinonaliter. Additct,ff<br />

<strong>vol</strong>umus cocludere definirione<br />

e€talisdeffniti,velaliqua defini<br />

tioneee definitione vtimur lox<br />

cis topicis,qui dicunf conftrue^<br />

re definition em, dequib 9 Arift,<br />

copiofe differiti er.lib.Top. Sut<br />

itaqjtresmodi.pbadi definition<br />

nem,vel vbi ignotii e, q> ipfa co<br />

petat definite tali,vel qn ignora<br />

mus ipfam ee definitionenj,vel<br />

vbi definitio e ignota natural'r,<br />

dC definitu notu.Primo,ac feciix<br />

domotopice c6cludit,q(t'inc|t<br />

latuiffe Themift .-&{. Alphara.ac<br />

vltimp modo cocludit fylFo de<br />

mratiuo,qrn ia deductu fuit,na<br />

turaFr ignom non poffe, mfi d&><br />

mFationecofirmari. Septimo<br />

ordine principal! Auer. reuerric<br />

ad c6fideratione departib^defi<br />

nitionis,6: primu qrit,quomo<br />

fitaudiedum partes definitiois<br />

efle.notioresdefinito,hoc eft,<br />

quo


G quo modo conceptus partium<br />

definitionis confufus, fit notior<br />

conceptu confufo dermiti,an no<br />

tiorcoceptu diftincto eiufdem<br />

defini ti:cum iam fuerit concefx<br />

fum neutrum horum abfurdu<br />

elTe.Vtid explicet,diftinguitde<br />

finitum, ac definitionem tribus<br />

modis. Primus eft,quandodefinitutn<br />

eft ignotum quoadefx<br />

fe}C teiv<br />

tium membrum,q) partes defix<br />

nitionis, & tota definitio fit nox<br />

tior definite 2 immo fi qua <strong>pars</strong><br />

Argum.Tomitani<br />

rum<br />

(itignota, defimtio cuJparifox K<br />

IctydC eft vitiofa.Concludit tanx<br />

dem,quod primum membrum<br />

dicfbc diuifionis lit id,quod ofte<br />

diteatn deffnitionem,quaE Tola<br />

debet demonftratioe confirma"<br />

ri.Secundum vero.,hoc no eget*<br />

Tertium vero poteft efle , fed<br />

vtilitatis,non neceffitatiscaufa*<br />

Quibus conftitutis infert,q>in<br />

omnidefinitioneneceile eft,vt<br />

conceptus partium definitiois<br />

agatdefinitionem com6 , quo<br />

etiam in fyllogifmo certitudo<br />

pfjmiflarumagitcertitudinem I<br />

conclufionis: poftea vult earn ef<br />

fediflferentiam, q> conceptus de<br />

finitionis,& eius partium diffex<br />

rant fecudum elTe magis,vel mi<br />

nus notum , fed certitudo prae^<br />

miflarum in fyllogifmo eftna^*<br />

turaliternota,& certitudo con<br />

clufiois nobts eft naturaliter oo<br />

culta. OcT:auo,acvltimoloco<br />

differ it Auer. de defini tione rela<br />

tiuorum>in quibus vult, q> par><br />

tes definitionis, S>C definitu pro'<br />

cedant fecund um vnam,atqj ea<br />

dem rationem cognitionistvult **<br />

enim.,4> conceptus cofufus par<br />

tiumdefinitionis,fitnotior con<br />

ceptu definitionis fecuna admix<br />

to^uemadmodum^nquitjCon<br />

ceptus confufus patris eft no^<br />

tiorconceptu diltindlofilrjtpa<br />

tre,fed inhisrelatiuis paucam<br />

effedicit, vulitatemharum de-*<br />

finitionum, quoniam hx prf ter<br />

nomen,non videntur maiorem<br />

aflerrecognitionem »Praeterea,<br />

inquitsu6 fequi,vtrelatiua,


in ix.QusefitaPolk izi<br />

tnutiio dicantur,aut referantur, nitionibus relatiuorum, accide<br />

fint circulo,&idem per idem<br />

omnino explicetur.quoniam li<br />

retvero fi definirenturmutuo,<br />

dC viciflim, fecund um eandem<br />

cet pater fit filtj, £>L filius patris,<br />

attamen relatio patris ad filium<br />

habitudinis rationem: quod ec<br />

Auicennaconfirmat^alr) plux<br />

eft vno modo, hoc eft fuppofi res. Poftremo epilogans conclu<br />

tionis, dC relatio filrj ad patrem dit,hactenus oftendiire,quo mo<br />

eftalio modo,namc relatio fup dopartesdefinitionisfintnotio<br />

pqfi tionis, Sc ifa definitio horu res definite, &C quo modo ali<br />

licet reciproca videatur,non eft quando notioresfint,exnecefli<br />

tamen,vtidem peridedefinia tate, aliquando vtilioris dodlri^<br />

tunfedq? dicit hie Auer,expref n3ecaufa,item quomodopoffic<br />

fius enunciabat in paraphrafi fe in definitione fieri petitio princi<br />

ptimiMet.vbi fcribit,relatiua, ptjj6dquomodonon s redditqj<br />

&fimutuo referuntur,non ta^ gratiasfociisfuis, quiprfcibus<br />

men circularem habent defini' itacotenderunt,vtonus illiiniu<br />

tionem, ob caufam hie relatam, xerint dififerendi in hoc negocio<br />

non enim conuertuntur fecunx tam abftrufo,cV difficili , vultqx<br />

dum eandem rationem: Sticcir eos in hoc labore communicax<br />

co non valet,fi dixeris,pater fu^<br />

miturinconceptufiln,fiiius fy<br />

mitur in conceptu patris , ergo<br />

pater eft in conceptu patris. rax<br />

tio eft,q» non fumuntur relatiua<br />

viciflim indefinitionibus fecun<br />

dum eandem habitudinis ratio<br />

re,adiecT:a ratione fubtili, q? pro<br />

mouentes alium,ad negocr) mu<br />

nus explendum,partem habeat<br />

laboris. Cumqj intelligat Auer.<br />

deum illiopem tuliiTeinhacdif<br />

quifitione, gratiasillide more<br />

agit,laudibusquepjiseiusnoxy<br />

nem. Quibuspofitis,atqjexpli<br />

catis reuertitur ad partes defini<br />

• tionis, (Scdefinitum, dicens,q3li<br />

cethcccvideantur relatiua, £>C<br />

mutuofierijcfttamen haecdiffe<br />

rentia}q? relatio parti um defini'<br />

tionis ad definitum, eft relatio<br />

rationis, hoc eft per intellecflum<br />

facftajfed relatio rei ad aliud, vt<br />

patris ad filium,eft extra mtelle<br />


Argum.Tomitaru<br />

€1 pf aefens fumme neceffaria mihi lum quid,ea,inquit, eft coticltfx Kl<br />

videtur. Nam cum difficillix fio , quae vero praeftat propter<br />

mus videatur Arift.in hoc nego quid folum, ea eft principium ,<br />

cio,tum etiam fibi comradidtox quae vero vtrunque abfoluit,eft<br />

rius,iccirco digna res eft,vtfcia<br />

mus, quo modo demonftratio,<br />

&C definitio folo fitu differant;<br />

herrijqusefit ea demonftratio,<br />

ipfamet demonftratio variata<br />

fitu, Exemplum ibi alTumie<br />

huiufmodi,fidicamus, tonitru<br />

effefonum innube, haecdefinix<br />

quae a definitione, &C quae fit ea do dat quid,6£ concludi poteft,<br />

definitio,qug a demonftratione fi dixeris,tonitrum efle extiAio<br />

fola pofitione euariat. Accedir, nem ignis innube,erit definitio<br />

qs Graeci interpretes in hocne- dans propter quid , &C haec eft<br />

gocioparciirime fut locuti, quo<br />

niamEuftrathius, 6>C Philopo<br />

w<br />

nusnil aliudcognouerunt, qua<br />

definitionem educi perdemonx<br />

ftratjonem:itemThemiftius ilx<br />

lud tantum dixiffe videtur, de»<br />

monftrationem, dC definitione<br />

minus minimo inter fe differre,<br />

ptmcipium* Quod fi dixerim<br />

Haec autem tam abftrufa, dC co<br />

cifa breuitas in caufa fuit, vt Ax<br />

uer.hoc in loco propofuerit hux<br />

iufce difficultatis dilucidatione.<br />

Quae autem Ariftotelem obx<br />

fcuriorem erTecerint,haec funt,<br />

Etenim,primoPoft.tex.2z. dC<br />

commento c?44fcribitur tripli<br />

cem effedefinirionem,vna quae<br />

conclufio eft, aliam quoe princjx<br />

p\um,S>C tertiam,qu3s eft demo<br />

flratio folo fitu differens.quoin<br />

loco Auer.dicit, locum hunc ee<br />

difficillima: coniiderationistnu<br />

philofophuseo in loco, quse fit<br />

haec definitio non explicabat.<br />

Verum in fecundo Poft* tex.io,<br />

ages de perfecta definiti5e,quae<br />

dat quid eft,c^ propter quid, ea<br />

vult a demonftratione folofitu<br />

differre,nam definitio dans fox<br />

9<br />

tonitrum eflfefonum nubis', ob<br />

extincftionem ignis in nube,tuc *•<br />

dat haec deffnitio>quid,&prox<br />

pterquidjdCeftiplamet demox<br />

ftratio: hoc modo,dum extigui<br />

tur ignis in nube5rit fon^nubis,<br />

tonitrusfit dum extinguitur ix<br />

gnisin nube,itaq; tonitrus eft<br />

fonusnubis. Qu^o in Ioco3fere<br />

omnes dicunt expofitores,mate<br />

rialem definitionem concludi,<br />

formalem efTe principium, agx<br />

gregatum vero, ex vtraqj elTe<br />

demonftrationem, Verum Co<br />

mentatorlongealtius,acerudix<br />

tiusinhocquaefito id explicat,<br />

quod quidem a me non diuidix<br />

tur,cum vna,ac perpetua fit fen<br />

tentiaab initio, vfq? ad finem*<br />

Nam,inquit, exmenteAriftote<br />

lis,q)ii!a demonftratio, ex qua<br />

delinuioeduciturvocata folofi<br />

tu differens.,eft demonftratio cu<br />

ius medius poteft effe caufa in<br />

re.,6d extra rem. Cum enim cau<br />

farfim in duplici differentia,alig<br />

externa?,ljoc eft finis,


In htQuaefica PofL i i i<br />

dJcantWiVt habetur pruno Phaecquatuor genera caufaru<br />

funt ilia, per qua: definitio omx<br />

nis affignatur, dico omnisdefix<br />

nitio,qux componitur ex cau<br />

omnis definitio componitur ex<br />

formis,dico,q>ipfe Auenftatim<br />

feipfum declarat, dicens, omne<br />

definitionem habere genus, q3<br />

eft forma communis, dC di ffere<br />

tiam,quae eft forma propria: dC<br />

idem <strong>vol</strong>uit Auer.2.phyfic,c6x<br />

men, 28,94,8t 7,Metaph,45,fed<br />

dicet,quis oppofitam <strong>vol</strong>uifle<br />

huic fententiam z.deanima cox<br />

^ men.S.SCin Epith ,logiciscap.<br />

dedefinitione,vbi ait, genus eCfe<br />

materiam, dirTerentiam forx<br />

mam.atfum afluetusdicere, qj<br />

genus perfe forma eft, cum fit<br />

notio cognita per intelleftum ,<br />

eft tamen vice materiei, ob id,<br />

res eft communis , dL adoes<br />

fpecies indifferens » Hocconx<br />

ftituto, infert, q>cummedi 9 terx<br />

minus demonftrationis fuerit<br />

quidditas, ac definitio rei,ex il<br />

dixerat Arifto. ** Poft.tex.8.6C<br />

commen.?7«38, q? in habentib 9<br />

diuerfas caufas,diuerfae poffunc<br />

fieri deffnitiones,vt eft ira,cuius<br />

materialis definitio, eft feruor<br />

fanguinis circa prxcordia,finax<br />

lis vero,q> eft appetitus vldicflf*<br />

in his igitur fi altera hoc eft max<br />

terialis cocludatur per finalem,<br />

concluditurfyllogifmotopico, *?<br />

qui eft fecundum accidens,non<br />

autem demonftratiuo,qui eft rj<br />

fe » dC fi quis dicat vnius rei non<br />

efie,nifi vnam definitionem, ve<br />

litqj hanc ipfam concludi, tune<br />

opuseritin medio rurfus affux<br />

mere definitionem, cVeritpetix<br />

tio principle qua Arifto.men<br />

tionemfacit 2.Poft.tex,j.cV: co<br />

men.2 o. vos autem videte exex<br />

plum,quod Auerr. defumit,ex<br />

tex.citato. Quod fi concluda<br />

mus definitionem per caufam „<br />

mediam extra quidditate, vult<br />

haceffe perfe demanftratione,<br />

non autem, ex accidente, &C tax<br />

lis demonftratio eft definitio fo<br />

lo fitu differens. Exemplum fit<br />

VobiSjillius demonftrationis,in<br />

qua concluditur rifibilitatem ef<br />

feaptitudinem naturalem ho~<br />

minis,per animal ratioalemorx<br />

tale:namaptitudo ilia,6dc.eft<br />

definitio.rifibilitatis:medius ve<br />

roeft animal rationale , quod<br />

lo non concluditur definitio3 nj eftcaufaillius definitiois * &C fie<br />

Q rj euix


Argum.Tomitani<br />

C eu! tarn us petitionem principrj, cognita,q» lunac infit, cum tame 1<br />

neque concedimus eiufdem rei ignota fit, quo ad fui definition<br />

«^ + m.<br />

duasefle definitiones.nam defix nem.SC ratio eftjCa, qbamultis<br />

nitio per definitionem non conx caufis eius lumen dencere pox<br />

cluditur,immo potius definitio teft. Componitautemhancip<br />

per caufam.& fi quisdicat,non fam demonftrationem in forj-<br />

ne in hoc exemplo nuperrime ma fyllogiftica hoc pacfto, ob<br />

afllgnato,medius eft etiam defi terrac interuentum fit priuatio<br />

nirio^hoc eft,animal rationale: luminis folis in luna,lunz defex<br />

refpondetAuer.cj> poteft efle de concl u<br />

accipiturvti caufa eft, nonvti fio eft definitio quaedam lunx<br />

definitio,Praeterea,fi vultis hac defeclus: imperfedla tamen, vt<br />

** diftinclionem latius,legatis Ax videtis«item quaein medio eft<br />

uer.fecundo Pofter4 commento caufa,caufaeftexterna,hoc eft<br />

37.&4Z. Additdeinde, q»ea efficienSjfiveropaulo mutaueri<br />

definitio,quae cocluditur eft im mus ordinem terminorum, inx<br />

perfedla, ck ea etiam,quae caufa deefficitur perfecfla definitio fo<br />

media eft, dici poteft definitio lofitu differens, nempe, quac di<br />

imperfecla,quae vero,exvtrax cit,lunae defeclus eft priuatio lu<br />

que perficitur, perfecta eft defi minis folis in luna, ob terrae inx<br />

nitio , 5C haeceftdemonftratio teruentum» Vtrum autem hacc<br />

fola pofitione dift erens. Sed hac fit demonftratio fimpliciter dix<br />

demonftrationem ita diuidit,vc cla nee ne, determinat ipfam efx<br />

aliam fimpliciter appellet, alia fehuiu(modi,earatione, quox<br />

propter quid, aliam vero vtrix niam praeftat duo quzfita, hoc<br />

ufque ex eis conftantem: quod eft efle rei,& propter quid.id.n.<br />

vulteneintelligendum,fiuehae maximeefle proprium demon<br />

demonftrationes fint de re igno ftrationis potiflimae <strong>vol</strong>uit pri/-<br />

ta fecund urn efle, c\T nota f ecun mo phyfic. in procemio,primo<br />

dum definitionem : fiue potius poft«7«8«p;.3C in Epith.logi.ca.<br />

Vtrumque fueritignotum,hoc dedemonftratione.nam fijquis<br />

eft rei cue, dC definitiotidcp bifa non videri t lunae defecT:um,nac<br />

riam, autfimpliciter,autaliquo demonftratione difcet, lunam<br />

modotantum* AffertdCAuer* ipfam deficere,dC a qua caufa id<br />

exemplum deea demonftratio fia t« Hie vero non concedim us<br />

ne,qu^ eft de eo,quod ignotum duasdefinitiones eiufdem reief<br />

eft,non quidem fimpliciter, fed fe,quoniam concludimus defix<br />

aliqua ex pane tantum, de liine. nitionem eclypfis per fuam cau<br />

cclipfi, Etenim defeclus eft res fam,non per fiu definitionem:


Inix.Quad(itaPo{k *M<br />

A 6^ per confequenseuitamuspe bitur forte fibi Auer.aduerfari •<br />

titionem«concedit tamen,illam cum eo,cpdixerat, primo pofte*<br />

caufam mediam poffe extra de commento 3? « vbi primum,5£<br />

monftratione fumere poffe forx fecundum modum dicendiper<br />

mam definitionis fiperoratiox fe <strong>vol</strong>uit ad demonftrationem<br />

nemita pronuncietur, eclipfis potiffimam fpectare , primus<br />

eft terra; in terpofitio:athaec de' autem mod us form a eft medrj<br />

finitio,vt medium eft,nondex igiturmediuserit caufainterna<br />

finitio eft, fed caufa, nam haec &C formalis,non autem caufa ex.<br />

idem funt re , fed ratione diffex tra quidditatem, hoc eft,vel efx<br />

runt* PoftrcmoAuerrJaudes ficiens,vel finis , vthoc in loco<br />

canit, huiusdemonftrationis, exiftimat, Haecdifficultaslicet<br />

qua; definuio eft potentia, hoc longiori fermone a nobis dimo<br />

eft, quaeadcfinitioneipfamin 9 ta fuerit m noftris le caret gcnere: gen us eni<br />

paffionum non datur « Itaque<br />

cum in hac demonftratione,<br />

pofterius* Ad hzc,illud etja quzfolofitu differt, demonftrc F<br />

exphcat,non efle fimpliciter de tur materials definitio acciden<br />

monftrationemillam,cuiusme tis proprr] , nempe priuatiolux<br />

dius eft definitio, vel <strong>pars</strong> defini minis folis in luna,deipfo]unac<br />

tionis^dico <strong>pars</strong> , vt fi quis dex<br />

monftraret genus per different<br />

tiam,verbigratia,animaldeho<br />

mine,ex rationali . id autem de<br />

definitione intelligetis , fp non<br />

fit medium,vti definitio eft,fed<br />

defeftu^ecefTe eft,<br />

min us non fit forma, 6d caufa in<br />

terna,fed caufa externa, quxe^<br />

largitur propter quid : 3C fi di*<br />

cat quis,caufam externam conx<br />

ftituere quartum modum per<br />

Vti caufa eft, S>C hoc ait , ne rTat fe,quem Auer,remouet a perfex<br />

petitio principrjjVt fuperius dex eta demonftratione , vt conftat<br />

duxerat. Athocinlocovidex primo poftf commento


Argum.Tomitani<br />

ARGVMENTVM<br />

In<br />

J<br />

G cticetis, q> ibi caufa externa acci<br />

pitur,quaenori conuertitur t at<br />

xi« defimtio<br />

hie<strong>vol</strong>umus earn externa,quae<br />

6£conuertitur,


In ix.QuarfrtaPoft. 114<br />

vfq?ad fpeciem indiuidua, hoc non ingrediuntur veram,8f exx D<br />

eft fpecialiffimam* Adhecper quifitam definitionem,fed fubx<br />

tinet,quod etiam dicitur primo<br />

Pofte.tex. xz.vbi fcribitur, defi<br />

ftantiales different, itaqj quod<br />

definitur erit vniuerfale,no par<br />

nitionem non poffe effe particu<br />

larium ,neque corruptibilium,<br />

quoniam omnis definitio , aut<br />

eft principium demonftratiois,<br />

autconclufio,autdemonftratio<br />

fola differens pofitionetdemonx<br />

ticulare.limiliter,perfpicua eft<br />

Arifto.fententia z.Pofter.tex.u<br />

quaefitaelfeaequalianuero his,<br />

quae vere anobis fciuntur.inler<br />

quxfita illud eft, quod dicitur,<br />

quid eft,6< eft ipfa definitio, igi-<br />

ftratiovero non eft particular<br />

rium^neq? corruptibilium, qua<br />

re nee ipfa definitio, ItemPorx<br />

tur definitio, erit quaefitumve'<br />

re fcibile:quae vere fciuntur vni<br />

uerfalia, definitio ergo vniuerfa<br />

phiriusinlibellOjV.Vocum, in lis. Ainplius definitio fumitur<br />

procemio t teftatur librum illii abaliquogenerequatuorcaufa E<br />

vtilern extare ad definitionem<br />

colligendam, conftat autem il'<br />

lum de communibus,3£ vniuer<br />

falibus tantum vocibus agere,<br />

obid definitio erit vniuerfalis.<br />

Sed apertius Hammonius in eo<br />

demiibrocap,deSpecie, expli<br />

cans ilia verba, defcendentibus<br />

a gencraliiTimis ad fpecialiffix<br />

ma Plato in fpecie.fpecialiffima<br />

oporterequiefcere,quoniam in<br />

diuidua infinita funt,necpeorii<br />

fieri poteft certafcientia,eam re<br />

fert racionenT,c£ indiuidua,neq3<br />

demonftrari, neqsdefinin pofx<br />

funt,cum infinita fint, ex quib 9<br />

ru,caufa: veroe funt vies primo<br />

Poft.tex.43.itaq? 3finitio e vtfs*<br />

Gum his eft,& locus i.Pofter.<br />

tex.?.vbi Arift. agens de princi<br />

prjs immediatis, quibus demo^<br />

ftratio coficitur, eavocatdigni<br />

tatem, pofitionem ,fuppoiitio^<br />

nem,6d definitionem , Si itaq*<br />

defiaitio eft principium.,neceiTe<br />

eft ipfara effe vniuerfalem, non<br />

particularem. Sedidehabetur<br />

expreflius primo Poft.tex.com<br />

men.8i.vbi feparas Arift.defini<br />

tionem a fuppofitione, vul t fup<br />

pofitionem poffe dici particula<br />

rem vel vniuerfalem,definitio<br />

conftat definitionem, effe vmv vero non ita eft, qm fern per eft<br />

uerfalium,quoniam hxc finita, vfts.n.Auerro.textus legit: licet<br />

&C terminatafunt. Praetereaini Boethi) translatio legatneutrii<br />

bi vult Porphirius,indiuidua ef horum:de qua re, in le


Argum. Tomitani<br />

G definitio fit vniuerfalis, Qt affijv form? ,funt enim extra anitnam K<br />

matiua,nonnifiinprimaf7gura fingulares,6£ abftracbr. Ex his<br />

concludi poterit . dC cofimilem<br />

videtelocu i.Poft. tex. fecudo,<br />

Item fi definitio , &definitum<br />

funtvnum z.met.tex.commen*<br />

ai.definitum autem eftfpecies,<br />

vt ibidem colligitur,6£ fecundo<br />

poft.tex.aa.patetdefinitionem<br />

efife vniuerfalem* Przetereade^<br />

concluditur,defmitionem die<br />

vniuerfalem.<br />

Auerr.itaque,vt iam ad quxfiti<br />

explicationem deueniamus>ob<br />

ea,qu£ dj


In ix.Quaefita Poft. 115<br />

A id autem eftabfurdum, quonia ticularc non efle diffinibile, at D<br />

cxpofitum eftinlibello Quinep omnequod abalio diftinguitur<br />

vocum, Tolas (pecies diuidi in perfuam diftinguitur definition<br />

fingularia,non autem fingulare netn >igitur particulare cu non<br />

ipfum « Practerea in infinitum<br />

procederemus, Illatio vero fie<br />

ab Auerroe deducta eft,quia di<br />

cisdefinitionem effe particular<br />

definiatur, non etiam diftinguc<br />

turare vniuerfali. Item cum de<br />

finirio fit idem cum eo quod di«<br />

citurqnod quid eft,autfaltem<br />

rem,quod autem definitureft fola differunt ratione,fequitur<br />

fpecies vna, cum pluralitateinx fi fingulare non» definitur,if<br />

diuiduorum,itaqj fingulare in fum non habere quod quid eft,<br />

iingulariadiuidetur, Hisia&is, quare nee praedicabitur de fuis<br />

fecundo loco Auerr. probat opx fuppofitis, quod ee falfum iam<br />

pofitam partem, nempedefinj' demonftratum eft. Si vero quis<br />

6 tionem pofife elTe particularem dicat, fingulare effe nom en jcjx<br />

vel rei particulans.idij; adftruit uocum, 8C ex hoc velit difficulx<br />

ratione huiufmodi. Si enimfinx tatem euadere, protinus hunc<br />

gulare, non definitur,fingularc deridet Auerr. quoniamaequix<br />

non differet ab vniuerfali, item uoci,inquit,non efle definitione<br />

fingulare nonpdicabiturin cjd neque defcriptionem: id autem<br />

de fuis fuppofitis: vtrumque ve intelligendum eft de acquiuoco<br />

ro eft falfum,quare etid ex quo vero, ac fimpliciter dicl:o, non<br />

fequitur. Confequentisfalfitax autem de eo,quod analogu vox<br />

tern exeo inferrepofTumus, qj cant, nam id definiri poffe in px<br />

ea differunt quae ex natura rei cedentibus quefitisdeterminax<br />

funt diuerfa:porro ex natura rei turn fuit.Soluit Commentator,<br />

diuerfa funt, fingulare, dC vnix &C vt fui moris eft in diffoluenx<br />

uerfale, vnde Arifto* in lib. Pex dis rationibus difficilioribus,px<br />

C riherm.fecTiionefecunda^esdix pofitiones primum colligit, dex<br />

ftinguitperoppofitas differenx inderefponfionemadargumen<br />

tias, quae funt vniuerfale rei fingulari poteft afx<br />

tepraedicamctis item falfum eft fignari certa quaedam attribu/<br />

dicere fingulare non prardicari tiorei communis,hoc eft prix<br />

in eo quod quid eft, cum fit vex uatio communitatis, quae prox<br />

rum dicere, quid eft Socrates c" pria eft vniuerfalium, Secunda<br />

eft fingulare, 5£ fie de cfteris ho eft, quod haec attributions eft<br />

minibus. Illationem vero prinx res pofiduafed priuatiua, Ter^<br />

cipalem llcreducimus. Nam tia, exhacattributionepriuari'<br />

quiadicis definitionem no pof« ua fingulare definiri poteft,non<br />

fe effe particularem, fequi t parx aute ex aliquo prxdicato,quod<br />

dicat or


Argum.Tomitani &r.<br />

G dicaturdepluribus.Quartaeft, larenoncomrminicarialterifm<br />

iingulare, vti habetpnuatiuam gulari , dC praefercim vbi fingu<<br />

illam attnbutionem , quae eft gulare eft Ens extra animam,<br />

priuatio communitatis , poteft nam fi id fieret.,effec vniuerfale,<br />

mouere intellecftum , QC definix<br />

tur vti vero res eft extra anitna<br />

non mouet jimmo eftlimplicix<br />

quod eft abfurdum . coueniunt<br />

tamen omnia fingularia inter fe<br />

inhoccommuni , quodhabent<br />

teriingulare., 3C lie non definix priuationem vniuerfalitatis*<br />

tur,Quintaeft, errat,quidicit Primo modo non cognofcitur<br />

omneid,cuiuseft definitio,id fingulare abintellec^Ujnecdex<br />

etiam eile vniuerfale, non aute finitur.Secundoveroinodopa<br />

decipitur qui dicit, omne id cux teft definiri , qua; eft folutio per<br />

iuseftdefinitiOjdiciturcommu diftmcflionem5conciliansargu^<br />

ne.Sexta,communehabet duas nienta in oppofitum addu> F I N I S,


INDEX RERVM OMNIVM, QVAE VTILIO;<br />

res nobis videbantur exfingulis commends defumptus, c£<br />

exTomitani ledtionibus collecfhis * Inprimum,dC<br />

fecund um librum Magng Commentationis<br />

Auef rois^n Pofteriora Refolutoria*<br />

IMNIS doftrind,<br />

j cr difciplind difiur*<br />

\fiud fit ex pr


G Scire


Index 12,7<br />

A flotetis dejcriptionc.c6m.q. Viftinftioucri&'fd1fitfindiuerfll><br />

Non dari medium inter contrddi* tatem Artium conflderdntium d<br />

ftoria,


C Per fe inprmomodo diuiditur in<br />

guiny; dlios modos . ud cu pr


118<br />

A mdodictndiperje.com.tf. fale quod ndm fit, aduerfu* A/=**><br />

Vt rum perfe er ncccjfcrium con phdr. cr Auempdcem, item er<br />

ttertdntur ad inuiccm, dn potius Themiftium^uide com. 41*<br />

differ Ant, uide com.jj. Terfeflisfimd ejje demonftratio*<br />

Accidentiitm propriorum dtuifio nem qu


H<br />

Index<br />

Rtgufc, proptcr quod unumquod<br />

que tide ere. quomodo mteUigc<br />

Demonftrdtionisft>ecies tres ejje,<br />

uide com.fi.<br />

Accidetid qutddfepdrdbilid, que<br />

ddm ccnnexd efle.c.tz.<br />

Hecefldrium duplex efje> rei &<br />

confequentitf. com. ft.<br />

Prtdicdtum primum,ftue uniuer*<br />

fdle,quod ndmflt,dducrfut Ale*<br />

xdndrum et Themiftium^uide.c.<br />

$4. ltem,num conclufio demon*<br />

flrdtionis pofiit ejfe uniuerfdUs<br />

nee ne, ibidem.<br />

Demonftrdtio flmpliciter eft ittd<br />

qu* prtftdt nobk fumntdm ueri<br />

tdtem.com. tf.<br />

Mdior <strong>pars</strong> demonftrdtionu flm=<br />

pliciterfit de dccidentibus ejjen<br />

tidUbuf.com.tf.<br />

Trdfltus de genere in genut utru<br />

ddripofiittty quo modo licedt,<br />

CT quo modo non, uide.c.tf.<br />

Demonflrdtio dffirmdtiud uerior<br />

tftnegdtiud.com. 57.<br />

Demo/irdtioflmpliciter eftdeac<br />

cidentibus.com.f7.<br />

Scientidsnon trdnjcendere co.jS.<br />

cr prohdc mdterid uideetidm<br />

com.$y. %y.6o.<br />

Artem effe pdrticuldrem uel com<br />

muMm.com.6o.<br />

Ars pdrticukris uide c.6$. et<br />

tlducrfa Alpbd. ibide nonnuttd.<br />

Quo modo fe bdbednt iUd pdrti*<br />

culdrid dd dcmonftrdtione, quo*<br />

rum unicum eft fub faerie mdi*<br />

uiduum > uide com. 6$.<br />

Cdupe comunesjunt degenere cdu<br />

fdrum per dccidens.c.66.<br />

Scientid debet correjfcondcrc nd~<br />

tur


Index up<br />

AQuomodotnfenigenditsfltittelo pojttt diet una, uide com.T4* D<br />

cm m.i.Phyflc.tcx.ity fcientia Quatit


Index<br />

G tioentiunt>fccunduultimumfu4 Demonflrdtio<br />

rum cdufdrumtey uti entUfunt* hoc eft fecundum prius dtque po<br />

com.Sj. uide & ibidem dijferen ftcriw dc tr&ufjfreciebM fas*<br />

tiam bdrum^quonidm drs topic* com. $>;.<br />

nonbdbetfubieftum,drsiudicA= Demonftrdtio quomodo mferdt<br />

tiud bdbetfubieftum. prim per pq/?erw,er pofteriut<br />

Scienti* contempldtiu£ utuntur per prius,lege m.c.p


Index 130<br />

ttrum nonnuUd ibidem. Conuertibilid licet f*cidnt mutiM<br />

Qtundofunt due res, quorum un*


Index<br />

G Demonftrationes tffererumfen= Vittuerralcitontfle extra anima, K<br />

fdtdrum, no idedrum.com,i4.^ nifl in potentiate. 164.<br />

Uemonftrdtio logica et jyftogifc Error prouenitmterdumrationc<br />

mus ex communibus CT t*eris,rio defeftus noftri, interdti ex par*<br />

ttutem ejftntidlibus. c. ifz, te entis/mfe, mfine.c, 164.<br />

I,ogic4 utimur duobus modfc, uel Scientia


Index 131<br />

A txjuindtard,fedexeoquodin* pore,wdtcom.t. B<br />

fenflbile cfttuel


Index<br />

G c


Index 132,<br />

dwcon£tiontSy


* fdrio coUi&ty cottt.3A; id^cdutt<br />

conftderd^ne Auerrois alibi JU ft<br />

bide*<br />

to. com.zj.infine.<br />

hi contrddifioriuS« Dtfinitionem effc propridm defi*<br />

Syttogifmi cdtbegorici & condi- nito^confldre rebus tjfcntid-<br />

tiottdlk differenttdm qu quo modo lytto<br />

fyecidlisfimd, uide m fine com*<br />

mento.2.4.<br />

I Diuifio Idrgitur fcientidmmtnork<br />

ueritdtte qudm fdcidt fyllogifmus.com.<br />

2.$.<br />

Syttogifmus largitur ndturdliter<br />

ignotum, diutfio ndturdliter notum.com.zf.<br />

Diutfio dn inferdt definitionem Q<br />

gtfmum dfferimuSibonum ee, ex<br />

Jut definitione^ uide dmpldm di*<br />

greftionem dd boc pertinentettt.<br />

in com. 17. M<br />

Definitionentt et definition!* regu<br />

IM no efle compdrdndds jyttogif<br />

mo>neq; JyUogifmi regulfcqutque<br />

borum fit differentid, uide<br />

dd longum m com. 2.7.<br />

Idtionenecejjdrid) nee ne, uide Definitions ejft dupliccst<br />

com. a?. qu£ educuturjyttogijmoyt<br />

HonomnemiUdtionemnecejfdria qu


Index 133<br />

differenti*,uide com.??. 1}dcfitdefiwtioittius,uidee.}4tB<br />

Catbegoricus Jyttogifmus eft 6m- Quot ad uerarn definitions requi*<br />

nium perftftifiim$>quoniamfl- rantur,uide comj4.<br />

fa jufficit>ct dfeipfo perficitur* Orationes expUcdntes nomma eA<br />

eonfc.2,3.<br />

fe enuncidtiones oratorias.<br />

Conttdrid quo modo fe kdbeant » ftefinitionis etjyttogilmi compo/l<br />

quo ad corumfcientidm,ty igno tionem udlde differre. com.^.<br />

fantum^item quo dd eorum effc Definition^ compofitio eft condi-<br />

notius alterum attero,uide.c.2.9 ttonk ty co^dtof ationk clau-<br />

Anitoquifitio >fiue induftio pofiit<br />

cotUgere definitionent ex cotte*<br />

&ioneflnguUrumeiu$pdrtMm><br />

fule : Jytiogifini uerd Cdmpofltio<br />

eft compofttio enunciation^ in-<br />

neene.contjt* Ariftotelkmoseft9pofi topicdtn<br />

QW qu


Index<br />

*» tiopropttrquidttittumuclpo* ibidem. uide crqtieddntcontra fc<br />

tifiitiM. ndmji dcfitiitio erit no* Auempdcem.<br />

td ,fed non per em cdufdm, cr Demonftrdtiones uer


Index 134<br />

-A tflnu eflentidRbut.e. 41. mododifferdtdcompofitionede 0<br />

QMfitdfcientidrum/peculdtiuda finitionk,uide.c.4$.<br />

rum pro maiori pdrtejunt de AC Qutefitum demoftrdtionk eft, pro<br />

cidentibut ejjentidlibut.c. 41. pter quid,qu


Index<br />

G Demonflrdrirem ittterdu per ma fldns tn'mcjuo uerurn eft diccre<br />

tenant flmul crfinem, ttidc co. $ ifludfuerit e mdiuifibile.c. 6^<br />

ft.ey.f4. Jjnea. uti diuiditur p infinite, pun<br />

Mathematics fcienti* non habet fa, fie tempus per infinite in*<br />

materiam.c.^4. ftantia.com.6z.<br />

Rerwm eternarum an fit necefii- Generatio non eft cont'mua ex fe9<br />

tas,magna qutftio efl.c. $4. fed ultimumjuccedit primo.c.6^<br />

Pofeibile quod non eft maftu,fl Inhkqu


Index 135<br />

A R« qu


Index<br />

6 Artesj&fiogiflieefd&iue c]u*flnt fit. com. 92,<br />

uide com. 8*. Demo/faff tone qudmlibet efle ml<br />

Defimtiofljccierum inuenitur db cdufe uel efjendi. co.yz. cr ibi<br />

tndiuiduk fenfu cognitk.c.$z. conftderd an cxcluddt Auer.dc*<br />

Aequiuocdtioldtctin wiuerfali= monftrdtionemfimpUciter.<br />

bus, non autem m particulars Prius cr pofteriut quot modk fe<br />

bus. com. 8i. fe inuicem infcrtnt, cr ex boru<br />

Via. compofltiudfddtior efl^uia di ittationibus quo modo tres orian<br />

uifiua.com.8z. tur demonftrationis frccies, er-<br />

Analoga nom'md utrum definiri quidinbocfenferit Alpba. uid,c<br />

pcsfint, uidc er quidem dccura* in com. 93.<br />

„ tetncom.S$. Difium dc omni €Jjc id quod am*<br />

Remind accommoddtd cr transit plcftitur tres conditions, utfit<br />

titia no uenirc in u/um definitio in toto,utflt pcrfe,ty pnmuw,<br />

nis. com. 84. com.^4.cr ibidem con/tdcra an<br />

Dialcclicum non definirc per no* Auerr.difcrepet A doclrind Art<br />

mna accommodata cr transta* ftoteUn, i.Pofte.<br />

titia, tanto minus demonflrati* Primum prtdicdtum quidftt,uidc<br />

t/Mm.com. 34. licet aliquadofed com.y^*<br />

raro ittud occurrdt: in quo uero Primum prtmiffarum non ejft il»<br />

cafu lege diligenter.c.8^. ltd idem quod eft in condu/ioni-<br />

Medium terminum effe caufam dc bus.c.p^.. uidc cr borum diffccidentit<br />

manifeftc cottiges in rcntiam ibidem.<br />

j cow.8j. Qua/ltd alia per/etalid per AC-<br />

DifterentiM ddri WIM fccundum cidens. com. 94.<br />

analogtam.c.87. Quffttd funt dccidentid proprU<br />

Caufccierum,ey generum. c. ^4.<br />

m\£ duuntur.com.S?. Quefitd cum fwt differentia uel<br />

Quecie dtffcrentcs di* definitiones,fwt qutfita primd,<br />

ci duobu< modto, infinc.c.Sy. fed b


index<br />

* Gentritprx&cdth utru jit prim* ft<br />

nee ne,/ege.c. 94. et ^wid A/pfe. ^«id Alpb.uoluerit^ibid em.<br />


Tnde*<br />

G idem tfft principiumfcienttjcin Qutfltedufculnonnuttdinienigi K<br />

rebus artefoftto cr ffcwricfc. biliA m

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!