14.05.2013 Views

li'- m- - Memoria de Madrid

li'- m- - Memoria de Madrid

li'- m- - Memoria de Madrid

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

L bO-<br />

k <br />

<strong>li'</strong>-<br />

m<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

t<br />

'I I<br />

1


"líSaTOr<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

1


f/í<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


f: JK^<br />

•Tí-,<br />

•\y^)<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

i


IVSTI LIPSi<br />

DE 13420<br />

MILITIA ROMANA<br />

LiBRí qyiNQyE,<br />

CQMM.'B.iiTÁ'V^lVS AD POLJBiyM.<br />

Editio tcrtia^ auda varié 5c caítigata.<br />

mm'\<br />

A N T V E R P I ^,<br />

Ex OFFICINA PLANTINIANA,<br />

Apud loannem Moretum. -<br />

CID. I^CII.<br />

Cum'BnmkgijsC4mof¿ Reglo.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

\>¡\<br />

^.-T


'y<br />

M morí ..<br />

']• :-<br />

•l'í5^'i'^%^^^'C^^^<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


:i<br />

P H I L I P P O III.<br />

HISPANIARVM<br />

ET I N D I A R V M<br />

P R I N C I P I.<br />

V JE <strong>de</strong> MIL iT IA fcripfi,<br />

magne Princeps, etiam<br />

tune cum fcripli, animo<br />

tibí <strong>de</strong>ftinaui 6c infcripfi,<br />

I &: fufpendi, vt ílcdicam,<br />

.adtuamaram. Múltame<br />

lincitabant. fedpra'cipua:<br />

'quodtuus eíTenijinfoIo<br />

& vetuftiífimo patnmoniotuonatus: quód<br />

res militaris, & i<strong>de</strong>ó magnitudine & fortuna<br />

tuá non indigna. Enimueroquem magistraftareaut<br />

fcirehíec<strong>de</strong>ceat, quámPrincipem?<br />

&veriílimc pru<strong>de</strong>ns ille noíter Corneliusí<br />

Cetevít cvtmm^^e (ItfimtilaYÜfeddíicis honi Imperd^<br />

'toriam ejje wiYtuttm. Quid vero talem Principem<br />

? Nihil bíandimur tibi^nec publicé locusfitjautgratia:<br />

fedab orbe condito noni'<br />

fuit, quimaiorin reaut fpe fuerit, quamtc<br />

fata viaentur <strong>de</strong>ftinaíTe. Praeeft iamdiu maxittius<br />

Regum patér tuus tót regnisj in vtro-<br />

-^queorbeiura réddit, veteriSc nouo j atque<br />

A 2 ccce<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


eccenoüamad<br />

potentiám viam fortuna nu^<br />

E<br />

eraperuit, adiedla Lüílcaníá: quse folaaduc<br />

hcinia <strong>de</strong>erat- pulcherrimae 6£ folidg^<br />

Hifpaniarum vefti. Adfuta eíl:,5¿: vria cum cá<br />

Afúcx'&c Aíixporcus aucinfulx: i<strong>de</strong>ft,c!auílraatqueadituSjquibusipfas<br />

illas inuadatis^<br />

6c totas fubiiciatis inleges& iuraveftra. Pietas<br />

iamdiu huc vocat &c religio : fcd recenter<br />

etiaminiuriajquam immanisille hoílis Auftriacis<br />

tuis infert, fa¿lus &C folens violare, rapere,<br />

& regna regnis adiicere, nullo nifiarmorum<br />

iure, O expergifcere tu aliquando,<br />

^adolefcens & vegete > &c magno P H i L i p p o<br />

-t-uo eítomagnusALE-XANDER. Omnesifti<br />

:Afiatici Darij fe cpntrahent, & ad motutn<br />

,tuuni tiniebunt quantum nunc timentur.<br />

jExempla cibi adfunt fórtite^& feliciter capiendi<br />

imperij amaioribusillistuis, quosinijiiensá<br />

ferie e Caífaribus & Regibus nedis»<br />

Sed eniinent Ínter iños FERDINANDVS 5Í<br />

IsABELLA proaui (faeminamnihilme pu<strong>de</strong>t<br />

ad<strong>de</strong>re; non fa£minam5fed vero verbo heroijfiam)eminente<br />

inquaní, primi au6toresmagrtitudinis<br />

&claritudinisHifpan3e, Ij inltaliam<br />

arma inculerunt^ij in Galliamáj nouum<br />

orbem tibiapetuerunt,- arcanum <strong>de</strong>pofitum,<br />

& quid niíi limitem ad apuum imperium a<br />

Prpui<strong>de</strong>ntiadiuiná'?S.ed& CAROLVS inter<br />

illoslucefuáfulgetyauu^tuusj yirbellomar<br />

, ' , ximifs,<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

'4


xhnxis, 8c í<strong>de</strong>m mo<strong>de</strong>rati bonique cxcmplar<br />

itnpenj. Quid PHLLÍPEVS pater > cuius vt<br />

ceterae virtutes fileamür (viuit enim, & poílentas<br />

magis hkc diebc yi) at certe L E N i T A s<br />

ScCoNSTANTik non omittentur, iiluftria<br />

íi<strong>de</strong>ra in illo virtutum choro.. Non fuit á natisregibus<br />

(teFi<strong>de</strong>s&VeritasappelIo) qui<br />

magis proprié hsECÍlbivindicauerit :& addo<br />

ab illis fontibus fcaturiginem, Sedatum regimen<br />

&C quietum. Vt gubernator in magna<br />

nauijfleétit &: regir omnia,paruo motu. quidadminuta<br />

eo ? vtfummusillemmidi redor<br />

Deus,machinam hancquatic & mouet, ipfeinconcuíTus:<br />

talis tuus ille genitor, vetus regnandi&:<br />

fecurus. Tu fucce<strong>de</strong>/ed fero (pietas<br />

tua hocpoílulat:) &iUumarqueillosnobis<br />

red<strong>de</strong> , quorum fanguinem 6c partem<br />

príefers. Rapitur ad fimilicudinem íüomín<br />

excellens G[ua;quchatura, &íimulacrumCÍEleílium<br />

animorum refei*c <strong>de</strong>ccrpca ab iis aura.<br />

EnorbemChriftiánum turbatum bellis<br />

aut diíTidiis: in te oculos coniicit, & aliorum<br />

aperta inclina;io eft, aliorum occultus me^<br />

tus. QuidhíEcniíimaxima,iammagnotibi,<br />

prxfagiunt? tuvterGaduocantefortuna; fei<br />

ita vt nihil ei débeas,. & feciíTe eam vircus<br />

tua vi<strong>de</strong>atur. Abfque hac,Princeps, magnam<br />

famam haberepotes', non potes bonam : fed<br />

tíQC firmam auc diuturnam potes, niíí nixa fit<br />

A 3 eoful-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


eo fulcro. Namviuos&cfupcrftitcs premcrc<br />

in redré faótis etiam Liuor auc Inuidiapoteft,<br />

& plebeij fermones: atmortuos, & cüm tra-<br />

¿tu Veritas inualefcit, fplendor ille Famx Se<br />

Virtutis irradiat, & feria fccipta ad memoriamtraduntpollerorum.<br />

HÍEC adte: <strong>de</strong> me<br />

<strong>de</strong> meo muñere, exiguum hoc vtrumque fateorjecíi<br />

in re magna. Quid enim maius Milir,<br />

tiaíqux folaorbemtemperarj necregnafolum<br />

dat aut adimit, fed ipfam vitam. Nulla<br />

refpublica aut ftatus íine ea floruit, nulla perennauic;<br />

& vt quacque melioribus legibus<br />

autmoribusfuit, icahanchabuitmelioremw<br />

Talem R o M A N A M apud te audaóler profitemur:quanihil<br />

cultius, fandlius, amplius,<br />

raoribus, difcipliná, imperio fuit. Igiturnec<br />

Militiá. & haec eft illudtelum, quo, Virtute<br />

comite,terrasfibifubvtroque Solé fubíecerunt,<br />

ík. fubieftasin fa:cula aliquottenuerútí<br />

O íi mens tibi ílt Princeps (facultasa<strong>de</strong>ít, 5c<br />

probx inñitutioni hoc <strong>de</strong>bes, vt intellegas)<br />

íimenSjdicOjíit vagandi per eorum Anuales<br />

Scgefta: quos flores virtutum coUigas? qu^e<br />

príEceptapaci& bello? Sedhuicmáxime,in<br />

quo excelluifle eosfuper omnesgentes, dicere<br />

poíTumus cum gentium confenfu.<br />

Tuam illam confule, ScipfosHifpanos. qui<br />

etíi robore & bello femper validi, tamenab<br />

arte <strong>de</strong>ítituti funt; &c ea fecit vt ca<strong>de</strong>rent,<br />

quam-<br />

'.V<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


! _<br />

i<br />

quamuis «gré &c feró, fub Romanas Icges.<br />

In lau<strong>de</strong>m eorum hocdixerini. nulla natío<br />

vctuílioremhancgloriamíibivindicat, nulla<br />

diucurniorem: non ipfi illi,quos laudatum<br />

imus,Romani. Ecceab antiquo, & priufquam<br />

Romana virtus fe exfcrerec, bello Peloponneíiaco<br />

fama eorum ad Gra:cos ipfos<br />

vcnerat: & Alcibia<strong>de</strong>s in orationequapiam<br />

apud Thucydi<strong>de</strong>m,/£?r////;»í3í teftatur


veflro > In parte tameh adfumitis: rum vt<br />

vniuerram,npn fua<strong>de</strong>o aut probo. Multa di:<br />

uerfa a nioribus armisque noftris, quaedam<br />

6c aduerfa: iudicio opus efl, quod tu '&i:ui<br />

Ducesfaciléinterponent. Mihiqui<strong>de</strong>manimus<br />

fuitj intuigratiamé tenebris liseceruere,&resmortuasfepultasqueprotrahere:£ixitDeusvt<br />

iiaudinvanum,íkfedandis haec<br />

in Europa turbisfint, & extraeam imperio,<br />

tuo propagando. Vires fi pro animo non fuerunt,ignofci<br />

poñulorr & hunclaboi:em ftudio<br />

potius mei cultüs, quám. íiii pretio xíli-<br />

Biari. Egoqui<strong>de</strong>minte, óPrincipummaxirne,<br />

vel vecerum Gallorum more adficior, &<br />

icge illa prifca me tibi facro D E V o TI o NI s.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

LE


LECTORI MEO.<br />

V M opusdliqaódidmdiitmeditarey'e^ folíate qUíC'<br />

renm^quod compendio efjét totfcriptionibuj^ ^ lu~<br />

cem pvixfirret Adbifioriasirepperi a*iffsjj?ecímen Q/<br />

primitiasnuncprteho^quodE ACEM Hi ST O-<br />

I RI C A M »o« exfuperbiá^fe<strong>de</strong>xpyopopto^ appeL<br />

^ Imi, I<strong>de</strong>Hy yt mores Komanós pubucos pnmtosque<br />

proferam(alibi Ü^ Grecos:) atque eos iu iüujlrem j ytfimullocafcriptomm<br />

yetermn^qmaUndmit veltangmí. Hocctimdijfujíimjmo e>*<br />

confufurn fu ( negare Jionpojfnm :) placiút excerpere prirnum ex omm<br />

túmulo qmdqmdad MILITIAM facit ^ ^ idimEiim pi'oponére;,<br />

^fcrkdiqHÍí'.ccQh£ponerermi. I<strong>de</strong>oquisad¿Militiam:quiaeamn<br />

creberrimi j fedaffdae^ in hiflorta occurrit^ ^ omnem in ea pagmam,<br />

•Vtfc dicamjücit. Vt enim vita no/ira publica cH^pc firiptio: ¡lia ab<br />

^lioinamm^ ttwbx ^bella: ergo ^Annaks^ qui ceuum reprafintant.<br />

Atqsic ego fiicns^ gnarm dico y nihdcjfe qmdmagü jiflataut<br />

rcmoretm- iuuentatemy quoínmilititeprifca ignorantía: cuimaloante<br />

omnU me<strong>de</strong>mur^t^v^ ha7!c caliginemmíflrd FACE (pro í0pi4qui<strong>de</strong>m<br />

ingen'ij) mnf <strong>de</strong>puIJUm.Jn tres partes totam boc DE M I L i T i A ¿/íuiji:primxeB,quítmvi<strong>de</strong>Sj<br />

AD P O I VB ivu:inquágeneí'a'üeiiM<br />

notificatioj^fiquid ad ordmem^ arma^ kresfacit^ aperimm g/ remlamas.<br />

Smthbri quinqué^ quos habes. Altera^ p o L i o R c ET i^*<br />

c íi N j ffue De m.-ichinis^ toinicntisj tcli-s^libri coti<strong>de</strong>m: quiparatij^fubpqueniítr.<br />

Tertia^v E TRI v UVKoJatifpmapars^ g/<br />

claupaUfelicübelü. Tumad rcliqua F A C i s ordineibimm^pauSior '<br />

iÜe vitíC nofiríC dabit vitam ^fed g/ vires. Nam voluntas qui<strong>de</strong>m O<br />

wateries a<strong>de</strong>B^fedvaktudofi^e interce^it^plures hos annos hoflilü ^<br />

aduerpuAh^ qmm in hac ipfipriptofape me ligauit ^ 0 adpamma <strong>de</strong>duEiumrctmuitlScioy<br />

^ apudmemagü qmm publicitusqueror. Tajnen<br />

^pubUcitüs tango ^ vt venia ftJ mifiratio aliquapt^ pcubi quod<br />

Volmmnsnonfecimus,^eu'enitmbüiniftocurfuqmddicitury CabalUisin<br />

Cliuo. Tamen ViVlauiorumilleprimusdiccrefolitiis^Im- .<br />

pcratorcm Ibntem moñoponcvc: pe nobü finpif^ Hominemin<br />

opere <strong>de</strong>pcere: nec <strong>de</strong>pnere potius ^ quod fua<strong>de</strong>bat oUm prifctu aliquü<br />

cenfor. ^erte vclin ifiü alibi languidü ^ fruSim


19<br />

tno ítiuenUndó fuddjfet. Totum enlm hoc Tolyh'^ fcrlptum ferpíexum<br />

^ cdmneobjítttmniecinduflriafolHm^fedacntMe'mgen^op!^<br />

ua<strong>de</strong>ndum.SperamK^yimo proftemurjinpartefecijjf : idqm non adiit'<br />

tosaprionbusjmjiforte k Franc. Patricio Ítalo, quemplnm ye/lim<br />

pycjpjfe tnbacfemit<strong>de</strong>qm<strong>de</strong>mfcio . ^mdnospr^ctcreum^ leSior y'i<strong>de</strong>r'tt:<br />

qmdaÜHjpmtcr nos^fequens item atat.NecenimneJcio^vbipf/iel<br />

cpuj cceptum eU, ^ yelutfi-agmina autfmtes amotíe^concm'fumfia-i,<br />

^ pojirejnos qmfque priorum etmn lau<strong>de</strong>m infe <strong>de</strong>rimre. zAliqmd<br />

nempe reperient ^ g^ T«ÍW ficpe locus aut retmtior le^io eíi qua rem<br />

eonfidt:'qmdnon tamdoSirind: dixerü^qmm fortm£ . Eooyero ^<br />

hoc excujo 3 qmd ante pubhca indictafubire nobü opuá ^ qmmprimta<br />

expeññ: me yl/x recitationes aut ínter amicos leSliones funt-^fitpientiffimo<br />

confilio yfnrpat£ antiquü . Typographia ¡fia nosfiatimprotrMtj<br />

^ irremcabüiter protrahit: necfaSj etiamcumrefipaerüj refipuijje.<br />

Alta tamen editio relinquitur^ ft) me<strong>de</strong>npoteH :fiib eam vos cequi ^<br />

iniqui admcOjiauate. Siuelatidínoflrafamtü^fuggmte : fiítecarpere<br />

gaW<strong>de</strong>tü^corrwke.ego njtroque ajfeSiu' ytar in ynumfinem^ emendan-i.<br />

di ^ dífcendi.Erunt ex verboyeteri/ ¿'íJ'npaiipponiS'ii.Jamjquúdad<br />

Tolybij ipfum hoc opufidum f^eSiat^re non mole magnam^ hamambi-<br />

Lib.v. gendumarbitrarquin^olybíjfit^ii!sr ipfeagmfsit^ yt*alibinotamus.<br />

Sed tamen ab aliena manti contraSiam aut recifitm aliquídyi<strong>de</strong>ri ^ non<br />

negó: gy' eB cetera Polybiana friptio vber magü ^dijfittfii. Tttídus<br />

etiamqm Librum Scxtam Húloú^xnm prafert^ mihi eíifalfiíít<br />

citm nec ¡(lafie continm, yUo modo aitt yeniá hi/loriícfint j g^. ípfeefateatar<br />

e libro an übris De rebufpublicis ejfe. Fuit yi<strong>de</strong>licet introdu-<br />

Bio in Hifiorias^ agran<strong>de</strong> adumenturn, nojfe qmdRornmi, Carthaginienfes^Spartanijp^e<br />

aut bello yfitarint: ^ tvjm^cmn bremtcr inter<br />

narrandmn tangitnrjnbere yn<strong>de</strong> doSiíorfis, g/ petas.Satü <strong>de</strong> meo ^<br />

Tolyb'ij inftitato : ytlle ytmmquefit youeo ¡ g/ hoc queque , yt iBü<br />

^bfiltitís pe<strong>de</strong>m mihi porrigere ^ promouere fas adferium iüumSapientia<br />

caÜem^qao aaípiro. l^a hoc Ticjis ¡ ^ in omni rita non mihi<br />

folum yixijfe.<br />

• Cuix<br />

fiíalog<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

lYSTI


I V S T I L I P S I<br />

n<br />

DE MILITIA ROMANA<br />

L I B E R I.<br />

D l A L O G I S M V S I,<br />

FrafíttitfncuU g/ occajio dkendi^tum Um aliqm militU Romma.<br />

•M E RI D-i E, vtfcrémosnieusefi:,inambula-<br />

N:.^^ bam, cupidis honcfísrum ariium me pra:bcns,<br />

'"^'3 Síveluí: domcftícas quaídam fcholas habcns,<br />

^I rcípondcndo aut diíTcrédo. Veiiit ad me honc-<br />

;Jr ftx ironcis&:mentísadolefccns, AVD ITOR/'J'WH<br />

meus {necaUternuucappellcm) quifaluccdir''''"'"*^'<br />

aá, lilüd<strong>de</strong>MilitiupromiíTumUpii, inquic,<br />

quandocxpungisíTardum iiomcncs,'.icd¡cam •<br />

.„— — malum.Hgü,Ciimotiúenc,inqiiam. Longares<br />

eftjnecpauearumaliquothoraium.IlleitcrumjDeotiüncobtcn<strong>de</strong>/cr¡xrunc,&:tamvacui<br />

nos nuncjquamipfa Vacuna. Qijandoetiaaptius?<br />

ícrucntomniabcllis, nccalii magis in mentís auc incirculis ícrmoncs. fW""*-<br />

QuamvolupeíÍc,iiueiifl:avcteremillam ferió inceílegcrejáidcccrpere"""<br />

ex eáaliquid quod 1Í: in hodiernum vCiuníEgo rÍli,3¿Q¿!Ídais,Ínquam,<br />

<strong>de</strong>cerpcreííiculum hoc ignóraSjaiic diíTumilas. Nam conccmnunt noftri<br />

Martes hxc taliaj Se nxnias &; Indos ea habent piierorum. Fortaílis,<br />

inquic illc,vcl i<strong>de</strong>óquódparúm norunc. Nam plcrifque horum iurcil-^ p„-„/- „_y<br />

lud OCeinaS: ' nei' :S


HemMH4<br />

tnilitU<br />

tau4.<br />

lib,i.<br />

Lib.r.<br />

Plut-in Lu.<br />

cul.<br />

T>epr/HMt!»<br />

tiitfácm.<br />

Accfffla ad<br />

tK^Uííinñi':,<br />

Cum exni^<br />

fatiant.<br />

Cum ÍHH9tatione.<br />

ti Di MILITIA H.OMAKA<br />

nam máxime mititiam fleftc: cum cuius Dileftu, Dífciplina, Oi'cíine,ít<br />

noftra ha;c aouitia arma iungantur, qux vis auc acics rcfíílat ? Ego luc<br />

manuní iuftuli, Euge, inquam, me quoquc hac commcmoratione inccndis.<br />

Etve fcintilía in aridam matericm incídcns facile comprchcndit:<br />

fíe cgo inflammor in nomine & vircute Romana. Ec boná fídc,quar<br />

gens in militiá forcior aut fel¡cior?D¡le¿tum vidc; nihil aeauatius. Ordincni;<br />

nihil aptius.DifcipIinaní;nihil fcucrius Hindiusque' Itaquc per<br />

annos fepcingcntos, tot triumphos pxnc quot annos numcrant, &; imperio<br />

fuo fubiecerunt quidquid validum aut bonum in orbe rcrraruni.<br />

Nam alios quofdam latiiis impcraíTc fortafí'e dixcris,aut nune imperare<br />

(ccrtémagnum noftrum Regcni;) fedín cam fcle¿lis gcntibusauttcrris,nondices.<br />

PcenoSjMacedonas, AíTyriosviccrHnt, &impcnumiii<br />

eos vííirparunt qui ante impcraranc. Qiitd Hifpanos, aut Gallos ? quos<br />

vinccre non glorix forcaíTis maiorís, fcd opera: fuic. Ira paullatím mo-<br />

Icm illam maxrmi fccundum áeoriim o^es imperij ('Liuij verba agnofcis)<br />

conflitucmntjidque in óptima EuropXjAfiXjAfncx parte. Quá auccm<br />

alia rc,nili milicia hac,quam laudamus? N'im íngeniajnumcramjroborahominumiívi<strong>de</strong>s¡lÍngulis,auc<br />

ómnibus,fxpevinccbanrur: fupcrabac<br />

Ordo &: Difciplina. Ergo haud vane olim vaticinacus apud Liuium Romulus:<br />

Tinllitf opcshumunas drmts Romanisfojfé refiftere. Quid Romulum<br />

lotiuoríipfc Romanoium hoílisTaxiles,ilIe a íinu Se latcre Mithri-<br />

daciSjtibcro ore apud Tigrancm faíTus: Pi'fÁtixova^yt^^ ra pauxíav<br />

oTj^a: Re?» íKUí¿íam,R0fKi!Na arma.At


t I B S K. V B. 1 M-V S,<br />

U<br />

D I A L O G. I I.<br />

ModuJ 0^ Ordo dicendorum^tum <strong>de</strong>DÚcBu^<strong>de</strong>Tribums<br />

<strong>de</strong> Stipendiü.<br />

AT miamfedifli. AVD. Animo&corporccompofitusadaudiciidum.<br />

Lii's. Audi igíciir, ícd Modiim atqtic Ordincm príüs,<br />

qucm ccnebo ifi difTercndo. CModits híc crit,vtPolybif verba eligam Sí Modiuir*'<br />

iiiíiíhtiíjqui vnus Tupcrcftcorumqui<strong>de</strong> vctcri militiá rcripfemnt. Nam '¡'¿l'J*'<br />

Vegetius qiii<strong>de</strong>m nibíl habct meii, ac fui &¿ fiíperioiis xui inllicuta aut<br />

mores miícct ac confundir. Polybium adhxrebimus igítur. &: vt ij qui<br />

iter iguotimi liifcipiunr, limiccm aut aggcrem aliqucm comprchcnduiíc.qucm<br />

iníiftant: fie nos lllum.tuti ab crrorc aut lapfu. Sed Ordo zci-?¡f^' "*'<br />

men eius quia baud aptas vbique ad docendum, aut ctiam plcniís: fuggcram<br />

altunij atquc cuín qucm dcfínitio hxc nollra dabit. Ab cá cnim ^ffitiHi,<br />

appolicé Militiam cxorfuri vidcmur: qua: CÍ!:,MVLTITVDO APTA ""'""•<br />

ET COMPOSITA IK ARMIS, AD VIM ÍACIENDAM AVT<br />

AR.CENDAM, s V I) CERTA LEGE. Qjjinquc in dcíínicioncm P"""""*<br />

iftam partes iiiclufi, DIEECTVM, ORDINEM, ARMA, ACIEM» -»<br />

DI s c I p LIN A M: quas liiigulas ordinc, U toti<strong>de</strong>m Scrnionibus,cducam.<br />

Polybij Ípfi verba Iccundúm Íias partes aptabo, vbicaquidcm<br />

cruncrqua dcficicnt,vcluc laciniím liuic vcfti á me aut ab alus adccxam.<br />

Omnia dcindc cxplanabo &¿ illu[lrabo,(ed brcuiter: quia iamdiu nobis<br />

iliud fcdic,* OJib^íja •s(7,e¿y^¿ TO áju\yt. Ita olim Dcmofthcncs,vaídc * NM^WW<br />

pro meo fenfu. Sed Polybium ipíum iam audiamus, qui fíe <strong>de</strong> Dileau.Tf,"' '"•<br />

Vm tu Icgctcrcapo. AvD.hc vti-aquc manu quidcm: leaGrxcisadíen- borf.ma.<br />

ptaquxha:cvcrlio? Li P Í. Noftraell. namctíilanus Lafcaris, homosnww.<br />

G rxcus,aptc &: doítc pleraque iam vcncrat;tamcn rcucra alibi alíter,&; CÍHÍ/Í Wquod<br />

eapuc cll, non fempcr preísc &c adftriclc. Id aiiccm adprime mihi ¡ÍMU»:<br />

placee infcriptoribtis qui flilo tales, máxime cúm <strong>de</strong> re agitur; inquá-/^"- ,,<br />

verbum additumjautomiirumyíutlaxiiiscciam rcdditumjinagnas facit íí.^"'"'<br />

vel mntationesvclerrationcs. Attulcge.<br />

ErreiS'civ )f^^£t^iDui cEy Curruvero Confules <strong>de</strong>fi- POLYB.<br />

úísrctVüí, ,«5 -JitJVa ;ÍÍAí5£^- gnauerlnt, tum Trihmofmi-<br />

^Qv;y.ct^T¿'n,7Íojct^iMci^ litumconflüuunt^ quatmorlka.^i\ZA'.<br />

-my Trille CVKW- <strong>de</strong>cim qui<strong>de</strong>m ex ¿ü Cfui ianu<br />

(TiW g^ói/líyc Ih ^c¿¡€Íct;,H- cjuinajlipendia annua confe-<br />

¡tct íl\," ¿^.014 'TZWT'é^ig U cermi-Jecemaltospmereaex<br />

-dvU-'icL^ itíi\>7vOí7rm,rR'^u.ív mqm<strong>de</strong>na. oAt reliquomm,<br />

í7í7t^';8k!t,ráq'-^jiil;dq'\^'!lg eojmtes qui<strong>de</strong>m<strong>de</strong>na,fedites<br />

íet


14 DEHILITIAROMANA<br />

•yKÍu)^ ov "^ís T€ilcí^.op%t É tet necejfarió in annisquadrOri^ht^v'^iuÁkviSiq^'iihhji'd^<br />

gintufexanatíuitnte.Exctpio<br />

iJ«7¿TctíT5l^xocrí«ící^a;f-- eos qui infra drachmas qualicíg7^.!MYíix¡vm.t'¿r-6q§\^í<br />

dringenascefifunt^quosomit"<br />

TTa^ícKnTí.d'j'^gjeigTlwiícw- tuí7t ,0^ refemant omnes ad<br />

, Vj'Jjjü^daM.hdvSiTroTÉKoí- nautkujTU^JuTrij. QuodjirsTretyn]<br />

Tct.7ri;(n^^a(ri(iig^ quandQres0'árcumfiansne'<br />

¿


LÍBER PRIMVS.. ij<br />

equice, dccem tantiim c plebe: quia plurcs nimirum habcrc voluerunc<br />

honeftiores.<br />

„ Decem aliosprdíerea exiií qiii<strong>de</strong>na. ] Ego ¡ra rcddldijpro fencentia ícnícw •<br />

iam diaá: atvulgo leguiic &: vcrtunt implicare.Lafcaris qui<strong>de</strong>m íic: De- '^"''""''<br />

eem aiitcm klioSyfr^ter h0S,ex lis ¿jai <strong>de</strong>cem reliqua fecerint.Q^ux ergo h^c<br />

<strong>de</strong>cemreliquít?3.n quinqué ilÜsprioribus addcnda,vc í!anc~quiiidL-cim<br />

annorum ftipendiaí nugatoria,aucfaifa. QuinGrecaleuitcr corrigenda<br />

feíitcntiaa me vcrsa.Nsm hocaic: Tribimi nuidéfieri polTunt exequi- '^"^""•<br />

tc,qui quina ftipcudia fecerinc; ex plcbc,qiii nena: at rcliqui ianí milites<br />

in vniucrfum ftipcndia conficiunt, equitcs <strong>de</strong>na, podicesviccna. Non<br />

eciamdifpliceat: ii Áoma^ t T¿cf^ ¡-HSH^: i^woá z&t, Ceterum,eíjaiíes<br />

qiti<strong>de</strong>m. formula &c modo fcrmonis dcHedciidi. -^<br />

„ Pedítes vicena japeñdi<strong>de</strong>xpíereoporlet. ] Iceriim a mea córre¿libne,<br />

vulgatamnoncftvccxpedias: ccrcequiadíiifi .haíbenus nonfecevimc. p^Ke/c»!<br />

Laícaris ica rcddidic: pedites vero ex iis qtii fcxtitm ^ qn.idr.tgcfímti^7t :cnrti,rum<br />

atíttis attigerimtaatjum. Quamle£tioncmfecutusrit,neíi;io: vulgjtain ^"i^'"''^'<br />

nonexprcíTicarqueamplius/entcntiam bonxmcnLÍsnullamcxpi'.::ilc.<br />

Sigonius Sí Grucchius, viri talium curiofi 8£dotti, iu \\xcúfxwz:^^:ti- viimSii<br />

títor<strong>de</strong>cim ex iis (¡ni quinquéftipendia anmia bah.int, <strong>de</strong>cem 'nerh adhos ex "^ ^^'<br />

iis qui <strong>de</strong>cem: equites qui<strong>de</strong>m qai <strong>de</strong>cem,pediíes vero quijex. Ec explicaiit,' ''<br />

^'^'nem :j»ie.jaamenti^-í-{{unti¡)í'2.GTiicchi]) Tribumimfieripotitilj'.^<br />

nifi <strong>de</strong>cem ftifendU haberct, chm interhn [ata effkt feditibiu vel [ex annos<br />

meruijfe. Ncgo quidquam magis aut -1 Polybio^auc arationcabirc. Iftud<br />

qiiidcm <strong>de</strong> /f A- annis vbi lc¿lum aut fcripcum?quin dilcrté <strong>de</strong> quinqué^<br />

aecemin Poíybio cíl. Qu^í ctiam ratio, v:equites tardiusad honores,<br />

quam plebcij pcrueniant: idquc cut annis í Omnia contra fiinCj vt dixi:<br />

é¿ pcofectó Grxcanica hxc cmcndanda: T«; St WÍ^HC ^toTt S,^^Addi<strong>de</strong>r¡tnt ácerhiuti &tempia^nepr^- L'Í'Í'^X.I,<br />

terieafiípendia froce<strong>de</strong>rent iis qui eqmpublico meruer.vnt ,fed <strong>de</strong>naflifen- E.úitum<br />

diaeqiiis priiiatií facercnt. Loquicur <strong>de</strong> iisqui adCannasfugerant,S¿7-""/''>"*•<br />

hac ignominia afíédlos a Cu'ufanbus, ve no m numerum venirét ftipcn- ''"'•"<br />

dia prxcerita, vcque iceriím a nouo ftipendia fuá <strong>de</strong>na facercnt, Si qui<strong>de</strong>m*<br />

cbus i<br />

^^ríúi'Xffjcúv '::fia.vayy^iti: ^yiiinajjeje aririosdiuUectm.ciímalijm/1 nifi<strong>de</strong><br />

cem necefum militent. Quís anibigit quin Gracchus hic incer equites?<br />

&in gloria fuaponic 5£ Iludió in patnam , quodduo<strong>de</strong>cím ftipcndia<br />

hent consecre¡tnnuaftipendia viginti. í<strong>de</strong>m ex Liuio eft colligcre. apud ^-'HÍM<br />

quera íip.Liguft:iius quídam <strong>de</strong>cradat militiam Macedümcam,&: fie fe'"'""" üattu.<br />

excufac:<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

Ht-<br />

ex


Itf DE MILITIA koMAlJA<br />

LJb. xLi 1. cxciiíiic: Fi^htí diioflifeíidU in exerdtn emeriía,haireí,f¿'ffí/ihrj¡(m an.<br />

ni'i qiiinqiiítgifíta. Diiplcx cauílíi. quod &: ftipendia largitcr contcccrít<br />

(Ano rupr.iniiincrLim > vn&: Gracchus:) ¿cquod xtatis Jam beneficio<br />

* Adi.<br />

AniuTac.<br />

i.Annal.<br />

Ibid.<br />

<strong>de</strong>bcac vacare.Rclcribcrc6¿imt tare cumnumcmm'aiibivohii:malc,&:<br />

Scruiusmüiiduxinerrorcm. Namapudcumlegas,fí'J5«//tfí-


0<br />

I, I B E R P R I M V S. ^ 17<br />

AÍ^íSj crre^Ti át-tw: iuniorem annisfeptem é" <strong>de</strong>cem mlttení »á/t legL PIutarchusiditainGracchis.<br />

Vcgetiumcrgo mirorfcribcrc: Si anticua ^^'^'-^tconftíetiido.fentandítfítyincipientempubcnaiemítddileSlum'vocañ.<br />

Quod<br />

dilíri£l:é vcrum non cft, nec <strong>de</strong>cimuflcptimus cercc annus incipierts puhertas.<br />

AtSilius magiscciam incendie: i-ib-» i-<br />

Piibefát miles ccifim^gáleá.t¡ue teruntur<br />

2(£ndi(mfignat.eft.ma Umtgine mnU:<br />

quaíi impúberes ad ca venircnc. Habes carccres, habes mctam niilitia:.<br />

Sedan non igitur piura vicenís ftipendiis í imó trigínta crunt, ii totum N^A'/Í/Wid<br />

rempus mÜicaruiu^ab anno x v 11. ad x L v ¡. Cauc erres. Continua'"<br />

olirn niilítia non fuic (licuti ciim legiones perpetua; ínílitucx:) fcd per inttrftUannos<br />

tei-c,aut certé fingula bclla,imbanc militiam, &: <strong>de</strong>lmebant. Lcx '^¿'" '^'<br />

igitur volcbac, vt in annis iUis criginca vtilibus, quifquc ncccOarió im- '' '<br />

plerctftipendiaruavigimi.Potcracquidcmpnüsi&excmplicaufsa.qui<br />

continuó militabac, implebatea trigcíimoícpcimoanno: Icdpoterac,'ÍS^„/„,;-«<br />

non<strong>de</strong>bcbat. Hi Tuntannitriginca illi, <strong>de</strong> quibuslex TuUiacapienda, ''¡^'•'"«ncilm<br />

lítmorttm atatan annis tminta dcfmiuit. ítem Salluftius ad C^fa- "^^"H"<br />

tcm ,cúmmonct\\\umz/tvi<strong>de</strong>atnemÜfíainiitfiafií ^cumal^trigiata^ rcp.ciaft,<br />

pars nu/Iamppendiifm facint. Itemque in Taoto, vetcrani qucruntur ,.Annai.<br />

tricefía autfitpra JlipendU fe numerare, Ncc virum doílumaudicmus<br />

hinccolligencem (Carolus Sigoniusiseíl) legitimaftipcndiafuiflctriginca<br />

annorum. Sed itcriim bíc aliqua Ka;fitatio ad ^m\um.quadrageft~ f"f^¿¿<br />

mumfextum: quein finem militix di¿íi fcripcorcs faciunt: ac alij diicrté m.ütU.<br />

qui/tquagefifmm.Scnzcí De breu.vic.cap. vlt. Lex a quinquagcfimo auno<br />

mllitemnoncogit. Fabius; Vtmilitia'vacaretexleg€,quodqmnquagena~ Lib.ixln.<br />

rim eJfet.Legcm vterquc nominat: an poílcrioribus tcmporibus latam? ""•<br />

an potiüs iam olim illa Icx,fiue mos? Nam £¿ in Liuio,bcllo Macedoni- ^'¡^ "^"•<br />

co dccrccum, nuiU qui non maior anms qiíinqfíagifita ejfet, •uacationem<br />

militix eJfcC^^m. igicurconciliannusillacuniinfticuto Scruij; bcllc. Nam u¡,\um.<br />

cxiftimo manliíTc qui<strong>de</strong>m illud <strong>de</strong> annis quadragintafex commuuiccr:<br />

fedponealiqucmjcal'uauc morbo, ftipendia íiaa incraidtcmpusnon<br />

implcíTe.dico cogí pocuiíTevfque ad annum quinquagcrimum. lile igitur<br />

quinquagcíimus plenc liberabar, fiue fa¿ta ftipendia fiue infecía. Ex<br />

verbis Uguftmi fuprá coüigas,qui in claufulá, vclucdccretorium id ^oniiiEt<br />

maiorfuinamisquinquaginta. Hianni in milicia Romana: nec ar,rcr«m<br />

diíTimiles admodum in Grxcá. In Demollhcne lego, iujfos omnes con-l""- '•"'•'•<br />

fcen<strong>de</strong>re triremes, vfquc a<strong>de</strong>osqni quadragintaqumque annorum Í/Í/7?. "'•^'^"'''*<br />

Inqucm tamcnlocum Vlpianus Scholiaftcs nocat, 7(ouumhoc fuijf^.<br />

quiALexapudAíhemenfes adanniimquadrageftmiimdumlaxatiitbetmíiifare,exorfis<br />

a <strong>de</strong>cimoo£lauo.Id§^ hisgradibus, -vt ad vigefimitm área vr~<br />

bem miUtefít & caftella. cufiodiam, tuiiori fólicet miliñá: a -vigefmo autem,<br />

ad longinqna beüa & extra limites etiam eant. lea fcre Vlpianus. U<br />

dixcris Macrobium, Aiticum hoc infticucum adfpiccre,ciim <strong>de</strong> vi Septenarij<br />

n\imcñícnh[t:2(onm/¿arumrcrtfmpublicarum ismosdí,'vtpeJlv.b.j in<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


iS DE MTLrTia ' RO H AK A<br />

feüUmhehdomA<strong>de</strong>m -itdnñlíúxmnemo cogaiiir,in píimbH-s <strong>de</strong>ttir rcmiSie<br />

fosi[eftimxm. Sexta hcbdomas, quadragciimuíTccundus anmis cft, &<br />

tangcre Athenicnfcs vidccLin fcpciinaquadragclimufnonus, &ad Romanos<br />

pcmiiet.cümdicíit/'í'//_/f//iw.í7«: quielt qiiinquagciimiisaníi^ttik<br />

niis.Plato in iliárepública, paullo Icriusquam alij, &;adinirtit &:dimitjr^iñum<br />

(.¡^_ Namlcgem fcrc, íl:arukquc«'vcíbí^>;ÉÍ^^/í9_;ií)7-y¿4/;;^:. ¿7^.<br />

VI.<strong>de</strong> Leg. yvjj'Mv.) S\i-wz-iSv.vTÍZIISOA•f,


L Í B E R .-P Jl,I M V S, . 1^<br />

fie <strong>de</strong>fccndic,vt fie cius quafi tricnsj altcr, trietitis Iiu'ius itenim tricns,<br />

cum Icui cxccíru;terc¡us,non Íain triens/ed iuftus quadrans,íi tamcn legas<br />

in A^cWio tnceiíta feptaa^inta/jHínque.t^iioá. íaciundumarbitror ¡Sc<br />

vi<strong>de</strong>o libros quoque variare.<br />

" ^^^ omitiiint. ] Clíre liabcs,icnuiorcs idos ad milítiam non vo- P""/""<br />

cari.Nunquaigitur?imó veró,TedinneccíTitareaiictumiiltu.í<strong>de</strong>mloco "ñw^'i'^t'<br />

dicto lulius Paullus : ^upniítmres fecunüqnefamÜi'tris obfidis 'uicempi-fe'--¡''>gnorífqiie<br />

apudrenip.cfje'ui<strong>de</strong>b.iiur, amorífque iitpatrum fi<strong>de</strong>squxdamin<br />

eÁ dr jirmajne^tum -, ñeque Proletarijy r.cqiie Capitece?jft^ymliícs, nifi iatu-mulíumáximofcñhc(?af:tur.ltaa^ucEm\iivcyC\ishucáuck,<br />

6¿cx'p\kit:<br />

Prolctarim fublieituífcHti'fqiie feróque<br />

Ormtitrferro,rf}tires;'vrbémqíie,ferúmqiic<br />

Hxaibiis curant.<br />

Duoibinotes, &quüd arraaiis data é publicoEnnius dicic; 6¿qu6d<br />

muros dumcaxac cuftodicrint &: vrbem. Nametiam ciim ncccffitas ad-<br />

Ígcrct,noncamcn in aciem hocgcnus cduccbanc, aut Icgtonibtis mifceb.int,fed<br />

in vrbc habcbant fub oculis &: cinifcniorum : qui 6¿ ipíi m armis<br />

folcntadiungi.PaLiUacim ramcn2¿ c6 ventiini (fcd poli Polybij) ve<br />

Prolccarij arque ctiam Capiccccníi in milítiam vulgo fcriberenuir. Salluftius<br />

<strong>de</strong> M ario : Jffe >niliíes fcrihcre mn more ?fíAÍariim, ñeque ex clap^ in lug,<br />

l;us,fedviilibÍdo aniífqilcerat,Capiíccefífospl-erofqHe, Ecce, humilcs eos Capit^^j;<br />

ipfelamConfuíIcgit,per eosexhumilitalisfaaus. Plucarchus<strong>de</strong>eá- ^'">''-<br />

dcm re : •A.'fl^jopúid'Hí St >^u-S!p!^i,


10 DE MltlTlA ROM ANA<br />

* vt iüa i' nis cofíjcriptarum opera tnemarabilis virtutis apparuit. Puto * libertos intBipajiim.<br />

[g]i£g¡. 2¿ Appianiis i. Ciuil. ni hac hiftoriá ¿7nxdj&'i¡>tífn)i;


IIBERÍKIMVS. II<br />

d{íere,ac teletlorem acuiiorémque Auditum habere eim l'mgm. L i P s. Hoc<br />

veré & in philoropjiicis máxime, vbi inílruítio auc cura eft animorum:<br />

hic 'vbi<strong>de</strong>leílacioaucdodrinaexterior, curobnoxiumceprxbeasanc<br />

filentcmíNolOjVetOjSCintcrloqui te cupio atquectiam obloqui, íiquid<br />

vifum. Frxna tibí laxo,& do plenum ms. A v D. In tempore igitur víar^<br />

nuncpert^e- LIPS. Ima tuperge,&Pclybianaha:c confequenteriege.<br />

Inccrcá quieuero-<br />

EViAo !Í\É .tisMíyín vroífíí3"ú£í CHm'ver}íDile¿^ur?tj^Qix^,<br />

jhjj •'t.o¿y')'pcL


il. DE MltlTlA ROMANA<br />

t^mocB' ^^JTÍp'ág, ele rS^TS- m^-^tresaltos Secundéí-^duos<br />

posjiMctmg-píT^TríhrSvo^^dv fequentes Tertu.^<strong>de</strong>niqpie<br />

hB^iymT\eÁ%v%k'jáBlíXSj- tres'últimosQu^arta. Fa-<br />

'&í>ig,^gr'lÍTci/f¡av,'mvo7íp£dv- £iaautemdiui¡ioneTrihu-<br />

TÍpm. po}im; ¿J ^ ^cupiíís&jg (c nerum eiufrríodt^ vt omnes<br />

m%.^dismg itív ;^Xic4;^i)v %- legiones iam pari numero<br />

cwj'n;? ¿Ve7iw,% rd^^r7r¿Sci habeatduces^ tumfe<strong>de</strong>ntes<br />

xaS-í'tTíwrsí ;t;a£l?^aMHAía;' Y^ cuiufq^íegwnts.trthmfor-<br />

^^TTíÉ^oy ^ y,Ai)p'6(n Tac (pvÁcig^ tmturfingilUtim, 0^ euoiíS<br />

f^m^^7Í^u)i(iAÍ^curb^d^ cantvnnqtíam^fers ce^<br />

Aa:t;«.w. o r^'ra? Uúy^^ TíTÍ^x^,g mnyJg iuuenes^^té z3'hdmdjne<br />

•t^g^cf^TiMa-l'ig'yhhhiKmrw propemod-á^quales. Quj^<br />

^'i';ihm.7t^oci:¡¿U^m0T0ÚTm, hzi4produaisfir¡mie¡eaío-<br />

A^^tóoi -itAM'^MyU nemfacih Fnimz lenont,<br />

^:^^n,^^^^^^^^.^^^^?;'^ r>:vW .ficrndt tecm^<br />

oMjYff^^ c^^xe.^., d., tert^^Tertu, vltmi,<br />

TiU.'^io^ U ^ nici^^vTra^iP Q^^,,^ _ Iterúmque quat^<br />

I ^n.m u^c^^^r^a:^mm, tiior produBu, Primi ./.-<br />

í.^7""^°^^^7';^^7,?°^' ¿lionemh<strong>de</strong>t Serund.le^<br />

- - „ .^»-.,;;,-, „.,-.,....— -j, gYtt& legtonis Trtbtínij<br />

'&íO( r Oí ^ ^ÓJÚpav. a^ <strong>de</strong>i y^ ^¡f¿^¡ ^^^ Secmd&. a^/y^[oy^T9^mí^m<br />

fiatnrinqua^cj^íegionem.<br />

f Iam<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


lam fiillinc, &C audi. Tribunos crcauít,numerauit-j<strong>de</strong> xtatc $¿ ccnfu<br />

adiunxic: nunc dcníque Modum &c formam exponte Dileóliis.<br />

j, Confi<strong>de</strong>sdie-in¡mblicepysdicum.'] Euii enimTribuniclc£l:Í,tamen^""/«'M<br />

praícipúa dilcítimm Confulcs ipñ obcunc, &¿ fumma: reí prariídcnc, .^^^„„"'<br />

Tribuiii adminillrant &c cxfequuntur per parces. Polybius <strong>de</strong> rcp. Ro- Lrihuni<br />

mana, ínter muñía coiiiularia liocrccenrct,^5t7K5ea3r« '^^.•ntúTv.ii ^*''¿«^'n^'é^rAeíní;;^.^Áíyeiv:<br />

Confcríkre}2i¡l'ues,é'idoi^cosd'digere^. Liuius<br />

noníemel narrat: Caujules pofitis felUs d<strong>de</strong>chím habcbant. Vbi&alí- \''\\^.*'<br />

quid <strong>de</strong> forma, nam in curiilibiis íiiis le<strong>de</strong>bant/pccic magíftratus. Dio- 'fumUlMt •<br />

nyíius lib. VIII : Cenfulcsin[nhiátocs-m^oenrulesfelLts ( TO^Í 5-£?i»>e?í;je«,4^ í:¡'¿''^'^^';<br />

i\>Áíiij):diemprofcripfmini, in hacre. &:Liuiiis, (\mI:diBtm nominad/«,;,«. '<br />

luniorcsRomama<strong>de</strong>di£fítf»f¡¡¡e<strong>de</strong>tracUíione coMucnertint Siccú^miúi- Llb. vi.<br />

hi-.Silentiopíiíriimedidturd<strong>de</strong>cius. Nunquid&aliudbuicrciligmim? ^^^^^ .<br />

ira, fed non nili fub ipfuní conucntus dicm. Nam iignum tune ex arce yí'iTJíj!"<br />

tollcbant, rcriiabantque doñee is foluLUS . Arnobius ínter ea,qiix olím<br />

viitataj poíle.i abolucraiic: Cnm paratis belU,fignum monfiratU ex arci^?<br />

VirgiUusalluík:<br />

Vi: bcUl ftgnnm Laurenti Turmts ab arce<br />

^'''•^•"•<br />

, ' ExtiíUt. . - • . •<br />

Dionyfiusapcrriíilmé : /^¿S^^iuTXT^-Twyt/^ucrríuéia, ^ff^Ta^^uuauc-íi; Lib. vm.<br />

'rn:7rÓÁía>iiii»TÍyi;^^o\-Pr6pefuerHmbe//ÍftgKít{Con{\úcs) &copuis'urbanas<br />

coiifcripfermit. Ex quo furpiccre, ha:e íigna fola aliquando propoíitfi,8¿:foruíÍÍ;pva:conescircummtíros,cumrcsnouferrctmoram.<br />

Sane<br />

Scruíus in Vu-gíliammx lUum locum vult non niü in'Tufiiukii id faaum:6¿agnQlcÍEnonfignLim,ícdfigna{quonumero&Dionyíuis)Í/«plexfci¡kctvexi{hm,rujpnmé-c


f<br />

14 DE MILITIA ROMAtTA<br />

fto/acro: &:quare? niíí ve ante oculos reügio S¿ lupirer opt. max. obnoxios<br />

magis omncs fradiorcsqucrcddcrct ad paicnduní. Nam fxpc hic<br />

tib iivi. controuerfia: S¿ turbar.Percinet ad hunc rituiT],quod Liuius <strong>de</strong> Marccl-<br />

Xt UUÍC4- lo Confulc : Ij)Je dimtfis Siculü, w Capitolíum ñd dileBm difcefit. Nec<br />

In Ljbic, Dilc£tus folum/cdalia qiixad bellum, iliícagitataj li crcdis Appiano:<br />

ttu h Capitolíum,vbífuper helio <strong>de</strong>liherarefolent, conuenit.<br />

ii limares Tribuni.'] id cftjcquitcs: ab xtatc tales,aut ñipcndiis.<br />

Trimi Tri- ,^ Eo ordtne quo a populo aut Impp.funtfaBi.'] Ne ^mulatio fcilicct cxflífiai'"''<br />

íifta^3ucambicus<strong>de</strong>locis. Naminprimis, aliquis bonos. Itain Linio:<br />

LikiLi. íC. AtiíiíTri(;u-auspnmiislegiofi/ffecuf7d


L Í B E R PRIM V S. IT<br />

pcfcis ? Orofius augcr ctiam hunc numerüm,&: qui<strong>de</strong>m Fabio auílore. Lib. 11 n.-<br />

In i'tr'mfque Confulis extrchtt oílingentA millia. armAtOYtim fuere, ficut^*^'^^^^'<br />

Fnh'im 'HÍHorkHS,quiei<strong>de</strong>mbello-interfmt;[cripfn. £xqtiibifs Romunomm<br />

& Campítnot um fueriint f edita?» trtcema íjuadrdginteioBo miüid ducenii,equ¡tumvero<br />

vigintifexmilli.1 fexcemi. CeieramiiltíludofocioruTnfuit.<br />

SedPolyltius (fídcliflimns imalibusfcriptorjad Pliniamimcalculum^'''-"'<br />

accedic,riimmácdam per íingulasgentes concepta. Sivolcs,vidc.Iam<br />

vero per bella ciuilia Romana, quK copia; ? Vnus Cornclius Cinna, ve<br />

Vclieiusait,e.v wKcrrtrai áuuimdileButrecent/U mipliMícohortes fcripfít, l.ik n,<br />

é-trigmta legiomm infiáreffedt. Pompeij 6£;Cxransbello, fparíasiñx»^^»»<br />

variis locis plufqiiam quadraginta legiones mcmini adnotarc. Quid in '"£"»•'•<br />

Muducnfi S¿;Philippcníi? ( boná fidc numero ; (^^xs, quhiqnaginta,<br />

Ittio ma!á fi<strong>de</strong> numcro,8¿: <strong>de</strong>minuo. Appiamis enim auftor, ibli Ofta- i.CMñs.<br />

uiano Cxliu-i fuiiVc quadrañnta legiones, cíim bcüum pararct in K^nto- ^ui^i*».<br />

KÍum,Do?mtÍHm


í€ _ _ ^ DE MM,Í-TI'A. ROMANA,<br />

^Mitiído ¿tabatti,quia íecundüm cas, imó ex eis miliccs lc£l:i. Verum cft: fed Se<br />

uak"-''"* í^ocquoquc, inómnibuscomitüsccncuriatis populumdiuifum fuiíTe<br />

^ per Tribus: atiiiipfis <strong>de</strong>iii<strong>de</strong> tribubus, centurix3¿ difcrlmen claflis.<br />

i^" "i*- Cre<strong>de</strong> hoc(ne longiüs a re abcam) facilé &: prolixcalicer doíluro. Sed<br />

ccccininsánoftrárequód iam olim tribus, Ltuiusfatisauítor; Vtle-<br />

,L:b.ini. ¿ÍHm haberi non ex tolo ¡topido pUctiit,<strong>de</strong>ccm tribuí forte dúctil,ex ¡}¿s firiftoslítmoresdúo<br />

Tribuni iuibe//umdux¿re, Hocúicnonlou^é poft Deccmuirosexaítos.<br />

Et noca inibi, nonomncs fempcr tribus vocatasad<br />

Dilc¿tum,li exigua aliqua manus fcribcnda. Quid opus,ciim cam multa:('xxxv.erant)&:<br />

tamfrcqucntes ?quod ex ceniibus poílcrioris a:ui íátis<br />

Uquet. At quxras, Cur liic fors adhibita? cur non hanc iüámve vocabant^arbitrio<br />

ConfulumíCauísá duplici, vcl ve xmulatio tolícietur, ne<br />

hxc poftbabica illi vi<strong>de</strong>retur: aut qucrela,ne Í£b auc alia onerari, íi forcé<br />

dile¿tus non irct per onincs.<br />

„ SingilUñm. J Iiacapio, vtnon folumalia poílaliam forteduílafic»<br />

fed etiam Capicolium ingreífa. Nam iuniSim plures aut omncs non cepcrit<br />

locus.Ec opus laxicafealiqua,vc Confulcs pra-üdcrcnt, Tribuní fe<strong>de</strong>renCj<br />

milicos fciungcrencurcomponcrcnturquc.<br />

„ Exci 'vero eligum.] En iam cle£l:¡o,ncc forcis vUra mcntio. Tribus<br />

iic vocata in centurias í'uas iuic. omilfis camcn fcnionbus: quos aduooari<br />

in fupcruacuum,nihil opus.Ex íingulis cum ccnturiis, 5¿ pro ccnfu ac<br />

claífe^miUces citati nominatim.Dico tjomwathn: &: aliquoties in hac re<br />

Icges.ItaqucTabulas admanumfuiíTcopuscftjinquibusnomina, a:tasoTitaii-<br />

tcs,&: opes. Ifta igitur cleítio: nec alicer potuit, auc <strong>de</strong>buic. Appianus<br />

^u»n atn- ^^^^Q^•^^•^^•^^^^^^^^p^[¿Q|¡\•Q^y¿^^ bcUo Hifpauico L.LucullüConfule,quí<br />

la ibcric. fuic annusvrbis DCII. Aic: ^a-r^prnavX^úe ¿«AH/JKÍ' ic/¿«e^'o*, TDTE.BJUÍT-<br />

•niv¿VT) jfjíTOAÍgiWí : Efexeratamforte fcripferuntinHifpitmam^tuncprimitm<br />

loco áileBuí. Obfcrua, acque cciam quaní cdic cauflam. Cum emm<br />

multi, inquic, acctiftrmt Confiles íjuodiniíijTe & ífíiífue diUBtts haberent,<br />

^ quofdxm ad leuiores aut minhs periailofas expeditiones capcrent, vifum<br />

tuneSémttiiforte militesfcribcre. CauíTafpeciofaj nec anibigoquin fepe<br />

vera. Sicuíenim fadum vcUcnc Confulcs, non in longinquameura<br />

aut afperam militiam fcribcbanc, fed referuabant in miciocem, ve/ir<br />

epida militiam expleret {VZZITÍÍCÍÚ verbis in re íimilí) nitiduí dr quafluofus.<br />

Cum id fxpicuié fierct, animaduerfum, & publice culpatum. 5cd<br />

cnim dúo híc qua^o.PriuSj an cune primum milites forte capti ? Negar<br />

v»lmj h. ValeriuSjqui acthibct in dilcítu M'-Curij,xcacibus aliquotante. Jtf". Curi*s<br />

ixtuf- rí«íjinquitJCcw/tf/ cÁm dilccíum fiihito edicere coaéfm ejjet, . TI. '^^*^o rcjpendíffét, cenie^U in fortem omnibm tribubus, PoiHs quaproxi-<br />

#4p.jij. maexierat, primumnomenvrna. extraéfumcitari iufit. Vi<strong>de</strong>sfortitio-<br />

'nemtibuumfieri^necidninciim,fedipítimnomcncxcrabivrnS. Rc-<br />

Ipondcb, id hic prxcer morcm paulló, acque ex occafione fadum . Res<br />

cnim fubica fuic,&: fcripti vcluc in cumulcu,non curiofo dileclu, fed for-<br />

•tc.íuque vocauiCj3¿ íbrtims cít tribus, ex ciibu qu;e prima, hunc auc il-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

liun


LÍBER T IC IM V S. i?<br />

lum iuuenem : filuerurit S¿ <strong>de</strong>trcftarum: quid iprcícxetnplo & fcucritatc<br />

efTe opus vidic. Ergo itcnim{iie in primatn illam tribum auccitacos<br />

vidcrctur dcftinacó Cxu'iíc: fiue eriam ve locus panitencix clTcc/ itcrum<br />

inqiiam tribus coniecit in forcem.Tuuc proximaf'nota/'ríJj:/ff/á,Íd cft fccitnda:<br />

aíioquiccrcé ha:c^ri«;ácírct,atqiie ita fcribcndíij cxiitPoUia. Ex<br />

hac ipsájVt omnia Ibrti pcrmicceret, 6¿ nequis diccrcc fcin plurium cuU<br />

pa eximié elc£tum ad poenam,iterüm militcm íbicitus cñ: &¿ qucm fors<br />

<strong>de</strong>ditjVOcauicRenucntem, vendidit. Ergorarumhoccxemplum,ncc<br />

nifi in re tiimukus. Akcrum,fuper quo ambigo, An poftca fottido ifta ¿JJ:íf"'""<br />

íemel vfurpata manfcric ? Minimé. ipfe Appianus admonctjquinqucnivo<br />

circitcr póft rcdiiíTe eos ad morem rolitum:&; fabiot_^ewiLtanopermiljlcm^<br />

vti militumdUe¿íu4 tterum haberet: vcrc dico dilcftus, Sub hoc<br />

tcmpus Polybius vixic: idcoquc ncc foitem iam agnofcic.<br />

i» ^tttttor imcnes, átíite&habiiudim frofemoAum aquales^ ] An id<br />

exaipcau,anctabiilis?Imóveióétabulis. Namvt^Etatcmcxafpcauf^^^^"'^<br />

díiuuicare poíucrint; non ccrcc ccnfunij cuins habita máxime ratio. Et<br />

3.W,ÍHíic>ies: Iignificans,quódab Ínfimo genere militumdrli, i<strong>de</strong>ft, Vcli-j^^.^^^ ^^^^<br />

tari. Inhacautcmcitationefcruatum pcrreligionem, vtprinius miles „al,;;^.,.<br />

boninóminiscíTctCaptabantcnim ex eoomeu.Cicero:/»í^/Vf¿?«Cí)«- i-dcDiui-<br />

Jit/eí obferuant,vtpñt»uí milesjiat bono nomin'LJ. Feílus: Lacm Lucñnus ^<br />

in 'vetiigítlibm publkistrimm locatur eruendus (^uto, jiuendus. ncc tcrram<br />

auc ru<strong>de</strong>ra quocannis/cdpilces ex ,co fru¿tumquc capiebant) ominis<br />

po.':>,'^.gr'itfa,vi indileStit cenfuvz^ pñminomlnAnltirVAkr'iHs, Saletius,<br />

Statorius. • •• , . . . , .<br />

„ Pri>nieie¿íio»ímfaciani Pñ„a legiafjüTribuni.] Negari non potcft,<br />

N quin ha:ccopimoda5¿:ingcnJofaele¿í:io,&:vc vidacviressqualitcrin<br />

legiones diftribuantuc, fmc querclá.<br />

A,<br />

D I A L o G. I I I I.<br />

^£dAm^ofybianond¡£Íd. Suhitarij milites. Taem ([^ cocrcitio<br />

nonparentni'in. Jtcm dcVacntiúmbits.<br />

B s o L V I Polybiana Iixc &: iUuftraui: c'ftnc quod rcquiras?AVD.<br />

"^ O ce bcnignum.' vcar haccomitace, &; fubiiciam quud animo vol-<br />

lio. j.VcriirafempcrcuriorushicDilcausí&inomnibello? Li PÍ. MÍ-AVÍ'^Wnimé.<br />

Pone m vicino hon:cm:pone repcns alibi pcriculum,&: auxilium '"'f^'*"'<br />

fubitó fcrcndura: omicccbant tribus, centurias, Ibrccs, &: militcm con-'Í! JT-, •<br />

fusc ac raptim capicbant,cduccbant. Id gcnus Subitarios vocabant. Li-fUpli."<br />

uias: ScmmmCo/ífiílcsvocant, iubc/fturjiibitariumfiriber¿^exercuim, Lib. m.<br />

itque in i^lgidtm ducere. í<strong>de</strong>m: Herma é- Colonia Amura daré Q^n- IV''!-<br />

¿ííofítbitarios milites fita tam repentina auxilia vocibant) iufi. Ac Iblcnc<br />

iftosícdbercintumuku. hiums: Senatamcenfirefubitarios'tt^es<br />

multus caufi confcri^tos aprimo quoque tempere dimitti. Arque ita icribcre,vc<br />

fuie difcrimuic aut exculacionc titpccogerentur, iuucncs fcnel'r<br />

D i' que<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


Lib.i.<br />

Lib.v.<br />

Di ei tula,<br />

qui,<br />

Inleráum<br />

voUiitet,<br />

Lib. X.<br />

ad iia.ncii.<br />

Lib.vfti.<br />

trad»nii!i.<br />

An Muí Ha<br />

fatntt<br />

Ub,(l.c.i.<br />

tU.<br />

Lib.r.<br />

Lib.iif*<br />

Lib.[iii.<br />

Etvttbern<br />

Lib. VI t.<br />

Saaarwa<br />

iSv ^ .^^ .M(;:t.ITÍ:A-r ROMANA<br />

que; Liiiíus: Ittííuíumindici; DikBmn omnU generis homhiumh^heri:<br />

Senatmiitfit . Itcmra: ^cltmbresmodoconfcñpii, fedSénioresetiam<br />

cea£íinominad¡irc, lit'vrbisaisíadinrnagetent, Etalibi: liiíiator omnes<br />

tumoresnuUo<strong>de</strong>trAbante miliñ/im^facY4inentoa<strong>de</strong>git. Tale íuiíTedicoin<br />

M'. Curij diledu, <strong>de</strong> quo íli|Má;.&: idt;p fqrcem adhibicam, non eleílioncm,<br />

quia res f eftina. Satis abi fictum'. Ay. j>, H te fatis:porcoaliud.DÍ.xifticitacos<br />

iiominacimlingulos:quid íi fti^.ivprddirc^cí-Sí qu^cuacüo^<br />

L I p s. lurc hoc quxris, & míroL- Polybio oiniíTum: íed ego repotiain,<br />

Inuenio igicur proiiDS imcfdum &: fpontaneos valdc iu miiitiain fuiíTc,<br />

inccrduní conti-á. Pronos.cum aut diix gratiufLis. vt <strong>de</strong> Q^abio Limus:<br />

Concurfm indc ad Cmptkm fticimammam fernii ¡umorum-, ér fro fe<br />

qmfque voraina dítb¿tfit. Tanta, cupido eratfub eo dnc


L,rJ..H:E R" ^Rl.Uy-S- 2-9<br />

Cur. AtqucúlijUiquit,eesqtiiaonparehaKíJi-ipfosílucei'ífimpoterant LÍ;,,. vi,i.<br />

(ablentes fcilicet)í« ioft/s damuoafficiebxfjí. ^mprddiú. agrófquLj h.tb^l: Siab-int emm pro plebe Tnbum , &i?npediíuri eramjiqms tentajfet<br />

autcorpora eorum ducere qrfi militiar^ <strong>de</strong>trecíábant.iíut bon^ mfcrre, Acqiic<br />

ubitcr iftic noEa diipliccm illam ptxnam. Sed & cognicio ipiá íipe co^tia..<br />

adTnbunos ti:a£ta. ve inUuió: Cim rrtili-tesTribunos pUhei:adt¡fa:t,"^^^¡^^"'<br />

•vticmjfas eognofcerent eorum quibas ¿iitt emérita Jlipendia, ant morbits ' -'^^\<br />

caif/rji eífení, q'to mtKus militarcnf. Etíi prima &: propria ha;c cognitio ^"•f"'*<br />

D<br />

Con-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

.LVI.


5d DE Mltl^lA ROWAKA<br />

tib-riii. Confnlarís. Ipfc LiuÍus;f7í«/«WíJffej chati TribunoJpUbü afpelUrunt. dui<br />

ex collegio ad Con fules reijciebant, eorum cogmñonem ejfc <strong>de</strong>beré qmbm dh<br />

ieSftfí ífiíibú/^ue hellum mandatttm effeí.Ceieri cogniturasfidí^ qao apPel-<br />

Utiejfmt, aiebant.&,[iimurUfieret^aux'tliumciuibmláturos. Etñacim<br />

ix^dÁx-.K^dfubfelíuTribímornmresagebatur. Coercicatamenintcrdum<br />

Lifa,wiiv.H3EcTribunorum licencia j prxxuntc <strong>de</strong>creto Patrum. InLiuio: Tri-<br />

¡íHnoJplebit non f lacere caujjas militares cognofcere, quo minüs a<strong>de</strong>diBum<br />

Caujfí <strong>de</strong>. conuer/iretttr. Accnim haudíniuriáqnxrcs, Qu:CcaníHc igituriuñxad<br />

trtiínndi. dctrc£landum?TrÍpliccs.nam5£liochuicnocicia:addam. Prima, ^áf*j<br />

Viuntíe /w.atque ca tripieXjab LAetate, ab Honere, a Benefció. Ah xcacc, ve ciim<br />

Senes it»muins.<br />

aliquisrupraquinquagclimumannum, íiucimpleiiitfiripendia fiiafeü<br />

non impleiiit(puta nonfcriptum fen)pcr,autaliásaegrotaírcJistaIisvau<br />

XfaSr/í- cat.Snpmdi¿tum.AbhonorcjVcliquisÍnmagiftraaijautTacerdos. Ncc<br />

'"^ifc'"" í^niín aiit illi ii rep. ant ifti abduiíti a í'acris. De illís ratio &c excmpla di-<br />

"nS'óiüo ¿tantj<strong>de</strong>illis&aiiítoritas: NamPlucarchusclaré, 5-ÍÍ&«! vó^(vd


•- 1 I B E R P R I M V S. 51<br />

i/1 campa Martio a<strong>de</strong>ffent. cegnofcendU cm^U eortim c¡al »amir$a non ^ediffeat^be/io<br />

pnfeBoJe daturas lempm. pro <strong>de</strong>fertorc^ fumrumfCUUííCaujJam<br />

non probajpfít. Hís talibus volcnccs rcddcbant ctiam notl volentes. sahUt*<br />

. Ncc vero dilata folümcauíTxjfed&rublata;. Hocinniagnotuniultu,^!^'£','",<br />

&C cüm publicum difcrimen. Liuius •.CumyC^uodfer magnos íumultmfe- Uh.111.<br />

rifoUtum erat,iajiitioindicÍ0, dilechtsfine 'vacattombushabiíits ejfil.. H¡dcm<br />

rei Ciccvo-.Grauiffs eje Tumuísum quam BeHum 'vel h'mc intetlegifotest^quodbellovacáúenesv<strong>de</strong>nt,tumnUnnon<br />

valcnt. Quídamibilibri<br />

bello Gallito cdunt,non re£tc. Nam id profeító olim cxiniiuni, &: habitum<br />

fcre pro tumuícu. Liuiíis: LMamercinus Confuí^ cui bel/um Galítcum lib.vi 11.<br />

euenijptjjcribere exerciitim finevM 'vacatíonis •venia mjfus. Ipfc Cicero,<br />

iam fuo xúQ-.Cenfi<strong>de</strong>sdiias Galliasfortirentur^dilectKá haberetftr/oacatio- Lib.i.ad<br />

nes ne v<strong>de</strong>rent. Atque ctiam alias in mctu id faítum, 8¿ caufli pro non '^"''^<br />

cauíTls. Liuius: Excrcitus ex Cauffkrii-S Semoribüfijuea L. ^incíiofiri- Lit>. vi.<br />

bitur, qtti 'vrbimxmbúfqiieprsfidtofit. Canííarios iíHc clicit,quibusnior-^^"^^£"^'"j']<br />

bus .me talis cauíTa, U a Scnioribus diftinguit. Scneca in hanc racntcm d^.<br />

fcripfir, /« animo noflro effe cauffkrioí partes, quibin adhibenda curatiofií. ^Pift LÍ H<br />

ncmpe mórbidas£¿vitiofas. NecaliterScx. EmpiricusC;Iff/d^•/«wí;íí»tem,<br />

Canjfariitm ociflum, qui afficitur 5¿ doiet. Ipfa Caajfam miflio nomen<br />

habct iftinc. :<br />

D I A L O G. V.<br />

Bquitum dileSius^genera ^difcr'men . 1>c eqmptil/lico accurati<br />

dt]fertim.jer trmfmEiwne.<br />

I-J ^ c <strong>de</strong> Dileíhi pcditura PolybiusiEquitiim adiungtt.<br />

Mem •&% cíir ¡Trsrétg, TO Olim qui<strong>de</strong>m equitesvovíJil<br />

fiiv 7rot.?^c^ovv^É(rm io- foknt le^erc^ fofifedites<br />

•y.ilj.(ilciv ig TÉT^Ki^i- quatermillems ducenos^<br />

hictg ¿IctKOíioig. viwS\j 'wo'^i' ntincuero priorescapiunty<br />

¿IÍ^TTMVTMJJ (Mf ytyi' iuxtn opes fecretione eoru<br />

pfíu.spy¡? 1J3JD fíí/¿»íí-Hí¿«A9- aCenforefa¿ía,^ conpi'<br />

yvií, x^ TTotovTi TeA(íKO(ríoi^ dq tuunt inquamcjuc^Uiio-<br />

'kctgcv ^^TTCíhK nem trecentos.<br />

Paucaverba,fednobisad lucem totius reí diftün<strong>de</strong>nda. Primiimdc<br />

ccmpore Icótionís notat,id variaíTc. &<br />

„ OlimMn'^iz/olentlegersfosif edites.] Credo i<strong>de</strong>ó, quód'f:icilisiíbrA«, hm;<br />

leaio,necira vt perditum opcrofa.Seruabantigiturin finem.Muratum ^iiHf^itamcnrubPolybij;euum,vcindicat:quacaursá?<br />

annonambitioneífiC<br />

quiavcdignicatcpra;ibanc,íicipsalc¿tioncvolucrunrí<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


'51.' BE-M'ILITIA ROMANA<br />

,, luxta opesfecreiionecorum k Cenfhrcfa£ía, ] Oítcndit quomodo Ic^<br />

Gá j &:facileid fuiiTe, quippcécorporc vno. Nam Cciiforcs iamancé,,<br />

equitcs arcliqnis fepararanc,Sc in cabulis habcbanthocgcnus. Scpararanc^nquitjabopibusii<strong>de</strong>ft,<br />

quicunqiieí/«


t I B E R T> R I M V S. • • 35<br />

mifsa íic Icgcndum : Eq/iumpublicum x. mille. At in altei'a rummacon--^ ^(Ttinrcorsteftimonium<br />

Gatonís rcpcrio apud Chariíiúm jCxOrationeíj'tfi"^'" '*'*<br />

fuafit vfi plura £ra eqaeftrUfercm.'^x ck adferc .• 2(Hf}c ego arhhror oportere<br />

*reftitui^qiio m'mm diiobífs millibm dttcenttsfit árumequejlriiim. Cre- " ^:'".*'<br />

do &C hic immirsá ncgacionc fcribcndiim : oportere infiituinéqm mínm. '"^'""'<br />

Augcri ciüm viik &c Iiiadcc(titulus indicar; xra cqueílria, arque itaí/wffwráiHa-additJpfaautcmvctusfümmaincodcmGatonc,<br />

ibidcm: De<br />

aribuí equcfirihfs ^<strong>de</strong> ducbus milübits a£itim vft. Atque hxc <strong>de</strong> prxmio:nifíquismalitCaconianaillaadnumcrum<br />

iprumrcícrri cquitum, &:vc<br />

fuarcrittoc xra inftiaii, coti<strong>de</strong>mquc capica qua: habcrcnt. Non abfur- ^^ ^'^'<br />

dum lit: ncc longe ab hüc numero fuiíic atbitror iílo xuo. Setuius qui:-;»¿ií«.". •<br />

<strong>de</strong>m rcxí(í?í>t!'ff;?«fí'/;/aW'íí'infl:icuic,cxLiuio: &:quanquamintranumerum<br />

illum mánfcrínt, tamcn ipfaz Ccnturix largiter S£ valdé au£tx.<br />

Adcó ve Dionylíus íuo .TUO (i¿ cíl Aucufti,6¿ drca) aáíiuwquc^m//ia ^"fi"»'''*<br />

•1 i f r t - - » j • r n \ Romanara<br />

numcreceorumquibusequuspubhcuseüct. Magna:vucs. necti-ultra,g„/,a^.<br />

iis fifi Romani,quodapud Liuium Pcrfcsindicar, qui Icui cquellri proe- • •<br />

lio viátor fiios excirat: Pr^iiidicaiuf» euentum betli hdbetts. meliorempar- i-'^'-tt 11.<br />

temhofiÍiím^eqmtatifmRomamim,quomu'0osfc^effcglor'l¿ibantHr,fudf-<br />

_/?w-Nec tamcn temeré aútomnesadcquumpublicum rcfcripti, fed ^''f j^'í?*;<br />

cum dilc£tu &c examine eriam niorum.In Exccrpris GloíTari) vcccris lé- "'"" *^'gi:<br />

DÍcente quodam ejpfihifübjlamitvt cquejlrü dignitátis Sed cum equum<br />

ftibuatmpe¿creí,praterm¡fjiimfe ejje -^fecnrum crimine quúd ipjl concitaue-<br />

Tunt: Hadrimsis dixit, ^ i equnmpublicnmpetit, emendaíus eJJe dtbct^ceter^iamm'vitstudipfcprcbabU.<br />

IcaquenonGonfuIaucImpcrator, fcd ^'f'"'•íí-<br />

Cenfor ohm cum dabac:iudcx fcilicec morum.In Liuio,<strong>de</strong> Scx.Ebucio, ^"<br />

xi\x\^t-SLm\\\


lib. II.<br />

cap. it.<br />

Dicnyjia<br />

díjfenfm.<br />

1 Be ó-corrtíiiti.Olcátóronabaníiir,<br />

Lib, XV.<br />

cap.'ni.<br />

rer Tur:<br />

miu C w-<br />

M. Anual.<br />

Lib.ii.cii.<br />

¿ttnTranf-<br />

Ifcciiom.<br />

up.iixvii<br />

Oiiiiiutcx<br />

L'b. ".<br />

Tiif.Eles<br />

Ibid.<br />

Ftrta/fí<br />

carniius.<br />

54 DEMILITIAROMANA<br />

pttut AUtem áh x<strong>de</strong> quadam iMtrtis extra 'vrbemftíá, tra/ifiantésí¡iic cum<br />

alia leca vrbtí, tum foram, dr ¿t<strong>de</strong>mCathrum fratereiint, wterdumad<br />

quinqué virúrummillia, gerentes pramia dr dona militaría qudcumque^<br />

Ducihus ifj bello acce<strong>de</strong>rint. Egregiumfttie dignümque ma^miudine imperijjpeííaculum.<br />

CIaré5¿liquid6omniiihabcs: quacapudaliosbrcuiús.<br />

vtapud Valcrium: Traheates equiíes^ idihiislulÜs ^^J-ahiustranfuehi<br />

inftituit. ApudLiuium: i^beo<strong>de</strong>m\^ú>\o]inTiitttiumdicitür,vteqmt€s<br />

Xdibm ^tnctdibm tranfuehcremnr. Sed &: Plinium in vins iUuftribus:<br />

Fabius Rii/liafius frimus instituit, njt equiles Romani idibuá ^nííHibiís<br />

ab £dc Honork^ albis equis infi<strong>de</strong>ntes in Capiteliitm trariftrent. Qui tamen<br />

ab ^<strong>de</strong> Homris eos <strong>de</strong>ducic -, ac Dionyííiis \LMartis: concilics,quód<br />

Honoris xdcs extra porcam ColUnam fucric, nec longc ab eá Martís.<br />

Idcmiarf/¿íííi/«á-omncscollocac: &:quiscrcdai:tocvniuscolonsfiiir-<br />

fe?quáuecaursá?Refcripferim:á//if-jtf¿fÍ»/7í/í«/ef. nccaliudvulrquam<br />

liiblimcs S¿ conlpicuos tuiíTc in equis. Quod ctiam in Dionylio eft <strong>de</strong><br />

eleagmiscorom'í, í<strong>de</strong>m in Plínío: Ole£ honorem Romana maieHas magnttm<br />

trtbuit, equitumturmas idihiis lulils ex ea coronando. Aic Turmas, incefiHreigitiir<br />

app.irct turmacinij idquc fub vexillis. ETacito cftcolligcrc,<br />

qui ÍnterhunoFcs mortuoGcrmanico<strong>de</strong>cretosrefere: Fíi turma idibftí<br />

luliis imaginem eim fequerentur. De hac ipsá Tranfueaionc Valerius<br />

capiendus.- Equeíir'is verocrdinisiiiueníoá, ómnibusnnnUbisvrbemj^eíiaculo<br />

fui fub magnis auBoribus cclebrabat, die Lupcrcalium, & Equitum<br />

frobatione. Et qui hic magniauSlores? puto vcl ipil qui praribanc &: ducebant,<br />

éprimoribusciuium: vel potiñs quiinílituerunt, vt Romulus Lupcrcalia,FabiusTranrue£l:ioneni:QuamnuncJ'í'í'¿««wfffl(<br />

Valerius di-<br />

xitiquia,vttetigi, ineáexamenSídilcuflio vita:. Suctonius clare: yí»'<br />

gusius equitum turm,ís jreqnenter rccognouit, pofl longam intercapedinem<br />

redujo mere TranfueStionis . Sed ñeque <strong>de</strong>trahiquemquam in tranfuehendoabacciif<br />

Itere pajfuscjl, & fenie vcl aliquicorporis labe infigmbus permifit,<br />

prsmifo in ordine equo^ ad refpon<strong>de</strong>ndum,quotÍes citarentur, pedibus<br />

venire. Vi<strong>de</strong>s in ipsá Tianfuedionc accufatos, citanos, imó &: <strong>de</strong>traaos<br />

ignominiosc, quod tamen Auguftiis ficri vltra inteidixic. Speftateó<br />

. Ouidij carmen cxcuíántis fe apud Auguflum--<br />

o/' memini,viíámque meam morcsqueprokibas<br />

I¡lo,quem <strong>de</strong><strong>de</strong>ras,prá.Tereuntis eqwo.<br />

Ec tUjinquit, fa'pc in Tranfuedione tacitus me prübañijcum tranlircm<br />

& pr:Etcruchcrer, nemine accufantc: traníirem illoipro eqiio, quem tu<br />

alHgnaras. Iterüni i<strong>de</strong>m:<br />

Carmináque edi<strong>de</strong>ram,cum te <strong>de</strong>licia notantem<br />

Pr^íerij toties irrequietus eques.<br />

Eo<strong>de</strong>m Pratereundi verbo vtitur, & palam indicac nemincm rcfticifTe.<br />

H^rebant enim S¿ quicfccbant accufati: quofcnfufortaflc iWuáirrequietus<br />

adiunélum. Etfi qui<strong>de</strong>m malim, 5¿ vcrius arbitror, Ule qtiietus:<br />

nempc ingenio fi¿ vita caUs,in ocio, ac nemini moleftus. Quód ti igituc<br />

Une<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


LIBES, p R. I íi:-^;^^. isfiiic<br />

culpa; abibant,&equcm iraducchaKi: fi alitcr, riftcbalic& iubcban-<br />

XMi'ven<strong>de</strong>ré etjiiUTii. Solleniieinvcrauis revtrumqiic vcrbum. Valcrius Lib.im.<br />

TradíiceqiiHm, inquit ., Sacerdos, &¡ncrifitccoiforUmnotam, Liiiius:"r;_'j*j^|j^<br />

Claudius Liniiim ven<strong>de</strong>ré e^uuWtupt. Et plura cxcmpla, & in re ccnforiátibi<br />

prompra. H^ecigiturTranfucftio, qu.xadima ctiam témpora<br />

maníkjCtliNcronisxuoaliquidincá mutatum. Dionis epitome ita<br />

nana<br />

erotie<br />

Cí-i^í-'f^.^í^raí ¿í¿TI ¡(^OÍ iWcjsoj OKTV TÍMte¡^¿m¡ /^c^Tziv ip' 'ÍTISTCIÍ ^J^'^L.<br />

c* T-a ¿Tíiíría Tí&Tr ¿i^íraffef Í;}^IÍ'7Í£J'TO . Qlix verba.vt ícriptio qui<strong>de</strong>m ifta tmtiií *u»eíl,<br />

fie rcddidcro : lam & /» ijlis ita a morihM patrUs abibat 7(ero, vt é'''""'<br />

difcwcías túnicas induereí in publico, feruntur & equites eqao publico, fub<br />

iUo primum equis infi<strong>de</strong>ntes in recognitione annua, Os efjé vfi. Sic inquam<br />

reddo, in nouam inopinatamquc rentcntiam: cüm ha£tenus verteiinc:<br />

Feruntur equites fub iUo ephippiü primum vfi: quaíi in G ncco eíTct i ííiJCfí/>","E*0!/ T^TTQV^ admodum diaumfínhü-<br />

E 2 nimi-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


jtf DE MltlTIA ROMAKA<br />

d^^ía-cviTss c^*QBi?K&yofj.$- mmilitumJuACuiufqHele-poi^(j)<br />

(SJO


tlBERI'RIMVS. 57<br />

rarunt plurimüm: ncício an femper. Dixeris quód per centurias etiam, ~<br />

ex Cariare: l'etreius princeps inh^c verba iurat,ípfe Í<strong>de</strong>m Sacramenmm "•Ciuií.<br />

adighK^fim'mm, jkhfeqnuntHrTribtmimilitum Centurionéfque: ccntft- '^'mtwTrt,<br />

riatimproduBi milites í<strong>de</strong>m Íura»t.Scd potuic fi£ in Ccnturüs prxiuratio<br />

eíre,&: mox viricim coniuratio.<br />

i, obiemperatnritmfe &fít£íurum. ] Formulan! tangit Sacramcnti mi- '»««» '><br />

litaris,vcUem ve religiosé verba. Nam ca,quidquid qua:fiucnm, pariim £,'^7¿í.<br />

milii cerca fuut. Dionyfius aliquocies commemorat, fcd vcrbis non üf- DmyfiM '<br />

dcm. Alibi ad Polybij hoc fcriptuin fcrc accedit: O rgstnüJTixoí Dpjwcoi- •j" '"'/'«'*<br />

aicty¿>-n:Sacramefilummi[Ítix,qiiodomníHmmaxi'7Íe Romamfertiant JU'<br />

beífequi Dtices quociinqucdiixerint. Alibi diícedít,auc ccrté plura adiungit:<br />

AiíoAa-S'iíírfil' "ShiJisramCji^'á^civ¡CffíhrovTaiTiv^i.'^otí-j íij^tíis'^Tí^H-^eiii Lib.x.<br />

ra (jii!A£7a,fzyi;y «MÚ -^sfix^rtt f^fíS-h ¿«IUTIOV TO' Sñui^: Seculiirosfe Con fules<br />

ad qunaimque bella, vocaiierint,ñeque fignu <strong>de</strong>fertitros, ñeques diqíñd ad-<br />

Herfít/npopulumfíii'hiros. Tiiaibi compleditur. ¿¿poftremiimillud<strong>de</strong><br />

Populo, iiufquam temeré legas: <strong>de</strong> Sigms alterum, farpiíis. ve in co<strong>de</strong>m<br />

DiünyíÍQ:7^':;Síí;,6'('í=T7zí5/^a'7ai':íu'£íoc/t¿'5ríS-e5!7iW7Jwríó'p;;a;?;atT^p>- Lib.vr,<br />

fS^pcoV) ífo^ «iTeí?'^¡roAfí.7í(9ai 9^ mueííüy YÍ'^I':V:Saerarum enim leiioniim dominus<br />

eñameral,' qtixfacramento míUtari adJirÍSl£,necqtúfquamfigtia reimquere<br />

aiifit. Vh]. furas legiones ncc intellcgOj ncc recinco : tranípono<br />

magis Grxcam vocc, & lego: 7^ •.SiCSigms addo,quxdida c^rttam<br />

£c habita facra.Ad hoc ipfüm autcm, <strong>de</strong> Si


;8 DE MILITIA ROMAMA<br />

* ' rarunc. CurigiturÍ<strong>de</strong>mLiuiuslielocutus? Omnesquiínverbaturaflíf.<br />

tib.Ti. \ii¿TCi\ifí verba fuá iuratos centuri.iuii. Atque ha:c oUm,&: diu ante Púnica.<br />

Pra;fatus fu m incricaté hxc fcripta, ntc cgo plcné ¿¿ ad mcum votum<br />

extrico. Implicac 8¿ aliquid L. Cincius apud Agcllium , qui iuratib.<br />

ívi. nientum aliud luggeiú: Cum dtleciití antiquitm fiera, & milites firibecap.<br />

mi. yf.ffffiy^ i^ mjíítravdnm eos Tribuíiujmlitiim adigebat hoc modo . In ma^firatii<br />

C.LxlijC.V.ConfultsL.Cornelij P. F.Coíífuiü,i» exercitu <strong>de</strong>cémquí_}<br />

mi/üapropcfurtumnon facies: S¿2\i3i quxadditalienaá iam diítis. Sed<br />

moneo, akcrura hoc, &; polleríus priorciuramcncum cífe. Hoc enim<br />

*vidc lib. prxftabantiam milites,fi¿educendi:imójfi" Polybium audimus,in ipíis<br />

T.Diúi.IV. jjj^j caítuis-ac iHu¿ pii^s, ftatim a conícriptionc. líludad Difciplinam<br />

... _ modópcrtinuicjilludadmilitiam ipfam. Aliaeciamverba fublmpp.<br />

naUTaciC!. VC ' alibi fciÍplÍ.<br />

D I A L o G. VII.<br />

Sociomm eleEiio.Difrmen Ínter Auxilia.'PrafeSin^ €orUy^ ^j^^flor-<br />

T^E cÍuibusfiniuit,5¿ianaadrociosfeconfecc. Vi<strong>de</strong>,S¿;legc:<br />

fvarajcfírcuJGÍírxcM^ilsoí Suh hoc tffurru tempus<br />

'ra'í úara'SLí ctp;t;a? ii^oírg?, Conf^les<strong>de</strong>nunúant magi-'<br />

í!^>^gMoy(7i'5Kí4p;^oy(7i'5i'í flratihm fociarunu in Itn-<br />

"tm 'mv^^\xa¡.')(}\m %¡il\ím íiaáuttatum^e ^uih'As aa^<br />

Tüv ¿y, 7Y¡; í'&Aí'cíí' e^ m a* (3á- xÜia 0^ commilitmm hahe-<br />

7\mrcu avTo^T^JHv cív m;j.~ re^volunt jfigmficántqííe ii£<br />

y^ rbü •h/j.í^-itíi i(^] TV TTToVy «V locum in quem conuenire<strong>de</strong>-<br />

¿vkíarH nct/fai/oji c¥ir x¡Kejifj,i~ heantqmsUgent. oAtV-erb<br />

líoíí. cu h Tróxetí ra^^^iMa-í'a.v cii^itates fimiíem^facientes<br />

Tromá[B()cn xñ rtzreíeíp«,«-sni iamdiBodileBumjitémque<br />

TIW ¿HÁoyhjj H^ rv opxov, c^.- iuramentum adigcntes/mtni(j.7iovíjiv,a^;^oi''^<br />

av^mTca tmtcoSjFr/tfeBujruconfti^<br />

r^ ^ÍXTOUTIW, tHentes0 Qw&ñorem.<br />

Pars altera Romanarum virium, Socij, qui parí numero legionibusiun-<br />

£tl,aut & maiori. De horum igitur pilcftu quoquc tapgic ,Tcd brcuitcr,<br />

quia multa paria iam didis.<br />

„ Subhocipftm temptts.'\ Nouorum Confulum.<br />

„ Bífíumantma^fjlrmbfff.] Auccorám ipíis, auteorumlcgatisj qui<br />

ferc<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


•LIBERPRIMVS. ??<br />

feré tune Roma:. Vcniebanc cnim fponte aut aduocabantur,ob has ca- ^*¿/^^<br />

les cauíTas- Líilius : Confuífociis é' Latim nominU magiftrMtbm, legatíf- 1[,lf,aM<br />

ue ceritm qui milites diré <strong>de</strong>bebant, edixit vt in CdPitoUofe ádirent, inti.<br />

,, " SocíammáHÍtatuminItalix.'\ Tocaltaliafub hocPolybi)cempus<br />

fubic£la RonwiitSjIcd ica vt in prouinciam nuUa país redigerctur: liben<br />

niaiicbant:,ruis Icgibus plerique &: magiftratibiis (excipio paucas Prxfeduras:)<br />

6¿:Í£'f5'appcllabancur,quariconf(x:dcraci, Síconforccsarmoruní.<br />

Diícrimen auucm intev Socios & Auxilia ,apud CUS qui lignatc &:<br />

cauré fiiiit locutí: quód Soc¡j,rcmpci- Icalici j Auxiliares,cxtcini. Varro: soe¡¡ é*<br />

^^¡íxiilíim ab mcíti, dan accejjtrant (¡ai adimneato ejfim aitenigenx . Di- ^¡Z'j^¡'"<br />

kzÚmz¿c\\c^\{d,cm<br />

fempcrgiatis militaruuc, id cft linc impedio Ronianonim (trumcncmn<br />

excipio:) Au>:iliaresalitcr/&:quanquain ílcpc a regibusmiíTi liiopte^•J^_^"'«fLimptii,C3mcn6¿;pecuniactiamrcripci.PrimiinHiípaniá<br />

jíi Liuíocrc- j^uifrinti<br />

¿nm\s:ldifíHiJpamÁadmemoriar»inf¡gr¡eesi,qusdmer£enariímmíliiem'^^^^<br />

in caftris ncminem, anteifuaf» tum Celtiberos, Jiomaní habiicrunt. Ambi-<br />

' gué hoc refero, haud fruftra: 6¿ cucrcic fané Zonaras, qui diu ante ini- J^'/M/»"<br />

numhiiicrcifacic. Kam illaUíiij incidunc in Annibaliciim belluní, "''""'<br />

ciím dúo Sciptoiies in Hifpaniá: ac irte in Sicilia, bello Púnico primo,<br />

origincmallignac. lAím<br />

tp^ó-n^v ^í? 3V7IC g=*íjcbi' -• Hefíáenies ¿ Car¡ha.ginienfibns Galios, dralios<br />

qitofdim focioruní, Romuniftipendio condtixeruKí, no» snte feregriniim<br />

militem foliti <strong>de</strong>re. iuuacaüquidLiuiunijquódilHpcroccalioncmad-^""".'",<br />

runipti, &: rcpcrci ina^is quam quxíici: ac primiconfilioá; ex<strong>de</strong>ftinato, ""'"^•""'•<br />

ilii Cclcibcri.Noto cá3.m Socios pnopric di¿lüs,pofl: Icaliam ciuitacc do- Dc/instfit.<br />

iiatam.<strong>de</strong>feciíre: U eoruní viccm Auxiliafuiií¿,qua: variis gentibus fo- ^¿f£j<br />

leiit imperare. ^ •<br />

, i SignifícÁntqtie Os & tiimcrum.] Cu m mulrx Icalorum gentes cíTcnt,<br />

non creció omni anno per omncs itum: máxime li paucx legiones ícri- R^ÍM «««•<br />

bendx:rcd in orbcm )uiire,&: viciífitudine quadam ex his illisque ccpií- "'^'•<br />

fcln eá tamen ipsá re, inquies, nongraues ciantauc iniurij, ciim íic numcrum<br />

pra:rcrihcbanc?Non,quia vires propemodum fcicbaiit^Sí pro üs ¡H í«<br />

máiccbmt.Uaius:Excoloniísqain<strong>de</strong>cimmi//iapedítííé-q»i»ge»t0scqui-""ll'^^*^<br />

fes, pro niímero aúufqiie Inniorum^Confulfcripfu. Sed vn<strong>de</strong> fduit uunic- u ^ A-rum.'é<br />

tabú lis Ccníbriis, t^uas probabilc eíl Roma: quoque fuiffc. Imó ^'*•""'•<br />

vero can<strong>de</strong>m_ ipti Romani Cenloresccnfum illiccgcruiu, eidcl|i Liuio -f"'jf/í'**<br />

narracum,inLiuioa¿ Claudio NeroneCenroribiis;J)«w/íf/?»í/fWíftf-^/'¿^i',';y,<br />

lomsriim,i¡itodnunqiíJíu Anteafacliim crat, dsfercntibta Cenforibm ipfaritm<br />

colúnÍ.iritm,ccnfitm recepcrunt. vt quantum numero mlítiim,qi(a?}¡ip»<br />

pecunia valerent, inpitblicis tabiiHs monumen.'-aexflarent. Icaqucproim- im^erAñ<br />

perio rcm híc gürebát,&: cocauc lot milites imperabant.Impcrabant,in- f^^^"^d'íi.<br />


40 DEMILITIAROMANA.<br />

¿ííies in eamfyoiimdanifmpJ¡Jfet,imfcr¿tjJhue. Scri{jfiflet, ad ciucs rcfcrtur;iniperaircr,adrocios.I<strong>de</strong>mftatim;^wZ.^í/7¿?;aí;;;;/ííafíí«/cr/ffijptjé'<br />

qiiosfaciis nominíqtie Latino imfcrnjfet.<br />

Dicm (jr locum.'] Illaipra,qua: ciuibus.<br />

Itémqtte uiramentum adtgentes. ] Qualc ilh:d? in Romanos Confulurmtin<br />

lcs,an in pra:fe£tos fuos tantum ? puto in Confulcs & vcm Romanam.<br />

¿ucié-rim Opus cnim fuit vinculo hoc &: alio,vt cüm pares víribus cíTcnt, ncquid<br />

oaiAnara. |^Qy-^j,gj^j ^^^ moucicnt in Romanos. Dcnique oportuit fubicdos omncs<br />

paritcr clTe vni Duci: crgo &¿ in cum probabilc iuraíTe. Socij ¡taque<br />

ví«;íi/f«»»iurabanc,nontaincn Auxilia. &hac menee fcriptumáDioncaccipioiii<br />

iurant. bello A£tiaco: Toyaf'Tiij^'í&ejSí'MÍa ¿u^im^i ¿/.to/wcsp^jís-aj'S,cú'rtj^<br />

' •'• ZA/'opMOtATctz mpi^ayjaí


U B E K PR I M rS. 4^<br />

D I A L O G. vr i'i.<br />

.AdditumdéEtiOcatis.Ciirit^difit^^.qmdj^q^iiawfíiídtifuemt'. _<br />

• Dignttiis^oruffíi^fmtaámm-CentHrmíé^^^<br />

•'•i<br />

NEC pIüra<strong>de</strong>o'mniE)ilc(auP61ybius:pluráriectiámrunt?quxdami<br />

' 1<br />

ncc inihi bmittcndá. NeglegicÁcEtfocatis verbo admoncrc , qui tiutaii' ":^<br />

ra:pctamencxcrci:uumrobnrJ)cxciuíbús,érociiSiCxcquitG,cxpeditc/"t¿/^ ;<br />

fumcbaiiturj ícd rogátitíñc &: piecÍbus,átquc.idco Euocari díái. Vcte-i'^''""' "•'<br />

ranÍcn¡j^nfuerufriV.gn~^ '''it''í<br />

ft'pnte in gracifí'm Cófirütü)ft a^^<br />

¿pe littciris aút nuricüs notriínatim fc'úocaHanturjin<strong>de</strong> liabucrc nomcn. " •^•<br />

GiímmiiiÍco:Jíliioca^Us,(ihrí^tísy4't^^^^ ''•"•••' [••'•<br />

xilium: Eaecntuí, prabiinrUí oifequiiirff. Parum ad nortros illos: niagis<br />

hoc Donati m Tercntium,ad verba: Sim4Ío, Domx, Synfcefcqui-m/iL J In Eunuc.<br />

Huiufaiedí militin, aic, per tjm'ull¡i}f>yepeniefufctpítar^-é" dkUurEuocA'<br />

tÍo,i>bi du>( al/oq'uitur áües ''^td rénip'. faCudm efírvultU L^K^ fewímini',<br />

Jgmina ih armx 'uecatfaUto,fcrrúmqiieretraífat. ••"•''"'<br />

Ecíimilia Scruius ad hdK:e VL-rfus. Ncc dubium cíl, quin Virgilios huc ErralStrrcfpcxcric<br />

: ctIÍ nefcio an hoc apee vtcrque'Gramaricus, quod id fadum Dan ais.<br />

ychnFnonniíiiatümuku. Nbhhod'dcdérdVinióot-diñarió&vuIgóíil<br />

omhiferébcUo.Qiiddramenp^rigóptim^áTu^^<br />

CEÍi <strong>de</strong>funt mihi cxemphi) ícd rácid íatis fuadcr. Noto autem vctus hoc ¡tmtü/a<br />

ÍHÍCill.<br />

genus,&;LiuioindÍca[um bello mVdlfco's&y£quos,vbiT.Qiiin£i:ium<br />

• Confuiem duxiífe memorat t^horres veiereSjVolurítatefequentes.Valttn' Lib. i iV.'<br />

/?.\, i-f/f rá/^uap'duiEiiÓirator u m ñora: "'-rJDevoluncatePoIy<br />

J De volunc:<br />

' • • ' • • ' • - • f\ '.' - • -"<br />

}iiiisinfrVt3Ícaí^.^jíponic,pomr.a^^^ r«,«A.<br />

iov 5-e«-<br />

ilignatccxprimitDionyíii<br />

L.Siccip,iam vctcti.rcp..&: fubannum vrbis creccncciiraum.£r,i/ w ;//>,<br />

ii\l-Sicá:ís,,e¡ufÍohortem<br />

fr'Á£tat€mt!^iMt'ar(^.erant,ñ^^^<br />

cimí)húmrantest^min'virttrp-^ 'é-heiiejici¿splfiribi^-abeoáffe¡fi,euníem<br />

ad bellum nsluemnt <strong>de</strong>ferere. rdiorumpermÁ,fiiteitífericHlisconsfantih,le'fígeprinceps. Omnia<strong>de</strong>fcrlpija<br />

habcs;muUos fy¡trejVoluntanos,vetei:eis'&; bcilorum peritos: dc-<br />

-iiiquc in gratiam eciati^ v'íiius Diicis iüiíe.'Qjjid SalluíUusíbreuiter, fed<br />

¿icñcjVti cins mos cíl': Óámmexíéiofárii^mem (¡¡icm^tteipleríifquí i» ingp<br />

mUitiáy<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

cutía.


4t DE -HrilTIA ROMANA '<br />

7nHítÍá, f/tucosfamÁ cfiínitos, acetre, é" ambiendo cogeré hewities emerUU<br />

zutinii fi'fpmdiiífecumfrofcijci.'E,toh(cí\i3.y non é ciuibus íblum, fed ex Latió<br />

rtwn/«wi- ^[.¡^j^^ euücatos: ííue S^écoloniisúiit proúincüs, vt <strong>de</strong>feipfc Caifar:<br />

fJHultü frteterea. 'víris fertibtis TolosÁ di" 'Hé^hont^ nominaüm euocatií,<br />

crmiiinK- VidcsnomiíJAtimeiiocari, i<strong>de</strong>ítniinciis auc litteris miffis. Ecfuitéama,-<br />

TJm"""' *^"^'^P'^grandis.InPlucarcho<strong>de</strong>T.QuinílioituroinMaccdoniamlein<br />

Qüiji- go,collegiírc veteranos,Scipionis ante milites, «x/^a^ofroíÍTI ¡Í^ •at^Btlm<br />

^'°' ftíi(,üianipernfAea/^,^t^iyíou.:vaíidos adhuc.dr voluntarios, veltit mueran.<br />

Ci^'ií,"* *^^^aciei,adícr mUle. Cxfar Potnpeio adiungic, Euocatorum circiter dtig<br />

milita^ qu£ ex henefícüriisfuferiorum exerámüm ad ettm cemenerant. Id<br />

p/ír^wtj eft,ex iis qui beneficia6¿ piomotioíies ab ipfo h'abebant. Nam tales fci-<br />

*afir¡m. ^^^^^ magis obftrifti- atque ita Ca;far Odauianus ex colonis Campanis,<br />

iii.Ciuil.patrisfuibencíicianis, coWc^viad<strong>de</strong>ccmmi/Ha Euocatorunij vcinAp-<br />

OrdinaUo píano Icgcs- Quid autcm jfti ficcollcíli, in legiones fparii & dcfcriptií<br />

Kritm. nonopinor: fcípropria qu:edam & feorfim manus fuit, per cohortes<br />

Sub vtxiüa qui<strong>de</strong>m auc centurias difpolita: iL-d fub vno tamcn aliquo vexilto. luuác<br />

hitiii». Áppianus,qui illos Oílauiani <strong>de</strong>ceni raillc aic,'>Jí U fíói-lw T3 acofAemqtpu-<br />

^KIOJ, ¿


11 B E R t B. r M V s. , ^ -^ .4J:<br />

habuerínt, fiuc modo Prxfcíhim: lingiili tamcn profesó vclut Ccntu- ^^¿^' -<br />

riones flierei íc hochonoreatqucinfjgnibusaflic£ti. Glofla: illa;bonx: n\hw,<br />

Buecatuí, Ta^ictfixo^tiácííOrdifíumiiuíIer, EtCx"rarpaírimiuneit&:: ,<br />

anquiparat vtrofque iílos. v t: ?cUicetur quaterna infingulos iugera, &fra<br />

ratáparte Cefítiírionibm Euocatifqite. Iccriim ; ExPornfeUnis uc'tdijfere-~ :::;<br />

feriehamus Centuriones dr Ettocatos comf tures . Acquc a Dione vites."?''*'<br />

etiamíÍs(proprium Ccnturíonumgeftaincn) tribuuntut. VbidcEuo- '""*<br />

catis in fatcUitio Augufti: w ^f^'w/ '«^ (^v^/xu '¡J)ov, pa^Jhu fées^Tic<br />

¿oiTípcíhaT'oVTap^ai: K^cfuntetídmmtnc mantafropñaé'dijcreía,vítesferentes<br />

vti Centuriones. Interpres rcddidit, Legionem,&c fafces,ncu- ^'^l'"¿fñ.<br />

tmmredc.QuiaigicurCenturionibuscompatáti,iiucidum&:mifccn-íi.r;/tc_j<br />

P.CorneliaSdpioneEtíocato,qtiiibifr^erat, Honeftumigituromnino^j"-'"<br />

gcnus.& iam vi<strong>de</strong>s^quid fucrinc: pcditcs plcriquc haud dubiéjfed etiam '","^""'<br />

Equitcs, quod CíEfardocct. Gemanorumaduentu, inquic, quedminus vii.Gaiiic.<br />

idoneií equis vtebantur, a TribunU reliqutfque equi/ibití Romanes, atque^<br />

EuQcatis equosfumit, Germamfque dtíiribuit. Galba etianí apud Sueronium:<br />

dilegit equeftra ordinis iuuenes, qui, manente aureorum anulorum cip.r.<br />

•üfu,Euocati appelUrentur, exatbiáfque -vice mtlitum arca cubicidum fuum<br />

*gsrent. Qui camen non veré Euocati, fcd honeftiorc hoc nomine añe-<br />

£li,&excmploiUoAugufti,incuftodÍ3mallcai. • "<br />

D I AL O G. IX.<br />

Coní¡mfitoresadDileBumT¡ronesfojfsJfor'ibus'mdi£lUncutepimB^^^^<br />

CiRC V M s p I c I o, fiquidctiamin hincrcmnondidum : &:occurruiit<br />

C"ái;?^rtí/í'/£'rí/,qui adhibiti addileélus.I) fucrút,qui in agros CJ»7WJÍ>»-<br />

&:cxcravrbcm núfliAdinda^andam Síconquircndaraiuucntutcm.-atT ''""'«"'**•<br />

qiicab cáredicl:i-MiiltÍcniiuíxpeautfuomctg,aücparencum tímido<br />

amore, müiciam fugicbant, latiiabant,nccdabanc nomcn. A<strong>de</strong>men- Triimum.<br />

dos eos £¿coaduccndns, ifti. Liuius oftendit Triumuiros interduma^íon^wi.<br />

huiciei crcdios, vt arpcio IUÜ b^ilo Púnico íecundo: Creati Tñumuiri ;"


¿fáf- DE MII.IT;IA-:RO-M.AN.IL<br />

¿etwivft, Í!ím',mji]u¡J¡tí¿?mmíagemtorumperagrffsfjahcru/it.Y(u^^<br />

Lib. lii. ri. atqucidcm Liuius <strong>de</strong> Annibale: Magotejratre adconqtiijitiúnemmi-^.<br />

ibij. , litum miffb.lÁarí in ciuldcm tchns'.Duopopuli áÜeñtis accrbiíate conjler'<br />

, .mtifrcURtiscmqmfiteribtfi.f^ummemm<strong>de</strong>fcBíontsfecijjefft. Scdicerüm<br />

Pro Mil. d¿ Úomahis Gicero: Si-ítalU diküus, vt-nontiUUi conejuifttores tai diéÍM<br />

Ad Att.iib. iÁnt¡toñttA Miloriem par mi fknt. Idicrci ¡ T^cenim conqnifitores $£Ujro®eí-~<br />

Titila atia.<br />

TC¡ionibi44<br />

ferifti,<br />

1 Ci mi-<br />

ffEt'^flVáWí'«/,c«>»íí//íW'^í-Q^iibúslocislimplicÍtcrijruntjquimilitcm<br />

cogiint,& ad militiam porro aaducunt.Crebium munus inferiere xuo,<br />

í¿ poft belliim Sociale. Nam cúm i) tam ciuibusícquatij U ex cota Italia<br />

fcribcrentur legiones ,yaldévercoi- ve mutaca fit tota Düeftuum forma><br />

neeRoma:iámbabiti,rcdinopidiy coloniífquepafiím^ Raciofua<strong>de</strong>c;<br />

quomodoenimoínnesilli, Sitartrdíiritij 'vnoccmporcRomaraveni-<br />

reñt; Q¿iin reucra legiones in re_£;ionÍbus, vt Piccno, SamruOyEtruriíi;;,<br />

fcribcbant; Sicxcmplaaddiciinr.Ca'far: Attatsd'ikciumtoto F'tceno^ár-,<br />

Jd^ffrSe. cummi^isScKatoribtu, hnbebut. Envi<strong>de</strong>s honcllioresquofdam, arquee<br />

Ugem. Scnacu conquvtiífe: ilTíaip(osl.egíitos.Cxíari<strong>de</strong>m : C$to,h£cmxgnQftii*.<br />

im:<br />

vÜGalL<br />

Tirmtt ¡adiüi: <br />

Miihexcrsfie<br />

drtxi'"-<br />

Lib.r.<br />

Stfui in<br />

Tniiitinm.<br />

Lib Yip.<br />

OM Th.<br />

lK.lt.<br />

lib.Tii.<br />

•*'•<br />

dha'gSaíj'm LttcanU'BfuliifijuepLr Legatos fnos cittiiímJ^<br />

¿cb-ír. Sed S¿ extra bcllunl ciuiic.idcm <strong>de</strong> le:: Cxformaiorém GaflU ma^<br />

íum exjpéctins,per •J^:l\S:{'anmJtjC:\^r}tifiium,T.Sexñum Legatos,di^^<br />

cíum habere iñfiiíuit • • Ita paúllatim alia atquc alia in moribus mutantí<br />

aucfuccedun:. íicut fubPrincipibus illudvaldcdiucrfumj vciamncc<br />

Dilcftuseni'CjfediiididioniiUtiim proopibu3ciuurqucí¿agris..Excini<br />

pía liuic rc( pcrmuka fuur, fi¿ in Códice Thebdoüano folo tota res ex-(<br />

plicata. Res inlprobají\:ad pcrnicicm militiiE germana inucnta.Partim<br />

cnim ignauos aut ineptos tirones dabanc, panim pro iis aurum infcrcbantjSí<br />

mille hic prxdandi iinus & artes. Vegctius haud falso qucritur<br />

SidcclamaCjCaiiíTam hanc Romanicxitij. 6¿ Hiíjc,\nc\u\z, tet vilqueab<br />

hosHbiis ¡llau funt da<strong>de</strong>s, dum longo, pax mtlitem incnriofiüs legit, ámá_<br />

pojjéjforihm inditíi tirones per gratfam aut diprnulatioaem probantnr, ía-.<br />

léfqaefocUatUrarmií, qtiiilesdomimhaherefafiidiunt. Icaquecóvcntutn,<br />

ve ctiam fcruicia &; viliacapica darentnr: ccíi Icgcs rcprimereconarentur,(edconaréntur.<br />

Graciani, Valentiniani, Thcodolij lexfuiti ^oskfcKnquefe<br />

aliquimiíiÜ£credi<strong>de</strong>rÍ! ojfere»dum,Jlatím<strong>de</strong> nalalibm iffim<br />

ac <strong>de</strong> emni -viu canduioniL} examen, habeatar: & ad militiam millm adjpi-.<br />

ret,ni fi quempenitm liberum a:tt geisere^ínt 'uitx condiñone,in^mfitio tam<br />

cauta<strong>de</strong>prehi'<strong>de</strong>rit. Eüriim<strong>de</strong>m,alia: Iníer óptimas lecfifífmrammtHtHm<br />

turmas, neminem f numero fcntorum dandam ejfe <strong>de</strong>ceraimui, nene ex canponiduíium,<br />

vel exfamofarnm ministrU tabernarum, aut ex cocorum aut<br />

flHontmnumero, veletiameo qtiem obfequij<strong>de</strong>formita^ miliiia fecernit,<br />

•' • 'nectratiads ergaUuli! mmina. Heurcmiam hoc iprononRomanam,<br />

olimh^e- qu6d hxc vcicntur',' Olitiiquisí'raudibus tftislocusí cumexingenuis<br />

n'irtí^f.' mditesrcripcij'atqucÜsnoncriiTiine,nonJnfamiáarperfis. Nam hítales<br />

aut vrbe,aucrribu mouebantur: c tribubus autcm, atquc iis honcftiori-<br />

Ub. ¥i I;, bus,miles ferc Icítus.Itaque Liuius hoc vno probar, Átellanps (fnforii<br />

• • ' • • • • ' fffff^<br />

*ia.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


LÍBER f RTi Í¿~V S¿ -: • "i ' •4J'<br />

Kot¿ vA(ussfuiJ]e,qiied}¡ícuic ¡ribu mouerentttr^mqtte } miliurihusjlipendiisrepelicrentHr.<br />

At fubPrincipibus eciam crgaílula íncrudcre cccperunt:£¿qui(l<br />

mirer? ipfieos habucrcquafifciuos. EccceiiírntUoncs^^J'^',<br />

iam captüs compiingcbant,5¿: incute fignabant- Vcgctius: ViSturísm^^^^'^<br />

cutepHncftsmilitesfcripti, é-m'^trkulU inferti, turare fila;}: : Vera ha:c ^^F-"rtigmatafiicrCj&quidcmmanibusimprcfla.Actiusmcdicus;<br />

STÍ^M»<br />

c'Ja 1^ i^^-nvofAivav ¿y S/c ^¡¡^iurí • Stigmata •vecantqtix in facie^ aut ali¿<br />

parte corporis i}}fcrihicntur,quííliafu}2t?ntHtum in manibtts. Quid auiem i^am'mt^<br />

ibiícripuini, rulidciicfciajlifpicorramcniíomciilmpcratoris. Diuus''"'";^'*<br />

Auguíhnus inducit: hicerror (orngendtts est on!S,'vt non comtmpatur %n ¿pin, i.<br />

cájign.uulüm re<strong>de</strong>mptaris, j^/jue enimfi qttifqtiam regio charaSírre^ a Ji~<br />

guato <strong>de</strong>ferí areftg»etítr,


4tf DE MltfTIA R.OM. tXB. PMMVS.<br />

D I L E-<br />

.CTVS.í/í'<br />

TABVLA fcuBREVIARIVM<br />

[<br />

L I B R I P K I M t.<br />

fCl VIVM fP E D 1-<br />

T V M (jai<br />

/f£íi<br />

•!<br />

'E ítibuhusbomjfifttnií:ó'fcrt<strong>li'</strong>jfes:<br />

Fililí Capitolio:<br />

Prdft<strong>de</strong>tu CoiifuSes,<br />

Adinmíírmit Tribum.<br />

Cogtmt mUmet<br />

p*iwf/¿<br />

j DircfiíontMtren-<br />

I (ífíioffí bíiioruin,<br />

\-Vtnditienfiffiiruiiit_<br />

^.ieta'h,vtqHÍRt¡-'iA'<br />

\ Humriiyt magifirn'<br />

ExcufmtHrquihu V-iatifJ :iis¿rfiur4o¡ct.<br />

j Be¡;cf¡ :j,¡¡ui'jmpf<br />

I j;/i»,;;¡ Senatiu aut<br />

\, fofuluiácdtt.,<br />

\EQ^irv}^(Equopuh!Ífo,<br />

{, qu'tdiipíues lEqnofue.<br />

fPnprieforii,fExItal!á,feT»eiitesimpSí'.jü:<br />

Socí o- ) quica¡ti\MilitMt¡iiQ¡umpiti.<br />

RVM qai^<br />

funt, I Áuxiliarft S^xm't:<br />

(, qiitfuní lUütMttfir'emmtdt,<br />

Hi emnes facramenio dicunt in Confulum verba, pofí DiUHum^<br />

Sunt & Buocdti, veterani qiiifionte mtlitiam fumunt.<br />

Vulgo c^ olim ijia: pojíea Cúncjmjitores fspe ádhibití,qiti in ágm AHÍ té-<br />

Ipniú indagarem tumores^cogeréntque,<br />

Imo fnoPrincipibífí inferioribui tirones indiSíi poffefiomhus-'fcpe viles,<br />

ér nonfra robore^ Aut^lendor t^frifco. li<strong>de</strong>m in cutefigaati/jirmlemiit<br />

píodum, '• •<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

«<br />

í<br />

IVSTI


I V S T I L I P S I<br />

DE MILITIA ROMANA<br />

LÍBER I L<br />

DI ALoei^Mvs i.<br />

De Ordine, ¿s" ü quota^lex. tum <strong>de</strong> quAttmr gcneñbsu militmn^<br />

Vdiúbuj^ Hafíatüj^PmcipilfUjjTriañü.<br />

IE s alccrcrat, U is iam mcdius acquc ad'vmbilicam<br />

, TKortuití;sz iocatur pacer Icpórum Plautus: vcnit ad<br />

me Audicór,& vulm alacri, Quid vclim fcis, inquít,<br />

l&quidcciam<strong>de</strong>bcas.Lip s.Scio.fcdhcustLi,anho-<br />

' diccambona nomina? Leges U. Vixioi ius fuum<br />

vixobtinenc: tuvná admonitiunculáceiifcs habcre<br />

te rcm fadam? AVD.Nam fídcm tuam noui.L i p s.<br />

Blandiris. fed tamcii met, non x\.\\ huius, memor, rcddam. Nolo reltquatorcíTe<br />

tibi,qnialiaprübus,hic ore férreo íis ad petcndum. AvD.<br />

Scisquomodo? niíi totum&ad aíTemmíhireddis, nt;c morcuuspcr<br />

mequicfces.L l P S.HCU ncgoriumJ& quam noiircmcl benigiiitas mea<br />

miliinoxa;; fcdfumcofato. Tiifc<strong>de</strong>,acqiieaudi. Hcftcrnódc Dileííu<br />

facisdiximus: O^í/cexcipit jquiinhis<strong>de</strong>finicionis noílrs verbis inclufus,<br />

M V LTIT V D o c O M p O s IT A. Nam vt it^tA ea fíe per Dilcdum;<br />

lÍcfflw/í?//íJ per Ordincm,ciuidigcric,&facitvniuscorporisvcluchabí-o.¿,rf«;fi.<br />

lia qu;edam membra.Is Ordo varius eft,S¿ in Milmhm^xo^z in Duáhm "J^'f'""!»ipíis.InMilitibusdupHcicerconfidcrandus;<br />

{QcimáumGenera^ Siper """**'<br />

hartes.Gci\crz2.^^c\\o/ifirimim jpfAmilitum , di fufa P^^<br />

les. Ac parres, ipfas diuifiófie!, &fHb certUfignis ac ducibas distribiiíiofies.''"'""'<br />

Intellegcs ex fermone icquenti. , GeneraigíturfüntquáEtuor-, VéUtes^Ctnira<br />

Hafiañ, PrincipesyTriarfj: qupd tanicn <strong>de</strong> Pcditibus accipio U[uum,&: '*"""•<br />

Polybius nofter lie reuelac. Lcge:<br />

Oí A' c^ TM ¡xá-^n :^i7\í-j/i>' . l^rihmiverb Koms. chmpoLYZ.<br />

^0 _^ it^LLsTítroiis^cf¡^i*irf¿ov^7ra~ Sacramento' milites dix'e-<br />

^•yyc'iAa»T£; nfj,4¡)mi:0' lomnu mi-<br />

^^^míocáy 1(04 TOTToyy fí'í cfue legioni <strong>de</strong>nHnciantesin<br />

ov'^^wH 7fcf/?Hvc^ '^ü)¿}.g TS qr^em conumtant, ídquc^<br />

OTTAíaj/j Ton ^c* d'pmm, finearmü,tum qm<strong>de</strong>mdi^<br />

mittmt^<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

47<br />

««•


4!! DE MILITIA H-OMANA<br />

a^'^o(j.ií&>!i¿'&gllw%t:^Ú£i' miPturpL), oAtijcunuad-<br />

COA' ñfÁ spíw^tílctAf^fluííi ^dv dv' fmrint dic^ diéía^ horu/iu<br />

¿^Zv^(xiviídóTci^u; ^Tf^'' iumnes c*r pauperes.ma-<br />

¡^eá¡cÍTisge^cc^yf¡oa'


tIflEB.-SllCVNDVS. A9<br />

11 ^^éi ?"' '*"»'*•] Mérito, nam ha^c pro aíTignatione ordínutn & genere<br />

militumcapicnda.<br />

Horiim iuuenes & fauperes máxime Tribuni fdigunt^ AveliCibus<br />

incipiunCjSi;attcn<strong>de</strong>. Aduplicicosnotácxccrnunc, ^tatis&Opum.<br />

Qui vcraque ea parua habuit, in mínimo ifto genere militauit. Quid, ^''^'"^^<br />

quiakerumuntum? Dapaupcrcm ,fcda:uo&:v(iivctcrcm : credo in ]"/_ *" **<br />

Tríanos tranflatum.Da diuiccm, fcd annis modícum ; credo in Haftatos<br />

transrcripcuín.Sané tUud dígnum nota cft^hic vtríufque reí mentionemficrí:moxinquoqucaliorum<br />

gencium,^tatistantiim. Qiiodargumentum<br />

eft, niíi valdé paupcrcs &: infimarum claffium ínter Velites<br />

non militaíTe. Hoc i<strong>de</strong>ó, quia nonfolúm parum honoratahxcmilitia iv/jgw<br />

(quippe kues,&: cminus ferc pugnant) Ted etiam quia parüm tuta, & in ' ""•<br />

fronte plurimum cxponuiitur lidfti &: in ore, ve He dicam, bcUi: idquc<br />

pxné inermes. , « , , , , '<br />

„ I» Felites. 1 Ita vertcndum fuic, quod in Polybio clt ;^o¡r£pof/a;i;OLc.<br />

At Lafcaris Pílanos fccerat; quam diucrfos ab iílis, 6¿ ipfe á vero / Nam ^^^í'^^rn<br />

jPi/rfw/jTriariiruntjVcmoxvidcbis. Polybiusautem,pro fuiaiui monbus/olos<br />

Velites agnofcit in Icui armatura: a¿ Acccnli ac Rorarij, quos *J|Jei^-.<br />

LiuiuSjiam <strong>de</strong>ficrant/ militiáin hacparte Icuitcr mutatá. ," _ '* "S*<br />

„ IitHa/íatos.] QnosVzíiovu\táiáos^qu^primipugnaíaKthasf¿. ^•j^>-'i«<br />

Nec malé C\primo Icgas.Olim cnim ita faítum adfignificatj poftca mu- HA/-»<br />

tatumjCtfi nomine mancnrc.NamPolybiixuOjatquc etiam ante j Ha-Díi'" '""'*<br />

ftati pilis &: gladiis pugnabant: liaftxiaculatoria; apud Velites rcmanfc- *•'''<br />

ranc íblos.Olini tamcn.vc Varro,alicer,&c cum co Ennius.-<br />

HaJ}atí 'jp^ygant hafiaí,fitfcrrens imber. * Qsoá<br />

Quinetiam LiuiuSjbclío in Latinos, cuiqueHaftatorum manipulo ad- cmimolie. •<br />

milcec vkenús leues^qui husiam tAntümgefiqucgerere/Jt.-icliqaizs, ve ap- Lib. vi 11.<br />

parce, veterum Haftatorum. Sunc S¿ ali) nouitij in Ammiano ac Vcgc- Uíijiaii<br />

rio,red qui ftabilibus haftís pugnant íiue concís.Itaque in Glortis, Hafa- «''"»•<br />

/Kf cxplicatur KoíTcipóiyc.<br />

„ x^eUteprentifmos.'\lnV\\x\Q Q^.RobuBíor ifi<strong>de</strong> xt>tí,qHÍb!


^<br />

I» BE MILITIA ROMANA<br />

Tír/wf/. GloíTiS, Tcrítar¡ití^-í^íJ)>6c: quali dicas rubfcíTorem, Siiiiviccm lacumque<br />

pnr.icum.Ipll cciam Trian) fLiblidcbantjprcíro akcro gcmi. Sed vc-<br />

lilani.<br />

jítiaiut<br />

tLillam niagis voccm credo Pílanos fnifll". i<strong>de</strong>ó, inquiij Varrü, rjuodpugnab/tfitpiUs.'Ez<br />

ipic totiis ülc ordo rHia diílus.An & K^rmitcs > GlolTa:,<br />

lliggcruncio/W'V/fJj ÓTTÁTTZH O¡¿^ é^ííTii ra^H-<br />

„ Diiiidunt ítuiem i» httm nwdnmpjtmuami£tMefimfe.^cent't?^ P^^.<br />

j^mfTTtn ditnunicrumcLiiufqiicgcnci-is,5¿ prijniim Triariüs facit rexccncos: idcm<br />

pr.u- 4'"^ lénipcr,&:Icgionibus ctianj aiiftis non augcnt ipfi. Qux ráelo illa<br />

dora aUií. cíí Í Sc cúr rain difpar ab alus parribus illa pars?Plurcs dari pofliint. Prima,<br />

qiiüd robora li:i:e ¿£ flos ipfe virorum: a:quc i<strong>de</strong>ó, ü non numero,<br />

tanicn virtiiue xqiiarcnc. Altera, quod raro aiic nunqiiam hxc pars pugnabacfüla,<br />

fcdin cXcrcmo<strong>de</strong>mum ;ntcgrabac aciem alus admixca.<br />

Tercia, quüd obadiunclasetiam copias fiiicacics íulla. Namcogini<br />

Impcracorcni in hac parte {porteadocendumj cumeoSclcítos&fepe<br />

Excraordinários.vtcm plcrolque Euocatortim: bi iuncli numero priores<br />

ílipercni;, ncdumxqiicnc. CHiartá, íinobÍsrcccnrerexcogicata,quód<br />

olimitatiiicin Pilanis: nccidmiitatiTm,ccíiincotarc,rnlbcurioncno-<br />

• Dial,i 11 uá Veliium,tnucaELiin. Ad Liuiiim' mox didiicam: tu memento.<br />

^Mw „ Principes milíeducey/ti.'] Que ip{b numero rcliqua; diiar partes, Veliíiinñpef.<br />

j^i^^ jj^^ ^ Haílatorum.CoUige &¿ eonfiunma ,reperics Icgionem Polybi^ín^xnqiiatcrmifle-^'uirorHfrf<br />

dr ditcentorttm. Ad numenuuautcm,<br />

hunc ipíum vnius geneiis baud dublé Liiiij locus hicit <strong>de</strong> Pecilro Conlib.<br />

VI I. rule;qui auxiliuní lacurus, ad conni fuiím tendií, cnmmtHeducanís -viris,<br />

. - EIliplavnaparsíiuePrincipumjíiucHaftatorum.Vndcenimaiitcrtam<br />

iuftus.numcrusJnccdiuifio alia in excrcicn ad bañe funimam.<br />

» ¿lupdjipiltres qunttuor mUlibus fint,pro rata dhúdunt. ] Genera tali<br />

^¡¡"IZa ^"" numero <strong>de</strong>riniuit: fed quid íi Icgio igicur malor, &c quinqué auc cirie..i>*r.<br />

citer milliumrnam Ci¿ id íiebat.Tunc,inquit,augebant parces propdrcio-<br />

'• nejTrlarlismodóexccptis. Facilecn:. Pone [c^jioncín(fuirjí¡/iemiZ/ium<br />

diitcntornm: habcbunc genera milites ?w7/f(/íí/V^í'/í/í'J/í'/^;A'/.í^«a//j:íí7r;<br />

Triariistamencxccptis. Sicinfexm¡Llenariá,auctali. • ' '<br />

D I A L O G. II.<br />

Tic MAnhmlis militum. 'Eomm numerm^ ^ Crtcca nomina.<br />

HABÉ s. Cenerx militum: csad/'ár/w, Parum enimlitíícdiflüriá:(js,nili<br />

&:diuilio riat vrilis ad imperia, &: ad pugnas. Erant igitur<br />

in quaciuor bis gcnenbus 'JManipuU, ex iis Cohortes, ex bis Legio cota.<br />

De ManipuílSjdüdorcmnüílrüium audiamus:S¿ tac quod Toles.<br />

PüLYB. .' E5«? ^s'SJ'Síí ^aercí 7&? Tofihs.cfonacumOrdinmn<br />

%f^\-Ár^X^^ ^cÍAít T£¿í wAí- dtíCioYihpís d'miduwLj ¿Lmtes •<br />

[mgH-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


t IBE R 9 E C V Tí D V J. • J^<br />

ktct^, ím^lu} fíí J\,£)Í:¿ ,as(jn, finitila^fiue Genera,quam-<br />

7r?


h><br />

Ji DE MlUTIA H-OMANA<br />

primam Icgíonem Romnli non niíi m'«»; w/Z/icw fuiíTe. Ergo quodque<br />

di¿toruai gcncrum millchabuit: cciam Pilani, nec accumta alia diuilio<br />

adliuc rcpcica. A v D. Pulchra & vera(autfiiUor)corR'£tio,&: in lictcmlá<br />

quod momcntumí L i P S. Sxpe in noílcá Ctitica, váliíTinü Si faluherrinia,<br />

íí modicé adhibctur 6¿ modcfté.<br />

•t> - ^Pfi^ FcUtes, vil muimudo eH, xqiiabiUier dijlrihiiunt w omnesfar~<br />

l'tUea ex­ íí/-] VaMc bocnotandum, Velirum ncc ManipulosvliosfuiíTcprotra<br />

Signa.<br />

'subj^nl.' pnos,&: quod fcquicur.nec Signa. luqucSubfign^nm miles diuiditur&<br />

nmmiin íccemiturabiftoIcLii.Tacitiis \.W\Sx.í'emno[ubfignunummlitcmitisiediJ^r<br />

'"^ &g>'ti{eIcgionum agmen /rW/í-vi/.Idcmquc 111. Hile. iMomiit ftibfignayio<br />

milite media firmare,auxilia jfdfim circumfufifunt. Oppoilit Auveiitii<br />

>iJiís,qua;inlocLimVcUrumvcncrc.Scd.ipfiÍgiturVclites,fiproprianul.-<br />

^nTJipcr 1^covptirajquos Duccs habucrc? Credo Centuriones alioriim manipummúfiíit,<br />

lorum,quo fine in eos fparii. Nam hoc eíl quod hk Polybius dicitjrf^.vábiliterdíjlributos<br />

in omnes funes: id cft, ve quodque gcnusqaadri/jge»tos<br />

liabueritjquifquc manipulas cjnadragi^ta. Ecli raro tamen in agmine<br />

auc acic lie incefscre, & feórlim tere poíiti, aut intermixti. Impcria tamen,<br />

&:iiquidopus,<br />

ícapplicabanc.<br />

áCcncurlünibusilíisquifqueliabebanrj&:adhos<br />

Orio.quid. is t^fpd/aní Ordí»em.'\ Etli proprié.cx Liuio, Ordo manipuli pars eft<br />

dimidiaca. Nam ciim dúo Centuriones lincinMahipulüjCuiquc fiiacn<br />

partcmaffignarunt quam duccrct, vocaruntquc Ceníuriam :\.utOrdinef?i.<br />

Ea (wcjexagifíta militum in Icgionc vctcrí & Polybianá: arque ita<br />

Liuius Ordimmázdmt'<br />

alibi repetenda.<br />

Mox plura. nam hxc conncxa inter fe funt, 8£<br />

Síira.i¡uil ^^ £/il/á«/^ff/Hí«.]DixitGra;ce£iB-íTpai:fcdaI¡tcrhicrcddinonpotcft,<br />

non dcbet.Scio equi<strong>de</strong>m Cohortem cavoce Grxcisvulgo norari: hícres<br />

rroMmú- abnuit,&Pülybiusiprcnoniemelcávocepro Manipulo palamcft vfus.<br />

ÍH" "f'•"• ye,„ Dionyíius.cuius locum operce cft reciccm atque illuftrcm.Gloria-<br />

^'''•'' tur apud cum L.SicciusfSicinium alij vocanc} vir Romanus, &: a robore<br />

notus,trigifíiafi annU in militik & in imperiis fuiJJL^, •n.'ri oSfirmeipat<br />

H>faí4uoi',íprÉ ¿'i oÁovfáy fia-nc: alias manipuli duBorem, alUs legianU to-<br />

"^'Tatni- ''^-^r^ verrcndum aio,&: mecum,quibus not^ res Ronianx.Nam quod<br />

lMó•^'el•- faciunt CohortisPrítfeSlttm^non poecftproiUá rcmilitari. ínterciucs<br />

fio- cnim &: in IcgionibuSjncmo fuit; fociorum Prazfedli tantumjintcr quos<br />

conftat hunc Siccium non meruiffe.Ergo ait, alias fe Centurioncm í'uií^<br />

MunipuH ícS¿ manipuli ducem, alias Primipiliim Srcaput Icgionis totius. Atenúe<br />

iiuinmiit- hxc prima igttur diuiíio cftin Manípulos, qux diutilfunc in militiá<br />

"^Annai í"^"l'^'Nam &c Principum a:uo,Tacitus: Conáonem, ÍJHÍApermixta vt<strong>de</strong>hattir,dif{e<strong>de</strong>rein<br />

manipules inbet. í<strong>de</strong>m <strong>de</strong> Pr:etoriis quoque cohorcii.Hift-<br />

\:)\\s-.U\'lanipiiUti?»a¡locuiifimtLicimifsPbtiiís(jrFroctíhííFirmttí. Etfi<br />

•^¿^/¿2'.'p^"l'°po^(^"'^t>HadrianoaucAntoninis?)mutauit,£¿ Centurias pro<br />

bit i imperio Manipulis habcre coeperunt, iftos pro Contuberniis aut Decurüs ipfis.<br />

X-ib. i 1. Ycgctius: C0fítitbcrnÍHm Manipulm vecabaíur, ab €o quodiunSítstnambus<br />

"**'*"'," . • • fariter<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


IIBER SECVMDVS. • /j<br />

pariter diímc/ih-wi. Aic vocah.itur^ quaíi <strong>de</strong> a;iio prifco: nc te hic aut alibi<br />

f-allatjpaullófi-ipcriiiSajLuimjVcTraianiautcaliiimjillclialiccproprifco.<br />

latnin AmmianoManipuliis nonaliofciilu. Co?inocatis,'\i\i\\x\x./ohor'\.\b<br />

tibas, & centtmb, é-mnmftdts.<br />

vcilludaruum.<br />

Porrponic eiiim Centiirüs, &c víiiipac<br />

H<br />

D 1 A L o G.<br />

I 1 I.<br />

hmoktá qt!£¿ín] Limjfiper Ord'me CHchíU^partim er>7cndxtít.<br />

2Í.Z iracdiírcmi,6¿clara,firmavi<strong>de</strong>nnir: nifi quodvcntus a Uuio,quitiub.ic.<br />

lile vbibclluminccr Romanos iJi Uitums n:!rra:,<br />

£¿digrciriu¡icLiUordincs(t]ui inviroque popiiíocidcmjreccnícr: Dcus<br />

büiic,qiuini iinobisabit ? Dixcrisdcaliaproríiismiliná,qi;ain Romanájaucccr¡:¿Pülybianii,cumIoqui.<br />

Opeixcibividctiu- vtverbiitinilegamiiSj&cuoÍLiamusí<br />

AvD.Vniceauco. naminmcmoríam locijtc<br />

moliente, ro<strong>de</strong>o: qucmquoticslego &£ inlirto, apLid Cmimcvios agcrc<br />

mcccnfeOjSíiunigránüdc. Li t's. Vi<strong>de</strong> igiüiu-j ¿¿j iepüikopauliüm<br />

Polybio, hxclcge:<br />

Fuitcit4ili máxime helio pugna fImiUs^a<strong>de</strong>bmhtlapud^'^-''i^^<br />

Latinos dijfonum ah Romana repaUica^ pr&teránimos^ ^^<br />

erat. Cly¡}eis antea Koma/ñ "vfifunt^<strong>de</strong>in<strong>de</strong>foflqíiamfii-^^ •<br />

pendiarijfañifimtjcutnpvo djpeisfecere. Et qtwd antea ^^<br />

Phalan^€sfinilesAdacedonicis^hocpofieaJ\danipHlatim y^<br />

ftruBa actes ccepit eJfe:fofirem'b in piares Ordincs ir^lvrue }><br />

hantur. Ordofexagenos militesJ.msCetiiTÍones ¡vexilla' 3><br />

Ttum 'vnum hahebat .Prima acies Hafiati erant. Mam- ^^<br />

pídi cfíiin<strong>de</strong>cim^diftates interfe modicmn(¡íatium Aía<br />

)»<br />

nipííLí^s Icues 'vicenos milites aliarn ty.rbamJcHtntorH ha­<br />

33<br />

hebat . Lenes autem^ qui hajfam mntum gefaq^ gercrcnt^<br />

3><br />

^ocahantur. H&c prima jrons in acie Florem muempu- ^^<br />

hefcetium ad militiam hahebat. Robufiior in<strong>de</strong> Atas toti-<br />

33<br />

<strong>de</strong>m Manipulorum ^ quihm Principíhí^s nomeejt, hosfe-<br />

33<br />

qmhanturfiutati o?7-mes ^injígnihm máxime armü. Hoc<br />

33<br />

trigintu Mampulorum agmen Antepilanos appellahant ^<br />

33<br />

quiafuh ftgnis iam alij c^uin<strong>de</strong>cim Ordines locahantur^ex<br />

33<br />

quihiis Ordo vnrfquifqí'íe tres f artes bahehat: earum^,,<br />

^ G _^ ^nam~<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

IVll,


5-4 DÍMILITIAÍ.OMANA<br />

J5' Hjnamquamque'Primumpluvocíthant :tYlhm ex'vexlÜU<br />

3:>' co'nfiahat: %'exillumccntumo^iogintnfexhomineserant,<br />

33 Primum vexdlum 'Triarios duceha^, ^ueteranum mili:-<br />

39 tem^0'JjícChit& ulrtutis:femndumKorarios^ minuíroi<br />

3 herís Amtefaóilfcfue: tcrtiíim oAccenfos^ miniím&fiducÍA<br />

íi manum/o ^ inpofiremamaciemreijciehariíur'.<br />

Ne vkra-afFatim curbarum auttricanini ¡a his vcrbis. Ait primó:<br />

„ '¿A<strong>de</strong>o nihilapifd Latinos dijjónum ah Romana república, pr.tter am-<br />

Tms,erat.'\ Communitci:dicitjarma,ordÍncs,manipulos,omniacadcin<br />

fuiüe Lacinis. Sed qiiod c[\^íib Romana rej>ui//icá:in Icripco oprimo libro<br />

faltcm ci-ac; ah Romana re.ic malim.<br />

„ Clypeisantea Romanií^fi.'^ AbcapítcpetitSíabalto. Scdquodta-<br />

Cautiain- mcii ait <strong>de</strong> clyueis, non lie capíendiim quaii fülis iis antcít vil: imó vcr6<br />

z.,u.t. 2¿ fcucisfipfc iii Scruiaiio ccnlii dociiit:) icd quod poft ftipcndia infticu-<br />

Dilió-'.i'í.' ^'1 íbliím víi lincfcutis,anrea cdam clypeis.' Püftca <strong>de</strong>cebo.<br />

„ ^uod antea phaíangesfimilesK^acedonicis ] Qxiando •iflWrfi' Nam<br />

pIíAU^grs i\i\y I^omuio iam LegiOjatque ctiá MaiiipulijVC vidcLio. Quid ergo visi<br />

«""i."' credo hoc. Manipulos quidcm finfrc.rcd non in acie diuiíim Se diítiniSté<br />

.Su}'fí!i' ítctilTc: concLiiriirc per cocas legiones, liuc, vcipieappcllac, jiihalangcs.<br />

•/"'^ Nam &C in ipsá illa Maccdonum phalangc dircrimina fuá Í5¿ fcctioncs<br />

crantvfquead Céciirias,DccLinas:iédi[iaciciun£laomn¡a6¿dcuincta,<br />

3^(l'cnL"íj '^^^'^ igitur fuifle vulc olim.In Achena:o lego: h^M^ov ¿i ¡¿, cfei ^tjppLuar<br />

tx^Ucmtt. TUÜ ^tíS'iOM ¡j.dxkotpx^^yínécv ^Tuavtz.nAeccferunt/Íf(!'üi',aliccr<br />

cqui<strong>de</strong>ni acccpciimqiiam primó fonac. Ncc cnim vuk,crcdo, legiones<br />

jpfasabEtnifcis fumpcasifed magiSjmanipidosaucfedioncmpociusdiuilioncmque<br />

per manipulos in pugna. Ncc aliceregointcrprccor ID fpa-.<br />

?iSí-}fn¿'oi;qumimanÍpu/atim. Dccárcfequitur:<br />

„ Hoc pojlca ynampnlatimfirucía acics cafit cjje.'\ Iteiiim rogo, Quando/'új'/í'i?<br />

incuriatuacft(au<strong>de</strong>üdicerc)Liuijquud nonexplicalli. Q_uin<br />

tu nacarc milii in toc.i itbárc vidcris^ncc vel cum alus fcriptoribuSjVcl tccum/atisconíentirc.<br />

Agc,dc Manipulishocqualcell?EnimucróMa-<br />

Ma»ipu¡0- nipuli Ílacim ab vrbc condita íucrur.r,Ímó anee ipfam. Romuli primum<br />

"""''"'' fum tirocinium belU, o¿ciini cripiendo fratrí Remulo paftorum manum<br />

¡ÍM,<br />

collcgic, Manipuloshabiijt, vtfatcncurprildomncsquíhx-ccxíccuti.<br />

IlliipliM.inipuÍi,centcnúni hominumfuerunc. InCoUcdaneis <strong>de</strong> origine<br />

Romana : Komulns coalik f altorum mami, eáijiKLj in centenos hamines<br />

dijiributÁpcrticasmanipfdisfísnivaric 'vifíchísdcdit.Vn<strong>de</strong>infiitutiim, '<br />

vipóflea niíHics qni cinf<strong>de</strong>mji^nt ejjent ^ian'ípuUrcs vgcaremur^iMx^ii.<br />

clius<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


IIBE RSECVNDVS, jT<br />

chus cAdcm;& difcrte illam locam manum facit 7ij7yt7C-ÍVIOJ fí? í^-<br />

Tcfeíoí; diiiifíTn ord'matámifue in ccmitrias. Ouidíus:<br />

Perticafíijpenfos portabat langa m.impbs, j 11 Vaít.<br />

Vn<strong>de</strong> manipíans nomina miU-s habct.<br />

Atenim dcfierunt poftca tbrcaffc Manipuli. Imo tu ipfcLiui rciiouas, ^X¡¡,COLÍ.<br />

tí iam ÍLib rege Tarquinio agnolcis : Mifaítt manípulos ex Laíims liorna- LIV.^'"'**<br />

»¿f^^.Qi;xtamciiinixcionoiidiu[urnatuÍt,ct:li liabuic {iniscuiíTas: mctvim.vc<br />

opiní)r,a LaciniSjii (bti 6¿ feorlim urdinarcncur.t.íiiin í¿ íiib primis<br />

ftacim conlulibus po!iis,acquc cciam muT!crose,¿í¿ diíerccos: Con fu- t-íb-ii.<br />

Liim alicr •T.Liicrenm porta N.eiiia ciim aliqíiot manipnlts inUitinn cft egref-<br />

_///-í.Atqiic adcü vniuersc ^libi,ncc í-als6,artirmas: Hifcipliná milharem, t-íi'-isiamln<strong>de</strong>ablnu'us<br />

vrbis,u¡ nrtis perpctuis pr^icepí is ordi>%ats modmn 'ven'iffe,<br />

lea lane,ab iplis iniriis , &: RomuÍLis dcccni Manípulos in claíTc quaquc<br />

Ínil¡tui[:;Sc Tuüus Hoftilius forraíTe digjfllt m.igis U. pcrpolnin:. <strong>de</strong> qua<br />

Fkirus : Hic ommmmÜitarcm difápUnam artí.nj^ bcUandi condid'tt. Sed ^'''-^•<br />

quid canicn hic pro ccíquod ante di¿bum. non negare ce<strong>de</strong> Manipulis, '^i^aif^tM<br />

fed <strong>de</strong> carum fecrecionc in pugna, <strong>de</strong>que intemallis inccr fmgulo.Sj qua: iruinfbrtaireexemp!o,cxAi:heiia:o)iUncinn:uuca.<br />

„ PoJircmo in plurcs ordines i'/ÍJlít¡eba-/iíur.\ Ergo Ordo aliud Linio orrfeaii/rtqiiam<br />

Manipulas cll,quodnexusrcrmonispolcit,aut potiiiscugit. Pri- "•pii^'itmo<br />

in phalangcs, inquit, diuiíaacies, poílea in manipiilos j piiílrcmü &; ""•'"*•<br />

in plurcs oi-dincs. Qui_sgradat¡oncm hanc non vi<strong>de</strong>r,S¿cum temporibusresdilKnctas?<br />

Nccenim vulcfecbünem ibi fteciflb: fcdipfiusManipulifa¿lasduas<br />

parces 3 quosOrdincs appcUaruur. Iiaquc adiungir<br />

quidíic Ordo:<br />

Ordo f'xagenos milites. ] Si Ordo hic ipfc Manipulus, qaod vulgá<br />

poitcacnam auotiores. Ncc camcn ncgo urduieni uiccraum pro ivia- Quidtrnipulüíiimi;<br />

quodin iiacipsaiiarraciuneahbi Liuius: lednonh'c, vbi''"palaní<br />

diilinguic Q;_iid ergi> h;c?idcm,quüd Centimam idcm Liuius appcllac,<br />

Polybius Partem. Ule Priorem Se Pofieriorcm m Manipulo agno-'<br />

iciC; iile Dcxtram 8c Uii-im. Hcc alio Icniii Ordinesp:tcre,^ Impetrare-.<br />

itímí?/'ís'/»wi!///i;7


.yí DE MILITIA ROMAIÍA.<br />

Palam idcuincit Liuij numerus infva,quiin tribus vexlUis (fiue Ordi-<br />

ConfirMA nibus.tot cnim Vcxilla^quot ordines) cemum oSíogintafix milites ponir.<br />

"*' Vn<strong>de</strong>iUi fcx fupcrrotundumnumcrümj niíiádnobusiftisquircdundant?<br />

Attendc, clarum & firmum cft.Secundó, feci Centuúonemé" Ve^<br />

xiÜariufn víium.licc hic aliqíiid dmbigui. vbi duxcumquc, ibi Vcxil-<br />

' ium: & Pülybius diíerté, Y» qtiemque CMampditm daosftgniferos capic,<br />

fcilicct in Ordine vnum.<br />

„ Hafiati erant Mnmpidicjuín<strong>de</strong>cim-l Turbidus hic Auftcr,qui ínuol-<br />

BtMmtrü uit,&:eucrcicdi£la omnia in niiliiiá,autdiccnda. Ergónexv.manipuH<br />

Manipulo- HaílatorumícocidcmPrincipuni;:oti<strong>de</strong>mPilanotum?SuntÍgiturinle-<br />

""**' gione non trigwta^ vt prifci confenfu volunt, fcd manipuli quadrughua<br />

qitwqite. Si fequimur; cccc &£ Ccnturionú numerus atque ordo niutanauSjS;<br />

erunt in vniueifum nomginta.lá quoque cotra fcripta vcccribus.<br />

Ac cnim Liuius apcrcc,6¿: iterato-nam b¿ mox fcquitiir./íi^ir/r/^itf/á mantpttlorum<br />

ítgmen , <strong>de</strong> duabus cUflibus : &C dcindc qnin<strong>de</strong>ám íterúm adT<br />

duntur.Quid dicam,aut cxpcdiam?Adcs Critica, tu illa proba cüm nc-<br />

Cmtm«. ccíTariaiSi: hic puto e.^Q.\j:%^m\Mmiptli <strong>de</strong>cem: aut copuláinfcrca,qua:<br />

crrorem gcnucrit,Afeíeiic¡t, per me licebit. •<br />

cio{fcm.% » Ex í¡uibu4 Ordo 'vmifqHifque tres partes hAbebat.] Nec idadmitt*^<br />

juhiñiuni. toWoOrdincm, cxrcpctitioncpraue)nrcrcum,&:lcgo : Exquibusvniip<br />

^»í/^«f.Quisvnufquirquc?man¡pulus,dcquopra:iuit. Scntentiamcotam<br />

claré mox vi<strong>de</strong>bis: funt cnim ncxa.<br />

„ Enritm vnamqtiamqiie Primumpilttm uocabant. ] Falso, íilsó. quid<br />

ftultius, quamlingulas partes/•r/WíTídiccre? VbiordoSípofitiocft,<br />

ctiam numerusvariat pro iitu. Lego: Earum vnamqitamqueprimam, Pi.<br />

líim vocahant. Trcs,inquit, func Manipuli cuiufque partes, non dux,vc<br />

in prioribus. Primam quamque harum partium (funt cnim <strong>de</strong>cem ira<br />

pniii2:)appcllantp;/«ffl(.l>íónnc id clarum cítíTresfuere clalTcSj/ííí/rf//,<br />

Principes,<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


tlBEJtSECVNDVS. ^7<br />

rrimipes,P'ilam. Suntifti vltimi,quibus fybiuníH teadiunfliRorarijé'<br />

\^ccenfi. Ergo in ifto vno Manipulo tres partes, lingula: nomiñibus lilis<br />

diít¡n£t:E. Ecceiamcomplcxionc Icnrcniianí tonuslo,


• jS DE MILITIA ROHAHA<br />

U,anctíam toti<strong>de</strong>m Cciitiirioncs ? iiam idapparcc. Si ítaeftjnon crgo<br />

fexaginca Centuriones, protuoSíPolybiifeiifu. Lips. Bcnéinfcrs.<br />

Sed hac <strong>de</strong> re mihi non liqucc, nili quod furpicor iaratunc Pílanos folos<br />

habuiCe íuos Centuriones, iisquc leuem iUam martum paniiíTc. kaquc<br />

necdiuulíapóliza, habuicvUos duccs. Quodautem<strong>de</strong>VexiíloaiSjid<br />

hicfefellerii,necrempcr duxvbiiliud.HÍcautcmfuir,addircnmé,non<br />

adimpctium:Seqiiiaairais ordincsiftiintcrfedirtiníli. HabesadLiuianumlocumquainobisvifa:<br />

ad qucm íi viros primoresindü£l:rina<br />

adl-iarfilTe dicam,quid faciam magnumícgo ad plurcs alios.Sc ¡n iíloipfo<br />

intcrdum Ariítoplianxu'm illud occunit,<br />

ITi/r'aút' ^'^tíinicnopinor.nifi fídinerfiífimaillaMilitiaabeáqua;fecuta, ¡m6<br />

m!ui quxprxccirit.Tamenhabefijmmatim Síid^quodcolligiturcxledlionc<br />

vulgatá.Haftati Manipuli quin<strong>de</strong>ciin,c6tidcm Principcs:fiiiffuli_/fA'^¿irnüm<br />

militumji<strong>de</strong>mquc quod Oidines . Sunt in quaque claíie homines<br />

nongenti. Ad<strong>de</strong> Pílanos , Roraríos , Acccnros, in quaque iftanim claí^<br />

fium nongentostriginta: cric toca legio ^«.í/í.'íffr mill'uim ([lúngentorum<br />

nonagtma. Sic tamen,vc poftrema anobis emen<strong>de</strong>s, qua; uimisalioqui<br />

cxorbitaiic /<br />

D I A L O G. I I I r.<br />

Cehart<br />

•Gtuum.<br />

iMi.<strong>de</strong><br />

CohorSj Númenes pira.. Cohors prima.,CohorsTr¡ctoria.<br />

SE D in viam rc<strong>de</strong>ainus,Liuio iam dimiflo. A v D.Nun hércules cuni<br />

bonagratiá. Li p í. Quidita? AvD.NimisfecuiftiS£ vlTiftij nccinjuria<br />

timcbas alium Diodorum - Nam tuus ille fuit, &: ad plures abüt:<br />

homicida, occidiíli .LIPS. Ri<strong>de</strong>s me? fed ferió. Lufi fuic pugnaui ícmcl<br />

in Diodorum; fed femel,Icd in re feria. In his minutis &c litterariis,<br />

impugnetqui volet,non rcpugiio. Noíli ingeniara mcumípaciscíl; 6¿<br />

ciimTheogni<strong>de</strong>,<br />

t'ayy t^d-^^iii'hdjutix<br />

hojlemcgonjiio,<br />

T^uía vdtttfcopuUs 'vei vada nau'ijraga.<br />

Sed ad rem nollram. Di£tum <strong>de</strong> Manipulis^ é quibus conficitur dcin<strong>de</strong><br />

CcAor/.EavoxorigineGrxcanicácft,5¿:;^ó/jSíillis, •cfeíoe^tr^ic Jü^-nfe*-<br />

X'^^'^H^^'^v^^ vt Hefychius; ÍS%ÍÉÓAOÍ TÍÍ ámAííí '•. Vno verbo, quodclaufum<br />

6¿; íeptum in anteriore domo vcl villá,;¿óp7T)i' illi dixeruntj 6¿: Latini<br />

Cohortem, vcl Chortem. Nam & lie fcribcbantj &: vetuíla marmota docent.Sic<br />

in Martiali, RxMéi chortís d«fí. Vatro; In plano cohors^n quápafcebanturgafüne.<br />

Vopifcus in Aureliano : Rofas in eiuf<strong>de</strong>m muUeris C9-<br />

¿tfr/ííxj^e^arjprtrí^.Hodic queque Galli,HifpanÍ,Icalirctinenc,&fuperioris<br />

paullo a:ui fcripu appcllantC««íí. Gra'ca vox igitur, ctfi Vano<br />

tamen<strong>de</strong>riuacetiamacoetcendo:^«o


LÍBER SECVVÍDV?. ^ ^ S^<br />

flfirihuí teUU comungtiur & qutddamjit vnitm ^fic hxc ex míinlputis copu- '<br />

/^«rí'íí¿orj.EquotauccmmanipuIÍsítribiis.Namccrtmncfl:,S¿pra;do-p„;,,>,r(.'<br />

cui,dcccm modo cohortes in kgionc fuiíTc.Sed quomodo é manipulis? ¿sw.<br />

aa tribus cíufdciii gcnetisrcxempli caulsa Haftatoriim, aut Principuraí'<br />

Minimc. nccconimodcid potuit-- fupcraflcc cniíii maiiipülus vnusin<br />

quoquegcncre pon tres cohortes.Vcriuscílmixtáctriplicigeneret'uif- f"^"',-^^<br />

fe,(íc qiiali paruam aliquam Icgtone. Habuit Hada eos,Pri[icipcs,T ría- ni^J!<br />

rios.é lingiihs nianipiilum vniun: &¿ad<strong>de</strong> Vclitcs,'qui manipules folenc<br />

comitari. li.\ íuic iti fia plcnaquc legionaria cohors,honiines quadringctiti<br />

é"vigi.'iii. Qiiód liplcnioresmanipuli aut legiones, plcnior fciliccc<br />

íf lam ipfa: arque ita ^ingerurias &; Sexcemrias ctiam Icgcs.Grarci Hiílorici<br />

cas vulgo vocanc & reddunt t-neipoí: quod 5c Eiinius vfurpauit -Jira.<br />

GrxciíTans ^'iras legiombiis nexuxt.-pmo <strong>de</strong> SocialibuSjqua: Icgionibus<br />

adncxx.Nazarius etiara v(i\s in Pancgyrico; Cttmjpiris te¡ícbrijquc<br />

(OMgreJpa. Suidas intcrprccatur Spiras,et¡am 2{umeros. %'sp¿i^i, inquic,^^"cí!6


ií<br />

Pretoria<br />

Inlug.<br />

Sa DE MltlTlA ROMAKA<br />

riosquofdamér dientesamicófifue fiiosRomÁ eduxit ad^ii'wgentús, quo$<br />

in cohortem confmhens appelUuit Cohortem ¡tmicorum.^cc mirare fí IXUM<br />

Cohortem vcrco (Tcio i^Um aut Turmam plurimuin eíTe:) fcd res hic<br />

fuadct,&: Appiamis ipfe atque ali j Graicijqui vfi pro peditum etiam manu.NequenefcioPnttonanoscciam<br />

equitcsfuiíTe; fcdcümqu'wgeato~<br />

rum híc niimcrus íic,qní cohorti refpon<strong>de</strong>cjitemque Fcílus originera reí<br />

adScipioncm refcrac: belliusvifum fie interpretan. De Turma íané<br />

Pretoria, in Salluftio eft, <strong>de</strong> Mario: Cum turma fuá^ quam exforttpmis<br />

mag¿s,qiiam famiíiarifimis farauerat. Vi<strong>de</strong>s in hoc gcnusadoptatos fctc<br />

& traiiíTcriptosamicosietli alij fortibus potiiis vitis implebant. Plutar-<br />

InAnwnio chiis dc 0£tauiá, qu:e ad Aiicoiiium vcnit, adduxicque fccuní á fratre<br />

Wei isToxnTikm^ -.DíleSios milites ad bis müle^in cohortes Pretorias digeren~<br />

Arma ?ri- dos^omatos infgmbiu máxime árw/í.Arma hxc fuere,thoraces fquamcij<br />

ñ¿ fciita imbricara.Dio ingcrit iii Macrino. quem Icribit Pr£teriaj2¿s Jtta<br />

abJlulijjeTotcS-w^iíaAToií, ÁímJhnti, H^ raí daniüct^ TKI; acBA5nJo«íi'«?.<br />

TiüTtiCo- qno leuiores inprwlioejjent, Ac per bella ciuilia: cohortes ifta; au6l:e,6¿<br />

hriesfü- vnusaliquis píures habcbat: quoexcmplo Auguftus dcniquc Romx<br />

circa fe habuit noucm Praítorias cühortes,firniaiiicntum Ímperij,& po-'<br />

ftcápcftem.Vctcrcsvtdixi noiiniíi vnam,nec fcio an omnes. In Cxfarcqui<strong>de</strong>mjtotprceliis,nufquam<br />

mcntio(promcánuncmcmovia/ Pra:toha:<br />

fu;E cohorcis:nifi quod librd primo Gallicorum obiter fcribic/«i^<br />

Jila décima UgÍohefeisitmm,fibij^ eam Pr^ttoriam cohortem fa,turam. Salín<br />

Cadiin, lulUus Pctrcio tríbuit: Petreins cohortem Pr^etoriam in medios hoshs imiiiu\>j.\t.<br />

(.;/ i


1IBEK5ECVNDVS. '*I<br />

legiones tantas nümquam fuiflc. At non ego. & optimi ícriptoris bonam<br />

hanc metem malo', Romulum duplicaiTc legiones populo iam du-<br />

ilici) & binas fectíTe tot millium. Sane <strong>de</strong> fcxccniis cquitibus in vnam<br />

fegionem jnullo aeuo faólum-Tamen au£l:a haud longe póft,an aRomulo,aniTulloHoftilio?<br />

dcquo Florihoc cxftac': Hicomnem militarem u\¡. i.<br />

áifcipUníiT>f,íirtémqtte belUnái cúndidit -. vt appareac cum aliquid in mili- .111, "?•'"<br />

tiá ¿¿ iegionum numero,aut ordinc,innouaíle.Sed cóicítura cft: ifta ve- =!§'""'«»'<br />

ritas, iam ítatima icgibus cieíiis fuiíTe quitermilíen^. ILI Dionyíius a^va*"*'<br />

P. ValerioPoplicoli icriptamemorac Jt^gi Tayi^aia ¿^ avJp^v -n^amp^i- Likvi.<br />

hlaí f^tstsi»'.' aecemlegiones, "i^uMermiUcvirís fingulas. Sed & Liuius<br />

haud longé poftcrius, bello Volfco qumtttor legiones qnatermtmml/ium t-ib-vi,<br />

fcribit. Aiigec&adiicití/«fí»/í'J, pofttrigintacircitcrannos; Decemle- Lib-nr,<br />

gionesfiriftxquMernum mü/iiimé^ducentorumpeditnm. Hic vulgacus<br />

modus fuitj& diu maníic. Eó uiinus trepi<strong>de</strong> correxi in Liuio fupríi, qua~ l'¡^„'*<br />

ternis milübuí; quia hxc ille bello in Latinos ícripfitji<strong>de</strong>ft <strong>de</strong>cennio poftw^aw,<br />

iam dióla. Atquili^»w^rtí7Wí¿'wrcribeb.'ini: vulgo : quid ira non ante,<br />

non póít,commemorauÍt?imó cur alicer commcmorauicf Excute libros<br />

omnes fub ha:c cempoi-ajjaá//«í'r miüia repeiics, non quinqué. Ecce <strong>de</strong><br />

legione qux Rhcgium occuparac, bello Pyrrhi: Totalegto, millia bomi- í-'[».s»xviit<br />

num qti¿tttitor,infí?rofeciiripermpfimt. Sed &: diu infra, initio bclli Aunibalici<br />

; Sempronia data legiones du


tfj, DIMILITIAROMANA<br />

.^itíittmrmlliiim faip:. vn<strong>de</strong>etUm^adrau apjeliahíttur. Bisauttet<br />

falfus. primó quód C. Marium pr'mum fcripíílíe ita tradit: fecundó.<br />

quód antea non nifi quattuor vnüittm: tertiój quód i<strong>de</strong>ó ^Hádrafam^i'<br />

¿tam.Ego magis aibitror a forma be ordine, qucm inacie teiiebac, Sed<br />

iitm En- pcccat in hacre aliter Eutropius, qui iam fubanmim Vrbis c c c x c 11..<br />

""f''' legiones ícxmilliumfacic: ExRomanií tanúm tiroíscslecii funt ,faBd^<br />

legiones <strong>de</strong>cetr^y qui medm fexa.ginta. 'vcl umpliru aYmatorum millia efjiciehat.<br />

Erras ó bónc Eutropi,aut quod mitins eft ¡ tuusexfcriptor ¡écquiL.<br />

ctfArii te- dragi/ita verum eflec. Carfans autcm &: circa a;uo quid fucn:,qu;rro.an<br />

fwwíwí- j^iiirianusillemodusfnonperfua<strong>de</strong>or: imócxCommcntariisIulianis<br />

legiones haiid rcperio (fcduló inquiíiui) íupraPolybianum longémoiii).v.<br />

dum. ,Q_uinimó veteranas infra. Ipfe bello GalIicOj/» duithrts Icgionibfu<br />

fuis vixhomimmmilUafeftem fuifledifcrtc fcripfic. Icem Hirtius bello<br />

Alcxandrino, Legiene7n jextam'veterandm a<strong>de</strong>o dminuínm^ 'vt minuí<br />

miUe bomimtm in ck ejfet. Nec eft error in numeris. proelia fcilicec attriucrantalijquecafuSj<br />

&: tardafxpefupplemeuca. Auguftictiama:uoad<br />

Polybij modnluní fuiíTcjeuíncic Tacicilocus ifte, in fcdicionc & fa:uitiá<br />

Icgionum Germanicarum. Cum enim Centuriones ítios verbcrarenc &:<br />

I. Annai. occi<strong>de</strong>renCj fumpsctc fibijinquic, fexagemJingubs, vtmimenmCenturfotmmadaquarent.<br />

Suntiplí Oraincs,íiuedimidiacimanipulivcccte5,\<br />

ta\\\VAmfex4gintíf,<br />

D I A L o G. V I.<br />

Equitum dmijioj Tnrmaj ¿y" eomm in íegione numerar.<br />

"p E R E G I <strong>de</strong> Ordine peditum qui in íegione, vis vt Equlccs adiun-<br />

•* gam? racio pofcic. Inüs Genera nuUaquxrcnda,vniufmodiliint;tan.túmfai'íes.<br />

Eaíipfas paucis verbis promic Magifter:<br />

POLTB. n»pa7rA«ci'íia?(ÍÉí(9()c^íV- Confimilíter ^ equites<br />

TréigfígÍActg Skcí¿iel?\9ii. jn<strong>de</strong>cc turmas dmi<strong>de</strong>hant.<br />

Ciim dixiífet Genera fingula diuifa in<strong>de</strong>cem partes, infere parí diuifioncinequitevfoSjSc<br />

fecucrunc, inquit,<br />

„ In<strong>de</strong>cemittrmíU.] Itavercimus/';^c(í, etfi priraÍcuseavox-í/


LÍBER SECVÍÍDVS. Cj<br />

paribus verbis &:reni:cnc¡á,Fcftus. Qjjid ICiáoiúSiTurmd trígintn ei^uites<br />

Juat.Hoc vcriuseftjquam quodi<strong>de</strong>m alibi: Legh haéetjexaghtacentffrÍas,Taampulos<br />

trigtntitjcohortes daodccim,tHymas diuentíu, Icáne turmas<br />

ducentos? i mó <strong>de</strong>naí,Q^\o¿. vcrum cft; SMZjturmales ducentos, quod Iiaud CnttSm<br />

longc a verOj5£ interdum fie fiiícCorrige ibi<strong>de</strong>m, cohortes <strong>de</strong>cem. Vegc- 'M'^"^<br />

tius Turmaní pauUo grandiorem íaófMahct, iijquic,f>/á Turma equites uh.i i.<br />

trigmtadttos. Vírgiliiis longe mínorcm: ^ cap.»uit.<br />

Tres equitiim numero turma,term^ vaguntur tib. v.<br />

DucÍores,pueri bijfeni qucmque fecuti.<br />

Duo<strong>de</strong>nos cnim in quaqiie turmula ponic: fcd hoc in ludicronn milicü<br />

fucriint di£lo iam numcrOjidquc ex vctcii inñicuto. Nam iam olim fub Equiusm<br />

vpíoKovíiu\otrece)ític(\miQs in legíoncm fcripti,idcfl: <strong>de</strong>cem/wr«¿- I'P'"**"ria<br />

turmXjCx LíiiiOjDionyrio.Plurarcho. Manfit poft reges exaiS^os. &¿ """'<br />

clare idcm Liuius: ¿!¡nites duarum Isgionnm, feacenti fere, ex equis dcfi- Lib. m.<br />

//«;?/. ponic fexcentosinduabuSjergodimidiatosinfingulis.í<strong>de</strong>m liaud<br />

longc p6ft: Decsm legiones qualcrmim millium ¿r ducentorumfcdititm,<br />

eqiñtum trecentorum. Itcriimin bello Lacino: Scr'tbebantstrautemquat-'i-ih.-ítn,<br />

tuorfere legiones quaternts milltbt-ts peditum, equitibiis infingulas ti ecenis^<br />

Ha;cl¡quida fi¿clava funrj nubcm inducjt viius Liiiij locus in bello Púnico<br />

{czm\^o:


Lib.rx.<br />

quiiaius-<br />

Ouidiut<br />

Í4 DE MILITIA ROMANA<br />

fi¿tiKa,^eA m(ifiá^v^a)(3íT' ¿«¡aunf •s>^'^ei^tfi^'mt,rií-myí¡(p.nf and<br />

•n^ax.t%i?^'i>i^ TTÍZM''- } ¡Tisréí^ JE ^íaKOí-jMí: Sunt afudRomanos in vninerfunt<br />

quattitor legiones fr^ter Socios,quas in annosfitigubs param, Harum quaque<br />

habetadquatermiüepeditesyequites frecemos. Quidcuiam mi Auditor<br />

í nónnt: liic locus ex diámetro pugnat in altcrum , atque ctiam vincic;<br />

me iudice.&: immucccur ille, jWtTi; '^m-A.ca loti^equires ¡recemos; quos<br />

ccnum cfl: fcmpcr S¿. vulgo fuiífc:imó raro auítos, ctiamli pcdites au£ti.<br />

Vniuetsé Polybius in hoc noítro libello.vbi <strong>de</strong> DiledlurjWeí'í •miSm'^iiíxoff/jíí<br />

eiíVJ[?9DI' a-T^TDTTiJ'ov : equitesfaciimtfrecemos infingiiLti legiones.<br />

Atqui legiones 1I:E cius non nifi quaccrnüm míUium íUuc. Virgiiius ad<br />

follenncín hunc numcruní rcfpcxi:;<br />

eqiiites ex 'vrbe Latina<br />

Tcrcemumjcufati omms, Volfcenfe magijlro.<br />

Et injlnm hunc Liuius appcUauic; Decreta ¿U£ legiones cumfuo itiflo equU<br />

/j/K.'Alibi limpliciicr: Bin^í legiones cumfuo equiutu: quia <strong>de</strong> numero<br />

confhbac,&: nuUa in re minüs variatum.In Cxfaris tamen Commcnta-^<br />

j:iis,bis,ter,lcgo <strong>de</strong> equifiht^ ducemis: an quia parüm plcnus numerus, an<br />

íic tu nc nioris? Abíólui,mIÍ quód Ouidij verfum addo, qui facit diuiíioni<br />

didx:<br />

Et foti<strong>de</strong>m Princeps^toti<strong>de</strong>m PUanm habehaí<br />

Corfors,legitimo quíque merehat equo.<br />

Non lbliim,inquit,pcdituni genera in <strong>de</strong>ccm queque partes ttibuta/cd<br />

6c equcs. Nam &c lUe habuitdccem Turmas.Hxc mcns: & funt igicur<br />

Turmxin Alá,quod Cohorres In legione:S


LÍBER SECVNDVS, tff<br />

O ixe^ip^I/jjájófjQfjov^ Sh7\h- fretutum^ Etói. Multitíi-<br />

%i¡;¿Vi7^'i.r'h7r^\Yi^!)qyív^ir do autem omnis fociorunu<br />

Tit^ ré ü-v^^áx^^/^ f^lmS» efi^ped'ttum cjui<strong>de</strong>mparRo-<br />

7riC^i>^TTCi/píSii w púj^o^zoí'í manülegionibíis."vtpluri-<br />


SS DE MILITIA. ROMANA<br />

res, vt Polybius palilm nunc a{rcnt,&: numerumetiam pantIit.Fucrc,ihT<br />

nr:im m c^^tj^arsquinta. Ncmpe cotíiis comu. idautcm Icgioncm plurimüm<br />

""""• ^equabat; crgo c tjnaíerm//e dacetJtü cflciit iii Extraordinarios oSíingen-<br />

//í^tf-í¿/rá^/»/á. Quid íimaioiiiumcrusfociorum,vc (lepe? cre!ccbanr&:<br />

tib.xixiv.ifl:i,lcdadmodumdi¿tum . Horum racncíoiremiii Linio: CohorsExtraoreíimria<br />

mij/k a Corifule adtitendttm ^tejlormn. Et Ihtim : ^irta<br />

^iiotifti legio enm duabiis Extraordtfiarüí cabortihiisfortA crufit. Inio vi<strong>de</strong>cur SC<br />

«^¡.rríj. nLimcrLUii alibi prxirc : Ouíittitor Exiraordinartis cohortihmduasaditinxitprapojito<br />

Oli. Valerio. Q_uattuor cccc facit, 5¿ duas ídiungit íiuc Legionarias<br />

fiLie Alares. Sane lUc nunicrus otiingcntonim qtiadragima aptiíTimédiuidaturinduas<br />

cohortes plenas ,Cmg\xUsquadringcntornm vighiii.<br />

Addc tüti<strong>de</strong>m é comu altero, habcs qitactuor Liuiaiias. Sed tamen,ne<br />

te tallani,tam plenas cas tuiffe non cft cenfcndum. Nam PolybiuSjCtft<br />

hic nihil.tamen in caftroruin poli tu ruggcnt,quod alió nos vocct.Nam<br />

iüíc diCerteex vtroque ifto genere capit &<strong>de</strong>iraUit tm 'ímÁí-<br />

Ablecii Zx- TLTtiv [ita loqiiÍtiir)"^:TD?.í;í7i;tc: Extraordi/í^riortfin abUcíos . Atque ait cci*-<br />

tTAorJi'ia taninianum fccerni ex iílis folitaní, qui íempcr iuxca Confiilem,in viá,<br />

norum.<br />

multi-<br />

¡iiiimtrm<br />

Par fere<br />

Kcmams.<br />

Lib.vrii,<br />

Lit>.íxii.<br />

Cap.XTi.<br />

in caítriSjin pugna, vclut íatcllites quídam aut cuftodcs. Nunc nota,in<br />

locomagis vídcbimus. QuotcrgoopinanuiriftosfuiíTe? Opinanuir.<br />

nam ipfcnumcrumcxpreílitnuíquam .Siéduce/íus cquitibus (totdixi<br />

Extraordinarios fuiíU;)^«^í/M¿í;;;^dcti-AhasinvnamTiirm3m^¿/f^¡jr/íwí,<br />

meo animo fie fatis-Itain Confuían exercítu duas liabcbit Confuí.<br />

Rcliqua; eiunt Turma: Excraordinarioru quaccuor,fi¿ itcriim quactuor,<br />

ex vtráquc Alá. Quid in pcditibus ? ccnfeo cohortes quattuor vtriuCquc<br />

cornu fuiíTc, ex Liuioifcd qualesreliquxrociorum, minüs gran<strong>de</strong>s. Se<br />

hominum trecentorum trigintafex. lia vna cohors iuflaílipcriit in OÍÍ'¿-<br />

Iccíos. Inquoquecnim cornu diximusodingentos quadragmta fuiflc:<br />

<strong>de</strong>diic Ccxcentosfeptttdgintaditos in cohortes binas, dimidiata vna fuperr<br />

clljhomines centumfcxagtntíiociú. Neítenda <strong>de</strong>in<strong>de</strong>&explendaaltcriuscornudimidiata<br />

altera. Frontcmadiftacontrahis; tnftioiaaut<br />

rainuciora íunt: fed fcmcl intellcgcnda ,ad feria &: plenam niil.itia: cognitioncm<br />

A v n.Non hércules mihitviltia . ÍS£fiafe^alia-,camen ve lupini<br />

aftiisá aquá maccrantut &: mitcfcunt: íic ifta, difi'crtionc tuá 5¿: liiigua.LlPí.<br />

Mi auditor omittc. namcloqucntia;quishÍciücus? quin<br />

vcrc harc talia funt,qua: ornan negmt^contenta í/íTír/jVColim poeta. Sed<br />

habcs Extraordinarios: pergo.<br />

,, fJMidñtudo peditum qui<strong>de</strong>mpar Remanís kgienibits, eqititum di/pla.-]<br />

Vniucrsc nunc <strong>de</strong>finir <strong>de</strong> t*.is pcditibus, totis cquitibus (ociorum . Et<br />

illi,inquit,vtplurimüm,a;quant IcgionesjifticxccdLint.Liuiusincádcm<br />

fentcnr á Scribebafítur quatíitorfere legiones, alteriimtantum ex Latino<br />

dileBii adiiciebatur. Et alibi: Socij duplicem mimermn equitam darentypec/i/fjrf^Hárew/.Dcniquc&ipoftcrioriKUoplurimüm<br />

hnc fcruatum. ve<br />

inSuetonij Tiberio: Belhimper (¡itin<strong>de</strong>ám legiones,i)arémqtieauxiliorum<br />

cspinrngejí'it. Et tcíluuonia pKira, qua: tute .uotabis. Ac enim in bac re<br />

variatum<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


L, I- B-B R. S E C V N O V S. ¿"^<br />

vaviacumfxpe, ¡dqueiamoliin: vtnon friiftia adicSionc fibi caucrit<br />

rolybius, ft flurmiij». ligiiifícans vulgo id íicri, & nitt tcmpori auc ^^-'"!'¿'^^<br />

tribusaUíci-vifumfuiírcc.Nam hxcduocciiipcrabanc;5¿ra:pcnect.'ÍIi-*'-f..,<br />

tas aliqua maiorcín numcriim Ímperabat,ía;pcaibiciium Parrum.Equi<strong>de</strong>mrcpcrio<br />

poíl bellmn Punicum feciindiui], nlurcs Sociorum fcre le- -<br />

£Los:,quidmícocá Italia¡am doniitá', &: in (bcicíatcm armonini adfcitá.<br />

Liuij libros ii vi<strong>de</strong>s ¡non oncro te cxemplis:) fcrc iiuicnics tcitiáautal- ''"'"'/'"r<br />

tcrá parre.focios cxcefillíCj fcd ccrtia crcbcrrimc. lino Liuius hoc quali '^""""<br />

ccrcum 5¿:lcgitÍmLim{'aliccrac*Polybiusjreíí:i:t: ^^uiií totus cxerátnsV'^-'^'-<br />

Confnlibtísdccrettt¡,bin,t legiones cumfiio equilatii, & fodüm Latini nomina<br />

, qtunttís[emfernumerm, quin<strong>de</strong>ám miília feditum,


6% DE MIL ITÍ A ROMANA<br />

nu/cnpta.Atqui,inquics,vciiouunirefcrtjíAa//«?»í;).i/


L I B E R S E C V N D V S. "^i?<br />

fcdnccLíuiuscemerc (cxcipio libro primo,. vbi maaipiilesLai'morum<br />

nominar) nififí'W/ííingcricfocíorLim.Secundüj quiaiiicaftrismecandis<br />

Polybius ciues qui<strong>de</strong>;ii per manípulos diftinguit; in fociisnihil tale,<br />

fcd locacíiltcm per dcccm corpora,vcluc cohortes. Tcrtió, qiiia poñcriürc<br />

cciam xuo cohorres auxiliorum lcgis,nó manípulos ,aiit Haftatoruin,PrÍncÍpum;,Tnariorumque<br />

diftinílioncs. Deniquc ex iftis Polybii<br />

argumcnrmii, quod Extraordinarios toe dcccrpic. Si ira, flos ipíéS¿ robora<br />

abicrunCiquirimtrcliquiinTriariosíTamcn liaud temeré hoc dccidojimó<br />

etiam in .-eqnabili lance, &C nicdiá quod dicituragina,adbiic<br />

ñuto.'A V D. Qaiefccrc ce vi<strong>de</strong>o: res <strong>de</strong> fociis taiSa? L i P s. Faíta- A v D.<br />

Acqui AliEpcdiruin, abiUisecjuituní ccabdtixcrunt, &;dci¡s ncc ver- AUto^uf<br />

bum. L I ps. IiircAiggcris,rc<strong>de</strong>o&:iani dico.Equices,ciimduplosita-í*"pünimus,<br />

fuere in quamque pedcllrcm alamyíATf^í//; dctraítis aiirem ^MU<br />

Extraordinariis, non núi¡¡uaa'rwgcfffi. Hic quoquc numerus t^//í di-'^""'"'"<br />

£tus,6¿ip(i Ílliequiteso//íi/'ej'.An nonconfurioínhaCrc*non,quiafcrc<br />

e^íiitescidácbAnt^Aiizcohenes: autcertc narratio indicium facicbar. De<br />

his in Salluílio : Iffi Maritts atm eciuiñbmfiniíhx aU ejje. Non nili íbcia- i„ !„„.<br />

Iesintellcgc,(icut5¿ Vegetiusdin:ingu¡c.u-^/rfí//r«»í/ír,lnquÍt,f^/«>«'«, ^''f«/''''<br />

quodadfimUimdincmaUmmahiitraqaeparteprotegn»t añes, qiu nunc ¿^,^""^^'^<br />

'uexifUñones vocantur. Eft ér álUidgeniií eqiiititm,i¡ui Le^iottarij •vacan- c :p. i. fie<br />

tar^propíerca qtiodconmxifiní le^iani. Facit idcm poftea: etfi liaud lie- '''^*'" '^'<br />

gein Mam commuiic nonicn cífe, &:intcrdumdcRümanis cciamdici, •<br />

fedfapud veccrcsqui<strong>de</strong>ni)perrarü. Liiiiiis, <strong>de</strong> Scipioneqiii/ríYí'ff/w/«- ,<br />

Hc»esjlore»lesxlaie AÁ Siculorum cquos traníTciipIcrac: EgregUmham Lib.iiii.<br />

aUm eqimumeitafifféfenint. Ipíi ibi viri &c numerus, funt Romani. Sed<br />

excmpla [i.rc,vt dixi,pc:rrara./í/.í''5' <strong>de</strong> fociis in ISiñoi^íUrijeqniíes^pojl- Lib.it.<br />

(juamtitm msmorahiís^ fcidnus eqiütum Rommoritm vidérs^. Diftinguic<br />

pianifliiné.atquc itcrüm alibi: C.L'mitiTnSdinatorem, qfítpr^eraf aüriísi-,^j_ji„_<br />

cqiiiíihís, qitkm concitdlijümos eqaos imm'HUre iabct, cr legion.trios eqiiL<br />

tes infnbfid'ns cffe.Hoc ille in pugna quapiam L.Corncli) Confuüs, cum<br />

• GalIisBo!Ís:incuiiisprincipio errbrcm nonrcccIo,aui;veriüsculpam.<br />

Nam fcribitiir: Siniflrafoáontm eqiútitm ala ér Bxtraordinarij,inprima<br />

náep/igaabmt. At cgo afiero equiíes ibi nullos fuillc, S¿. temeré per in- Ghijima<br />

feiciam infcrros. Scripfcrat Liuius : Smtjhafocioruru ala: d¿ pcdcltrem "'.^"'"'<br />

intcllcxcr'atillam partem Sciolusquilpiam , qui Alas non niíi in'equiti- ^""'''<br />

busnorac,cosiniunxit. Miilc. niicaficfcotamnanarionem vídclnunguam<br />

mihi apud te ftct fi<strong>de</strong>s.Scd ncc olún folüm Alareslücij.fed etiam'<br />

poftéa Anxiliarcs difti. Tácitus": Alares Paunonij, rohiir eqiútatuí. Ice-HÍIV.I n.<br />

t^'^v. Alarios eqiñtes^^leiiesc&horlitÍmrmttilJ^zA^xÚs,\\Xz^x.\^^^^<br />

porro imus? A v D. Reprehendo,»: leuitcr etiam íifto- Quanta ha:cala<br />

f ucnt,di¿tum a te, non doftum. L i P Si Ergo fempcr tcftes ? ad morcm<br />

iiievocas, vi<strong>de</strong>o, quiobcinuit, noninutilishcrclc, vtomniaexemplis<br />

lírinentur,red tamen cum ambitione coniunctus fxpc , &: intcrim cura<br />

tardío kaoris. Audi. Qu.tdnngcnariam banc Ibcialera fuifle vcrc dixi,S¿ í'*""^"'<br />

I 3 Polybms<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


I£<br />

/<br />

Viuifio<br />

dueum.<br />

PüLYB<br />

70. DE MILITIA ROMANA<br />

Polybíuscuíncit.PoftcaQiioquc tanta,ex Hircioin cIcgantiíTimolibcl-<br />

\o{IÜ3.cnim cñ}hd\i AiVicaiii:J'í>iyquameqititesijuaelñKgem lulUmvim<br />

hiijliujrjftjlinerc nonpotcrant, Cxjkrulícram aUmmittit, eju.efaín'^cfítt'<br />

res t:uncn qua:dam fuere, vt in Linio: Camp.inofttm ala, (¡uifigcnüferi<br />

ecjitiícs.ln codcm"alibi:iV««íÍ£Ít(rK7»alaequí¡esqiñfígeníi.'^íw-ñmlíliarias<br />

Lib. z.<br />

quoquc 111 IiilioHygino lego: &iii lapi<strong>de</strong> priliro: p!i.^.F. AL. ERI-<br />

TANNicvE. MILIAR.. Scdquaiiquaiii pauUü graiidiorcs, iiiaiilitEa-<br />

. nicn diuilio illa m <strong>de</strong>cem Turmas, ipfas qnoquc Icüicct pauUo pJcniorcs.Hoc<br />

in SocÜsfuiílc Polybi) caftrcntis metadüliquidó ortundir; An<br />

poílea.&r tcmpcr? negat Hyginus, S¿ iii manufcripto cius códice ica lég¡:<br />

\^llíthiibet iiirnhu[c<strong>de</strong>cim ^ <strong>de</strong>ciirioy¡es & reliquíipreut mimernmturma.rum.<br />

Non <strong>de</strong> nollris&communibuscum credo loqiii ,&;íuerinttunc<br />

maiorcs.Dat 5¿Tacicus fuipicnri: ^attuor equitum turma-í , imucrpim<br />

ii.Hift. Treiñrorum dum atm lulio clafica mif¡í. ex íjtiiíiíif pars iu colonia. J'oríiiii<br />

Ikfíf}rctefílaydno<strong>de</strong>cimequiíum turmdadíterfmhofiemihe. Siproprifca<br />

diiníionc Icriptum.dua: Tola; turmxrcmanfcrint: li pru Hyg:ni,o¿i:on¿.<br />

Sed &: Turmas prxgrandcs Amniianus facit, numcratque, Duaru?/itur~<br />

LiMv 111.<br />

mannn equites ciraierfcplitigeKtos, Sed znifepttugenos corrígenduní cft,<br />

'aucvocceálatcabufus,nonnüuumiilÍxuo.<br />

I<br />

D I A L O G. VIII.<br />

De Centimonum numeroyOr(une¿ puro^atiua^ da O^tionlhus^ 'Tri-<br />

mop¡íü^omnÍA accnrate,<br />

A M dcniquc boná fidc pcigimus,ncc te móror fí inorans• Abfolui<br />

<strong>de</strong> Ordif/e in miUlibíis: alter in Ducibits l'upcrcft, viilisarque etiani iu-'<br />

cundus.Duccs funt duorum }iparíipr^fi'fii'<br />

d\i,quicm/mumicromfííbtíí.lnilliigcnciG<br />

Centnrioms funt &c Tribiim: in iílo, Legmi &c Imperaier. Vidcanius lia-<br />

"\.\\os,UCei}timo!^i:s pvimúm: <strong>de</strong> quibus fie Polybius:<br />

£'^ Im^^v Ji} -íti-v (OJO^- £-X qi4oque autem AiBomm,.<br />

pnf¿£i'¡yy '^¡^¿^, TTAW TÜV Cenerum^exceptiénatumini'<br />

HoináTmy


, I BT-K S E C VN D V S. 71<br />

particepsfit. IfliAUtemrm"<br />

oíj%í Trdhiv aú%\ Ss íGt4 ov-fm<br />

eltgunt toti<strong>de</strong>m Uragos<br />

^yQvc, £§«5 íí'St/'Síí ¿tigra quos dicutyfiue'Tergi díices.<br />

Poñh^c<strong>de</strong>in<strong>de</strong> vnacu Or~<br />

v¡%.tK¡cLi; Im^lw di H^cí fxí- dinum dti¿íor¡his diiúdunt<br />

atufes fingidasfiue Genera,.<br />

quamquc^in<strong>de</strong>cem partes^'<br />

exceptis Velitibm:&adtri'<br />

{¡y£u.ó¡ict


71 • DE HlLItlA B.OMAWA<br />

HÍuíi)!'cw'í^Ji'T^ crufio/aíí;^ei Siniñr&.Cumauíemalteír<br />

TZÍ/J Yiyiiiavm.^y^Tt'ür^ónm^^ó nona<strong>de</strong>fi^ is quirelinqui^<br />

xa'&AtiTí-íj^c? H^Éi^ TT^/ÍTtyi'. tHrprieru?»l\ Verba fi examinaSjCÍficiunCj non fo-<br />

Ctniurie. Jij^i ¡n quoqiic generecrcaros Centuriones, fed exquoque genere. Sic<br />

^á^^^'l,*^',,^ vt Haftaci ex Haftatis,6¿ dcinccps. Q_uod in prima iftaordinationc feri'»ire.<br />

uatum fortaíTcjaliás f^pc ncgleáum aut calcatum: cüm cgenere ¡ngeñus<br />

ad honeftiorcs ordincs,virtutisaUcuius caufsá, transferrent.<br />

„ Exceptüi2íttumimmisl\ Ij funtVclitcSjquincc fignapropriahabcnt<br />

necduces.<br />

Tribiininf. „ Eligunt,"] Ipfí Tribuni,ex fermonis contcxtu : fed fie ve Confulum<br />

^¿"t"'"' iuíTuautperraiílu.NamifliprofcílóordincsdabanrjattoUcbantjproari-ib.<br />

XL. bitratu. Apüd Liuium : Confuídtfrecatm csi Trihunojplehis , nz^frohiheantfe<br />

quem cuique ordinem afignari e rcpublicáfit,eum afignare. Atcamen<br />

vfi í'ub initium, &c vbi raní multi aíTignandij operaTribunorum.<br />

Lib.íL. Itaquc 5¿ <strong>de</strong> iis apud Liuium Sp.Liguftinus: Ordinem,qno me^ áignum<br />

iudkemTnbum7nilitum,aftgnareipp)rumf0teftatiseH. Ibi<strong>de</strong>m.'Tribunlniilitum<br />

in Ugionepñm&prmumplum ei, •virttitis CAU^A , afig^arunt.<br />

Nota,quódaitlblennitcr; virintis caiijiá: informuláidfuic,&:iamfc-<br />

oiv'umtetadini. quiturinnoítro;<br />

,; Secundiim viriutem. ] Qi:a: vtraque intcUcgenda, animi 5¿ corpor¡s¡<br />

fedmaximciíla militaris. Lucaiius <strong>de</strong> Scxuá:<br />

Lib.Yi. '•'••'• ib'ifanguinemulto<br />

promotm,Latiam longo gcrit ordinevitem.<br />

Tromotió' Signific.u ob ílrcmia taita nuiltasquc cxdcs pvomótum. Frontotum di-'<br />

píamíiís- j-Q^q^^ frcqucnsj&: velut propria,in hac re vox cft: coque fcnfu Suidas:<br />

'si^utó%%-, íE,-e?x3:#í!ri'©^piiw!t4'o/c.' rrontolí*s,quíprouehitur(¿-afeen-<br />

KíjHi/ÍM ¿iiapad iftfwáWJ-.Excmpla tibí vUró obuia. A tbrcibus faílis igítiir pro-<br />

'riJt! morio:&:hocmilitesrcddcbattorces. InTacitoplufcuU&ordincexi.Aiiiia!.<br />

pre(ra,qu.-c bicfpe¿labant¡ dabo verba. Cemurioníituni^\\\c[u\t^ Germamcm<br />

i»dc egit.Citátm ab ImperAlore,nomen^ordinem, pittriam^ numcrumjlipendiorum,<br />

qu-nfirenue inprtrUis fedffét, ^cuicrantdonarUmilitaria,<br />

e<strong>de</strong>bat. Priora ad notiEianivitiauthoneftacem fpcítant, pofteriora ad<br />

hanc rcm proprie, &: a ítrenuc fa¿lis aut donariis máxime promotio.De<br />

his Lucanus ligniíicat: —fummhummuncrapiU<br />

Lxlim,emeritii¡¡ gerens inftgfAd doni,<br />

SerHañcÍu¿s.fefcrentempr£imaquenum.<br />

Signífí,-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


L j B R 5. s E c V N:D -V S. . 7t<br />

Significat, inquam, hunc La:linm ciuicá iniigncm fuiíTc, &ob id quoqiicPrimopilací!donacum<br />

. Noncfldubium , quiniftarcsiiKcr firoiar<br />

menta fucric milicia: Rofpana::fi¿ ínfrádam canijCÜm hxc ncglc¿ta.Vcgetius<br />

<strong>de</strong>fuo xuo qtieEÍtur , Legíenitmrobifr injrncíitm, cümprdmU'vir-, Lib.ir.<br />

tutu ccciiparet ambiíio, é- pergratUm.frormuerenturmilites, qni confite-"l''^'^';¿<br />

ueramper'viríiíiem .Bcnc Ycgcmn, SíitapoftAuguítumpauIlarim h-,uiierM'<br />

¿lum.Nam ¿¿ipil Principes ínter beneficiaccrperuntdaic, &:ab iispe-""tebantur.Piinius<br />

dcamico t\\.\oÁ.2.VkV. Huiccgoordínesimpciraueram, Ca-Lib.vt,<br />

j){to\\nus: PerLv/Hafmmt^iútiim confulurem'virum ordims ducendiái-^^t'^^'''^<br />

g«;>,i/f«íí«/w.NecaliámcmcIuuenalis: -<br />

perUge rtíbras sat.rnrr.<br />

Oiiítíorum íeges,ain vitempofee libe/lo.<br />

Quin & ccnfus rationcm habicam v¡dco,&;quofdam ditiorcs ftatim ab<br />

inino Centuriones fadoSj fine militia:alus rudiiiicntis. Mihi hocDiocenturi»-<br />

Caílius dicit, apudqucm Macccnasfuadct Augufto, redpiin Senatum""^^""!"quofdam<br />

Centurionmn,mod)} mn eos q\ú diquando Ínter gregarios merutf- Lib. L n.<br />

fint, dr cerbes acfloreasportajjent. idcnimindignutn fir íurpe,ÍM SÍ Sti -niv<br />

>a tíÉaVejii; ex Os i/ero qiti ab initio é'fi^p^f Centuriones fHi(fent,nihil im,<br />

pedirépru<strong>de</strong>ntifirnoseorumaffttfvere^.Fiíckhucfonc'úluáí'om] Latro-L'b.ir.<br />

nisapudScnecam : tenfl^esin cdífrisordinemprornouet-, cenfíisinforoiu-'^°^^ ^'<br />

^/£-íj/í'^//'.Qjúid,qu6<strong>de</strong>[iam alicer fafti per opcsíemcbác. Sed hoc apud<br />

tiirpcs,S¿cuiufmodiPifoncm Cicerocarpít: (]ucmaiz,Cenii{rionitíUípa- orat.in<br />

lam'vcndi.diffe^ordi/iéfqueperferuulitmaJíignaffe.Scxuulum, nonTribu-^''^''^<br />

íiumj&; intcrprctem nempe nundinationis.<br />

„ Jlecem.] Hrc cftpríqrelciSipj&itanunttriginta.<br />

>7<br />

j, JUeraeleofioncifcrum<strong>de</strong>cem. ] Adnoca.duplcxelcüio: &:qtiofine? Cmiffa itecur<br />

non vno laboreatqiicopera dcfuníli, 8c ftatim initiólcgcriinc/?;c-á-'''"'í/o<br />

ginia? Noluerunc,S¿ cít haíc caufla. Triginra manipuli funt in Icgione,/'"""**<br />

vt dfKÍmus: in quoqiie Ccnturipnes du,o. Vt jgicur conftarct vcer ex iis<br />

priora quodam genere digniorcílec, dúplex harcelcítioíadta, fi¿in<br />

quoqucíuomanipulopritlacicledilili,primi, Mpx mágis apcriemus.<br />

Nora &: aniplius, claníTimccx liis verbís clici S¿ af^cñfexaginta Ccntu-^^^^ ,-„,^<br />

riüncs:quosecianiTacii;us, invccbis qui- luprádcnumcro lcgiünumc:íi«r/ín«.<br />

<strong>de</strong>di: ^e^Ageni finguUs, i/tnímcrttm^ fenturiomfn ad^qu.-frent. Sed Se (. Aimai.<br />

Dionyiius vbi <strong>de</strong> Piimipilo,verbis infrá reádcndis. Liquidum hoccft,<br />

^ Qmnis prdo lie pofcit;vbi m.entcm yiri dp£ti & harum qupque icrum<br />

curioíihabcnc, ciini /«;?'»'''*modójíatuunc exPülybij'mente? valdc<br />

crrant. Q^i


^4 DE' WILITIA ROMAK A.<br />

nem iftam faítam primüm inTriariis, tum Principibus, tum Haftatis;<br />

ordine rcüicctdignitatum. .. ,: • r<br />

„ -EtUmconfilij fAfticefsjit?^ TMuribus:eminuinftePrimus¡ctiam eoj<br />

Cenpim qiiüdmorp&iureadConiiliumvcnit. MiUtjreaccipiliqíict.inquod<br />

í'ÍXí P"'"^otiiniumLcgativcnicndiiushabebanr,2¿Tiibuni. ^qiiabatur<br />

igiciirquadam parte iflis. Liuius <strong>de</strong> prioribus lib. ix.^-^dCetijules md-<br />

^Trl'iüt^'' •fi''^>"^'^adiiocíimes quidonin cenfilium.,fuájpoy}t^_j Legan acTribufti veivj.üalik'-<br />

^^"^^ • De iilo C;cl'ar: Labieniu mthi Tr'thtinúmilttumyrimífqtteordini'.<br />

v.Gallic. ^«-^ c&nttocms. Itcrüm: \^dconjiltum rem dcferuyit.L.Cetta cem^luréfaue<br />

E/ Frimo. Tribuni militiim & fñmornm ordinum Centuriones nihil temeré sgenaum<br />

¡,!is: cefifibítnt. Iftos Primopílos vcrobique intcllcgi probabilc cftjaccum üSj<br />

inurditm pniTios Príncipes 6¿ Haftacos. Etfi interdum pleroíque omiies Cenm-<br />

¿•Mi'sce- riones aduocatos Icsam.- ícd pro cemporc, &arbitno Ducis maeis,<br />

i.GiXXK. q"am more.Caííaruiltance pugna mAriouiítum:Cí'»«í'f


LIBES-SEeVNDVS. 7J<br />

futn di£lum ciíniTribunus eum darctrfed poftquam Cciiturioni optaiidieIÍgendiquciusfuit,fa£tumO/í«í'aeOT.<br />

Noníus GmUiter: Oftimesin<br />

cohortibti-s,(¡ni[lint honcftigrádm ^njt opt dios , quo<strong>de</strong>UeleBús . Et Vcgc-<br />

X\niiOptioficsahet>tat3doa¡)pe/¿ali¡qHodaRtece<strong>de</strong>unh{íítgrititditieimpedí- u\>.\i. ••<br />

tis,hi tanqtiAm Adoptaneoriim atquc 'vicnr^ folcnt curare. Quod aliquid "P""'''<br />

ctiam pro Polybii verbo., nam íignificat ipfcsCcntiuioncs aniecejüjfc,<br />

iftosatcrgoíuiíTe. Et anfortafieina<strong>de</strong>ficpofiti ? opiíior, cclitcftibus<br />

haud fíimein. Horum&c Varroni meniio: optionesiníurmsj Dectiño- irr i.<strong>de</strong><br />

mim-jé'cebortihiti^CenturiomtmappcUati.Xlcm prircolapi<strong>de</strong> : B E NE Fi- ^**"<br />

CIARIVS. -TRIflVNl. DEINDE. OPT/O. IN. CENTVRIA.<br />

In Procopio Latino facto : Ce7^?tcr/ttefiiiditmíntcrpeditcs, eimordinU, L¡b. ri.<br />

quosOplios Romani (tppeUant. SedS¿ Tacitiis interofficia milital•ianolllinat,/'r¡?f«/««)/í^írií"«WJ^fc/í/á/úr«7«,f:f<br />

^f/«W«wO^//í)»(f;» corum- i.Hift.<br />

<strong>de</strong>m: palillo alio camcn, ve vi<strong>de</strong>cur, fenfii. Sed in id a:uum nunc non inqiiirü,&:<br />

aitquid adTacicum dixi. An ifti noftri funt, o^Q^Succenturio- suutm»^ •<br />

• «ííLiuius? Itacnim bello Latino : Centuriom primipilipermij]7imerat''¡^^"^\^^^<br />

ab Confiilibuí^'utSuaemHrionemquemvelletkgerct. Crcdam;&hinccffc<br />

onginem rei,a bello inquain Latino,occuUe ab co tadam- Nam antea,inqui[:<br />

Feítus,Tnbiini dabauc: nunc pcrnuírum,,/í|í?rf/^//cCTi'í//í/.<br />

Vi<strong>de</strong>o 6¿ in Dione Calfio huTüiTxp^K.;¿i -úpcuc-íovaí iungi: id cfl; ad Lib.xm.<br />

vcrhimiy Cemiiria/Jcs ér Siib-minorcs:


•jé » E"IÍIÍX ITI A R.O M AN A<br />

DKoWfri.ícripEionecliriim vidcamr, cluofigiiáin quoqiic manipulo fuifll-. Ncc<br />

Lib.vi [[. aliccreLillibjqiiiiñOrtíinelocarji<strong>de</strong>ñdimidio manipulo,Cíff/«/'WHí»3<br />

tib.iI. c?:'ycx'ilUriti}/tvniim, "Vidccur5¿ Veí^Ctinsfaccrc: \^ntiquicohortesin<br />

cjp-xij,, centiiriíMcUiúfsrunt'^&finguUscemarmfwgiiU'ucxiUnconHuu€rtmtiY>xt'•<br />

cccc íiiígtilaíingulis Ccnturiis: atqiii in manípulo cenruria:dua:. Ipie<br />

FexilU dicitjlkuc &: Liuius VexilUriam: non qiiia renca vela aut panni<br />

fucrint (nunimicci'tcauchipidcs iionoílenclunt)fcdquiaconi"unaiint,<br />

&cum¿'i¿»ivüccmi(cenc'. Nam VixilU proprit- ülimnonniíi eqiii-<br />

-rfnfffj-íí tum. Hxc ita tiíxcrini ,• ícd non fine rccraítatioiíeñí dubio aíTcnfu.<br />

é--jmHm. Nam pmfccló nimia vidccufSignorum illa pluralicas, vt íiierincínle-<br />

- . gionciblii,pcdicum f:xaginta;cquiCLimdcna. Namlinguliscurmisíignafu^ifutiri:,<br />

nonvidccur ambigcndum. Addciam Socios: 6¿valdé<br />

crcfcent. Hxxigicurcot figua an non coníulioni fucrint? Acccdic Var-<br />

MII Je roíais auítoritas, qui alió ducic; 'JMam^ulm,,nñmma. exercitm mam{í,qu£<br />

J-. L. vmfmfk¡uiít¡rjig>mm. De vnoaitjnon duobus, Ipfe Polybius,. ManípuIumpaíTun<br />

lEHMa/Wjidcft^i^ffWíwvcrticSíappcllac; fcdSigniim,non<br />

Signa. Quidqnod vnamodo Icgionis Aquila, 6;caPfÍmopiIocommiíTaf<br />

cur non hoc cxcmplo in ccceris ? Dcníquc CxCii' etiam fortaílc<br />

111. Ciuil. jiQs IJIJC inclinec. qui proclio Plurüilico relata ¡idfe fcribic, ccntttm actogtntíi<br />

figna mditanií-y xquilas nouem. Acqui legiones Pompeian;Eillic<br />

vn<strong>de</strong>cim ítccerant: crgo íigna manipulorum zvcúxsx[exccmafexAgm-<br />

Aí, ex priorcillaícntcnciá: qiiod muiimcconucnic in numcrum lulianum.<br />

Si cnim nouem aquilxcapea:: qiix ratio aut proportio., vt tantii¡nfí'ffí/(/'«^¿/íí^Í/?/','ícrcliquisí<br />

Magisautemcajfi vnum modóíignum^<br />

miriipuiis <strong>de</strong>iTias', &: tdt capra-fiíGiamüs é trecenüs triginta . Minute<br />

h-éGUcduco: quid réteitjnon alij inqiiifiueruntjSí femel hxc ícirc cupii^fiTgumi.<br />

do cll, non quia <strong>de</strong>le£tct' '^tyjT^Tyúr. Qni_d crgo airero ? niliil íirmiccr,<br />

fed propcn<strong>de</strong>o vnic'umvni manipulo fuilie. AdPolybÍi&: Liiiij dico,<br />

dúos quidcm Vcxillarios dari: ícd non confcqui neceíVai'ió <strong>de</strong> ducibus<br />

yexiUis.PoíTuntcnimitadiri,vtaltcrakeriusvicemobeacin<strong>de</strong>tatigatione<br />

(grauiae'nim liKcligna )"aiiEcriam in morbo-. Qiiaripiacauda iii<br />

Cencnriünibusduobusa;Polybincxpreíra. AdVcgctÍum,pariini is mo-.<br />

uet.Nam ciusxuo mantpuliveri&:veccresdcÍ!Ctant,eorumque vicem<br />

Centuria: iam cnint. Siftic tamcn iterñm Liuius,qiii diícrtc tria Vcxilli<br />

m tribus OrdinibiiS p.nnit.ltbro o£l:auo,vcrbis fupra.vbi <strong>de</strong> Triariis, Ro-;<br />

i'ai:iis,5c Acccníis.lcaquchxrercmetateorjncciiirgium hocdilcingcrc.<br />

- Qmdquidiit,illüdarbitror,inpGÍl-rcmoGcnere,i<strong>de</strong>llTriariis,nonniri<br />

lingulaíignaílctilTe. Argumento abvüaaquilá; cum ctiamquiacxiguus ,<br />

iUe manipulas, £¿numero non niíi vnusordo: acqiieitaLiuiusolim,<br />

ciini Rorarij S¿ Acceníi adiuni^¡,non niii.vnum Vcxilluní dunat • Crc-<br />

^ do igitúr'maniiíTc. ' '<br />

•• ' „• ' j^iprior'ele£i»sjF{ ''pr¿eii <strong>de</strong>xtr.tfartí ,'\ Alio Ibniíi hic/'rfrí,&: fipniíieat<br />

Cenluriam (u]¿Ofdínent, id cll Manipulum dimidiatum . Valdc<br />

auccm nüCimda hxc Polybij, une quibus, quomodo <strong>de</strong>uidirx Ü¿ dignícite<br />

,<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


LIDERSECVNDVf. 77<br />

tatcCenturionumexpcdiatnus? numquam fatisccrto Atnuncmihi<br />

oniiiia clara,&:efHciam ve ctiam tibij ft lubctattendcro. Av D.Lubctí<br />

Ar<strong>de</strong>o. nunqiiam magis ha:reo, qiúm cüm ilh in Hiftoriis Icgo.<strong>de</strong> próniücionibiis<br />

ad alciorcs ordincs, <strong>de</strong> primo Príncipe, oítauo Haftato, &C<br />

talia. Plcne hx'c femcl tu 5£ pluné. L i p s- Faciam.ícd vercor vt tcnuia<br />

iiitcrcLirraiir, ad qux non erieitiir VLIIÍTUS. Sed hüc icponam .ribi cinam ';'-"'?'' ^<br />

Se paiicis Ordo Csntunomimtriplex,// lijimero,íi Genere)i Siiit.A J^Í- Crmww<br />

7Hcro cft, qui in ¡píis Manipulis auc cohortibus, & vt illi atquc iftx non "•'""•<br />

nifi Decinit-.Iíc Centuriones.A primo ád bimc numcrnm <strong>de</strong>rcciiditurj"^'"^"'""''<br />

ncciturinrra.í-Iüncftiinmiaiircm rcmper,qiiodliqiieCjpnmi,&lic<strong>de</strong>inceps./ífj'í^/íí^í'í',<br />

qui in ipíacoiiorcevnáfpcítatur, í¿honcfl:iürCcnru- -^Ctr-tre,<br />

rioniim úlc qui in cu honc-ftiorcExcmpli cauGá.Sex funí: Dccimí in cohorte<br />

Décima: dúo in Haílatónim manipulo, diio in Pnncjpum , toti-.<br />

dcm inTriarioriini:qiiihonefl:iírimi?Triariorumhauddubic,tumPiin-.<br />

cipum.vltimi Hartatorum.o4'.?//« dcnique,quod eos qui ciufdcm Nu- •^^"*'''<br />

meri, Gcneris^inió Manipuli func, fpeítat. Excmpligracia, qiiod diferí- •<br />

menautpncitio inter dúos Primos pilos, áuos Ochuos Haftaios ? líbiá,quod<br />

Pülybius invcrbis adqu.i:commcntamiirpromit, vtdignior'fít<br />

t\u.\pr£eíí: pariifíiic ordini <strong>de</strong>xiro. Quis illc?cCTCUSjinqi!Ít,6¿ íine controucrliá<br />

(cmpcr,q,ui primuscl'cítus eft m cieiílioiic priorc.Vt tatú meapc-' ,..<br />

riam,&:ditíund.im vel ex íijpcruaciio, vidc. Suntdu^e clcftiones (ante JaiUnit<br />

diiítum:^ 5¿: prioic cligebant Centuriones triginta : nempcinquoque fj/iíí"*.<br />

Genere dceem: cum iceruní t:riginta,duiiIione cádcm . Ergo dmncsqui<br />

primi, (ecundijCcrtij, ¡n taliGenere, in cali manipulo, priorecleaione<br />

dii5ti; ij prx-erant dcxtrx centurix, S£ hocafpcctu in eodcm 'Numero,<br />

Genere,Manipulo digniorcs.Hxe inteUegi a te ccnfeo: firmanda aut illuftranda<br />

fu nt cxempliSj eó promptiús, quód qitxdam in cencbris ílint<br />

autiirc: obfcuradico, autincerta. Ad Números &: Genera fpcdant<br />

(iuiígi cnim feré folenc} iíía. Liuius <strong>de</strong>Sp.Liguftino, in coiicionc ad po- Í5"í<br />

pulum, qux .tota fincl'hac notitiá obrenebt-at : Virtutis cmifa mi/jí M¡ir.,,.i„i.<br />

T. ^uln^iu-s T>ectiThíimordinemHi'siatnmadfign^nit. Fuerimti'udimen'-:'^'"''**^'"*<br />

ta cÍLis militi:C;5¿ i<strong>de</strong>o pro maguo narrar, ordincm fibi adílgiutum, ctii<br />

iUc vilis &: imiis.Cicero:TisfenniPü Crctenfibello, Oiíetello Imperatorz^-, '^^'^'^"^<br />

ocik'ium Primipem dux>t.h.tc[\ic obitcr.in his calibus, Princeps aut Hafia- ^iu¡út!a<br />

Mieft ipfe ordo'. Qiio etialn modo Oiiidius: ír« ord'mt.<br />

HLi¡h.mi»pt!iití[uedcccm: - ••.•••••. •;<br />

&diílionistalisplurifariamcxempU.Nefcioanhocin Cx'fard:^.P'tiU '«'t'iü<strong>li'</strong><br />

diimvitci ñagclti. N.uiivitis fcjJiecc iiilígnc Ceiíturionum;. coque''""*'""•'•<br />

K hac<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

•un<br />

¡o-


y% D E MIL ITI A R. o M AK A<br />

h,ic forma illumnocabant. Idinx.liiccram aut f.v prxpofiniinailam '<br />

tranriíTc^nonnoiiiim. Phrafis fané vulgaca noua, nec nunc mihi traní^<br />

lib.i. mittcnda. Vi<strong>de</strong>o cciam nominari fine nota Numeri, cum iilá Generis<br />

"Jtf"új'' F^""^""^- ^^ inFlürQ;C.c>//»«ciff^ quaru legionis HaJlatífs.Scá qiiís intelfroprimo<br />

legitur ergo? XBT' ¿^^a--fluj ipfc primus.OroIius dücec, qui <strong>de</strong>eádcm re &c<br />

HafflniB. homine ; tJMinuciHSmiarte leñonU primasHaÜatus. Siiniícin Ltuio*<br />

ÍÍJ.XXV. T. Pedamus Princeps icriiie legionis: accipe primum, & iple ante fíe dixit.<br />

Aneoícnfu Suidas: UeÁy^f^, ó s,^«f)_;¡oíT»7í Ta^íúnC'ís^jSjtp^Mai'Q/í:<br />

rrínccps,dux agminü apudRomanos ? an pra:fl:at fimpUciter intcrprctari<br />

Eximplít <strong>de</strong> quocLimquc CentnrionePrincipe? 6¿certéc6facic.Excmplaaliquoc<br />

<strong>de</strong>situ. vtriufque prioris difcriminis babcs; cciam vlcimi illa. Líuius in crtdcm<br />

Líb.xui- orationc Lígullini: HicmeIm^eratordigna?»¡ucUcaui!:, (ui^rmumHa-<br />

J}aim»fríorücentarUAfigiiaret. Itcnini ibi<strong>de</strong>m: Mibi^rimus Princeps<br />

frioriscenturiaesíafignatus. Curvcrobiquc hic¿cpriorecenüiriatzm.<br />

dircrtim,n¡ÍÍ quia honcftiorjfii eft bxc ipfi qiiic Polybio <strong>de</strong>xtra f h\ canil<br />

i.ciuii.dcm mentcm Cxfar: Ómnibus prim^x cobortU Centarionibus intcrfeéíeSy<br />

CtfiTcx' fr£fer Príncij>emprierem.]iícmíis á\di\im^ fcda.'quiparau/'/'Wí-d/'í prior,<br />

íi'b^«v. ^Centuria príoris. Vcrcpr ve in Éiuio bic cürriiptiimcula: T. Pedxmus<br />

Liniusam- Princepsfrimus Csnturio. Vtro modo visdílVingui r Princeps primasfhe-<br />

^íñu'"""' "^ *^^í ^'-"'^ ^""^ Cemurionis vux nónne vacat ? An Princeps, primas Centuria?<br />

non poces,5¿ falíum lie: C;uia Primopilo boc conucnii, eíTe Centurioncmprimnm.<br />

In nota: fídci libro rcppcii: prime Centario: pariim eít,<br />

fcd tamcn vacillatio dat fufpicari ne íucric, prima aut priorís centuria.<br />

Nam bcfrima non malcjafpedlu ad omncs intcripres viginti. En exem-;<br />

prertiftio pía buius difcríminis qiioquc babcs. Sed iam ad promotiones eamus,,'<br />

ceniuria- qj^igj tangic Cxfar fed non cxpbcar,in bis vcrbis: Erant in e^ legionefot'<br />

V. cállic. ''fi^i 'viri-, qai iampnmis erdimbus appropinquabant, T. Palji'o ^-L. Varcmts.<br />

l]perpcttias controuerfim intcrfc habebant,omnibúfqae íinnis <strong>de</strong> loe»<br />

fummisfimaítatibtis certabant. Obleruare potes diu[.imas,&:vtip(¡:aic,<br />

perpetuashascóccntiones <strong>de</strong> loco ím^t^omnibusj^ annü repcticas. Quid<br />

^oordi- itaíqiiianoniaítu j fedgradupronioucbantur, Síabinfimisordinibus<br />

»'• perueniebanc lento pe<strong>de</strong> ad primos.Id qui fadíí, qua;ro. An per Gene­<br />

ra afccn<strong>de</strong>bantíexempli caulsá,vt a Décimo Haftato ad 7{onÍ(,S>c fie con-."<br />

fcquentcr ad Primti?xum ictrogradi á Dfciwsí? Principe ad Primü? dcnique<br />

á Décimo pilo ad SummiimfHxc no opinorjUCC admitco. Per cohor-<br />

Tartui ex- t:es á¿ mauipulos magis eílpromotinné iílam factam: hoc modo. Eranc<br />

füMuim, <strong>de</strong>ccm cobortcs;infimaI>í'í-/w4;&: inca tres manipulijin quoque honun<br />

dúo Céturioncs. líb omnes Numero parcs,Gcnerc imparcs:i<strong>de</strong>oq;prima<br />

proniotio in eodc Numero & Coborce,a manipulo ad manipuíunij<br />

liue a Genere ad Gemís fuit. puta, á Décimo Haftato ad Decimutn Princi-<br />

^fw.ab ifto adDífija.í/';/»»i.T um expletá cá coborre,Num,eio afcc<strong>de</strong>-:<br />

banCjfiebancq; ?(^;Í/, mox 0£?/)///,6¿ dcuiquc/'ríW/Xüm ia^i illic,a Pri-:<br />

mo Hajlato ad Primum Principem-, a Primo Principe ad PrimumpUñ ibant.<br />

HiSC cum ratio U analogía confidcranti ita fuadcc, cum &; firma au¿l:oritas<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


tlBERSECVNDVS. 7?<br />

ritas Vcgetij, ifta: Vetus canfuetudotenuit^vt ex primo Vriíidpe legiom Lib.tr.<br />

promoHerentrCefitítrioprimiPiliSút:íQÍ}t,&ír\oncxfecundo Pito-, coniic- "f*""'<br />

niciiter profc¿l:t><strong>de</strong> roto illo ordiiic digciTt. Ciim igiturCt^far út,prinus<br />

Ules ordin'íkis ápfrofmqH.iffe: ligniíicac mfecundo Principemt VilofuiíTc,<br />

in cohorte iiiquam fecunda: 6£ id certamen pUinbus annis fuiíTc, quia<br />

p.iritcrafcei!dcbanc,6£ ¡ii parí vircutcidiiixi pr^ire,non prxibant. Nam yinuíTu.<br />

virtiitis fepe híc alpectus, &: ca eximia ad primos cria locos íütu tradu- '"'^•" '"'^''<br />

ccbat.O bonacontentic'óarcanimiiSívt<strong>de</strong> milicia: firmamcntum.'lic"'"''"<br />

in Cxfare : Centuriones, quorum nofínttlli ex inferierihus ordimbus reliijnarum<br />

Icgionum, cmfí i'irtutis, infiipeñsres ermt ovdines huius leTionis<br />

íradiícfi, ne ante partam laudsm amitierent J^orlipme pugnantes conci<strong>de</strong>r«/í/.Q^uod<br />

5¿:iiidicat,tradiicÍ aliquando <strong>de</strong> legioné in Icgioncín Tolere. .<br />

At <strong>de</strong> l;ilta promotionibiis: exeriipium in Sp. Ligullino, apiid Liuiuní:<br />

quia Decims Haftato ad yrtw«»2tradLi¿l:us; ab iltoad PrimumPrinápem.,<br />

itcrum ab ifto ad Prima?» Viium. . Hxc omnia vítcucis caulsá: etíi<br />

tune militia uondumcontinua,ncc itaordinarix promociones. Ac Ca:-,<br />

rarisa:uü iamdiueranc: i<strong>de</strong>oqucmagisiniignicxemploScxuaillcapiid<br />

cuín ; qniciimfe tacto probalfccvix luinunxvircutis, fiípollerisquoquertupjndü;<br />

Itatim Imnc lmp-c):.\toiL ah ocfunís ffrdinil?us,idprimumpilumtraduxit'.lia.<br />

iple Cxlar fcnbit, néc diftinguit quibusí?¿?-irt/í , Haíla- ui. Ciiiii,<br />

tQn,mi,PñncipL]m,anPilanoruni.Qjiidopus? infet,impsilleordoi:otüs<br />

cratj&: lon_^c á primo: idcuqiie á¿ longum ordinem Lucanus dixic. i\\ eá-í.«ranyj<br />

<strong>de</strong>menini rc,<strong>de</strong>eodcmSca:uá: lúufirñm.<br />

. :•• •.-.I .. .-•--—1—Latiamlongogeritordincuitem:<br />

idcftqílil'dnglnquus,&:tardxpromotionisj.proculámeta. Hocfenfu'^'^miii._<br />

S¿ -Frontinus, <strong>de</strong> Verpaliano Principe : Cumadolefentem ho^e¡Fe jiatam^ L^'i' i "i i<br />

angnjliaritm rei famliaris atufa, ad longiorem ordtnem <strong>de</strong>ducíum refcif ñordinesvt irfcnereí,<br />

Cx{\\ú\ ^Fulgini-iS ex primo Haft.íto legionis duo<strong>de</strong>(i>}j,i,i¡id ob eximiam''''*''^^^<br />

ñrluiem ex infcrioribus ordinibns a<strong>de</strong>um bcumperiienerat. Ei<strong>de</strong>ni: Fa- 'J.lil, i.-'.<br />

Eodcm 1¡-<br />

éius Pelignusexinfm:sordinibus <strong>de</strong>excrciíu Ciirimis . Accontrá, pri?m "n*^"<br />

• ardincj íunr.illi m cohoncprima: PrímusHasiatiis vtc\\\ac, Prim/es.''''"" orJf.<br />

£nhccps,Pr¡mus PíUs.^-'lon'xixizis.ccQ^^cñm¡Q^\\QÚcsprimoritmordinum""'<br />

Céftturienes\&go.,ytiw Li.uio: LsgatiTribiintque.é-pñworiimordinínn ub.r.<br />

Centuriones apprsktuere: In Csílirc : Legatos primorum ordinum Ccmu~., i Onllic.<br />

rtgi^esíidCdfíiremmimmt. In Tácito; Vrgcbiturmaxhnc feptimalegia ^ ,mj<br />

mper A GalbícoHfcrtpt.i^ocdfifexprimorim ordinum C^ii^uñoncs. Nota'"*<br />

a¿ uu,mEmn;:/^Jf, inq.uir,crgo.omncs intcrfcdi,m cqhortc-prim.V í<strong>de</strong>m<br />

•cftypüiiEi/í'i/í:i¡'j¡'^''-/j^«"proiprisCcntnrionibustaliumordinLÍm, compendio<br />

quodaindicunt.. V":ci C.efar; Cií?na Cotia, primif¡¡t¡ordiaibus •^.QÍ^ÍÜ^^''^<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

acriíer


Lili...<br />

?r\nc¡pes<br />

Cr¡iÍ!iHm,<br />

I.ll>. mi,<br />

Lib.II.<br />

80, DE MIIITIA ROMANA<br />

dcriterrefijleretur. Iccrüm : LAhienmTñbitnijmilitumfrimífqHCordim'<br />

é/«-t-i7/!«i!'fáí¿'. Apagctecorrc6tores. Hxc munda&bcJIafunc, &:Liuio<br />

quoqucfcripta: IffecurnTribunis frimífqtie ordinihm njáditíidcontcm-.<br />

p/andíisírafíJ!(ieí.Sc¿ Sc^rontmon-íñtazv lmpcyaHÍtTribun'is,'¿'pri?fi{s<br />

erdifí¡bus^¿-centHrian¡h>ís. Vbi tamcn qualí IciungitaCenturionibiis:<br />

fed lioc Icnfii, qiiód illi cximij fiipcr alios,non gregales: &cvalft,ccterif-<br />

TrimAi (,r- q,¡¡ Centurionihm. Ac cnimprimum ctiam ordincm llngularic lego . In<br />

iif'Hi'ft. Tacico: lujiuí Cdtonitisprimi ordinis Centuria. ínYcWciO'.Ní^ninírucn-<br />

Lib.pollec. ''«•'Centarionihííí, quietiamprimi erdinis cecidére. Etquia <strong>de</strong> vno ordíne'i<br />

magiscrtpriiTioriim prímum capi, idcftiprosPrimopilos. Q^i verija<br />

Principes ordimim ínam & hos in Linio obltruo : Tribunos Frincipéfque<br />

ordifíumnominalimadpugnampcumilerandiim-vocítre. Pelnipcratorc<br />

quifuos excitat: &:puco cumiftos cohorcis primx máxime aftatum.<br />

í<strong>de</strong>m paulló alitcr, Centurionum Principes. T^n iamfenj¡m,'ví antca,per<br />

CenturionumPrincipespoBaUnt: Sunc iftiquoquc piimoriim ordiniim,^<br />

&poftiiiara editaprobabileefl: per cuiulqucGeneris primos. En per-;<br />

DtPrimo. ucnimusiamadapiccmj&r<strong>de</strong>ipfoPrimopilo magna Siimiidcndá milifitodi-iitm.<br />

tari dignitacc.ícorfimaliquid dicamus. Is appcllabatiirvarié. Centuria<br />

Lib, 11. primipili^ ve in Liuio: Populm <strong>de</strong>dicationem ddtsdat LM. pUiorio CentUr-<br />

• • «tf«/^r/V»¿jP//;.Qua:vecuftiírimaeius mentioin Liuioj&ftatimapartái<br />

DiaTur. libcrtace: vcappareat lumcordincm, quodad'intricataillaLiuijmo-í<br />

nuimuSjVcl hoc tcílimonio pcrpctuum Romx fuJíTcNominatur<strong>de</strong>iii-<br />

Lib.poftcr. ¿^. crebró. vt Vellcio: Prímipih Centurionem^ nomine Vihttllium ,fuíic_><br />

pcrcupt, Q£CAXV.P.SCXÍÍIIÍBíiculusprÍnúpiliCeniurfo.Vi\c¿b:iZ\ir&L(im-<br />

II Gaiiic. ^licitcr Primipilas, Primapiíuí, vocibuscoalitis & iunítjs;. .Gaifar: Pri-;<br />

Ub. víu: ^'p'ío P.Sexiio mnltis njulmrtbu.s confeSle. LÍUÍUS;£)«ÍJ PrimipiUin 'utrn^i^<br />

Primm<br />

Centurio.<br />

Lib.Yii.<br />

Dux ligia<br />

nU. •<br />

Llb.ix.<br />

que acie erant. Iiilapidibus : P Ri M o PILO LEG. III. 6¿ IOCÍS feX'<br />

ccntis.Diccbatur 3¿ abfolutéPrimas Centurio. Liuius : PrímusCenturia,<br />

quem nunc Vrimipili appelUnt. Nibil cum alÜs muta: PrirtñpiU^ nempc<br />

Gentiinonc,&: rcpercnda in ftrucndo ca vox cft.Idcm Yiyip^m TO TeiyMff-<br />

55, dtfxmt'princepskglonU, aliquotícsDionyílo: S!C>H


LÍBER SECVNDVSi 8T<br />

I^xtto acdpienda,& fummo: niíJ tamen imperium hoc inhibiicre per<br />

viccs. Aic &ci(¡£<strong>de</strong>iitsexfequiáchcxc. Ergónealiis imperací noniure<br />

profcíióaucmore: fiiac duntaxaccenturia: fedquialmperatoris fxpc<br />

mandata autTiibunorum per illum e<strong>de</strong>bantuí in vulgus.Etiam in acic,<br />

in agminc, illum adfpcdabant, & ad cius nutum liílcbanc auc pmce<strong>de</strong>bant;<br />

i<strong>de</strong>ó, quia Aquüam regebat,primum fignum. Dionylius hoc do- /quiU<br />

eucriclei5lorem intcntiim, <strong>de</strong> L.Siccio :_ ^'r'íes"S\^t¿y^¡v¿y¿voíiivi(^df^ot;,-n'vn ÜÍTÍV avtazá-<br />

rumpralio,in qito TrafeBum legionü nofird contigit ea<strong>de</strong>re, ¿^ alie¡uam ve^n'ire<br />

in hoftnr/n potesUtem, ego tañter pugnnns & aquiUmferuaui^ i¿- Pra~<br />

fecium erifui. qui graíiam mihi ¡tuxily eim refercns, ducatum legiom cef.<br />

J¡f,&aqailam<strong>de</strong>dil. Hicvcriíah3.lñs'^^^)rJ^ ^TctyMSi-nc;, Tri- rem/iaifitmm<br />

qiti cajlr¿s & legiom ^rxerat, vi<strong>de</strong>o: fcd Vrimoplum intellegí ve-'"'"'' ^''liílimum<br />

cft,nccaliud,quámi'/'/J»í'^//ii///OT, \^hm'^Qyn-^Sa^-)(ia.v^ dc/r,¿í*"<br />

quáintVaaddiLArgumcntumccrtum,quódnihilhoruminTribi]num<br />

conucnitjomniain Primopílum. quód üax Ugionts^o^xo^ i^quiUmcafndierit.Ñzm<br />

cüm alij Ccnruriones fuá íigna quifqucaniftcrcnt & tuercntur,hic<br />

cotius legionis aquilam: quod ctíam iii Vcgctio clare. Ccntti- \^1''^'^<br />

r/c,inquic , FrimipÚi ?}onfhlíim aquiliepr^crat, fe<strong>de</strong>tiam qif.ittuorcenttt'<br />

riiUÍM primaaciegiéemabaí. DcaquilájbcncSüad vccuftum morem:<br />

<strong>de</strong>quatcuorccnmriis.ad nouitium. atquc iflc noftcnion nifivni prxfuic<br />

&:fux.Adcum<strong>de</strong>m morem Valerius: JquiUrumaUcra.vixcotmc/H t-ib t.<br />

k i'r/w;///íí/'i'«íV.hidicatitapia-ruifí'c,vccC!álüb ircripfccucUcrctrc-"^"""*<br />

fixamj6¿SigmferoruoÍn manumdarec. Qiiínctiam inipsáacícadfiftebac,5i:tuebitur.<br />

Dionyfiana illa íupiáhoc ollcndimt, tum iftud Taciti:<br />

Ipfam aqniUm Aiiliiis Verm pñmipiU Cent itrio, mults. cum c^<strong>de</strong> hoftium, i j i.Hift.<br />

& ad extremum moricm feruauerat. Q^ia igitur aquila in Pri iiiopili ru-' jfqwu Á<br />

tc!á,a¿;ci vclutaíTignara; in<strong>de</strong> inanauít, ve Aquila pro ipfo illo rnuncre ^'•'•""P'^t-<br />

&: Primopilatu vfurp;uctur. A Píinio; Ccnturiommin manu •vitis, tj^-opi-'"'<br />

mo premio tardos ordines ad lentas pcrducit aqiiiLu . Id vero cft,vitis iníi- «p.'u "'*<br />

gne Ccnturionatus, 5¿ ea per tardas promociones S¿: adrrcnfus tán<strong>de</strong>m<br />

pcrducíc ad Primopili aquilam . Ec velim mibi Utaí,^\ú.n\ lentas aqui- P!.^,;^,^<br />

¿as- tumquia<strong>de</strong>lcncisordinibusiamdicliim , cumcciamquiarc !a:tx/'/"^'"'"»<br />

ipsá&la:ctíicantcs,ob/>rrfWM,vcloquiCur,o/>/wí. Nonenimdignitasroliim/ed<br />

opcs ad¡unaa::idcoque loctipletein aquiUmhoc fenfu^mihi quidcm,Iuucaalis<br />

dicit:<br />

Fí locHplctcm aquilam íibi fexagefmus annm s,, ,„ „<br />

'Adferiit ' ' '<br />

Oftendic,quod PIinius,tardum cíTe Primopilatum, S¿ poftgradacim or- umimt.<br />

diucs (fi morem fpe£lcSj &: nifi victus perrumpat^ dccurlbs; fedtamen^''''<br />

pr«auisi4iligncai. Mihi,inquam,püCEa fcincis auribus hoc íbnat:<br />

L, Schulia-*<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


Lib. I.<br />

Tccitai»<br />

Frimopilis.<br />

na<br />

Vignititi<br />

t^uejlrií.<br />

Si DE MltlTIA ROMANA *<br />

Scholiaft^ vetcti aliccr,qui <strong>de</strong> Signífero hoc accepic. Acquí nec illa tai^<br />

tadignitas,neccamÍnquxfl;u.Deifl:á,cciam Martialis:<br />

Grata Pii<strong>de</strong>tss meriti iitlmt ciim frítmiapili.<br />

Qu^ prxmiaí in pecunia primum, quam ccrtam üs dcfiniuic Augiiftusj<br />

t^faTíí'i'm. SsC quara Papinianus tetigic: l'aterfiUam ex rámneo commodomm fñmi<br />

Di-aaim, ^i/;/rffe«/(?j-d«yíí)jiífri^í'rex'(?/«¿/.Adquam5i:SuctoniusadrpcxÍrjCÜm<br />

Cap.xLiii Tcribit Caligulam, pcrimpiobamauarÍtiamj//eí'í/'^«eCí»/«í-;íí;í«»'jiwrf7<br />

taris iam,^ i/iirafaueíjiimos quhn eonfummaturt ejjént d'tes^ primes piles<br />

a<strong>de</strong>mi^jCauJ^í/tmfemumcuiujíjue&imbcci//iíatem.Sci\icczpvxmiíima.gna<br />

Primipilorum vel ex co coUigas, quod gregarüs eciam milicibus ía-<br />

.Taciti. ^'^ ingcns luminadcHnicat<strong>de</strong>qua' alibi diílum.Pecuniaigitiir primum,<br />

fortalTc pro ccnib cqucftrixcrté adiunílus Ís honos, 6¿ pro cquitecranc,<br />

quiPrimopilacufuníbi. Martíalis;<br />

Sojpitemefojpes Latios veiteherU advrhés^<br />

Et referespiiipramia claras eqttes.<br />

Ouidius <strong>de</strong> a:mulo fuo in amorc:<br />

iti.Araoi. Eccerecens diñes parto per vulnera cenju^<br />

^''^S-*'"- Frafertitr nobtsfinguiítefítcíuseífues.<br />

Rem,aic,ind!gnamj quod mea puella prarponit mihi ftirpe cquítí, hunc<br />

nouiciumjii milicia faíliim. Icaquc <strong>de</strong> co<strong>de</strong>m;<br />

Lteua manus,cui nutícferum maCe ccnuenit aurum^<br />

Scuta tulit.<br />

Oftendic equitem,ab inligní & anulo áureo. Deníquc clarifTimcad primum<br />

pilum ha:c rcfcrt,cum indígnatiunculá:<br />

I>ifcite,qmftpitis, non hxc quafcimus inertes.<br />

Sed trepidas acies & fera bella fequi.<br />

Vro^jbono'vcrfu primum <strong>de</strong>ducite pilum.<br />

AvD. InterpcUo. ¿cbonáfi<strong>de</strong>, annonhodicjcumpoetájhocliceat?<br />

quandonullushonosartibus á quibusvcrus omnis honos, Namíinc<br />

^\i'túm& "^ qua:famadiuturna ? L i P s. Omitte. ''X'iSdv.pn^tüSnñ-yá^^t-,<br />

iarmirntii Talc ojuum cft,6¿ memciico Koipa ^"^díjeiVfUHT dvT}7Tt'mr áújupunv: Tem^<br />

Tbocyii. p0ribt¡sferuire,nec aduerfarier AuHris. Dcus píl qui ha:c dirjgit,alíbi alia<br />

excitac auc <strong>de</strong>pnmic,bona,mala,vcei vifum. Qüís Icgeni dabitím quercla:<br />

cux/i fapis,S¿ ego fcrmoni huic nc cuagctur. Habcs <strong>de</strong> Primopila-<br />

• tu,eiusquehonoreautcorqmodis: adquxSuidasetiamadfpexit: ileítnimpila-<br />

fjts,7nXá^a


tIBER SECVN D V S. 8j<br />

Thcodoííano legcs ,&cibidcmpa)7umj?rimipilí. Facítnc quod inlapi- Lib.Tm,<br />

<strong>de</strong> vetcri: LEGIONEM. PAV iT?Scdquiaolimqiiiddamcximium,i.v"'L\'m<br />

pecitu 111 ambicióse 6¿ rcpetitum. Atque aclcóTribunüpíi^poílquara -^«¡""í'dcíundi.capiebanc.<br />

Liuius: i^dditumUg't, netjuis 'vbi TribnmfmíU- '¿UmUn*tumftiiffet,<br />

poítel ordinam ductor eJJet. id propter P. Saloniítm, ijui alter- "« h,e h».<br />

ntsprope annisértribttmís militmn dr primus Cemurioeral, quem mine'[","<br />

;jy?gloriaciir: arque inibiquir<br />

nomine fííiaíer honoreprimipiltah Imperatoribus donutur. Dcniquc in Li- ''"''<br />

uio: Sepiiviiimprinmmpilum iam TiiliíHídiidt.Sc^úlXínxn, dÍco; ve itera- ^'^'^*''<br />

tiüiicín cancüm,non imnicrum ^cligiicf.ecfi alij alicer, &c volmic feamáum<br />

Primir-npiíum,TerlÍ¡im,^ dcinccps díci: qui rotiini fdlicct ordinem<br />

non Pihm,ká Primumpi/uw app^Uanc Alius vidcric. cgo me credo liquidutii<br />

hoc facis é túrbido <strong>de</strong> Centurionibus rcddidiíTc; üquid minüs<br />

tamcn <strong>de</strong>puraui,pofcc. A v D.TU vero non claré rolüm omnia, Icd pra:chrc.<br />

Quem te dicaní? totum <strong>Memoria</strong>:dolium cxhaufiíTc mihi vi<strong>de</strong>ris.<br />

L I p s.Eá bonáfuiíTe me, adaudicntium admirationcm,nonncgo:<br />

fed anni S¿ morbí ha:c talia dcpr^dancur. Tu <strong>de</strong> re,liquid volcs.nondc<br />

me. AvD.Approbeomnia, mcoquidcmfenfu. Rcquiíiuitamcninter<br />

cxcmpla <strong>de</strong>Triariis, Secundum auc7ír//«»;/>//««, auttalemcc<strong>de</strong>difti,<br />

L I p s. Ve rcm cibi dicam, non reppcri, & in cá enunciationc lixíito.<br />

Probabilccameiicfttuiffcjlicvtdicis, i'«?»a»í,íff«W«»?^;/«wí j abex-<br />

Cmplo ortlinum alionim. Eílqgidcm in Vegetio Triariitáprior, &:vidi<br />

qui paritcr vellct TriítrÍumfecundum,&Ltí:rtium:Q quám vane.' Nam Vcgecius<br />

(ipíum vidc^ longc hoc in aliam mciuein: 6c cotus bic ordo cune<br />

aliuSjVcaliAs doccbo.<br />

P 1 A L o G. I X.<br />

De Trihmifmilttum. eorum ckBio.item difcrimmA^mtintaJnJt^nU.<br />

RÓXIMOS a Centurionibus Tribunos pono, quia vt illi Manipu-<br />

P lis.fic ifti Icgioni coti pr^fucrunt.Toti dicomec cnim cerca: cius parti.Ne<br />

moueaCjquod Gr?ci j3íAía^';^aí,id eñ O^it/lenmos duces paflim vo- ?'"*«'">»•<br />

tancalimilitudinealiquacftjiionavericate. NamquiainMaccdonum*^^''""*''<br />

Gra:corumquc exercicu, fupra Centuriones Millcnarij ifti er^nt: i<strong>de</strong>ó<br />

traduxcruncadRomanammilitiamjetficauíTanominisnonrerpon<strong>de</strong>c.<br />

IHüpIi Chiliarclis apud Macedonas quando cocperint, QXlurciusex- 'fil'" "*»<br />

ponic. SubAk-xandroidfuit. Singalümillibmpedifum^Tnt,pr^fníím"„""Z<br />

era»t, chilUrchas voub^ní. tune primum in hmc mmerum copits disiri- l-ii>.v.<br />

butls. 7i¿'nc¡Hi: antel fángenm^ cohortes fuerant.nequefortitudinispramif<br />

c¡jfcra,n{. Ita lego, cejjérmt, nongejjérant vt vulgo: quoniam adfí- Cuniía<br />

gnificn Cbüiarchias iftas dari ex virtute cceptas, antea non faótum. 'J^^l^'^'<br />

Diílribu iio a'icem calis in Icgione Romana nulla fuic, fiue Genera vi-'"'"'"<br />

L i <strong>de</strong>as.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


Trüiuni<br />

vnát.<br />

11 ir. <strong>de</strong><br />

LL.<br />

In Van.<br />

Lib.Tir.<br />

tnti».<br />

I,il».i»."<br />

Ixclufu*<br />

Lib.il.It,<br />

taijfus.<br />

I.ib.ZLI<<br />

S4 JR £ H I L I T I A R O M \ N A<br />

<strong>de</strong>as, íiue Cohortes. Illa quattuortantüm, iílx dccem;at Trlbiini fex<br />

fuerunt: quomodo apres? Sed enim Icgio poftca fex milíia habiiit. Scimus:redhoc<br />

maiietjpcr millenarios uumquam diílnbucam.Tanien ccce<br />

& Lacini Grxcos imitantur, á¿ Varrü Atacínus in pulchcrriiiio carmine<br />

pia:fatur:<br />

Jt nos congeries obnubit túrbida, rerum,<br />

l'errAUg^ premuní mí/lena milite atrx.<br />

Potuit afpcítus tamen cíTe ad fcit illa millia, non ncgo, ciim fidXribuni<br />

fex cíTcnt. Sedinipcrium tamcncommune.&; bcné Horatius:<br />

^updmihi pítruerit legis Romana Tribuno.<br />

Bcné totam-legioncm libi vindicar, qiiia bini & bini inipcrabant ei per<br />

VÍCC5. Apud Latinosnomeniisarribu; ^«í;^, ^zWzxíozxZytermetribus<br />

tribubas Ramnium, Lttcerum, Tathtm eUm ad exercitum mittebantur.<br />

Q^od non valer (Turncbo virum) ternes é quaque tribu capeos; non:<br />

fcd c tribus. Nam inició hic numcrus, qui vna cum Icgione poñca auxit.Crcauic<br />

autcm eos primó Runmlus: eiulquc cxcmplo reges &: confulcs,vt<br />

opinor, doncc 8¿ popiiUis in liiinc honorem ius ac fufiragium fíbi<br />

fumpiic. Id fa£lum ex Linio colligimiis circa annum vrbis trccentefimum<br />

mnitgefimumtertium. cítmplaatijjét, air Liuius, eo anno Tribunoftnilitmn<br />

ad legiones fuffragio fierí (nam ¿r antea, Jieut nunc quos Rujf'ulas<br />

vocantjmperatores ipji faciebantjfecundum injéx locum Maniliiis tenuit.<br />

Quibus vcrbis vltimis non illc ieníiis, quaii duodccim tantüm Tribuni<br />

tLinccrcati in legiones quactuor, eorumqup parcem mcdiam popukis<br />

creaueric: non aflencior erndtio Sigonioíicccnfcnti: fedquód e locis<br />

viginti quatcuor, fcx cantúm , exigua quardam pars populo dccifa. Ipfe<br />

Liuius hoc addocctj cum poft annos paullú plus ccntum (lioc cll, anno<br />

ccccxLUii.)iterúm mutatum narrac,atque ^W.Duo impcriaeo anno dari<br />

Cíeptaperpopulum, njtraque adremmilitarem pert'mentta.vnum, vt Tribuni<br />

feni<strong>de</strong>ni in qtiattuor legiones a populo crearentur, qua antea perquam<br />

pattcis fuffragio populi reliélis locií, DicUtorum& Conjitliim fer} fuerant<br />

beneficia, Scribit populum amciperquampaiícos locos habuiííj: non ergo<br />

dimidiosj ve voluic lUeEc abfurdu tn ctiam íic, Icgionem tune qua: Tupra<br />

quatcuor mille,non nifi eres Tribunos habuilierauc ü ita,Liuiuin <strong>de</strong> augmento<br />

póft non tradidifíe. Nam quód Í<strong>de</strong>m illc hic indican aiigmcntum<br />

ccnfet,claré aliiid eíl; nec au£tum Tribunos cune, fed populi loca.<br />

Itaque antea pars quarca rclidapopulo, idcftreni: nunc pars tercia<br />

Confulibus, ¿fcnoídcnosiplcíibifuraplit. Multos annos itamanfit,<br />

doncc miniis idonei pauUarlm creaci a populo,per ambicum &;gratiani,<br />

vt íolet. Igitur bello Períci Macedonico.ciim id in mcm,Cofales^Mi L imüS,adpopulum<br />

ex se. tulerunt, ne Tribuni mititumeo annó fáffragiis<br />

crearentur, fed Confulum Pnetorümquz^ in iisfaciendis ius arbitriúmque<br />

ejfet. Sed non id diuturnum-, populus ius repetiit,5¿: illo ipfo bello (idcm<br />

,. au^or ) Tribunos militum non pertnijjum vt Confules facerent, populas<br />

ereaitit. Itaque variabant S¿ altcrnabanc, doñeeSenatus<strong>de</strong>creuit (Liuij<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

ctiam


tlBERSE.CVNDVS. 8f<br />

Ctiam verba) vt in ocio legionespxrem nuinerum Trihnttorum Confules S" '•ib.iiiiti.<br />

popUuscrearent. jfiquahs hxc partitio,5¿: nunquid in po<strong>de</strong>mm fírma?<br />

crcdidcrim. Cercc vtrumquc gemís Polybius nortcr Tupra agnonit, cüm<br />

Tribunos in legiones diuiaít eo ordineqiio a populo J¡ue ab Imperatoríhus,<br />

fHfítfacíí. Ptxmittit i pópalo: &¿ moniii illos quoque hábitos digniores. "«/''''* S'-<br />

Fcftus <strong>de</strong> his vtrifque : Rufitli appelUbantur rrihiinimhtitm a Conful^^^'^'^"'<br />

faBÍ,non apópalo : <strong>de</strong> quorum ture quod Rutilius Rufus legem tuleral, Ru- '<br />

fu/iacposiRut'tli funt appelUti. Contravi<strong>de</strong>acurverius: Ruíili,acpoIi<br />

Rufuíi. Nam Afconii enam aeiio Rufuli vulgo diai. lile in Verrino<br />

Cctmmcnz%ño-. Tribunoruiamilítaríitmdiio funtgenera.pri/numcorum üh n.<br />

qui Rnfuli diat/Uur: hi iníxercitti crearifolent • fí/is hic<br />

Romam reuerfoper fitjjraziapopnli honor obñgit, vt Tranquillus fcriplíc. p^"-''.-.<br />

Aquibuscr;ati,vi<strong>de</strong>s:rcdqaicreatirDiiplcxgenus,EquitesS£ Plcbcij. '["¡"ü""'<br />

Plurcs ex EqaitibuSjVC in Polybio diítuili. Atque i<strong>de</strong>ó Cxfar, cüm Pr^~ IM.GÍIUÍÍ.<br />

feííos Tribunos^ mÜitum adfe tnijfos, maritimx Galliarú ciuitates in cuílodiá<br />

habuiíTcnc: mox incer cauíTas bclli Tecéíct,i»íurias retentorti equítum<br />

Romitfíorum.^(\u\tes claré appcUac. í<strong>de</strong>m alibi: Centuriones amplio- ¡ i.Ciuií.<br />

rá¿ erdinis equites Rom.in tribimiiiü refiítuithonorem:\z his qui abAíranio<br />

ad fe tranfíirent. Vbi Torrentij Antiftitis fidus libcr fine copula ha- D,-«f,<br />

\>zx., ampliork ordinU . Credo verius fbrc: Centuriones ampUort erdini,"^*^'*'eqiliies<br />

R.in Trih. vt pro condicione & genere vclic quofque promocos:'""'<br />

Centuriones ad ahiores ordincs,Equitcs ad Tribunacum . Ita autcm iíli frii;^»; í<br />

ex Equitibus.vc eciam Scnatores non raro lint cleai: prxfertim grauio- í."%7^;<br />

re bello. Liuius: Buo ConfuUres tribummúitum cum eo mifi. Apud eun<strong>de</strong>m<br />

Scnatus dccernic, creári ncminem Tribtmum eo anno, mfi qui magi'<br />

^ratumgeplfet. Scilicecvtcxpcricntiores bcllorumeíTent ,&:xuiiudiciique<br />

magis matuti. Sed id larum: alioqui contrá,gradus hic ad Senatorium<br />

ordinem crac. Séneca hac mente: ^uímmultosjplefídidifiíne Spift.<br />

natos, Seníitoriumpermlitiamaujptcatttesgradum, fortuna dcprepí? dq"'•''"*<br />

Tribunis captis autexfis in cla<strong>de</strong> Vahaná. Sic Dioais epitome in Domitiano:<br />

Io'jA/05K=£A«':í5-^;jts;yAíap5«)t»í ec iSMAfi'wéATS-iJ'a: luUuíCalua^er,<br />

qui Tribunu-sfuerat iíijpem Se'natorid dignitatis. Hoc Hnc Auguítus,<br />

Smatormn Uberisprotimts A virili toga latum clauum induereperml- ^utt cap.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


ZttiíUuij<br />

Trituni •<br />

InSilu.<br />

Dial X,<br />

Lil' iiii.<br />

Ipft.<br />

Stmrjlrct.<br />

Sar.vi I.<br />

Juuen/ili<br />

CUud.<br />

cap.TiT.<br />

Suitenif •<br />

/eríe «rre<br />

3'K.<br />

Trihini<br />

echeriium.<br />

ii.Ciuil.<br />

Su. T.<br />

Lili. I ^t.<br />

tafirírum.<br />

%6 DE' HlLITI A • ROMAK A ;<br />

fit,mit'ttiitm§¡ diijpieaíitihuí non Tríbu/iattim taedo legio»um, fedó" frafe^<br />

¿furasalarum<strong>de</strong>dit. Arque hinc illo^uo alíuddiícrimen Tribunoruru<br />

fuTDortumjVt quidaní Latidaíi^',cimázm A»guHidauij eílent: jlli qui ex<br />

Scnacu, iíli qui ex equite nati. Vbiquc in librís & lapidibus occurrent<br />

TRiBvtiitATiCLAVii: atquc eos Statius intcllcxit,<br />

^mm <strong>de</strong>cedl clari ^rxp4nticr ordo Tribiini. .<br />

Práífl-antior ordo,cfl: iftc. At <strong>de</strong> Angiifticlauio Sifcconiíis Othone: Interftút<br />

Imic bello Sttetonius Lenis, tertix<strong>de</strong>cima legfonis Tribunm AfigHJHr/ cUud^l^ronis^<br />

€imfemeUribnsvñliúolis tuntentem. SicappcllatiftasPraífcduras&TribunatuSji<br />

temporis ícilicct modo.Suetonij locus cft, in que cgo inclino<br />

\ei\:Á\\ocxc^oncxc:BqueJlresmiÍttias iti ordinaHÍt,vt pofi Cohorte,AUmi<br />

füH Ahm^Tribunatum legionis


I; I B E R S E C V K D V S* 87<br />

tune fiúíTe. Sane rñbmstm vox laxa notione vfurpari cccpta, &: invariam<br />

adminiftrationem auc prxfeauram. vtTribH?iUf fiíibuli,ftibric£,<br />

•volttptatum. Se plura iu xuo inferiore leda cibi auc legenda. Ac tu Tri- Mmu &<br />

bunus iam pernoíVi, fi Munia breuitci" addam S¿ Ornamenta. Munia '^''^T**func<br />

lus diccrc. Liuius: Tribunosé-iitra red<strong>de</strong>rc^infrincífmfinebant^ Ub!Í^ii.<br />

&fignitmahcUfetebíint. Ifidorus : Tribuni 'vocatt ^qmdmilitibmftuz^ Lib! n.<br />

fUbtbtií ittnt í'«¿««»í.Compk£titur vtrofquejSí inilitum,S¿: pIcbis.Tercullianus<br />

alludit, dum quxrican milicia Chriftiano conucmac eti,tm ca- De idobu<br />

ligata velinferior^ cuinonfit necefitmimmolatiomtm, velcafitdium iu- '^"P''"'dláorum.<br />

OAienditTribunos arque iftos alñorcs gradus eciam <strong>de</strong> capite<br />

cognouiíTc : quod vcrum effe in Polybij <strong>de</strong> Caílris cognofccs.Secundó,<br />

Signum cxcubiis dant, Vigiliascuranc,munitioncs,exercicia: atquc<br />

alia in cemporc' dicenda. Ornamcuca flint, Anulus aureus, que cct(> * ';'*'•''•<br />

ros inilices non fas vri. Appianus:;}^üíDíi5pa£n m'»


88 DEMILITIAROMANA:<br />

per fc/ateor: redquiapaucadcvtrifque diccndaj craíUcionc coniungam.<br />

De EquitibuSjtu iíbcc in Polybio legc: ,<br />

POLYD. ncí£9í;7?»«¡rii)?á'e;(gí)G?ir Equiíesfimiliterm turmas<br />

¡7R¡rélgHqÍ7\a.(;^kct^H?\9P, dmijerunt <strong>de</strong>cerru. 'Ex'vnao^kaViKfí's<br />

7"p«;»?. Vragos/JineTer^idíi^ores.<br />

o }iQ¡ Q-Mi Ti^ár^ cáp^eig QjfiigitMrfrimmeUSiH^íefi,<br />

ihci/f::^n; í)yélTcu rñ: i'A«; (j) imperO'í' ton turm&: reliqui<br />

§ivQhy.a^up;^C!¡n;;^>i(nTct- dua Decurionu locum tenent,<br />

'^tv.y.ciÁtív%ii¡7rcii'm; S&yM- atqueadcbomnes Decuriones<br />

ei£y^£í. (jch Tfoft-m'^ O %v appeüantttr. Cumprmfuaií-<br />

Tí^árVy n-ctÁif o ¿'^np(^ temnona<strong>de</strong>ft-jfccundmFríi'-<br />

¡Koi^X^Aa^tiW«Taí,i\>. , fc¿iitkrms.loctmadjhn'ttJ''<br />

Pauca omnino híc dicenda,6¿ tota res clara. Ait:<br />

„ Tresfíiwuntduces. ] Suntigiturtriginta in <strong>de</strong>ceitiTuimis: & di*<br />

y^^ ^^^^^ gnum übfcruam clt, qiiódTurnias cum Cchortibus compünunt fifi<br />

^Míethcr- numero xquant: Decurias cum Manipulis. Duces igitur cciam toci-<br />

Ki.-Dtcurií ¿cni: nili lioc d¡rcrimine,quód vna turmavnum, nohgeminos, vt Ma-<br />

M/í.*'""' iiipulushabct.Q^idauccmopusgerainareimcrtampaucusípr^lertip,<br />

cum.vtaddit,<br />

„ iHiipfitres adfumant Vragos. ] Vcl hínc liqucre potcfi:,rc


L r.B E R S E C V W D V S. Sj<br />

nomine di£l:us ? ncgat ftatim Polybius, &¿ omncs Decuriones aít appcl- »««»•;*<br />

btos.Etiam Vcgettus:Tur>f/á!qnij>raej'¿^,Deci{rh tieminatur. Ftenim cen- "^^'" ^'"*<br />

íumpeditcs ai 'um Centurione Jic triginta dúo equilcs ab •uno DecuñonfLj L.b.n.<br />

yí,¿f»í'T'fA';//tfrí'^«»frtr.V_bi lamen notandum,nniratumiaminnumc- "P-»""*<br />

io,ncc tres fed vnum futfi'c,nomine tamen prifco.Naní ve illa ^tas Ma-<br />

HÍpiílüsinpediré íiiítulitjíicctiam Decurias incquitcncglcxit.AmpUus<br />

aicy«¿ vno vexiüo.'Er^Q quxquc Turma vnum fígnum: non etiam queque<br />

Decuria aut dux,vc in pedice fa£tum.Nora,quia Polybius non dixit.<br />

,j Cumfñmm aiiter» non /i<strong>de</strong>B,fecundfts.'\ í<strong>de</strong>m cfl:,quod in Ccnturionibus.<br />

Sed hocqu-rro Sí velim rcire,an in ipiisTurmis non eciam ordo? O'-rf*'»<br />

ytaliaprÍmafticrit,alialccunda,Iíc<strong>de</strong>inccps?neccírunihoccft.Etíifuit, ^"'''<br />

ánnon inter Decuriones iprosi'vedignifrmiusfit,quipriniXj6£:fíereli-í'í'"'«qiiiSjVt<br />

inCccnrionum fcricíid quoqueopinor: non diítum tamen,quia ""'"*'"'<br />

a fe vi<strong>de</strong>batur notum.<br />

„ Vrsífecii tnrm£. ] Nc te vox fallar, non exiftimo Latinis líe diítum.<br />

RcddidiquodÍnGra:coeft,¡;\cí/j';y)í : quavoccaliquoticsliíevtitur,&5<br />

rcliquos ctiam dúos lie appcllar. At Romani in fuisTurmis non agnoucrunt<br />

niíi Decuriones.Quid Socijíliquidó neíciomequc adfirmcm an Práftai<br />

habucrint diuifiones iílas tam varias in vná Turma. Pra-fc¿tos habuilTe, ^'""'•**<br />

hucnuncmemini legcre. vtin Floro; Frentan£'Turmd Pr£fc6}usOhfi- '-'^•'•<br />

dim. Si tamen S¿, Decuriones fuos ¡ quiaTurmx maiores, phires fcilicct"*^"'^*'"*<br />

iu vná Decuria. Harc <strong>de</strong> Ciuibus. in Sociis nihii inucnio diftinólé,prxtcr<br />

hoc in Polybio. Tu Icge:<br />

K^oiSíinm (í^s }\^ -ídv lunBiscongregattfqu^^vom,<br />

{rv.ujjLct^^m ofA.QhQig fiCáfiaíotíj fociis una cunu Komanisrhtí<br />

¡Bp olmo^m y^) rv x^~ horurru qui<strong>de</strong>m ordmatioej.


•Lib.i.<br />

Cap.<br />

:uivui.<br />

pa DE MILtTIA S.OMASA<br />

cec quod Lafcarls \cmt¡confltiuii a fiáis Friucipcs: induítns vcrbis.opinor^qua;'<br />

fupri alicer cxplicaui. Ego vero malo ipfosConfulcs, ¿¿niccum<br />

Polybius: ad Gra:canppelÍo.Hoc,v: dixi, e re, contra omnem niorum<br />

aiit rcbcllioncm -, ve íbciis duces Romani dcdcrint, non altos fcilicecaucaiiimoriim<br />

plenos,íbípcCtos, aut pavum íidclitcr Romanos.<br />

,) ^i pritfecíi affell¿tntHr¡\ Paífim Icges, arque ctiam Prxfcctos Alarum<br />

autcohortiuni,íedquidiucr[i ab iOris-Nam hinüItrijVtnumcrOjfic<br />

iurc &: potcílate Tribunis pares, £¿ qni cadcm omnia iñ Socios vfurpabanc,qiia;<br />

iiKin cines. IpíbsPra:fc¿los Cohorcium ptuoiníbriorisxui<br />

cíTej cdm fociis in cines receptis Auxilia inftitüta. De Alis ambigo, an<br />

olim habiicrint: fiib Auguiloquidcm.<strong>de</strong> quoSiiecoiiiiis icJí/i/w^as^rtfpicíim'tbríá<br />

non TrihunMuní modo legionum,fid & Pr^feéínras qiie Líiticlauiosfr^paffíitfinguíis<br />

Alis.<br />

D I A L O G. XI.<br />

Di Legatü^qui Impcratoribus attrihuti.<br />

f^ o MMVN E s, nunc ducesprofcrojqui nonlmicautÜli paiti, fcd '<br />

^^ ómnibus copiisprxfcfti.Taíium dúo genera, Legati &:Impcratoí'i'ff^"'<br />

*c^-^^' Lcgatis , vccus eft: ct!Í non cam ad impcrandum primo inftituci<br />

caujfi'& autniilfi, quamadconCulendum.Miíridico. quia hinc vi<strong>de</strong>curipfuní<br />

injUtuiio. nomeUjquód Senacus quofdam c primoribus in cailra & ad Diicem Icgabac,milicix<br />

gnaros, quorum opera S¿couliliovtcrecur. Dionyfius<br />

largiterexpíicac<strong>de</strong>L.Siccio, quem Decemuiricxvrbchocpra:tcxcu Se<br />

titulo mifcruntincaftra/raudcilíic.vcputabantjCollcndiim. Dc<strong>de</strong>runc<br />

LÜ).xi. aucem cijVC 'mc[uiz,-^J^tía¡civ••2¡^íaodíi7í>Llu),pote/íateLegaú. tum liibtungit:-<br />

Vitud tu<br />

reí-<br />

Lib.ii.<br />

(T-'icu,u^ cipy¡«7o^ íy^' '''•A


LÍBER, SECVNDVS. 51<br />

feraeiam gent'is & difcrimináy cS


$t ^ DE MILITIA ROMANA<br />

damaliquisfcriptor: Ep^ü'6TOT¿tü'!¡ró;iíVÉi'í/(5rci^5T»^ó/^oí (?oo7iapííinr v^ra-<br />

«•e^TOSfl; r í^, TJíí /ÁU7Ícu, B; ¿WXOÍ ¡t^eíiBcn: Liberatiit 'vrhemintin quajitut<br />

íoriunio^LegAtítí copiarum O^-^Jia^q/tos Buces Appdhnt. •<br />

D I A L O G. X I r.<br />

De Impéi'iltO^f ipfiíDíiSiít ^ Attífkiü.LiBores^TduckmentA^<br />

Equi eiu¿.<br />

tmftmor. \ y fiiprcmus&coramunifTimuSjVtíJcdicatnjduciimjipfc Impera-<br />

-^^tor ja quo ciucs, focij, cquiccs, pcdices-, ü°:íiquconincs &:omnia<br />

DHSifití- pcndcnt.IUeeftqui nóndudumfolüm, ¡cdíiiirpiciactiam ¡labet. Dicapíiii".'<br />

ftin£lacnim ifta, &; Suetonius bené<strong>de</strong> Augufto : Bomitit autempartim<br />

duSfa^partim aujpkiisfn¿s. Du£lu, cum !pleinrcrfuit:aurpiciií,cüni illa<br />

mandante aliuSiS;: forcunam ac déos fuos [loquamur cum priícis) commodante.<br />

Horatius pulclirc ad Aiiguftum,<strong>de</strong> pnuignis;<br />

Lib.iiii,<br />

Od.ziiii<br />

Lib-rií,<br />

Trift.<br />

lib, TI.<br />

Te copias, te confiUum, & ¡nos<br />

Trábeme diitos.<br />

Significac ipfos duxiíTcjhunc dircxiíTe 5¿ iufíiíTe. í<strong>de</strong>m Ouidius clare <strong>de</strong><br />

Tiberio ,ad eundcm Aiigullum:<br />

fer quem bella geris ,aiim ntmc corpore pugnas j<br />

Aujpuium (ui das gran<strong>de</strong> <strong>de</strong>os¿¡. luos.<br />

Sed & Curcius hoc loquendi genus ad res Grxcanicas tranftulit, 5¿: fie<br />

apud cum Alcxan<strong>de</strong>r: Quorum aliaduciu meo , alia imperio aujpidocjuc^<br />

VtiiTum /f^'í^cw^-Sumptum autem a more vetcri,qi40 omnia gefta aulpicacó, 6£<br />

hicrciigi». prxfcrtim in bellis. Cicero; Rem beliicam maiores nosiri adminütrari, ni-<br />

^^^^^^^'- Ji auJp!cafo,}j(!lueruf7t.V.t Líuius prcelio Allienli,vt nouum , &;trifte prodigium<br />

habec;quod fiecauJpicato,nec lítaloirijlraant aciem. Dcniqucfxpe<br />

apud cum alioíque mentio, Confules aitfpicio operam <strong>de</strong>dijje. Nec alia.<br />

AuguritU. ÍÍ"Í ii^calhis ipfum Augúrale^ Se iuxtaPrartorium íitum. Hxcolim ita,<br />

ii.DcNai. 5¿ ferió feruata.poftcanon niíi imago & nomen manfir. Cicero: Veritas<br />

%°l'ea héc ^¡iJP'


LrBERSECVNDVS. S^<br />

petexMí au^icítSfmaKouamintreiií.K.eCampCiíííiim^cáam'PtoconCuhrc<br />

ligniíicat, qiiod ingrcíTu araifcrat: ncc ipfa aufpicia fas capcre extra<br />

vrbcm-SummLis igitur Dux,cui aLrfpicium üuc ímpcrium: eiusqiic iníi- ^»/%»M<br />

guia li£türes cum tafcibus.acque i) paludati. ka cnim ad bcUum cgrcdi ',¡"1"'''*"".<br />

ioleni:. Silius <strong>de</strong> Varroiic Confíile:<br />

ifqiievt FarroMemproofl Ínter prielUvidft, ludati. .<br />

Etiu.xtafagnlocírcnmiioUtiirerubenti<br />

Li^orem,'Hof(o pompam atqaeinfigma,}}ofco:<br />

FUminius modo tales, ait.<br />

Lidorcm facit in rubenti fagulo irc,id cíí paludamcnto. Qiiin ipfc Dux !'fl/Wíimí.<br />

talis. Liuiusiamolim<strong>de</strong> FabioadCrcmcramituro:Con/ri/paludatus'^"^f^"''<br />

ezrediem, inveftibido omnemgcntem [itamvi<strong>de</strong>t. Varro.- ¡'altidamenta i^^xl^y\^<br />

jtmt ornamenta, é" if^fiff^^^ militaría . i<strong>de</strong>o ad bellnm ciim exit Imperator^ L L.<br />

Ó'lííiores miitantvesUm, é'figna inánuernnt ^palitdattfsdmtiir profici'<br />

fci: qtf.t propícrea quodconjpiciHntnr íjuí ca habcnt, acfuntpalam^paludamentadÍGÍa.0h^cin2.<br />

inibi i-icutn{iieício an alibilc¿lum}qu6d ctiam tu- AÁiubam<br />

bxruncincinucrunE,5¿;a<strong>de</strong>asfa¿Íaprofc£tio. NiíiforcaíHsIuicreferen-'*'*"^dumciulHem<br />

Varronisfragmenciimin Nonio: Ttf^í/rácT/ífí^jd^áW/á [^ Abolla.<br />

data eíi ad turbam ^ vbí fera militía in mnnerabellívt pr^flarem . Lege-<br />

•rem, adtiibam,yxo hoc ritu; £¿ mox 'urbifcra: eó pronior, quod Noiiius<br />

jnibiexplica:AbolUm,'vestemmilitarem. DicerecigiturVaiTo,autquicumquc<br />

ilte apud yaiToncm, togam íibi cxtradam, & paluda m en cu m<br />

datuni.incincnte tuba. Tale in Salluñio ; Togampaludamento mutauít.<br />

E:cxempla plurima <strong>de</strong>hifce paíudatis : cur obuiaingcram? ncc temporis<br />

huius cfl:,ncc mci morís. Vnum Séneca: non tranfeojqueni &: viri do- ^""['^í»»'<br />

£ti crepcum nobis iuére auc inucrfura. Scripferat iíle, in dccelladoncra," " *-^"''<br />

publicamm cxdium: ExSenatnfionfitltisplebífqne fcítis fcelera ejercen- f-pia.:<br />

tur, & piiblice iubeattir vctítaprítiatím. ¿¿ux commiffa capíte luerent, eadímqaíapaliidaíifechelaudamuí.]


lib.ii I.<br />

Fatua P'-.-<br />

¡itd¡íme-"i<br />

Lib.i,<br />

Ccecutn ti<br />

pre¡rÍHm.<br />

InEpod'.<br />

Jicr.iiiuí<br />

Lib.r.<br />

c:ip.vi.<br />

'^4 DE MIt'í't^iiA!'^a\ÁÚS'a. g^-myi.luj vcl J-^ÍÍIJÍWT-.X/^O'<br />

non femc] vei'tuntiid cSk,chUmyácm Jmpcrittoñam, vcl tnilítarem. Qiia:<br />

ciiisformar lapi<strong>de</strong>sdanc, 6£ niox cfligiabo: fcd S¿. Scrabo indicar,ciim<br />

'. fcribic yMuv¿t,9i¿ic. i¿) ^¡Aa Tí7í'>íi;T?e COÍM^'HÍ : ChUmydisfignr'k ter^<br />

MwW/V-í/rfwfí^ji<strong>de</strong>íljVtaddiCjCxtvcmislongirLidímsvtrimqucanguíí:is,laüioribi!s<br />

imis.Talis facies.-ai: color in Imperatorio exiniiiis, U. qnidcm<br />

c Cücco. Plinius:Cí3£-í-«;w impcruloriü dkalíi paludamemis.Et Silius:<br />

K_At contra ar<strong>de</strong>Nti rtidiabal Scipio cocee.<br />

líidoriis: Tduáamentumpallinmftút Isnpíratoriftm^cocco^furpurA, (¿' aitro<br />

diJíijíéfum.Non crcdimus illi dcauro^pro vctcrí qiii<strong>de</strong>m morcrarquc<br />

hoc rcfcruacum tiiumphis. Ab hoc colore l'nmceitm dixcrüt ,iiiic I'UÍJÍ^<br />

CHm,vt Horatius: Terra maríqiie viéítís hojlis Pimica<br />

Liigiibre mtitanit fagiim. ;<br />

De M. Antonio Imp. qui viiítus abAugufto adpvinatum &:tnfteniíc<br />

habitiim dcdit.Grxci ipoíi'/xí^ crebró. Plutarchus <strong>de</strong> CtaíTo piignaturo<br />

in ParClios;Aí^7aí S\ r.fJ.lpai ¿íte-k'ni; ot¡^ c!!asíf."íd(>c '¿^ f^a^naluv a'^a.m'y>7c,<br />

¿i> (poivui-h lAS-ííi',aM' iv ¡fAecTiq) fASÁati.-Díciiur oíiíew eo díe,non vt mos cfi<br />

Romamrtim Imperatorihm, inpumcea 'uefie pregrejjks ,fedalra. Idcni <strong>de</strong><br />

co<strong>de</strong>m Valerius: I>u¿íurns eral a citrrU sdmrjm Parthos. eipttllum truditumesipduddmcntum<br />

^ ctim in-prcelmmexeuntibu4ítlbumatU pnrpureurn<br />

diiri foíeat. Arquchabenchocvtcrquc ínteruriftia omina. Scdquod<strong>de</strong><br />

jílíii tticn •íí/¿í7etlamcílin Valerio, nouum eíldcdvcrum. Namecfipuniccocrc-<br />

pnludítme bcrrimcjtamcn Sí illo inccrdum vfí. Hirtius <strong>de</strong> Scipionc Inip.in África:<br />

lum-<br />

LcJoAfrir. Ct)m fágalo purpureo ameadntntum regU vtifolitm ejfet,diátur luba cum<br />

€0 egíffc^Tíon oportere illum eo<strong>de</strong>m'veSHíwvtí atqttc^ipf^'vtcreítir.Itaque<br />

faEiitm eU ilüco, 'uti Scipio fefe adálbum 'vcjiitiimir.tnsfcrret.<br />

•colote tcftimonia magis firraanc. In SiUu:<br />

Ac <strong>de</strong> altero<br />

I.ib,iii.<br />

híimeróqtie refulget<br />

Sangiiiiíci paf/iiim fiígidi dcciis.<br />

De Scinpronio Conlulc. Dio Caílius alibi <strong>de</strong> Cxrarc,qucm Alcxandri-<br />

Lib.xLiT, • ninatantcm ex paludamento noucranr,a?icüp7a íiJ.¿T\a,,purpureas'vcfies<br />

Lib.iivi. dixit. Sd alibi do Vibio Pansa cxituro in AntonÍLim, hominemqui piim-'<br />

ceíim ei 've/fcm adfer(hal, prolapfum in cJJ'ufo fangiñnc c^ciáijfe, & vejlem<br />

wáfrt/^^.Idquoque Ínter triftia omina.^¿quod <strong>de</strong> fanguincair.rcitofa-<br />

Vota é- f" , crificiüruinfuinc,quia Ínter vota &;immolationcscxibant,&: tune ve-<br />

tr» imp.<br />

íKíunti:.<br />

Lib.xiJ£i.<br />

ftcm hanc capicbant. Cicero in Vcrrcm: Cumpaludatm exijjct, vota^¡<br />

pro imperio fiio,cornmiintqncpopiiUllomani íiiincupíijfet. Liuias \r.Snlpi-<br />

(im fecimdum vota in Capitolio nuncupata,paludatMs^cum Ucioribm ab vrbeprefi'cíiíí.<br />

Qiix* prüfcítio etiam celcbris cíTc folet írcqucntiá dcduccntium<br />

profcqucntiumq;- Hem Liiiius; P.Liámm Conful,votts in Ca-<br />

Lib.xLii.<br />

pitolio ni(ticitpatií,pali¡datH'S ab vrbe efiprofecíusSeniper qui<strong>de</strong>m ea res cum<br />

m^g^a dignitateac maiesiategerititr, pr^cipue tanten conticnit ociilos ampiofque^uimAdrnagriamnobilérfiqüC^íiutvirtutemtfortmdhoHemcuntem<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


L 1 B E B. S E C V N.D V S. SS<br />

temCcnftikmfyofequuntHr.Contrahit enimmn offic^moito ctiY.\^[ed etiam<br />

fiud'mm¡PeSfacuU , "vt 'v't<strong>de</strong>antdiicem fmm, aámimperio cenfi<strong>li'</strong>oepie fümmaynremptnendA-infmni^eriuit".<br />

Tangic hunc movctn Ciccrq jn (jabiniiun<br />

6¿ riloncm-.V/» cumf^ofdfahamiyñinproti'imi^pal'fdati, Confa- Q"t- >»<br />

les vos íjiñfmatm putaiitt ? 1 taque, credo -Ji minui jrcqiiéfítiafiu 'ueUrum<br />

eqreíftim ornando atque celebrando, as omnihm faliem bonis , ví Confi<strong>de</strong>s^<br />

non trisiifim¡s,'ul hoJies aiuproditores,profequebamiir . Atqus hxc palildamcntaiiuciníignialiñorunij&iipiiuslmpcracQriSjfucnmtiaddoSíinH^w/w/íequis<br />

cÍLis tale aliquid vfurpatum.- Tacitiis: Tnrbatttscqtuu, qniconfuía- '•''5''"'riainfigniaffesiabat,r€troenafit.<br />

C^uüd ille ínter omina aduerfa rcfcrt<br />

Cxlcniíio Pxco fada,cxpedieiiti in Parchos.Ncc aliuní fanc cquuin jnteUcgic,quam<br />

Impcratorium, qucm vnum plurcTvc intigmbus iftis orxiabant.Plucarchus<br />

<strong>de</strong> CraCTojitcm in Parthos: (Wo? SiT


7<br />

I>E''WTMTIA P.OMAH A<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


M I I- I T E s<br />

D VPLl CES'<br />

Tune:<br />

CI V E S,<br />

babel<br />

Socii,<br />

qu£ Ala<br />

diatur¡ j<br />

aut Cof-1<br />

titilé'haba<br />

UBER. SECVKDV».<br />

T A B V L A o R D I N I S<br />

I N V M IX I T I B V S.<br />

'EQjIT,E s trecentts, vj¡momnnge»e:is: diuifií<br />

tu(urmat<strong>de</strong>cem: & háí beminum pi¿¡nta,<br />

n,<br />

V E L IT E s,»jíí/cdueenwd'mfi ¿cqKáUttf'<br />

per reUqua genera & maluquios,m que^<br />

botfím quadra¿ima.<br />

HAST ATI, tatiáem.dmfíin <strong>de</strong>cem mani^<br />

fulos, fingitlos bommuiíi cx-i. Uaiiipidiu<br />

ddmesjiae Cetitunoí duM babetjmiii-<br />

PtD^rtsquaternt'l- ttum Lx.<br />

leductntos'. Atque bi ¡PKinciTEStnumevoé'dtttíftonepari,<br />

I .fimtq'''*titer^en£mn,'\ TM A R i lyaumerodii¡Uduto,i4tüfexcemi.<br />

Diíitfio eií<strong>de</strong>m,ALi¡ii/u¡i ¿r Ordi»<br />

fíes dimidiaú.<br />

IslíoninesTHrfus, tHilÜi diuidantur iu Co~<br />

boaes<strong>de</strong>cem,qudqnektbet tres manifu-^<br />

t9s:Haftatoriim,PmcipíU)¡, Triarioram<br />

fm^utos:c>'Í'eliles Matiipulif fiifi adlHíi-<br />

¿los. Brgófant homimm quadriiigento-^<br />

. runivi^i/iii.<br />

/•ExTRAo-R D m A Ri o s,qiíi fimtdu-<br />

,f. j I eeiiti; ex bis vna Turna, id eSi, qiiadra-<br />

p¡o,_,d ejlfcxcmcs.j A t A R E s, quifuntquMn!:en:¡.Diiii^<br />

DmdHinur ut ¿^^^^^^^ -^^ ¿^^^^^ TmnAs,¡i,^ulaí bomi-<br />

I nííBi-tL.NotajSotw/w Tiuirias <strong>de</strong>tiirii<br />

exce<strong>de</strong>jre Ciuiles,<br />

P E » I T1 s , qtiater<br />

"EXT R A O R D I N A R I I, mmero o5Íngenú<br />

&qH.tdra^ÍHta.Sunt CoboitcsduA<br />

beminum trcce'Herum tri¿tntafex: &<br />

vna dtmidiatd, hominiim centum fix/t'<br />

^intaeHo (« A B t E c T o s.<br />

miUeduéentoSyVtplu- . .„ -, •<br />

rsmüm. Snnáuoi ^^^,^^^-^>>J'roterm¿letrecenuf.xa^<br />

eencra. ¿ínta.Dmiduiitur veliit Muuipitlús jor~<br />

** ' taffcé'Genera.rituCiumn-^yelduuiU''<br />

xatin Cefíturi/ts (jr Ccbvrtes.<br />

CohónesCingalxcruiií.trecefítoruta<br />

tri¿ÍHrafix¡nimreíquam Ciiáles, '<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

N TABV-


?«<br />

D^vcEs fiínt<br />

duflices; '<br />

PROTRII<br />

vt funt<br />

DE MILITIA ROM. LIB. SECVNDVS.<br />

T A B V LA O R.D IN IS<br />

\<br />

IH DVCIBVS.<br />

'HASTATOVÍ.VM, <strong>de</strong>eemfaria JuBjitimi,<br />

duoficunc¡Í,vfyne aá Damum: 1^ pTQ<br />

vumero^ordo ijt dt^niíaíimi. Honesiinr<br />

iiuo<strong>de</strong>mpaíi.iUe qm^rioñ Cetlturift<br />

pritejl,ftuedcxtr£,<br />

CENTVRI O NES<br />

. ij; Míitnpulis. PR IK c I p V JáitltímeTO & ordine ijf<strong>de</strong>m..<br />

Ordo ó'diíiifto eoruin")<br />

per Genera)Veiittbm TR I A. í. 1 oit. V Mynim:tro&ord'mctjf-<br />

excepta . ÁittU<br />

<strong>de</strong>m, Kí/í qubd l'ic Priwofi.'f» ¡ cafur &<br />

dux Legtonis. is Vúnm CcMiirio dici-<br />

• tur.&Aqiiildpraeíl. Simt ersoinWt-<br />

^ uerfum Ceinarwuesfixa^int.t,^' 'oti'-<br />

\^ <strong>de</strong>m Succaiturmes-ftiie O^tmei,<br />

Quedad E Q^ IT E & c'íuium auif(iciortmi,fer Turnua<br />

fingHÍitshabcnt tret Decuriones. SuntergoDecujtO'<br />

nei in Alá tri¿inta,& totidim Of ñones.<br />

T». 1B V NI, in vnáqiiaquc Lcgione ,[imt«uniera<br />

feni, (¿f- teíi<strong>de</strong>ni íufdil in quaque Alá foctali fiue<br />

CorilU.,<br />

fhtG KTr,ceKfil^caii^Sad¡unclÍ,a'auxilyiidimpe-<br />

CoMMv- i tandum.Sttutferehmiaftíd.VoljhiumjalúípUtrcs,<br />

NES, vt^' é-fiiox pro numero le¿ioniim,<br />

funt I<br />

U M p E R- A T o B. fummusj cui tus in omnes.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

IV 3TI


I V S T I L I PS I<br />

DE MILITIA ROMANA<br />

L Í B E R II L<br />

DlALOGISMVS I.<br />

^dArmAn)enmm.DeVelitibHspr£di6ium^torúmqite origine, tum<br />

HAJIÜ eormí:, Parma^ Galea.<br />

lE cerdo cohuémmusj&ílatim a Gibo. Egoorfus<br />

ÍLun, Bené macuré te fiftis, ncc es é fxmincá ñirpeu<br />

A V D. Quid iam/'L i v s. Nam cas é mora nataSjdixit<br />

Plaucus:ac tu vidéris poiiiis é Mcceltis. A v D.Itcrum<br />

hasrco. L i PS. Quia enitn Cckris cognomcntuui<br />

fcis adliarfiíTe iñis. A v D. Velini tibi,6¿ ftatira<br />

venias quó te voco! Li p s.Quóiftuc? AVD. ROgas?<br />

ad Circum noftrum, ad peragendos Marciales illos Indos. L i p s.<br />

' Hodie adfacim talium, uec aíiud crebrius iu, hoc raundi thcatro. GaU<br />

liatn triplicem vi<strong>de</strong>:ar<strong>de</strong>c, imo cxftinguitur per peíTima bella; 6¿ vetns<br />

•fila gloriaabiciiifauilIas.Europaiij tocam: hoíVis barbaras imminec, &: »<br />

•ille ab Aüa tyrannus cathcnas minatur perpecux feruicuns.Itaqtie beliafivisjhabes.<br />

AVD. Apagctalia.necvcra&acriaillavolojledli^c<br />

.imaginaria,&;qux fenfumab iis abducanc.L i p s.Non negó liuncquoque<br />

írii£tuni eíTc in hiíce fl:udiis.& vt grauiora illa íírmant in malis animum,ÍÍc<br />

hxc aiiocantSc in fe iígunt.Ergo ad ^rma jmus? AVD. Imus.<br />

jirma,arma. hi p s. Tu quoquccatiis bcllicum? multa: hodiceiufmodi<br />

faces,vtinara vcl aquis Stygiis reftinguendíE j Sed ARMA tercia pars<br />

ia¿ta noftrifcrmoniSjSiincluicram dcünirionis apcrtis vcrbis: MVLTI-<br />

TVDO IN ARMis. Fruítrá enim Dile¿lus ¿¿Ordo, iiifi &: harc adíint,ac<br />

prompto iam pugnare milici,dcnc quo pugnet. Arma igicur duplicia:<br />

Adpetendnm^Ad¡cgcndiini. Illa7í/


lOO DE MILITIA ROMANA<br />

ápKOiWH^ crdí dhos<br />

f¿íÁ^ iX^ ^ ^^^ /""^^^ f" 'votamm hahet in longHudi-<br />

^u7\o\'^(¡¡i(iJ^7raLvhi7íyíxy,'íú m qui<strong>de</strong>m flentmque dúo-<br />

^í Tfd^^ SciKTv7\id¡oi/' T ^í rumcuhitorumj incrafÍH^_j<br />

xin^v,(nn^ctfMtciicv^Kard 'verb'vniusdigiti. Ferrumefl<br />

. %G-%v Shxí-^ov SE,i,'hTíiha(s-- ^rñMjjpuhamA ^ Mqueadco<br />

f^íiov ){^ (íuÁjCú^viií)'0]i, ¿Vs extenua4:Mm ^'maciemfro-<br />

Y.cLT dvuyabv éjB-m)>m THÍ duHum^ vt mccjfaríbjia^im<br />

^(¿TYii; £|U^íJ?.Hí x¡t,íA^s&at), kfrimoiaBuir^fleókítur j me<br />

v^) fni SwüdSrc^ dir TTOAS- fopnthofiesretorquere.Ni^<br />

jttía?tti''n^c¿Mfit.eM£^y),X3i- fi id ftt, commune fot hcc<br />

Ad verba ipfa priufquam venio,en: quod pr^dicam.Vclicibus arma liic<br />

r,„;,7ffl:7,-.a(íignantur,fedtiiiÍDus?proprÍédi6lis. Namcccecümmunencjmencíí:<br />

tMiifhím Leuisíirmatffra :íe<strong>de</strong>iusplurageneraíiue partes, viRorarij, ACCCÍÍJÍ,&C<br />

fcuns, S"°^ Vdiíes nunc dico.IJU priores diio,in Veten Icui arinacurá fucrunc;<br />

xiüBui. iíti poftremijin J^«Í.Hocattc»<strong>de</strong>,&ícito. nouum cocum iñud <strong>de</strong> Vclicibus<br />

fulíTe^Si antea FufiMtores, Jaculatores, Sagittarios, S¿ id gcnus in<br />

vfu habuiífe.quos diiobus iUis nominibus dicebant.Crcdo me alibi cx-<br />

Yeütei pl'caturummunchocimbibe.maníiífeillosadbcllimiPunicumfecun-<br />

^ufiíi<strong>de</strong> dumjqnoVclitcsinílituti. Antea perraró id nomcn in Romana re aut<br />

frimum. híftoriá lcgcs:ncc ccrtc proprio ifto noílro Tcnfu-Scd túc,inqiia,infl:ituti<br />

*/KM vr-' pbíídione Capu3e,&: rem notabilcm Liuius aliiquc notánt. Cüm RoííjpxiiI.<br />

jnani,Ínquitille,abcquÍEatu Campano (cuihodiequoquc mcritiñimíi<br />

lib.MTi gloria)pieruníque vinccrencur, ícgré gencroíís aiiimis ruit,fi¿ qu&dviri-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


LIBÍR TES.TTVS. ' 101<br />

tus <strong>de</strong>erdt,arte ít


J<br />

JiU'error.<br />

"íoa DE MltlTIA KOMAWA<br />

rafnfnfjjc leiiem Arm/ituram, íi ctíamnuiie 6£ eius ^uo cratJSed non opí.<br />

nor.&: profeAü poílca S/igitiarios &¿FundÍtores\c^Q& ínter leiies,qui longc<br />

á noftris. A v D. Ego vecó iamdiü poft Cxfarcm Fdííares, & Feliure<br />

auxílifíjvcpcño tn Ammiano Marccllino.Ergo iterúm rcdiuiuiíL i p s^^<br />

í^pn ipüj fed vox m quommdam vfu, qui tamen eo verbo non niíi Ic-<br />

: ucm militera íigiiant. Nec abfur<strong>de</strong>. Nam pxiaaos ípfos Velices Liuius<br />

in¿icíziivelockau¿i&os.8¿.VcQimí(ícút:Fe¿Íteseiiai»turexj^eíifúmi!t~<br />

, tcs^quafi volites^ i<strong>de</strong>jl voUntes. Ifidorus aliter 3 6¿ 'vcl'k.'uelitAÚgne veli<br />

, dííiíaíe EtrurUqt(£ Felites 'voc¿tbíttur^ <strong>de</strong>riuat. Q^ÍE ifta ciuicas, ncfcio:<br />

Feliates qui<strong>de</strong>m in Icaliá/ed alibi lego. Heus tu, tugcrat me pxnc diccre,ljos<br />

eíTe quos rejtrsowá vití Polybius coto ifto libro, &C alibij appellat:<br />

nec Lafcirim tibí judienaum,qui P¿/tfffí?Jconftancer vcrcit. Quam ille<br />

crrac? quam iji^nccégi-ege homincs)qiii fecuti?quibusii(Ucm Hafiave-<br />

Mtaris cft Pilum^coáé illo Larcari prxeúcc.Qms aiiccm nercit,rci Romana:<br />

non plañe expers,J';74«í'í ipCos Triarios elle? S¿ PÜHUÍ commune legionarüs<br />

telumfStacim docebimus, nunc ad primaPolybijjdicemis:<br />

„ DcnuncUmferrcgUdium^&h^(}as,^farmam. ] Vniuersc primiím<br />

arma eorum nominat, mox particé dcfcribic. Sunt hxc qua; Salluftius<br />

froperandi caufa.<br />

-Cladiui „ Gladitmf.] Non aliterdcfcribit,nec opus erar, quia fuit Hifpanicn-<br />

MiJP»f!''J¡'. fis. í<strong>de</strong>m inquam ille, qui aliis quoque milicibus, & poílca ab co expol,jb.<br />

nendus. Liuius hocniihi dicit, Fclitem noftrum nominans: Hic miles<br />

«uTji 1. -^nrmum triped<strong>de</strong>mhahetjó"iu <strong>de</strong>xtrahítjlasquihm eminus vtitttr,gUdio<br />

B'ijfmienfieft cinBm.Qupdfifs<strong>de</strong> coHatopignandam eHjtrAnjlatisin U^<br />

uam haflisjirmgií gUdium. Vi<strong>de</strong>s apertc quis gladius, &: quo fine.<br />

. -.¿ 3y í/"^^.] Benemultitudinisnumero.habuicnamye/'/íWjVtítatim<br />

fa¡i*^' vi<strong>de</strong>bmius.Cuvauüemygójipow (itain Gra:co)//;*/?"«vcrcimusícurnoa<br />

Üwfl». • cum Lafcari FÜa? Quia iftud qui<strong>de</strong>m ratio5¿: Polybius ipfc vetat,<br />

qui mox <strong>de</strong>fcribicPiU: iUud auccm Liuius fuggeric & excmpla. H/tJl^<br />

j.ib.iKi. inquam proprix func Veiitum,S£: fíeappqllanc. .Uuius -..Velites, emitís<br />

Inlbin. kapis^cemintisremgerehAnt. Ouidius.-<br />

VtquefeütfrimofknHmflmentUiirenx<br />

t.íuiitegett. Nonditm cdfa.¿ii vditU haBafolum.<br />

dui. EtíiVelites noíltos tempere poecx eius FiuíTe noaopinor, fcdpro/*-.<br />

inl'tíiu. "*^^^°^^ laxé fumit:vti contra, iftum pro Velite Vegetius: ciaudmspla-<br />

•tib-'i. * ribifsiacuUtoñbus ifiUitutüdtqueferdú^Hs^bo¡tecuifriíisimparfuerat,<br />

.cjf ,xv. Jiiperauit. LiccUegit Appium Claudium ConGalem , qui tune ad Capuamimperabar.cüm<br />

Velices inuenti. Ec pvimum fané prxcipuumquc<br />

corum munus fuit,iaculari.Iílx haftx quia fuá quádam formá,5i: minores;<br />

difcrcirim ab alÜs dictx, H¿Í¡U velitareí.Vcíiui: AdneUt/tm, iaciatio<br />

auddam vcrbonimfgurAtíi ab hastis velitaribus.'Lxvms: Confuí iyjgentem<br />

vpmñyrHm, c^ veliumm haHarH.m,[agittarum, gUnd'fquep^rimerat.<br />

' ^' ' • • - ' - . ' - Plitiius<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


LTBER TERTIVSk 'lOJ<br />

Piiníus etíam (cñhii^Thyrrenum imtemjféhafias velUayeSjpilíim/jue^.Ex Lib.v'ti;<br />

quo aliquid in Ifidori mentcm, qiii Velices ex Etruri^<strong>de</strong>ducit.Sed pto- "P-I-TIT<br />

fcílóPliniusvniucrscibiprühaílániiífili.vt Liuius,tumdcipíisnoÜns<br />

\cliúhus:Iaaila,inqaii,priri ^t^i^ ó y^a^oCtO SI y^^^oc axópTioi' • Ariliifiii a¡cu)?t Ai" -<br />

ganeame(je Grofchiim,fsrimm hculum.Etciustrendum m non errcr in ifio, .<br />

Grufchia : crebriuí enimrcpíritur Grojphus per ph. Niji íamcnwcchiwica<br />

• diíHú Grejphus, at Grofchus multtm. Vi<strong>de</strong>s (etíi <strong>de</strong> ícripturá íinibigic)taiDcn<br />

plan¿cxpiicatLim,proPolybÍ|&:noñrámcntc.<br />

,, TAYma-é'firmitíttemhahct)ifirtiiínrk.'\ Arque ca fir mí ras ctiam fie<br />

á materia.Vndc igiturícx a-rehiuga;:nce honcftiorcs ipfi ralia nunc fcu- P'"WÍJ«'*<br />

ta liabucrunr,ncdum ve iíli minimí. Ecorioí'vidco cicditos quoldam 'JÍ«;'««»/<br />

VcUe Ílldu£l0S a Suida : Wa^fjm\ a


LtU.iiii.<br />

CJp.Vi I.<br />

lib. IITI<br />

Cal'I* a<br />

C^JjM itiffCTt.<br />

Calta etytnm.<br />

Eptüiíui<br />

lib, VI I,<br />

tf.ifa.VI I.<br />

•£i¡iiftri<br />

Uonmam<br />

iaditti.<br />

104 OB WILITIA ROMANA.<br />

Frontinus<strong>de</strong>ipfisnoñris Velicibus: Varmulünon ttmplisornati.yúc' '<br />

tins-.Paruo tcgmine muniti. Si, inquam, omnes conlenfu breuitatcm e¡c<br />

IcLiiíatcm attnbuimc; qui pocelt in ifto modo.'' qui adfatim amplus, 5c<br />

nec maior ferc in grauiore armaturá. Nam fcutum legionarij militis ecíi<br />

quatiuor pe<strong>de</strong>s habet in longitudine,tainení/«iJJC^y?«í¿ cancüm in lato.<br />

AmpIiiis.Liuius fcribit, Varmm iiífuijje hreuiores, quam equejires: id eft<br />

minores. Ego non credo vllum equitcm commodé tradare poíTe hanc<br />

vndiqíie tripedalem.Tamen Sc Limus ira: Hic milestrípedalemparmam<br />

»ííáíí.EtPolybius:ué'j^S-o!«p:eai'aje9ííecripaA«c!4'adcribuic:i<strong>de</strong>ft,«)dr^«Ííiídinem<br />

quÁfit tuendo. Ergo fatis magnx: etfi inclinabam trifedales in<br />

longu faccrc,atque in ea diámetro tantuminon etia in lacum:niíi quod<br />

tune non lint rotundxjS¿ fortalíe mutauerint.Confi<strong>de</strong>retur.Feftus qni<strong>de</strong>mofteuditparitcr<br />

exiguas fuiíTe: ?4r?w»/¿,inquit(nofadiminuctem<br />

vocem) pugnare milites filiñfunt, quarum vfum C. Mítriw fujlulitjdatis<br />

in Tjícem carura Srutúanis. De his Bruttianis, í<strong>de</strong>m : Brutíianct parma^<br />

[cuta quibíís Bruttijptnt a-T?. Nou fcutorum voccm,S¿ calia in cquitura<br />

pofteriorumarmacuráappárent:i<strong>de</strong>fl:,oblonga.<br />

„ íi-'»^/ici/ej»2íffecd/';/¿.jSignificacexxreautferro nihilfuiíTejdLirataxacc<br />

pellcaut lana aUquid,&: Galerumauz Gdlcam. Nam fiedifccraíc'<br />

hanc a Caffidc IlÍdorus:quód Cafis<strong>de</strong>lamim efi. Calen<strong>de</strong> cerio. Ule hoc<br />

vcre,6£ pro eoTacitus. Vix vni altertue cafis,autgalea,¿c Germanis íic<br />

fcribens,&; manifeftóabiungens. Ipíávoxquoquepraifcrt.quia Galex<br />

eft proprié 'ÍXTS'. «?5a/>ÉMí 3 ajele aut mujlella: etfí Varro maluit pctere á<br />

Calero.^znc prifci tcgminafeté capiebant aferis.vn<strong>de</strong> in Homero aliiCquc,¡)tTiífÉM,:tüi/f«,7ntif6/H,«^;jt/ii.-w«jíf//wrf,M«í«¿,rá«r/w4,M/'«i4^á.Leg^<br />

& in Sn\Áz:kX


tlBER TERTIVS, lOJfera,&<br />

Romuli nuciice^quod apcrtc Polybius híc fígnat. AUudit ProfCtcius,dc<br />

cafcis iliis Rqnianis: , Lib.uir;<br />

;, £í galea/jirfuücompu lupina iuifa. ''"»•''<br />

Virgilius: • fpicula gejlaní<br />

Bina >»mu,fuÍHÓfqite lupi <strong>de</strong>peiíegaUros^<br />

Alias ex vrfo,aut rali fcráhabuerunt. Scatms;<br />

j//e Ljcaonis. ricíti caput afperat vrfs.<br />

Quiíi Claudianus Afrís dac c ferpente:<br />

Scrpeníumgejlantpatiilos pro Cafi<strong>de</strong> riífuí.<br />

Lib. t.Jc<br />

Laúd. Scil.<br />

yixcxzWi Galeras appcllac Virgilíiis fuprá, &Frominiis Veliti noílro Cs/írí.<br />

Galericulos z¿2LZ)tzz. SiliusCaaíí^fídixic: ^ ,<br />

capul his endone jenno<br />

Síat eatitum.<br />

Itefüm: citdone comaniet<br />

Üefiecit crines.<br />

Sed Sí vi<strong>de</strong>oGrxcos üs vfos, aut finítimos. Xenophon <strong>de</strong> Tliracibus: ^'"^ '•<br />

Eíj?) lí'i TV Ki^aXv líej^vYi trxvTiva, oTá^np rd •mti^>^yivix.á: In capiie jálete 'i Bítgih.<br />

coHO)CuÍKfmodi i'4/'¿/ííjí'«ffffí.Sed &; Macedones habucrc. DioCaíIius<br />

aic M. Anconium Caraca!lani,/r^w nein Macídonitm inHituifji, ^prijco ¿"^^^^Jj<br />

rittt ornajp. Jrma autem írá/,inquic, V.^vi¡c, úfAoCóetov, B-aQ?^ Xivovq-.gaka<br />

^crudoboueJmcaUnUa;&C(^X2Láá^\x.. Facithoc poctxinCít/í^fáíwMaceaonum;<br />

K(tv7¡n, 1) TO -ara £pi5-í f^KH^cíbaiv


IO(í DE MILTTIA ROtíAwX<br />

mita ¿á/?/í.Bríulbus,pcdum quattuonfed quomodo hctmm?ati h fe?<br />

roínon dicit PoIybius.6¿ pone hamatum fiiiíTcjnon tamcn aptc boc ¿»r<br />

íar«ff/».Libri fcripti quos confului habcbanCjís/ffrwAr.Putarem infirma<br />

verum effe,5¿ad hanc tcnuitatcm referrera: fme etiam ad fcrnim. /<br />

„ Tcrrum ejl •vmtisJpfíhafM.e.] Ita Grxcis dicitur,qui Latinis cft Palmut<br />

maior,iiuc ¿c Dodrans.<br />

y, StatimaprimoiaífainfieEfatur.'l Tale aliquid in ipfo Pilo machjnatus<br />

C.MariuSjVt póíl dicam. Sed &: Liiiins, etiam ame inftiiutos-iios<br />

Vclites ad Capuam , libro xxiiii. S^gntar¿j,f»náitoréf]ue, & 'velites<br />

etiam, quorum inbabilc telum ad remittendum imferitU cfi. Qui tamcn<br />

locus confi<strong>de</strong>ratione duplici egct.pnmüm,quüd ^élites nominat (ncfcio<br />

an álilji) veteres illos racalai^^res.-¿cinác quód ait impcritk inhabile.<br />

AcquiSí/iíWíJjfitalc&itam flexile cftjqualchicdcfcnbítur: 6¿Polybiusapertcnegatremitti.<br />

An redunda: vox;«¡/'m/¿:í' anmiitandam<br />

impedit!í> vt niii quis bttosc mucroncm refingai &: crigat, negct remitti.An<br />

i<strong>de</strong>ó etiam ¿weww jnliabile,quia amento cmictcbatur, S¿: ccrto<br />

itiotttfSed quidquid cíl:,ha:c arma Vclitiim:á quíbus moneo haud longo<br />

Tcltafias liue Cf/r^/tfj abüíleGra:cofum.Vt alia loca omictam.iElianusita<strong>de</strong>ícribic:<br />

0\7rihTuytivTthái^Wí 7M?«t;pTÍÍí eílingthhafuferfic'teduorn<br />

cJ^0ctmag TTÍV^'' ViUim^ím^r pedum ^femis:. Íongitudo<br />

¿f^woc^TTo^ítíi'lalaf^m.óo /Lid- pedfjm qi4at(íior , Maius<br />

^m í% Hg\ TraKai^cü^ , ¿« ^ero diarn palmo prMcrca<br />

ii^,cvír


xoM« 7r£?n)>'¿o3-o;'(&)j ,t¿e7"x latione, taurinogluúnocHm<br />

tí fgii>^ (^°^^^ Sipfje.aTi TTÍ- linteo copaóftim : <strong>de</strong>hinc'vifiieÍAuíílaí<br />

jlui ÓK^Í a^m


lo8 OE MILITIA ROMANA<br />

fundic vocCj<strong>de</strong>buiíTet ^fiú^.y-^VTOAlecsqui latafcutahalel/a}}i:\n latcribus<br />

TI»; «W/OT raí? Koi^ií,7a7t; a-a?xrvoe'.Sí


tlBER TER.T1TS. 10^»<br />

recup'ieMtem TriarijoUeciUclypeisarcuere. lUínc clypcis ? nufquam iara L'b- »»ii..<br />

ij Rom^ni^jS^Tf/í/w repone cura prifcislibris.<br />

„ ExduplkitduUñoner.Qxioidfenfu?AnduastabulasfuiíTc,incur-scuf, j>*<br />

uas fie aptaiasíaii duplicatum totuiii textumíEgo hoc oniíior, 6¿: cplu- cuiufmedi,<br />

ribiis ininunfqiie tabcllis corpushoc lundiim. Varro riibi!cir,ciim etyimm<br />

íciiti quxrii: Afeliura, n-\tfes craíibuf prejci/tú<br />

fmt 'ufi,qu,zs Grxá ••/t:¡)--':appe/la/¿i. Beiic Fellus. & cum eo Eultatliius:<br />

rs^^iíjCíWííAí i^.pmy^, ¿K '\i!yi-v,^oi'jt/'iroi: GeiT^,fcuia Perflca, ex i-imi- Cerrt.<br />

mbfa,drp/igna. Pcríis atrribuit, quia crebctrinic He rcccnrilTimc ij ha- Per/i- /i,<br />

buctunc. Giülíx itcni: ríf.püy,€'Jbc.áaíriJ''^c.7i^-ppi}ir,g: Gerrum (hoc ctiam •'•^'•<br />

genere vulgoextulerúc\^í'«»íyfK//' PerfuiAn Xcnophünrc aliqubticsca<br />

vox:&:AmiiJÍanus<strong>de</strong> Vi:iCiscúíim^\i\xw-.Oítc¿H^\\\i^\\\if'aitis'uiminc^ Lib.i, i.mui-<br />

JirmipTKOtextil, drciíídorimiíagorum <strong>de</strong>rfitaie 'vcfiitis, í<strong>de</strong>m poílcVlb'd<br />

MampuitpeditHm contem¡cutis obbngls & camis , qtia tex/a wmifíc & ^és'í'rcrudUconUgefiant.<br />

Iplá <strong>de</strong>ícript.i habes,Ü¿ icem formara.Aquátamcn ""^•'"'""'"'• •<br />

aliquiaStraboabit.quidcPcF(is:a7r.J¿;o.r«.J>¿^Vp^f°Mec^^^^<br />

turfmto rhombijfmem. Ha'c figura non plañe quadrat in Amminm oh-<br />

bngam O' curua-m.^Qá poiuerunt>i Strabünc mutalVc. In Éunapio Ic^o<br />

Parthisqueque(gcns ea<strong>de</strong>m,aut incodcm iblo)(¿utahxc taha, imó &c<br />

galeasfuiflc.O;oíinU- srap^-aj,inquit, hia,icu^(ÜJÍSC,"iyoy-ncv. zt^K¿>^<br />

auiva.TthovM vva. Tra fitov ?n7i^.ifU


tío DE MILITI-A ;R.OMTANA<br />

•Cermenií ncriióiir fir)natii,fedvímimm textíu, vel tenues dr'fHcafas-colore tahulí0<br />

^^Gaüfi '^Jp-GxÚiquociüe'mCxfaxc:Scutüexcorücefa¿íis^mtv(rmmhiisí-ext¿í^<br />

éntcrdiim. qiixfttbitO'vt témpora exígiútas foJlnUbat, induxerant felithm, De alia<br />

aliqua gente Salluflius, iii fragmento : Sol'm ncEiereex 'viminikns 'va.Jk<br />

agrejlia, ibi titm {j/iod inopU Jcutornm fiterat,


USER rrERTlVS.<br />

-iii-<br />

Vecfudor emento dyfeum vejlijje uiuencf.<br />

Llb.iin<br />

í<strong>de</strong>m: ' grauesclypeoscAJisveJlireiuuencis.<br />

Sed U Liuiusteftimontum.m re miferabil¡/iiggcrit,<strong>de</strong>obfcífis CafiHni<br />

-ab KnmhdXf.Poft-rem"»aáid-ucntuminopia eft, -jt laradctraííáfquefcuíis- Lib.ixi 11.'<br />

Relies,'vUfertú'dk moUiJJknt aqua^mati<strong>de</strong>rexenarentur. AcGularcm cupidinem<br />

vit^, nil: quod á conftantiá non ab ignauiá fuit, Silius idcm <strong>de</strong><br />

^aguutijiis : —'•— refoltttáqiic nudos<br />

Lib.ii..<br />

..,-.„. .•_- Linqmntesclypeos^armorumtegmindTfiandunt.<br />

^cgcfippu.sdcIuda:is,quiin,vrberacrá,aVcrpalianoobfeíri,-H/f«wV/á<br />

f,t>n!s fhlafia non refermnt^ <strong>de</strong>irahehast coriafiutíSyVt ciho cffent-fibi qus<br />

pr&fidianúnejfent. - ' -<br />

,, Ferrenmmumme»íum,'\ In PoIyb¡o,í7iiiif>&{JU Qi'p'-¿: Sialema^<br />

purs AÜqua drmáturá,quamSctttnmdicunt. Plutarchns ÁfTrlJk dixic,&:<br />

auílorcm huiuícciei Camillum fccic. Illein pugna contra Gallos,<br />

quorum immanes gladios cimébac , cúm aliamachinatus eít, tum<br />

-Jtjtr'tíiíiTD raí Tihuyetí /^h rá^oíSc' ú-Scutis Umtnam feneam in orhemadaftmit,<br />

ligfíofolo icÍHípariim fufiinente. Ergo barc cauíTa vna &¿ prima<br />

rcijaltcra quam Polybiiis adiungit, ad fcuti tutclaní 5c fcruamcn. Indinabant<br />

cnim fi'pc in terraní, 6¿ tere licante ccncoria aut in cxcubiis habcbant,pilisetiaii.7(quodmarnioranosdoccnc)accIinacis.Nccrgoputifcerctlignum,munimeniiferro^-.<br />

•„ Ferrcüi vmh'. ] Icíi pUnimum & vulgo, é ferro. Atpoecx anrcmn<br />

ciiamfaciiuit. vtVirgiliiis:<br />

• ijíijlos 'umho'uomit áureas tenes.<br />

Scd&Sidoniuspofteriorcxuorcipsálicfuifieoftcndit. Clypeoramlux<br />

i»orbibtísmi{eaJulH(tin'vmbombns,iíaJenfumpro'<strong>de</strong>bat'vtfludium. Hoc<br />

illc <strong>de</strong> Sigimcre iuuene regio, ciuíquc comitacii íclcclo : & fatis indicat<br />

ditiorcs argécum inambitu,&; auiiini in vnibonc gcrtaíTc Non i-; Iiixús<br />

olim.Vmbüncm antcm ccrcum eft mediam illam partcm fcutt diclam<br />

quxprotubcrat&exrcnturcumrocundotumore.IdcoVmbo.quod<br />

Gra-ciseft«,«eí... Montes&emmentias hacvoce Scatius poctalipc<br />

appelUt^quod lure fuo doñas Sealigcriiüs docuit in Varronem- Sed &<br />

•Latimvcftis poiimm,qu,adpcausexibat m tumorem ^licdixcvunt.<br />

Tcrtuliíanus : 'Totumcontraaivmbonisfigmcnímn.lzciúm: Kecegnito<br />

rttr[ns vmbgne.&piíti<strong>de</strong>xorbitauit refórmalo, Pcriius:<br />

'••'-'•- • toiáqueimpune Saburra,<br />

PennifitJpdrJiJJé octtlos iam candiduí 'vmbo.<br />

De ciroDC loquicur^qui in vitos tranlTcriptus, & <strong>de</strong>pofitá prarcexta candidam<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

la.<br />

CuTnilHin-<br />

InCimiIU<br />

rhmetalío.<br />

X. Aencid.<br />

Lib. un.<br />

^ii'idrto^<br />

Pnmmitt,<br />

fi o vtftit<br />

parte.<br />

De pall.]<br />

cap.v.<br />

Ibid.<br />

Sar.vJ<br />

Tírpe ¡ux;


\\Í EÍE MÍLITIA R.OSÍAHX<br />

didam togam rumpfic:vni cum eá etiam iibertatcm. Non alicer cgo illa<br />

Wa. XI. intcrprccor. Apulcius huc cciam ducendus: PaUnfub <strong>de</strong>xtrum Utm dd<br />

httmerttm huum recurrens , vmhonU vice, dcieciÁ parte Ucimce ^ mulíiplic'i<br />

cofitabniítiútie dcpcndiiU^i GloíHe pEÍÍ(::e; Vmbilkus ¡l(A^a>Coí ¿arieíüíjTiiéé-jíHc:<br />

aii non corrigenda í ymbo, Quts^ahh^. Ncc cnim ymbtlui vocem<br />

protegió cemerc in vcránis eá notionc Icges.<br />

•ytitVuni<br />

íriidtbant<br />

In!. cap.<br />

Lib.'ii.<br />

\.\Ü. KXI.<br />

„ I^mancrtit lapidum.] Atque vfus alter, quod aucrcatctíam boíles.<br />

Nam in confiictn &: pugna, comiñus vtebantur eo,ad inipiiirum.Suctonius<br />

<strong>de</strong> Acilio animofo milite: qui abfcisá <strong>de</strong>xtra, tranftliiát in naitefÁ^<br />

•umbom oblaosagcns. Curcius; Totam ackm fattore fuo fiítitamem vnibambnspejfepropeiii.<br />

Liuius: Vmbomba$ incii^iípteaÍA jhrnuntur hoHes.<br />

Iccriim: C^U-<strong>de</strong>in<strong>de</strong> & "imbombasptdfafítes.yhx Alam ctiam dicic par-<br />

Vmhíi pre tem ilUm humcri bracliiiquejadiutriccm in hoc nifu. Quid,quód ipfa<br />

humira. jiicurua illa parSjVmbo;FaUor,aut lic Statius:<br />

Ijü^ii, dypeum nonfufiinekvjnho r,<br />

CMíitatumfpeliü.<br />

DeTydcoaic.<strong>de</strong>íeíroapugná&vixarmafuílincntc. IbiLu£tatius:íí/V .<br />

vmbonempro humeropojutt, autpro mana. Martialis coníimiliccrj <strong>de</strong> valente<br />

fuo liberto: In turbam inádcrts,cunaos vmbone repeliet.<br />

Profcító iíti pars brachij ert,'proic£la &c incuruans. Satis<strong>de</strong> Scuco, pro<br />

Polybi) qui<strong>de</strong>mmcncc. AvD. Non etiam pro mcá.L i PS.Quidabeft,<br />

aut aixs igitur ? A v D. Principium & indudioncni fcuti, ob Liuij vcf-<br />

* tüj.ir. ba(in mente habco)qux me torquciu. Nam cüm illa <strong>de</strong>* Ordine Icgcjjia<br />

,111. ¡3ji^u5^i^3.j. quoqiie QXdXíV.Ciypeis antea. Remaní vfifunty<strong>de</strong>in<strong>de</strong>pojlquam<br />

^&úni fiip^^diarijfactifunt^fcutaprodypeüfecere. Ergóne cune <strong>de</strong>mum (cuta<br />

^^anu introdu¿la,cúmíl:ipcndÍa,i<strong>de</strong>íÍ:oblidioneVeicnti ? AcquiipfeLiiiius<br />

/«'«. aliterj&;lam inaimandisclaíTibus Seruianis, datprimoridumtaxatdyfeos(<br />

¿iml^aA apyíÁmdQ DíonyAus:) íCWquisfcaía,quos 3i'pí!iíi<strong>de</strong>m ibi<br />

Grxcus.Sed S¿ farpius antea Scutorum mcntio.L i v s.Me fpcítasí pvopé<br />

ell vt negem refpon<strong>de</strong>re ad talia qux abducunt extra Pblybianum<br />

x:ampiim. Sed camen quia in margine híEreSi fiac. Tecigi fupra leuiccr <strong>de</strong><br />

^sr r 'tí'»' ^'^^'" verborum Liui),qui non ell i,vt verba arpeda praeterunc) quali an-<br />

(M. ccaelypeis tantüm Romaiii vlij poftca fcutis. Id vero falfum: ícd quod<br />

vtrumquc gcnus in víii antea, poftin<strong>de</strong> fola feúca. Breuicer hxc fcntcn-<br />

, Heííi«/jw tia.Origo igitur Scucorum a regibus,im6 á primo ipfo rcge,ÍÍ fí<strong>de</strong>m ha- '<br />

•fiueatadu besPlutarchcIUcfic<strong>de</strong>Romulo; 0tJfi;oríTO/i'5ííÉivai[popíyí^f'Aoes_;j^HííMlaK.onniloTtiti(^fA.iTíQ,aMTi^<br />

07Ai(j,uov íaUTÜTiK^ pceiÁtícóV '«^Tígfn aair¡Scfj;dpy><br />

Y.ar^'pQpMTui-.ScutisSabinorumRomuluseJl'vfuSj^mutauitfttaítc Rarf/anormn<br />

aliorum arma, anteadypcos Argólleos ferentium. Id vero palámcontra<br />

LiuiuiTijfi¿: iílo au£borediu permutatio hxcante Vciens bcllumituc<br />

fciliccccúmacccptijVnicumTatiOjinvrbcmSabini. Sedpoceílvtei:que<br />

verum diccre.&:fuic ita fub Romulo,rautatuma Seruiojitcrumque<br />

^íírtti- niutatunijobrtdioue Veiorum.TamcnexGra:co illodixens,ortum &:<br />

finí».<br />

üociciajn ¿uti qflc iSabinis. Ac iicgat alius GrxcuSjAdienxus; qui interea<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


; • LÍBER TERTIVS. 113 r<br />

Kr ea qua: Romani \ variis gcncibus Iiauíereri»^' craí;i'iTr/r)inqiiir,í,í


JI4 CEMItlTIA HOMAííA<br />

xcriiMjtu me reduxiftijatque alios forcaífiSjCrrantes. L i p s.Vtinam me<br />

quoquealiuSiCÜmopus/cdcicmcntcr! Namnoftri plerique hodic Árchilochxi<br />

func, S¿ gau<strong>de</strong>n: ia/í€J^eíP.<br />

^' D I A L O G. I I I.<br />

Gltdim Hiífanienfís. Origo ^ Vfus ^ Bonitas.<br />

E D nos adPolybium. Dat Tccundó grauiori milid Gladium, Se<br />

Scum íic dcpingit;<br />

poLVB. AVa D ral 3't;pg¡tf^a;^aíg4o, Vna cumfcutogladiuTn^<br />

TCÍVTIW^TíseA'i^v k^ioytpípH imferant^qiíemfertad<strong>de</strong>'f^y)^v.KCL?).HínStc¿vTbjJi(¿y¡U'<br />

xtrum fémur , ^ppeHant<br />

KYiv.'í^H S\ at)T« x£FT«|U.a á^á- Híjpamenfem ^ hahetquc^<br />

L- mucronern eximmrru , ^<br />

(pohZ'iv fis^h^tonop ^¿iot'í' i¿}pímvtrimq24e ^ualiduTn^<br />

TU o^é?J(rKO¡'dv-úg ¡^v^v HSM q^oniam lamina eipts firfiÓH^uoveivajf.<br />

maefl & ftahilis.<br />

Ynmelim ^^ t?/áí//ff»í íw^pyrfwf.jGladiunijinquit.noncrgopJui'cs, etíí poftcaitai\-*¿iHu<br />

fuic.Nam fequcnti a:iio minorem ctiam alium tcrebanc, quem Piigio-<br />

»e»r Latina voceTacitus dixitjaltj Grarcanicáj Parameñum, 2.utP4raz,0-<br />

»i«íw,quiaad fcmunfcilicetaut zonaní pendérec.De hoc quianibil Pulybiusjomitco.<br />

- •<br />

'^i''d "tf¿?" ^^''^ "^ (^sx^fíf» femar. ] Nouum cft noftris moribiis, Scvidcntur<br />

círequ3;reíiftant.Primüm,quomodofaciUscacdu£tio ? quomodo va^ginainibi<br />

non impedimento adpugnam ? Sed 5¿Iorephus contra, <strong>de</strong><br />

Xifc.' n. ipfis Romanis: Oí i^ TTíí^o),inquit,«a_;^/£??¡opa"tni' ¿u(pcTí^S-a^. /xa)ies~<br />

juHXoc.' Pedhes vtrhnquc Hadiumgcjlant. Longiorem qni<strong>de</strong>f» 't¡ÍH?n adfinh<br />

ñrum Utus: nam i^iti adaextrum ejl, palmi fue diioaedm diguorum menr<br />

fumnon cxcedit. Nonne claré longiorem, id cft Hifpanicnlem iltum ad'<br />

Ixuam poniííScd £¿ ciitn co Sidonrus, vbi vrbcni Romam armacyanceyr.<br />

hidlü hoHUihus ajper<br />

tiicm..' AppUcat a Uuáfulgcntem balteiís enfcm.<br />

Qu¡sautcmambig¡c,quin Romam ornetprüRomanomoreíAmplius-^<br />

fubipfumPolybiisuumnummosreperiOjinquibiisgladij funtiíniftri.<br />

Ha:c cüm ita iiht, olim dnbitaui ecquid ifta Polybij vera íatis aut Tana.<br />

Variatiim Nunc minimc, &có<strong>de</strong>fcendo vt murafle hancrem ccnfcam, &: alitet<br />

VMri.<br />

atque alicer gcftafíe.Certc quin lüfcphi,id eft Flauionmi,a-uo ita fueric<br />

vt fcribit,gladij hempe íinillri,noncft ambigendum : S¿ tbrtafi'e id in-<br />

«odudunijCiim GladipU aut Parameña iatiodudba. Etíi parum etiatn<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


• IIBER TERTIVS. lí^<br />

fitmiter. nam cccc in columna Traiani pleroíque militum cindos itcruní<br />

pro prirco ritu <strong>de</strong>xtros vi<strong>de</strong>Oji<strong>de</strong>mque in Antonini.-ecfi Imperator<br />

umen ipfe & Tribuni habenc fcré fíniftros. Oninino variauit ca íes. &:<br />

cur in Romanis ita raircmur,quod non in Gallisí Nam ij quoqueccrtó<br />

<strong>de</strong>xtros gefl:arunt,qiiodStrabo6¿Diodorus claré fcribunc. Atquiincommoda<br />

cduítio.Non in Romanis qui<strong>de</strong>ni; qui nec longi nimis crát,<br />

&: ab humero non a medio cingulopendcbanc.Denique credo eos fpe-<br />

¿taíTc fcuti vtiim , pr^cipui ínter arma. Id impcdiri vid(^atur eiufquc<br />

frequens motio,fí giadiusaut vagina íub brachio íiniflxo.Ncn ergo,inquics.in<br />

pugna idcm,cum vagina ad <strong>de</strong>xtrumíReciprocatio enim brachij<br />

adiftus impedirá. Fateor, ncchabeoquod dicam , nil¡ rcijci folcre<br />

tune pone tergum.Vnoverbo.arbitrariahxc res tuirj&cvtrímq.caufía-..<br />

„ ^ppeümt Hif¡>aníenjcm.] Paífim quidcm 8¿ crebró:fed quid ica an- H'^^nUt'<br />

te Hirpanos etiam notos ? VtLiuiusin pugna Maiilij illa veteticum^J"^'^^_<br />

ifpanicOjmemnante.Vn<strong>de</strong>istuncfqu;<br />

cuní Romaninec m Italia fuidomini etiam eflcnt. AtintcUegitnt forma<br />

HifpanicifuiíTc . NecidquidédicetfcriptoiinccrCLisapiidSuidam<br />

; (an non ipfe Polybius?) qui haiic quoquc refert ad témpora Annibaiis'"'''''"'•'''<br />

& fccundi Punic! bclU.Tunc fcilicet,cum Romani vires & conftantiam '^^am"''<br />

expcrti militú-e HifpanicíE, adfumpsére hunccnfem. Verba funt: Oj ¿\<br />

m?^TiCi;p¡irn listTam^^TtJi f^a^ipnÁ 7n)?iv


I!.(J DE JililTIA ROM,J^-NA<br />

Vb. «II. Pharfalicai\\3.p\i%m,Mi/esfaektfífe-/i. DcHifpaniSj Liuius: CalÜsff^<br />

longí gUdij acfine mucronibm, HijpaKo pumiim magU quiím csfim ájfüet»<br />

TunHfvti- fetcre hojkmJjreHÍute h<br />

iii Vegecio habcs. No^i cajim, W)i.\mi, jedpincfm tironesferire áíj'cchant.<br />

Nant cxfimpHgnanies nonfolumfacHc vicére ,fe<strong>de</strong>liam <strong>de</strong>risére RomaKt^<br />

Csfi enim quotíU ímpetu venial, non jrequenter interjiát, citm


. íi'riBüa TER.TÍVS.-•• ti><br />

g,^/jlfl^¿W/íí/í'J.'fi¿ Lucamis m¿«i7í, ifto veifu:<br />

Cantaher'exiguiSf ¿rlongis Teutonm armis. Uh.^i'.<br />

j^ecenim<strong>de</strong>Scucisacccpcrini ,qus:Hirpanis Gallifquepíenéciufilcni<br />

forma:: aiagis <strong>de</strong> hilce g!adiis,qui fie diueríi-<br />

DÍA L O G. I/ I I J. ,<br />

fihm totü <strong>de</strong>fcñpt'&JinAgmtudoformasyiokntU-.


S^^<br />

J7f vaei<br />

ll8 DE MILITIA ROMANA<br />

7f.m vfMi^UKTvÁÍav^ cBi'^G^- C^femis. Intantum ^ tam<br />

%^^%isa.vmv(ts^yoiayiroiov» frmi<strong>de</strong> curant hanc conne'<br />

Tct\ TÍ5? b/iU(rm;. xionenu.<br />

Suftine,&:iammcaud!. Arc:<br />

», frster héLcfiU dúo.] Pila teác vertQ,quod cft inillovos»c.At Laíc*xiSjSccumfccutiaa),f^er!íta.Qmshocdabic?<br />

quis non vi<strong>de</strong>cobnubiiari<br />

aut cripi germanam Pili <strong>de</strong>fcriptionem, aliena hac-vocc immifsá ? Imó<br />

^nf'dum y'íuíicPIutarchojDionyliOjAppiano jiiüftro afFi(iiic,eíl Pilam. Res ipfa<br />

vocifcratur:&:,nónne híc Icgionarium militem armat, cuius proprium<br />

9i(uliare<br />

miíUle cftPilumíln<strong>de</strong> Silius fané quam commodé Latinos líe adoraac;<br />

Nenifftsfoiüutncrij^arehítJlHiicttTnpo,<br />

ISlec mos fenntgeris fharetramimplfHíffefagittU,<br />

Fila i)alunt,breuibiifqHe hábiles mucrombus enfes^<br />

Aere cafut te^i[nrguntfufer agmina crijiis.<br />

i^atini, inquic, non haftas Tpargunc, non fegiccas-, led pila lis tclum, 52<br />

breuesHifpanicigladijjtuíngalea &¿ crilte. Eftipfclcgionariusmiles<br />

cxpreíTus.Sed U in Vegetio HUu legiones veteritm: S¿ in Fcfto, Filnm'<br />

rtmpopulascTífMcztut'ipfc Komzmis,velütpiUsvtí aJJHetw. Etquis populus<br />

praEter eos vfus? Glolfe huc faciunt./'i/«w, bTnptj^ovipeou^'lnhv ¿bpu:<br />

c£nxcHlum,& Rommum telum. Dúplex interprecamentum danc; poíle- .<br />

Corriiptt riusclaré verum,pr¡us viciocxfcriptons obfcutumautfalfum . Naní<br />

chjf¿. qui¿ iioc noui auc monftelU cl\,PilHm iigmG^caxc^xfíaculum? Gr:Eca ta-<br />

EfflWrfu. inen vox id fonat/cd leuitcr mihi reformanda in C^me$c-i- ,<br />

Vana mu-jlil¿umS¿. telum. Nihilbíc dubium.acquc adc^ VarroPilum pro telo<br />

•'ViHc ^^"'"P^" cceptum vulc ab iUo . Pihm emmdiüíum, inquic, ab ominequod<br />

t,C -hojiesferiret ,iJípilum, Eale¿tÍomihi proba . 6¿ílcutinftrunientü illo<br />

íuftico aut cibario ceri frangiquc fruméca folent, íic ifto hoftcs.Iiidc capcum<br />

omcnjfií vox cralata in bellum. Alij tamen refcribunc j quodhojiií<br />

periret,vtperilitm: mihi quí<strong>de</strong>m miniiS probé.<br />

^»t püftf, Fila dúo.] Quem numcrum poetaijVC íblenc,rangunt. Vjrgilius: .<br />

mihti. £iua manu lato cyifpcns hajliliaferrs.<br />

ii.Tiiíb. EcScatius: ^¿UisditofoUmmugejlanSjíiccliuiamenti<br />

DHíviÁiñ. Fiaerat j intorqtiet iacuU.<br />

^Áh. 11. Sed S£ Vegecius apcrcé: Hahebant ¿finamiplia, vmtmmaius qtigdPilum<br />

^ap. XT. vocabantjO'alittdminus quodFerutum. Diireníluamenahquocum PolybiOjquód<br />

is vi<strong>de</strong>acur dúo raaiora pila daré milin.akcrum rotundum,<br />

altcrum q^adrum.Si caraen is eius íenfus.Cur non ambigamípleraquc<br />

Jiíc breuiterauc obfcurc di¿ta- ilcuc hoc ipfum quod ait, tenuia tuliffi^,<br />

eos vmcufjtpr^di¿fis.Qu\áí an pra:tcr dúo maiora,eriamtenuiaf'An ex<br />

•ycgetij-nicnte_,cunivuomAÍoriun,alceruniraiausfHocmagiseredain,<br />

* tas<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


I.1BER TERTI VS. Il><br />

ne níniis manutn iis impleam aut onerem. Quod tamen Vegctius <strong>de</strong> Difmmtm<br />

Vcruto addic &c diftinguic:vix Cao an ita vetcres.Imó ex Polybio & Li- ^'s"y "*-<br />

^iocommuniterh;Ecdi(a:aPila.. ""'"'<br />

j, RotunddjquapdlmaremhabentdUmetrum-^quadrdnguUqu£Utus,'\ P''' "-tSi-<br />

FaceoF adharlifle me in his verbis,nunc expcdio.Dicic,Rotüda quí<strong>de</strong>m ""'<br />

palmarem diamccrum liabuiflcjac quadmca, toEum ambicum liuc omnc<br />

latus. Ita cním id accipiendum, ecii alicer vidcatur diiíbuní . nam li<br />

quodq-, latus in his palmare; profesó fe<strong>de</strong>cim digítorum ambitus íiac,<br />

milla, manu commodc ftnngcndns.Sed nec propotiio vlla fcrri tune ad<br />

Iignura:cüm adiungat ilUid fuiífc digiti &: íemis:qui modus quid ad fedccimíEíto<br />

igiturpiorc inccrpietatio, S¿ fiantPila;tí/e93?.í;3H, msnum<br />

tmpie/iíia, vr Dionyiius dixitj non hércules cxeuntia & apcrientia. Palmus<br />

hic au cera 7raA5ívrr,digÍtorum quaituor: qui quadrafís pedís clt;, ve<br />

raircr Tru-nule lam Lalcari vcrfum.<br />

í> ^^íi^rangula. QjjxcrebramagisfiiiíreroEundisvidcntur. Liuins ^'^•' -^"h^<br />

certc vulgarcm hanc Pdi formam agnofcitjvbi <strong>de</strong> Falarici; Hajiiii cete- j^X."^'<br />

ratereti,vr£t€rqmma<strong>de</strong>xtrsmum'vn<strong>de</strong> farum exjldhat.id¡ficutin^ila, L¡b. %\i.<br />

quadratum.'tiiii íbrcé rotundaetíam,eápaftc iic íormabanciir- Sed Appianus<br />

quadraca fo!a agnoícit,aucqui<strong>de</strong>m dcícribit, in pugna C.Suipícijxum<br />

Ga!lis;raíres¿';y^^¿oi, in crftíe.<br />

eí'í >e T»5 ¿lyiAÜc-.EraMthaJÍ£,f70KjÍmUes íacu¿ís,quai Romani Hujfos(imó<br />

ViWjdicuntyeli^noquadrangidoparie?J3edU,partereliquiefi'rraquadrau^ •' ~--fftüo^atquQ<br />

ea molli, excepto mutronc. Breuis , ícd bcna dcicnpno.in quá ^*í'''''"«<br />

.quod ncs,'ÁiJmiíid iaculhfmjje, fcrri hoc fenlii poccil, non finiilia fcili- ^•''t'""'"'<br />

cecvulgads leuibufqueuculis. Alioquiprofedtófimilia liuitjimóipla<br />

iaciila:¿¿fufpicecuraliquis rcfcribendum potius/Kc¿i'foijío^,fentcntia*vei,;,¿,<br />

aiente. AdditMediamparteTne ¡i^fío,a¿iim I'fcrri): 6¿ coníbnac cum iis '=*»K.<br />

•qu:EPüIybiushoclocü.Hocdiíronat,quódniolle ferrum facit, credo yenafi'<br />

ad inñcxumj&: ve in Vclituní halU. Ac nihiltalc nofler, eifi poíicáopi- ""•s.im..<br />

iiamuríícfuinc.<br />

„ Sibumímúdicixapmilmtiir.'l Varíe voxrcribitur,inprimáautme- iií.vn*<br />

diá ryllabáj¡,&: y.alternante. Pardm hoc eíl:. lignificatio quidcín cerca,<br />

vcnabulum fuilícjljuc iaculum venatorum. Fellus : Sihunam appcHant • • í<br />

Jllyrici telum 'veaabtilifirnile^. Ennius : lÜyrid rcftamjicisfihíinijque fa-<br />

(/íw/w.Quivultvoceni,vcvidcs,Illyricamfuifie:curnonniagisGixcam,ccrcéGrscis<br />

iam olim tritam? Écipli IlUiri] finicimi tune, opinor,<br />

Gr:eciírabác;&r,extracontrouerfi3!n,ipfcEnnius. MagirtriigicurGrxci -<br />

paflim explicant & oggerunt hanc vocem.vt Hcfychius;SiéM«,o^6F Jíe?n<br />


'lío »E MILTTTA ROMAíJA<br />

tore cxfosXégl & in Suida: ^iQCvn, ¿zóv-no'.- p^iua/x^;' •• S'ibmu Romaniim<br />

tdum.Qu.o¿ vcrum fítjproPolybianáhic<strong>de</strong>fcriptionc minoris Pili.<br />

j^ucrovn- „ Teí'tfí*ferrcumhamatíiw.]Sme n\ia'\s,'VficíNa,'iím. S(:azcmÍ3.cñy\\a.-<br />


IIBER TERTIVS.' Ill<br />

Ec fanc refquípcdc coto miniis in Dionyfio cftian quia xuo eius iam <strong>de</strong>- '<br />

creuerat? an quia <strong>de</strong> ipfo cxftáte mucrone modo fcncit^nec fcrrum mctiturquodinlignQf<br />

Scdnccíicconfenriovfqucquaquc cumPolybio:<br />

C¿ credo rcueraazuo hxc calía miicaíTcQ^iídnicrcdamíccccVegeEij aut [J^"<br />

fupra ccmp'jribus/errum irigomm non cccmgonum fuitiidcinqucnon //ÍWÍ.<br />

niñpee/ale.SiC enim (cñh'iv.Mifilit qt(íhi(ó 'vtcbaturfc<strong>de</strong>firls exerátus fí~ ^'''•'•j<br />

U vocabantur,ferrú fuhtili trígono^rsfixA , 'vnÜArum nouem ,fiuefcdali, ^^'<br />

qmdinfcHtitmfxam nonpojjet abjcindt. Amplius in Dionylio : re¿fa linea<br />

ah -utrot^fic extremorum , Dicic igitur obcliícos iftos íiuc mucroncs<br />

(ali) 'verucuU reddunc) vtrimquc fuiHe prefixos.vc vctba quidcm volúc,<br />

vcl potius i] qui vcttcrunc. Nam res £¿ ratio diírciuic. Curduplcx tam<br />

grandis ibiniucroícui-vfuijimó quomodo non impedimento lit í Exiguum<br />

fanc fcrrum a pcdc,tmc Grxcorum aav^t'ñ^ íuiílc,oninino n(^<br />

renrior,quü fcilicec in tcrram pofTctdcfigi^quodcommunitcr lolet, Il-d<br />

non illud ad iciiim &: longum.Ergo in Dionyfio clarius IcgaturjWt 3-tt-<br />

TÉfiíjá¿-""'"'<br />

fcurum cft,autalia valdc ratio illigandi,&: in brcuiorc ferro. Verba cius<br />

accipe,fed fi<strong>de</strong>licervcrfajin Mario: Didíur, mo^xt^Mmiis inpug^MUi<br />

ctim Teuíofíis frimum innoaajjé hoc <strong>de</strong> Piíü. Nam dtm amea immifio Ugniinferrumditabusfibuliá<br />

{Jha]-m^mii;) ferréis comfrehenfaé'obfiri-<br />

£ía efpt; tum qiü<strong>de</strong>m Marim atíeram vt erat reliqnit; dtcr.vm toUens^cUuum<br />

íigneiimjrag<strong>de</strong>m eiin loco impofuit, hoc commentus &jpeBa)3s, vtpi -<br />

Imnfciito aditerfar^ inci<strong>de</strong>ns re^iitm non manerct ¡fed jraBo Uguco clano<br />

fiexm jicrct circa fcrrum, ér telmn ob inatrnitíitem mucronUfic inháirens<br />

traheremr.C\.arc adfigüat duas tantum fíbulas, ncc alite'r potuir ad cífe- DMtmodi<br />

áum quem dcnarrat. Fu crine igicurdua:alx férrea:, atquc ex vcrimque ^'•""'<br />

fíbulaíuácomprehcnía;. Harumaltcramdicice lignofuppoíitam,vc curaiurs<br />

fciliccc impccu &c pcruafione ceÜ incidcncis dtñi-aaa, folucüccur ca ala, ''S'""*<br />

. .& íic inflcxá akcrá cclum pcdulum í¿ incuruum traíicretur.Cui bono?<br />

vtimpcdirct fciUcccpugnantem ,6¿;feúco iscommodcvci nonpoírcí:.<br />

Quidcrgo ? inquics. noiinc 5¿ anee inharrebat, &c impcdicbat í Ecce in<br />

Liuií) ancealtquot fxcula, pugna.cum Gallis : Onératij^telis (Pilapra> ^'''- **•<br />

milic} ^"^^^^^"/"''P'^'^'íi>''^nifix4i mt¡>r£grafiatítinh,íremíbftígcrebaní<br />

fcHta. Hoc lea fuic, ob vncos ¡cilicet qui vcrabant excrjhi pilum autÍCucUi.<br />

Sed Macius p.ucauit maias impedinientum hofti, fi pilum infle-<br />

Xürn,nQtiit3rc£tui)i pendcrec, S¿motum cranflationemquc ícuri vetarcc.<br />

Ccrte flcxio ha:c pili portea ccianí manfic ¡ fmc a Mariano inucnto, F/«H/«<br />

fmc a molJitJ;&'fi¿_;í5_ftUÍt:atcJfari, quam Appianus agnofcic. In Cxfarc ''"*•<br />

Q^ quidcm<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


Ill DE MITTTIA ROMANA<br />

i.Gaiiic. qui<strong>de</strong>m Icgis.pugna cum Húucúis-.Gitlíümag/ie adpug/iam erut impedí-i<br />

memo, quodfluribui torum[cutis 'vm idufilorum trmsfixU & colligatU^<br />

' camferrumfe inflexijjct, ñeque euellere, nequefiniflra imf edita falii com*<br />

mo<strong>de</strong>pugnarepotcra?it.\ii.''&¿ L3UÍuS;,pugná cum Gallosixcis. Lezionum<br />

anteíign.tnipiUcomecerunt. l\verDnonfoliim'vulntrai/mraryfcdtranfueréeratísfcnrü,p/eriquei»terpcafifeyiihierehant.'E(i'ú[aáCx{axhnamy<br />

& parcülligatiü confeitíuquc Icutüium. Aduoto auteiii amplius ,Mariaiii<br />

hiiius íadi mcmoriara cxítarc &C in Sclioliaftc piifco HotaDj, qui<br />

. . hxcpoctxí<br />

j^^^ j • ' ííec enim qttiuishrrefítiapifií<br />

Ag>nÍna,necjra¿ÍapereHntes cujpidc Gallos^<br />

Aut labentis cquo <strong>de</strong>fcribat vulnera Parihi:<br />

H.Tc inquam poetx iftuc rcfcrt. S¿. £x ¿iyíffriá^inquir, <strong>de</strong> ifaño hocjum^<br />

ptum ejl. nam Marim-aduerfus Santanas (legcivduiii Teutonas).taliatela:<br />

commentíis cjl vt fraSÍAmitierentur ^ncremitti abhoflibttspoffint.. In>re^<br />

cadcmPlucarchodicic;incauísadircrcpat,6i?vulttuiírencrcinitteren,.<br />

tur. Vtrumquc pocuk eífe, a¿ liíec quoque caufía in Yclitaii celo aPolybÍDtadaK<br />

D I A L O G. V.<br />

De G<strong>de</strong>i^ ^ muUipki crifia.<br />

SED pcrgc,&:fcger<br />

PoLYB., E7riís?raciírt;'S;?írt^ff'S7ir- SuperhAC omnia adornan-<br />

Kotr^ov'f^gn •^mm-?í^áj/(á^>{^ tur ápice plumeo , peíinifq^.<br />

£&^lg (pQmmíhfií?ía.n-tv'Jp- pumceüautmgrü/eBüíri^<br />

^oií7eA


tIBER TERTIVS. ü}<br />

ptifci a;ui monuincntis appáreCj hxc. Antrorfum apcrta:j& fcrri aliqua<br />

cmincntia/ed repandi. vndc &: Sila: áiüx Fcfto : SHw afpelUiur nafa<br />

fitríUm verfuf recaudo . vn<strong>de</strong> Gslc£ (¡aaqae afimilitudíne SiU dicebantnr.<br />

Ad lams fie malas vtrafquc, BuccuU: fie diare.quód buceas cegaiic. Lt- B^4*.<br />

úins: Alijt^nleas biíccuUjquetergére. luuenalis :<br />

autfiacfÁ <strong>de</strong> cajii<strong>de</strong> bnceuU fen<strong>de</strong>ns.<br />

In<strong>de</strong> BuccHÍar^ in Paterno lunfconliilco,qui has parant coníiciiintquc. Lib-mi:»<br />

AbimisBucculislorajquibiis ftrtngerentur ad guttur 6¿ fírmarentur.<br />

De his Silius:<br />

Cafidií a mentó mxlefda vinciiU r'uftt. Lib.rmí,<br />

Iccm Sidonius : Al^<strong>de</strong>comnuotihiCnpdisexituro,jlcx'tüumUm'tnárm» tib. . u.<br />

vinculadifphuljnt.f/exiles enim laminas Buccühs iíia.s vocac, lie aptas '^.i'^-'"vt<br />

pendércnt á caffi<strong>de</strong> &: flcáterentur: fina(la,\\xc lora. qux & Suidas<br />

inüelleeitj&:ó;^;WíVOCaC. 0_;yiJí,ÍnqUÍt, óÍMííeTBí-Trteiüí^a^cíMí.&n/i'É;^- líjame»-<br />

Sí TTfe* Tov T^y^-nXov T5


tlb..u<br />

Cap.rti,<br />

>¿-pís diutrfa.<br />

fcriftí.<br />

Tuníritu<br />

teloriam<br />

fiU.<br />

124 DE .MILIT-IAr-.ROMANA<br />

Vulreum liabitu grcgarij milicis fuiíTc, & galea aut criflá mlnimc iníigni.Scd<br />

&: Centuriones Romano more rranfiícrfas criftas hoc fincgercbaiit;vtinquaminiemofcercntur.Vegcti}qiiidcn]<br />

aiuoficfuir -.oliin<br />

non arbitror.fed ille C\c:Centime>3es hubebafíl galeas ferreasyjcdtrafífuer'<br />

fis é- arge»t.ttis crijlü, 'vifaciltus agnaficrcRiar. Argenti aliquid niixci<br />

incriftisagnorcit/orcaíre5¿:auriÍnnobi!iorum.Non peJIoigiturgíípaVtf<br />

vocenii&totum illudcnflatumcum aliofxpcaddit^nicntonónnccorona:<br />

cdamfpeciem refere? máximequia.Íncapitc ,6¿cumeíttriplex.<br />

Addo6¿í)aAovpropríédÍfcrctúeflc"S«T¡!TB^ó?i'. lílcfí'^wíeñjhicí'r^/?*.<br />

GrxciUttcratorcs:$aAo^Ta^7^i^('•í^%/xfíeí;^5íJ«vaWí^/(7Xl5£,AÓipoííJ'ea^<br />

"^lyjjtjtic,: Vhitlijdypegli ingaleis.-Jopbi^iuh£autcríjla. Euftaihins'.íktAoi<br />

Fhsli^iiíXiaqitepam vetemm,fJluU aitt tiihullfu-perfroníem, iitquos^cri~<br />

fisimm'mebantur. ka iíli. nec negótanien aucncfcio Hefycbium eoiv<br />

fun<strong>de</strong>re:ra'Aof,Íntiiiit, ó;\ó$ocT«cwí£í1í^'''^í"íI£í:i'/«/ft^f,fr;y?^^á/í•¿,For-<br />

Iaí^ls & a]ij,quodalius quícrac. Sedquod Euftatliio (pa'Aoíj liocLadnís<br />

cílConus. Statiiis: • crijlamtcmi.<br />

Infur^m.cono. El GloíTar esplicant Conum, vjiy&aMv'<br />

jijj ax^j¥ Tííí 7neAiíiíiicJ\ff¡u4 : cymúalum,^Juprcmafnpariemgalea . De<br />

cymbalo non crcdo:8í; reÍGribojUi/V^a;!*!', Homcri ctiam vocc-. Nara<br />

Xü/.í/3aj^c,Hcíychio.intcrprctCj cít ntirt¿jaW' jUíes^"^ /Tí&íWí^aJ'aízf. ; •.<br />

„ Pcnnifg^ punteéis aut nigm. ] Apparccolim , &ciim PoIybiusfcHpIit,non<br />

nili penn:is ipfas redas Ik tnliire,(inc alio paratu aut diftliíionc;<br />

qui mosfcrchodicTiircarum. InmonumcntistamcnalitcrconrpicimiiSj&fercadcxcmplumhodicrnimi.<br />

Sed quidquidciusfuit¡ colores<br />

vidcamus,quospüiiitdiios, P«?wf«3»primü,qucm credo honeftiorum<br />

' fuiírc,& aptum lañe fangutneo huic Marti. Virgilius:<br />

críjlajf tegtt galea áurea rubra:<br />

lecriim: crijlafjgrubcmei ExctpUmfortr.<br />

Et ccrtiüm: Purpureícrijlls jituenes. Diodonis Hifpanosquoqucoften-<br />

Lib, VI, . ditainalTeinFfiicí'É rai;KA7)xX


^ocípi^ttrat^g4ti*£ Jitfjífniacrifias P^ ^.^<br />

OrnetMÍs. confiífi'<br />

ieam mro gentmifj^dtfiinciam, &penn¿ípuichr^dilií eminentem'. Cui<br />

IDX á Claudiifio efto.Se<strong>de</strong>i#<strong>de</strong> nigriía'ót fü^tit ncgaxji légcfé íribii E3-'<br />

men ambigo djuin ttílerint: Vt aqi.'iilíe, Sí talhim atíiiím, qtíx pugnaces<br />

aucrapaccs.velominisfcilicctcáufáa'.<br />

„ Recllsmhtts?\ TriplexhsccriftaeftjííueTeiAoírí'aGrxcormii.item-T--.; r<br />

que píaAeíaiecn jJi/íaAeíai' ramcn communius icnbunt.Qjjis non cms fémjiit.<br />

memihicípoccaícertatim. vcille:<br />

Cuitriplici enflata iubágalea alta. V¡rg. TU.<br />

Alter: triplki pulfans fafligía crtftá. Valer.i 11.<br />

Euamalij.vcSiii(das:quiGcryoncmaucumatdi£l:iimp3tÉí)tí;\oF,íiue/«-s„,¿^,„.'<br />

cipitem,071 ?"«(Aójioíc sr^cf ¿c T» mQULs^paXa'ia: ^uodtres cr'iHasingaleátimiütul».<br />

haberet. V'IÁQ&C Icpidamn^rratiunculam apudPlucarchumin Araco,<br />

<strong>de</strong> virginc,quamcaptam miles galea fuá tricriíliinligniuerat,5¿in Dianx<br />

templo dcpofuerat:vn<strong>de</strong> cgrelTa rubito afpcclu tcrruit omncs, quali<br />

ipfa ibiDiana appavcrec,vrbcmq; íeruauÍt.Ha£tcnits <strong>de</strong> criftis Polybius.<br />

AvD. Quiddcliibis.caíomitcis? Li P s.VnacumPolybio:necenim,;j,j^,„(.^,<br />

quod mircmur,tangit. nili tibí noílTaconicíliiraie<strong>de</strong>ac ,cui Icuiccrvi-/".<br />

íumlegerciflopSarí^e^g/p: autreCitfcrifñbusflueinhis. Enimucróquis<br />

ncícitíffí/WcrcbcrrimcgaleisiniporitasíNccGra'corumtantiJm (perpccuiim<br />

pxncapti<strong>de</strong>os) fcd &; Latinüriim .Virgiliiis<strong>de</strong>Mezcntio;<br />

. crifláquchiyfíitiiscí¡uíKa. ' Lib.vn.<br />

Silius <strong>de</strong> Ciirionc Remano:<br />

HorrUtísó" fqnamU&c(¡mm Curiocrifla.<br />

í<strong>de</strong>m <strong>de</strong> Flamniio Coníulc:<br />

-, cni vértice fulgens<br />

Triple^ crijla inbas e¡fnndit crine Sueno.<br />

Lib.vm.<br />

Cui Sucuum fiucGcrnianicum ctiam criiicm adfi[ig¡c,quia fcilicct íllc •<br />

Flaminius críumpliaucrac dcGallis, quoscum Gcimanis-coníundíá ,<br />

poccisida'ui, haiidnouum . Aliccrcgoqui<strong>de</strong>mSiliumnonincellcgo.<br />

Efi:6¿inco<strong>de</strong>mSilio,dcMarcc.llo:- . j .Q.<br />

Ciramtflant rapidi ttmenes^ aptání^ttefrementí<br />

Sanguíneas <strong>de</strong> more iuboí. M '-Í-A<br />

Lib.sif.<br />

EtcdmrecQgitü,ecíaminlapidibu,svid4,,ccfi_.niiniisfa:pc. ,•<br />

„ pHlcherisaJpecínsJ}oflíqueformid0lafíí.s.'\ In re-tcniií moJnentuhVad<br />

pugiiam &:vii5toi'iamoitczidit:&;caufsaduplici,inquiCjbon^i:riílx.fi-f>í.í«j<br />

uequod vir maior, &:animo quóqutcfc'fcií: lutc qu&d lióííitií'rrorem'"""'<br />

magts prxbct. Vtnmiquc'verum', & n¿4c¡óí}uo nanirái'diíítii vbiqücicrraruní<br />

f etc béllacorcs hoc.adí'cé^it.CíFLCííülcs phífim,4tque ctíani.<br />

rudcsüHinnouoorbc. M3ÍorcsnoWlíndiosc,'ctJinosvgl.TüomÍÍÍ-''<br />

mus: iludióse? imo ambitiosé, S¿ liihc infigiííá líéfaíiíiliarfi-ta'rilVhriaJ<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

//?*•>


líg OE MltlTJA ROMANA<br />

jnmnioTes qu" fuperbimus.Primi auftores rei Cares, quod fcriptorcs adnotarunt<br />

^fif- ve Hcrodücus: E-Í?)T« x^ea Aó$ae S^¿"tiS^ jtap*; eiffii' o( jyiTiítífÍ'^ÍÍÍIÍÍ;/»<br />

IAIMÍU'II .5'*^'''^ '"''í/^'*'^ ¿///¿^rí Caresfunt qui ejlen<strong>de</strong>rum, Strabo: T¿ J% fljrspj T« res»'<br />

-nwTHta ^^Aof T« Ti o^ava TmiQvTUt nx/A'tiQ^a y^^ra ^tmf{£i ¡(^ Tai AÓ^M?:-<br />

Studyfui erga rem hellkam tejlimonia adferttntfcutorum anjaf,(^ infignU<br />

Ijb.vii. é" crijias. Í<strong>de</strong>m Plinius prodidit vbi <strong>de</strong> inuencoribusterum: idcmPo-<br />

Iyxnus.Sed Galeas ¿¿ Grillas aliquoc c monumemis vídc.<br />

POLY?.<br />

V<br />

. D I A L O tí., V I.<br />

Ve Loricá^ & "Vám eitisfpecie. ,<br />

LTIMVM ^inter arma,ií>W«.-quamdupUccmfuiírcüftcndicin<br />

liis verfcis: Legko.<br />

Oí ^' oyp TToMoi líJOtr- Afpler'tí^ cabientes mam<br />

M^óvn


11B E a.<br />

xct^tflflí^AcitK!^ íTZW wí? «A-<br />

TOU\ h^¿^mq.Q^' CLVTC t^-<br />

TT©^ TÍ? KCÍ^07r>\tTÍCó; S5^ ;(g^<br />

7í-6ftc^-!r^íyy.t7ragí{cf¡ T^a~<br />

ei«?j7rAÍu) dvrlTüPuoym (5)<br />

TEF.TÍVS.' _ , J17<br />

apponunt , ^ vocañt pe-<br />

¿iorale . ac fie plenam |ZÍ-<br />

Jiámcfut^ hahent armaturam.<br />

^jii turne[uper<strong>de</strong>cem<br />

miüedrachmas cenfi(knt.y^<br />

pro peBoralifiíper celera armaláricas<br />

capiunt hamataS:<br />

Far ratia fim'íítfaue armo"<br />

rum in Frinctpibm- efi ^<br />

^riarits, ntfiqtiodpropUü^<br />

^riartjfemnt hdíta^^<br />

^ Fleríquecaftentesaream Umimm. ] Vurt píeroíquc- mintum; wsOrAirmnm^<br />

habuiífc loricas illas haniatas,dc quibus mox d icit;fcd cius loco partcm """ '^í*'",<br />

a:ris autfccri procuram^qiia: tcgciet fummura pcaus.Nam imavencris;'''"'<br />

ícutiim fatis muniebac Fuit adíimile quiddam hodierno pcdoralí/eí<br />

minilslongiim,6£a:quabil¡ccrquadrum. Idj inquic,. '<br />

^ VccxntpBaM Di» hxfi^quomodo vcrtcrcm ««pcfioJt';.««^,& fe.,<br />

dit tán<strong>de</strong>m iftud. Namquod Lafcaris Corditunmfccic, f¿ice vocem cx"-<br />

5ircíric,non.tamen icriptonsmcntem.Cedó cnim quis Romanorum fie<br />

dixitívbi vox ea Ici9:a?Nec tamen dubiumi quin obuiam vulgatamque<br />

vocem Polybius habuerit in mente. Eam cQ'cS.zo,VeaQrale; & ficá re & v.amik.<br />

vfia dicebant^pedori tegcndo.Varro: Becario crudopeBeraliafaciebaKti.<br />

Plinius: £ Jíc¿^oralil>uífifrum,pcrejf^^ga¿eis.<br />

AUuiit&:tetigicSiliiis:<br />

rc£íorafell¿soLítC£fi^e'ue}taühíi4'vrfi: ^..<br />

pcdpraliaccorio vulc fUiíTejVti & Varro. Etiam c ferroiidcm: • ' '<br />

lile'virüpila,^-ferrocircumdarepeSius f^a • •<br />

Addi<strong>de</strong>na. • „<br />

Xenophpn<strong>de</strong>Pcrfis: Gí^'ec^^'^VaVíppa kd.raíg^r.ioricacÍrcitpé^<br />

¿íu^cuiqueern, An Lmi) eamensinSalüs <strong>de</strong>fcribcndis,q«iarmatifalx^h^nzrMmumpeaon<br />

«^.«..j.Ex.ipro dicos, c Dionyfio non dicas.qui Lib.,..<br />

AíAbbic ariusaPDclIaDitf?ivín,rf,.,^í-,_ •__ / r- i -^ ,<br />

t.iüpnc,n^^u^v.^.^.LgenusappclIatPQlya:nusí^3ii>esix,„,/?«;¿.í«^í;.«^^-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

tierr


113 ^ - D E • *í rt'ITC.-í'A B. o M A ti A<br />

dcrfuptUiís mif'fíihus femiloñcoí pro inteyris <strong>de</strong>dit, vt m-tnentes (¡¡ti<strong>de</strong>m<br />

tuñ eJJént,mterionbíís tecíís-JagientesppcA imñ mnfoffcnt. Ec Paufa-<br />

Dupiex h- nías, loL'icas vecenim 6¿ Homencas dcfcvibcns, oftcndit babuiíTcduas<br />

parces. ¿iUoñviM^^-;^XK£ TIOIÍIM^PX^TÓ (ÁifT'ii¡vai(t¿¡'Siidf^'p]Tovyt^'íPjíít'p~<br />

tes. ÍUAqu't<strong>de</strong>mpecíorícs"í¿í^«-e circa ventremapta -, b£c vtdorfotegmen<br />

effit.VocubAnt GyaUJiuc Caua é' iticurua, aformi . lllam antrorfu^Jianc<br />

retrorfusinducebíínt: <strong>de</strong>in<strong>de</strong> fibaU vtntmqHe iiingebant. Vidc 5¿ inqiiire,<br />

fatebcrisadíimilcsaittipfasefre liodicrnasloricas noftras. Siintenim<br />

ifti íEtin) Q^üí^¡iíc,CiuzJíaNíes c^_/3/ii/;,quüs Euftachius aliiquc in Homero<br />

itera agiiofcunt.Ergo du:e parces: ncc diflímilc in Hamatis^quo afpc-<br />

Vakrh £t\i Valcrium arbicror du^is íoricaí ex cá feciíTc. Nam <strong>de</strong> Scaruáille ciim<br />

quíjiin iix fcribcrct, Se faítum cius accolleret Bi icannico bclloi in fcopulo , inquit,<br />

rcliclus,&:diu magna vi hoftium ruftcntacá,cüm íblus cfl'et,tan<strong>de</strong>m£ib. 111.<br />

3, Plenamiujlámque habent armaturar». ] Corporc fcilicctíam vndíque<br />

munito S¿ te£lo. Qiiod ita gloriatur Ticus Cxfar <strong>de</strong> filis Romanis,<br />

^^\x^\{z


L(BER TERTIVS. t¡-9<br />

miUtes,proh ttefas'. pmllo ante Rotnani, eí- armis omnihui more ¡>rimx claf-<br />

Jís armati. quod ille <strong>de</strong> Prxtorianis Maxcntij fcripiíc.<br />

Loricás caplunt hamafas.] Gríecc 3-a'e^xaí a?^v


.J5® DEMItlTIA H.0MA1ÍA<br />

Lib.nn. MUtcrumtextHsjpmofaq^feUnrAferHAt<br />

Nexi¿/i immmero chalybumjkbtemine thorax:<br />

'^"^•* Hafipras TquaiTias ecianí Tliimas vi<strong>de</strong>o dici, á fpccie parí. In Statio:<br />

Iit),ii, efífemgermamin car pare pref^it,<br />

. £lu¡t mulé um plunm fmííí tegií íngiúnk%ie/Tfcr.<br />

Atque explicac ibi Luflacius, Uminis. Parthorum alfiduumhocrc-<br />

«'*• gnicnjetianiincquis.Iiiftinus : Mtimmentumipfise^utfcjueloricdptuma-<br />

Lib.jii.ii ^^fa^^í^'t'^ 'vtr't?»quetoto corporetegunt.hmm\s.nví^áe ii^écm: Hí>fiem<br />

"vndiquc UminisferreU in modum tenuis pliimx conteCfum. Salluftiusí<br />

lo r«gm. Equites cataphra¡ÍÍ,ferrcá omnijpecie^ equis paria ifperintenu erant ^ qux<br />

linteaferrosUrfñfíis in modamplums. aaaexHerant. Ecipfe quidcm lintco<br />

laminas fupernedit, Virgiíius pcUi,<br />

Spiímantémque agiíah.ií equum,qiiempe!lis aénts ^<br />

Inplumamfquítmiiauro coíifertategehat. . - •-<br />

Quam etiam pellem auro ¿Ófirtam facitian quia aurum in fquamis mi-<br />

Xtuiiij an quiaipfx fquamx auro inncxx ? id eíTct; catcnulis aut filis ex<br />

auro. Certé lquamasipfasord¡neconnexasfi


IIBER TERTIVS.<br />

Tírrms ¡turiito nettCAtAJraBus equP.<br />

I3I<br />

Clihnta<br />

íéd aDousáfilio noftro emcndatiis, ^rato.^cc foli illi, fcd &Sarmata: rumiu<br />

hacarniacurá.Tacicus: CatavhraCU Prindfihtíí ac mhiiíftmo cuiquc-J '-Híftte^men,ferréis<br />

UmiKÜ aut prxaiiro corto confertum .y o.\cÚ\xsV\a.ccm:<br />

Sarmatkis coierc minm,fremititfj^<br />

Semiferurigethismolií-íorkiicatenaj<br />

'uirorum Lib. 7,.<br />

jdquoqíictegmen equis.<br />

Et<strong>de</strong>fculpti hi tales ÍncoluninaTraÍani,cum contis, arque etiam ía^ictis.Ncc<br />

vero ferro folüm neíbebant hasloricas, fcd & cornu. Amníia- uñu w.<br />

ñus: SarmatiS&^ddii hafidfuntlongiores, é'hric^ excormhífsrafis""-'<br />

drlxuigatisjplumarumjpeckjmteüindumentisinnexa. J<strong>de</strong>óiurcúiTa-s'ui^^i^li".<br />

citi loco fupiaambigam, (no cnim aíTeram.ablítJan non reponendum '"'''* '*^''«ftdduro<br />

í-í7r;í«.quoniam Si: Paufani3s,vc proprium, Sarmatis hoc adcri-'"*'*<br />

tuiCjatque adcó negat ferrum üs cíTe. Ta;ar ^^w^xaíjinquiCj -nziZm TÍV Lib.i.<br />

j^ f3A«5-/cT€C ¿v'íyovTtíi: Th&rdces vero itafaciunt.Multas eqtios qitijque mtfrií.<br />

usnonddbellummodh 'vtHntur,fedé-diispatriisfilisimmeUnt. eol<strong>li'</strong><br />

gentes 'vero úngulas^ eos ptrgantes dr dijfecmtes cenfiúunt ex iis quiddam<br />

draconum fquamis fimile.autftquis dracoftcHi no vi<strong>de</strong>rit, vidit atitem nucis<br />

fincdfiuCíumv'm<strong>de</strong>m,nsenucefegmentisautiacunatis torultsfiopmnffimitUrit,hau<strong>de</strong>rr¿trit.Has<br />

igiturfquamuliíf Perforantes, ^ neruis equims<br />

autbuiulis confitentes, loríeos adufiim habení, neque<strong>de</strong>core Gracamcü<br />

inferiores, ñeque infrmiores. Tiam ^ cominus fercujjk , cf iaSfupetitd,<br />

refiftmt é'fi{ftinent.Qxz^\\\Qh ibi loricas iftas <strong>de</strong>fcriptas habcs: ad quatum<br />

excmplum Domitiani Piincipisilla fuic, Martiaülaudara:<br />

^mm vel ad AetoU fecuram eufpidis iSlum íib.ri r,<br />

Tcxuitinnumcrilubricttí'vngHisapri.<br />

Nccetiim luc óptimo noftroTurncboaíu;ndor,y^«íw^rfí(¿'4yeKplí.Aíart¿»/A<br />

canti, qtiít aprmarum vngalarumjpeciem referrtnt. Inió ex ípfis vngulis. **?'"*"*'<br />

5£imitaribocÍ<strong>de</strong>ó Domitianusambicióse voluit,quiaexpeditionem<br />

in Sarmatas ipfe fufcepiflec (in Tranquillo Icges) 6¿ lauream <strong>de</strong>'iis loui<br />

confeccaflet.Sed fatis <strong>de</strong> loriéis hamatís.ad quas rcfcrcndi Scatiaui ver-<br />

CiXS ifti: /¿'«í omnefuharmis<br />

ferreafu.'ategunt.<br />

I.ib.iiii.<br />

Jfcerilm: — magnorum^ xreafutA<br />

Xib.t 11.<br />

rheracum. Ettcrtiúm:<br />

—— ^''''"futaferuafítingentiafirro<br />

IiE>.ri I.<br />

£í^era.nmtergommquammttis.<br />

IX. t<br />

Vbi<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


i^^ DE, l^II/ITIA ROMANA<br />

Triiic» lo- vbiy¿/d hxcappellac , fiue carenas iun£tas, líue laminasiicxas,vtrum<br />

mi.<br />

voles. Ait &: in cxti'cmis verlibus rer infutHmfernim: ve oftcndat/«//.<br />

cem loricam cam fuiíTe. id cít, catcnas aut laminas fie gemínatas. Sic in '<br />

Virgilio. Lorkam csnferiam hamts attr6J¡ mlkem.<br />

lib.ii. In Valerio: fer dyfú ce<strong>de</strong>ntts epi4í,fariémquetrUkem. . ,<br />

Lib. 11. In Silio: — textam nodis aitre^ triikem<br />

Lorkam.<br />

Lib. II.<br />

Eifi lixc poflrema ad lineam loricam fas fie 6¿ transfcrri. At <strong>de</strong> fquaxnis<br />

ctiamgcminisVirgilius:<br />

Nec duplkifqiiAma brkaf<strong>de</strong>lis (^ auro<br />

Suftimdt.<br />

Atque hic talis textus aii non Grates in Statio?<br />

Llb. 1111<br />

OmnibHs £rat£ propugnant fecfora trates.<br />

Lib.v. IteínSilio: dypeojtetit ítrk in ora.<br />

' Cujpis, c^ oppefftas uetita efi tranfmittere crates,<br />

iis^Dutn!'^" clypeorum''cratcs in[el]egunt,quibus coriaindnaa,8¿vmboex<br />

' arreaucferro? An pocíüs, vtdixijhas loricas, inquíbus anulorLini ordi.nes<br />

&: tcxtus vclut erares rcferuncí An dcniquc aliud gcnus, quod Sea-<br />

I.mv g-cíDf/etSSíjfjou^<br />

Anabáf. tuMÍc»lasJupergenua,craJ?itfevt ¿inif-^uo^raguU'vincií/íur .CuiuCmodi<br />

Hí^wfí/á- Hifpanorum credo fuiííe,quos pugnaCannenüPolybius <strong>de</strong>ftituitct A/voTt,':^mp!pd^ii:^javicritoK:in<br />

lineis purpura pratextis tH«!cis.Quo¿i^<br />

-Lib.iii.<br />

fumcxeo Liuius.Nam tunicaEillxprpfctSó vicem thoracum fucrunt.<br />

arque ita <strong>de</strong> üldcm Hifpanis Strabo: A/io-S-üí^ofec uí T^QÍiíí-carelvioiSe d?^V'<br />

cxá^Tol^ ^m-mi:ln lineo thoraceplerique,paud hamatis vtuntur. Qiiin-<br />

>j 11. Ana- ctiam Chalybes apud Xenophoutcm (atquin ferti ibi copia) in hoc tho-<br />

' • í ' race.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


LÍBER TERTIVS. IJJ<br />

imimventrem 'vfque.ln Italia quoque vfurparunc.&: Liuius Auguftum E'/MI4.<br />

legiffe alTcrit in thorace Hmeofiriptum,Az Cofli opimis fpoliis. Quive- Lib.mr.<br />

tus fuerit oportec, 6¿;ab jUoa-uo. Silius ctiam populaiicer Falilcos ica<br />

armat: Induiofjjmnlgemilia lina Fdi feos. Ub-inr.<br />

Meminit U alibi: Umim qua tegmim ihorax Lib. ir.<br />

MulttplkisltrñclaHditUtuí.<br />

Sed & Suetonius <strong>de</strong> Imp. Galbá: Thoracem induit linteum. In vfu ergo Cap.vir.<br />

plnnfariam:etiiPjufanÍ3Stamen<strong>de</strong>priniit,S¿vcnantibusmagis,quamj,''£2i.<br />

pugnantibus commendar. Oí ^ápjtxic, inquir, o) >^ndi fAa^o/j&},o¡e, ^¿yaum.<br />

ífxoíaí eícr/ ^mfAOi. Jí/atTi^ ^ ÉíaE^ó/^oi ñv aíJheP"' ^p'tvovmq h áipe- ^''''''<br />

?\tíatv. zva7iní'A¿vTa.t •)& a-i^m ^ Xioviz^v oo óiTEC ^ •^mpia.Mav: Lories Unte A<br />

fw^mmibiii non ^{¡tie 'vtiles. Trmfmittunt enim velcoxlía &fiíi£íxferrion:<br />

'venamihus autem profiínt. Franguniur cnim aut retundunturin Os<br />

leonum dcntcs &piintherdram.h.3. Paiilanias iitdicat.haud vané <strong>de</strong> prifca<br />

qui<strong>de</strong>m coníiciendí ratione, quxerat ve c filis pluhbus fiiniculos ftriiercnc,<br />

eorqiie <strong>de</strong>in<strong>de</strong> neílcrent U ínter fe aptarenc. A mulcitiidinc filorum,an<br />

fiiniculomm? biÜccs, trilices,dixére. Pliniusaii(3:or,Amafimca'p.'u'**<br />

jEgypti rcgem thoracem habuilTe, cuiíísJifiguUJiUtrecentüfexaginta- in Thai.<br />

quinqué filis conflabant. í<strong>de</strong>m <strong>de</strong> co<strong>de</strong>m Hcrodotus, niíi quod trecenta- ^^«"'¡"'fjexaginta<br />

modoicribic.Diuerrum paullógenusvi<strong>de</strong>tur,dc quo inNicc-"* * ""*'<br />

tá Choniarc Icgo.Is in Ifaacii rcbus, Conradum qucmdam Montisferratéfem<br />

rairificc Iaudat,&: robur eiiis extollit.addit dcindc: Avn^ f^ioi<br />

avd/ $v(ifQT¡iVti(ciuiu SiYty6v'i(^i-nj ¿¡c Se ?\/VH 7n7n}mf¿évov ¿'^á}íii;TTÍQ^TTIV^BIV, £Unv d-co^xog¿VÍSVÍTO.«5<br />

"^OSTO^'^i wdvvvj7rít;áÁa-) i{^onü> svfXTnXvB^h, e¿í ifc/^^fÁot^eii'eu ^aíís$<br />

9Í; ocíij'ií*? I'.' Ipje tune qm<strong>de</strong>mfinefctito ^ugnabat,fed ex li?7afaButextum <<br />

quoddam, "vino aujlero ajfatimfaiito madidatitf» ,fd:p¿íes repUcatnm, loco<br />

thoracü induerát. A<strong>de</strong>o autem ¡¿iibu-s refifiebat vino S'fi^í coaffum ^perfiifnm^'vtomnitelo<br />

í^írí'¿«7?w/í.MirusillcthoraXj6£ConficiendÍracio:<br />

ciir periit ? requiri dcberct, &: fortaíTc poíTec ex iis qux Nicetas fcribir.<br />

Dixit autem 3cMaxíS'ií%í'z»'TO;t^«y^/'//«''í///i"'í/«'w_p^.-&:paulIopóítj<br />

oufA-m'hYí^WóivtéH^ a'Atr), c¡iX3.'í\fíillonia arte confeííum iiidicans, vccoaftiliafolent.<br />

Etvcróélanactiameiufmodicoadliles thoraces repcrio. Urttat/^vt<br />

in Suid.ijC fcriptorc vetcri: oesí^tnS\ S^'ra/cxi(pa;\5t/'5BCÓ^XOÍ WIA»- ""*<br />

ifj capitibtts thoraces coacíiles, quorum finualio frma &Jiabilis mmet ob<br />

bonitatemcoaífilium. Significáthcalonibus autipfísmilitibuspcrviam<br />

geftatosjvtonera alia,in capitc, fie ramcn duros vt nihil infieítcrentur,.<br />

&reruarentcauitatemfuam&:habitumcorponaptum. Vi<strong>de</strong>o&Ca:faris<br />

xvio in vfu fuiire,etli foitaíTe non cam probos.Scribit <strong>de</strong> fuis in me- "<br />

tu hoftilium fagittarum : Omnesfer'e milites aut exfubcoa¿fis¡ atitex cen- i"-C¡uit><br />

tonibia túnica^ aut tegmeníafecerantyquibuí telavitarent. Subcoaótadi- subeeusfa<br />

cit,qua; Vlpianus CetÓíilft, Vhaiusla/Kucoaitas: SíCunzaoñrahodic'» Céfij*,<br />

R 5 rel/ra¿<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


tib-'tii.<br />

Liiiit.<br />

IJ4 DBMILITIAROMANA<br />

Feítra.VWni] vcthm tana perfi coaSía 'vefieinfaciunt, & Ji addatur acér<br />

tum^etUmferro refifiuut. Aceto ¡pfi,' vim tribuit, quam Nicecis vino auíl:cro,niíilÍ3¿.icecum<br />

ipfeintellexit.Lanci igituretiamThoracci:&an<br />

non tale aliquidí^f»_^/á Samnitiim in 'L.\\i\o}Spongíii, \nQ^\n,pe6íorite'<br />

gtímentitm. Égo opmoi:, 3i: Spongim itcm reúmortim'Xc-ix.wWwi.wo. La-<br />

•bcnte ícuo vi<strong>de</strong>o túnicas iiitet^ras ex his coadis fa¿ias, quas vulgo milites<br />

gcftabant, fi¿ Tharaco?Nadws diccbant. Sufpicor ab Antoiiino Caracalla<br />

rcpercas,cxDionis Fragmento L xxx i i.in Fuluianis:¡íaidüti'efKTTí<br />

inquit,Ti^vmo^w,«TÍyáp«BÍÍ/CÍJKS'oT^a


IIBER TERTIVS IJ/<br />

Zahít^uelorU^e dteantur.Hcm qu6 abeoíad quam diucrfum atuo Polybi<br />

luumícum omnia lapíh,& militix Rornanx vix vmbra.Iuuat tamen<br />

feillanoíTcob^criptorcs Ínfimos, quibusinoccanoncnoninuidcmus<br />

liicem. Abfolui. AVD. Curioséaliqüidqiia;ro. Li PS.Nego. AVD.<br />

Q^id ita? LI p s. Hüc ipdinijquia curiosc.Non amo hoc genus,atque<br />

vtinamadfru£tum6¿vfummagis rcferamusnoíli-ai AVD. Imótalc<br />

eric.Rogo inveceribus illis loricis ecqua: grauitas? Nam fcriptor ille <strong>de</strong><br />

Thowcomacho ,hoc nomine máxime cómcndat Lllam nouitiam,quód<br />

pondus pr« cá liaberenc vetercs. L i p s. Q^ippe vt omnia mecalla-<br />

Rcdco tamenin mcmoriam lociin Plutarcho, quinen praiit ad máximum<br />

pondus. Scribitin DcmctrÍO:0í


|>E MIXITIA S.OMAVA<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />


D I A r ex G. V I I.<br />

X>e Ocrea ohiter. iitm exprofejjo ^pUne<strong>de</strong> Bqttltum ArmU.<br />

E Armis,quoda(iPedices,p!cnéabrolui. A VD. Inrcrrumpo,&<br />

Dncgo.Nam vbi Ocrc^ívcrbocccigcrat PoIybius:cxfpe£labam vbcriorcm<br />

a te explicationcm.L i P s-Protcéló iure me reuocas; nam exci<strong>de</strong>rat:fcdbrcuiccrcape.<br />

OcreAtn íingulari numero tribuit&;nominacr«*»frM<br />

Po!ybius:an ergo vnam tantümíHaua <strong>de</strong> nihilo hxc dubitatio eft-Si tn J"** ***<br />

Vegctiopalamícriptum: .ríá'wjy?«/-í«ííW'»/f?rf*r úcreasIn<strong>de</strong>xtrü ^t,,,<br />

cruribuscogebattturacopen^. Datvnismodócrutibus,&fignantcr<strong>de</strong>-^'P-^^x/w.CuriftisícauíTamtnibiexeodcm<br />

cliciaSj^uódinpugnacominus,]"urt"*'<br />

<strong>de</strong>xtrospe<strong>de</strong>s inante milites habere <strong>de</strong>hcárit: at cutn miplibns certatur,jji<br />

mfiros.ixAx^c iara olim legas quofdam populosconttá,ÍÍniftrum modo '*'%y corú. Atantiquitmlpricas<br />

fMv^ÚQ^Kotí QÚzeiyoiíjd/^'c^ non habebant fedinveíle<br />

mtt-mlhShdr ¡Wot^jÉ5/- fumq^facilemineqtiosma-<br />

t^tíg^km%^ntc^nKü^^(Qr09^üexpedit4erat/edadcon-<br />

Ojdq avfiTT^omg •cMia-.tpdAaig grefmmimstHÜ^fecun,<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


138 BE MttITIA KO.MAITA<br />

rdtí^ó^^ itdTci UoT^mA/^^ Hafiéi ct'mm dupliciterwU'<br />

UTe^a.)^ luj ¡w^'íg.xa.^d.^-^ tiles iis erant. quod &gra'<br />

?>.6^ct{£«Aaá'a^7roi«i'7ÉÍ3aTg ciles faciehant ac tremula^s ^<br />

^TT^ore^íi/'Sí «Í£¿ücw^rxo7roü eóque ncc colliriearc reílepO'<br />

^o-^^dti^yTTt^ ^yí rlm émh. terant ^fcopum tangere-^^<br />

€^1íía;7$o5*í*:7íoireí)«íríiM/pa- priufquam cujpi<strong>de</strong>m in AIÍ~<br />

^cutió^TL^tcwúqr TzuHTm-úJv quo <strong>de</strong>fgerent ^ corjcujfzipjd<br />

'xw€ii}g^Td7¡>ifig-ct(fujuíTp(CsT!>, motu equorum pler&q^fran'<br />


tlBER TEKTIVS.' t]p<br />

§)^rluoíitfÁiTa.Kri'^(Cúg^¿ ex tranffumptione/tms.cHccwpmri^í<br />

^^^,/^óytfiov^ Ipidisvjumfirmum acvio^<br />

^moKol'cwTiQK^yHv^-mi- lentum.Ea<strong>de</strong>mratioinfcw<br />

Sh^üXoLQ^^ (tüOí Toii Muí- ^oppofiionejiabília ¿rfir-<br />


•14° ^^ MlLÍTtK IMOMAKA<br />

Ncmpc hcrum Tumii grauitcr Ixfum in pugna Canncnfi fufcíperevoluit<br />

in dorfimi, vt folcc. Áliis dignioribus auc moUioribus (ncc cnirn<br />

straier. vulgó) fuit qui manu toUcretiS¿:adiucarét.í/rá/í)«í ij Laf inis diíSi, quia<br />

iiiCaracaí, S£ftcrnerentequuni,&:ineumriibleuarcDt. Spartianus,; CumUÍumin<br />

Lib. un- eífiíumjiraíoreitísleuarct.kmm\zn\i%¿c\\ú\ano:I.affomilite,quifeia-<br />

Lib.íix. fejpmtmcqno<strong>de</strong>xtrkmamicrexit.\ácm¿zValcrttiniano: Cumeumelufm<br />

non fttfá^eretec^uus, anteriores fe<strong>de</strong>sfrAtermoremeñgmsinfublime^<strong>de</strong>^<br />

AnuW.tm xtramJ?rator/smilitifiafiiah/cífíMSxmziíiiGíxCiieíyttQQÁck,3.b¡íltoU<br />

„~ ""' lcndo.Plutarchus:A''/üe J^jWoí7í/)te?


i!<br />

LÍBER • TEKTiys."- • H«i<br />

gínesomnescuíncunr. NufquameniminiisformaautVethgium, &:,<br />

pe<strong>de</strong>s fcmpcr pcnduli^finealio fulcro. Atquc a<strong>de</strong>o res noua, ve nec fitci,<br />

Licinum nomc:n¡fi quod patrum «cate Franc. Philclphus ne tescottidianacareretvoci^^o,Stapedamappellauic,<br />

quód pes in eo ftaret. Bqdaeus<br />

meliüs puriufque putautt circumícribi, S>LSub^cemfedanetm¿Áút<br />

A V D. Vtvidco nonomnia laudabiliiim vctcrcs inuencre, qua:dam rcr<br />

liaa&nobis. Mamccttchocfenumvtile&firmiorifcnionieft,vtile<br />

8¿ fcanfioni. qua: meo animo difíícilis fuicyvtique armatis. L i p s- Ñobis<br />

ita fit, nempc incxcrcitatis: at ílli continuo vfu dirccbant, idq; ínter<br />

milicia: ludinienta. Quid tamen tantopcrc miíandum i nóunc 8¿ ruíliculinoftricottidicvfurpant,<br />

fiinullo nifu fubiiciune feincquo^í It^^"^'"**^<br />

-vetcrcs, atquc id íaltu quodamfaüum Vir|^us.cangic: 'a^-M"*<br />

SttUkiunt in e^aas. ••-• \ v\<br />

Et Ckudianus: Ifi^f-ementüeqtúdúrfumjcum pon<strong>de</strong>re conüi<br />

Imuíoi chdylumfdtu transferre cathefíos.<br />

Sed <strong>de</strong> Romanis propric, Vcgctium audi. NP» ísntum I tirombas ,fed\^' \iir,..<br />

etiam a fii^exdiofis mluihas fdiíio eqttorum diftriífefimper eJlexaBa.<br />

'^Memnjftimnjp^ue adhanc £tAt£mJ.ket'umcuwdifimuUúone ^feruenijjs:<br />

tnamfefium ejLEquilignei humefubtecíOfieJfate púíiebanturin campo .fufer<br />

hos tumores prime inermes, dum canfiietudineproficerent, <strong>de</strong>mfim armati<br />

cogehantur afcen<strong>de</strong>re. tants^ cura, erat, 'vt mnplum a <strong>de</strong>xtrts ,fed<br />

etiam afiniflris & infiltre ér dcfiürc condifcerent, euagiíiattfs etiamgladies<br />

'vel cont&s tenemcs. Hac cnim afií.dua meditationtfacifbant .fciUcef vt yt<br />

tumultaprslij[memora afceu<strong>de</strong>r.ent,quitamftudios'eexerceba_ntur impace.<br />

Vi<strong>de</strong>s faliciontm hanc ínter aífidua excrcitia vel ad Vcgecij témpora,<br />

ciim bona pleraquc iam pericrant, retcntam : haud arquéjieceflariam,<br />

li vel cune equcílria ifta fulcta. A v D. At in Vcgecij verbis non diífimulo<br />

mirari meglidiseftaginaiff quod ait, &¿ fie quoque iníiluiílc. L i p s.<br />

Nihileft. VliishíEc&Cplurapotuit:&.nónnedc Popipcio Plurarchusi^^S^<br />

txz¿^\^\x., iamfenemexerciíijje fe Ínter milites i drinequo vifuM^^Xmc {\t " • -<br />

verba cius funt)i'^nsó'W, 'iÁ*áfjS{j'ot-n TB ^íipoí dsffiayf^ófcnQ-9-füi-Tj TíS'ÍTJo-a i„ p5pj¡(^<br />

)(ff^ t(ff.TnKAe¡ovTu40yificei:trafjei3remaíqaeediice»temg¿adiuwfinc diffcaitaíe,e/juo<br />

incitato &currente^ferum^/faci/ÜPierepofuiJ^-? Quod fatSítatümj&quxdam<br />

calía, Viennx mcmini a Turcici gencris cquite, fpeüance<br />

D.M AXIMII-I ANO írapcratórumoptims,8¿:.magnanobilium<br />

ac popularium turbá.Quid ilíc í<strong>de</strong>m Plutarclius <strong>de</strong> lulio Csfaic? í" Caf-<br />

yffí,i^T^ *dTa>'^7ÍKÍ¡iedv^istt*.^jt¡cii>>ff.i!xmTtv'l7ns.Qi'.- ¿quitare^fuero 'J"^'!'!'"''<br />

i/!ifMÍleerat.yíJpueueratemmma»iis retro iauertesé'dorpfuom^<br />

-^etis viribus equum admitiere & concitare. Eccc. hxc. & talia.facilia réd-<br />

•<strong>de</strong>bant lis qux nobis funt ardua,&: dilGendocxcrcendoquc veré militaris<br />

Ars fiébat.Scd altcrum cciam nioneo,cur facilbr hxc fa litio, nenipe ''"^fí^.<br />

^quódScllas iftas equcftrcs aliiufculas,^cferrol^noquecompagiña-"2«ó.' *<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

S 3 tas,.


^i D2 MltTTlA ROMAKA<br />

tas,tioníiabsbant.Quid ergo eamtn vicetn? ílr.?gula qusdatn é panno^<br />

corio,peUc,qiiibus eqiios inftemcbant,eoque & Strata dicebanc:ícré ve<br />

hodie noíliiagafonos.Sencca: ¿"/«/¿«í efi,cfui equum empturm, non ífjíim<br />

ZpÍft.L»«x tHfpicit,fedJlratum eltts¿rfiques. Iccriim Equum empturm ^folui iubcs<br />

Jlratum.Gxxd ^poít/jt-m. paritcr dixcre,itcmquc Ejí'swja: qiú vocc vul-<br />

^iduia go fi£ Latini vfi. Vacro: Mihipueromo.dicavriaffáttRnusó'togd,finc^<br />

^^*"'''^'*"y^ycí¿f4/fM?w«ítfOT,f^««rf^»fí^¿í/'^w. Etoílcndicquofdamduriusaut<br />

fortiiis habicoSjCphippüs ctfam caruiflpQuod tamen aó ita pcrpctuum<br />

fuiíTcarbicror j vt Ncronis dcnique a:uo Equiccs in tratifuchcndoe»<br />

DiauV víürparint: quod ex Dioiiis cürapcadio * fupra monui, ó£ iurcaliorfum<br />

traxi.Profefló iamdiu ir. promifcuo vfu epJiippia,S¿ omnis le£lio docec.<br />

QuinCxfarcüm Germanos oftendicüscaruiflejliocquoqueaddocet,<br />

.íT.Gaiiic. Romanos habtnflcjquos eonominevtmollesilliconccmnebancitfí'A//,<br />

m(::^\t^eorummoribitífurpiusautinertiush


LÍBER TERTIVS. I4^<br />

SeáhoncftÍorcsTeftenifc¡liceipretiorammagisiiiñrauifre,auctapetcm.rí Í^/ÍW.<br />

Silius! jUftmS'tdoniofHlgentemardoretafetAi. :<br />

De cquo dicit.qui fie inftrams. Lego & apudLiuiurti .• Btám tihivira lib.<br />

liceatpurpurÁin'ueflepagiUavli,matrcmfamU¡astifampurptfreumami^^^<br />

culitm habere non fines > & eqitf^ tit/u prmofiüs mjlratus ertt, qiám 'vxor<br />

i'íy?;í4íIndifrualionclcgisOppia:h?cdicunciir,& temeré a qmbufdam<br />

reponivi<strong>de</strong>Oj/cí-T/íífííaí.DcequovcrumeftiScius fute purpuraauccoccoinfternere<br />

magifl:ranbusa¿quiciim imperioeram. Atquehifunr,<br />

quosfiipradixi j Confi¡Urcsznx.I^peratorijequF. A v D. Satis nouame .<br />

doces.fed amplius.SclIx crgo ifta: iioftra; nuper nata:? L i p . Ncqua- stiu nojln<br />

quanijnecdixi.NegauipL'nieccréSjnontaLiienfacronouítias.&forcafící'^''''""*'<br />

Sidoni] ApoUinansxuoianiin vfii. Iiidncunchic verba :^/^y^»gtt/»¿ Lib.ni.<br />

acfpumU pingiiia liipatafufcipiu/it, dijfiUarum equejlrium mádifaBapt-


14^ OB MIIITIA ItOMAVA<br />

diJhfUMstrorumminora. Citraqui<strong>de</strong>m Uin GloíTis rcribitur; AorJc<br />

Atire^»>í.""''*-A"*íuia latrocinantes vcebantitríanrcfcribimuSjAiÉynx;;?<br />

fedvixaulim- Addo,HifpanorumctiamCetrasfuifle.corummáxime<br />

j.ciuiV. quiproximi MaurisSd Afris: zxc^cmác'mQx^mKHiJpítnorHmcetratd<br />

Lib.txi. ¿6hortes,S)C\a.]^\\x\Q: Hijpam cctrisfufpofitáincubantesfitwten tranfiíÁt<br />

tMJtéruL^.Scá vidcndum an non paulló aliae,atque alibi quxfiucro,<br />

Snurettr in'><br />

hafii.<br />

ItíMik.<br />

^.ib.itt<br />

Sine imá cu/pUe.] Graici Iioc vno verbo ¡raíífijsTÍfesí dicunt,íiue etiatn<br />

fftiQtxa &c aazíí;t;oi',Sed priorc voce Polybius hic vfus, itemq; Homcrus:<br />

—— • í>;^a lié ffiprt'<br />

O pB-'STH aew^TÜSfiiíÁfihaiv. '",.-.<br />

Vbi fíe Euftathius: Stfíígy THpjffkTne*'"' «fl'^oi' c^ aJceJÍ» o^í j cí cmS^í^or TO<br />

ow;£nMax£5i"i5í(í'ógjí&íóp9opáüTD ig'avcu miti Turywíofjcv zara ytii;: SaurfiterferrumfaruHm<br />

caunm^in acutum <strong>de</strong>finem, mi inferu íhfmgpars hafi^t<br />

ifficit 'vtreBufiAtttatHr <strong>de</strong>fixa. terrx . Ac vi<strong>de</strong>s inibi altcrum ctiam vfum<br />

..ciusferri,nempcadhaftam rcaam<strong>de</strong>fígcndam,cümcaferiata. Sedad<br />

^fum Polybianum, exemplú inccrti fcriptoris apud Suidam eccc iftud:<br />

.£t celeriter equo conuerfo ádiam Uffiím ,percuíit eum cujpidí imá mguU.<br />

„ VmhilicAtis ftacíntis fimiliimum. ] In Gricocft vox Fapdni. <strong>de</strong> quo<br />

-genere Suidas : Xlhmeaa, •^ax.Kvña. ^artaif^ Xi-ñfatíff^fTntt^ipü: Popana^<br />

fUcentA Ut*,& tenues, é'. rotundx. Ex iis S¿ formam equeftris ícuci yir<br />

dcSjfiueporiüsPrfrWíe. Itaenimolimvocabant. Liuíus: Dejiliuntex<br />

.equÍs,é'pro ^"t'ffg'^^'íií firmas obiidunt.lx.cmm: FexiUa fefuerum parmaf^<br />

ceraere equitum, Et feré ita Liuius. ficuc Sí Gloflx explican::<br />

^, Ajfumpsere Gr£camc4marmítturam. ] Qua: ea fuerit^nemo melíus<br />

Xiuitm» Ipfepho dixeiit: íi támen tamplenañi inítruíta ea iamiunc Polybij<br />

«M?lrl>i(.^^^-^'^^ lofcphus 2náiatar.To7;'¡7izsíu


irSÜR TERTIVÍ.' I4Jgladmferientes,<br />

maltas.frofiefmbsntfemineces. Ad diio iiotabilis locus.<br />

quod &: lanceas eiaculati equitcs fínc:6¿ quód gladij eomm tales. Ac <strong>de</strong><br />

iftis,poftcriorccfiam:EuoinDione Chryfoftomo teítimonium obfcruojciim<br />

illc <strong>de</strong> Chari<strong>de</strong>mo quodam viro nobili: na^iX,co^ S\ ij.á;^ipají iuBorjfth.<br />

fiíya%isf TíJv ¡Tarizm- : AcánÜuí erM longíorem gUdiiim ex illU equefiri-<br />

¿a/.Pcrgic porroad<strong>de</strong>re lufephus, contitm in mam longum. & intellegit c^ntrn vd<br />

grandioicm coiicuifonam hañam, ad hoftcm cominus feriendum aut '"•/'»•<br />

<strong>de</strong>iiciendum.Non cft dubiuní quin & olim hafta; huic vrui,non tamen ^«/(/«orí<br />

femóte auc genu obnix:E,ob fcrrum in Ímo quod dixi. Ali| camen ííc fe- "*"«"•'<br />

rebantjCÜm -mv^np fciíicet abetar: ve Afer ille,<strong>de</strong> quo SUms:<br />

Síijlefítatíi genu per camfumfon<strong>de</strong>ra conú lib.iT^<br />

SarmstkifYdna aduerfos vrgebat in bofes.<br />

Vt Sarmata quifpiam in Valerio:<br />

campis hofiilihuí vmbram lib,Ti.<br />

Fert ahies obnixAgemt,<br />

Sed Romani an fub brachiuin inclinauerint &: ad latus applicaucrint,<br />

haud aíTcto; racio illa 6¿ arpc¿lus acucioris fcrri íic pofcit. At illud fatis<br />

nouum, quod lofcphus fubiungic, MpharetrÁ tria aut quattuar iacuU. ^ap «/jr<br />

Nihil tale m Polybio,aut vilo vetcruminili quód in Dionyiij fupra ver- í^ciin'rié<br />

bis \/idim\is,eí4eular{>sfiiijffe haJloí.Scd ücet, imo oportct fortaíle, intellegereconcurforias<br />

illashaftas, quazcunc minorcs& trcmulxhabcre<br />

potucrunt dupliccm hunc vfum, Alicer in lofcpho, S¿ palám diftinguit,<br />

&c velitares iftas haílas pliires donar. jEuo igitur hoc accciTit, ac cominus<br />

atquceminus pugnare cques illc potuit.PoñremafunE,¿-VM,áf/íJ-G«/«íS.<br />

fia i//x.'-ziíí'/'íí//V/6


dtftripti.<br />

Lib. iixv,<br />

armU'<br />

Lib.vii.<br />

Sintfrtne.<br />

'^4^ DE MILITIA'ROMAK*<br />

D I A L O G. V I I I.<br />

Numií/ee equites <strong>de</strong>fcrifti ^ ®/ Tarent'mi,<br />

CED entmucró LiplijCÜm i:TifimÍd£ iacuia^ores cenip mi. Aádidit Liuius,<br />

í'^«uj7/»f/ríe«¿-.\S¿ fíe in Virgilio : Et Ntímida infrxnes cingtifit.<br />

Ciaudiaiius: —fonipes ignartis habena, virgaregit. VbtVirgamlüco<br />

Frxniadnotcs,aliisctiamexprcírum. vtSilio:<br />

• Numidsjgem infciafr£m,<br />

Queis Ínter geminm,per ludum 7nobtlis,aureí<br />

^adrupe<strong>de</strong>mfie^üt^non ce<strong>de</strong>ns virga hpat^,<br />

In Strabone: Myjigprí ÍTOTO'? ^(SVTO.IJO^I'TI SÍ ¡(^ (^Tnt^'iuiv, a^". "^hipa^^íu<br />

o'ixyj^ít&íu.-raniü equfí z'¿urJtur,fid vclacihufjitáque c¿iJequeMtii>us vt exigua<br />

virgula regantur.Hcxoáhnus: HofAa


LIBES. TERTÍVS. I47<br />

li m ípecíemtrcíícpc validi& feroces. Sciuit Annibal SíRomani: quorum<br />

¡He v!£lonas fuas in parte,¡fti cla<strong>de</strong>s Uuíc gencri adfignanc. Et Romani<br />

poftcá,vi^á Africaj^ftimarunt &: fepe ínter auxilia habueruntjVC<br />

, Scipiominor,vcMarius,vi:inGalliáipfcC:erar. AvD.Benélia'c&firmitcr<br />

docuiíti: taracti Liuij locus cft, qui addic iis arma, contra cuum<br />

fcnfum. Scribit in pugna Canncnfí, incer dolos AnnibaÜs, ^ingenios<br />

fermc Temidas ,fr&terconfuetu armatcláque,gladioseccultosfíihlericií<br />

habeníes ^J^ecie transfugarum a<strong>de</strong>quitajfe, f^rmáf^ue & iactila afílepe<strong>de</strong>s<br />

hsftiumpmeciJJLj.'Hóu.nt palam arma daí, imó diftin£l:c lerkas S¡¿ parmas?<br />

L I p s. Vidi olim locura, 5¿: me tcnutc-.có magís, quód in Appiano<br />

nonNamidds, fcd Celtiberos in hac ípsá re Icgebam. Ec fané magis<br />

conueniac.nili hoc Liuiura fubleuat,quód aliud ctiam gcnus Numida- jj^m/if*<br />

rumequitum,qui grauiorcs,5¿frxnati:<strong>de</strong> quibus ipfc libro xxiiii. Nec itmiú<br />

cmnes Numids in<strong>de</strong>xtro cornu locaiiJedqnibm, <strong>de</strong>fultoruminmorem^binos<br />

trahertúbuí eqaos, ínter acerrimamfepe pugnam ,in recenlcm cxfejjo<br />

A R M A TI s trmjjultare morís erat. Palam armatos eos facic: 8¿ <strong>de</strong> cali<br />

genere priores illosdicara fuiíTeíhaudaliudrepcrio.EtfanéDefultores DÍ/«//BW.<br />

ifti cquitcs miri,&; alibi tamcn Icíti.vcin ^iiano: PÍ^tpiínsoí-^ o¡^ Jhaíf<br />

ítTpcomii '¡TTTWiv auiiefiJ^(/^oiv o^f^oi' o'ty^ iJ.im7moSon cfuraMu ¡TT<br />

aMop, ¿'TOÍ' !t;i^eía ¡(^TSr. Jmphippi,qui daobtu equis mnftratis^^ cofíigat¿s<br />

Ínter fe^'veíjtmtur.qui etiam <strong>de</strong> alio in álium tranfiliunt,cum 'vfuspefcit,<br />

In ludum á¿:cirx:um hi tradu£l;i,6¿ab ipsá re diéli Dcfulcorcs.Manilius:<br />

Nec non alterno <strong>de</strong>fidtorft<strong>de</strong>redorfo LÍ1>.T.<br />

^mdrupediím,&JlabiUspoterit <strong>de</strong>fgcre plantas<br />

Ver quos vadit equos.<br />

Hyginiis.- Cajlor dicítur alterna morte re<strong>de</strong>mptiu, Vn<strong>de</strong>etiamRomani<br />

Jkruant inflitütum, cüm Defultorem mittunt. -v/jus dúos equos habet, ptU<br />

letim in capite, eqno in equjfm tranfilit, quodillefuá ¡¿"JTatris vicefungatur.<br />

Propcrtius:<br />

Efi etiam durjgxfpecies Verttimniis,& eius<br />

Traifcit alternequilcuepondíts cquo.<br />

Vuk Vcrrtimnum varias fpecics induerc, modo aurigam vi<strong>de</strong>ri, mod&<br />

<strong>de</strong>fuItorem.Homerus iftos agnouic ^ 6¿ fusé <strong>de</strong>lcripíjc, fcd in quattuor<br />

Ctiam equis alternantes.<br />

'óS'ífX7rt


14^ DE MIIITIA ROMAKA<br />

tibi nimis aut fabulofum <strong>de</strong> quateinis Homeri equis vi<strong>de</strong>atar:cccc Fiorus,<br />

.uSjdcyíffííctiaminhiftoriáQicit, libro iii. cap. ni. Rexipje (Theutoniim)<br />

TheutoboichuáquaternosfenófefueequosintfífiUrefoíittís^'vix'vfiHm<br />

atmfugeretfafcendit. Hi funcigitur iSumidx. Tarentini, qui & ipfi in<br />

LiuÍo,6¿ alibi Polybio rtominaiicur,haud dilTimiles, &¿ dúplex quoquc<br />

eonimgenus.SiJntillileues,dcquibus^lianus •.^'iws'iO'V o¡ ^b ^ói-o?<br />

etxom^affiv, ek ^t^¿¡pafrsTc TmMuíoi^ B» tp^ovTai^ H^ ¡ía?íSv{ffi ¡•'ryia.yeiin^ai<br />

iCffi mpcurifOi:£^MÍííiM alij iáculanturtantum, admanus hojlihm non veniunt,é"V6cmtttr<br />

Hipfagonijla&Taremim. Suntalijj<strong>de</strong>quibusLitib.xiiY.<br />

yjyj. cretenfesauxiliares, i¿rquosTarefitínosvecaba»t, equitcs bifios fiaim<br />

trábenles eqacs.Hcc pluradc iílis lubet, auc opuSjd ice re: finís iii Po^<br />

lybio-fírw


ARM A<br />

fccun-<br />

ncra.Pri-<br />

C O L L E C T I O ARMORVM.<br />

HASTATORVM<br />

&<br />

PRIMCIPVM<br />

&<br />

TRIA», I OR.V M<br />

V.<br />

Í49<br />

fGladim }Jijpa¡i¡ei-Jtf.<br />

fllafiíik, titumpedumUn^itudinetiigitalicrapttr,<br />

Vi t-l T V M J /i-fTc maJ/i diio<strong>de</strong>cim dt^iiorum.<br />

{.Galea^ efeüe aut corío,<br />

'Scutuit'y lattítn daos pe<strong>de</strong>s &fmit, lon^um quamor^<br />

¿r iiiterdumpalmum,<br />

Glad'm Hi^anienfts, JirsJBí niucrone & vttimque<br />

Ulu.<br />

Galea irea^íumcrijlis.<br />

Ocre*.<br />

fSeutiim.<br />

Hajíd.<br />

E QJ I T V M J QUdÍM.<br />

] Lorica,<br />

tVíotundum<br />

Pila dúo. Vntitn nmui< vel<br />

id^:ie (^(^uadrafígülmn»<br />

Jtíi»(£í,jí»;l7e Vetiatoúii haJlU.<br />

Onmiuní ifiírum longnudo in ¡igno,tres etibttii infer-<br />

7o,tott<strong>de</strong>ni. fedparsjtiedi/tf¡bii¡isiiexaUgno. Mucrs<br />

hamatits, Tmrt/fenmt bafioí.<br />

Lorica ditplex .vel e lamina -treáfeuftmá) di^itorum<br />

vndique duoáeúm.PeÜor<strong>de</strong> diüa:<br />

Vel ex catenis & fquafíiulú confccla, quá HaoiatOt<br />

^ Htíditioriiifi,<br />

Tí<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

IVSTl


:v°<br />

I V S T I L I P S I<br />

DE MlLlflA ROMANA<br />

L Í B E R III I.<br />

DÍA LO GI 5 M V S<br />

Vi^ojíüo zAciei ftj communü ordojum 'vU ^interuaÜa: perqué<br />

íjiaAccedió ^ recento.<br />

I E qiiarco vente meusad confl:itutum;Ecceme,ínquit,ii<br />

vnquam,fluidum nunc audiendi. Aciei enim<br />

8¿ pugax res erit.SubníÍ3&: cum hac rpcjinquam, li-<br />

I cet abeas. Vbi in Polybio verbulum i quiere, veflU<br />

ijüonreperies: atqucicacúmduxnofter fi¿magi-<br />

f crdéficit, cgo fqbíiíto &c íilco. A v D. Tune? ¡>¿ lie<br />

meludumfacíasí DícatnondicatPolybius jüviuo<br />

-*-""""*• egOjdiccs. LI p s. Flocci &; pappi mihi tus minx. —* i?^J!hiQsucu-^i;<br />

'fítwMTu. ae^feov.A V D. Imó,tu hic miht obnoxius, ex promiíTo. Diuiíio &:,<strong>de</strong>finitiotuavolunc,6¿cum<br />

primisipfarcs:qux nuUacíl, íi A c i E M omictis.Nónne<br />

eius caufsá omniaínec priora tanciim, Dilecfus, Ordo, ArntA:<br />

fcd ipfa Difciplina huc refpicitj &nihil eá opus, niíi ad foicitcr & fclíci-<br />

-ter pugtiandum.Ergovnoyer.bojjiiDo^or,doce:aut.Li P S. Q^idfacies?<br />

A V D. In vtncla tcdabo, fed h:EC brachiorum , ncc dimictam, niíi<br />

impetrara. Lips. Omicte,impetraftr:ccfireueraha;rcüvndcordiar:<br />

qua progrediar:quia órbita nulla pi:eíra,quam inftítam.Cúm omnia circumIpÍcio,nibif<br />

raelius quam adLiuiumme vertam,qui Latinos &S.<br />

J^omanos ordines,cum &¿ Aciemjinílruxit. HEEC tu mihi legc,& Polybium<br />

dÍmitte:non íinc caíligatiunculá, quod lem ipfam pr;Ecipuani lii)arit<br />

nec verbo. CauíTam tamen forcaílis habuic, quó<strong>de</strong>xhiílorÜs cius<br />

£¿ variis pugnis difpoütio ha:c potuit cíTc nota. Sed legito:<br />

íí^mu Vhihü ordinihm exercitm infiruBmejfet, Hafiati<br />

33 omniumfrimifugnam inihat... Si Haflatt profligare ho -<br />

33i sftem nonpojfent jpe<strong>de</strong>preffo eos retroce<strong>de</strong>ntes in interuaÜa<br />

33 ordinum Principes recipiehant. ^um Frincipumpugna<br />

fferat^Hañati fequehantur. Triarijfuh'uexUlisconfi<strong>de</strong>-<br />

^ihatflnifirocrureporreBofiuUmmxahumeris}jafimfuh<br />

)^€re¿íacujpi<strong>de</strong>intcrrafixas, haudfecmquam 'vaüofepm<br />

^, inhorrere'tacies/enentes.SiapudPrincipes queque haud<br />

fatis<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

I.


- DE MTLITIA ROM. 11 B. ^¿ARTVS. I/l<br />

Jktisproff^erepu^na^umejfct^ a prima aciead loriarlos »<br />

fenfimreferehmtur. Jn<strong>de</strong>remadTriariosredift, ¿km J><br />

UhorMur^pTOuerhio increhuit. Trmrijconfurgentes ,^hi- , J><br />

in íntermllo ordinum fuorum Principes & Haítatos re- •3> •<br />

cepíjfent, extemplo comfrefüordimb^ií njclut clau<strong>de</strong>hant J5 •<br />

'vias, 'vnóque continenti agmine, ia^-n f?ul¡afl?epoJi reli- 39<br />

Ba^inhofiemince<strong>de</strong>hant. J<strong>de</strong>ratformidolofifúmumho^ 33<br />

fii^ cum ^elutvi&osirifectiti^nouam repenteaciemex-^'^<br />

furgenteyn,auShm numero cernehant.<br />

Eccc tibí Ac IE s,qiix dcfinitioni noflrahis vcrbis infita, AD IMPV'<br />

GNANDVirf AVT REPVGNANDVM. Nam duplícíhac caufsá<br />

omiiis aeics infí:ru¿l:a,i(Íqiie vi£loriK Tpe hL finc.Plcraqueautcm ca omnisvnüS¿liniplÍcíordincdirpofica,quemhichabé5:<br />

ordiiie dicoper<br />

Gcneramilitum fiueclaffes.Nam<br />

„ Hítfintiomnuimprhnifup¡aminibam.'\ Non plancaut-vni'aerséverum<br />

cñjfcdj&r;»;/ííww//»/diimtaxat ex ftaráriá &: graui acie.Natn Vclitcs<br />

certt anre cos,aui: icucs milites, pugnare íólici: & fie pcigradus víriuin<br />

pugna-proce<strong>de</strong>bac. Abinfírmioribus,paiilatimadmag¡sfirmoson£j;»f»-'<br />

firmoíque vcncLun.Pcrpctuus & inuiolabilis fere liic ordo,vctcri& bo-á"'»'""'"''<br />

náquidcm re Romíiná.AliteralibíinLíuio/cdruípcdéaut fabo.Falso -<br />

iiíCjin pugna Scipionisciim Syphacc &; Ardrubalc: Romamisfoft j'rtó£-¿-i-¡t.xs*-.'<br />

pesHafiatortmprmafigna, infuhfidiisTñariosconfiituh-. Nóncfl: ita.p,"!"!!^.,.<br />

alicer AppianusSiPülybiusineaprcpugnájSidifertcíta'tuunc {Polybij<br />

Verba} npcüTup f^ raí; T^-fd^ctTav mpLuIca;^^ Si "mú^c, -f 'ZfltyyJ'ynov^TíÁdO'-<br />

7siíaí¿iT'^ta^im: Primiimqili<strong>de</strong>mH.tflatorumfigna^pofiifta rrináfum^ -.<br />

extremaveroTritrioriim : atquc iniérit, faiítum idá Scipionc H»Ta n<br />

•sap auviTííScc: tuxtamorem Komamrum. Simile Appianus,5¿nihil certius.CorrigaturergoLiuius<br />

: Romanus PrincipespojiHafiMortimprimACoTnSii.<br />

figna: á Carolo SigonJo quoque ante nos obferuatum. Surpeíle autem<br />

inloco Liui] altero : pugna exarta c^, non illa ordinata per Principes, Lib.xTii.<br />

HafiatÓJqtie, & Triarías. Enímueró hxc pugna talis inordinata S¿ pr:E- f^f"^"<br />

termoreSjncc eft vt Liuius ita rcripfcrit. Vereor vt líos tales locos non<br />

impericia, fcd¡mprouidapcritiacorruperit ciiiufpiam, qm aut voccm [>frt,»í».'<br />

/ri«c//'«?« atteii<strong>de</strong>ritjeoque primos fecerit; autqui Vegetijfcripta dcH"^"^!'"'mónita<br />

íic locantis://í^ri?»¿ arie,üiqmt,pugnaníesPrincipes, infecunda ^[^"f""''<br />

Hajíati,inlertfáTriarif wcal/aníur.AMhiizcTat: PrimaacicsPrinápum,cnp':¡x.<br />

fecundaHaHatorumMoucotc,nequidharcturbcntauc ofiufccnc,aliol¡¡;^',<br />

ritu feriptaj6¿; alio fenfu. Ritu qui<strong>de</strong>m, quiáib Hadiiano aut Traiano<br />

cccpit (habec hxc pro veteribus, vt obferuabis, Ycgetius) qui in miUtiá •<br />

inultaimmutiirunt.Scnfuaucein,vt Fríficipesíücxinz (¡prcmcc íic «¿cfi-fapxVnii •<br />

nit)<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


l'yt DE MIIITTA ROMAWA<br />

nic) in frimú ordine cxcnitañ 0- vetercs milites: Hajíail wfecutído, drciimdati<br />

c.-t^aphracíisfagiuarij, vccnon optimi milites cumjpiculls vcl Unceis^quospfüis<br />

Haftatüs vocahíint. Vi<strong>de</strong>s diucrfa omnia aphfcis, &c fcri-1.<br />

AntepiUr.i \¡\^ ctiam,í^«ííj anicA Príncipes vocahantlHoví crgo tune ¿¿ tuo aruoínon<br />

"ÁZf."" communiterjfedmagisAntepiUtíos.ExAmraiano: AnteptUnUHafia-<br />

Lib.xvi. tífque.é-ordinumprimis,veliitinfglu-bilimHrOyfundatis. AíluficinSimplicio<br />

qiiodam, qui antcite <strong>de</strong>ccflbrem fuum omni prauitatc ftu<strong>de</strong>bac:<br />

j,ib,ixvi 11 Hic in cruento cenamine citm Maximino, 'uelut antepiUnofuo comen<strong>de</strong>ns^<br />

fuperare eam in fnai<strong>de</strong>ndis familiartim nobiliiim nemísjlii<strong>de</strong>hat . Is crgo<br />

Xiii.xxiiii ciinc ordo.6¿:lírmatalius Ammiani locus,íi emendctur, iíle. Imperator<br />

cateruis peditnmprmis médium Ínter acies jpattum ¡fecundíim Homericam<br />

dij^ojiiionem,prxfiítuit. Quid tu z\s}frmis? &¿ Homerum aduocas ? pla-<br />

-Vidc infr. niilinie aduerfus ílle cfl:,fi¿' infirmes in medio locat.Nota res eft.eoque<br />

Ammi^m ^^'^rcíeribcdum,í»//Vm'í,adhunc Vcgetianú morcm.Infrotecnim vetorreítui.<br />

ccrcs S¿ cxetcitati illi Principes, in medio Sagittarij &Haftatijintergo<br />

Triarij.Ergo Ínter firmiflimos interieíli infirmi.No alicer túcfuit; oluii<br />

alitcr,vtdixÍ3&: pluribusexcplis(quid opusinre nota?) poífim firmare, •<br />

,, Eos retroce<strong>de</strong>ntes in interua/U ordinum Principes reciptebant. ] Difpofítio<br />

fuic, quam pofuit: fed ratio pugn^e ,inquic, diuifa & per partes.<br />

Haftatiqui<strong>de</strong>m primi égraui armaturá pugnabanc: quidli pellcrentur,<br />

aut non pcUcrenc hoftemíretrocedcbat in interualla ordinum,&: Frinf£ct/ftif&<br />

cipes excipiebant.In hac re ars omnis &C arcanura, vr lie dicam ,mil¡tÍK<br />

Zl<strong>li'</strong>ii'á^ RomanK:habcre vías ínter manipulos,clau<strong>de</strong>re&apcrirecas,proutvifum.Huic<br />

ínuento, non fallor, omncs eorum visorias iiccat pxnc adru<br />

erdinS. fcríbere.ÁppcUat híc intermita. ordinam-.zlihyFias. Vt: Fias patentes in-<br />

Lib.xii. termanipulosantefignanorum.Itcrúm:PandunturÍnterordiñes 'vÍ£. Ec<br />

Lib.x. ijj ¡jo(. ¿pfQ textu qucm Ubanius, VelutícUu<strong>de</strong>bant'vía^. Nccatíud cft,<br />

Lib.viii, quodruprádÍxit:itfá»í/«//r.H(i,Taeftag-H^tyiTMTÍÍCAÓ^^J&IK,<br />

Qjia: autem,8¿ quot,6¿ qiianta illa.'' dabo pro viribus, nec rcm tam vtiílfiniít<br />

fciilempatiarha:rercínfinibusNu£tis.Dupliciapiimumh:£Cinterualla,<br />

uaiia. ínter Genera,&¿ ínter Manípnl¿>s.lmci G enera jtranfuerfa erant, poli lin-<br />

'"7'* "^X%^^^^^ quodque milítum corpus.Vt poíl: Haíbtos,rpatio rclido, Prin-<br />

"¿inerunt. cipcsTequcbantur;íterum fpatio poíliílos, Triarij. Ergotranfbería illa<br />

secuytdit interualla,dumtaxacbina. Alia Ínter Manípulos, díretta fpatia aut vía:,<br />

^y^^*;^&quceínvnoipfo Genere Manípulum a Manipulo difcernebant.H^c<br />

fum. in<strong>de</strong>nis manipulisncccíTariónouemeíantjVtfacilc per te vi<strong>de</strong>s. Sed<br />

Madutecrü quafitalingula.''firmitcr &¿ folidc nefcio,imó credo pro locis, pro copiis,<br />

%}"'"*"' producís arbitrio variaíTe.Tamen illa tranfuerfagrandíuíi:ulafuiírcdixcrís,ex<br />

Püiybio notantCjAnnibalcrntia pugna Africana tertíam acíem<br />

Lib, ir. v(itadiuircrat,Romano CY.í-[i\o)pluiftadío a fecunda remouíJ/e.'Eiü <strong>de</strong> Romanís<br />

hoc non dixerim jfed probabiliter, quod ín pcíicíone S¿ ícftionc<br />

cañrorum,id hic fuiíTe. Quid cnim aliud ca^quain vclut diípoíita acíes?<br />

Ibi<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


IIBER 'qV^ÁKTVSl ijj<br />

Ibí ergo primA vía tranfucrfa Qf^ntana ¡ quitiquagintapeduTn cfl:: altera<br />

J'níícipJ/íñvie Priacipiomm,feditmcemum.Yix anibigo quin tale in acie<br />

communitcr . &c Principes ab Haftatis quinquaginu circitcr pe<strong>de</strong>s re-'<br />

motijTriarij ühWWscentum. Nam hicPi-3:i:orerac,5¿rigiia,&:Principionimipraforma.<br />

Opiiscciamprofesó caliahquo incerualload procc<strong>de</strong>ndum<br />

auc recc<strong>de</strong>nduin, &C ne agmina mifccrcucur. lam in dircítis<br />

Yiisjaliceratquealircrfuicprovfu.Si Vclites(vcfx•pc)in^crie¿li,Iatill^culasfuií^eoporcuic,/'f^/K?wxx.<br />

aucxxx. Sinon/uenmlanépcdumx. Id<br />

queque pro numero legionum alicer: & vbi ha: muirá:; ac quod fequi- ,<br />

tur,manipuli,[pacia non potucre elTe magna: imó fortaíTe Cxfaris & inferiorum<br />

suo, cüm iam non bina;, fcd qiiaternXj o£ton:e, <strong>de</strong>na: pugnaicnt<br />

legioneSjdiuifio U iiiterualla faíta non per manipules, fcd per cohorces.Cogicecur.Sed<br />

vfus enimueróiftarum Viarum magnus,6¿ qucm c7«' &<br />

Liuius hicproponic.In puenaxtíí diuifi ordinibus.tamen vnum omncs^''"*<br />

Corpus ílatim íiebanc, cum opus: í¿ per vías utas lungcbam le, diiiungebanc.Hoc<br />

ira exempli caufsá,fa£tum. Haftati prcmuncur,voló Principes<br />

fuccedcre,&: iílos recipere:ítacim id fiebat beneficio Viarum. Recc<strong>de</strong>banc<br />

enim Manipuli Haftacorum fingulí , & auerfi leuitcrvias<br />

Principura ingrediebaiicur, quas ij laxabaac,6¿ ipti quoque Icuiccr procc<strong>de</strong>banc.Tum<br />

aut rccincbant apud fe HaftacoSjduplicaco agmine ;auc<br />

planéfeflbs retro fe locabant in grandiorc inccrualloj ordinibus fcmpec.<br />

(longus vfus id facicbar) feruacis. í<strong>de</strong>m in Triariis:fi Principes improfpere<br />

pugnantes rccepcarenc.Iámnehoccapis? A VD. Propeniodum.in<br />

vaáreliarfito, quomodümanipuli manípulos non impulerincin hoc<br />

receíTu í nifi íi in lacus flcxi S¿ obliqui retroceíTerinc. L i p s. Nihü ho- '^^''"', «"rum.<br />

vi<strong>de</strong>o ce in vná &c fummárc falli, quaní mea culpa cfl quód non tHHt'<br />

prardixi. Ccnfes Manípulos reimos oppolitos fuiflc , Vías item per tria/'«''"•w».<br />

genera iuiíTeredasreílcrror.SinguIa Genera Vías íi-iasdimciifas habuere,rednonpcraliaG;;ncrapcnecrances.<br />

Manipuli Principumclau<strong>de</strong>bantátergo<br />

Viam HaftatOrum j&liberumpcream arpectumautexcurrumhabebant:i<strong>de</strong>mqueTrÍarij,pcriftorum.<br />

Inquincuncem igicuc<br />

•dilpoíitio ifta manipulorum fuic, vt ícpiel dicam. Vi<strong>de</strong> formam;<br />

HDDDDDDDDÜD ^••<br />

' DDDDDDDDDD-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

laig


5y4 ... BE M1LTTI.A ROMANA<br />

Iani,aut tardi manu S¿ mente eSjaur cerré capis. A V D, CapIo,fed audorem<br />

das qiii firmec?L i P s.Non cgo fufficio? A v D .Mihi.fed quid 15<br />

apud alium edifTero^Sí rcfrageturíL i P s.Fundum auñürcmque Polybium<br />

dabis, in pu gná Aíricauá. Attendc, vnicus locus eít, fed firmus,<br />

o't^j7^07:^10^, inquit,SSDKÍTo? Tagw? TÍeT/ww Suua/iifaiv t^-nav -nvnv,<br />

«rg^Tcv fÁ» T«ías-«5tí>(ctjTac5ü7»f orifÁCtiOi CA'c/ia?TK/^atni/é^¿'irá'Si^T»;<br />

7BÍ5 ¿*¡WT/O/Í ÉAítpaVTOv: Publíus ord'tms copUrum fuarumficinjimxit.<br />

Frimum Hafiatos eorúmque Ui'lanipttles per inieruaÜii.fofi iftos,frÍmifes,<br />

" Jlatuens manipdos non adfriorum mampulorum interuallum ('vú mes efi<br />

Romíims)fed alias fofi ¿dios re£fo ahfcejjttjdque ¿b multittidinem hofiilium<br />

stipmu (i/fft¿^;^;;,^, vi<strong>de</strong>.Scipio.inquir.inhacpuenanonferuauitcouimunem<br />

íotii- rcccprumqueKomanorum morem inmanipulis.coJlocandis. Ncquc<br />

cnim manípulos ad interualla &vÍasoppofuii: jfcdipfoslibi&a tergo<br />

adncxuic, vr via; direíte per omnia genera une obftaculo pcnerrarent<br />

Guritaíquiaelephanrihoftium timcbantur, vifumqipro bono locura<br />

iís dari per medias acies ,&: fine confufionc manipulorum agiad extrcnia.Et<br />

res Si caulTa clara cft. Si cnim nianiputi follcnni more difpoliti,<br />

incurrifTenr ncccíTarió in Rrincipesobieftos. Appianus in hac narratione<br />

conuenit cura Polybio : Xo-^otASíí^^L^ Imims -nátTat, ira S"i eú/nJ'voí<br />

hzFéii;dC;/ii¡cSc eftaB'toizt: Ordinesemncs recioshjlituity'vtfer ees\eqtiites<br />

faálius dlfctirrercnt.Va fafto confenciC; in caufsaaliam dac,5¿ ad équites<br />

olfcuriiits tranfmvttcndos.Scdparumeft.noftcrLiuiusminíiccobrcurac:ÍVí7;7ftf»íub.'wj.<br />

ferias amxm lehortes,ante fuá. quatnquefigua injlriixit, fed manípulos diquantum<br />

Ínter fe difiantes,, -vt effit jpatium quo elcphanti hafiitim xctepti<br />

r»rMjfrrff. ^;;¿//íirí/i«íj/»r¿árí«/.S¡aufimdieerc,nonvi<strong>de</strong>curanimumhabuiírein<br />

fuif», Polybij anÍmo,aut parum inrelícxiflc. Cerré implicaré Icribir. Tamea<br />

ca mens.non inftruxic confcrtas cohorccs,íed quamque in redo ordine<br />

antcTuafigna. Nam in vulgari difpolirione cohortes nonruncreñar,<br />

ucc íigna íignis refpondcnciquod í'acilc vi<strong>de</strong>s, li tres quofque manipules<br />

iungis: QO : 6¿: cxiis cohorrem cfficis.Itacnim dcbcs.Aterantre-<br />

ílx in hac Scipionis: ° , Vereormoleílusautpuriduscíreinifláminutatim<br />

<strong>de</strong>du£lionc: fed quid faciam ? voló inrellcgi. Virgilij vcrfus<br />

fe*. commodé fuccununrjqui (imt pro communi hac locatione.Vuk arboii.Georg.rcsaptéponi<br />

5¿ícn,idqucadmilitixcxemplun):<br />

Vi fx-p^e ivgenti bello (hn longa íobories<br />

Espltciiit legí0,ó'eampojictit aginen apertfff<br />

Omnia fíintfaribus numerU dtmenfa viaritm.<br />

Comparar cum manipuíis aút cohortibus cxpliciris in legionc.Quisergodubitat,<br />

quinccrtiíTmio rei rufticx prxcepto ,arborcs rcrivclitin<br />

quincunccm?Arqui is'cvdo 6¿firusellalrcrnansülc, quem dixi. Habes<br />

oc interualliij in qmbus moracntum hona niilitix Remanse pofui:cgoí<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


fhiíolybiasipfi: jcürn Flaminiümcüípat.quiímperítcacicm influxerac<br />

inGaWos.Tmp auTlwy¿¡, inquit,T¿[i¡ áppu^T¿ WOTO/IÍÍÍWCÍHO-OMÍ^O! T/«Í Lib.I»;<br />

rUti 'S^-^óSct7u?t;!3ffeÍ£¡ii


SufttSi<br />

ViX-<br />

Ij-tf UE MILITIA ROMANA<br />

fubfi<strong>de</strong>mium ícuta in humcrum inclinaflc. Porrigcbant cnith & attól-'<br />

kbanc Icuicci' finiftrum genu^eoquc acrollebatur Se fcutum.<br />

„ Sfílf creída cíiJ^Íílc.]YmckvoccvcThK,fuhre£ía cíiJ}Ue,^fi]hñgen¿QÍ<br />

IEI Virgilio: • Ulfurrigitaiires. In Liicillio : NiwquidTTJUtwo fuhrectóque<br />

hiíícopt¿sfigno?\i\úé cá\t\.\x,fifbÍecfo. Inrcllcgit rurpiculas illas res<br />

lib.vii. &phailos credos. Inipfo lÁmo-.fuhrefhmucron!ñpia^L'-m%iT ^Q^liVO^coV , c¡^ rct ^^n-!nJii 'é^fí-<br />

(píó^ucn S0 T¿ií aráyv.Luj; Triarijfunt •vetujli^imi imlitum^ qtiibíss cajlra<br />

folent coTnmcndare cnfiodienda dtm in ¿í<strong>de</strong>m exeunt, ^ adquospojlremes<br />

|.ib.T. confugiunt 'vrgente necefitatz^. Itcrdm: WP S\ in^d^iioi ipi/Aaxí; oí<br />

TQji¿QjíOi Áíy(>/J{jBi,7mÁaioÍ n ^ 7iü>^diiífimi^i7ID^Í!AC


D I A L O G. II.<br />

Velítcs yhi olim ^poflea. Locati. Ítem Equites^ ^ Soc'^.<br />

HABE s totam Acicín , &qualisvulgft, ¡m¿fcmper,incommuni<br />

iftooidinefuit. Avn. Eg¿nccotam ? ¡mó manca a¿ mutilacft,<br />

&:plera:que parces dcrunt. Vbi VelicesívbiEquires? vhiSocijíinLiuij<br />

aut ruis verbis nihil vidi. L i p s. De SocüSjOc mirare, nam pugna harc<br />

in ipfos Socios fuit. Itaquc opporitos, non apponros cogitabis: & Liiiiusdiccrcniliilpotuic.<br />

DeVcliribuSjCumdiftindionerescxpIícanda. •'''Vf""'"'<br />

PuitVctus Icuis armatura,vt monui/uitNoua. Hic <strong>de</strong> Vcteri cogitan- ¡l"!""^'<br />

duii3jqu3cconftititRoranisS¿:Acccníis. Eorum difpofitio pauUó alia, Vtttril tiut<br />

quam poftea fuic. ncmpe non in prima acic aut viarum intcruallis, fed ^'JÍíA'"poítXriariosin<br />

extremaacieipsá. Liuiusclarédicicin pugna iíHcum'<br />

Lacinis.Quiergoorli pugnam.'Haílati.qui<strong>de</strong>in<strong>de</strong>?Principes.Sed tum<br />

Ror/trij frocurrebaní intcr antcpUms{ita Liuius) ad<strong>de</strong>bántque 'vires Ha-<br />

Jlatis & rrimipíbm . Procurrebant inquam, per viasillas 6a incerualla..<br />

De AcccnüSjadditj<strong>de</strong>fcífisiam aliis ,ab ^ettífma acteproce<strong>de</strong>ré aruejigria<br />

üijjós. Itaquc lioc ritu, profedo non committcbanc pugnam Lcucs ><br />

ifti: quod poftca finHiuní, &: racio lie volcbac. Pugnabant cnim fundis, ,<br />

iaculiSj&tclis quxcminiis mitcercntur. Qjjod autemaíiquis dixeric,,<br />

non fcmperitataaum/cd inca modo pugna, CóílileobcauíTas fie diC-<br />

•poncntcmon apparct id fanc é Liuio.&:Dionyíium alibi cüm examino,.,<br />

rcpcrioordinemhunc a Scruioficfuiflb. Nam illc duobusIoc¡s,vbi<br />

claflcsreccnrct6¿ordinat,oftcnditin milicia Scaciequoquc fie íleciíTe.<br />

Nam<strong>de</strong>J'w«'í,cúmccnrum fi¿armacdidifrcCjfubiunxic:;j;


;ij8 ^ DE KÍLTTIA ROMAMA<br />

noluerunc, ScPrincrpes fecundo loco íbtucrunc. Pofteá etiam «taeunl<br />

diícrimina magís fpedaruntjSi: redüxcrunt ad morcm, quem in Liuto<br />

vidcs^ed nec mi ftctcruncies docuit Leu es propugnare <strong>de</strong>beré, atquc<br />

(í«rM íoín-co cxeraplo Velitcs á Triarüs rcmoucmnt, 6¿ ad principia locarunc.<br />

tit ftitíu. y^ij ^m- quomodo? diílinélé hoc dicam ,quiavariauic.Triplcx fere eoruiM<br />

locacio. luccrdum ante omniafigna, á¿ in fronte. ve pugna Manífh'.'jtxx^'l'Jif^^^í'IlogríECOS,apudLiiúuin<br />

: Antefigm módico intermlloVelitcs<br />

>Mi. erant, Itcrumque; Confidprima inaáeloattkLefiiarmatura.. Interdum<br />

^ ' • mixtaprimis manipulis,autpotiiis inlicainiamdidisVijs.Liuius.puí.ib.jir.<br />

gná Africana: Fias patentes ínter manípulos antefignanerum Velitibm<br />

JrsS^^«'j^^'"'-SaUuftiuspugnáMctclli cum lugurthá : Íntermanipulos fun^<br />

V«íí;-fj ^yá^Íí/ariwrf/^(;r/;>.Appianus pugna cumAntiocho : hvetf^*tA.{-)tíTÓ-n¿7nx.at<br />

-^iXci-n ^ -n^ÓTUí iToMoí; Iniermixíí erant ómnibus edites<br />

Jfiurnihuí(^Pgiííar^ raidíi. Deníque interdum, non in Vijs fparii, fcd in cornibLispofitiiuniítim,<br />

Vt pugnaCannenli Appianus : fÁ^t;'ii:ff.^r ctvnSs<br />

fars habebaí pedites ( gr>inioics) in medio. Lenes é" Equites vírimqne. i»<br />

«/•«/¿w.CrebraeadifpofiriOj vt obfcrüabis: 6¿ Vcgcriusvt foUennera<br />

recipit: Funditores^ inqnic, & Sagittart/ prteciptií in eormb0^Jocabantur^<br />

aquibuspugnandifumebaturexordium. Scdvb¡cumquepofiri,prodire<br />

anee alios foliti & pugnam committcre, cum datum fignu m. Poly bius:<br />

id-itr/xlvy ÉíffaxoPTÍ^ejf.' Fna cu/neo, qtihdlaeulatorespro<strong>de</strong>untes f Romapis<br />

¿egiofíibtts,iuxiamorem,eiaculabantHr. Oftendit morcm hunc fiíifle,<br />

.etiam priufquam Velices proprié difti infticueremur, Traque üuc manipulis<br />

iníiti, fiue cornibus áfliti, procunebíint, 6¿ vnicum Equite feré<br />

-pugnabant: Cc<strong>de</strong>ntcs autem ínter legionesrccipifolent, &;a tergo po-<br />

X^Uiim .ni,autitcrumalia pro,currere.IpíeEque_s,quid?dupliciterferéIocaEUS.<br />

£«!^. -Ptimo in cornibus,ica ve legiones fociofque medios habcrec. Q^:E or-<br />

,*«*. .dinaria fcrc pofitio,&: in fuperuacuum adduxerim exempla. Altera, ve<br />

•*^"*'" á tergo interdum ponerent/patüs relÍ£Vis intcr manipulos, auc Sí Icgionesjquá<br />

poíTcnt cum Ímpetu emitti. Id fiebat fallcndo hofti, S¿. vt im-<br />

:lib.x. :prouifa res efí'ct. Liuius: DiSfatorreliqnerat intemaUa Ínter ordinespelX\¡AXíx.<br />

¿ituifi ^ quafatis laxojpatio cquipermiltipo(pr4.\¿CiT\:HiJ}ani ínter corrsuack'<br />

mcdiam aciem interaalla fatenfii fettis lat'efecerunt, qua equita-<br />

JHm,vbi temttis effet; emilterent. Et Ramxni more fuá exercitum cum in-<br />

JlruxiJ]ent,Ídmodo hoftiitm imitatiftnt, vt Ínter legiones é" ipfi patentes<br />

equiti relinquerent vioí. Ad hanc diípolírioncm Vclitum Equitumquc,<br />

imó s¿ lcgionum,Panegyricus fcriptor facit,ad Theodoíuim: Ecceiux<br />

_ía)i<strong>de</strong>m,& j/jm omnis campus horrebat.diiiifi in cornua equites, leucs antz^<br />

JignaFelitfs,diJ^ofit£m.'inipulaíímcohortes,é'gradu pleno ferenics agmi-<br />

•^e múio. Xií qii4,drattt legio^s. ítem Apuleius : citmíababellicumcecínit,protU<br />

ptfs i;mfqftifqtie cojnpeteiM apefit offciitm. Fclites execntione adornant<br />

firé^mhPrmi^Simr/im, emitesordinihu^prafum. Qnxmmendo, Se<br />

forre<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


forte purganda: yelitescxcupoNem (vclexcurjicftem) tdbrn/tnt t^f^ites TmaiA<br />

principes curante equites crdinibuí praeutjt. * Prxirc inquam equitcs ^'»^5"><br />

ordinibusmalo, quam pr^eíTe, quia resmagis lie fuít. Sed fortaflcin .N^mpr»verbis<br />

iis alrior aliqua plaga, mihi nunc non íananda. Ad interrogara yj,i^,"us^<br />

tua percgi, niii <strong>de</strong> Socijs: quod vno verbo poteft.Scererc enim plcrum- Í


ttfo DB MILITIA ROMANA<br />

Vndc & <strong>de</strong> tubls lituirqiieelicias, füícre inccr primos cíTe. Atque hoc<br />

Ínagminc,6¿viaricfui{lc,nihiU-imbigam.:nonnÜiiIinacic: íiiannon<br />

. vaIíiimaUquodv,Írorumob¡e£lum,iíciicnudaoílcn&&:oblatahoíti?<br />

Antejisnn- Atque ij üiic, qiios Amefigüíiísús appcUari.int. Qux vox tamen com-<br />

"•• nmiiiucr<strong>de</strong> tOEOprimo agmincinualuit j S; ipfi liaibd vidcnturficdi-<br />

£l:i:nonquiaante oninialigua (fuá cnimhabebantjfedqiiia anteprx^ipiiaclTcnc,<br />

Aquilam 6¿TrUtiorLim ¡ qua: iegiunis & cohortium pnma<br />

cranc. HosGríeciíííej|Ua;^o«r^(f7)f/ííwt' vertunt, Propugaaíercsjigno'<br />

tib. XIII. rawfíue &C -x^Táx-Taíc, Prapoftes, a loco. Liiiius <strong>de</strong> üs : J'ugKA arta ejl,<br />

non tila ordinatafer H/tJtatos, Prhiciptfqite, d" Tñaries; nec 'vtfrofignk<br />

Lib.ii. Antef¡gnanm,fBdfigna.diapugnítretaáes. Itcruin i C^dunt Antcjlgnani<br />

j(jf- ne nu<strong>de</strong>ntur fropignatoribm figna, ft ex fctundk prima ¿tetes.<br />

Ex quibus locis dixcns,!igna prarcipiia &: plurima lu rccundáacic ítccif-<br />

Xib. iinSc:z.ci'u\^cAfitefig?ianes,Sub(¡gnanos, Vojlfignanos. í<strong>de</strong>m Liuius:Crffos<br />

Habatos Principéfqite :Jlyagem dr ¡tute Jigffa , dr pofl figna facíitm :<br />

Triarlospofiremo remreJÍitnÍJ]i^. Sanéoítcndit, quoídam Principum<br />

poílfiguafuiíTe : narnTri^ri) intcgn,nccca-íi. Simile inAmmiano,<br />

:fofip¡nM, cuir^^»n. j.jj ¡¡,^g fignisíex Liui) o£bauo,vbi <strong>de</strong> Ordinibus, aliter vi<strong>de</strong>tur : atque<br />

ipfa ratio ligna fun nianipulis iftis donac.Et fanc habuiíTe fatcor, fcd in<br />

aciean non invnam Principum partem rranflata,cxdiifbs ambigenii.Hift.<br />

dum. NonexfoluicnodumTacicus, qui<strong>de</strong> pugna Othoniscum Vicellio:<br />

Prim.tnÍ,ftratM Vnactiñcefimanorumprincipiís, jiquilamahjlitlere.<br />

Nam 3¿ prima acies alibi Principia dicta; &: funt qui ipíbs Principes ¡ id<br />

Üb. II.<br />

up.iii<br />

cílmcduim, Ik appcllent. Ligac ctiam non exphcac Frontinus, in<br />

SuU:E quodam Stracagemate:5«//'í tripliccmpcditum aciem ordinauit, re-<br />

HBfsinteriullis propter leiiemarmaturam dr equitem.Tum Profignan¿s,qHÍ<br />

infecunda acie eraní, imptraiiit, vt <strong>de</strong>nfos numcrofÓfijiicpalosinterram<br />

<strong>de</strong>figerent: intráquc eos, appropíjiquantiúm cjuadrig/s, antejigfía nojlram<br />

aciemrecepif. Profignanos ab Antcíignanisdifccrnit; 6¿aii cotam fe-<br />

£:ttndain Aciem fie appcUat j quia ítacim pro iplis aut íüb iplis íignis? an<br />

cius<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


sn<br />

ííüsptimorempartcm ? Faccor tncambiguum nmantemquc iri tota<br />

re,nccpu<strong>de</strong>c; provctcricamcnordine, Manipulistriarioriimquoquc<br />

fualignafuifTcjauñmdiccre:&; Liuius inoftauovi<strong>de</strong>acur. Quod íicíl,<br />

dixeris &: Aquilam penes illos fujfle: quoniam ei Pra;politus ccrcc Pritnopilus.<br />

An umen mucata poftea rcs,imó an olim in ipsá pugna, tranflaca<br />

precipua hxc ügna in Aciem mediam,haud affirmemállud niagis,<br />

Impcratorem Sí Tri bunos circa ca í uiíTc.<br />

D Í A L O G. III I. í<br />

Vucum j miütúmqHe locatio diB'mBe : ^pcena qai ordinem áqiiipt..<br />

VD. ErgónelmperatormediacapattcLip s.ProbabJleeft^ Si<br />

•cxeraptaoílcndunt. Virgilius:<br />

medio dux AgmineTurnus imj/.tm-<br />

FertitHr Arma tenens. "*'<br />

Ratioetiam vult, vt ibiíic vn<strong>de</strong> profpiciat &¿ man<strong>de</strong>t facílíimé in omnes<br />

partes.qui locus medius efl:,íéd pauUum tameh ad fínem magis admotus.<br />

Mam inter Principes 5¿ Tnarios, ante aquilas, ílctiíTc cenfeo<br />

Imperatorcm. Argumento, quód is eius licus in caítris, anee Principia J/WMAJWÍ.<br />

dice Maquilas. Icaque&Salluflius<strong>de</strong>Cariliná .- Jpfecumlihertispro'^'"'<br />

fteraíjuiUmadftftif. Cumlibcrtis, quos íidoshabcbat&adfmcuftodiam<br />

: ficuc Impcrator Ableiftüs apud fe & quofdaní Euocatos . Eiíi<br />

•proarbitriocamcnmutaíreSífumplifle eumlocum fepe, noneítnegandum:5¿exeinpláalia<br />

docebunt. Sed vbiLcgatí&Tnbuni ? itcm T'^itiorum<br />

iuxcaImperatorcm : nifi tamen Legati curarentSeprarpolici cíTcntcor- ^'""*'<br />

IX alicui legioni aut cornu, quod fxpe. Tune eiñm in medio eius, locro<br />

Impcratorjsagebanc. Quod í<strong>de</strong>m aliquando Ín Tribunis, vt liuicauc Tríbuaeta.<br />

-illi partí priEÍiccrentur.SeH'vulgó credo retro Principes ftcciíTe, quo or- '<br />

diñe incaftris:5¿ iuxta eos, fociorum Pra:fcctos. Tacitus indicar: Ame m.Hift.<br />

aqitiUm PrxfefH cajlroram Tribtmíqtce, é-frimicenUfriúmim^ceteriiaxtafuamqaifque<br />

centurUfn. De ingreíTu Viiclli) eiufque excrcicus in<br />

vrbcni fcribit: qtii compofitus & ííib iigiiis. Notes inibi primopílos<br />

(ij funt fñmi dntnrisnmn) ad aquilas lúas ftcriirc: cctcros in manípiílis&ccnturiis<br />

filis. Liuiusquoqucpro liac menee .• Dttces Icgatííjuc^ üb. líir,<br />

é-quodárcftfigmrohrk<strong>de</strong> cxerñlufuit^Tufadumfeticrc^. Intcllegic<br />

Tiibunos.Primopilos, &: Triariorum Centuriones, & tbrtaíTe Triarios<br />

ipros,quorumcufl:odíxaquilaerat& precipuafígna. At Centuriones<br />

ipli vbií'Tacitus dixic, mxíafumtquifjue ccnturUm: id cít, opinor, in Cenmir',<br />

capireipfo. Nam credo a fronte Centuriones pra^iuiffe ¿¿curaílcj ve""""'<br />

Optioncs eorum á ccrgo. Argumencum a caílris. vbi iteni in uianipulispnmumlocum,5¿l(;<strong>de</strong>mhabent.<br />

Etfané íi erdinumduítsres^xoprié,ancecunt6¿:ducunt.<br />

Scnccaalluííc: ^luo quifqaegenerehormiior, ne Confami<br />

f¡atrmoms £/?, hocjefomksgetaí, memor in prima aae alt&s ordi • "'"^jJ'-'P'<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


í6¿ DE •ytirt'I.TIA Jl.CiMA.-lIA<br />

•DtTtin^.nesJlare. í<strong>de</strong>m alibi: ^idfimilitaremlU nifi Impemor Mut Trihá*<br />

«p. 111. j^yjp ¡.figffjji ulijfrimítm acicm Íe»ebunt,tefors i>7Ícr gregarios pofuit. V bi<br />

alias etiam fci'iptiim,iWír máwj.-haud unprobc. ccli prior IcLtio lua-;<br />

Si>matx- D'^ V^^ mente Scnccxvidcttir. & Non es, inquic,ínter primos in rcpufUcutni.<br />

blicajncc vt Imp. Tribuni, aut Centuriones: tamen inicr gregarios &£<br />

vnlgus niiUcas: milita igiturj. Kccca ibi fcntentia, tamquam Imp.auc<br />

Tribuni lint in prima tota acic; non: ícd-primiinruocxtrcmcordincj<br />

fciiicecTiiariorum. Etfi fatcorinterdum honcítiílimoSjgloria;aatcxcmpli<br />

caufsájin priniam ipfain acicmiuiíTcj ac pugnalTc. Í<strong>de</strong>m Séneca:<br />

SjiEfSH. Prima aiics Pempeiafiarum^artiiim Siuaim. Multi-cnim Scnatorii-in illis<br />

c.;ílriSjnonIcgitimi milites ícd voIuntarL), 5¿quáíi Euocati:atquc ij>.<br />

ait Scncca,inrcr primos Centuriones &: fronte acici ñetcrunt.Fecit hoc<br />

& CáEÍlina,ícd canlsá alia: Centurionesomyíes lechs cr Eitocat0s.^pr.tt€rea<br />

ex grfgarÜ-' oplirne (¡iicmqiic arm-itnm in prtmam aciemfubdtuil.. Eccc<br />

Centuriones omncs ¿eífi^ Enocati iationte ñatuunti.irjli;d prxtcr morcm<br />

íánc. nifi clTet, cur Salluftius jignanrcr narrarct í Sed fecit ipfc, vt<br />

robín omnc illic habcret^S; vi perrumperct ac lacerarct.Noncrgo omxics<br />

ibi <strong>de</strong> more Centuriones,imo tantiim Haftatorumrfcd ncc Enocari<br />

orancSjdumtaxar qui aut fpontc vcUcnt j.aut qiiimanipulo pro Ccniulionc<br />

ellcnt. Talis Crallinus in^cxcrcitu Ca;íai:is, qui prix^lium conimilit,<br />

&L rfianipuiares fuas fefeíjui iufit. Atqui illc cuocatus : &C pugnauit<br />

tamcn in IcgioncDccimá^nqui primum püum duxeratjimerprimos.<br />

Alias, ipicC-TlarEnocatos Pompci'i teíaacie dijjcrgit.'.. AV.D. .Vi<strong>de</strong>o<br />

locaros iamDucci lingillatiin: fcd hoc addcjm equis anpc^iibuspU:<br />

gnarunt: nam vídcork-giiVc<strong>de</strong>cqyis. E i E.'S.DillÍn£lc hocdiocndum<br />

Xinfcmur cil. Impcrator iplc plunmum Íncquo.S¿fic Liuiíisdc Camülo:/«<br />

'^'J""' fquumínjjlií^ &amepgaaehicrjiuiytaiicmordmainterequilat. Hiitius.<br />

<strong>de</strong> Ca'íarc: Eqtio áratmneclmyU-gtonífc¡ue cehortatmjigno áato^accejfum.<br />

* hojltum diicHpabatur.'Ei hoc iine Impcratori) illi cqui,<strong>de</strong> quibus diítuni..<br />

*í/í,fi IpliTribunifxpeinequis. Gaifar: ATribanifimliium rdiqíiífqiie ajt/i^<br />

•*ii.c.aÍli£.í/¿//í Romaíjis al-íjuí.Eiiecatií eqaos ftunit, Vi<strong>de</strong>s equos habuiííc : imolib-í.<br />

jntcrdumintcr equites pugnaíli;. Liuius: üquitcs du-cibus Tnbums haiid<br />

muhj^plits hí'Jhhits íjHkmfjiü pr.ebaeru»t iumulifís.(^o\X3.nmou\nih\}.s<br />

tribunisverum tu(.iir,jicíciü : íbrtaílciniistautum ,qtjiordniis&lod<br />

lib. t.<br />

cqueftrisiplcbciUlei^^'i-'int.pcditcs inter iüüs. Sed <strong>de</strong> Uis Callar qiioqiic<br />

capicndus i Ctfar prÍ7numfitc-, dándcomyñum 'e.conjpcShi nmotií equis^,<br />

'Vt xquato vcriciilo'fpemfugx tolhrct. IntcUegic dcDucibus alus fi¿Tribunis.Fccitidcni<br />

CatÍlinaapudSaHuílium.'iíí'Wíj/'/>í'w«í//«í ÍÍ/WMJÍ/HO<br />

n¡i[ilibnsyex^fqnalopericiilo,^nimusampi¡ore(jet ,ipf€ pe<strong>de</strong>s exercilumin-<br />

Jlruxií. Sed &C Spartacus íugitiuorum Imp. apud Piutarchum, pugna<br />

In CtsCTo.mCraiVum ^admotumequHtngUdio eonfodii.^ eádcm-.caulsá, LegiSiin<br />

Siib.xvi. Ammiano-: jileta.inmtmpca¡iuinjremit¡(-siyjdig>íaíiaiii mixciis audilus<br />

efi, voáferMtium rc/ich's e/juis fca/'n <strong>de</strong>beré njcrfari. regales., ne Jiquid<br />

cffííigij¡¿t adjicrjum, <strong>de</strong>fería mtfrd'ili pjcbc ^fmUm difadtndi. copiam.<br />

-I ' ^ ' ' • " " " • " . reien-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


fíptrireHl\ hvt. Tcneo iam <strong>de</strong> Dncibus:ip/i grcgarij militesqiio Í"'/''" "f*<br />

ordine? Slan quifquc fe locabatin fuo manipulo vbi vcllctí L11' s.Mi-'"'" "^'''<br />

níme - nec dubico quin hoc quoquc compolitc,vc ^\x fticrunt. Iii Vc-<br />

pro iudicio, locaífe, ccctis qucmqiic locis ^ quos ia acie &; agminc X-znerent.<br />

Ni hoc eíTcc, quomudo Liiiianum illud vcrum ? Seafign/t 'vn- t-'b. u.<br />

dique coiharit, d^ tiotU ordiníbus in'vettri difáfUnk militi^ , iamfine^'<br />

fTACCpts'vUiusfuíjponteftruéantaciem. Nouiífc qucmqiie ovdmcm FÍ/W^W/^''<br />

¿¿ locum dicic:nccpotutCjniíi certum 6¿:vnum.Eüfiijeii«c cxcrcicium, »"'"•'''•<br />

quod. in eo<strong>de</strong>m Liuio , cum


ÍÍ4 OB MILITIA ROMANA<br />

infimem iadkatls ejfc <strong>de</strong>here, nec vliatn reip. fartem attingéfe. Atque id,'<br />

opinor,quia periuri. Athenienfibus enimfolcnnchociuramentum<br />

ante militiam : ^nií ke^OT^a y^^t^ujúav, ^ÍMTBr/ti) ra'gí» >.ei-\e-it: mcfatra<br />

arma dc<strong>de</strong>core affelÍHros, nec erd'tnem <strong>de</strong>ferturas: quod ica ín LycuritSfárti-<br />

go Rhetorc aducrfusLcocratcm rcriptum.Scd&Laccdamoniis le-<br />

I!,MÍ./II. g^'iiiDeiiiaratusapudHerodotum rccciifcc : a iim><br />

D I A L o G. V.<br />

In occafione <strong>de</strong> Signü di^Hm^<strong>de</strong>formáeommJfngilIatim^<strong>de</strong> culíu ^<br />

religione.<br />

A<br />

T cnimaliaetiamhícmihicupiditas. LIPS. Non amo cupidos-^<br />

AVD. ImójVt Lucilius aic,<br />

• cupiditas<br />

Ex homine, cupido ex finito numqttam teUitur.<br />

' Honeftah^rcnoftracupiditaSjSidifcendiamor.DeSignis<strong>de</strong>fcrcndis<br />

agis,anté<strong>de</strong>locandis: (hcfemel&:explica qua;ipfa Signa. Diftuliftif<br />

fed res pofcit. SÍ: cgo. Lii» s. ArquiadPugnamegoiamibam . &vcreornc<br />

vroculi,qui hucillucflcduntur, parum intendunc: fieego minusaliquidinprxcipuárevi<strong>de</strong>am,cuaauocacionc.<br />

AVD. Culpaha;c<br />

meafucrit,recipiq: '7^(^'¿^'SIC£T)i'I^^(pí;^;cF,vta¡tPindarus. LIPS.Tu<br />

quidcm fi meiubeasíidcraexhiberc, credo dcbeam: ita quodcoepifti<br />

vrges. Obtempero igiturEuryftheo meo, &: ícico, Duplicia in raiiitiá<br />

noftrá Signa eíTe, Peditumequitúmque. Pcditum itcm duplicia, Legionis<br />

xoúns&cManipnleram. Signiimlegionis, Aquila,vtfuprátccigí • nec<br />

nilivnius vna. Imónccfocionimqui<strong>de</strong>m .8¿quia hxc prxcipui imperijfignumi<br />

Tublungi fubeam Tocios volueiunt5£:auxilia, noiifeoríumliabere.<br />

Huiusorigo vaiiépctitur. Alouealijaquihancinfigné<br />

niilitiíe habucnt j quidam a Troianis; cgo fortaíTe nihil crrcm , li aut<br />

ipfos a fe Romanos repcrifre dixcrím /auc vicinoi^m" excmplo. Sané<br />

rapacium aliquot animaliiim cffigies adfumi &: priefétn , bello<br />

coniicnit: &c vi<strong>de</strong>o varic olim fccificRomanos. Nccenimfolám Aqurkm<br />

phíci illi, led pluta eiuüaodi inimalia pra;tulcrunc, naia in pugnas<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


gnas aut raptus . Plítiius hoc docec : Remanís legjónthfu tquiUm tiK «; ,<br />

C. Mariui infeíundo confuUtufuo propriedkauit. Erat & aníea prima, "P*""'<br />

cum quattuor alus Lupi, Minotauri, Equi, Aprí,qu£ftf!gulos erdir.es a»~<br />

teibant. Paucis ante annis foUportan in aciem cwperat, relicjua in capis<br />

relinqatbmtur, Marimin totum taabdicauit. Notanda nobis monitio•<br />

hxc Plinii,8¿ miranda. An non mirer rem tam nouam cíTe^Sídiu poít<br />

Polybijacuumjdc eximia 8


f¿Í DE KIIITIA ROMANA<br />

3n Nummis M.Antonii & :^gufti fie apparct: fed & in Dionealtbi lé-<br />

•UhxLi^^-%iintz'C'^to¿\^iztñ^i^oz2í¡aquiíasfHlmmaifedíyuíabw^^<br />

5cd iicc Corpus ipfum aquilx magnum, cüm Florus fcnbat 3 cladc: Va-<br />

JE,il>.iíii. •rhnk i Jigmfcrum aquiUmifitrabdthei fui UtebrAs geríntemíncruentúL<br />

f alu<strong>de</strong> ddttuijji:nz fciliecc potirentur eá hoítcs.Talc iii SiUo, pugna ad<br />

Xhrafymenura/<br />

j,-,l3.v(. Oca<strong>de</strong>re merdiim é'terrd mandare parabat,<br />

Sedfubitis ui^fis telis labentia membra<br />

'Í'r^rauiífuper,atqae iü^tá marte tegcbat,<br />

Ha.'c forma Aquila:: n'ifi quód in Dione tamcn intricatum aliquid <strong>de</strong><br />

jE-rt). w. -facello vcl xdiciila,in quácai» locac. O ¿fí «ÍTOC, inquic, ¿yvouaiT^íyoí, tsí<br />

^' 7iiíí¿« Ti!>¡^T^íuíva,fií(7Tí^É?TD JaWst/bt'i^STrH^i'i/íS-íW, tpf/)e( : Aquíiitquítdiátur,efljace¡lumcxiguum,íjí'ineoaquila<br />

áurea loiatur, ¡latidiurá^<br />

in «mnibttf ordtmriU legionibus, ncc quúquam ex hlhernis ejfcrtur^<br />

piji cum ommí legioexit, quam virvniu in hajUparuá ( raalim «ajtpa<br />

-in Grxco, id cíTcc longá) cuiífs inferior cujpis in acuium <strong>de</strong>fnit njt in tcr-<br />

0i^miii-r&m<strong>de</strong>figifofii,fortat. Dico inci'icatiiiu Ijoc <strong>de</strong> laccJlo-vbicnini ia<br />

j»Dimv. Numisvlqucim calis cffigics?quinnuda;cTconfpiciuntur (&ccnccnx'<br />

.aliqíiot extant) line tcgniinc vlIofaccUi. Nonuc ctianí prxgrauc hoc<br />

jpondus.ferciitifuilíct ? in columna taiKiim Traiani jnclcio quid in alis<br />

.aquilafiim ímponirur, qiiod íacclli ííguram rcícrc; ícd tbrcaíTcligno<br />

•illo&:ícnru,aquilam ciiniiniiibcrniscllec iulaccllürepoíicara,atqutí<br />

^igoa;» indc moram cüm cdiicenda.íd milii Hcrodianus nppR>,bat,qtii <strong>de</strong> Via:-<br />

^adicul*, íiociaiiorum caftris loqucns, Antoniniun vcnirc facic eíc TOV vím,ívúa TC¿<br />

ffüuétx >(^TcidyixÁua(Sí T¿?'^'S^'ÍSH T^f^pjx.iivCÍTini: injitcellumy'ub.ifi-<br />

^n&(^ imagines excrátusadorantur . Sed iL figtdína opera iioíkaxca'-<br />

(cibi criitaj cum iiifcriptione. E X JEDICVLA AVGVSTORVKÍC<br />

xiuam-banc clleniliil abíiu:duiii. Eiiiijiuctó 5¿:olim Romx íii^naiií<br />

iCplBi^Q. Pionylins; KxéAEfcreí ¿K IÜSV hpcev Ta muéíct ¿K^phvrlupn e tem-<br />

^(fJigmfp.rr^^S^t^^Q^x,?. ca i\xx.ínñ% ccmplo Saiurni.Liuins.*<br />

•' . S¡^n4<br />

\<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


tTBE». QVARTVS. Í6y<br />

SigñA^AJlámtitítrmo <strong>de</strong>fcrreiuhet.'^zWw Sipiá ¿trurUmm^U<br />

fcmtitur adDiaatoremlVÁc ig¡tur,& rcligionis caufsi; U cuftoaix.quia<br />

pecuniaibi publica Siargcntum. Nccaiiter Galliolim 'ti^xP"^^^^'<br />

fAaícUToieiKmrcü; MytAÍvaiivTtS TÍ¡¡;eiS-iWai ¡ipcS ^^v: aurcn f¡griií,,qu£<br />

Immotn njoá-tdbinfjn Mineru.t templo hahebantlc^^^Q^ Polybíiis fcripííc.<br />

EltautcniinDionÍscnam<strong>de</strong>rciiptione,ái'yf^í/«íí.^;-^w|'¿,/frí'; quodin 'fixam- .<br />

cxcmplis- multis-lcgas . Claudiaiuis: •— nec vt ruiris \t]mlaéjigamm'"""^•<br />

aret2¿


Munifíili<br />

:Í¡lflg»tf.<br />

Tib. Cip,<br />

KLVIII.<br />

iCal. cap.<br />

^uro vil<br />

Argfnt:<br />

I.ib.xjin<br />

i.Hiíl.<br />

Z.ib iiii.<br />

<strong>de</strong> Vit.<br />

l\h. 11.<br />

TV8 OH MlttTfit ROMAWA;<br />

fchcmatc:egotranfcoadmanipulotum figna: quKolIraquidfuerait<br />

ipfa vox illa indicio eft-Nam ciim perticis teni manípulos fcu ftraminis<br />

rufpcnfos fcrfene, illa ipíá manus qu« ea fequerccur di£li ManipuÜ,<br />

Poeta:<br />

Pertiíafujpenfosfortabixtlongitmamplos,<br />

Vn<strong>de</strong> maniplaris nomina miles hahet.<br />

Sed h;cc ruftica non mansére.poftcrior forma fuit,hafta incuíus fum^<br />

mo tranfuerfum ligneolum, modum crucis. Nummi ñí monumena<br />

paínmingerunCj&jfxpccummanufupracmincnte : nónnealluüone<br />

adManipulivocemí Sed&orbiculos quofdamvelclypeolos.quiinfla<br />

ciuceni hafta: adiicxi,ü<strong>de</strong>m nummi 8¿ lapi<strong>de</strong>s oftendunt.Quid fucruntíex<br />

argento vclauro imagines eorum primó, <strong>de</strong>in<strong>de</strong> & Imperatorum.TcrtuUianus;<br />

Omnesilliimaginumfuggejlusinfigms (italegiraus^<br />

monilia cruáamfunt. Tral^jf ad noftra: &: íánda: crucis gloriam: & omnes<br />

illi adtexrus &: ftruíhira imaginum, inquitjin manipularibus lígnis,<br />

quid niíi ornamenta crucis ? Dixi dcorum primó fuiíTe , necambigoquinMartis,Romulij<br />

&:taliuminncxaolim : quí fcilicec militaíes<br />

dij, S¿ confpiciuntur in nummis ,ante Principum ieuum: fcd ab hoc<br />

cxcmploipforum <strong>de</strong>in<strong>de</strong> Imperatorum . SicDrufiimago inrer figna,<br />

apudTacitum : TuaHiueAugufie cdo recepa mem,tttafaterX>rufi^<br />

imago. Scd8¿Seiampcradularionem,inSueconÍo : MuñeraSyriacis<br />

legtonibns <strong>de</strong>dit, qttoafoU nullam Setani imagtnem Ínterfigna coluijjent.<br />

At<strong>de</strong>Cxfarumjicriptorcs vulgo. Sueconius : Artah&mis tranfgreffus<br />

Eufiatem aquilas ^ fign^ Romana, Céifarúmque imagines adorauit.<br />

Etíi diftinguere ibi a Signis vi<strong>de</strong>ripoílit, &L feorfim quoque eíEgies<br />

illorum adoraras. SedmArrianocertíus , Differtationibus Epidcti:<br />

T« (nipi97tt TÍÍí Í7i}?\ÍxTii resí'naí, atn?), eíxoVec ^acrÍÁeioi, trTtuf^aTix,, rrávtit.<br />

^pva-x, áyetTíTaiAva o^i^v^m iipyí'p^uivm : Signa felcíTi cxerátus (id eft,<br />

íegionum ) aquiU, imagines Principim, vexilla omnia áurea, extenfa in<br />

hajlis argentdtis. Nota, quódaurcaipfaflnircdicit, ccii hartas argentatas.<br />

Olimtamen&íigna ex argento, SícauíTainFlinio: color argento<br />

. ílarior e^¡ magtfque dieifimiUs: & i<strong>de</strong>o miUtaribstsfignisfamiliarior, qitomam<br />

ü longihs fttlget. Non abdicar áurea ,rcdmagis viilgú fuiílcaic<br />

ex argento. De hisimaginibusTacitus: FexiUaritisdireptam Galb^ imaginemfolo<br />

adfiixit. PanegyriílesadMaximianum : Demensquinef<strong>de</strong>hat,quocumquefugeretj'ubiquenumina<br />

vejlr^e diuinitatUe(fe, ubivultití.<br />

veJ}ri,'vbiJigniicoluntur. Nec fuílulíc eaprorfusConftantinusImpcrator.<br />

etíiinEufebio fcriptum , (]u.6d cruccmjtgnü infcri ÍHjprit,¡(^<br />

TEíTf •¡¿puircSv a.yaXu.t»TXv ifTTua -zE^píígíii du-nlc, 'í-5'oe m TO fxí9íi'.' (^ áurearum<br />

imaginum, cuiujmodi antea folent, nullam. Aut enim <strong>de</strong> mortuís<br />

tantiimImpcracoribus hocfcntitiautnondiuturnum fuit. Ipfiuscerr<br />

céConftantini 5¿ íiliorum imagines funt in Signis,qua:nummi abillo<br />

a:uo reptxfentant. Sed S¿ Vegerius diu poft ÍUum \ Prima cahsrsima'<br />

^ines ImperAíorMm, id eft Muína&frafentiafigna.veneratur, Apud<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

seumdcra.


LIBES. (y^AR.TVS: igf<br />

íum<strong>de</strong>m, Imaginar^ uel ImagmfeH, qui imagines Impeutom pomnt<br />

Sed nota,/«/>í:r4/Vi\(<br />

cerncrc etiam vidccur. Sed tamen linc calumnia accipi i,xc torcaíTc <strong>de</strong><br />

^igms ipfis mampulorum poírunc, qui faciunt fcilíccc Cüborccm Niíf<br />

placee Signum coborcis dici, ipfum illud Triariorum , quod dicnifli<br />

nmm fahcct erat. Sane dmcrsá forma fuiíTe (olim quidcm ) v S e<br />

tnn:& confulc omnes nummos aut lapi<strong>de</strong>s, pUer nun.pl^^^ & it"<br />

gionisnon puto repertum .n. R.dcoqni Líicanum eófr xit 1 ¿r<br />

Hna dccemfehaa caflris.Stgna ^.r?,mqí,r,W.,. cohartiuTLt.Q Co<br />

ne.quam hcis quod ego fa:peA erras, IlU vero cajra W f m c non<br />

figna: & per caftra, tor.<strong>de</strong>m intelleg.t annos. Nulquam er¿ xn'r S '<br />

co^vomum figna? mió fcd inícriorcxuo , quo multa ,am noJJTé<br />

VcgctK.eü!hgasfingul.scohort.busfmír^fÍ^ S.dmudad '<br />

Polybmm aut pnkos í Magisappotitcaddub.tcs.,anSociorum^maní<br />

y puii<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


Señorum<br />

Lib.sxv.<br />

Tquitum<br />

Lib.vtii.<br />

VtxiBatie<br />

X'b I,.<br />

' cap I-<br />

Cap.»i.<br />

rtxitla i<br />

furfurá.<br />

lib.XVIII-<br />

^«rn mi-<br />

XtM.<br />

.lib,xvi.<br />

fifü in SitfíÜ.<br />

IsNcione.<br />

170 CE -MILITIA RO'MAN'A<br />

pulifigna habucriñt, antancünl cohorccs- Equidcnl in tiiiÍo1ego;<br />

^uattuor miUU milittim amijjk, é' Icgmiis fecunda figna iría, vn<strong>de</strong>cim<br />

• 'uexillt[odumnaminhLatini. Vidctur LVÍ^SÍ tribucrc ciuibus,x'í';tr//f<br />

fociis : vüi & hocloco.- Próximaport£Cohors PcU^na erat,{uiiis pr^feítus<br />

Fibitisercptumvexilium frans'valliim hofiiumietit. Tribuit Vcxillum<br />

cohorti: icd an to:Í,an eius partí í Nam <strong>de</strong> vocc , baud valdc nioueor,<br />

S¿fctaLiiniimacTacÍEumcumrigno míicuifle. Equidcm temeré ni,<br />

hiihicadíirmcmjqui ncc<strong>de</strong>totádiílributione cohorcisSocialisfirniU<br />

ter fcio.Interiore tamcn xuo, nibil abncgé, Vcxilla cohorciuní proprié •<br />

dici.Sicin K^{o-ci\o\Claracokort¡ívexilUreges: \Á.


__ LÍBER QT,AB.TV3. 17!<br />

TO;^;ÉÍBI' iTriyéSt-^i • mHuum quiJpUm vm e fignis celeriter hsc tnfcriffit. Cap.n.<br />

Sueconius in Vefpafiano: ^jfensere cunüt, noménque ems -vexiUii emnibusfine<br />

mora mfmffermt. Aliufic auÓtor Thebaidos;<br />

Aurek cUrum nota<br />

Nomen Ducum vexilUprafcñptitmfemnt,<br />

Oftcndit áureo cextu fuifle íftas littcras. Hoc quoque a ritu magis prífco<br />

vi<strong>de</strong>cur,cuni vnum aliquod Se Imperatorium vcxilium gran<strong>de</strong> pra;ferrctur<br />

,nomcn ciushabens, non tamen aureis fcd puníccis littcris<br />

inicriptum. coque vcxilla ipfa cune nonpunicca, fed candidipotiüs<br />

colorís. Dio <strong>de</strong> ifto in rebus Crafíí concraParthos: SH/^^OV JÍ JI TsTr fxi- Lib.n. .<br />

TH; •yitpd^qTfiejt^etTrh mTnai : r^xíf/um quodditmex iUismagnis, qux<br />

'vehrumfHnt fimilU, ^ quxfHniceas littenfs infcriptas habem adnoiiiiam<br />

exerátus ^'fummi eim Imperaioris, id tale inhumen 'e ponte inuerfítm<br />

<strong>de</strong>eidit.Hoc ad equeftres Flámulas commodé non referas, fed ^'-í"'' ^.'"'<br />

fuit potiiis Imperatorium quoddam fignum;quod pollcriora:tasirt¿íi- ^'"'"""'"<br />

rum dixic. De que vbcríüs non nunc dicOj non ítem <strong>de</strong> Draconibus,<br />

quia harc infcrioris xuí. A v D. De Lábaro remitco, <strong>de</strong> Draconibus<br />

^rgco:&;,Mufarumfi<strong>de</strong>m,dicico. Li ps. Nonrogas^fcdiubcs¡ciim<br />

fie rogas. accipe vbcrcim. Draconum origo vndc lie, inuenio raagis, ^r»""""'*<br />

quámcicdo. Iíidorusabaltopccic6¿anoftro Phocbo ; Dracofítsjigm, "iib.'xsn,<br />

-inquit, ab tpfo Afolline morte Dracouts incboata , <strong>de</strong>him A Gr^cis (^<br />

.Eommk in bellogefidñ co'perunt. De Apelline , haud illcpi<strong>de</strong> ¡ <strong>de</strong> Gra-íis<br />

falso. Namquisiis vmquam fcriptorcribuit? Alüsaliquotgcnti-•^jl^fj'"<br />

.bus magisrcperio. ve AíTyrüs, loannes Curopalaccs: Cyrus, inquir, w '^¡'¿^g-^^<br />

MedommprJncipatuma<strong>de</strong>píus cJI, AíTyrüs quoque bellumintulíCj & csíiantin,<br />

ab iis ccpic 75 Kef€€aJÍQv , i(^ TO ¿'¡¡^•nóvniov tp?.et'fÁHÁov : tuhícx genus, ^<br />

Draconis"jexillum. Indistnbuit fcriptorincertusapudSuidam, cuius ^'^"''''•<br />

ip(averbadabo,quiagraphiccdcpingic: Iríoi, s-3-i'oí ^ú(.(ia^v . y^rd ^ii¡yxi\„ri,<br />

TDK -TTÍiÁifAO-' «¡retí kume, on/j-aioj T^'ITIZ^'ÍOIV tmB'' t^iásr;t >(AJcrW Spa-iíav e^ñ ^ ^°" **"<br />

/ > •r^a' í"> n n\ t , , 1,1.. ^"-<br />

Xce/i^üoi; avci-n^fÁfiid^. »ixpyvfi^ /uffjn»fl(paA[f ;T9'S5ínia/,T6oj)ej7iai' OÓO-JJUV,<br />

«ÍT«;t;aj"«5íT0ía3ííA);» 6;:(;oi'5í • TüífeaMa 7íá,U!í cnj^x-w^ov «f, í; Tí/^NÜOÍ<br />

;§ IS£I3DÍ é Ttf 'noiKiMv THÍ 'X^'^ h ¿'^hOi^v íTgftsovm .• lndi,g€Ksbarbara,<br />

quibus in bello erantjtgnajn {juofqiie mille equites Draco, exlenfus inpcrjicá.<br />

Eius caput ex argento fdHum eral, <strong>de</strong>ntíbus rejlriclií é' nnd/s, minace<br />

riCia: rcliijuum cerpits fericco textu , longitudinc & crapiie & varietate<br />

colorUinveritmdracsnem. Scdqui apu<strong>de</strong>um ifti Indi fan Oricn-^"^'é-^'"^'<br />

xalesilli, magnusnobiíifquc populus? minimé -.barbaria ve i.pfcmet¿|¿í,'"''"'<br />

¡lie fcriptor ait,8£:niü falíor [ imónonfallor) ilüipii quos alij dicunt &<br />

fcribunci'íWí'J. Sed illa prior fcripturaalibi quoque repcriturj áifunc<br />

PopuliSfychirura. CertcScycbas Draconibus víos^exco<strong>de</strong>m Suida<br />

naurio,apudqueminu0minatusitcmfcnpcor:2H,iíeíao-xf.9-í)ia£Í'?)f^aoii'5íy''''* _<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


7^ DE MILITIA ROMANA<br />

ftWsni,^ a'm\cúpwv¡íi líóviap (rv(ji}jL%T^v; Signa Scythica¡^U£ferilHtin hcl'<br />

lo,fant VEU -vd textilia colore variegata, qux injpeciem máxime ferpentiitm<br />

afimiUtA funt, •¿'ptjpenfa ^mcdiomhus haftis. Vi<strong>de</strong>s ergo Scyittm<br />

DMÍ. tharum cíTe, quorum pars auc confines cúm fint Daci; quid mirer eos<br />

quoque vulgo vfurpafle? Imó non alia ligna habcnt in columnaTraianijbcllo<br />

illo Dacico, &c íx^c ibi vi<strong>de</strong>as cxprcíTa. Atquc ego cenfco ab<br />

•Romitni «i illifipris Romanos fumpíilfe,vt fie, imicacione. Placuitenimillererror<br />

í/í"- qucm moti inaercfaciunc,6£vifiim bello aptius quam Romana illa<br />

íigna.Ab iis, inqnam,ongo,vcl hoc argumento,quod anccTraiani<br />

jíHta Per- aiuum non eos in rcbus Romanis legas. Nifi quis tamcn a Pcrfis magís<br />

^'' pctat ,cüm inVopifci Auicliano lcgam,intcr fpoliaa Zenobia capta<br />

&tradu¿T:ajetiam Pí^iíft-ííj draccfíes , Atquc hoc faciat profentcntiá<br />

Curopalata: fuprá diclá. Dcinccps quidcm crcbri in Romana birtoriá:<br />

Lib.ii- & Vegetius notat, Dracones per fingidas cohortes )i Draconariisferriin<br />

"F- * 'pra'liitm.Si per íinguUs cohortes,íanc multi. Ve addam, proprios quoídam<br />

& peculiares Principis fuifíc, qui totÍ é purpura, in eius comitatu.<br />

ljb.iyi. Significar, Ammianus<strong>de</strong> lulianpveniente in pro[;lium : ^oagnite<br />

per purpfíreumfigmim Drnconü fiimmitati hafla longiorU apiattim. DÍ-<br />

{ctcé purpureum ibi dicit,qui color imperij: S¿ nÜi fuiíTctjCum tam mulmNifiria<br />

tiDraconcsinacic,vn<strong>de</strong>cxvnoillü Cacfar*agnicus? Sedcolorcniihit"^m'<br />

.nebat, vt dixi:S¿ <strong>de</strong> iis capicndus idcm Ammianus, ingreíTu Ccnílantij<br />

ecicriifuf- Augufliinvrbem : AUermmqnepotefiatis grejfm miiltiplices altos purro'iano^'"'<br />

f^reisfiíhtegminihus texti áratmae<strong>de</strong>re Bracones,hajlarum mreis gemmattfquefummitatihí^<br />

itligaú, hiato- vajioperfiatiles, & i<strong>de</strong>o velut trapera<br />

Tiraetaet citifibilaf}íes, caudarimqtie volumina relinqucntes in ucntum, Quorum<br />

rilíra.^"" fenccntia cll ( nam vulgo malé diítinguuntur:) alias varias poteftatcs<br />

íiiie Pr;Elidcs 8¿ duccs circa Imperatorcm inceíTifTc, atquc coscircum -<br />

dcdiflc <strong>de</strong>in<strong>de</strong> Dracones. Poeta Claudíanus Honorij Principis ingrcííum<br />

Draconibus quoque ornac:<br />

Ti.ConruL quidjixaDraconum<br />

*^°''"' Ora velint,fiiatent ventiscan vera mtnentur<br />

Sibila,fiij}cnfiim rapturi <strong>de</strong>mibm hofiem.<br />

'S\i\f{xaoralicet acciperc (aliter j^í^, Icgercm, id efletapcrta.) in ipsi<br />

Iiaftáper guttur fie infíxajVt in columnaTraiani alibi compárcnt.Nam<br />

An ín litU vt te moneam,etíi útan (AO-TO. fuprá dicunturjccfi textufi:riec0;QxX\fiamamonísi<br />

^^ _ ¿cuiquc fifbteg!fíif}il>ífí texti Aramiano : tamcn proíedóambi-<br />

/nfoiida gas,an in velo fie dcpiíSifucrineaut acu texti; an potiiiscorpiis totura<br />

«r/írflf lülidumcpannis&: fiibtegrainc fadum. Moucor ita ccnfcre éTraiañi<br />

columna la-pe difíájinqiiápaláni ficcxñant: corporadico, non imagines:<br />

moucor & á vcrbis fuprá Grxcis, vbl longituáo hLprofánditos ijs<br />

datur.Quid, quód fibilaífe eos volunt, concepto vento? Sed hoc ad fonitum,<br />

qucm vclum motum facit, refciri etiam pofllt:ctfi Ammi^ni<br />

verba niagis nos inclincnt illuc. Hiatu, inquit, -CÍÍ/?*? perfiatiles, i^^i<strong>de</strong>o<br />

_velut irápcrfitifibilafíícj.Y^íiüm hiacum vült pcrflari, &c iilinc libilum<br />

nafci.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


•mfcí. Scriptorquifpiainin Suida <strong>de</strong> hocfibilo: xfl¿9ijífíj«;^í(''»e?c TÍifin IÍI^V;<br />

coyxhuenf UOTTÍI^VOÍT cr


Lib.Tl.<br />

• 174 DE Mlt I TÍA 'ROMANA<br />

mus ifíjjituijpt.Scilicct déos quoqiie folent vngcrej& kuare S¿ ciboé ap-'<br />

.poneré, 6¿ oinnia qux in rebus Ixtis more humano. ín marmoreantiqUO<br />

: CoRONyE. INLAT^. SIGNA Q^^- V N C T A . ScnCCa ÍQ<br />

hanc fuperñitioncm: Aliusfi^erejly aíifis vn¿fúr, quivano brachiortim<br />

motu imltatur vngentem. Minutius Félix: Lapi<strong>de</strong>s vn£ii & coronaú.h^<br />

hoc crgü ricu Signa vn^a^fed non fcucro &: Polybiano illo suoiipfePlinius<br />

oftcndit rcm nouitiam cfle.Habes religionc in Signis,6¿: veré <strong>de</strong> iis<br />

DionyíÍUS;T)/íí£yTaS p6i^^ajs


ÍLIBER Í^ARTVS; lyf<br />

A V D. Anidé inrpicio: fcd dubium me magis quam doftum ligurahxc<br />

rcddit. Dcaquilisfolisdixifti; quid ida libivulcouis , anaricsin perticarúmvnaíquidfpiíyiixinalterái'<br />

Li p s. Meherciiles niihi quoque '<br />

Sphyngcopus lic.quxdoccatfoluerequidquidponísaiitligas.Deoue,r»i;«to<br />

csfruftrá, namlupusefl;&;rcis origincm Ronianiparcntis , Equidcm/'^"*'in<br />

Appiano cciam lego, clcphanccín intci-figna icgioniscuiurdam fuif-^''/'***<br />

fc,&: adíigiíac cauíTam: H (TÉ ^eí^r.íí T¿ ^/'trags^i^no-n-ny HPí^appo-cf, ü¡i ii.CioiL<br />

treitiu C£far¿s ita animo c^njirmatus eji, vt Quinta, legio popofceñt opponi<br />

cle-^haritls^eófijucegregie 'v'uerit,íic nunc eúameá<strong>de</strong> caufielephantesin<br />

f'gna huk tegianiconfiitauntur. Quod tamen ita inteílcgo, veamoram<br />

aquilam non opincr,ícd in clypeis lignífque manipulorum elcphancem<br />

fiiiflc.Talc in Hirtio vidctur bello Áfrico: Non fura, wquit,liro Lahiexe^<br />

fed <strong>de</strong> Icgione <strong>de</strong>cima, 'veurnnm . Tum Labienus ,Non agnefco ^ iaquit<br />

ftgnaDecummortim. EcfortaíTedifcriminaquídamfuahabucrunt ,vc<br />

in Noticia iniperi) comparcnc.<br />

D I A L O G. V I.<br />

dúplex^tripléxque acies^ ^ áliquot em forma.<br />

SED nobiseuenirevidccurjqtiodpucrisqtiiadaquasludunt. ijcum '<br />

lapillum in ftagnuní ieccrinc.paullscimmagis niagifque maiorcs<br />

orbes faciúnE:5¿ tu fcrupovno inie«o,vaHos circuios coníequifacis rogationuni,rcfponlionum.SemeUibidico,<strong>de</strong>line,raulcahuicrcianncxajauc<br />

adfita: & fi máxime coner,<br />

AM' á'^we á'iua TtrátTct ^UOTUJO/ÁOI OÜTC; ÍXt^ia: Hosatt,'^" •<br />

At mininie patero (ompleBier omniaJolas.<br />

KedcamuSjVn<strong>de</strong> abiuimus^ad Ordincm aciei,qui tamen explicatus.Sef\\.\c\33XXixForma,<br />

idcílquá pofiturá &¿ vclucfacieacicsinftruíla . Hxc<br />

non variaadmodum apud Romanos; &L fuic fcrc auc Dúplex, aut Trr- -^''"*»- •'•<br />

/'/í.v.DupleXjCum tota acies incornua dúo feáta, Dcxtrum ac La:uum/ **'<br />

Ea fíeptlfimé obtinuicin cxcrcitu Confularixüm dux IegioncSj&: língulis<br />

fuá auxilia adiuniSa- Hanc fefliónem certum eíl vetcremefle, &c.<br />

alus quoque sencibus vfurpatam - Poüxnus quidcm eam refert ad Pa- LÍ^.».<br />

naauctorem. A/opuí3-í;,inquit,T'Teíí'ííi5-oíwO'i3-ar..a6í i5;^TD;T«g*ydí


¡Unmia.<br />

Libixvii<br />

[bid. 3DC¿.<br />

Lib.iiir.<br />

Líb.xxix.<br />

Lib.iT,<br />

I7S DEMIMTIA ROMAHA<br />

&:cümdus:ifttsrcUicec in medio poficis, fuciisad vcrumquc coma;<br />

Res per fe clara,&: obuia cxempla. Sed cft 5¿ alia racio Duplicis Tripíií:!rqueaciei;cum,pra:ccríimpliccm¡llamdiuÍÍÍoncm,atcrgo<br />

ctiamfe-<br />

£tioiit&: difaimen. Ve ii quatcuor legiones habcam ,d«asinti'ontc<br />

cumSociis fuis ponoj tocídcni acergo, veluc in fubíidiis fuppono.<br />

í<strong>de</strong>m in duabusquoquetadum ,&au: Ala vtraquc ibciorum ( fnjc<br />

Cornumauis) prarpoíita, rubiunftislegÍonibus,aucconcra. JnLiuio<br />

• rem vi<strong>de</strong>,piignáin Annibalem Marcelli: Pugnatumampliuá duabushorisefi<br />

, ce<strong>de</strong>ré itidc ¿th Rommis <strong>de</strong>xtro, Ais. & E-xtraordinarij ca-pere. quod<br />

fvbi ^JHarceUm vidit,duo<strong>de</strong>uicefimam legistiem infrimítm aciem indttdt,<br />

I>iimal^trepi<strong>de</strong> ceduntfalijfegnitcrfubeiitit,túrbala íeta aciescfi. Iteriim<br />

• alio prorliü idcm MarccUus: OÍK pugna neutro indinataftet'tt .primsle-<br />

gioni iertia, <strong>de</strong>xir£ AldífiTiiJirafHbijt. Sed 6¿: <strong>de</strong>lcgionibus iplis iicdiíl<br />

politisjexempla. InLiuio : Frstaris Icgisnes in prima aciefucntntyCsrnelimptas<br />

infubfidiií tenuit. Aiibi/ Infrimiím acicmfuaslegionesScmproniminduxit<br />

jinfiíbfidiis locatA P.LiánÍj legiones. Etplura. Hasautem<br />

íccundarias auc ccrtiarias legiones fuie co^\:is,fubJíd¿a TLWX. fubfidiarias<br />

eciam vocabant. í<strong>de</strong>m Liuius: Ce<strong>de</strong>nti duo<strong>de</strong>cims legioni qa£ in<br />

Uuo evrnit erat,tertiam<strong>de</strong>ámam legionem cxfubjidiis in primam aciem jirmnmentam<br />

ditctt. Salliiftius; ibi commntatis ordinibus, tn <strong>de</strong>xtro ¿atere,<br />

qítodproximu?nhe>JHbuserat,triplicibasfuhJidiisneieminfiruxÍt.'i:ÍQCZQtx<br />

íempcr legiones .ied collones aliquot fie {uh^\m\.x.\Jm\\ii\Sitbfidi(trias<br />

cohortes, qti£ integra ad longiorií pugna cajits referiiabantur, i» primam<br />

aciemextempto emifit. SalluíHus: Oda cohortes infi-onte conjlituit, reliquajcgna<br />

inf/ibjídí¿s Ucat, Ad has poficu tas TibuIIi iíli verfus íaciunc^acl<br />

MeíUiUm:<br />

Seiffií opus quadratum acies confijlat in agmcn,<br />

Relias vt ^qitdtis dcairratjrontibus ordo:<br />

Sea libeat dttplicem, feu iuncíiim cerneré Martem,<br />

Dextráque vt Uunm teneat^dcxirúmquefinifira, '•<br />

Miles JitL dúplex gem'mi victoria cafus.<br />

TACVCVXXÍTÍXWpug>7£faciem, vtipfeappellat.Primó, ^mdr/ttam fímpli-<br />

.cem,fronte redo : íccundó, Dupücem, vcroque cornu : ccrtió ¡unB.tm,<br />

quam capicbam Triplicem, aliá icilicet ad duas Íim£ta. nam üc íiebac,<br />

quodliíc dicituí', ve dcxtcráriiámiles qui iniseuocítiiniftramnícdij<br />

arpiciáujiinifíra (ua, qui in <strong>de</strong>xtro eluí<strong>de</strong>m mcdij dcxciara. Inlpice, inrcílcges.<br />

Sedtemoraturaucpociiisreuocac,quodfcqiiicur<br />

• fítj^ditplexgeminiviCíoriá cafas.<br />

Ira cnim non dúplex, íed triplex c triplici acie viítoria fie & cafus. An<br />

/«j^í7;jwigirurinEcllcgicrubiun£i:am &:diiplicatam,<strong>de</strong>quadixinius?vc<br />

acicsacieificfLippofira ? Hocopinor.£¿vtrobique fané dcxcerafuáfíniftram<br />

appoliti cornus cornu afpicit, &¿ contra. Nec niilii difpliceac<br />

ctiam fcnbi." dupUcem feitmcíum cerneré M.trtem'_.\'t iiits.s módd'<br />

poficuras aomincc, Q^adratara íimplicem, indiuifam: Se liánc abiun-<br />

¿tarnj<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


M<br />

A. Equiies Jaciorum, vtriu/^ue<br />

cornu víjtnñ TTirmite,<br />

B . Hafiati Jecicriim Jlacjiíijírae.<br />

C. Haflati hjmtsJcamJae.<br />

0. Haflati Icg'wnis ^rimac.<br />

Z. H^atijeciünitn jlae <strong>de</strong>xtrac<br />

N<br />

ICONISMVS ACIEI VVLGATAE .<br />

~'- ~''"' H^^^^¿ú<br />

QJ<br />

"•^^^ÍV. - . • - - y~- .'\^<br />

F. Equipes Roimni, lürmae<br />

" VMmíi i'tnií/oj leijiíitiis.<br />

G, Ecjuites ExiraorJinarij, vtriíjf^j<br />

corm Tiirmae o fio.<br />

H. Fn/ifipiS Jívioram finjfiri.<br />

I. Prmayes leqjonisJerundae.<br />

K. Pritinjres ¡eaíotirs prtmae.<br />

L. Principes Jffdorum Jextri.<br />

M.. Triarij JÓaonim •<br />

N. KxtriiL'rJiíiaijJ.fiíliU's, rohott^-<br />

Me.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

O. tTriarij'^iaiiisJéaineiae.<br />

•P. :Im£enr, cirm emi 'Irihh.<br />

e:j/Tuftodm eqiiitum<br />

^cim^uc • Stat '"ante<br />

aqvs.<br />

Q, Triar¡j:íjloms yrimae.<br />

R. Extraortiinarij peiites, vt<br />

ante, aítenus .Alae.<br />

S. Tria/i/ fociorutn.<br />

T. J^lites J}arf¡ ante et per<br />

iiiternal/a.<br />

V. Legatus qui praeefl cornui.<br />

' '^.


'--í--í^<br />

A. Equites Jociorum, vtni^ue<br />

fornii v'^intiTürmae,<br />

B. Haflatl Jociorum Alacjiniflrae.<br />

C. ífaflati hqwntsJccutidae.<br />

D. Haflati Imonis ^rimac.<br />

£,. líafiatijáaonm jilac íextrac<br />

?!^íl<br />

ICONISMVS ACIEI VVLGATAE . '<br />

F. Equites Romam, lürmae<br />

-" vuimtt rtríiifof leawfíis.<br />

G. Equites Extmordinarjj, vtriíj/^j<br />

corm Ttirmae acto.<br />

H<br />

I<br />

Trinares Jlviorum fuiijln.<br />

Principes leaionts Jccundae.<br />

- ; ^ - • • •<br />

K. Principes leaioms primae.<br />

L. Principes Jociorum Jextri.<br />

M.. Trianj JÓctorii/ii •<br />

N. KxtraerJi/hiiji- peJifes, colforfA<br />

Mr<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

^W^^^<br />

o. TriariJYonisJecmidae.<br />

•P, 'Impcrtr, círca etim Trihb.<br />

(¿/rufJodM cqiiittim<br />

peJjtiquc- Sfat ante<br />

aqus •<br />

O. 'rriari/y^iofus primnc.<br />

R. Extmoníimrtj pedites, vt<br />

ante, akerius Alae.<br />

S • Triaiij Jociorum .<br />

T. VtUtes J^arji' ante et per<br />

iritenial/a.<br />

V. Lemtus ja/ praeejl cmiui,


ni .eqtom's Jécufíáae.<br />

emvr, c'irca eitin 'Ir-ihk<br />

'jj' cuftoáia cqiiktmi<br />

vMiímqur- Shjt ante<br />

inj 'rqtonis pfimae,<br />

R. S^xtrnoraínañj peJites, vt<br />

ante, akcríus Alae.<br />

S . Triar ij Joclonim .<br />

T. mites J^arfi' ante et per<br />

íntemalía.<br />

V. Le^atus ^ut p-aeefl- coniui.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


ctrahcndo.Quidvclim cxempíadoce£nr¿t' promoucndo,aut<br />

re Vegeta : Fn. <strong>de</strong>p..n.no eflfr.neZ'ffZl^^^^^^<br />

hofie.m.g^.dmouet &eofr^lU,mfaat,alterummtcm ahuJ'V^<br />

gccus <strong>de</strong> hoc genere- Scamda <strong>de</strong>pugnmo cfi Ohliqua, pUmmL mdlV ib d<br />

uerjjylongmsfiparnb^^ne'vel nnjüitaa<strong>de</strong>am -veí fmtu perue.uí<br />


lyg DE MILITIA ROMANA<br />

Gihkr* ftcrnaií.Qiiaituragenus,UuÍcadiierruin.cüm fcilicct,ípra fnediaacícs<br />

«(MI proniinctj&incumt: prima in hoñcm.Grxcí íTnxa/ji'iirHjfexum ¿icumj<br />

liuecciam nopTcr gil'oeriím.Achamn: LTrucc/f^iPiíi Tiufara^iq, ir.dyrd<br />

f/tau T^r? TToXí/Áioic «¡f£fl£r7rí^il, ra ¿í VAQ^TU ai', ictí'v O-JI'KTTO tÁipciv op5-i<br />

¿(¡f fcwrlujf'^ TíTayfA'íta: Flexa injimcíio dídtur , ciim medut b^fitíits inádunt<br />

,comiuautemretro reéí-thabcí coHoc/tta . Hac Annibal in pugna<br />

Canncnfifcitiífimécft vfus: fedcum caquoqucarte ,vc coriuia robuftilfima<br />

haberct 5¿ Íntegra fcmarct; ££ rncdiis <strong>de</strong>niquc piilíis, finu fa-<br />

£lo,itnmitccrcccavtrimc|ue legionibus,victoria: fuaiccrcamcauflani.<br />

Qjaam vciliter talianoftri Duces mcditcntuv cV vfurpcnt; &:paulaciin<br />

credo fa£lurús,vt ingenia &: inítíuuiüncm quorumdam vidco,qui í'uccrercüut.<br />

ltb,T.<br />

cap, IX<br />

Cmum.<br />

lib. 1.<br />

cap.xxvi<br />

A VD.<br />

D 1 A L O G. V I I.<br />

tAli


k.<br />

¿íxerií capuc eos forájlru-<br />

BurAeíefformuffi^. Cruraautemvtrimque fecanditm erdines & cofiorjes<br />

infrofundum compofu^&plenquefArte in obliqunm extenfa^<strong>de</strong>ibunt<br />

paulUlim ér dtfiungebánttiT^ dome in maximam Uútudinem frogrejfa <strong>de</strong>jtnerent.-<br />

tu vi mediiti lecus vacum relinquerctur, ¿^ terga. militum niids<br />

perordmem conjpicerentar. Hoc ilíc <strong>de</strong> Francis, qui pugna in Naríeccm<br />

íic víi.Scd &C Hilpani olim creberrime. ac <strong>de</strong> iis Liuius : Celúberi vbi ^ÍÍ^«^J?<br />

erdinaümeé-JigniscolUtUfenon efefaresíegionibuifenfcrunt,ameoZ\".xi..<br />

imprepoHemfecermt,quo tantum 'véentgenerepignx, 'vt quacumquc^<br />

farteperculére, Ímpetu fm fufiineri nequemt. Romani ctiapi non raro.<br />

\tz^}iá. VimumiCurieoqtiidcmhocUxum(itquefoluiumffgmerf,acj¡nihil^'^^-^^''''fibjlet^tranflbimuí.<br />

Apud CíEÍarem : LMiUtescíiftrisexdufi^citneo faCío^ vi.Gallic.<br />

(fducetrebonio equiteRom.ferttiediosbofiesferriimpunt. Etfivoxca<br />

nocione cdanialiá,nc erres : fignifícatque hiftoricis multitudinem<br />

confcrtam . lea Liuius: Cuneum M^iedonum, fhaUngem iffi vocant. Lit.mií.<br />

í<strong>de</strong>m <strong>de</strong> manipuUs vel cohorcibus Latinorum : 7mtk c£<strong>de</strong>ferrupér


•<br />

Sor*<br />

rronii».<br />

lib.i I.<br />

l8o DE MTLITIA ROMAWA<br />

Turra. fundum^uequadraminftiuSioncmHaterculutn<br />

autem potiüs, iacenrcm , 5>c in bium i Voces Se<br />

imagines fubindicant. Qjjintumíírrrf. <strong>de</strong>qiiá<br />

in ¥eíío:Serra fr¿(liari didíur, citm apdui' s.ccedi~<br />

turrecedilúr^Hc, ñeque vilo cenfijlhur iemforc^.<br />

Idficbaccümmanipiili piimx aciei modo inua-<br />

Laterculum.<br />

<strong>de</strong>bant,modü rcillicbanc, &c reddcbatur dc-atuta<br />

quardamíüima.PüCuit £¿ alicer,cümVclitesex<br />

inccruallis manipulorum iníilicbanc &c rcfiliebanc.Ita<br />

PauUis .^nnliiis, pugna úi Perfem: Triplícewaciem<br />

cune/í(i<strong>de</strong>íím2U]f uhsj'ifíflrífxit. i)í~<br />

ter quos ftebin<strong>de</strong> Feliies emift. ^up genere cum<br />

frojligarí mhUvi<strong>de</strong>ret, ce<strong>de</strong>ré inH'uu'u,vt dticeret hojies in eonjríigcfa,.<br />

Nonaliicquidcm <strong>de</strong> íiguris habco digniaut vtilia dictu.<br />

D I A L O G^ VI ii.<br />

BxempUaüqmtpmnarum: CrdfSi^Manl'^^CiefirücttmAfra?íÍOy<br />

Cefarü cum \Pompeio.<br />

AVD.. Commoíum&comcmcemihiexhibes ,teílati dcbco,ica^<br />

meDeusamet. Scdccqui<strong>de</strong>tiam magisí & per cxcmpla te difundís,<br />

arque illuílras auc approbas precipuas iftas fonnas? Iiifignes<br />

ATAIM" multa:pugna;pugnatx íiint, velanquaíi "¿-/íreWTHí paulifper eííe, Se<br />

* Tu me el- luñrarece<strong>de</strong>iigiiancc.. Li p s. PoíTimcum Soerate dicere, *


auxilij cqueílris ^Jfet,<br />

Mira hxc fuit dirpoliriüjfingillarim examinanda. Ait •<br />

„ Rarnmátemem] CaiTlnna h^cfcntcntia bonacratcontracquitaEum,q«ohültis<br />

vak-bac. AliüquicoiitragraHcm&ftatarium mili<br />

ccm non item,quia facilis permpcu: quod lie ui Liuio, x x'v. Pí/mcíl<br />

tn longiuiiinem aáes, cUmantihi-s TriburiÍs,mhil mtrorfu^ roborií ac viriitm<br />

ejjé^é' quacumque im^etum fcá(jint hojies^ferru^utres.<br />

Pyofimdum Uierculum.] Vi<strong>de</strong>s crgo plurimiim eíTe lacerculum non<br />

prof ÍLindum,id clt,vtd[xi,liipia,cxpalfiiiii S¿ iaccntcm. Sed iRe CiaíTi<br />

a:4uiUaTus uUtCTUS fuit fuit.<br />

„ rtduodmmcohmeívmmquodqueUtnstemret,' Iftrefiatcohoites<br />

non 11,11 quadragintaquattuür, iimploordine fiedifpofitx;íi iaiTicn„ .<br />

repetí placct.&mnLim.TmnIflsvcnirccoholTesautCür.nasangiiUres.píf,!o.<br />

non age ponannis re.psa vndiquc duodccim : atqueemnt quadra---^gintacao<br />

etfi ncutrum i.ne fcrupulü fict.N.m Craííuslcp.onc ibi ha-<br />

t..^C/^"'/«^cohortcsuimcd.áq.adraruráadrubíia..nUin;"^Id¿^^^^^^^<br />

leui aimatura (upplcuduín. quam habuic ad oíto mtlita, ex codcm Plu<br />

tarcKo.Vbi igitur ha;cível incercquUatum ¿¿cohortes iatericda vt íoi<br />

ktjVeirparíainftonce^ '<br />

„ Adquumquecohonemeqnimm turmum: ] Nec hieres fine nodo<br />

InGrxcocft; Ta%m i>m. AUmigirurvertimus, vr ali) ? Oportet crai<br />

íuiflctotalasquot cohortes, &¿cffcmfifr»agi»ta.: ininanisnúmeros<br />

cüaral] niiniiaifi¿ nifrcqucnrcsponas. An mag,u-,gQr«mí;..,vt CIÍO?Í->..>«<br />

omniiiovenuscít.ctíincciicnumerusvndiquciuíhis-qumTurnia;/¿ '^"'"-^<br />

p,tuagmacfficiant non nilicquitcslarg.lluiu;¿w nnUe^amnemos At<br />

i^n\ixyx.\zxoqiiattHorm¡Uia eqiniiim noltcr ilb iribuitCraÜo Tanií-n •<br />

hic manco ¿¿pcrfcueroílcdcumindicacionc nlim-nr nir», "<br />

pr:.fid,jcaursáaucrub(idM in mcd,oílet,rfuxZ£D.^c í"'^<br />

póftquidcm legomPUua'rcho CralTum 1 ^ ^ ^ ^ ^ ^ i ^ ; l! '<br />

cmweqmnbus: atqucKafaolé .d numerum diaum ,^utCrócrt,i<br />

gas Hxc fcrutari intcrdum vtilc: neccum vulgo/criptore S . k S o"<br />

ne&velutfummis labiis hbare. Klto Tnrm-, oír, r. "-""^^""'^^^^'oplex.<br />

Excmplacentena : fed íiune ¿íenV^ h^ n " ^ ""'' du.^„„^„,^<br />

inrer Latinos & Romanos, ad q l S v Z T " " *'" ""P"'"*^'"""adduximus.&lixcciuxadda:<br />

^"''''^'"'' ^"t)afati„aíc qux fupra<br />

-2 3_ Jnfim-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


l8l DE MILITIA H.OMAMA<br />

íibílíu! ^npmSiUficm ante diSíum eft ordinihtís ^frocejfere<br />

jyinaciem.<br />

3»<br />

,Frimo'vtrmqHe¿tqnis'vmbu^ resgerehatur^ <strong>de</strong>in<strong>de</strong>ah<br />

,l&UQCornu Hafiati Romam nonferentes im^refionem<br />

. Latworumfe adPrincipes receche.<br />

Eccc quattuor hic legiones fuere > in quoquc cornu igítur duar. Quomodo<br />

inllru¿lx? Wiw¿«f,inquic, quioiti anf^e di¿íum eji: id fuic, vt diuiíio<br />

corporum eíTec in Haftatos, Principes, Triados. Qus diuifio ia<br />

quacumque difpolirione oliin firma: & in íimpUci forma aperta. Ficor4»<br />

tri- bac enira tum retrorfum qualí triplex acies, poricíta 6i in lacerculuní<br />

f^"- iacens.Homerica illa vecus non longé abfiílic;<br />

Mque equites faftiit citmcurrihus ordineprime,<br />

4 tergof edites pr-gfianti robore, be ¡¿i<br />

Mummenfeptumque,fedin medio agmirte viles.<br />

Eccc.triplcx in ptofundum cíl: acies, cum vüs & interuallis: fed difFcrc<br />

á Romana, quód in medio viles fmc S¿. imbccilli, quos ipfi in fronte<br />

magis ponebant.Cetera vixabcunt,6£ tortiífimi cettc in tcrgo, vtTriarij<br />

noftri. Euftathius in luuic locum: Herodorus c^ Jpian, inquic, dicifnt<br />

adlatercalum aciem hanc JlruClam: hoc eji, ad ordines oblongos ,pari mtmeroconfiantes,<br />

vtinteraaos ordines via aliquafit medía .perquamprogrediacregredi<br />

liceat:quosviaspoeta appelUt Ponles. Tales igiturOrdines.íiuc<br />

Genera, vr cgo appellaui: fed harc ipfa<strong>de</strong>indc diuifa in manípulos,<br />

cum fuis interuallis. Sed ipfi manipuliquomodo, ¿¿quam<br />

<strong>de</strong>nseordinati? Inquadrumfuiírehocprimdm moneo; Sccxcuneis<br />

illis quadris, quadraeum dcindccorpus totius legionis. Iccircó Ennio<br />

,^f*drsta^uadrata legio di¿ba,noná numero quater millium, ve vult Feftus. Ec<br />

^' hoc fenfu Panegydcus <strong>de</strong> acie iam difpofitá: Grada pleno ferentcsagmina<br />

quadratít legiones. Ergofiiuftépropemodum quadratos manipulos<br />

volumus; fucrint in quaq; linea <strong>de</strong>ui milites in lacum, duo<strong>de</strong>ni in longum.<br />

lea legio Polybiana in fronte habucrit centtim viros: in ptofundum<br />

trigwtaquattiior^^xc vtTriarios(ij dimidjatifunt) diuidas in fcnos<br />

Sé<strong>de</strong>nos. Senos in latum , <strong>de</strong>nos inprofundum. Haud longc á meo<br />

calculo acies Siphalanx Antiochi regis abiic: quxa frente i/ítrorjuí in<br />

tib;xjt^ít dúos & írigintaarmatorum ordinespatebat- Ita Liuíus <strong>de</strong>fcribic; qui non<br />

ExMmisM- alibi(quodfciam) tenuiccrita<strong>de</strong>ipfisRomanis. Nifiquistamcnhuc<br />

M LiM¡j ducic.quod eftin pugna cum Latinis : A<strong>de</strong>minplures ordines injlru-<br />

/'">^''- aam,<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


LT8ER Q^ARTVS. iSj'<br />

Ham^SYdinemfexsgintAdues milites hakiiffi: icainquam,7t quifqiie manipujusdiuiílis<br />

induas partes, mhovAQdúos viroshabucrit,introrfus<br />

fíxigmíádim . IralegiovnaPoIybiana inprofundiimiiabuiflct v¡ros<br />

ccntumquÍmiuagima:'\n\¿xx\xx\,mi\\mC\'viginti. Q_iiodíortaflc liib illi- .<br />

Cr<strong>de</strong> i<br />

tía haLidabfurdum íic íuiíTe: hc indc Ordines didos, qiiiadtiplex ira k- '"""'/"'*<br />

ncsc^ecin Manipulovno. Cogitetur. Atpon:ca,nün mihidubium<br />

manipiilus raros ¡ dcnfos, fa¿los pro tcmpore & arbitrio diicum, 6¿ Icgióncm<br />

rumen inlatum magis extcníam. Id eó^quo plurcs inírontc<br />

piignacorescíIcnt,ncccotociüra;ma!iuS;tum eriam ,vt Principes pila<br />

llia poíTenc permicrerc ad hoftcm . Qj^od i<strong>de</strong>nti<strong>de</strong>m faflitatum Icgimus,luudcommodéíi<br />

prior aaestam protunda.Huicrcictiaminucn-Rflí/p w,vtum<br />

reperiojvc in gemía pnmi fubíidcrcCjdoncc poftcri cmiliircnt.Ap- '


• Vtgttijk<br />

¡.Toiylñff.<br />

.Xib.iii.<br />

cap.xuii.<br />

184 , DE MILITIA ROMANA"<br />

et/,ií^T'^(r'í-aVá¿'^^í&^5-aT/í.-,vtloquÍcur: hterfubJ¡itefM,é-hter<br />

adftitem: quod eft,a tcrgo &: ad Luus. Vegctius pauUum diuersc.íi«^«/í<br />

armati,\.w\\i'íi,in dirccfum ternas pe<strong>de</strong>s ínter fe occupare confuetterunt¡ hoc<br />

ejl in millef aÍüyus,miHe fexcenti fex&gmtafcx f edites ordinamur in longum<br />

vt nec mes interluceat, ¿r JPañumftt arma traSiandi. ínter ordinem<br />

autem ér ordinem a tergo in latum,fexpe<strong>de</strong>s dijlare voluerunt^vt haherent<br />

pugnantes jpatittm acce<strong>de</strong>ndi^ rece<strong>de</strong>ndi. Vehementius enim cumfaltit<br />

curjiique tela miituntur. Eccc in dire¿l;um, vt ipfe ait, íiuc ^ra p®^r«T¿t¿<br />

cum Polybio, pe<strong>de</strong>s dat temos, &¿ in hocconfcntiant: intcr ordineSjid<br />

eftintcr pra:ftitcs &C fubílitesjduplicac &; facit/eAr/fí/í-j. Atqui Poiybius&hicnonniíi<br />

temos. ConcÍlies,quüdPülybius <strong>de</strong> pugna pro-<br />

.pinquá 5;: in manibus loquitur; Vegctius aípicic magis longinquam , S¿<br />

cura iacula emittuntur. Hic autem plufculo fpacio opus: fed poftc^<br />

coeunt S¿fe <strong>de</strong>nfant.Serael hxc difta ad vníucrfam inftruftioncm í\in'<br />

to:& Imagincm tibí communis liums pugnxpingo, fcdad números<br />

Polybianos.<br />

JnfcTAtm Jconipnus Aciei<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

DECLA"


DECLARATIO ICONISMI.<br />

Ac IE s mctlialegionesduas íubct: qu^nait houcñmad<strong>de</strong>xteraiii.SkIl'írtim.hc'h<br />

JJ//J.iíii«i^.-HicDecumamruum locuni,cormidcxtiumtcncbaiii;ruiiftriim<br />

tcttia&qiiarcalcgio. ¡pfc C¿¡.tr yacie Pha>p!h.i:Cx{i.i fiíperius ipítitiitmn fer- m.Ciuü'<br />

UiUiSjáccimam Ifgionem in <strong>de</strong>xtrocornu collocanerat. ¡¡¡jiicmutii, id eji merem tit<br />

diJpomadü.Atiiuelm txiniu rirnuciiis k^iomf.íciebat: Mioqtii vel dilcítuitm ordine poftta,<br />

wPrirna,Sceutiíla,Tertia:vf//i!rfí,ci-e.<br />

S o c 1 i.fíim in cortúhuí: fuepfr Manípulos,fiue¡m^isper Cohortesdifporjii.íj mmerumlcgioiimn<br />

(ob áetruciioiies) non i.iiUíi¡it:fedfiil>!ie¡itw ab ExtraerdiHariis, quos a tergoiU<br />

iiiní^/im. ¥.r fdtw umawiit4pii


TitprxM-<br />

Is rerri'<br />

HUÍ.<br />

vuigaiA<br />

lie!i».<br />

Ver/trefJ'-<br />

\%6 _ DE MILITIA ROMANA<br />

Res pcrobfcura vídctur, 6¿ có magis quia parum pura verba. Scribitnr,<br />

acies jIjrantaKadúplexlegiov.(¿' 11.1.i»Jtibfíliií. Quid ic^ncCcníu^vt<br />

Viialegioquintain frontefucrit,altera infubíldiis vefolencalarixcohortes?<br />

An magis placctcumFacrno (viro& Critico bono ,miodrcr¡pta<br />

mihi probant) rcfcribcrc, dúplex ex legioneprima (¿- terna, infubfidils<br />

locum alari£ cohortes ohtinebíint.ln parte meluis vcnuiq;, fatcoi: ícd<br />

vtroiiis modo, dua; tanciim legiones Afraniotribuuntur, íalsó. Ilic vero<br />

quinqué habuit, quod ex Carfaris prioic feripcionc ccrtuní cft: imó<br />

vcl ícptcn], fi emendara cft epitoma Liuiaiía.Sed funro quinqué: & Icgnivwsigiíur.<br />

Jetes eral ^_f-afíiafía dnplex, legiomim ijuimjue, 0- iitfübftdiis<br />

La. iohortes obtimhant. lite cft iailus. Afranius dupHcem acie'm<br />

ñruxit.priorfuitéquinquelegionibusdiftinda ,akeral'iibiidiariaccjihortibusalavibusfiucfociis,nempcHirpanis.HuseiiimgraiidimMiiero<br />

Afranius conrcriprcrat.habcbatqutadcühurccscifcitcií'ti'íJ^^i/í/ií, quod<br />

cprioribus itcm Cxfarianis conftac. Ergo qnia numcroarquabac^cré<br />

oá:olcgioncs,prolcgionibusiiscít vfusin acie fecunda. Q^i^idauccm<br />

Cxfar.'^ipíc criplicemicaftruxir. ^^ ,<br />

» Primam aciem quaterna cohortes ex quinta legione iemhhnt^ Si Karc<br />

icqucris, non nifí paucuía; cohortes in tota acie ciunt, impar val<strong>de</strong> nunierus<br />

pro Afrani): &: falfus etiam pro copiis, quas Cxiar tune liabebat.Nam&ipfi<br />

legiones quinqué fucrunt,necea parte víncebatur: ied<br />

auxilia exigua aut nulla habebac,coq} srrif-iciosádiuilioncrcmuniuic,<br />

& copias locauic. i-egc ígiiur; quaternx cohortes ex quinqué legionibm-,<br />

&:fcitonumcrorum crrorcmcílé. Difpofitiotalis. In pnmaacicquinquies<br />

quaternx coUortcSjin fecunda quinquicstcrnXjin tercia tütidcrn:<br />

.acque addit ,fu£ aáuftpte legionis. id eft, quamquc vnaní legioneni iic<br />

in tres partes diuif'tni, vt prima acie habucrit quactuor cohortes, fecundA<br />

fi¿ certi.i ternas. Nihil verius aut clarius: &: nónne bis ternXj &; lémel<br />

'quacerna'cohürtcs,!cgio vna funt? Difpnlitio flutem haud dublé cohor-<br />

- tium fuit obIiqua,cum intcruallis fuiSj&ad inftar manipulorum. Addic<br />

¿e Sagitcanis, qui in media acie : hoc cft vel in medio tüCJus,vcl in Partium<br />

inteniallis.Equiccs adlatera, <strong>de</strong> moíc.Eccc dtílineabo craísc haric<br />

Acicni, ncíjüid erres. ' •-<br />

A D •r,<br />

. DDOD DDDD DDDD DDOD DDDa.<br />

DDn DDD ODG GDn; DDD-<br />

Vm DDD DDD'GDD DD<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

Alcer-i


Altera cxplicíinda mihi pugna & inftruíljo ciufdcm Cxfans in Pompcium<br />

campis Phaifalicis. Ea pugna magna j intcr magnos duccs., vUima<br />

in libcrcate &:pro libertate.C^rans verba plm-a funtjcxcerpam quac<br />

mca:rci,<br />

CÁÍarckmPompeü cañrüappropinm^ffct ^adhunc C^s-<br />

. modum actem etm mjtmtmm ammaduerttt.hrant mji- f^<br />

niflro cornu legiones áus., tYaAit& a Csfare ex Se" initto^ c<br />

dijfenjjonis.ciuam'vnapñmítjdteratertiaappeliah^tur. ce<br />

in eo loco ípfe er^uFompeim-IVÍediam aciemScipiocum ce •<br />

, Icgionihíi-s Syriacis tenehat ^Cdicienfis legtocoíHnókíCHm cr ¿t<br />

cohortihm Htfpanü, qiio-s traduflas ah ^franio docuimm<br />

Jn<strong>de</strong>xtroccrnu erantcoílocatíi. Hmfírmtfimasfey •ce<br />

hahereV ompekis exifiimahar.relíquas Ínter aciemediam ce<br />

cornuaj^ interiecerdt, numeroq^ cohortes centmn <strong>de</strong>cenu<br />

expleuerat .IJM erant milita qmnquagintaqmtque; Buo- cc<br />

catorumciretterdíio milita ^ quÁ totaacie dij^crjerat. ce<br />

Ipfa verba piius luftranda brcuicer funt, vcrc inquara luílranda alibi Si<br />

puvganda. Ait:<br />

» Altera tenia appe¡/abaiur.'\ Incptc hoc , apfelUbatar: ncc vnquam<br />

ita ipíc C^ far.Q^i iioc fccit,quaíj <strong>de</strong> a;uo vctcri lociitus cflj6¿ cüm iam<br />

non ifta; appcUationcs. Sed hoc & alia vitia aut intcrpolaiiones cicbr5<br />

nos in Cariare <strong>de</strong>prchendimus, & protrahemus vna cum ipfo, Ti Dcus<br />

volct.I\[unc <strong>de</strong> re Tenia^mo^ví. Imó ^-fW cílLucano: SM"^SI<br />

cor mu lihl curafinijiñ . „u Mir»-<br />

Leíiíule cuín prima,qiu ttimfuit opúnu helUy '•"*•<br />

J?/ qaariá legtene datur,<br />

Pocram hoc ignorafle, autncglcxiíTc? non folec in bis talibus, &: hiítoricafi<strong>de</strong>agtt.EgoverónumcrunieiusinCxrarcmadmircrim;hocmagiSjquódComniencarij<br />

ifti alibi in eodcm numero vacillant.Nam qüa:<br />

hic cít tenia, ea ícribitur in odauo GalUcorura, ¿/íawrf^ffw/4: Exfuo<br />

««^«fríJjinquit V¿\\ú\\z,dmmamqtúntam ex Se, tradi iuhct.<br />

• " /« eo loco ípfe era( Pompeiiís.] DiíTcnciunc Phitarchus, Appianus,<br />

Lucanus: quos vi<strong>de</strong>. Cxfari in íiac re cur non cft creditum ? an Ipfc<br />

mente totus in piignam parum ccrtó ha:c animaduertit f &:vid¡tibi<br />

fortartc Pompcium, íed non rubíÜytfie aliómox iuití' an hxc,ctiam<br />

corrupta? ^ '- ^^v<br />

«^ CuinlegionibuíSyriacis.'l Qi^xdiía;. Inicio huiuslibri: P:ifjíif¿?.í¿rf/<br />

CHUí ScipiotJe exSyria legionesduas. • ;. ^,. ^ CtUntí<br />

»> Citm cohortihm HiJ^am^ Caiie ímporiat'cibi, & puces Hiípanos Jíi/f^nín»a<br />

1 '^ gente /"•<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

ee


tib.ir.<br />

iSg' DE MÍtlTIA ROMANA<br />

gente fiuíTc. ^on. ncc is bonos vel fortíflímís cxccris, vt incer legiones<br />

locentur 5¿ pugncntJntelligic Romanas cohortes, fed qux in Hiípaniá<br />

fuerant cum AfraniOj£¿ ab eo traduáls ad Poropeiiim eranc: aptiusquc<br />

dixiíTct íiij}af2íenfes. Veteranus haud dubié miles, &: reliquia: illarum<br />

legionum, qu^ partim Cícfari adhaifcranc, partim domum iucrant reliáis<br />

íignis. , , , ( .,..,.,<br />

H TraditBas ah Jjramú domñfíií^ Nufqaamiii hisUbrisdoctuai,<br />

qui he alias mutüi.<br />

« Hasfirmifiniasfc hahereJ] Nojí ad cohortes cantúm refcrt/ed ad<br />

legiones oir.ncs di¿tas: qua; veterana: fciljcct fucrunt.<br />

" RcUqiioí,'] Ncmpc quinqué legiones tíronum. Exipíb Caifare,<br />

qiiiPompeio cohortcscx.tnbuic.-cigolegiones vn<strong>de</strong>cim. Dehac locaturá<br />

Frontiaus : Legiones fccundhm virtiticm aiiuJi^Kc frmijíimas in<br />

cúrnihm ér i^ medio collocanit ,jpatia. hU interpcfita tironibits jufflcuit.<br />

Sed c^üo{cn(uj}.iti.ii>7íer^afnafnpplcr.t'A¡\c\t FrontinusjautCxürj/fgiones<br />

reliqíiasimcriccías? An vt in írontc íimphci vndccim illa; legiones<br />

fiicrintf an vtj more manipulan illo, illia: quinqué introrfum paiiiiu<br />

rcduílix &c ad fpatia appoíicx fucrint ? Mihi hüc ^ptius vidcatur, &: ve<br />

triplex illa acics maneac difi:in£ba,fortairc alioqui confim<strong>de</strong>nda:etli<br />

verba tamcniíipriorcmcciam mcntem eunt.<br />

>9 Hácerant millid qmnqmgmta {fui^quc] Neganc Pltitarchus & Ap.<br />

pianus, qui <strong>de</strong> quadritgifHaqmtjqúe millibus magis dicuiK.Nam PlutarchusCa-íárcm<br />

habuiflcx%i\.m/lia fcribit,Ponipcium paulló//«j-,í/-'<br />

tero ííinto. Eíletiam in óptimo Torrentij (Antiiliris nollri in religiono<br />

í¿do¿lrjna)lÍbro,XLV.Kr,iJidío ejfe iujferat. cohortes inmc hahe-<br />

31<br />

W<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


LÍBER' Q^'AKTVS. t^p<br />

íai oBogintñ^ qu&fummaerat xxii. c«. Sinijirocor- Hiiicfic iuNxit acfauaffi.] Cscfar numero Icgionum non tam potcns<br />

quamPompcius, robore prarpollcbat.Itaque adciuscxcnipkiniacicín<br />

tripliccm quidcm inftruxic/cd non Icgiontbus íic dcnfauic. Dumcaxat<br />

íiniftro cornil duxfucrLinCjCa:q;reni¡plcna::mcdÍOj5¿:dcxtro,vtrobiqiic<br />

vna. Supcrfnntcrgo quactuoreciam legioncs,vbi locandx? niliil ¡pfc dixic,<br />

quod miror. í'cá cogitandum, ab eo<strong>de</strong>m Pompcij cxcniplo, tuiíT*<br />

interic£tas,aut TubiedUs. Scdaddit:<br />

3) F.X terna acicfingida cohortes <strong>de</strong>traxit, é" exhk quartam infiiimt-l<br />

LcgcndmUjíA-/tT«


4 PerUrun!<br />

hmifia.<br />

y rutila ül-<br />

ISpI DE MILir.lA ROMANA '<br />

aut legiones dluifiíiii. A v D. Magiílcr, boc <strong>de</strong> OrdiníbLis in Froncíno'<br />

fubobrcurcatcdÍ£lum,rccipc5¿cdiííérc.L i ps-Dico^inquaquelcgione<br />

quinqué cohortes ííccilTc in fronte, Sí quinqué alceíasin fublidiis:<br />

ciiiii autcni du:£ legiones in quaquc acie,furgúc dcni illi Ordines Frontini,<br />

id efl: cohortes. Nam lineas ipílis virorum fingulas, Oidincs fí hic<br />

pro vLiIgaco more appcllem; valdé hxream,5¿ omncs iftx Icgiones.non.'<br />

nilitriginta vitos habucrintin fronte. OnininoraoIeílusFrontini locus,<br />

an &fiifpcílus ? S¿ fottaflc, inaUitudinem melius apu<strong>de</strong>um fcribi.<br />

Ecfr ncc ca profunditas magna, pro numero quidcm copiarum. An nota<br />

numciahs praua cít, &: pro x. <strong>de</strong>narii nota, ha;c finitima ©o. millenaría<br />

fubftimenda cíl ? Ita eücnt tria milUa virorum in fronte. Heu tencbvas<br />

meas, auc rcrumvccctum.' quas rcucrapcr leucs conie¿turaSj£¿ fallaciaveñigia,<br />

vcnamur..<br />

D iV L o G- IX.<br />

. AUocutio exerót'M mtepignam^ <strong>de</strong>fujfragw t¿) rcfntgio mtitm.<br />

Ac iam abfoluimustotumboc <strong>de</strong> Acic : ipraítruflaeíl:,Signadifpofíca,Fornia<br />

cxpoíita:quid fupcrcftnifi pugna;qu?iam maiiuum<br />

cfl:,nonvcrborum.Ergornittanius. Av D. Enimnció frigidahajctua<br />

pugna 3 6¿ non in magna fpe vi£í:orix. L i P s. Quid iam ? A v D. Non<br />

cnim vi<strong>de</strong>sf" langucnt ti,ii milites, non A/Ioquio non Clafko a te cxcJtati.Etcur<br />

foHemnia omifiílt mijitix Romana-? L j P s.Horao audaculc,<br />

S£ cur cdidiim a te Iprecuni Di£latoris i quod pro numinc feniper obfcruatum<br />

non ignoras. Nonnc paulloantc vctiii fubiiccrc, aut jntcrpcllare?<br />

Age li£l:or,ftringe fecurim. A v D.Intcrntns cxrpe¿lo,ncc a Papirio<br />

hoccgüFabiusRomamfugcro. Q^id fugcro-''imo vt Diogepes oiiin<br />

Cynicus,ciim aíTeítatcturaíTiidué AntiílhcnemSdycl inuitoadbarrcrct,atquc<br />

ille tán<strong>de</strong>m baculum etiam toUeret 5¿ minaretur. Percute^ ¡nquit,<br />

velficmamo:idcm cgo mi AoQLOX^Cx<strong>de</strong>^non cedam. L i PS. TU qui<strong>de</strong>m<br />

Canius mihi vi<strong>de</strong>ris, & ludcns ac cauillans iré ad mortem. A v D.<br />

Modo nc canis. Li PS, Imó 5¿ canisivfquc cb enim gannis aut latras,donec<br />

aufcras. AvD. Ergovnumhocctiam fcrmonis fruftulum,£¿das<br />

me in foporcm. Spon<strong>de</strong>o, in hunc dicm quiefcam. L i p s. Faciundura<br />

cítjVt vi<strong>de</strong>o:íedcum tuá Icge. Attamcnconíidcra,annonovdinc &¿orbirj<br />

nos remoucs crcbr.i hac intcrpellanonc/* AVD. Imó iii iplam adcó<br />

.repouo. Nam profc£tó poíl ílruílam acicm,aut fub id tcmpus, dúo illa<br />

ferc Tecuca. Lips. Ergo accipe ó ani<strong>de</strong> Cerbcrc Sí has olías: priorcm <strong>de</strong><br />

Aliocutlone. Sic appcUo, cum Impcrator aflatur publice fuos milites, &:<br />

retinct aat impcUit, Rctinct^aliquandonimisaur propercgeftientesj<br />

impellit j tardantes auttimentes. Ad fummam, formatin qu^cunquc.<br />

re U. docct. Vtile haud dubic vctus hoc inftitutum, hodie vt alia omif- •<br />

íümj5¿ciimlicct,illiidSpartanicuiufpÍam vfurpare,' f.^^« Ta ^Aa.<br />

Viüc inqiiam. cum ImpcratDr confílio £¿ ra:pc cloqiiio validus, 5¿ fcm-<br />

£)er auílpritatc, fuos comppfitá orationc cxcitarct, & vd timidis robur,<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

" afivircs*


ac viies darec. Ab illo autcm ardore ad pugnara rcña ibanc, Ciim pra:fcntia<br />

Impcracoris adhuc in oculis,& verba ín auribus verfaicncLir.<br />

Mil" ccrtum cíl, acícs aIiquocere£l:as,&: ad vidtoriam fírmatas,fol^ hac<br />

concionc.Scd qiiá ca formáí vi<strong>de</strong>amus. Sxpe intcrcquitans ordincSj ita<br />

aftacus eos cft/ub ipfam pugnam: fxpc in callüs & ante egreíTum. Aliquando<br />

ctiam extra ílirpicioncm omnem pugnx, fíqua feditio aut qucrcla,autal¡usanimorum<br />

moibus, cui rcrmone mcdcietur.Sed ciihi jn Mer^ih<br />

caftris, autetiam in ipíb campo intcrdum, ficbac in Tribunali, qiiod c '"J^'}"cerpircfiibitocrigcbanc.<br />

AltioicnimcíreImpciacor<strong>de</strong>b'.bat,S(rad aiidicum<br />

faciliorcm ac latiorcm, tum ad auítoritatem. E celpice dixi Tiibiina!<br />

FLüíTcetli in Hibcrnis forcaiTe etiam c lapi<strong>de</strong> iiihil vecat; fcd illud<br />

t'fr¿rü!icmnc,&:cmilitixncurcperio.Tacitiis<strong>de</strong>reditiofís:Cí'/n¿íTff/í/ i.Aumi.,<br />

ccjpus, cxjir/ium TrU-ufía/. Lucanus<strong>de</strong>Cxfáre: !•'''•••<br />

-jhtit agiere fubi<br />

Ceffitk intrefidui 'vultti.<br />

Statius, <strong>de</strong> Bolano :<br />

Híc füStíis daré'turapater, hoc€cf/it£tmm.íf<br />

DiOjdí.' Boundica reginaBnranni:E :;:'; «fíín o^; w ívi.;g. ¿'Í >HI; l'^á^f'.'; I5 InNcro-<br />

TcV paMff't-^v p¿r,:>y TUTU:in/úvci- •' Etcotífisudit tribunal ff íerrÁ p.iíuJiri^Ro- "''<br />

manitmin morcm ftcfim. Mulier Icilicet illa plus cordÍshabuÍc, quam<br />

niukiviri: &:mil!tem ruumnódiixicíbliim,(tdpiibliccafíacaeíl£¿iaíl;iu:


Lil>.i.<br />

• - : r<br />

152. DE MUITIA B.OMAVA<br />

teftates fiuc Duces. Etfi legas etiam vocacos milites in concionem ad<br />

ipía figna: id eft ad Principia: cüm ncmpc in caftris affatio eíTet. Ibi<br />

quippc ante Prartorium, Vt dicam in re cañrenfí, ipfiím Tiibunal. Hoc<br />

fenfu Lucanus <strong>de</strong> Cxfarc:<br />

• Conuacat armatos cxtemplo adfigna manifl'os.<br />

•Sed nota&iiiibijcumarmisconuenifl'c. IftainNummisfielapidibus<br />

fie cxprefia.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

Tale


tlCE R,<br />

Cl^^ARTVS.<br />

intti^y Ineandítitm ^uemánmprnum e<strong>de</strong>bant. Plutarcluis Parthos quoquc<br />

facit non cornibuá, aut tubis incitare fe ddpugtiam: ci?^a , inquit, pááíbí<br />

7n.Ca¡. Tflt St ip^'tyy''^ Bu'nm TI -^ Stulv, eipvy^ ^pjcóSit yjj feíyó-mti €pjv-<br />

T«: fMfJLiyiÁvov:fedJlipites ífttofdam corio tedas (¿- concauos tintinnitbultf<br />

aréis draimpofuiíplitrifariamfmHÍpulfant. lili i-ero obfcurum iiUqmd&<br />

terribile rejonant, ex vliilatn ferino & to»Ítru contmixtifm. Hic illi <strong>de</strong><br />

Tympnnis. ctli in marraoribus tamen Galli matrifdcümconfpiciuntur<br />

tympanum manu tcnentcs.iotundum infra,fupra planumiarqueibico-<br />

jüuininduftunijquod baciliispulfant.cuiufmodihodie cqucllria Gcrmanoriun<br />

vclAtiorum tympana. PÜnius abca forma margaritarum<br />

quoddam gcnus Tymfgmitfn vocac: quibí^, inquit, * vna tanium ejifa-<br />

cies,(jr ¡tbea rotuffdítíts¡auerfisplanities. ebidT^mpmh nonúniíntur. Dcfcnbit<br />

Apollodoius bxc talia,5¿:vultSalmoncum iistonitiu iinitatum:<br />

T£iv .* Etpelles <strong>de</strong>traBoí, in airru, aim gneU lebetihits agitans^ dkebatJL^<br />

tonare. Imó tales etiam pcUes non Ín ire taiitüm, in ligno íic cauaco &:<br />

aptaro, apud Hidorum; Tymj>anum, inquir, eJlpeHü vdcorittm ligno ex<br />

V»¿p4rteextentum. Dimidiatum noftras tympanum:iamplenumin<br />

co<strong>de</strong>nij, fed alio nomine, nim Symphoniam vocac. Symphonia ¡mt^^út,<br />

iful^h appellatur tigniim cauum, ex vtr4'¡ue parte pe/íe extensÁ,quam vir-<br />

^HIU hpfi£ cr in<strong>de</strong> (Mu/ni fertunt.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

lOt<br />

DlAlOG.<br />

E/ Varthk<br />

tali»<br />

lu CuíTo.<br />

Dimrf* «•<br />

lafidiíuf-<br />

Lib. ir.<br />

«Lcgoiinub<br />

Bibltotb.<br />

TymfsHM<br />

nejiru Ü*


20i- DE MILITIA ROMANA<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


tlBER QV,AB-TV5. i»5<br />

D I A X" o G. XI.<br />

¿Imorniilittmfibpagnam ^ Baritu-s : concufsio kem-'áñnoritm,<br />

SED iamremosinhibco,&;<strong>de</strong>mitcovela,porcuraattigipropoíicum<br />

in hodiernociirlii. A v D. O íl aulimj L \ p s.Nouus hic pudor.cloqucrc.<br />

A V D. Imó verus mi prxccpror, ncc illc foliim in animo ifto habicaCjfed<br />

in vultu fepe rubor. Quód apud te cxctiflerim,alia vírtus fccic<br />

(lie inccrpretor) cupiditas difcendi. Sed li vis j hanc omiuco: ¡Ha fcruo.<br />

L i:P,s. Scrua, fcrua fili.gemmas pulchcrrímas in iuuentucc. Quod ad<br />

me,cumPlauro,<br />

Ego ifíumperiijje diico, cui qiti<strong>de</strong>m periit pudor.<br />

Sed &: rubor illc non improbus, qucm fcirc aliquis dixic Colárem'virtHtis.<br />

Quidtamcnvis?n.imvcllilenrio6¿modcltiá iftáfl me impetres,<br />

qiiod non veibis. A v D. Si vncac&: commodum eft, aliquid ctíam <strong>de</strong><br />

Inátámcntis in Ac¡e aun Signis: qux vi<strong>de</strong>ntur his abcfle. Nam <strong>de</strong> Aliocumne<br />

dixifti, itcm <strong>de</strong> cUpce: fe<strong>de</strong>go &¿C/a?ac/remIcgifTc rccoidor,&:<br />

Sigxa quxdaiii piigna:.SÍ inquam vacatjdoce. L j P s. Ego vero faciam.<br />

&vcvinitor¡n vin<strong>de</strong>mianduminuros etiam racemos reperit &c eoili-<br />

•git: lie cgo vcl hx'c tcnuia,ÍÍquid omiíi.Subiicis <strong>de</strong> ciamorchcné arque clamor<br />

ordine. nam illc Claflicum excepit.Iraque e<strong>de</strong>batur in ipsá immincnte '"/Jj^'"-^"'<br />

iam coniunifcionc & conBidlu, incltacio pariteranimi Si virium, arque<br />

hoíli terror. Nam hos liabebac fines. Itaque antc,&:ciim eminus, filcnlium<br />

vaftum erar: idq; Homérico vcrfu Agclliusapprobac, apud qucm ^nunieU<br />

Craá íacíii eiint,Jpiraníes robnr:7iZ Troiani contra cum cLtmore/vtgrucs. "'''"'^<br />

Subiicit<strong>de</strong>¡ndc,quod huc valdéíacir,6i: ad lirrcram dabo: Quidcrgo il- üb.i.<br />

leviih ardcntifimiu clamor milhum Rommornmy quem in ccngrcfibas'^^^'^*'frccliúrum<br />

Jim foL'itnm jcriptores Anndium memormcrunt f^i rclpon-<br />

• <strong>de</strong>tjac prudcnrcrdiftiiíguit: ^z¡ tim etiam grada <strong>de</strong>menti&fUemo cjl<br />

'fipíis,ctím ndhosiem ttur,in conj^eííu longinquoproadáifluntcm ? Cum vero<br />

prop): adnmnm 'ventum eji ,tiimiam i propinquo /;


104 t>S MII.ITIA ROMAWA<br />

ta Se pci*pctua quarda fuiiTc. Equidcm velim fcire, &r indago, fed vcrcor<br />

vt ccrtó ad'piícar. Arbitror voccm aUquam coníufam.repetitam íuiíTc,<br />

nec qui<strong>de</strong>m figniíicaiiccm :cuiiifmodi fubitxSiprimi ímpetus círefo-<br />

Icnc, íillaba: potiüs quam verba. Facii: apud Graxos quidcm ¡pfá vox,<br />

í¿ñít^a,'(^c-íf ^ áP^T^y/j.oc, aflidua in iftá le: & quid aliud quam formatxi<br />

MMit^mm nilabáilUrepccitáj-í/'i/íqiiávtebancurí'cilicccin prouocando. InSui-<br />

' dx Cüllcílancis hoc apcrtc fatis dicitnr: O; '¡X't^múvvni fí: -roAruov n 'PJ.i-<br />

Mvípcüí'cuAíMTcíyi»ociuf/.t?^HCx.ivriaíí'^ rá Tiap ¡a/^'ic'i&ti--<br />

more lis confueío armis concrepucrant, & njnk clamantes inuáferum ha-<br />

•lib.xii. y^wj-ldcmin pugnáScipioniscum Aniiibale:0» ¡¡aMífTcit^iTaiird^iet<br />

•t^sution,: S-omam i.i:ixta merempatrium ^clamorefubUto, é-gladtis ad<br />

JcHtít<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


I,IBERQVAR.TVS. iOf<br />

ftütá comrepAntes, imaferunt oppojftos. DÍo Caflí US in pugna Pompei] L¡b. xxart<br />

noiíturnácum Mithrídate.' istüíSp/^ 0(£IWA:T)5.XSÍ •arai'Tíí á'^ua ID WB^Í-<br />

ta •^>.-A£mdj» '!:f(^at^i)t$¿vacu'\Fr'¡mumíiihkiaes omncsex compefito'fi' J.'^''"^<br />

mulbellknmceciKerunt: tiim milites dr reliqttd turba omnts (\Az^, calo-ante mólies<br />

& Ihxjcomlamarufít. Et illi qui<strong>de</strong>m hajlas antfila ad fintn concittie- ""'', ,<br />

baf2t y' ijli lapi<strong>de</strong>s etiamidsrea 'vaft.-Qmtamcnnarratione lioc <strong>de</strong> ca- 'Calore^<br />

lonibus nouum, Se tcmporis illiu5 modo fuic, ncc trahcndum ad mo- "^"^^^ -<br />

remtCLinc íciliccc vrurpatum,quo malor foniis ftrcpitúíliuc cHcc tcrrendo<br />

hofti. At <strong>de</strong> militibus iplis.iccrüm Dio in pugna PhilippcnliizaK 'Qif- Lifa.iLvii<br />

'Qvá^^á^etVTiq oí 07¡KiTU¡, TCÍÍ •ná.mj'iSoA TÜ;? efó^T/o'ííxeí'Oíra'j',!!, QMÍI.'OI<br />

W «MM^iotí i^m'úvna-itf: Deiti<strong>de</strong> ('pofi: claíTicunV ditmantcs wiliies¡fcuta<br />

fitajiiliíperciifjerunt, dr ca ipfa ifí fejimutuo icccruMt. Mantícmos Ammiani<br />

ccianí a;uOj atquc ipfc ciini cauísa additá prodn: ^tbiH-occune- L¡b,xiiH.<br />

re bene periinax TTiilesexpíiiatiserdtnibiísparans,h.tfi'ís¿j¡ feriens fciita<br />

(qui babítiíá iram piignantiitfn concitat d^ doUrem) prexirno iam gejlti ter-<br />

J'f¿rf.'.Quod ipfum vfurpabant etiam nondum vicino hoftc3&; ciim duci<br />

m cum vcllenc. í<strong>de</strong>m icriptor: T^cfinirifcrpep quAdiccbantiir^Jlri- Lil^.»'-i.<br />

dore <strong>de</strong>ntlum iap-en<strong>de</strong>tiíeSy ardoremg^pugnaudifiajlis illi<strong>de</strong>ndo fcitt^^mon'<br />

Jlrantes. Ec meminifle hule rei üportcc,quxdixi in AíTcniu militari,<br />

íiiprá. Habcs <strong>de</strong> claniore. qui canti apud illos xftimatus, vt ex co ditu- C/ÍMÍ*<br />

dicarcnc <strong>de</strong> cucntu pugna:. Liuius: CUmor indictum primitm ficit, quo "á¡^"í*<br />

resindimtui-<strong>de</strong>jpe. excitatior crebribrque ab baííe {Vo\(co)fiibUttis iabúti-i<br />

Romanis dijfonas^i'inparjfegfíisjxpe iteratm^prediditpauorem antmúrum.<br />

Simile Plurarchus in fututácladc Crallianá. Cum ¿s^ inquit ,fuas damoremtullere<br />

iupjjit •,m£lHtíameor{tm acctifaüií,quod imbecillum drinaqualemedidiffent.<br />

Avu.Hocmihi mirum: 5¿rantine cares ? anhomincs,vc<br />

aucs, olim clamóte abigebantutíL i P S. NC illu<strong>de</strong>. momcntum<br />

habecea rcscciam anatLiralibuscauíTis.Quippc dúo fcnl'us in iiobis per<br />

quos Timor máxime in animum penetrac,OcuIi & Antes. Altcnitrum<br />

igitur iUotum qui turbat, n^ ille viaorix fuá; mulcum coníctt. Quid<br />

autcm magis aurcs,quam validus &magnus funus; Icaque noninfutiá<br />

Catoni piifco hoc adlcribitur: Verbapltts quhn gladitm, & voces quam C'tank<br />

, mamtm, hojles territare &%>% fugam verteré. Sciiiit lofephus ille, &: bo- ^^"^<br />

ñus diix, &: fcriptor. qui bello in Romanos, cúm movcm corum nofíet<br />

occlamandi, metuens nc ruiccrrereniut: ¿):ÉA


'i<br />

íoS OE MÍLITIA ROMANA<br />

lereí, quem am é'petra ¿^ valles excepium referrent & áageymt, hoHes<br />

Urritos in fugamfe <strong>de</strong>dijfe. In<strong>de</strong>ñatumvt terrores einfmodi Pamciappel- •<br />

ie/itur. Imó vero Macedones 6í Pcrfe ctiam vli. <strong>de</strong> quibus ita Curtius:<br />

lib. II I. jaf„ in conJ}eHu,fc<strong>de</strong>xtra teli iacíum, vtraquea<strong>de</strong>serat, citmprioresPerfa<br />

inconditttm dr truccmfuííulérc clamorem. Redditur á" ¿ CHacedonibus<br />

maior, exercitus impar numero ¡feditigís momium'vaHU^¡faltihtíí rcper~<br />

Tian crt ^/{/^«í.Enam Gr^ci,quibusaut TíicAííAtt^ejv paífim tribuitur,auc Tí) Tjctjaeorum.<br />

" vit^üv. Thucydi<strong>de</strong>s .• EwíTraíwVigíi m-ní; ch l-wí^otwj; Pxan Os clamatía ad<br />

naualemcongrcffnm. Ibi Schoüaftes: üt-'o 7mMva% ^tíhf oíi^Uuic, líf^íf^^<br />

TnMuutTCÍflipei' uira^invTr'oAíf^ov , -rd f^-TToy^oivt: T>ües Vnanas ñortmt'<br />

Crieci.vhum ante pra:Uam/-^Marti;alteruTn pojl proii vmiava, congrefiuurn Pua.na, Plucarchus in Lycurgo<br />

dixit: himc aíterum, 'í^vktov -auiava 'viSíorialem in Romiili rcbus. Vi<strong>de</strong>ñtur<br />

cum canm auc rychmo quodam fuífTc, acquc i<strong>de</strong>ó Parancs diái.<br />

chrijlimo- Ivíanlít apud irnos ctiam Gra:cos, ciii taincn, ve Chriíliani, Ficit crux^<br />

rum.<br />

pro pxanc habebanr.Cedrenus hoc tradic in Balilio Imperarorc, pugna<br />

cum Manich^is : BoíT g}ÍapaTritiar;(ratT-:


,>ii^'-<br />

LÍBER


J.ib,ii.<br />

tot VE MII.ITIA ROMA-SA<br />

cxtenja- Qi^d ipfum & in Polybio ita icgcs. Similc, quod PoIy.Ynus <strong>de</strong><br />

Cono/lC: r.-iirífifrluL •f'OivaUcL.'lüüS\¿Q^ fxá-)(t,(;aiíL'^/^tttq xvCífifHTKir:<br />

Sfísiniit pitmce.ím i'eHem. ernt ea autem fignum fug»^ gubernatorlbia<br />

w/itf/ffW-Ellqui<strong>de</strong>m inHomciocciam^dc Agauícmnonefuosad pugnajn<br />

vücante:<br />

PttrpHYcam enda marnt -valulh tellens fibi "jrjlcm.<br />

Scdiion Jíiíi <strong>de</strong> propri.T,£¿rcg;ílicius verteEullacliiiis accipír.quam fuípicari<br />

Ucee manu aílciutam ab eo, ¡n fcllinacionc Sícurfu. Sané <strong>de</strong> tali<br />

aut alio figno vixnicniíoinHomero. Ncc huic rci aüiid lcgi,niii íi<br />

tiffttim ««'fortcin CurcÍo,dc Alexandro,qui eüm ciibx íbniís liaud paritcrab omtib,v.<br />

nibus cxaudiretur.ciim caília mouciida ctlent, rcrncam qiLt 'undiq-^ton-<br />

Jpmpeffcs^JhpríiPrdíeriHfnjlaiuit^ ex/^ue.f:gKumc¡u¡K£(/atpariteremmhus<br />

canJpkuum.^cÁ id qualc fucric,n(:;n dieit. Eriiun Pcríhs (\u AmmLv<br />

tib-xx. no) vi<strong>de</strong>o ad oppugnationem socTíU^igno perflummcnm ere^o vcx'¡//um.<br />

Et iam babcs omnia Signa: aii mcnEior? ££ vnum etiam rupcicft, Icue,<br />

_ faciíe, a^úoApfígnáfignum ic[.'m dicunc, auc {im'^\\cixcxSig/:um. JJiud<br />

ViT'jfíTa. jflt-if)^ Tefféra: S¿ Orareisautí^f^cn quod daturin vnoakcroquc verbo<br />

Tub ipfampugnaní ab ImperatorejVtcorynibolocomm!litone,sintcrrc<br />

. nonnc,&icemhoIl:em.CuÍusvíuspcric,ciimiftcquoquctenet. Taciiii.Hift.<br />

f„5 j¡^ ^^^.¡[(j i:\\i;i\x:crel>rü interrogatiombm Hotum pugnre Jignum. In<br />

Lib.viI. Thueydidc iimile, pugna intcr Syracpiios &c Athciiicnrcs: Kai irí; tg^.<br />

TtÍMsiín T¿ ^uud-^/i^ínq mix.yoTi; ^cóf^oi,crip¡7t n ¡urnT^ 5cptíÉ¿» OTAW/Í wape?--<br />

-^oT oLM^tsetVTíc f£íoWi'i?c, i^^TvTcTiDMuíoitmútiiain t(^ti^


N<br />

v<br />

LÍBER cij.'' A B, T V S.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


1^4 DE MILITtA ROMANA<br />

Tale igitiiraUüquium: quid ineoampliusíapprobatioautimprobatiOj<br />

cinmer í^ & vtrumque pct fuá iigna. Vetcri qui<strong>de</strong>m ritu reperio clamorcm in al-<br />

*Í"*>- renfu,&:dcxtrasrublatas:concrá,íremitumauc ina;fl:am taciturnita-<br />

Lib.vii. tem. \i\]J\\i\o:Omí3Jáqi(eeí',indiireiifu<br />

Si irá eíTc; in alTciifu Si ÍAnotQ^fcuu gentbta i/ZiaiScá credo coiicilíari<br />

fi dixeris, aíTenfiim eum pcriracundmm, bonum bptabik-mq; in hoñemcfleataqiaccipi.cúmluiperacordcpugnáautacicaftatiir.Accontra<br />

infauftum huc idcin,cdm alia <strong>de</strong> re allocucio, Si in quá animis irilcji<br />

nthil opus.Inucnias Si pauUó alicer aílenfum liuiic indicatiim in codcm<br />

V/IMI-7!) fcriptorCjVidclicctfublatisfcutis.VrlibroXXI11.Conclusa¿>ralionepra--<br />

Juh'.au. li^i^j. ffffig¡ exfultans ¡fiihlatis altiusfcutís , nihtlpericulofumfore vel ar-<br />

Vtl tum dHum clamitahatfib¡mperatore. Quod fiinilceltillidc íublatis Dcxtris.<br />

tri^¡m Iccrüm cciam alicer,in crcpitu armorum- Hac n:oiefiá impcratorU orat¡b*ix¡iii.<br />

'^""^ <strong>de</strong>linitití pro tempere miles, auBoritatem cius jublim¡iatemíj¡ cordis<br />

confenfu extollcbat in Cítlum. quod cum vereaique ex ani^iio dicitur ,folet<br />

amor excrepitu leui monjlrari. Sed hxc calia protedo non priíci nimis<br />

G,tma«B- nec mere Romani hcus; ab cxceris &L barbaris cetiíco manaífc.Gcrmani<br />

tma"" qui<strong>de</strong>m Si GaUi flc faditarunt ab aiitiquo. Tacicus <strong>de</strong> illts: Si di/¡>licuie<br />

' •" ' [cnten-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


JententUyjremitit aJpernMttir'J plitcuit,framías concutimt. Honouiip- g^^ """rib.<br />

mifmgenm a(pnfíts ejí, armu Uiídarc^.l^cnim <strong>de</strong> iifdcm: Vbifenp armo- ^ ^H>^<br />

ram mpudusij^ (ita Hits mos) dpprobtta fant dicta. At <strong>de</strong> Galíis Cxfar: TU. GÍIUC<br />

ConcUmat omnis mídwudo,&fuo more arrm concrepat, ejtiod faceré in es<br />

certfueuerunt, cuius orationem approbant.<br />

D I A L O G. X. ^,<br />

Df Qkfsko, <strong>de</strong> Tttkty Utua^ (^ornibifjj '^BíicánJ.feorJimt<br />

' ítem <strong>de</strong> Tymfmis.<br />

ALLocVT I O fínüt,Clafteumcxcipit.Idcft.cilmíignaomniapariccrcaniint,&niiIitemvocantincicantqueadpugnam.Du¿lavox<br />

AClanb.quód fono taliclaíTcs ülim ad concioncm vocabantur •• üuc<br />

criani,ipraprimitiÍs¿fá/áW


Ijjtf »E MIIITTA ROMANA<br />

suntrniíT uus. Tc^\i% itA¿c noíiio¡ ctCi a\io cvfnw.LiíuM ,quodUiií Jií /¿Ifü. tft<br />

"""'"" timiia. tnintgenus bitcán± ífícurK^yijuo micecmerit,eiidturLiiice/J. Enmíu:ln<strong>de</strong><br />

loxi Lituítífonitm eJfiUit acuus,Da.t acutum fonum, vti & Statius:<br />

Lib.vi.<br />

i.7 Lituis aures árcumpulfsntur acatis.<br />

Striduliim Seiiecaj in vc-ríibus dacís. & alibi í<strong>de</strong>m:<br />

lam tucet murmur grane claficorum,<br />

lamjilet (iridor Lituífirc{>€i9tk.<br />

Equibus coiligimusgraiidcm auc patulum canaleni huncnonfuilTc.<br />

J.ib.1. Ncc malc fortalfe ChariHus: Liticcn a LÍtuo,qiío<strong>de</strong>J}g€mts tiibx minera,<br />

Fuic igitLir mcdiiim aliquid intcrTubam & Cornurnon rcítiim prorfus<br />

vcillajiicctotumincuruum.vtiftud. Quintamcnconfimdantintcrim<br />

fcripcorcSjliaud abnno. vt Ainmianus: Vecnm Lnuorum^¡ ifuanantefiagore<br />

cohorriiit: <strong>de</strong> clallico ipfo, &: laxe ac diftusé ca vocc cft víüs, ve<br />

Í<strong>de</strong>m alibi: Liiui ¡¡íneríiriumfonam^^ic tubis coniibufquc.ícd &¿ farpius.<br />

In Scholiartc Horacij cíl, Lituumeí^u'ttufinfle,vtfeditumTubam: nora-<br />

Tuhífer. biliter,Ii veré.AvD.SedipfaigiturTuba qii?,6¿cuiurcciiiod¡?LiPS.Hu-<br />

*"*' iufcCjCiiiiishüdicapudEuropxosfcrc vi<strong>de</strong>s. jEredircfloduílaeftjCanaliadcxitum<br />

latióte. IraqueOuidius difcriminacaComibus:<br />

7\of} tubít direcfi, non xris cornuajiexi.<br />

Et luucnalis:<br />

Cornicinijjiíic hic reBo cantauerat ¿re.<br />

T«í*ii«a. NerciOjinquiCjCornicincmluinc anTubiciiicnifujíTc dicam. Ex ¡ere<br />

igicur, 6¿ralis. Haccaiifs-i in Propcrcij verfu vidi qui mucarenc,<br />

t'b. 1111. EtftrtixU ^uemloí rauca pír ófjk tubas,<br />

^^ír^i^wMurantjinqnamjiuírá.'quod nolimimnccgo.poteflcnimlaxé&^ííí-<br />

»U'intfi«. ^^^^ per Tubam Cornu iiitellegcrc: poteftaiccrc,primas Tubas abcx-<br />

• cmplo cornuum ftrii¿tas:potcft<strong>de</strong>nique limpliciícrcapi,& aíTcri in ipfa<br />

tubáofTeum aliquid fuillc,qiiüd inlicumaut impaíStiimad fonorcm.Ar-<br />

IcniíáoniR dicci,t^^\ixdc ústjUN/ifomnbíubd ca/:crevijijidtale fimtíiuw,<br />

I.ilí.1. in(m\t,'tgri>tafítes io/¿lt.7v-¡v.9i^ yé{»;;áÁ7ny?)¡^ ói^iov};¿f j^hitcC: com'<br />

^^'^'^^^^ fofitaefienmtuba ex ojfecrxre. Subtilis inttrprcratio. Morcciiituba<br />

.Tnh» in<br />

praííígniíicac. quianam? quó<strong>de</strong>x oííibusfa£la,notac m ciñeres 5¿oíTa re<br />

iturum. Potuiflct 6¿: alia addi, qu6d fuñera quardam clata ad tubam, ve<br />

iamnunc dicam.Ifta militaris tuba, cH: &; alia facrorum difparc vfn, ncfcio<br />

an formíi. Varro <strong>de</strong> c.\: Tuba a tubü, quod etiam nunc ita afpeÜAnt<br />

fatris. íubicmesfacrornm. Deducir a tubo íiue canali, qucm rcfcrebat. De ca<br />

Feftus : jérmilH^lrum/cfatmquo res d'tuinasarmatifactebant, ac dumfacr'ifcamtnbticafíebant.<br />

l^ihitciuraYaYío:THbiluJ^rumappe/¿atíím,qn'od<br />

eo diefacroruin tub^e lusirafJíur. Calpurnins in Eclogis:<br />

laler [acra tubas, non iuter bella fonare^.<br />

Suidas: SaAwij.^./fgjtTjxoi' TÍTO op-^avov. hpúc, 3^ i^paivw TS ¡ra'AwíJj'." Tuba,-<br />

\b\ Ixifíii-facru hoc hjjlrumentum.faccrdotes nam vtebatur tuba. Aricmiáoms f^uA-<br />

iAÉ(/9i£?r.i'


LÍBER. '\o\xt.l^orbanmconfuí titbk cancre filitifs, Ljt..'"'"'^'<br />

©- /« ea re muítuí :trodigium tamenfeár^quod ipfis Kalcndis amú cecinh^<br />

,^uaf¡ bellifigmm dcdtjfet. De Tuba íatis diiSium, nifi vis me addcrc curioraqiiardam<br />

<strong>de</strong> genere TubArum&difcriminc, ex Eufladiio pcrira.<br />

}\[.C3,A\-\oz^tjHemerarftqutdcmTiibar)t muíjfe ^núj^HAm inmsfi hcreibuí intüad.<br />

LUÍ.<br />

íribmj¡éji\uiítmndumtttnc%nvfii Cr^fíirasí.FacicauEem lex ciiisgenera. ífcí?'primaní<br />

quam Mwerna inuhit, qud eiiam Argttñs coUturhoc cognomtto, i^ncta.<br />

S,e¿Ám-^^>i^4va Jltcrum¿ipttdAegypúdS,qunrnOf¡r¡'srvpferk^qu^'Cbnoue, ^''*''0'"*"<br />

dicitiir ipfts, vtuKtürque ad facrtficU. Tertiam, ' Galhcam, confia:ilnfíj {"'Ül<br />

haud n'mik mngnam, qus os babea t <strong>de</strong>formaiiim in bestias, &canaUm ipfum ' No-a hoe<br />

fíumbeum, in qiiem injpintnt Titbicines: atque ejp eam aciftifoni. Focatur '' '* '<br />

íittem ab ipjis GalUs Carnyx. ^artam,PaphlagomcanJ, ctiius os effgie boít!s,<br />

graui mfigiti¿,furfnm infiandam. ^tntam, Medicam, } cálamo tubunt<br />

habentem, graui jhno. Scxtam, Tyrrhenicam, cutía imtentores Tyrrheni^<br />

i¡ti&{sá}\7ír}'^k^:Tyrrhenorumini{entumfuntj<br />

C:>rJíuad''THbd. SiütiüS:<br />

liorrent Tyrrkenos Helico^iapUSíra ttimultm. L:b.Tit.<br />

quod vjlct, Muíiis abliorrere (Q quam verumi j ,\ bellico tumulru &<br />

lono. Hyginusaiiqíiid addic íingnlarc:7}'rr¿f»í#í Hercullsfilita tubam F-buliccinnenit.<br />

qui concha per tía á baccinauit, é'pagum conuocaait, teliatUj^funt í,J/¿ ^'Y'<br />

ffi. mortumn fepultitf£daré. Vn<strong>de</strong> tuba Tyrrhenum melos dlcitur^ ^uo<strong>de</strong>x- rluno Hir.<br />

emplnm bodie Romaniferuant, & cum aliquis <strong>de</strong>cedit^tubicines cantant,i¿- "*'^'<br />

dmici conuocantfir, testandi grana eum ñeque veneno ñeque ferro perüjfi.<br />

Nocabis <strong>de</strong> cub.\ ad mortuus.- fcd morcuos nobiliorcs.ncque enim vul- T«Í« ^<br />

gó ca, fcd in funeribus, opinoijlndiaiuis: fcilicec ad populum glaiTico/'""'^'»'<br />

cünuücandum.Propertiusamoliens illam pompam:<br />

Nec mibi tune fulcrofiernaiur leSltts eburno^<br />

Nec tuhafitfati 'vana querela mei.<br />

Perfius <strong>de</strong> beatulo, qui calces porrexerat: Hinc tubityCm<strong>de</strong>U. Quod ipíliminmilitibus<strong>de</strong>coreferuatum.vt<br />

ij fcpclircmur ad belÜcumhoc<br />

inftrumenuim.Tcrtullianus <strong>de</strong> Corona militis: Et mortum tuba inquieubiturdneaterk?Sed<br />

iic euager,<strong>de</strong>Tyrrhenici tub.i Suida: locum ad-<br />

,do: 'AdSm yjiMrmí n TÍKaTÚ -i* actÁTnyyo^. ,KOi7t¡'yyúV,a¿yú'^iaí,^i^i,^i(^i^ivpp>MJi)(ffi<br />

b 5 tuilui<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

• K.


"I^g DE MIÜTIA ROMAMA.<br />

vixfw (raX7n-o« c&4¿i'Xí«'/írac rccenlcnris^qui Liuio func Tubicweí<br />

dr Cormcina -. ipil inquam Dionyfio , Tubiánes & Buccinatcres, Confun<strong>de</strong>re<br />

eciam poftcaVcgetius vi<strong>de</strong>tur/ Bucána, \\\f\\\\X,(¡ttain femet<br />

fígtUiutx^fio^Iff^lsreJleiJitur. Scdvf rcmdicaní ,implcxaiftaiu Vcgetio. vti<br />

Li"/ÍTi'.' cdiii Corm ctiam hcix^quo<strong>de</strong>x"jrisagráUbiuArgentoKexumjcmperaia<br />

"p'»'' íirtcjpiritu, auditur. Inconftans cft, &c aneé ex are resurtió idcoiiHauir.<br />

Vn<strong>de</strong> autem Komanis vroriun eacopia ? fcd h^^cinfcrioris^rui funt, &:<br />

BmáM. abarbarisfojtaíredcfiimpta.Ad£*m«tOTfeorrimco;quamreiun£tain<br />

a prioribus fuiftc, cdam Vigilia: oftcndunt. Nemo ill¡c Cornu nut Tubam<br />

fonyilTe dixcnt/ed Buccinam fignaiitctplerique omnes-ExcmpU<br />

•tib.v. audics in ipíis* Vií;¡liis: nunc quid fuitíConiu bouillum initio, vt dixí:<br />

fice á bouc malc dcriucs, ve inftrunicntum quod bubus canit,aut quod<br />

boues canit &; vocat, Vano tamcn Bnccinaiarem k 'vocü fimilitudine &<br />

cantu diSum mauuk, quia Ecu Boit canit, Quod Ilidorus ineptc flexít.<br />

Sí Btíccinam a voce , quñfivocwnip dcriuat, ijitod Pagani ea 'vecabantur.<br />

Vtut <strong>de</strong>' verbo eft,rem in re Romana tetico; an illud ipfum cornur' vix<br />

Gi'zro<br />

puco, fcd & banc ex xrc faftam, fimilitqdinc taincíi retenta, & fojiQ.<br />

OuidiUi dfformat:<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


LÍBER QJV^ARTVS. 1J5<br />

caua hucdfU fumitur iÍ¿í,<br />

Tertihs in Uíum(¡Uí¡ mrbimcrefcli abimo.<br />

Siiidam ridc &: rciicc, qui iii tictciü Iot.i inicialr, if ¿xit-or appcllit, 5¿ab ?Í.-ÍJÍ «-<br />

Ibyco dcdiicic Ridc dico, &: qiixcicatex Polybij libro fecundo clVc íci-'"'<br />

tOj vbiSf^ar/Wcjaoiiíéí/xanTíi/j'hodicque fcripcuiii. Av D. Pluratalia<br />

U Suidas illc (S¿ Gr.immacicomm gcns peccat,tcr incpci íírpc aiitftulri.<br />

L I p s. Faceor.lcdadnionco jVtcuniquc pccLisSuid.-iscl'bjaurcamta-i^''/"


loo- n F. M I L IT I A ROMA íf X.<br />

praparaíorium illudad pugnam. Tangicur &c coriis iílc mos ab Hircioi<br />

ituirtm. bello Africano; Cüm,inquitjCa;far dclibcrarec ctiam <strong>de</strong> pv.gna ^fubuó<br />

áextro comu tubicwaimtijfu C^ftris canere cafif. Eccc in cormbus ctiaiii<br />

TubicÍncs,6¿oninino fparíi per manípulos: fcd ij figniim aPrin^vOpilí<br />

Tubicinc j aut Impcratoris, cxípc£tarc dcbcbant ¡ tum fucctncrc. J-cgo<br />

rHL'^~rlX'-'"'"^^^^'''^f*'"''''^^"''"^*''- Centimamqitamqfiehíthcrefupermia».<br />

f»ermos, (mr^}^fraordinarfos)qi(inque¡v/¡umSigmferum,Vragum,Tiíbí~<br />

jw TOju^aVoJc iaíifiaivc^ ¿vil aa^Ttiyí<strong>de</strong>,: Et lymbdU ^ tymfanisfignum <strong>de</strong>-<br />

eaktKTmt ditjeco tuba. Et ab eo fortaíTis cft,qu6d in bello vli etiam Indi.Curcius:<br />

Lib'liir ^ tympumfuomúrepulfantes. Itcrüm - Pojl elephantosPorm peditem<br />

Ibid. * feJkerat*cfagittariostympa»íipu!farefeÍít0s. id^rocufttH íiíbarumlnáts<br />


V..<br />

LÍBER QV,AH.TV8. 10?<br />

gnum crat Zdtí ^tf/t^a^ot;, yiytuc¿v, aa>TÍip:Iuj'iier/hcius^Dux,Sera4tcr,\t »• >-P«í'<br />

Xcnophou rradit:Ca;rari f^enfifgemtnx,vt Ap


'^ucipi^<br />

tta<br />

I V S T I L I P S I<br />

DE MILITIA ROMANA<br />

L Í B E R V.<br />

D I ALO G/ISM:V,5 ,1.<br />

^dDifcipUmm tranjitum^ <strong>de</strong>primo <strong>de</strong>fe<strong>de</strong> eiuj, CaJIm. €a kudata^<br />

aiuifa^ partes récenfu.<br />

r<br />

V D I T O R ad me folito niaturiorvenit,& infit,<br />

Amccnior hic, Lipli, dies eft,<br />

Diffufumj^ niíet pacato lumlne cslum:<br />

ve ait Lucrecius; vílhe ambulcmusíAura prouocat,<br />

cuní ctiam libcrior fcrmoarque animus cric, in fpatiis<br />

his camporum. L i P s. Non nolü: he fcis me,<br />

cuní Cicerone olim,tueri valccudincm crebrá ifta<br />

domcfticá ambulatione: quidni magis amcm &; vfiirpem , ciim liccc,<br />

illam fubdiualcín ? FiaE. hcus pucr, cedo calceos 6¿ pallium. H.ibco.<br />

imusíquó? Av D. Admcciiiaíixcfi volcSjVcreamccna. Aquam hinc<br />

¥Ídcs,illinc viridiajpauHo longiüs agros 6¿: camporum rpatiaclim culta,<br />

nunCjhcu, dcfcrta- L i P s. Deícrta? Ímo cxciíá pleraque aut.dcieíta. En<br />

ftirpes,en arborcs, qua:fucrunt! en domus &:a:d¡ficia,qu3; fucruntl Ferum<br />

Martcm j ncc qui ammata íbliim vita dcuólurt, í'ed cucrtic quidquid<br />

ftctit. O ctiamVcrini animi,qui cladibus his au£torcsi qui dcle£Vamini,qui<br />

giudctis, &^permalamambitioncfouccis. Meo voto, in vos<br />

& capita veftraexpcrant prima: glan<strong>de</strong>s emiífa: aut prima tela, A VD.TU<br />

ÍHC micis fie loqucris Í* L i p ÍÍ. Loquor. ifti malorum íons & cauiía, ifti<br />

per prauam cupidincm aut mctum bella nobis rüfcitác, poft ipfüs manfura.<br />

Itcriimvoucó. eadanc,£¿: hisvi£timisBcüonaplacaraabcat, &:<br />

candidaPax fucccdat. A v D.Paceni laudare tccum poíTumus,arque<br />

ctiam amare: fed te do£tore dídic¡,vr in aerc,IÍc in terrá/uaselTcbellarum<br />

rcmpcftatcs, & <strong>de</strong>iici iftá grandjne acque aitcrí hominum aliquot<br />

ñirpes. Nónne fcrrc noílrum ell ?nónnc iurarc, vtüc dicam ¡incom-<br />

munem iftam Icgem?<br />

Csíc ¡pipa xaM/o-r', aV'ip aÍ5( m%oc:<br />

Doleré é- afjligi necejfe.at qui Deítm<br />

Sonem oftmic fert. Ule vir 'ven fipit.<br />

"sapicntm 7 j p s. Sc¡o, S¿ a níc íict."qui noui noncafus lolúra, (cá ludibriarcrmii<br />

*ffeSi(4A4-huinanaruii>. In eo tamenmaneamus, nv (íc{i eu-a/i.<br />

aj¡a^%-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


BE MILITIA ROM. LIB. Q^l TlT V S, llt<br />

a-tu - .,^5-íf ¿'i ^i) «V. A V D. In iftác re manco, in alia moucor &c affeaum l'¡^i2Z<br />

vehemcncembabeo. Li PS. Qiicm,aut in qiiá.?AvD. Dcíidcrij vel<br />

cupidinispótiiispcraiidicntli <strong>de</strong> re inftirucá. AD DISCIPLINAM ventum,quáopus<br />

hodicmaximcj íí¿quxnonvfu roUim, fcd notitiávi<strong>de</strong>cnrmihiccífiíTe.Tu<br />

rcnouasfL i P s. Non mearum virium, Suggcrcre<br />

aliquid poílum ex illa veccri, capiat ex eá aut liauriat íl quis volct. AmbuIemus,fabulcmur,Po!ybium<br />

liabcsr' AVD. Ecce mcá pra-uifionc piicr<br />

habcc. LI p s. Bcné cft, audi. Difciplinam comprcbendi in dcfiíiicionis<br />

-<br />

incxverbis,SvB CERTA LEGE. Ncccnim aliud cacfl:,qiiimi'rrfy?r¿-Í^Í/T-WÍ»*<br />

ftimó'lexfjiudínn miliíandi,& in milítU fe gercfidi.li2c\ac eaconci- '''•>'"*•<br />

neC,AW«w,^#«w,0/í-í-.í,rí'w/«r.militia::&qiia:pIcraqucPü]ybiuscxfcquitur.ccli<br />

nec difpoficé (aas^ncc plenc. Sed íiquid illc omictic.autalibi<br />

aut liic dicam. Politicís enim noftris Monitis íiue Nons quxdam rcferuanms,ant:cecÍamánobisfa¿l:um.<br />

Tu librumcapc,&:lcgc:<br />

1o¿Tm$\^ &.r^t7C¿v '•^jo^ué • Hüita paraiis,ñccipmnt Poi-yB.<br />

füiy, (s^Aa^oí-rÉí (i)^?^^^- Trihuni '\Romanos 'vnk^<br />

;^i cíe- pcú^aa.¡i{4 j¿fj,oii)(^ cKr Socios, ¿5" cafiram^iantur:<br />


Srt BE MILITIA noMAHA<br />

Ad cañrajVC vidcs.nos tliicít; Se Difciplinam cgo iftinc ordior, non<br />

quia fula ca pars, auc non ca alibi,fcd quia hic prscipuc.Nam Caftra re<br />

ipságyinnalhmi,palxlira,fcdcs iraófi¿domicilium DifcipÜnx. >/«»«,<br />

Oj)€ra, £xercit'¡a, PrsniU, Pa-iía funcincaftris•• & vno vcrbo,lüc rcgimr<br />

Lauhtio miles S¿. fonnatiirJpía caftra non linc Dircipliná fiiint,auc cürtant:qiix<br />

lUm.M- accuratiílimnfanciipiid Romanos. Audi boca me. íiiiicogaaLitlago<br />

""'"'"' parsalibi aiu fpccimen Romanx prudcntia::bic rcpcrics^imó (apiejicia-j<br />

¿¿indicio Cü verbo vcor. Non vane autlcnicer Pülybiiishíca[üüllit,6¿:<br />

te»Í'ViiamomKÍU)Kca^niíioncdigtiiji'ímam aic- Quis Polybius ? quo vix<br />

aIius(cripcüriiulicit)Hrniior,83nenio cerré víii acqiic cxpehentíádo-<br />

¿iior. Ergo verba cogítate cxamincmus 'o¿ pcnlicLilcmiis.<br />

»i Cajlra mciantfíy.'\^:iw\ quamprimiJm iiintli cines Sí rocÍi,nonconfidcntiinccaílris.<br />

Sed ca iunclio pleruniqueinlocishofti vicinis,aut<br />

, ccircextra Romannm folum. NuUamillinoclciTi (vi<strong>de</strong>curam&pro-<br />

.. , ^uidcntiam)iinccaltrisngcbant, &:^empe^ligncisten•e¡squciftismani-<br />

^'(/íMM• bus.vt in vrbe, cindi. Qiiando id inrtitutnm? abantiquo, ü Liuiínn &¿<br />

P''- Dionyiium intcrrogas.qui l'ub rcgibus &¿ rtatim poft eoSjCalha ponunc,<br />

TTcniinm vallo S¿ forsá cingunt. Pluries niemincriint. Eó mircra Frontino hanc<br />

Tryrrhf' ^^^^ ^^ Pyrrhi témpora rclatam , &: aíTcn ab ciuscxemplo, inlHtiitam.<br />

LilJ.uK. Nam ait: Cafira antiqniluí Romampítfimpcr corpora cohorííU7f;,'vcluti<br />

*'P-' • mapítlU/onflituerc foliii crant: Pjrrhm Epiretnrum rex primU'S toíum exerátumfubco<strong>de</strong>m'vallocúm'were'¡nHutát.Romnni<strong>de</strong>in<strong>de</strong>^'vicioeoincítmfis<br />

ArnfinU,cafim eim fotiú & ordinatiom nótate, fiítilliíúm ad him 'vf-<br />

Sotimto que metalionemqu£nufíc eji ferueí?eru7}t. Tota in re diibíto, &conctüífjfmfH.<br />

ucrEO.Romani,inqiiit,antcá^írftjW/-í'j.''atqui Manipulosfiiifledocuilx\\ii,&CQ2L\\\o\m\Á\m{\oncm.Vpú\uspri}?¿tís<br />

cxercí!umful?co<strong>de</strong>m'va¡¿fi?<br />

riec apud Grxcos quidcfn verum,Si; in Homero ipfü cxcmpla íiint qux<br />

rcfcllunt. IlludíürtaíTe potuit, Pyrrbum('vtfuitdilÍgensordinis&;infl:vu¿tionis)<br />

prinuim ciinoriiis mcliufqLiecaftra digcílifle: 6¿ tbrcaíTc ad<br />

jHudinftar Romani-FortalTcinquio.nam curadrirniem? vi<strong>de</strong>o in reliquoorJincomnia<br />

compolitalámante apudRomajios: potuic&<strong>de</strong>buit<br />

dv^Ao-ynt; etiam in caftris.Si aliter: ciir Polybius, quiíic libcnsabit<br />

&:trahititilau<strong>de</strong>m ruxgentis,imitaiioncm lianclikiitílmóciirdiiiería<br />

tota ¿¿alia aptid Graxos ratioíquodipfeiníra dicct. Sediiuealcjíinc<br />

abaliis Romani: pulciiraiícadmirabilisha'cfacícs ¡píisctiam Grxcis.<br />

tib. Mil. Piíilippus M'^cc^o\-\mriy\rx\Txi\tclJ\mo^ fitb:e¿fa cerrie>2s Re/nanacafiray<br />

admiratm ejje diciliir& 'vmttcrfam fitáem caHrerumxCr <strong>de</strong>fcripia Jitis<br />

qit.eque f.trtibit5, titm ten<strong>de</strong>ntutm úrdine., Uim Ínteruallis: (^nega.JJe Barlaror/íwe.t<br />

cajlrii'v//i vidcrtpo//i^.lácmhocí^Ynho Plntarcbus adícrib:f:illÍ,dico,Pyrrbü<br />

Epirütx:|¡ vcrc,qiiümodo Frontinus veré?Sed Plu-<br />

InPyrtho. tarchi verba hxc : Ta^^ii' TS y^ ÍI^ASK^ÍÍ .yij y.07^vpotfÁ^av jy^ TS í^^ííiUa T)7e<br />

^^^TüTíiJiíuAt^útAttir:. li^T^(('SÁüsv'Sf^im.^QpóliaM roy iy-yuretra, Ta^ti<br />

(^\ Siíffcv, a fM-ytxx^etr^mt¡-mr&ap&apmou ^apíaes^' Ordinem,(^jlatifftf


tlBE R. Q^lNrVí. lí j<br />

eJl: é-praximum amicorum affaíw, o Aíega<strong>de</strong>s, hquit, hic ordo h^rb^romm,non<br />

eJl barhartts. Si ipfe Pyrrhus mctationi liiíic adilupuit: non ab<br />

coprüfcítócxemplum.<br />

„ y^jA fti<strong>de</strong>?n afti<strong>de</strong>os áfAÜformi mctatieKQ^. ] Alircr quam apud '<br />

Grarcos aliosquCj qui pro locis& ccmporibns munibanc. Non lie Ro- f»'/"""»»<br />

Ron? «na<br />

mam.íiaipk-xfcmpcr&ca<strong>de</strong>mrexcipiOjquüdininorvclauaiorrpatio, f^jj<br />

pro numera Icgionum. Sed qiiadrata rcmpcr,íed porta.-.5¿ legiones cx<strong>de</strong>m,ícd<br />

cabern;KiiUdücum Si militumcüdcmiÍt;u,Hincvtiii!rima illa<br />

noticia eaftrorum, &: prxuira£¿ inucnieuda militibus onmiaj fíciit ei- •<br />

uibiisinaliquavrbe. Vniíiniiodiigituvíémpcrcaftra ,li íormamconll<strong>de</strong>rcs:<br />

pauUó alia,íí apparatum totiini & Ínfl:ru¿lum.Nam nioncb, du-D.-wnM .<br />

p!icialí.omaiiis cailra ^\^z,Aeftiua^ Hiéerna. l\l\, magis quamacri ¿¿•//p.Cxíár: Eo<strong>de</strong>mdie<br />

'vterque éoriífn ex cauris Stiitiuls,k fiumine Apfo, exerctiumednciint. Dixi<br />

2¿ Sfatinas appcllari,voc¿ in poftrcmis (criptoíibtis répcricñda, 5¿ incel-<br />

IcguncSe<strong>de</strong>s. Verba cdi(5Vi Alcxandri Imp. apud Láiñpiidium: M die^<br />

ÍUkhor^,abvrbe fnm exitttru,s,& fi dij •voluerint ,in pñmÁmAiJJionemsnfurifs.<br />

Dein<strong>de</strong>jfcycrdinemmafí^afjes,dcÍ»<strong>de</strong>Siaíiu.e.Scács¿ix\'mtclkgí<br />

&¿ ipfaeá vox'pro caílris. Vegctius; Erudiii infidib'm miliies.. .A'nimia- '**'•'*'•<br />

V\\xvMiliuns numen dcñinAtm remenrmn fc<strong>de</strong>s.Y^.^\\itc\i\x


114 I>E MltlTIA ROMANA.<br />

contrahoftcm. Tale in Eiiphratis, Danubij, RheniHofíri ripá: & hxc<br />

ea origo & gcnitura nobiliuní aliquoc hoclicopidorum. Ad harc ctiam,<br />

piwííííM £.3 qyjg proceJirU diccbanc, niii fallor. Feftus cnim in Ci\vocc cxplícandanucac<br />

: FroccsirU,(¡uofYec£d'uurínmsiro.Aeliui VroccftrUsdijiáíicjje<br />

clixit extrxfortim.Artorm quáfunt untccajlra, eíinm/jai nonhabent cajlra,pfcp(^?¡aaíUqiiihmpro<br />

ceijlrUvtumur sdijicant. Scnccntiaitamcn<br />

haudniínis diucríá:,liatcendis. Primaclljlocum fpatiumqjficdicipro-<br />

P'",'""''' ceíTus in muro, quid vulr? ambubcra ilIiCjh proccdcndoí vix üp¡noij&;<br />

malim íchbi, ^«0 proceditur a muro, ve fint Proccftria , q«idquid ante<br />

'muros eft, quomodo JElins^^edifciácxlrap¿ir:afíf:(\\.nfi Tuburbiasuc<br />

•if>eftt?i/a. Ac Artorius.vultxdificia cíTc ante caílra-.&: il non lint caftra,<br />

Etiieram- illa jpfac¡ux loco caftrorum (v\nt,propugr2aaiU xdífcU'ue.Itacnim poílrcmamvocera<br />

lcriprcrim,S¿nic capis. Dúplexcfb fentcntiafcilicec<br />

Artorij: aut xdificia ante caftra cfle, aut ipfa illa qux vicc caílrorú vfuc'<br />

pantur. Sicut Pro caJirís,áxío noraCj&antc ea,5¿ pro ipfis. Sed quid iuuat<br />

>fiihtii¡ter \\xc'l^ay.fu^¡'Cíi\?ccnuísfruítusimaeisnoto,pro Artürijpriorefcntenuiu<br />

níie- f'^ ^loilas cHe, dum cxplicanc: Procaltna, í/jtji/^aiw -ipeí T mtpffxhohttC'<br />

S'rt. itcmque morem vulgo caftrcnfcm, quem Tacítus notat: Subuerfa IÚH~<br />

^THImí^f ^^'^ '>P''''fM»'^pfoad cajlrüinmodum mm'tápij exfiruCiá. Sunt pro-'<br />

íe¿lóhxcPrecefiria: quxadncxa ferc HibernisaucScaciuis,Vt có rccipcrcncurlixa-,<br />

ádiicriar, &¿ quialij p.ig3norum caftra fcqucrentpr. Mifccñ<br />

cnim eos militibus, non Romaiuis vftjs. Cxíar pro hac confuetudinc,<br />

Uh.n, cum Germanos cquitcsfubitófcnbitadcaílraaduolaíTeiTVVfímíy/í»/<br />

•viji qu^m cajlm apprüpwqí(arMí,vfqi(e eo^'ví quifuh 'vallo ten<strong>de</strong>rent mercatores,<br />

reápiendi fui nonhaberentfacultatem. Manifeftó dat inrcllcgi,<br />

lixaSjid cíi mercatorcs&: id genus,íub caftris tetendiíre,nbn ia caílrisiSC<br />

receptum dcniquc in ca habuilTc, hofte inftantc.<br />

n CircA ilinertí ,cifcametaüsnes ,€Írca injlru^iones ceptarum.^ Tría<br />

poUiccri vi<strong>de</strong>cur iam ÁiCíuíus ^L^gmen,CaJira, -^r/Vj.Priora dúo exíecutuseftjCtfi<br />

ordine alio: tcrcium <strong>de</strong>üdcro, li camen id feníie. Vbx Grxca<br />

Tanc eofcré duc¡tur:&; li i:aeft,abroIuo culpx Polybium cuius ante<br />

reum fcci, quafi neglcgcntcr <strong>de</strong> Acie omirilTcc. Fortaflc nunc non ipíe^<br />

fcd-cxlí:riptorum auc tcmporu m culpa ha;c fubduxic.<br />

D I A L o G. I I,<br />

^ratorij pojitiira j em magnitud, ¿p" partes.<br />

PoLYB. EfnííriJ'}Sí(ÍQ?aoVáív7^5-^- .Bfl autemmetatiocapYO'<br />

%%ilúa.c, Igmh. Sxe/B-c^Tog rum emfmodi. locifemper,<br />

Tarüfi'^^TOÍ^o'^^'SceííaW- ttfimam^ comodifetmam<br />

c-^ív á,ua loíiS^^sAíWi "5 pariemaj]?e¿íuifimtilcr'iufxa<br />

s-^Tw/étJ ra/w» KW^AU^U,' fam/amfthivmdka^^PrA-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

tor'mnu.


J^'fí.ríSeíV-ísTÍíííni^acMaí?, torium. Stgnoautemppto^<br />

éfjÁT^om 7n})4lwctt'^vT!w, ^hiid<strong>de</strong>fixuñfunt^ menfu-<br />

¿¿Tm^ueT^HTíiiTrieAS'^an.ucií- ra dtfaitur cinum^idfi'<br />

aíTíT^^ym^TÓTT^Jg Tí.gnumqúadratíímfpatmnUy '<br />

itífsa.'i Tctí TA^¿ítV kciTOv fie ^vt omma latera a fi^no<br />

aVs;^fiv TToícíí,T«f miioíx^, centump<strong>de</strong>sabfim ^fiátmc<br />

T¿ A' '^y-'^'^^^y-ry^ít^^c^ TST tota¡ff4 áreafií4e.\pcdaíurá<br />

T^7r7\i^py. "^' •' iu^erum cjuaterKHm->.<br />

^ V M laiidnuitPoIybiuscaftrajponit & <strong>de</strong>fignaf.íed Prstorium prí-<br />

V^ mó.Quidni illudr'bonoris 6¿dccentixcaursa,pi'imo Duci primus<br />

locus; TaiTicn Vegarius ipfa Signa milicaría pra:mirdt yjUquc iis locum signa ;«.<br />

prarmetaturj Prima^mo^uvijjtgnafuis bcisifiíra c4j}/-/i,^t!Ku;íturjqitta mhil •J!"'""" '<br />

efi 'venerabiüus ^oram maiéjiate niiUtíbus, • Bdts<strong>de</strong> Duci pratoriitm eü^f^ i.ib. [ 11'.<br />

comitibüsfrxfíirAtur^ac Trihitnis tabernnaila coliocantur. Et Polyblus hic '^'P- ^' ^''<br />

quoque {&: magis poílea) Signi aut Vexilli meminic primó polici :icd in<br />

áliuní fcníum, nec illiiis mili taris. Sane Vcgctíj ,a:uo dtiícris Signa in vno<br />

loco circa Principia conítitífle : quod 6¿ ex Taciti ícFJptis ligcat opiíiari.<br />

At Polybius Signorum mcntionem haud alicer facit, vi<strong>de</strong>-tiirque locare<br />

inManipulisfuÍsquodquc,autTiirmis. Iftaqui<strong>de</strong>m Signa,quxadió- •<br />

cu m notiíicanduní; mecatorum func»ve portea dícam > non legionu m<br />

antmanipiilorum. • .<br />

•„• - '-Jfipmám-é' nmodipm.im panemfOJpe^iñ Ji^uí é^ iupum.y<br />

Nempc cim parcem qua: editíor, aut cili aliuiidíj nvhil obllabac: qux'fwowu»<br />

afpici vndiqücSiafpiccre potcrac,c.quádarimandata5¿audiri. NamJJ^J'f^"^^<br />

ccce Allocucioj Signi ad pugnam propoíí ció ^circa Pra:toriuni aut fuper<br />

iprura faítá': qu3e;Iocum volcbánt libcruai Síronlpedum. Eaipfa-rcs ad<br />

máieílatclii aliqüátn &c vim irtipcrij faciebar, cmíncrc loco qui digiiita- .<br />

te emincbác/Iplmn efiaíWTa'bernacüíüm iiofi lacius íüliím ccttn'S, ícd.'!'{""' "*altius,<br />

Sí quali inVi'bc alii^ua templbm. , *'"*''<br />

i»' -' Pmiariufn.l VuatftavóxLaciniSjqtiamdnplici Polybius interprctatuscft,Tsá^aT«jp5'ffJti^W:>(i¿£T«/if»/«Mpr.e/¿'>'/>.EtíiGrxci,quúquc<br />

fimpliciccr £r^ííTií;oi',qUaíí I¡npcraíbrium/\Mt Pr^íW/íWjdicuncCqrrigi ^i""»g¡a''<br />

Suidaní ¡tá cen'feo ia^ainyi'.v, o rá-^z T¿ íí^¡t-^lStmegÍim^.tatu£,j:^er(U<br />

Z^-; jmóvcr&Tj; e^i?¿T¿jD¿'^v¿rexiis'qux Suidas adcexit. Sed cur L:¿inis''"'»'*'*w^<br />

Pr£ímum í'Fcftum audi: imñoPrstores crmt, qui nuncConfutes ,&^ ^"^'^^a^he/U<br />

¿tdminijtrahtni. quorum t!íhernAculumqmi\tíC:dkcbaturPr£toriitm.<br />

Áugufta:axtasvidctur&hoc/';/;^^«j!?4/edix¡irc:vt(^ui<strong>de</strong>m in Fabip le--Í«E'Í/ÍIÍ''<br />

%o»kÁ(ü\Q\Cafménfumhre,Pro¡>rieN£mA',(j;'tabcrmcidi(m<br />

/á/<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


US DE MUlTrlJt ROMANA<br />

íí/'"'"^^^'^^ etiaai Lacinisvox Pratorf. nccptolocorolüm/cJ pro conucn-<br />

•'"""" tu&:homin:biisqiiiincolof:o..Hoc CenCuPraiariut»M/rnterídicnnti<br />

Ub rti. quod cft proiii<strong>de</strong>, qú'aíi éiirhmmíHere, nnfSémtitm. Liuius: 'tribunU<br />

^^^•^^^y).cdtcU-,,ytvU Ptaierjpátm itcriim .•/'r/a/^<br />

qt(íímrr£lorutm difnktcret '^<strong>de</strong>nimciauit. \Kcx\.\mí^Q í,}^uluius dhnitienf<br />

Pf^fortumTrihimfmiíitHm.imperat. Q^ÍÉ miífio fcmper ad horamSc<br />

ftatucum tempus taifa, fciliccc vefpcrc 5¿ luce abeuntc.cum Vigilia:<br />

mo^ícoitftituendxcflcnt.Scquirqucadcorporaautmunia fuá curanda<br />

abircc. I<strong>de</strong>ó mandara, íiqua in noftem aut primam luccm Imperacor<br />

Vclletjtune dabác: nc quics rurbarcturcáftromm.Di¿lio ha:c rcltitucn-;<br />

daLiuiü,inrcbus Annibalis. vbiaccrillclmpcrator&Índolos intcHT<br />

Lib,izi.<br />

CatreÜttt<br />

Lihius.<br />

Prinerpiít<br />

mil ti re.<br />

Lib. III t<br />

Cdp. I.<br />

tus,fubpugnamadTrebiamjíratn fuo Magoni in tabernáculo infit:<br />

^^Jige centenos viras exomni pedite ittqiie equite, cum qnibits adme vigiiÍA-prÍmi-vema^:<br />

nifnc coypora curaretempftseft. It^ pr^coniummijjüm.<br />

Sic fcribunc víquc adliuCjiíi cxplicant Prxcóncs circummiiTos, qui cdír^<br />

^^^"CGprpOfa curare. Ego vero non admicto in Romana aut Punic^<br />

milicia7i'rrfftf»w; ctíi Gríccos habuiíTc probé icio: magisquc accedo vc-i<br />

Ecribus libris, in quibus conftancer repperi, Prsíerium mifftif» ••&; quis<br />

nonprobecfSimilc cft altcrum ilIudémilitiá,,(JV/¿/ífre rrinápia. In<br />

^taxiúnQ\c^es:Perftarei}iprincipÍü,doneccamitteretuur,pr£cepit.Q\xoA<br />

lile <strong>de</strong>.,milÍcibLis"dixit ignominia notat¡s,S¿: oculis omnium in fcEdohabicuibi<br />

ex^üfitis. Tcntandanoncftaut immucandaca fcriprioCconaci<br />

..y.y. X-ib.ii. 9"Ídam:) firniaturquc itcrüm a Frontino; re?^pt{s elegitqmnnjfaprin^<br />

«p. V.<br />

^a'finju i^iptqiñetemomnibm cAftr.cnjihm í!f-í¿.r«í.Quid igitur Iioc cfl:?pa:nc idcm<br />

M£iHm. quod altcrum prius: &; dicunrur mrtti aur dimitti Principia, cumTri-^<br />

buni non viera ibi prxíi<strong>de</strong>nr, ius aut mandaradirpcrtiqnt, (cd ííibno^áomiad<br />

Prartoríum cunt, mox ad fe ituii. Id yciOQ^miitercprincipia<br />

Scconuerítum militum foluerc^qui ibifrcqucntes.Cüm <strong>de</strong> VigiliisagcniuSjcapieshocmagis.<br />

Are* Prít»rif.<br />

Gurtum<br />

»> ft mmia latera afigr2o cent Jim peda abfi?it.'\$\gxi\x\'ñ hocfuicvofil-<br />

2,00<br />

lum albura, v.c infra djcatft, AU<br />

CQ rcmouetquaquauerruslatc-;<br />

ra pe<strong>de</strong>s centenos. Eft igitur<br />

quadratum hoc iuftum, cuiuslatera<br />

Cmgví\;ípedü ducentenum.<br />

Naní vi<strong>de</strong> in figura. Grádisjgit><br />

tur&capaxhxcmetatiojacpar<br />

o {vtmox vidcbis) illi quanuor<br />

manipulorum, íiuc hominum<br />

quadringentorum ofíoginta. Ecgóncopus<br />

cantáíDpus.primiim,<br />

quiaipfePra:tor,prorc, laxiiifc<br />

paulIoagerc¿¿ ten<strong>de</strong>re dcbuir,<br />

qwam capuE aliquod é vulgo.<br />

Zoo<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

Deüidc


B"<br />

tl"^EH. Q^rNTVS.<br />

diccbantur,^iUoniameádcmiftapedatiiráccndcbaiuJmóSenatoiuin2/"í'''''<br />

filij, & tale !iobiliüriimgenu5,comitari ita magiftrarus foicbanc. Arque<br />

ipfc luliiis Ca,Tar,cum íiiá quadam caufsá peregrinan nobilcs nüllct,tamen<br />

hoc vtiliter a maioribus inílituuim non abrogauir, &: cum cxcc- -<br />

ptioiie cdixit: Nen ÍJI'MSeníttorisfilhií^mfi íontulernalisaut tomes m/tgi- C?P.JLIK'<br />

firatdSjfcrcgreproficifccreínr.lti Suetonius in ciiis rcbíis. Et fanc vtilitas<br />

hic clara,quód iuuenrus caflé modcftcquc agcbar, íUb oculis &: in larere<br />

ducis: qiiód fcrmonibns fxpc miliraribus, &C interdum confilüs, inxcrerat:<br />

<strong>de</strong>nique duces agerc,vi Plinius ^óirííoncz^parendo difcebat.ScA S¡C<br />

lax¡cacePrKroriopus,adinulosS¿;iumentaqua:plurahabcbar,itcmquc ^ ^<br />

ad ítipellciítilem & vaCi.Pecuniac publico adCMuhs é-tdcrüacuU da- ^"¿f,„¡,<br />

batur: Se altera ad Vafít, Vafarium appcllata. In his quidcm , adcó non ta.<br />

vfunijícd<strong>de</strong>licias8¿luxumquidam ípcctabanr, vtdc Caífarefcriprerit j'^^?"'""''-<br />

Siictonius: In exfeditiomhm tejfellataér[ecíilUfmimEHta circumttdijfe. caii'.xLTt,<br />

feilicec quibusPrxtorii fui Iblum parte aliqua tcgcrcc, U. ftcrnerct, in<br />

brcuem vrum^Nec <strong>de</strong> Prartorio plus haufcris é PoTybio: <strong>de</strong> meo aliquíd<br />

addamr'quoniam roco cnpite adnuis, fíat. Forma eius fuperior fuiíTc vi- FM-»»*<br />

dctur rotunda,ex Varrone:7« cauadiofi IÚCHÍ nulliis reticÍMí,fubdi- P"W/uo<br />

qiii effit, tefiudo dkeUtur, a íefiitiidhmfimilkudine: 'vt e^ m PrMorio I'.L/'*'<br />

iwM/ráiSignificatteÍLudincáformaidfiíiíTejCuruatumincamcramrotúndiorein.Hac<br />

caufsa forraíTe lofephus cum templo componitin- -^ps.- i.ikt u.<br />

Ti^oi', inquit, i'aJc¿¿^7rA«(jí!)i': Prxtoriiim temfbfunile, quód templa c^'w,<br />

plefaque talía: aur ctiam, quód eminebat in mediis cartris, ve in vrbc íe>m/«r.<br />

aliqua remplum. An Sí quiá rcligío ibi,6í: pars facrorum? ccrtc augúrale A,!g,4rnU<br />

fuir,vbiracriíícarea¿au(ptcari ImpcratorfolccTacicus <strong>de</strong> Germanice: i»'"-<br />

Noéfe ca'pta egrejjhs (.Auguraíi, per encuita ¿^ •vigHibm ignara. Meminit 11. Annal.<br />

iteriith : SíruSfamante K^iigiiralc aramfubdiiáface accendi. Ira enimlc-xv.Annai.<br />

éerim roaj'is.quam vt s\x\%2X.\x\.\Strit£títAnteAuiuralemaram, Quaíi ''"•'•*"''«<br />

Ara aliqua cognomento yiiiguralis f uerit: quod non probo, ncc cnam ¿ng^<br />

ancearamaliqLrdftruimos,ledinipsa,aiit(iipcrip(;im. Itaquccrcdidcrimanre<br />

ipfum Augúrale aram bitnc fuifTc, in quá ibllcnniccr libamen- ^-rand/»*.<br />

ta.alian.iülacA&rrcmara.cncridiaiixrciiírionis erizo. An nnn Dinnu-í'"'''''<br />

fius<br />

eíc!^í^.y Iti a¡terim confuUim,C.Manlij rr,


.dcRR<br />

«ap.x.<br />

ttdatura-<br />

Tcd'Jmm.<br />

lib III.<br />

cap.viii,<br />

V.Var.ix.<br />

fiipraia-<br />

¿em.<br />

Lib. iiii.<br />

cap. III.<br />

DcTranq,<br />

cap.I.<br />

POLYfl.<br />

tlS PE MILITIA ROMAHA<br />

gurio infupsr¡ifccndat. Eccc dúo mcmbra Pr^cori), Auguji^le & Tribu-'<br />

nal,6¿:vcriqucruunilocum. Q^^QÁ.^\xxí¿ <strong>de</strong>xtrkút^^\yzjimfir&: puco capiendu<br />

pro inaantiiim rationCjSí afpcítLi vcnientium áDecuniaiiá. Sed<br />

& Stiibula,Culin3m,6¿ ciufmodi parces feorfim ín Pi"xtor¡o futíTe^cu tibí<br />

rubieccris nic liléccjiíec longé a Prxcorio ArmAm£ntnñu,znm id í'iiit.<br />

n Tata, ipja are.t finepcdatura iugeriir» (juaíerfítim-] In Grxco Plethra<br />

^uaternx func: nos fccimus iagera, etlí pluriiim opinione Iiigcrum cll<br />

pauUó maius.Poífisveriiis líriniurquCj/'


LÍBER (^V^IMTVS. iií<br />

ítj Toy ct^n XÓ-yoP^ S\jétv o 9^ - "vt dtximuj^^ duAflnt vti-<br />

%7ri^m '¿ylo)9 TZ^P püif^uiaé clet que legionesipfimCofulüsUfx.é'kcí¡i(iüT¿vv7r¿TaíVy(pmi<br />

e^Hetdm<strong>de</strong>cimTrihunosal^<br />

^sionSákxci^?^i^:^'ó


lid DE HILITIA ROMANA.<br />

nía hiic* facis clara. Linea ifla, inqiiit, parallcla diítac a linca Quadrari<br />

quinquaginca pe<strong>de</strong>s. QjJo fine hoc fpacuim? ve tabcrnacula illic Tribunoriiin<br />

poflint ftatiií: atqiic eaipfa laxiora,calonibus, cquis,niulis. Qiiis<br />

nefcit iioneíliüs paulló comitacos inftruítoíque fuiíTe hos miliciini duces,5¿<br />

fazpc Sciiatorcs í<br />

Tron, M- „ Totimfgí/ra cajlm?j!í Jrí»ísé-fí<strong>de</strong>s.]lách. caufsájquódomnia jl-<br />

&";";?. luc f^cácnt S¿imcnámt. Hac igiturconlidcrationc Pr^coria porta, 6£<br />

fidiratieat- qux iuxta caiii, ccrgum &c poílcriora caílrorum í'unt: Dccumana &:inerorfum<br />

atia, facies &rpedus. Diucrfa inlpcdlío cíl, cüm Tacicus auerft<br />

ftf/?ri5ií'ff7WjDeciimananiappcUat:&:Liuius,-í¿í/í';'^í' caftr0ri{mc:km'¡ionic:<br />

quod fie iiicuitu Si rctationc ad holtem. Nam hxc fcrc femper illi<br />

aucría, atqnc ica frons cenfetur pars ci próxima S¿ oppolita.<br />

» Dísíant Ínter fe Tribunortim tenterU xquítUter.'^ Nota non continua<br />

igitur fuiíTc, nec conncxa.Cur autem Teparata? credo ád vfum niüitarem,<br />

& ve commeatus ac tranficiis vndique ad Forum vtrumquc effcc,<br />

per minutas illas vias S¿ fpatia inccricÜa. Sed S¿: dignitas locationis<br />

maior^fic diuifre &¿ abiunítar. Qjaanta aurem illa intcrualla ? in Tabula<br />

vi<strong>de</strong>bis. Nunc, ii placer, Icgc non qua: fcquiintur, fed pauUp inferius,'<br />

qux huc fpciítant. Etfi enim Pülybius ipfc Principia U legiones liíc adtexititamen<br />

ordini meo & incclíct^ui cuo aptíus, cotaní Supcrlonm partem<br />

limul <strong>de</strong>ícribi, &: tum ad Imam iri- Ergo ifta nunc lege:,<br />

PoLYD. O'^'-^bm Tctq -nlv ^Áíd/f-^m


es^TcigU'tós>7i>.cL'yím ^:^¿' &J^e¿hní tranfuerfala-<br />

&DiK^c)^^oiA'ela.;'CKé7ronícoi tera^ alíf ^jiofiorium¿nijSjj(MTdí^^^¿íovíí^(ntSj-<br />

tuentes^alijForum. Fiect?^olS-¡KCLTé^vfií^t4<br />

mjbjj y^'/^cfmautemeHenitJftos<br />

dfo^v, m í' ¿fm r TTCÁV m^^cú- no modo meturi circa Conm'5y^í;,fiH<br />

y.Lmu.,u.d;^m 'tTíZiréigclynÁs- feciorumequitesExtraor-<br />

K%i^^%7ríS^ovoij (^ÁÍTíoneg dinarijmetnntur^Forum^<br />

tíBiTe TIW dyoo^j dy.ci)i^ TO verfisafj^mentes^^FrAseííTnyíop^^To'^fÁiéiov.<br />

ítj fJ-íSn torium, &Sjt^^oríU?nj>.<br />

Oí TIW TÚrav i¿v ¡Tísrím xctpSjíi- Circa medíam horum me-<br />

^oÁiw^^mT'ajbrlt/JTluj^f^- tnturam^ ^e regione ip-<br />

THÍta 7tím^


111 DE MILITIA ROMANA<br />

''6nMai;¡T^ O ra^i (wOi "/j^ctí rum, ordine autem ^Jitu<br />

KÍUcvy\rH7r^ofipny,cinTrhctleiU. reChngulaeJl. pr^diéíAvi£<br />

-%'i:^iim£ui %u^igmTÍw7roi lat&.Hü<strong>de</strong>mumeqmtihm<br />

7/30^*3 TTíxA/c (3( i^v uv ufjLá-^^m auerfilocanturfoáorú Ex*<br />

(ÑÍÁsSi7ríl¡Qi,Qhí7ropuí(SifO? traordmarij f edites^ ajpí^<br />

rí' -^^c^dKa.^ á rlifímSrQA Sh- cientes vaílum ^ ter^nu<br />

0!Mim -¡^¿'AÍJÍs-g^^.Tgífíae. 70 cafirorum, Quodante fu-í'^ÁeiTró^opc^kcíTÍ^v^pera^<br />

vacuumex vtraque<br />

iií^v;T>ÍTmKc^ú),u.ctti^rct? hammpart'mm ad latera<br />

-CAÍ rmTí'hctÜm TrTiéj^g Sl^'ó^j tranfuerfajddaturex'ra-<br />

- ^íV d?^ccpv7sSic, ^"Sííójí 5'xflM^ }3eu ^fiquüfíihíto ^ ex<br />

^S{í^(rrii>óf/,Q^oig i¿«;í¿í'«/«/f»/í'r«/í'f/ííí.ií'f'illllejquiab vtraque parA<br />

te Pr^torij, virifque Tribunorum tcntoriis rcípon<strong>de</strong>t. Acquc is duplici<br />

vfui. Nam<br />

M Bim vnapars Furo <strong>de</strong>Bmatur.'] Quod & rebus vffnaIibus,opinor,<br />

íeruiicy&coiiycntibuSjSíLcgatíonibusciiamaudieiidis. In Suida repctio<br />

fragmcutuní! OÁÍyiv ¿J^arípa T«Í s"eí«">


LÍBER. (iVlWTVS. • ItJ'<br />

fiorhm fortAM í<strong>de</strong>m nominat, Si ponit á Prartoríá longc. ve cúm <strong>de</strong> ^4""»<br />

L.jEmiliOj qui fuos inftriiic in caftns aducrfus Ligures. Is M. ^''^^''•""«ÍTb^i.<br />

crnmpere extraordmarii porta, iufit: ítd<strong>de</strong>xterampriticipalem hajlatos le-,<br />

giamsfñmswfirux'it.-tertU legioaducrfttsfinijlrantpr'mcipalem, ^ful-. •<br />

uiuí Flítcatí cum<strong>de</strong>xterk aU ad^xsíoriam portampafitHí. Preíliiishcec,<br />

conlidcra. Adquatmor portas cxercitiim inftruxit.Síorfus ab ExtraerdinarU<br />

fti:xc(i Pr^torU) :íávtrtírí\ríJ¿rí;/í/íJ/e/?;aucnccverumcft,aurniKiUdnofl;ranifacic^ De<br />

quáFeftus: ^lutanaAppeiUh&tur incajlríspefiFratorium^ vbi\reritm<br />

'víefífiUíimf&rimifuit. Etfi in co legitur: pintan/i appellabaturporta in<br />

caJlris.Scá porta: profcdóvox dclcnda fpalám cnim taifa) aut mpartcm<br />

Fommucanda cñ.Yn<strong>de</strong> ciiini in porta forum ? Sed cciam alibi fie appcllabanc,gxemplo<br />

caftrcnfi.Sucronius <strong>de</strong> Ncrone: ^mntana domi confti- Cap^irii<br />

tuta ,vbipartfipr&d£Ó'adliátationemdiuend€nd£pTetiitma(fiiTncretur.<br />

Hae'c.olimdico lie fuiífc : aptc Polybíj tamcnaruiim mutaíTc , & vifum<br />

traiisferri Quxftorium in Prxtorij latus,vtvicinius efléc.Ncfcio an non<br />

huc Hygini noca faciat: ^jt/ftorinm, inqnic, diáttirqtiod aliquando ibi<br />

^H^ftercspedaiuramacceperifJt ,qiied cftfiipraPrMorinm inrigoretortpij^qua<br />

a e^hortipiís <strong>de</strong>cimlsibiteiidotíibtii Deciynana. efi appeilata. Vi<strong>de</strong>-<br />

tur agnqlccrc vecercm illum íirum, £¿ retentara ctiam appcllationera:<br />

ccli alicer oftcridit nunc cflc. ^¿iqua?7do,in({n\t^íhi accepcrttm pedaturam:<br />

ncmpc prifci's ccmporibus. An magis cftinccllegi, quód iam a:uo PrincipiímQpa:ftoresnonarapliúsinmiliciarairenc:arqueitanomcnloci<br />

.<br />

íinc re: elTcc? Sed tamcn ficiis quem tangit, non cít profeflo ifte Polytij<br />

á¿ noi^ís .-/cd plañe yccus iltc, é rcgionc Decumana:. Nifi quis alius .<br />

in verbi? lis Íiufus,qi4ciii fcrutaii rnagis'peníiculacé haud poflliui.- qup-<br />

. - •" niam<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


ii'4 DE. MTITTI-A ROMANA<br />

' niam fcriptusillccodcxnoii vkramihiadnianum, 6Í paucula funt excerpca,<br />

Siquis haber, Se tanti cft,vidcto, imó edito 6c vi<strong>de</strong>ndum cciani<br />

aluspra;beto. Qjnaliacumqiicillavetera,prxiílisccrcénouiriisponen*.<br />

•/« '«^'-da,qi!¿elic'alíacim Typographiajatqueetiam'tíVpíraífarpejnobispro-,<br />

""' trüoic. Visdtcámtibivernmvci'bum? Arscaqux inftaurandislittcris<br />

ftiú, cáipfa pcrdcndisprüfligaiidisqicric, vtfaciliratcm han'c vi<strong>de</strong>o impcritumquidqiudaiitincpturadiuulgádi.Scdadmcum<br />

QjJiEÍlorium,<br />

ccníeoig¡[LTrvari.iííe,qiiodadlocum: SóocciirricLiuijccffimoniíinijC<br />

quocollígaíí^TacislbngiiIeaiiiePoiybi} a;tstcmprocÍus íitu fiiiírc Ira<br />

*= - • cnimlibro•xhii-P-r^torio¿Ície¿ío,direpí¿íqu£Íhifu'ir/t?!í,ad^xftorhimt<br />

forum^ujntatiámifuc hoUesfentenerunt. Appárctad Pra:toriuin & Fdrum<br />

adíicimi cune tmircj ve vciba hirc prxfcruíic. Sed quid ram curióse<br />

hxcpcrfcquoríSiannüríinvcntum bracIiiaiaílo/autcnmAnftocckí<br />

•nUniM '•Ta-Tn'iíf^'.'a ^.eá^


th Cdfira Prxtma diciiíatnr. Nempe a fímilitudine iíla pofiturx in ca- c»ftr4<br />

ftris. 5ed ohe, ianí ad verba. '«"'•í*<br />

„ Jh vtrocjue extremo Tribunerum tabernáculo?^ IntcHcgicextrenium,<br />

verfus portas Principales, & vbí dclínnnt Icgionc-í/ocij cxcípiunt. Ncc<br />

amen tta accipiOj quali ab ipfo tabernáculo mctatio ifta ngidc cocpcrit:<br />

imó intcrusllum <strong>de</strong>core médium aiiquod fucric, feparandis Tribunis<br />

a Prxfeítis, vt mox dicam.<br />

„ ^afiinfiexam meíationemhíthent.'] Non incuruam autlunataní,<br />

fed quí^in cubiEum aut anconem. Figura caflrenlis, quam dabo, Jia;c<br />

&:al¡a.iperiet. .' ' .. .<br />

» ExtrAordimriorum equitum Jblel^i, & (¡utdítm ex iis qut^ltro ac<br />

fiantemilttdní?\ Dúo generaliiccollocat, AhleííeszQ^i^QihcEuocatos.<br />

Vbir'¿i;quo ordiner'Vtroíquc forum aut Q^uxílorium intuences; quod<br />

exTabuláquoqucclarumerit:rcdíiiprá,nififallor,Able¿l:os,infraEuocatos.<br />

íilosenim.digniores habco, &: i<strong>de</strong>ó iuxta Pr^feétos TribLinofqi;<br />

ftatirtí eos loco. 0e modo pedaturx, nihil ipfe dicir: 5¿ in Euocatisinceitus<br />

fuit: nec in Ableítis qnidcm nimis ccrcus.'Supra difputaui <strong>de</strong> cá • Diai.tij.<br />

rCj fcd ratiunculas nondum difpunxi: nec fcio an vna in totum cohors. '^^-^J^<br />

an duxjid eft c queque cornu vna fucrit in lioc gcnus.Sed obferua ctiaj c^unAUt.<br />

quódaic ejuofdam ex Euocatis. non enim (cm^cx omnes: S¿numerus li-*'grandior,<br />

extra cxiguam hanc areolam iis locus, quem pofteü dicet.<br />

Nam tibi lesione 5¿ mente ha:c coniungcnda funt, aut mihi fupcruacuc<br />

multa itcvauda,quodfu;',¡o,fugi,fugiam.<br />

„ Enenit iUos non modo metari circa Confulem.fedé- in ngmine é' -vik<br />

alii-sj^adminijlratiombpis curare aíqueagereapudCoíifMlemé'^Kdftoreni.'l<br />

Clare íiic habes munia S¿ vTum AblcCtorum &;Euocatoriim,tam cquitumqúamped¡tura:quifuic,acufl:odiá&;vclutfatcIlitioConrulÍscíre,<br />

Pluiimiim i) iuxraeum,Íncaftris,inagminc.puto Süinacic ipsá.<br />

» yia relinqu'ítíir lata pe<strong>de</strong>s.centtir,i.'\ Pari igitur magnitudinCjqua via<br />

principiorum. Cur tanta ? vt foro latitudo fuá maior &: Qjjaiñorij arex<br />

eíTct.ad res va.'nales,ad pra:dam, ad circuios etiam 5¿ fcrmones. C¿iid íi<br />

5¿iüa cauíTa, vtinncceíficatccommodcin ifto vacuo copixinftrui iSí<br />

cduci in boítcm poírent.''purajCÜm eiuptione piignandum,aut tempere<br />

tali. Ha;ceftquam^í>/'i^-w^vtopinür,Hygínusappcllac;/,rf/er;¿Kí^.v;»/í,M<br />

^'t^crij ten<strong>de</strong>re <strong>de</strong>bet ádviam ^ntanam centuria Statoriim, -vtpofii- '^"^^'*'<br />

cum Pr^tortjtueantur. Cum enini <strong>de</strong> Pojlico Pratartj cxpriniat non cft<br />

iHtcllcgerc aliam illam&: inferiorcm Quinranam. A quá tamcn &¿ hanc<br />

ego eeiileo diftam , &cquia Qua:ítor olim in verá Quintana Iá quiniis<br />

cohortibus ibi tendcntibus difta) nuncco tranllato, ha-c queque ptoximavia,&:.quxvíuivxnal.umvtprionlia^fcruiebat^vénitini<strong>de</strong>mnonicn.<br />

Pars fupcnor cxplicata eft, quá fini quidcm opus. Nam verba Po-<br />

lybif lingqh nman,non,eftotiumautprctium: & quamuis obfcura<br />

quídam afpicicnti vi<strong>de</strong>antur ,infpieiciiti minimé.5¿ fiquid crit, in lucera,<br />

dabic Tabula fubiioiánoa^. •<br />

f DÍA-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


ttS DE MILITIA 8.0MAKA<br />

DÍALO G. irii.<br />

Jnferior cajlrorum fetrs explicaU , gx' <strong>de</strong>mcie cwff Declaraíme ^<br />

Todijhsü fuü pro^ojita,<br />

D Inferiorem partcm eamus,& tu(quod illc <strong>de</strong> viro magno oHm)<br />

A Cedomagijlrum.VoX-^hi] inquainhxc Icge.<br />

PoLYB. AVoí¿gT?íj3-ciír&ic )\ TTCÍ- Jtcrumcumdimefjfifue^<br />

Aív koLTOi %QUV ilg To (wé- ^^^^^ centum pe<strong>de</strong>s antrorfm<br />

^w «y a-£iVccc 7¡x? Í7K))- legiones njerfm, tum a Une A<br />

m^ AflíTroí->OT) ^ %¿% TO ^^^^ Jp^tíum hoc finiente^<br />

7rh¿TÍ^oe¿p{>m'- (q^'^ linearejpon<strong>de</strong>at &pa-<br />

•ni yíií^t CÍ^MDAÍ^ 5ÍÍ? rállelafuTr'íhmommtentoli^v<br />

^?\ict/p:^m tíalí/jair, '¡>m ríüJalweaillJ^díco^ordíun-<br />

^VTY¡? ciJ^;^ovTc^ nom^oji T¿


LÍBER f^V^lHTVS. 11.7<br />

rcs^rítíl SífihiiJ'^-^ hctrov cermmiüam qu&ad'viaTru,<br />

7ro¿\^p- ¿gS\,'(Mi%7ro^v}{^ ro E.fl enim centum pedurru,<br />

(¿d^(^ tS» Treíp^Tct^ TTOiéiv^ Piuñmum vero ^ la^^itU"<br />

7í\hjo ráv uv^^')^(áv. orw» ís dinem ad^quare conantur,<br />

%>7gfx^l!oGi^fií)í'^7ís^oig^(¿11704 pr^terquam inSociis. Quod<br />

79 ííj T^yov)($!)va'fXYtKHJ(í!t) TÚ filegionihuá magüplenis^<br />

(¿Sn^sj^'^^íum. ^ofxciijgSí numerojlsvínniur^-jírora^4<br />

^ r¿v íWíáj^ 7ra/pí,u^o?\.Yig y^ ad longitud'mem ^ íatitu-<br />

^¡(TctgToig TüfC •)¡i7\tcv¡):)^m' £?)í»- dineadikiHnt. Faéiaigitur<br />

vctg,oío:H pv!.¿üg Tiio; ¿^iKO/fiíríiv hac loca4:ione Ecjt^ituadme-<br />

(^g 7lw c>^Ti ¡¡nÚiiirav ¿IÍ.$-«Í¿V, día mhernacula Trihurioru^<br />

é Tov (orS'¡^^'}^^t-^)C^-^^ TTrav. qíidfiStriga aut Vico tranf-<br />

72J -^ ly[/. pv^ucug ^^TT/.mov uerjario ad diÜam reCkinu<br />

WJsAfíSfí?' f^víióSm'^ii>j.a. Imeam'^reerjimipsavicisap<br />

TTCfráv, ¿g éh -J^ kaTí§'^ S^i- fimilatur ¡oAc Figura viaru,<br />

^u;^aicfj,c^'^yfj.c¿TO)v,aIg¿\,' abatraque parte &^ani"<br />

•¿ha.ijLCü'j, c^íi7c^m^^\TTCí- fulornm ^ Turmarum^ in<br />

p$fA.^É(¿Kt}}{Á7m^7f?^¡io%h'S}C9- longum fe exten<strong>de</strong>ntiunu)<br />

ei^nu'y^oig íTRir^ínv xuroTnpGbr tum dióíis equitihuí a tergo<br />

cJ^c¿,u


llS OE MILITIA ROMANA<br />

•ev¡iu-movTt¿V7n>>haLm lúy'm- chmnumerofipeim^arifint<br />

Mv^ líTctl^fiv <strong>de</strong>l (jüy,^cüiHí¡>fi'vm,tnn3cnloguudinem<br />

KdJÉüi To. fxí^yi ííj 70 (júñ- &qp}-alemejfe contingit ^quo-<br />

K^^^OLTÍÍO'Í^ {¿d^ot^^ct- niam latitudinem "variant,<br />

^j, aJ-5i$¿Vs 7rc^nmo\,%fi Atqm iterum qmnquagtn-<br />

Tíü^a; d:p' hctrí^m '^VTZ.H mpe<strong>de</strong>sah iü vtrifque ahf-<br />

^fiío-ítvTg?, 4ür/oí< ?r"í*fs;-i- ce<strong>de</strong>ntesfipfofitos & aduer-<br />

C'd?^iiín%]'^'¡^la/^ioi?GÍir T^lf-/os Triariü locant Princi-<br />

KiTtoLc. i^jópTm á's ^ %vTCúv eic pes,Hü ipfisfpeékinííhus ^<br />

' TU (woíie,y¡iB{}a. ¿\a^n,u.UTa., 'vergeníibHS injpatia atque<br />

ÍJú cw^i TídXiv ^rgAsJi'^ interualla iamdi^^duoifti<br />

¡¡vyoUj7C£?juSjjUa^::^^dq'^THí íterutruvkifmnt*imt'mrrLy<br />

Dtuiñí^^a'ag Áct.uQf/.7róhv ¿\o(,^yi' illo ceriíuwfe<strong>de</strong> qmd antt^<br />

(j.ciT^^Áy¡ycv!rcti S& ÍWO? tliu Trihi^nos efi-^ <strong>de</strong>finentespor-<br />

KCiTdióiim} -niV ^íAia^;^^!' rbfirñentéfque inpartem la^<br />

Tj^^jo^v '5tí ;t'Cí¿^x^, ¡uj túfquecaftrorunu^rihimis<br />

cJ^ a/^::¿ñí \:^í^í^í^ct r(^ appafinirn^quodíihimtiodicaÓ^^^^^^^'^^'^^T^'^'^X^-<br />

ximm vebiífiont€?n ejfefifictr^<br />

, (A$S\á^ Tt^íyiti-gur&totim.Secur7dumPrin-<br />

7tcl.(;mtc^ %iÚTm ¿;j,olü}g '{u- cipes vero ^ iterum auerfoslo-<br />

7raÁíp(^ÁÍ7(opTotc.m^'^avov- cant Hafiatos ^figuris ta-<br />

% ís rfii^H'ac¿'& léo^Ti^^G^ men ^ aréis contingernihus<br />

c¿'^d.%í4 7ía/¡>í^Qáy^ov!n. U~fe ^ mnélis. Cum autenu<br />

Y.O.ígm^mrx(;%x^vTm aVdU)- <strong>de</strong>cerru Manipulos fmguU<br />

rm Tafc ,aí/)üfj/ HJ 7W c|- partes, ac Strig& babeante,<br />

a/¡¡X^'^ ^^k í"^ '^f'^'f^ '^'^^l exdi6íadiüifion^:cfficitur<br />

av^.'^aíij.fm^ct^Td^pvf^a.gKj^f omnes má &qualesfint<br />

t^ rf¿íxí^,í retí feVí«í longitudin^, itémqrn fines<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

f^<strong>de</strong>


• USER QVIKTVS.<br />

iVa^eíV tíjimSv roi


itica/lrii.<br />

Duflui<br />

fmfu.<br />

Cirtrmi<br />

¡ttx.<br />

ija DE MILITIA ROMAMA<br />

kan^v%^í^í^iAiTKlujdí XOi KA(j.^ 'ÍK%]i oyAít,uoV, Tm-main^ aQidíjtapedL<br />

feí ^cí Tíín-Mov TTOirkoncL W cfmr?qHagint7i eam ah-<br />

7róÍaíd


tIBE». (ÍV.INTVB. XJl<br />

iprum intcllcgic, Ínter legiones médium & Tribunos. Etíí legas proprié<br />

6: ñú£té magis, ipfa initia caftrorum miliurium, &¿ vbi Signa prxcipua Oihon.<br />

<strong>de</strong>fíxa, fie appellata. Suetonius: Capite pumuit^é' qui<strong>de</strong>m ante prinápU "P'''<br />

cafirorum. Id valet, in viá iftá ¿¿ fpatioantc fígna. Simile in Qiiin£liliani<br />

Dcclamatione pro Milite : íea »Í^«Í ^OC CMars parens ,necfHe flgna<br />

mlitaria aqiiiUj^ viüíricesfinaní, vttua (¡itoquefentemiíqu'tjquam v'ir,<br />

é" Romamts dr miles, nimiitmpudkuíflt ,apudqnem anteprincipU agendumeif.<br />

Sed Ijoc pro priore íbrtaíTe fententiá, quia probabilc cauíram<br />

hancad Tribunal di£l:am ,5canee Prxcorium ipfum. E Quinailianí P"^'?'*<br />

autcm vcrbis colligas, facra Sccafta h^c Principia habita, S¿ tuiíTc in le- ^^"''''<br />

ligionc. Tacitus ipfumindicat,ciim <strong>de</strong> lafciuicntcfeminá narrar:/» i.Hift.<br />

ipfisprimipUs^r/íprumauJam.'Exaggctíí.t^a.^itxuratZÍ^^^^^9^Í3. loci.<br />

Ét ita fuir, ob prxcipua ligna qua: ordine illic antefíxa. Tacitus <strong>de</strong> Seiano:<br />

Tiberiits coU effigies eius ínterprindpu legiomtmfineret. Nam primxqmnesDccunx,<br />

6¿ManipuhmccabamurilIic,vt intcUcgcs é Po- ^JP^^f^*'<br />

lybio: ergo & figna quique prima,id eíl primi Haftati,primi Principis, "^"^''"<br />

& Primipili ctiam , idcft Aquilxipfx. An &: hoc vcrum ,omnium cohortium<br />

ligna ibi <strong>de</strong>fixa, ante Prxtorem fcilícet, & non raouéda nifi co<br />

íciencc, iubcnteínonnuUafua<strong>de</strong>ntjmáxime qux lego in hiíloriis fcqucntis<br />

xui. Sed vt nunc hoc non <strong>de</strong>finiam , conftat fanítiorem hunc<br />

iocuní habitum: vbi leciomim fcilicec numina,S¿ vbi arx itcm arque altaría<br />

exftruila. Q_uod vcrumcflc volótamen,non nifiinScatiuisaut-^'"* »».,<br />

Hibernis. Tacitus <strong>de</strong> Planeo : Acm aqtiUifer Cíilpurniué vhnextrema?» Y.'hai\i\i<br />

arcuijpt, rarum etWm Ínter hofles, legatus foptdi Romani, Romanis in ca-<br />

Jlris ,faagui/ie fuo altaría <strong>de</strong>um commacuLttuJpt. Prxmifír autem, PlancmriixiC2\\ñs^x\mx\z%\oms<br />

ftgna&dqiiiUrnamplexum,re¿igiot¡ef'fc^<br />

ttttatKmftájji^, De hif<strong>de</strong>m aris m Dionc Caflio, qui imcr ligna Variaaxcladis<br />

retect. quód ífoe?S d-sr'ofUTzv /npi'í avicei nrp cí<br />

uÁTiKaosov: Hafi^ a Septemtrione <strong>de</strong>lata inci<strong>de</strong>re in Romana cajlra vi<strong>de</strong>íaatur,ó'apescircaaltaría<br />

eorttm cerificauerant. Caftrcnliaajearía,ifta<br />

funt: fortaíTisSíAraantc Augúraleobucría,<strong>de</strong>quáfuprá.Equi<strong>de</strong>min<br />

Grxcorumetiararebus hunc raorcm5¿religioncmrccügnofco.vtcura^" '"<br />

tJoracfus <strong>de</strong> Acidéis fuisfcribit: alnZT*<br />

-—•— %a o-?' a'jop -n Q'Í(M^ •"<br />

VihMitn S)i FJJ a


TriíamrM<br />

áiiurjá.<br />

í^í DE MltlTIA ROMANA<br />

fi-dfirtm nullU oim imfedimenwfumen mgufiiis viamm, ¿¡uantumfoteji<br />

contrMí. Qii.in nomina fuá VÜs iñis fuerint, vixambigo : nondum xir<br />

mea mihi fuic repcrirc.<br />

„ Latitudinemadxíjiíareconmtur^pneterquaminSoc'tis.l Longirudo,<br />

inquit:, arcolariun fcmper pariat: non a^qué latitudo. 6¿ cauíTa efi:,qiiód<br />

Turmx qua:dam auc manus imiliiar'cs grádiores. Vt in Socüs ccccjcquítcs<br />

quadraginta (unz in Tiirmam: at in ciuibus dumcaxac rriginta. Ergo<br />

mcritóiis ípatium 5¿pedatura ampüor: fcd idaccedat in lacnm.EtSocios<br />

quidccxcipitiprctantiim; tu potes fi¿Triarios,quianguíliüsquatu<br />

a!ijf'diniidiatusenimnumcrus)raetantur. Obfcniahicautem,long!tu-i<br />

^IñíTifm *^'"^'^ caftrorum Polybio dici&;a;nfcri,aPra:toriá adDccuraauam:<br />

g„íf lacitudinem , a Principali Dcxcrá ad Siniftram.<br />

» ^uajt Strigáaittvico tranfuerfario.'\ Ptiuneft in Gra:co ,quod fulcum5¿:cra£lumnotar,í3>^;<br />

ñ pv^v. lofcpliusincaflrorumrcadhibcc"<br />

lib.iii. hocquoquevcrbi: Vv/j(pS>i>.tíai¿^'^S/g.^-ÍTai; (^-jzmla^a-TéTnilr.DitiidHfJt<br />

inftrigas é' ordines introvfuf compofiü admodumftu Mf/r^.Lacinam vosuign.<br />

cem Strig£ Hyginus prxit.- Voterunt Singulares infiñgk Trá.torianorHm<br />

ten<strong>de</strong>re. In Fcfto, Striges{wwx. (forcaíTi.' Strigd) ordinesrerum ínterfeconiunBe<br />

collecdurum a Jlringendo. In arando quoqueíulcumvno dudu<br />

pera£tum,Scrigam vocabanclScd verci &: Ficnm.ncc malc; ciim m Glof.<br />

lis lie, (td¡j.t\j'Vfcns: in Aportolorum K£y\S,'mp


L<br />

LinER. *


NI<br />

O<br />

Ui<br />

O<br />

X<br />

DB MtLlTIA ROMANA<br />

TABVLA ET FORMA CASTRORVM.<br />

2017<br />


L<br />

DECLARATIO ET DISQJ^I-<br />

SITIOTABVL^i<br />

NT E N T E afpicis. dic fodcs» Tabula hxc te íuuat? A v D. Vcl ma-<br />

Tsiniéj& exvetcri verbo, non fokim oculis quam auribus pluscredo,<br />

fcd ctiam plus difco. Vcinam tu porro adiuucs, 6Í: veluc diíiignacor per<br />

fingula loca me circumducas & illuftres! L i P s. Comicer fiet: & tanquamramulos<br />

oiuiicshuiusaibonsexcutiam adtuumfrudtum. Prima<br />

efto<br />

PAR S S VPERA, E T<br />

P R. -t T o R IV M m fi, quod iii mediofituii: ri<strong>de</strong>s, ven íjiíuUiii caümum.fid alierum "''"''" j*!<br />

dHCihiM.L¿miatimiskHfiiUi.Pü¡mWtmiilcii^ÍAbboite,í¿radl'moyi~mpoa^m,^<br />

íu>i:fmipeT fmfpcüabat: ninnrtimvtobjeiaitfiquidUiemohaturfUtmeueat, &iMhioí<br />

qiio^^ aut exploucorís fiaíiiu admitut. Cau^a alierd^ vt duees oiimanraitufe babe^¡^qm~<br />

rum ¡onJUiojiunt optajtatim rtutur:Ítem itibe.it aüqmd MI man<strong>de</strong>t- TCÍTM,» IB I onj^. tlit<br />

hAbeatiubieclacajhaé''>Jf¡''">it"^^'>'i'''<strong>de</strong>Átqiie¡¡qíúdfccfentiiHSturbent. Ipfeiiltajpeílttí<br />

coerieb.li iiníires,quift'tebtiitfeíiipcrfub oculufm Dtiiisfe verfari,eíi^ ii¡ omiubtis ma^a<br />

(empofítéfe¿ircbain.NccD:uUraniian,fidDucum.quaHÍamQ!iffioy,Le^att,T]'¡Uhi¡otH-'<br />

nesj'erc biicf^ccUbum. Dmquecauj¡Uer'umktcjmigy &dvii¡i'.us.qaódmcdúomn'tihont'<br />

'íhofujvi'o ty tiiiiofa. Aiquc lia til lorpore etitim tsit cor ciña iíifdtui¡i,i? fnbn'éias babee iñferasi'-M^jrt.'s.<br />

A d Pretortjimfttum efi<br />

Q_v^ i TOR.i V MfadLttíL'j<strong>de</strong>xtrumdicatnanfniifiniiii? Si biipcratorefíiajph'iota<br />

•cafir.tvei¡mnjÍmtsbt!mfiieút:fiAquHaí&ipfac.iíira,ma¿,ts<strong>de</strong>xtrum.Ea<strong>de</strong>m<br />

Dextra é Simfita porü Pmápii'.i. Sedquodad rem.biluin non¡mcreft vtruiulaluspcup-<br />

i<br />

peiles: lejieas lamen í^sluúmiiaddcxír.iin f-i'jj'e- ÍUT? & anjupra Legatos ? i(a,qiiiaiíle J.<br />

ínagislrutuspopuh Roi¡iaiii,aíijno» túfi m dip>it.íti'. ¡taque fup: a Le^^atos Quaíior. rilXltTr<br />

L t c.A T i.DierifóittxuPrumiuma mbiSj'iti.etf í'oij'biiisntiifeát verbum. J« ¡attm<br />

•tabcr?iacriU illorttiiiprodiixi,vtne Fratorium eiúfquvcon^ííluní Abliílis & EuoC'itisprorjtt$<br />

cr¡pere>!t:quodidt:tii m Q^.ijloi¡e fuiii¡ecii¡us,A¡¡oqiiiji qi'-is inalit in lun^iinttbteu<strong>de</strong>re.hiiud<br />

reptípHm:mji quod mentí! íilud ma^is fori-ij¡e <strong>de</strong>iora¡!i.A!¡er eortiin f-icic iu Ableíto$j¡ic¿i.iuerit,<br />

alíerin¡iibieííos Tribunos. Vi^m íiiiertpfosrjim ten<strong>de</strong>re: fttiequia<br />

''^'"""^<br />

vioíquafduiumedi.ueffe,perqiasadForuvtrumqiiefiue


ijtf ^ DE, MILITI'A. ROMANA<br />

tequiaatit¡udUta.&frofdlacunilmcoi¡fi<strong>de</strong>ro,iiiduiorncredjinjicfui¡je. Nam Tribunal<br />

ecce ad latín x-mm futt: qiioimdo ,t¡¡oqifi milita eommodé iHtnc pomtjaiiom obiiüit? Um<br />

iudicijji exercenda,cHm confüw militari: vt<strong>de</strong>amur ea {OiJtmodé in aditu é' Vffiibulo Fr^tarijcxeríit'i,fedJp.[tiovaíliore.Quodf¡{i¡aceat,ríiiioueamurviidiqiíeTribumaPr£í


' LÍBER.- QV^INTVS. ^ 157<br />

etiatu nona área iii inforo tranfuerfo. Nam liui quoque inteidum implen, cr tum Fertim ui<br />

Qaislonum tranifern Polyhm iiifiá duet.<br />

ABLECTI eqims. Turmavnu.<br />

A B L E c TI pedttes. Cohors wa mnc eüt.<br />

ExTRAORDiNARii equites. Stm íurmí ht vniíierfam oño: vniraque locdnturquaiimr.<br />

tosiiijrapommís,Prdtomm é Forafpeilames (erfiquidamaliier:) quia Po-<br />

IXbijycrba volunt. Efi ¡¡¡«¡queproceterá locatura. Vípeditesatergo equitumfml (vt Triarij<br />

i¡¡ le^iombus} equis objiriwidis.<br />

EXTRAORDINARIA Cohortes. quastresanqttaituorfuú.ti)¡,nefm:[ed tres<br />

ponainusmuc effe: {^quomodolocamus^vtparvtrimquenuiHeríisriionpoitstjinediuifwiie.<br />

^diílispx . . .<br />

te <strong>de</strong>fniptA. ltaj¡ variaiit pofitione alij (¿'uumaisiego me^cro,fi no» vera,venftmiha dtxtffe.<br />

Niiiic coiiftd'era, quod ad pru<strong>de</strong>ntiam Romanam, tu oaimbac parte rix diics vllos ejfe. En Cenji<strong>de</strong>r/tcuHodiam<br />

primarijüiicü & Ducum,commttfere foñis voliierunt: quidniji vt f¡<strong>de</strong>f¡cbab'ttá,'» íofnia<br />

magif ailftringerent eoruwp<strong>de</strong>i¡i?Sed &cau][a ocadtior altera.quhdprxápíiosfaáomn área J"/*''-<br />

[E &in oreatqneoailis habebaiit.neqiii<strong>de</strong>lkm confulerentautiiiiwuarent.Etfiauiem iíh va- ^^'y f"•<br />

diqueeiii^imt¡MperatoremérÍH cu^odtahabent-¡mntamcnua,vtnon[itpriLfid\umaliquod""^'"'<br />

cmlc,fi opus. Nitin & Euoeati vtrimque funt,veteraui milites-.fuiit ;H coiitubciuio cius cciiten'¡aÍtquothomi¡es:adfi<strong>de</strong>ntcumfmíQu£Uor&Legaíi:pr£ft<strong>de</strong>ntTribam,adquosáfemper<br />

receptas, &per eos i» nicdiits /fgWHfí. Coiifi<strong>de</strong>ratio altera, quod loca ti'ic tiiagna & vacua. Cur ibi<br />

qiurc? vel qiña <strong>de</strong>core ¡l¡,vel quta vtiliter. Decore-, vt Forujn vlriinique: vbifi quid litis aut ¿'"lia ''•A'<br />

iniiiri^tiiipropiiiqHoquifi¡Haiitaiitv¡cifia7itiir,Vtititer,vt^ima¡iai'.la7tijpiít-,quiafiopus "**'<br />

iuBruercexerciliimiiicasiris,ibié'ir¡Porovtroqaefaci¡¡it>¡'efkit.¡teii¡fiediic€i¡dus-jfubUllS<br />

Extraordinariis & tu Utfufepofiiií, gran<strong>de</strong> jpatium ai ordinatiduin. Sequitttr ¡lívic<br />

PARS INFERA.<br />

E qv iTE s Eii))w«i. Ilitrtdi^iñfsiinifiíimediolocati,&libérrimos habense^rejfíts,<br />

Tiiti hh : (jr quamqnavi iii acte alia dijpofitia; lamen reccpú mmc ínter pedttes^ qut.i ii¡ cauris<br />

iiiilliis eoriim vfus.<br />

T EL 1A B. 11, honore ¿r loco ab iflii proxiiiñ, ¿r (onuemunt i» vtiam aream: tmii vt via<br />

compcndiftat, tum vt equos ohferuetii, ne i»(asirisfoluúaut vugi <strong>de</strong>nt turbds,'fíoc Voljbiut<br />

infra dicef,<br />

PB.INCIPESC^HASTA.TI. invnáitemareái^vi<strong>de</strong>smnmanipnUtitnfiliiin,<br />

fedcobortatiiiipuUhre lócalos. Triar^emm,Principes,Haílati,fieÍ!¡viiátii!cáfaciui¡tquí-Deyi!iium<br />

quefuam caboyteni.üed vbi Veiitaigitur? iiiquics. hk verodubitatio autvelitalio:&o Folj- "'"'"«r^.<br />

bi curfduisl!} Per tefumus iii errare aut tenebri¡.& verbo vno aUetóque pateras tllueeve. Non<br />

fetiHi.¿ridcoecce quiin!entÍii¡híCcfcTutawur,fci!teiitiÍídiJ>i<strong>de</strong>>tiiií. Voluntquidum VeUtes •^!'i"'>ira<br />

mixtosinanip¡i¡Ufui¡fe,&areaifatiscffccapaces. Meiieteos, quod l'ot/biiís<strong>de</strong> urdine antedi- fi"'"""^<br />

xerat, Vt-litcs per nianimilosarqHaliicrcITe diftributosJJíV(¿imr, ii;gíij(«jf,¡in;j/ifi,_<br />

to.Sed quid dic'ttis? arqualitci-? imuria Triariorum ftí: quorum dimidiata ped^uraljabere Ta rcfhín-<br />

&rccipere tantos dvbeat.quamosinphiá fuá Principes ú-Huílan. Subuc!!¡unr,&ali!er*^dmduHt,ac<br />

Pf'>i"P'bfi¡&lIaaa!isduplumaftgnam,Kempcc[u:ídTí^muQ&o:Tr^^^^^^^<br />

obferuationait equaum potiics Poljbias<br />

viinngtt?cmenmiñ:riOi\lipropiorcs.Ampltu¡,ctirtamdtñ¡B¿VeTrtmos,rrinápes.^^^^<br />

tosco\locat\navírbum<strong>de</strong>tñi¡¿diungendtiaditmg¡tl Atemmaitbinoncrieaícohcare.lm'b<br />

rtrhejl,& foríafiíPoljibÍg¡raeime.Certeám mbáemexmino^quáinjrajiínt <strong>de</strong>Excu-<br />

S 3 *'»/<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


I5S DE MILITIA ItOMAUA<br />

Kojtni LO' bu>,jt-<strong>de</strong>mr't<strong>de</strong>or Ve!ítaremu(ir,tj¡¡;, Aii: iñcítwuií íaíjíÚHiWijípíiis-ps/nííp;! aínfííj,»«(.'<br />

«'«• g/,ay iia^ft.^vrhyf-^ig.(*ja.íej>iñrn^: ExtL-riorcatnhicum Vditcs no¿tu comjücnr,<br />

<strong>de</strong> die ad co.um vallum accLibjii[«:/i«f VXAIXJ. U¿tio,7rafBiK!rnt, adhabitaiucs: qued<br />

magis ciidHJ Jít f ro mea meiiU.Ait l'uljiiims noüu exiubaie Vditespro (^Jl. is, & extra val-<br />

• Vidc ta- IttnvJe die iiixta va¡¡u}tt(iittcriusprofccl¿)ten<strong>de</strong>re ¿J- adiaccre. ¡laúd atiier * acceferim, ¿r<br />

Sfil '9 /'""''"'' i'iduum.¡Ilíidiiiax,¡nc,c¡twdji(uti>iaac^ina^mwe,&pajitmextraenlii.es i'dites<br />

Coíijírma. J""'-"'''"'' ¡íi:d,qiiodc.:firaiiitcrÍ6Ta iini~<br />

bit.Aiupliíis.tiotittinfia PdjOitts l''e:ttesab exiubia ¿r miuijierijsdiurna i'ffe immuncs: ergo,<br />

nepiíwc fmAtijhiciidvalliiwfmt,^' objeruem,& viiiiatieqiwque.prcxitutjiíitlicfii. S^^ne<br />

' imuftodtttiiuhoctotumvallareJp.itiutíiejff nonconuemt,antlémurciifioditunuQuidtmitaí<br />

_^omodo co¡ifi<strong>de</strong>r.:,mhilaptiusÍ!i!ieniesadIwsiQcandos.Partiiieaute)¡i,(tiindupiiíespnive¡iics,'ej¡Íohcaci<br />

^e- mimcjr[oi!o:u}¡iiVtillijintadjuperatiiifíferáinquepari£ni;'Jliy adlatiísvtruniqiie. Ea<strong>de</strong>tn<br />

lita, gf¡¡jj¡ partiúo Poljbíjjlatim in opere (¡'.firorum, vtjócij laier.ijua miiniant ; ¡Cgiunes queque<br />

vntim,frimafiip.'rii¡i!,& iafertim feíund.i. 11aque miWcduccmi V élitesfiipriíPraiotium<br />

'te}i<strong>de</strong>iit,teti<strong>de</strong>iij,:dDecum>iDam: miWe.adqtiamque i'rimipalein. Temientauteni fimpíni<br />

erdine,7iecmídiunijpai^fumewÍi.¿yásfi cquites iriginta, ¿r- leti<strong>de</strong>m eqiii.p^rjpatium manipulo babent: Hit ¡wn<br />

Imntnes eaiiiim figintií max:me eiim cetiturtoiies, oftwncs, jignifiri ú' ¡¡onejiiures iÜi nít!¡tum,caUinesfiiosÍ¡abiierin!f&f¡ircinas^¿riumtnta.<br />

^a luiqíiemanipuloegti mido: fui^i-arbitror<br />

ad ten!Bri.i,7no¡a!,¿r ht( taita ferei!da:qna nonrepe¡iogifi.^Jfe.mtlites ipfos.Co¿iitetiir<br />

eíiamaliqíiidloiipeñjjemtabernaíuliifigendiít&fingidotuinteruaílis.qiíOMáojfí^^^<br />

&aftitjfe,vtexÍtufJuttr.infttasnone(fet,ha»dcpinor,necfaerit<strong>de</strong>corufí¡. ¡fiaincáremibi<br />

ridcntiir,fednonaffirmatc¡¿rhÍ£Í:li¡d¡oi:uinhabeat,inwmplctcqiiebocamiq¡iariofiudio:<br />

Zoi ¡Ay TÁ Jt JiyXvr ÉC/f, a>Ji' i «oí t¿ i\.<br />

Tibi illa fie vi<strong>de</strong>muu, alb lílhícc míhi.<br />

Fergamiist fequmtur<br />

Eo^ijES focij. rniu-erfiim aatem corpas ficialc extrorfiimfturnea, yt fcrehiacie<br />

ipsá.licctmpri(<strong>de</strong>nti£fuiteesdiiit<strong>de</strong>re,&vires¡eiungertivtiomraRomtíhtniedijiMiíli, ¿r<br />

numero firmi.<br />

P E DI T E 5 focij. qiítbm viaímdlas dat aut iniertialla, fcdfit per cohortes locat. Co}¡or~<br />

tcsatitcmiJlíCt <strong>de</strong>traíits Vcittibus,módica fiím, ncc ntjihoir.tnuti. áiKcniovum m^intX'<br />

Secü auo- fwdijSimsillito(ofmt.¿!'a<strong>de</strong>xiiusi?¡cptc,Maliin<br />

ergoaUter:&fieU-.tre,viomnei Centuriones Vallüjp:ctmt,aut Principlaá Qmrtana.Hof<br />

ex dignitatee)rü,&commodo: ¿rf'ic'tt, quid l'olfbiiisit\ ca^kc vtroquecuiufqjmanipuliordinúdiiiítores/'úwií.<br />

Hoc mtare te voló in tora í>iet.iíiom:& Decuriones aut Centuriones<br />

fáre efje i» capitibus ad Viat; ér ¡uxta eos Signíferos, vt opinar. Praápua h^cfunt<br />

nbartti, ^"''•í/^'-1- V P s. Non entm Polfbi-is,nec tune adbiic yidgo erat.Cüm fiiitautcm,ojnnino oporvii.<br />

tet iuxta Pratonam tctend!ffe, tuxta Legatos aut Quxftorsm. Sed ahud mibi hic Dccuxiit*<br />

_ Superi'jr tata pars Sanos ferehabe :quid ergo citmSocij non fueriimUiímomnes ámate dotoñrk.<br />

naúé''mlegsanestr.m^iripttfqnod luudlongenimhaPslyh^aiofatt. Cetifeopartenieam<br />

tuiícoccup-ijfePrxiorias cobortes^qua muga capcrant hmalefcere, ite'mqiie equitiim dli~<br />

. quos (eleílos. Putai<strong>de</strong>m <strong>de</strong> Eiiocitis, q:


LÍBER Q^INTTS. t}9<br />

UecawMgcreoportet,cinitttunv.¡'«perm¡. Si^uavoíet VexiiUiws<br />

(¡uoquí U^onHi/i,i<strong>de</strong>Jt Veieraim, ibiíuetutuíaví l¡ubfít(¡e ; ttwoau'mio liaud abírreí. Sed<br />

UBIijuci¡iie <strong>de</strong>ntar & <strong>de</strong>iUiemnr T.tbiiU nojirtinur.ie)¡ &<br />

P O D I S M I.<br />

PoDi s MO s apfeílo, vtdixi,'VcdAmiAi fmetneufionespedjlcs.SedcimPadíipUx<br />

j¡t,S\m\Át:K&'M.:í^nus:rtriiifí¡ue mbis vj'is e.it.iHius^in men'.aris loii^nuduiis .un l.n'iutdiiiíi^biiiiisinvíUujqur.'Nam<br />

fes fíiapitts Varreni ejt, qui aliii Planas aut Cor.ftratus, &<br />

vulgo ¡lofiro Qiindratusaiii Siiperficialis.Haiwí rfm fii artis ituueiuiü, & vtpUrntesac<br />

eapacnas tota ¡molefiat. yt<strong>de</strong>amus.<br />

PR^ETORIVM qiuidííítuDíiuflutiiej},¿aceT\iox\:imrJHl¡qifepeduH¡. Lattre'mUtiisdjiíioeffiíituráreaped.<br />

Í^OOOO.pa^imm icoo.<br />

Qv^jí s T o R 1V M diinidütiiiiifeci ad Pr:[tormi>,hitlidahftirdá caufiL Froxiiimille<br />

digrisate tfi:áwmltimi ergDpedatur£ cjto.& fHÁgiit<strong>de</strong>o.q iia dtupU etveja,^ wfiiumei.ta.<br />

ÜAbet zoo, ped-'mUtum, ico.in hngum.PLtni'.iesped. 2ccoo.<br />

L E G A T1 iieriim diiiiiduti ad Q^ifprem. Ergo ktbtiito ¡ii letigum fm^uli yo. ped. Í»<br />

lutHiit 1 CO. Ne aberres in Lito aut hn^t,:'.-x Pclybijmenre kngum appe!lo,J^tíWiin a Prmortá<br />

ai DecuíuanAin; Utunia l'rincipait ad Frmipalem, F-Jlarea yeco.<br />

TRI BVM íiterünid'nuidi.tíf.ó'habeíitaquaiireriíiqiiadro ^o.peil.Suiitiiiarta lyco.<br />

, Pa^FSCTi pares Tiibiiiiis,aunexcepíiimciilii qiias dtxi.aiitinTiibuia pofui : etfi<br />

i;i r.¡:::mrí< pes r¡iu=(orta(¡e <strong>de</strong>fit iiurjuperfit itt viiiuerfuiii. quid ad rciii! díjfintc exaüé par'ure:<br />

uec c¡l Aríhimedii hie ab.tci.s.<br />

Evo c AT I, quorumnunierusinrertus, ¿r i<strong>de</strong>opedatara. Sunt6t.mc}¡tri¿inta,idúñ<br />

TurinaYHaRmuaiia-.habcbunt So.ped.itilongfm, i-z^.'tnlatum. Área i&cco. Sicpeifimt<br />

ir.Íbi 1^%-^.Eaareaej^etpeáumániter 20


44^ MILITrA ROMAKA<br />

aremt7¡-¡Í¡'ipp _,...,^ ,L.,I.B„.I.,fKejfí<br />

inilliare vimm & femis, &aliqíioc paílus. I?i cojpatiopcditum i ¿Seo. locarunt<br />

belk&coimiiodé^equiíuin i 800:pírfreríomires Pritorü^ Legacorum, Í^UorU^ Tr)bmorHm^ftdter<br />

omne gcuuHitknm¡i,'tii}nemorum,& imfedmcntoruiii.<br />

X> I K t O G. V.<br />

Ve Tentoriüj Vofá, Vallo, Vortü.<br />

AY D. Tenet me & oculos \ixc fpecics, tota pulchra, prudcns, imó<br />

rapicn.s,quod initio dixifti.Vn<strong>de</strong> rufticulis ífta mcns?nam tales piitantur<br />

prifci Romani: ctfi nmlta fub rcgibus, quíc &: cor 6¿ clcgantiam<br />

oílendunt. L i P s. Nobis fie vidcntur, fateor : fcd vcliiii examinan a<br />

per¡tis'& Martialibus; quia,vt Fabius ait, tum dignum avers fretium 'vcnit,<br />

ciim Ínter fe congriiuntfr^eceptit & experimctíU. Sea cxaminari dico<br />

ab iis, qui non omnium littcrarum aut artium ru<strong>de</strong>s: in quos profcító<br />

• AíínjBdnconuenic 'y¿t;tíK sv/jtMTJit'eíj/ín. Acnosjíilubet, pcrgamus; cnut¿ü.""<br />

cleandaeriamqua::daminh¡scaftris. Polybij ifta lege;<br />

PoLYD. TÚTm ¿' ¿Vía? k^QpTm^T f/ífJ Híí it^ conilitutú, tota<br />

uipi.ivm^y.k yin) ^


tlBEB. QV,rNTVS. 141<br />

{¿uD^,7iMmvd>^rt>3^,Tdi;Tí. ^conculcant:) ^fecu<strong>de</strong>t<br />

7zíi'7rcífg^ interuaílijpMium^ tum oh<br />

i^^h¿T¡WT¿)/ mhucS^T^i^ctciP. tentorta circumpojit^,<br />

PauUo póft: |.<br />

Tñí j) Tct0p^ct? Ha}:^ct^}iO' Fojf&^eroacvalliftruen-<br />

7£oiíctc^Svoij.cii¡7n'ocí?^-ioi7i^Sj. di dúo latera incumhunt<br />

^WÍguTj{Á.{Jicí';yoig ^7rci^{ig}{^focii¿í¡ ad qu^ ^trumquc^_<br />

t^^%níh^^ To xs^? cohm k- eorum cornu metatur: dúo '<br />

mn^vjvo Js TÍgpüúiÁótoíí^ g- a//a Romanü^cu/^ue le^io-xaTEpctíTaíf^'^TrÉ^íf)^''».<br />

^m- ni %¡num, Diuijo autem<br />

pgSfíW h-^ 7r?Jje^r, í)(.¿g¡g lai:ere vnoquoqpte per mav^<br />

m(j.cím,Thtí fzcv K^ f^íp^B" nipulos , curam partÍH??u<br />

¿^fisAeicM' @ ^?íí»p:^Oí wci' CenturionesgeruntJiqut^<br />

oiWTOJí 7ra/¡¡i7(^r€g. rlwñzaÚó' aj^iftunt : vniuerfi autem<br />

A« ^Q-Ái^ct(Tm ^ ÍTA^^S ho operüprohationemduoTrilúv<br />

^'KiO/^i^i^m, hunorum.<br />

Harc fola nofter do£tor <strong>de</strong> tota facie Externa: Icuiter profe¿t6, imó<br />

ncglcgcnter, fi fas hoc mihididn. Nam cüm tres fint Externa;huius<br />

partis partes: JFo^, ValUm, Portee: duas priores libat, tcrtiam nec verbo<br />

cangit. Aic:<br />

,j Figura cnHrorump quddrangaU?^ Hanc formam Romani amauerunt,<br />

he elcgeium pra= GrÍEcanicá, qux fepe rotunda. lea <strong>de</strong> Spartanis Gr«fl-««<br />

quidcmXcnóphon: HpíJJÉíiíJ a'^a.^^7^tS-dji&atbíh|UJ^^hZ^^hJy.¿p^^sc,. '''"""•'''<br />

oaTO^Cí jMfl o¿^5 (¿tripa^iís ÍH;,H 'ÍÍ^SÍOÍJÍ OTTB^UOF ^OTC&M í^oicuDíca é'q'iomsdo ^•'"d.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


241, DS MILITIA ROMATTA<br />

caflrapom oportere cenfuent Lycurgm. ¡luja €mm ángulos dijpojiti loci I»,<br />

útiles arhitrahaíur^in orhem m^gis cajlraponebat, nip autmons aliquis tutamen<br />

darét, aut murus, Mtfittuium a terge haberent.'Ncc caulTa nuUa illa<br />

Lycürgi,quam in opidis fcrécon<strong>de</strong>náisfccati funtuamenRomanis<br />

pIacuicalicer,&exiuíH iccm causa. Interiorcnim illorunirotadiipofitio<br />

hanc talcm formam cupít, aut potiüs pofcit. Icaque lorephus etiam<br />

Lib.iti. fie <strong>de</strong>icribit: tn.ta.fM^Cnai, inquic, ;nzp£^í€o/\« Tt^áy^vot; kunTi: Jdmenfuram<br />

conjlituuntur Os cajlra cuadrángula, Vegetius camcn dalias formas<br />

fuoxüo in vfu oftendic, &exemplo Grxcorumad locum fcréaptatas.<br />

Lib, 111. Pro neceptaie loci, inquit, vel^adr¿ita,'velRotunda, -vel oblonga cafíra<br />

«p.viii. ríJ»^Í/«íj-.Vbiquxrmt(3¿/tf»g'íjne addubites: nonouatá fane fomiá,fed<br />

^ui¿ifff,vttnox íit, v/tralatstudimsJpatiumtertiaparslongítadifíüadditur.<br />

Itaque ca quoque ^Jijidra, fcd non ^uadrata, id eíl: xquÜarera, pro<br />

Vegetij lenfu.Lco IniperatorjCuiusvtilembonumqilibcIIumDcmílitiá<br />

habemus,is quoque duas hafcc quadrangulas agaoíciv.DiuerJhsJi/tís<br />

& formas Fojjatorum antiqui tradi<strong>de</strong>runt in cajlris ponend¿s.LaudabíI¿s auicm<br />

cuiadraía atquc Oblonga ejl, tum qiiia ordinata, tttm quia necejjaria.<br />

Sed in Vegetio etiam Rotunda ponitur,tunc reccpca:&; exemplum eius<br />

Lib.iiiv. in Ammiano:/ff •valle gramínea prope riuum,mHltiplicatofctttorumordi'<br />

m,in erhicttUtamjigaram metatts tutius cajlris, qtúeuimm.<br />

•n ^Equilátera.'] Exiguo qui<strong>de</strong>radifcriminCjVCCgofupra<strong>de</strong>pinxi.<br />

*> Frbijimilem locationem habentJ^ Itcrat hoc infra vberiús.<br />

» Vallum veroipjiímabiungunt a tentoriü.'] Quod vacuum,fí manerc<br />

in imagine iftá vrbis lubcc,liaud abfurdé Vormerium dicam, quia introrfum<br />

pon muros eít.Eius vííim tripüccm Polybius promit. Primum,<br />

» o/í/ cgrejfmingreJfusj-¡ eopiarum.] Nempe vt compofiri incant^acquein<br />

vacuo eo per Genera & Manípulos fcdifiungantiitcrumque in<br />

egrcíTujfíc iunganc. Quod vcibile maxÍmc,ÍÍ erupcione pugnandum,&;<br />

inílathoftis. Secundum,<br />

,) "Adpecu<strong>de</strong>saddulías autprsdas^ Mirapfoui<strong>de</strong>ntia,á¿nc hoc quoque<br />

nomine coníuíio mínima in caftris. Ncc tamen in longum ibi pra:da<br />

rerLiata:red ab ipíis^aut Q_uxíí;ore,mox ven<strong>de</strong>nda. Pecudcs cciam intellcgOjCam<br />

casqux ex hofte captaj^quám has qux in milirarem cibum,<br />

ctfipauca-,rcquebantur. Necenim tales multx<strong>de</strong>licix. Tertium, .<br />

n- In nocíurnis ajfultihm?^ Sihoílis, inquit, nodu^jTiliat, aut per infi-<br />

• diasSrclimtcIaimmitEat,innoxia ícrc ¡uncobilíHd ipatiuminteric-<br />

¿lum,&:cüm perucniuntj viribusdcfciSa.<br />

„ Ñeque ignisy ñeque tíliim,'] Ignisvocc, tela Ígnita fiue fices intcllc-<br />

• In Po- gitj In crebro vfu ycteribus ad pugnas,vt * alibi Icribó.<br />

^-nniorh " '^"'^ ohtentorta circumpojlta.] Nihil nobisvíquam <strong>de</strong>tentoriis dixit,<br />

cuiufinod:i cLiiülinodi ca fueiinc; firma tamen fuiíTe hinc di (cas. An igttur ex aíTcribus<br />

aut cabulis, &; i<strong>de</strong>ó Tabcmacula di£b? In hibeniis foruíTc S-c pcr^<br />

.. " pctuis<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


LIBES. (iVJvnVS. 14J<br />

petuis illis caftris nihilabfonum: ramen vulgo minimc.&conftat fuiííe E<br />

tentoiia'harc é cono & pelle. Indc & nomcn,quiafunibiis ten<strong>de</strong>banc &:''*^*-<br />

¿czcnáchinx.Cxfav. SignffprofifíhKÜdafo,tahr>}acul¿sff^MeKjís.Taá- vu.G^^^^^^<br />

tus:I»c¡fis tabernaculommfitmbus,fuifmet ientorUs coopertosírueidabant.'" '•"''^"<br />

Ifidorus: BiSfa TabemacuU.quodcortina funibus difienu ubtilts interfianúhtís,appeff<strong>de</strong>rcntur,qu£<br />

(enroña JitfHnerent.'E.tíiipCc Cortinas áicit^<br />

&¿ c Uno fortaíTe intellegic, <strong>de</strong> quibus ílatim. Nec Tabcmacubrum vox<br />

imponct. cütn Feftus monuerit,


144 DEMILITIA ROMANA<br />

:§iu¡it ten Te¿7da afudnos domm ex lino. Res & vox eft hüdicrna. Talia igítur ten-<br />

*^"JJ"^^^''tom,íedquammulMÍnManipulumMubccinqu¡rcre:&cr^^<br />

"c^nnén- dccim fuiflc. Vegetius quidcm audor vadccíin horaincs vna retcndiiTe,<br />

mil"'.<br />

Lib.'i.<br />

cap vlr.<br />

VecMi.<br />

Lil> II.<br />

cap.viii<br />

Miliiiim<br />

fiHntdia.<br />

S¿idCe>!tií^(^rfíkmap^clhiuivJwguU,'mqmc¡c0fUu¿'erma,hi!ceJlz'fií/e-cimhommcs<br />

díputantur. í<strong>de</strong>m pf:Elidcm üs dat Dccanum,qui ipfc ícilicct\nd2Í<br />

<strong>de</strong>cem niilitihus pr£fuiit,q¡á niinc capitt contubsrn^<br />

•vocamur.hñ ab ifto capitc Itaüs hodic Caparaics-.ctCi Corporales ali) cftV<br />

iunt,8¿;adAmmianiComorporalesnosrcmittunc.Hyginusportó numcnim<br />

Imncminuit,6¿:¿'ir¡'í? in contubernio pomr.- CeninrU habeímilites<br />

eclogintáypupilionestendÍt-d'ecem^p.dp\liotegtí ÜeñiinCs ocio. Sed iioc in<br />

Ceniuiia tanrütn' 1 &; Vegctii''ftumtni,s nrfagjs pro Polybiano:EIIO, ncc<br />

pro.jpsááreá'W^pfU&i'Vívtema'ífi'tei^aifterwntóilbernadutá; ordinc<br />

quatárno-^AtqxicíftaiftincvohitdomusrrilÜcai-és'jxuiiqueMor^, &;fcicbantquoto,<br />

&apud:qiiíítíTmanci'euc.' ítaqu'étamiliariíasquxdamcrat<br />

&; ncxuSjCcimuhr/íakmcfíc • íicuc AdutberuAÍes Feílo dióti, quorum tabcrnacula<br />

iuii¿la. Ipíi aiitem Centuriones In capitecuiufqnc Manipuli<br />

a<strong>de</strong>xirumliciiVcPolybiu£palamrcript¡t:rc!iquosadri[osprobabÍIecft,<br />

vca:tasaiitdig[iita.sciiiurquecrar. AVD. Sed eniíii hocquoquc nuco<br />

fcireinihil mcmbrorum aucdilcriminum in bis .cencoiüs ? non culína,<br />

non cubiciila &: le£li? L i P s. Rídco. 5¿ cu vero parüm cogitas fl:ri£lam<br />

S¿ duram militiam Romanam.Qiiid cuIíná opusícuíTi pañis cibus clícr,<br />

&; obfonianulla aut rara?<strong>de</strong> quibus portea tanicn dicam. De cubiculis<br />

auelcítisjapage. lili vero autliumiiacebant.autlupcrgramcn aliquod<br />

autítramcn.Liuius<strong>de</strong>Annibalc : 2^ul¡ijitpcniilitm[agidoopertumhumi<br />

iacentem Ínter cushdiasjlationesj^ mÜitum conj^excrunt. Ét lego Scipioneni<br />

iEmilianuiii (cui comesnoíter Polybius) cüni íóluiam diícip<strong>li'</strong><br />

nam corrigeret ad Numantiam, lefios 'vemijfehabere, ^tqne ipfim fri.<br />

lalbcrie. niiim injlramenio dormiuíffc.h


''» • OpcrúprohAtioKemdtíoTribunorum ] Centuriones quídcm pcrpartes<br />

intcndunc: fed toti operi pr^func &c curanc dúo Tnbuni. ve IcilicctTI-ÜHWÍÍ.<br />

vniuersc omnU aptc Kcohxrenter, 6¿ ncquid ipií Centuriones rcmic- \2h'""*<br />

moni.<br />

tanc. Vegecius i<strong>de</strong>m: Tribuni circametmt, nec ante difcedunt, quamftic- m. II.<br />

r;»/'i'«í«c''/í/'fí'/í'^'*-Quifuntaueemiftiy«ííTrÍbuni?cquaqucleg!0."Pne<br />

vnus,qui per menfcs fuos impcrium habeat,vc mox diiccs. Ncc plura<br />

nobis <strong>de</strong> Fols-i aut vallo Poíybius: ego neceíTarió aliquid ad liiccm<br />

Vlll.<br />

tuamaddam-F6friigiturexKñusvaUopra:du£l:a:pra:ducta,inquam,6¿''«/«'''<br />

fie ab ipsa re dicebanc. Tibullus:<br />

^ k <strong>de</strong>ce/it tutam caStris prsduccre fojfam.<br />

^'•"''^""•'<br />

Vegctius: Tune opere tumultuario foffk fYdduátur.Q^eht: Tojfas tranfuerjis<br />

viSspr^difctt. etíi vulgo ibi perdudt. InSilio•'<br />

fojjas injlant prcancere muris. . ' '/<br />

Dieebant 8¿ I)í/ní»erí}%)5íw,itemqi i'írftfífí'í .• ac hotabis per te exempIa.Ea<br />

foííalataplurtmüm oáo pcdcs,6¿: totidcm alca.Ioícplium iic in- ^¡"¿"i'tti*<br />

tcrpretor,vbi dc'cáftris: Ta'(Pe^sgw-9-c*«%t€«Ms5/ia-9c£7í'^a''mi;,;t5 f(^ Liblui.<br />

iCes^ Ijtr. Foffk exteniisdrcumiiciturprofunda quaituor cuhitisjata


14Í »E MILITIA ROMAHA<br />

natura Cítfirontm vaflis accommodata. Huiuí &: inoduluní prx/cribit Ve-<br />

Ib'iJ. ^cúus:CeJpesftaltuífemiffem^lalitspe<strong>de</strong>mJanguape<strong>de</strong>Tnfemií. Nam ncc<br />

H^int'Á fcmcréaut pro arbitrio liunc exCcindcrc licuic, íed omniaadnormam.<br />

ibid. C^uidauceni {\térrafolutiorfuerit fvt Yc^cÚMs\oc\mzm)'vtadf!mHitustpísaií-<br />

dinemlaterU,ceJI>esnonpofita[}fcmdi?Tnmfané,vtinibizáá\t,imx.foffa<br />

qmndo pr^duáinr, cuim 'tntrinfecm aaier excreCcit: aut vt poítcü, íepihus du6iií,<br />

¡iu. "^^^ ifiterpojittsjUpinhHs ramnij^ (irboríim,ne térrafacile diUbatur, "^^gger<br />

r^«'''Xy ^^^¿^^"^•^'^^ ipfum Hygino monitum .• Ceruoli, trurntramofi. adbos <strong>de</strong>tntirpojitu<br />

airritur,fi foli natura, nimia teheritudine,cejpesjrangeretur. Ifte Agger<br />

eft. qui íiüpe tamen vlcr'a Vegetianum modum.Iii Cxfarc qui<strong>de</strong>m lego-'<br />

Vi/''/"''' •^'"'^^^^locofojfapedumqtúnaeúm¡^valtmcontrahoStemindtitudinem<br />

tliii^ f^^"f^<strong>de</strong>cem,tantumdr/nij¡ eius vaíü^^ggerin[atitudinempatebat. In<br />

Hircio czmi:i:CaJíraíníperaí'va//opednmauo<strong>de</strong>cimmuniri.l'aíS2kcra,vt<br />

pjüú'm '^''^'' ^'^^^^' ^"' propfié va//í, S¿ in<strong>de</strong> compofitum ex vtroque, dixérc<br />

'"• ' •/^'í


LÍBER QX^NTVS. I47<br />

fingtiU tU exiremáUálU furciilátafigtiram habcánt littera V. Dúplex<br />

etymon dac. fíuequód nenio ca vaneando tranfccndaciíiuc quod in capite<br />

& extremo bacillorú V. littera fit cxpreíTa. Oftcndic amplius í<strong>de</strong>m<br />

Polybius,(í!Mo7rówí ¿TSte'^vfj.f/ivaA TOÍ «ÁQ?ia(;Jludios€acutasfniJ¡é eminen- ^'f!^>f"p'*ñas<br />

illas 'valíomm:bc caulTam addit,nequis facilé poflct apprchen<strong>de</strong>ndo '^"*"*'''<br />

euellere, lubrico fciliccc ligno. CauíTa ctiam altera in promptu,contra<br />

tranígrcílum auctranfceníüm. Ha;cacumina Ammianus itacxprimic:<br />

Cajiraponuníur^vndique^ííi modummucronum, T'''^'i.i»t.<br />

funt Valli aut Su<strong>de</strong>s: quas ín Aggere illo terreo dcfixas fatis liquet. Vegetius<br />

.• Siíper aggerem valli, hec ejlfn<strong>de</strong>s veltribuU lignci,fer ordimmdi- ^^^-'"•<br />

gemntur. Itaque longiufculos fiíiííeoportuit líos vallüs,cüm pars ínter- "^ ""'<br />

ram <strong>de</strong>fígeretur, firmamenti caufsá, he pars emineret. EtlÍ implexos &<br />

<strong>de</strong>uinílos ínter fe etíam fuiíre,ex Polybio difcas. Ha:c ratío tota vallandinecahtiquisGrxcorum<br />

ignota, imovfurpatafuit, ex Homcto.Nam'"'''''':*"'•<br />

iiie Aganiemnonem fie facit caítra a;dificare ad Ttoiam: ^ ^^""^""<br />

Efpeíiu', fvtyctÁlwj ¿y ¿í tTxÓAoTrctí ^TÍ'TW^C*: '**'*<br />

£t murum coKj}rHxit,dr huncfoditproptfoffám^<br />

Latam atque ingcntem¡


Í48 DE Mr L ITI A ROMANA<br />

/ííí';?ííOT.H^cea<strong>de</strong>m^.c^í'moIimdi£l;3, vtfuprádiírcrtum. lílaoliml<br />

^o^t" p'"-nec inferior íctasvaldé mutauit.nifiquód minores quafdam portulas<br />

rciponlllí. . r, • 1 t - ; • /• /J" • ^ • ' irinccrítruxit.<br />

Leo Inip. Ambítm fojjaíi Ponas ¿juattuor maiores c fubltcas<br />

habcre <strong>de</strong>het,por tulas autcm puntas pr^terea esmplures. Sed illas maiores<br />

quantas finifc arbitramur ? lofephus gran<strong>de</strong>s fuifle oilendiCj H/jás n<br />

Tares ¡n<br />

fúrlis,<br />

Lib.ix.<br />

iix.Gallir.<br />

adintraitm iitmentorurafáciles, & a<strong>de</strong>xcnrfis^fi ofusfit, latas. Ergo fuprájnon<br />

minuspacuifle quam Viasceiifui, i<strong>de</strong>ftpe<strong>de</strong>squinquaginta.<br />

Fores6¿ ianux etiam iis impüiitx, ad ícrandum ac rcferandum. Virgilius<br />

indicauit, in caftris Troianorum:<br />

Portam, vi multa, conuerfo cardine torquety<br />

Obnixrn latís humeris-<br />

Hirtiiis Ítemcxprefsc / Portüferes dtioresj¡ turres impofuit. Vbi&rtur-<br />

Ttirrtí in rcs in porcis ad dcfcnlioncm notes: quod ítem fa;pe in toto ambítu cai7í'Í(<br />

ítrorum loícphus : Kai TD'^" ívhv^ úc, a-y.lw^i Sfy.?^(AZ¿vHm-¡k^mStc^ cTt h<br />

Lib.iii', -^oVAog •n'i'^xjí '¿•\eii¡7ííp,^i,7rc!py>ti;c^IJÜ é^^é/Aon^QKiKoc-fXiif^¡ÍQC,. ^¿'i-^<br />

/ifraiTüp) 'im\-w'iíTí á^oSíAííí,)^ ¡¡píTztfZB-íÁTítí,^ Ái^n^O/\ff, ;^ iZj-íii¿¿ÍÍTW-<br />

Qtí)v opycít'ov Tid-iítciv, á'-T^a^Ttt -í&eííTaí (3oAcí? 'íizii/^: Et ifítrorjiímqui<strong>de</strong>m<br />

tabernacuUs locumcapiunt ¡extrerfumvero amhitm 7?mri pr^bet J^eciem^<br />

turribm ex aquo (patio infiruCius. &pcr intemaiU balliftas, ér catapultas,<br />

dr aliud omnc injlntmcntum mifilc dijpommt, ctmífa ad iaSium parata,<br />

Qua; calia tamen non niii in Stat¡uis,&: diiiturnioribus fcdibuSjCrcdcn-<br />

. duní eíl habuifíc. In vnam noftcm.nc fonbus quidcm val<strong>de</strong> opus.<br />

D I A L o G. V I.<br />

T)t opcr'ihpti. qtú Immnnes in iis ^ qui Mumfices. Secordia poneriorü<br />

ícm.<br />

T_r ABE s cxccrioremquoqiiccaftrorumfaciera : in quátamenícito<br />

-^^variatum incerímaliquíd inaionsfirmitatisauttmelx cauísá. Legas<br />

enini non raro dupliceni folTanij &: dúplex vallum: fed qux fcilicec<br />

ea<strong>de</strong>m iam diítis. A v D. Linguam niihi foluis, quam a:gré cocrcui: &c<br />

rogare libido, anha;c tahaS¿. toe opera ipfi milites ? L i P s. Ipli. ncc pro<br />

noftro more auc fccordiá, municores quofdam feorlim cogita circuraduílos.<br />

A V D. Non cogito. íed calones, íixas, Sí id gcnus in mente babeo<br />

: &c an non ij potiüs ad ícruJHa hxc muñera admoti ? L 1 p s. Scruilia<br />

appcUas ? ad qua: cgo rcperio ipfos Impcratores manuní intcrdiun<br />

admouiiíejin calcar tí^cxemplum. Excute lixc noftria:ui iudiciaj&<br />

jpfimiUm fcito Romanos fociofque cummuniter &¿ foilennitcr in his operibus<br />

"mm"." f"'^*-'- Cottidianaeranc;&¡iqua alia res,ha:cmiíitenifirmabat &:indurabat.<br />

Vt tamen fcmcl tibí expliccm, Polybio pauUúm fcpolito,di-<br />

Mutíifces. {QQ : dúo genera militum fuiífc Munifces U. Immmtes. Illos, qui mimus<br />

faccrcat • id eft/oíTas, vallum ftrucrenr, cxcubias Ihtionerquc obirent.<br />

lílos, «^ui his ómnibus vacartnt. De pnovibus ita Fcflus: Muítijices, qtñ<br />

non<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


tIBF.R Q^iNTVS. 14^<br />

vonvAcah^nt.fedmunmreif.fdáebant.VH \\\\i¿,rei^uUiUy{\:i^i^zOLmxí •<br />

Icuiccr habco, ncc fcio an non magispué>ííce legenduiiij abicílo rei. Vegctiu;:<br />

tJMunifces dffclíanlur,qui >?IIÍKUIfaceré cogtmtur. In hoc genere<br />

omncs grcganj,5¿ quibus liónos aut gradus vacationcm non dabac.<br />

Q^ijidam cnim,vc porui, Imnmnes crant.quos Fcílus Bcficfióarios vocat. ^'""""'«•<br />

Beñcfiáíirij, inquit, dkémtur qiú vacabant mttneris bcmjiáo. Et lúe dlGplicer<br />

bcneficium munem: illud vero onus cíl:. Lego : tñiwcribm, beneficio.<br />

Scnfus, fie di¿los qiii beneficio Imperatorum, muncribus vacaieñt.<br />

Dúo enim genera ciufmodi Immunium : alij, qui ex Icgc S¿ more vacabant;alii,qiii<br />

ex beneficio. Exlegc, omncsTribunij Ccnturioncíquc, TWÍMJ»Í,<br />

qiiiarbÍcriS¿ exactores muncium eranc, non adores. Itemcquites,ob '^"'""'Í"'<br />

dignicatcm. Valcrius me docuic ui cxemplo : Eijufjtrií, inquit, ordtnts v/ieant.<br />

hona magf!Á¿jucp.irs, qintdringefui iunenes , cenfeña}» notmifatiente ani~ Lii?. < 1.<br />

moftiHinuE/unt, quia in Sicilia ad munitiontim opus expUcandum iré iufi, • P-' ifaceré<br />

idneg/cxeranf. Ciariiis ex Frontino, in cá<strong>de</strong>m re: Aurcíitts Cena L:b. 11:1.<br />

Co/ífitl, ciim adopin eqiiites necefttate cógeme iufijfet acce<strong>de</strong>ré^eorúmque^ ^ '•<br />

pars <strong>de</strong>írecíaffet imperium, queftíts apud Cenfores effccit vt notarentur. Ex<br />

quü Üqucr immunes eos vulgo fuiíTe, nec nifi in ncccfficate admotos:<br />

qiiod tune queque recufarunt, nc iusrcilicet liuim rcmittere aut<br />

proiiccre vi<strong>de</strong>rcntiir. In eo<strong>de</strong>m numero pono eciam Veteranos &c Euo- TUOC»II<br />

catos, qiios omnino probabile eft, cüm fpontc militiam funicrcnrjmu-"'''"^'"'^nerum<br />

hac ncccflicatc non adrtr¡áos,nifi item in ncceflitate. A quo ex- ¡tmi'txiicmplo<br />

exautlorati <strong>de</strong> qui fub vexillo habcbantur tcmporibus Princi- '"''iip\lTa,<br />

cetcrorutn imnmfíes erant [2ÍiTíciias) mfi propidfindi boflií.hl(\\íC 'Annal.<br />

iftitales legevacabanc: beneficioautcm,quibus id indultum per gta-f,^^'^^<br />

tiamjfiue quia vircutc mcruiíTcnt. Talecüm Annibal Imperator Caní- ímpn'ior<br />

pañisconccdit,apud Liuium ^'HecitiisCampanuitnuituímílitaretymu-'¿'^'¿f*<br />

rtúfuefdceret: quodvalctjncc adrailitiam adigi <strong>de</strong>bercjncc fi inca •'<br />

fpontc cíícc, ad munus. In co<strong>de</strong>m Liuio, o£lo cohortes Hcrnicorum<br />

(cñhm\x.\n¡f!uaduplexjlipendiumaccípcrent, immunes queque operummi- Lib.»H.<br />

litarium ejjent, in vnum pugn£ laborem referuaú. Sed & apud cundcm,<br />

Senatus inter cetcta,qua: ignominiosé <strong>de</strong> Cannenfibus rcliquiiSjCcnfet:<br />

Hequk eorum muñere 'uacaret, neu dono militari, virtutisergo, donarelur, Lib.«XTI.<br />

Nec Imperatorcs folüm ipfi dabant: fed induigcbant aut conniucbanc<br />

ctiam pro tempore Tribuni.In Quiníliliani Declamationc,pro Milite: EtTrituni.<br />

Tranjeo obUtam nolenú mtinerum vacationem, (^ blandiiis aduUtum mi^<br />

/(>/7>í¿«»«ttr.TaÍiaolim:atrcmiílÍorciamS¿minus intenta militia,inuahiit,<br />

Vacationes precio ctiam,idque a Centurión ¡bus, emi. ínter alia, -Etcmi*.<br />

qux miliciam S¿ rem Romanam euerterunt, hanc fcico cflc inter occul-"*""*<br />

ns cauíTas. Redimebant igitur-, & iam per bella ciuilia ca;ptum, manfit v^mti^rm<br />

fub Augufto. Tacitus in feditione,qux ftatim ab cius morcejoqui mili- '"'/"•<br />

fesfacit: Bine (é <strong>de</strong>cem aíTium ^\^zxvií\o)arma,'veftem^tentorta, hincft- '•*""»'•<br />

ttitiam Centariomm & 'vacationem munerum redimí. Quomodo hic &uitia;<br />

6£ Ccnturionura eciam auaritia aut fraus; <strong>de</strong>clarat idcm ampliter<br />

-- -i " i /. , . inrc<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


j.Hift.<br />

Jerup4litl,<br />

lifublA-<br />

LiKii.<br />

cap. vil.<br />

mi'iíes.<br />

tlunijicei<br />

• /ra srí¡a<br />

riií.<br />

Lib.ivi.<br />

Lib.iTv,<br />

lJ-0 DEMILITIAROMAUA<br />

in rcbus Otlionis. f/^'í\'n'^^)'^'t^^ib'tUimanrjmmpemt;hat,p¡irsmampulií,pag/i; dttm mercedcm Cemurioni cxfolueret, «Íqtic<br />

medtim onnis quijíjuam, ñeque gemís qiujltis ypenfi httbebat. Per Uíro'<br />

-cinia aut raptas,ani (eriñlibiís mhitfieriis, militare útium redimebant. Tum<br />

locupletifimns quipjtie tniles labore dc fiítítia fatigari, doñee v.iíationem<br />

emeret. HifumpttbusexhMíJlisfe(ordi.imifirelaKguerat,ifíopsprí> loenflete,<br />

eí" imrspro (irefiuo in mmipulum reaibat. ac rurjiís alius atqiie aliuj<br />

es<strong>de</strong>m egejlate Í:C lieeníia corrupli, adfeditionem ac dijcúrdias, ér g<strong>de</strong>xtrS'<br />

mum, bella ciuilia ruebant. SedOtho, ne vulgt largiítont Centmionum ánimos<br />

aaerteret ^ ex f feo faovacaúones annuas exfoluturttm promifttxrem<br />

hnud dubie vtilcm, & a bonis poBea Frincipibus perpctaitate difciplmífrmatam.<br />

Tota res cxplicata,S£ feucritcreti.am damnata ; nífi quód portea<br />

remitticaliquid,&; probatvacarioncsfoluicfirco. SitcnouiTacitefií<br />

rcítum cimm fenlunii non pro iudiciüjfcd pro iciTipore,5i; quia có vcntum<br />

vcfoucri hxc vulnera poiTcnc non Cmari.Quod aiitem air^rf»; eam<br />

a Prinápibuspo^ieaperpetuitate difáplinsfrmatam: quid hoc eft ? an ve<br />

ncmo poñca niunit'ex ? omncs pictio é fiíco foluto vacarcncí' Profedó<br />

non potuit.riut omnis iam munit¡o,S¿ vigtliXjíí munia, ccíTarunr. Non<br />

eamens. fcdccrtoaliquo numero vacationes Centurioni fokitas;ceccrdm,<br />

mihtiiuillamíifuitiam v]tráadhibitam,aut imniodicc exagiratumjfcd<br />

cüm opuSjfccilTcopus.Spes cnim ciirn rccifa extorqucndi,ccffauitS^tormcntum.<br />

Sanéquin poftcriore ctiamaruo municrintopuí^<br />

qucfeccrinc, dubitarinonpoceftvclex VcgetiOjquidiílinguicduogcneramiütum:<br />

PrÍt2Cípales,qui friuilegiis muniuntur-^íMuniJices, qiti munstsfaceré<br />

coguntuf. Ipfc Principales appcUat, illoseximios & in gradu:<br />

,Mitnifces, viliorcs 6¿ gregales. Ita Ammianus: Munifcismilitis vili¿r<br />

fortuiío abo contentas: quod ita fcribit in laudcm &: conrincntiam luhani<br />

Impcratoris. Iterurnquc : Portiopuliisparabaturexigua, etiammK-<br />

. Mtfiá fajHdienda gregario.' In Códice Theodolij: ^ Í coatra ham fa.n~<br />

Lil). VI ti<br />

lii.Y.l.n. Üionemfecerit,promotusregradationtshumilitúteplechtur, munifex pwnam<strong>de</strong>ponationis<br />

excipict. Qj.iibiis \oz\%Munifices)¡i^A\xi diftinguiintur<br />

i Principahbus fiue Promocis. Vi<strong>de</strong>s quid morís fticric, quoniodo minuerit.<br />

ií. facit eó Dionis fcripriOjqui Mxccnatcm Aiiguílü fuadcnccm<br />

inducit, "vt allegat in Senatum qaojdam etiam ex Cefíiuriombití, •^bj^ T^-f<br />

I.ib.Lii.<br />

¿*Taírf7ayf^Jci>i:T'fanvf^jeiiV. louiav f^ ^r ¡(^ifopMgp'.puíSííviavf^Aítp-<br />

)Ui^opwdvTe,iH(^eu^e)v)(ff^ iTroveirSii^óv '¿^.r iv-nJ €n>'d/-nx.a 11x04 c^sráí^i.<br />

(9-£í/: prxter eos, qui aUíjuando Ínter gregarios militajfent. Nam ex ¡ts qui<br />

eerbes autjportulat talijjent, turpe é- ignominiafumfit, quofdam in Senati*<br />

cenferi, lea Dio. qui cenfec Centuriones quoqucSenatoresfícri ,fcd<br />

V.htxpUnempe<br />

qui ab inicio tales,aut in gradu aliquo: ncc qui vnquam vilia ifta<br />

abüíicnr.Vilia,vt ipfe iudicat,pro fUo iamiuo: an pro vcrcri f ahlic, aliter<br />

oftcndimus. Ec quid Cille Marius, nóiinc á caligi ad Confulatum<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

pcrue-


'<br />

LÍBER-QXIUTVS. i;i<br />

pctucnit ? nónnc munítex, U qui vitcm capitc farpe cxcepic &: frcgic.<br />

Si lerttttspgrx mttniret caHra doUbri?<br />

vcaicSatyricus. Sed monioreilloa:uo,fra¿la&; molliacttam indicia:<br />

puhierulcnravircus rorduit,&iam parné <strong>de</strong><strong>de</strong>cuSjCÍTcvercvitum. Audi<br />

Tacicum <strong>de</strong> Syriacis Icgionibus.quas Corbulo dcfi<strong>de</strong>s 5¿ignauas rcppc- '<br />

xiztSatií coNJlitit, inquit, fnipin eo exercitu veiéranos,qui nonfiaúonem^ n H.ABH.<br />

non vigilias iniffent, valiumfofámqueijuafi mita & rnira viferefítjmV»«w-Non ergo tune fcicntiaprorfusintcrcidcrac<br />

,aut vfus. Ktfi iamaliud municndi genus 6¿ Icuius co-pcrat, ve •¡nimum<br />

non valloj fcd fcutiSj idquc multiplicacá ferie, cingerentur. í<strong>de</strong>m Am- 'Mmfw.<br />

je"<br />

i 1 mjanus<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


ífí DE MILITIA ROMANA<br />

Lib. xrii, niianus in rcbusluliani: ¿liúbus terminaús/eaocAtm i/iuicfipmuímiles,<br />

prope Jupercilia Rheni ten<strong>de</strong>bat ,'fcit¡orumj¡ crdme multjplkato va/iatití,<br />

Xib.ixuii. t'iCiufniebatur &fomno. Iccriim, in co<strong>de</strong>m Principe: ín v&llegráminei<br />

fropcritiumjmulñplicatofcutoram oráine in orbiculatamfguram meiatü<br />

tuiííís caftris quieiúmus. Quod ipfum in obfidionibus opidoium aliquotiesín<br />

co fcriptorefadlumaducrtas.vt libro xxi.Orc/íOT tta^fcutorum<br />

lib. XII. gemino Jqitíleía ciraimfeptu. Alibi <strong>de</strong> tripltci ordine, imó U.quintupHci<br />

legas, ^júnquies ordine mtiltiplicnto[cutertim ángittir áuitas •• quod <strong>de</strong><br />

PcrÍJsAmminnusfcripíii:. Sed hxclbuta fok&iine virisdcpoiitanon<br />

cft arbitrandum : rcfla qui<strong>de</strong>m íic S¿ iun£ta U-cciíTe arbírror ad pila aut<br />

hartas acclinata, fcd milites item appoíícos ad tuendum. Sed ad Vegeliiim<br />

quod facitjpcriiíTe hunc vfumiidcni in fragmento Grxcanicí fcriptoris<br />

apudSiiidammihtobfcruatum :quiMauricíum qucmdamdiu<br />

Ir.fl.-iiiritta<br />

itrrhm mu-ntiio. <br />

íafiíií.<br />

dcíicam fepultamq; hanc rcm aic reftituifle ¿¿cduxifle-üi^^íüi/o/j?,iii-<br />

quitjTO '«íepTígpr ¿n d7nTaf(.íiiov,iiTi fxluj ¿9 'é^g-ti/AVisrdtiTirtv TO ¿lóv


LYB.<br />

,v.,,;¿ Gtb- fS^To f^TH^cccd- prH7i r7íai4,Tbj)dyop


IJ'4 ^E MII.1TIA ROM Ají A<br />

paíó^wafg^'STríiJ^lieíí'^iá'nifaH memnturj€Íufmodi [emper<br />

^/^^j\cvi^'i


filies fLiiíTc: fingLilis tamcn caftris vallofuo difcrctis. Nam hoc nifi fuilfec,<br />

iam non eílec mecacío, Se caftra diiicrfa. Hoc autem ficri potuir, vel<br />

in Oblonga illa figura iam diítaífaltcm vt Extraordinaríj amouerennir,<br />

&ad lacus locarcntur:vel in fíguraaliá ,vtcaftravelucgeminarentur,<br />

fed duplici vallo íecreta: Píxconum auccm fi¿:adiunaa,ad latiis vcrumquc<br />

circa portas Principales. Ifta ex Polybio. etíi raro aut non legcs (in<br />

libris qui hod¡e)Conrulcs líeiunftiscaftris,vallo tarnendiuifos.Etquid<br />

opus?n¡Ii li audoritatis feruand:^ gratiá: ctlialitcr ctianí ea Takia. Scipio<br />

Imp.ad Pompeium venit:&: vt Caifar natxzt, receftü ómnibus in vtia ca- m.Cimi.<br />

Jira legiombui, illcfmtm cttm Sáfione honorem fartitur, claficitmque apitd<br />

etim cam, cr dtcrum iiibct Prátoriiim tendi. Similc Aiiguftus in Agrippa.<br />

& vt Dio o\zJiquandoflmiUadbe//itm irent^tabemaadumfuifimile dabat^ Lib. \.i 11,<br />

(^figmimabvtroq^itefeti iuhebat. Diuiíaquidcm caftractiam lego,fed<br />

loco ctiam diuifa fi¿ abiun£ta; ídque vcl obnumeruní milicum maÍorem,<br />

vt apiid Cannas maiüra 5¿ minoiafucrunc: vel ob alium vfum, ve ^<br />

Cxfarin Ariouiftum. Illud rart cxempli, vtrumquc Confulcm conueniirej8¿<br />

in caftris nil mucafle: fed Haftacos ab Haftatis,Principes a Princjpibus,8¿;<br />

Ikordmc ¡itcmq; Ccnturionem a Ccncurione, Tnbunumi<br />

Tribuno receptos. Quod Claudius Ñero &C.Liuius vfurparunt,contra<br />

Afdrubalem: fed dúrntaxac in vnam noótem, & ad fallendum hoftcm.<br />

Difcastamenexco/atis laxe metan Tolere, cümtotmilliain üf<strong>de</strong>m<br />

locis poíTcnc rccipcrc 5¿ inícrcre .• cxpulfis,niíi fallor, fie ín vacuum<br />

ad valla vcdacliscalonibus £¿ iimicncisplcrifquc.<br />

D i A L O G. VIII.<br />

Z>í mm'.¡lerm ^ qua Trlhunü ^ Eq^áúhm ^ dihi pr


lyá' DE MIMTIA ROMA^NA<br />

^Jv Tf^ifyJjíuv, ^ iz!v aVctTü)!', ^vo Princípum ó^Iiaftátorufn-^<br />

^HqrhjoMi^ÍKíié/j^TTV'á ^ dúos ad curam loa c¡m ante<br />

(ip£9TzJe ';^'hiw^')(_m.T¡wyj ¿)cí- Tribunosefi. jnhac eninu<br />

T¿í^íu} iii ^IgKadi),useJ.cu; (¿) latiere"uiaplenim^^diépie-<br />

Tfhíhot'dv.jtáfjLum cv ^viv^riqHemiliiurnterunt:idcoq^<br />

•m>iotWTDíJ¡T^7í>xOLT£Íci/h¿7rípíÍHCur^ iis efi ^'vt afper^at<br />

(m-6^c¿lpvGi7n¿.'^v'!Yii;^0)qpalín- 'verraturq^diligenter. Reli-<br />

^t í(^ KctT^líún^ (rí\j¡Ka.íhKci.^ o¿Ío<strong>de</strong>cimqHÍfquel:r¡hmim<br />

i^é¡?SHct?(^r(j'cujTCt\'yct/li£i(n lúv Haflatbrum ^Frincipum<br />

ci^dtmn^ ?r^iyiíÍ7r&}'/ Qv hd^íó in quacjue legione rf^aniptéli^<br />

^"¿^fiWsííy CTuarctíjiív rím a^n Tribuni auteipfifex. a^q\ k<br />

pt}^éiG-cvi ^uíp€(7ív. ^7Kta/p:^oi tí tribus ifiísmanipHÍ¿sJín£HÍf<br />

«S.TOV SI rexje oYi^cuí^v t^ctfxé- ^'per^icesT'ríhumhocmí-<br />

^^tyt¿'í(á'TÚv^7^idp:)^m7\ÍTMp- nifteriumminifirant. Cum<br />

yiiÁet^vpy'm%a/^Tlw. ini^'diü cajirameiantur, tentorium<br />

xd]ci^píx.%7íd^(ríáoi^luj(fKlwljtJü eiM^fiatuunt^^ locumcirca<br />

kmyún.Hj vvTre^lbüG-abjului complanat:^fiquidfepien-<br />

Tomv h^a.(pi


LIBBR. «iVJtVTVS. i;7 -<br />

V{^tpyovym^i}c^,^ci.i^ ietie muntu fit , nec nifim<br />

lí^j-glíípríwíííifpíwájcaqjím- quartum qmmqm diemad<br />

fj.cúciKct-^mav TÍW Aetrwgyí^ü. manipulum redit^ incum-<br />

%7? Sí ^7\t:iji:^on ó¿fJ.oL ^TQ-^ hit. "Tribunis "uerofimul cír<br />


Ijg . DE MltlTIA ROMANA .<br />

nes/cd Prihcipum SíHaftatorum ex vtraque Icgionc.Tríarios & Velítcs<br />

omitcLinCj quorum nullus hic vfus. Ec ex vtniquc Icgione ica, vt tanicn<br />

fcxSiícxTribunijquiqucnünniliexfuá Icgionc nianipulos capiant;ncc<br />

miles extra fuam Icgíonem miniílcríum Tribuno pra:ftct.<br />

Summatim hxc iftis vcrbis primis dicuntur: qux velim te libare oculis<br />

interdum,& eos tuní ad me referrc.Vixcnim lermonem mcum capias,<br />

nili &: Pülybiana iftaadiungiis.<br />

jhmma. » ^Hos ad mram loci.'] lili dúo manipuli in totuní funt ? an dúo ex<br />

nifiiiiini quaqueIegioneí'ncmpevnusPnncipum,vnusHaftatorumcxquaquc?<br />

««^'" ^'^"'^ ^ci'o ex qiiaquc, atquc ita quattuor íímul, argumento claro ex<br />

verbÍsinfta)CÜmtfí?i?í/


LÍBER QX^Nt-VS. ÜS9'<br />

ftilibcnüsaiitiniicrccundiüs fe hicgcrebant.<strong>de</strong> quorum militiacafl:rif'5;rti-/fl-f».<br />

4iie Xcnophoii hoc quoquenarrat: Kai St)? ^T» apa%í« ¿TnóvTa^ ¿ M"""*""•<br />

^anrtí t(^ >S Twura d'jipetXiíax sfí^ Tioiíitnv: i^tejue eos qui adneceJftrÍA feceduntf<br />

non oportet mirxri qaod haiid lofigius ahaUisatií íib armisfuü recedufít,<br />

(juam quod[litisfit m nares offendant. hoc emmfecitriutis cmifafAáutitjé'"^<br />

excipUntitr. Sed in miniftcriis noftris pergamus.<br />

» Sl¡í}fij"^ Tribuntií íres Jhniíitr.'] Hic <strong>de</strong> forte ^ anee non dixic: fed<br />

ante quoque admifi a folcnni militix, in quá fors aflidua auc ccrte crebra.<br />

A\t,qucmque Tribftnum treshabere: quid clarius í Sunt rcliqui o¿bo<strong>de</strong>cim<br />

manipuli, feníTtibuni; tresigiturin fingulos. Quidautcra ifti<br />

faciuntífequitur,<br />

M TeniorinmeÍMJlatuunt^ NonergolautioribiishifccTribunispropni<br />

miniftri S2 ferui ÍFucrunt, fed vifum tamen harc omnia, qux militiám<br />

tanguntjper milites fieri;tum contra ignauiam 2¿ otiumjCum caufsá<br />

obfcquijj&c vt opporcuni magis impcriis atqiie obnoxij eflent. Hodie<br />

abnuanr, per malum faílum. qui in milite bünus,fcd in boftcra .• apud<br />

Duccsobíequiofi6¿ flexi animiconucniunc ^n<br />

Lomm circd compUrtant.'] In Gra:cOj ñSá'pttrax:pMmentabant.^iZcc<br />

tamen <strong>de</strong> vero lapi<strong>de</strong>oqipauiracnto ccpcrim: vn<strong>de</strong>cottidiani&cfubití Tenmia<br />

ifti lapi<strong>de</strong>s? fed <strong>de</strong> cefpiiiciOjS¿ credo viri<strong>de</strong>s fie eos comporcatos a mili- ^^f'"/'*t<br />

teScteíTeUatimdifpofitos.Si locustamcnvicinusprxberet^aucdiuturnior<br />

mora pofcercc (vt in Staciuis anc Hibcrnis) non abnuam etiam <strong>de</strong><br />

glareáaut lapi<strong>de</strong>,quiaillosliomincs vi<strong>de</strong>o omnia <strong>de</strong> facili praiftitiíTc,<br />

qux ardua nobis fi£ oncrofa. lulius qiii<strong>de</strong>m Cxl'íijeí/iliafaa c^ teffelUtít c^S"'^ ^<br />

mhuncvfumcÍrcúculit,vtfupramonui;fcdIuUusiUc, qui omnia fupra'^'"^'"''<br />

vulgus,S¿ ipfe reiicra noné vulgo. Ha:c rainifteria Vcgctius quoque cetigit;<br />

Duci Pratoriumprapariíttir,Ac Tribunii ubernucuU collocantur, qiñ- Lib. 111.<br />

bu4 per coniabern<strong>de</strong>s dcputatos aqua, lígnam, ^pabiilum mmfraníur^iUnifiíri*<br />

Qwe poftrema ctfj Polybius non cxpreíTic: tamcn fuiíTc olim ceníeo,&: iiiaTnbMaquicum,lignatum,<br />

pabulatum milites Utos iffe, in vfum Tribunorum, '"**<br />

1, Dant0'excubíasduaí.] Pra:ccr diíiay ccernísiftismanipulisordineTribunis<br />

funt excubicores. Quid ifti agunt; vcUtt cuftodcs ({xñ-rxcHÍié<br />

dam ibi func auc apparicores. Imó tallor, aut cum iplls Tribunis, fi ex- '^niHiU.<br />

Abane,parseorumcxibat:vehoncfté fcilicecpercaftra£¿alibi incc<strong>de</strong>- comiVo)»rcnt,<br />

militibus fie comitati. Hunc motem coUaprum rcftituit Alexan- "*'''"'<br />

<strong>de</strong>r Scucrusjlmperator Ínter opcimosjfiquisfaíta&ídiílaciusiurtátruúna.\ihriz:<br />

^^pp/tritores nu/Us ejp paffUseJl: (ka. in vitáciusLampridius<br />

j Tribunis aat Diiábu-s nifi mf liles anteire noluií. iufií£ vt ante Trihannm<br />

quattuor milites umbuUent, unte Dticem fix, ante JLegaíum <strong>de</strong>-<br />


lió DE -MUITIA ROMANA<br />

gato Goiifularí, aut exercitus primario Duci. Ex hirce Lampridij arbitror<br />

Trebéllium Pollionem caftigandum in :rr!ginta Tyrannis, Baliíla<br />

dccimofeptimo.'^/í/^/i/frw»; epí(ÍoU,inqHÁ docetfibt praceptaguhernandarcip.ítheo<strong>de</strong>m<br />

{Qsliñá.} dala, gau<strong>de</strong>ns ÍJUOÍÍeiuscmj/üo nti//iimadfcrlptitiuTn,<br />

idcjl Vacaniem haberet ¡ ér Tribunum nullumjiipatorem^ qui<br />

irchemm non verepngmret. Scribo, &Trihums.'E.íi. hoc ipfum quod Alexan<strong>de</strong>r<br />

hu,ttTTif íuftulcrat ,7cd porteaiceium irruperat, neTribuni apparirores aut fti-<br />

firiftw.<br />

patüres proprios habcrcnt, qui annonas fcilicet accipcrcnt, & militum<br />

. falariá abfumerent: íed dumraxat veré iniütcs ante eos irent.<br />

tamul» ex<br />

flibia t<br />

^quiíSbui<br />

tXc libia<br />

v»a.<br />

i.Annal.<br />

JxeuVu<br />

Imftrifíf-<br />

TÍ,<br />

H Excubid eji f 'virtí /jaatuor.] Notetur ferió cxcubiarum Incnumc-<br />

' rus. qui ¡píe fuit eciam Vcgctij a:uo : Df/»^tf/¿,inquic, Cemuriis qua¡ermequítes,<br />

&quAternipeditcs^excitbitumnoMusfac'tunt. In AflisApollülicishocfenfu<br />

feribirur,cap.x11.<strong>de</strong>Pctro:Mijitincarcerem^traaens<br />

quaituor quaterniombiis miluum caUodiendum: idcíljadiungehseiexcubiasquattuor.<br />

w Letic miinus, qiiomam in quartttm qucynque diept admanipulum rcdit^<br />

&incumbit.'\ Ita eíl.Sunt trcsmanipuli,ergo adprimumquartodic<br />

munus redic. Sed in ipfo Manipulo quoquc, quin<strong>de</strong>cim duplices tales<br />

Excubix: ergo quadragintaquinquc in tribus: atque ita non nifi tali die<br />

adfingulosvcnic.<br />

H Trinriofiim Manipuli liheri [unt ec miniBerh Tribunicio. ] Atquc<br />

etiam Vclitum,vt pra:minc: fed TriarioruiUjOb dignitatem,ifl:orum ob<br />

vilitatera : 6>: quiavtriquc alio vocantur. QÍióTriarij > addic,<br />

» Títrmis eqiíitiimexcubiam cottidie prabení.] Obfcrna&cquitibus<br />

honorem habitum, qui primores ciuium, &; proximí á Tribunis. Sed<br />

nónnc in vili, quód iftis miniftrantTriatij ? nonnc dignius, ¡i digniorií<br />

Non hicquidcm afpe£tus ad locum mctationemque fuit:&quiaTrialij<br />

poft ipfos equitesjpcrcommodum vifum vt iis miniñrarcnc, ííne mo-<br />

Icftiávllá fuá,S£Ín fuistabernaculismanentcs. Nam&hocadiungit,<br />

quemqueManipulumExcubiamdcdiíre tuim:Epra:poiica:,6¿:cui ipfe<br />

fubiun£tus.Hocleue.&:amplius:<strong>de</strong>dcretantümexcub¡amvnam.Nara<br />

©t/Aí


LÍBER Q^INTVS. ^ itft<br />

tarfi aliquís poíficjvnúfne ex ómnibus omnino manipulus,an tantum ex<br />

triginta vnius Icgionis í Nihíl cnim dcfinic j ctfi ha<strong>de</strong>nus Termo <strong>de</strong> vná<br />

Icgíonefuir. Sed poftea tamcnetiaminVigilüsvniusManipuliaccubantis<br />

Pnctorio mcnrio tancütn fíe. Ergo hoc non <strong>de</strong>cido: magis quxro,<br />

Sociis quid faüumíQuxroíimo querer etiam <strong>de</strong> te Polybi,quililuiIli. sahrum<br />

Certé imniuncs &L vacuos eos fuiííe non ego opinor, nec ratio vlla fua-*''-"'^"'<strong>de</strong>t.<br />

Puto igitur tribucndos a<strong>de</strong>xcmplum Lcgionis, ve quídam eciara<br />

Manipuli Principia mundahabucrint in fuá parreíalia: excubix icé fucrint<br />

Praifedis, exemplo Tribunicio: <strong>de</strong>nique & Imperaron manipulus<br />

fortaffisvnus. Fortaflis. nam liíc h^reo;rumamexCornibus,anexiis<br />

qui adiacentPr^torio,Exrraordinariis ipfisfPoíTitnon incoinmodé,aut<br />

in<strong>de</strong>coréfie fieri, vt Manipulus vnus ciuium excubuerit a frote & a tergo<br />

diiiifus:vnus Sociorum,ad vtrumque latus. Dein<strong>de</strong> ipfos cciam qui<br />

proximi Equitibus, fuic in Cornibusfiucin cxtraordínariis ,probabilc<br />

eílExcubiam vnam iis <strong>de</strong>difTe^excm^loTriariorum. Quxro ampíius,<br />

Cüm hxc ita in caftns,quid ad ponas & vallum, quis fcniauit? nam aliquam<br />

ibi tutclam &¿ cuftodiam fuiíTe ratio & teftimonia euincunt. Paf'£-rf«W^rt4<br />

lim lego <strong>de</strong> excubitu in portájatq; etiam ante portamJn Salkiftio: ?{e- {"'¡'^^^ .<br />

tjiiefecus atqucfi hoftes itdcjjent,iterfacere,caflrdn}umre,excubuumi}7 porta<br />

flego cum prifcis Xhñ^^ portas) cohortes ex legionibiiíypro cajlr^ eqift- • plureí<br />

tes auxiliarías mittere. Virgilius allufit <strong>de</strong> animálculo aereo-- «iv^s.'"<br />

Sitnt qitibuí ad portas ceddit atíiodiafirti. '" ".Geor..<br />

Atquc adcó Ronianus mos fuit totas Cohortes £¿ Turmas habéreSí<br />

poneré quietas ante ipfas portas: non vnum aut altcrum militem,vt hodie<br />

folcc, quos á fencicndo Sentinellas vocamus. lili plurcs, acque etiam •<br />

cüm periculum cíTetjalios fupcr álios,6i:longius abiunítos. Id vocabant<br />

ab ipsá re,^/í//


igi , DS MILITIA ROMAífA<br />

-ffMfü'. quód in agris fcllicet Se lub diiio : Vegetius coinpendio,o4^í"íí«rfí,qu¿<br />

iv.Aducf.voxfíepeapi-nleumin ^«^ííW.íJ'muc3tiit,raalc. Hadr.Tumcbum vidc<br />

cap.Yif. ^jque 1^3. Scarioncs olini qui<strong>de</strong>m tocuní dicm habita:.- ícá rautauic<br />

Lib. iLim ^líiiliHSjObcauíTas. Liuius: Staüo^íiimquequemoremmiuauit. arman<br />

^"^ '" smfícs , &frxnatis equis eqmtes,diemt0tumperfiabant. Iddttn afiiuisdie'<br />

bm,"árenle afidiiofolejieret, tot horaram .ifiu ac languore íffos eqitófqucj<br />

feffos,hoíics integriftpe adorn,vd pana plures vexabafít. Jtaque ex matutina<br />

fiatione admcridiem <strong>de</strong>cedi, O" in poftmeridiemfnccc<strong>de</strong>re dios iujíit.<br />

•tib.tir. Manüc in a:uum Vcgctij: CaUris, mc^xiitjpofí/s aíijmafíe, al§pojlmeri"<br />

'^i*-"' ' diem,propíer fatígatioKem hominitm equorúmquc agrariasfaáunt. lite<br />

igitur Stationcs: ¿¡i, meo iudicio, vtiles, quódnumquam lioílis imparatos<br />

auc paucos dcprehendcbac, imó qui eíTent rcíiftcndo doñee fuccur*<br />

atathnrm reretur. Anxie aucem feruatie • 6¿ omnino capicalc (niíl magna ví abrintfoí<br />

<strong>de</strong>fc- pcrenturpociiis,quám pcUcrécut)<strong>de</strong>ferüiíre, Polybius: U^vnf^t -a^^<br />

Lib.:. fi'^fiííloiQ é-ávuTCi 'éh "^ 'S^Qp^/^ífi ip' w^'' > K?Í (Ft'>ói'7j TB •si^^.-prat ¿^ íifioüe/af<br />

.• P^na mortis apud Romanos, illi qui locum <strong>de</strong>jeruijpi aut omnino<br />

_^^/¡^/eA;y?á/Wfff. Suidas ex hocliucdliocius loco = '^^^'^afAum^^ava.'<br />

• Toí ¿íí'^&esíiMsi' 1^ i^iJ)}TÍiíf Ái-arói'Ti T rá^if: Apitd Romanos mors parna,fi-<br />

L¡l),niin.^«¿ liquijjet locumfi monis. Liuius: Apud Romanos, pr^fidio <strong>de</strong>ce<strong>de</strong>rí^^<br />

capitale ejfe, & ncce liheronim etiamfitorum párenles eam íegem finxi[¡e.<br />

«ap.rxiv. Suetonius <strong>de</strong> Augufto •• Centurionesflatione <strong>de</strong>fería, iíi<strong>de</strong>m vt manipw<br />

lares, capiuU animaduerftonepuniit. Mítior pofteá milicia fa¿la,bc Mo-<br />

Lib.iii. <strong>de</strong>ftinus <strong>de</strong> hocdcliclo : ^uifiationU munm7eUnquit,plufqíiam emanfof<br />

De t= mil. ^^ jf^^^ pro radone <strong>de</strong>liííi caíligatur, aut gradu militix <strong>de</strong>Uátur. Sed<br />

i4edm qui igituriflas, quo numero, quo ordine íubierunt ? Adfcuerancernon<br />

'"'^'"" dixcro; fed ex omni genere milicum (exccptis Vclitibus) fufpicor obiiíTe.<br />

Quoc?adfingulas portas non minus Cohorte, 8¿ Turma vná: intcrdum<br />

& plures, cüni iuxta hoftis. Quartuor autem porra, in vniucrfumquadragintacohortes,¿¿toci<strong>de</strong>mcurm^E<br />

{exccptis iisqui adPra:torium<br />

Extraordinarij aut Seleítí:) crgo inuiius rediit décimo quoquo<br />

dic: imó quinto die.fi illum médium diuidis (quodabyEmihoinrtitutum)<br />

Sclecas. Abhac re Extraordinarij immunes? forraire,quiaImperacoreinexcuntcmcomitabantur,ciquepr:eiid¡oeranc.<br />

SinoHitum<br />

Pretoria porta cuftodix illorum eílo; fed non une cíuibus. Dixi plures<br />

interdüm aut geminatas cohortes fuifTe.- 5¿ veium eíl, In Hirtio, <strong>de</strong><br />

bello Áfrico: opera interim ipfe cotiidie f'dc CíEÍiirc) circumire, ^ aUer~<br />

nos cohortes in ¡{alione habere, proptcr hoííium multitudinem. Vbi vetus<br />

Jlirliut (ídicio alteras cohortes: vt figníficet duasfuifl'e. H:ím alternas profe£t6<br />

non conucnit, fi¿ fuerit hoc rekuandis militibus, at non pellendis magishoftibiis.<br />

Li^Jibro aiitcm" fcriptoTorrentij,


Atque ita in ílationibus Romani: pauHó aliter Spartani, bonx S¿ compolitxitcm<br />

miliriíE homincs^<strong>de</strong> quibusXenophon: v?^«.a¿ 5* IALU<br />

íVff^, aMa (pJAAJí' «irTO/xaS-JíapJ- """"í Q-í /-


1^4 ^= MlttTlA ROMANA<br />

cSV' ¿^ 7"^^ ctwí/' aw(:íCM¡M roVfi autem adfitum fignumj fát^<br />

^u>^vcpm7£u/pí^(i)} ^^^ rcliquo muñereimraunis. Di¿tus ab ipsáre TeJJerarius, quod,<br />

nomen in marmoribus, incer miÜtarcs titules, íicpius legitur: ctiam in<br />

i.Hiit Tzóio,TeJJerAnití opio : £¿ in Vcgctio , Tejprarij, qtii tejjéramper centu'<br />

J,ib. II. bernia militum numiant.<br />

**^"'"' n ^^dTribmi tmtoYitimvenit^ Ergo a Tribuno flgnum pecítur?<br />

iia, ícd uon primo Jllc ab alio accipit, &: acccpaim uansíundir. Mam<br />

fujumi<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


fummi Ducishoc eft, Sícónícnfii rcfcrcurintei- impcrij notas. Scipio /íf«"'/f¿<br />

cum ícdiriofos increpat, hoc ¡is obiicic: /« rr£tori& teten<strong>de</strong>runt AlkmP" ^ "^-<br />

&i^trius,fignum AÍ?iispetitum cft .^Tacicus <strong>de</strong> Tiberio verbisabmicn- u'b.„v,„<br />

te , re Principatum arripiente : Sigmmt tamen Imperaíorus coboriibuí, vt' Annal.<br />

Impernter<strong>de</strong><strong>de</strong>rat. Diocdmnotathonorcm Agripnarhabitunij&com-<br />

.inunicacum ab Augufl:o,vt Imperaton; TÓTB;uü3»,itít77»í,'a^írpTf¿^pL¡b.Liii.<br />

¿üTTíft i^'iitm: Etfigmtm ab vfroqiie eorum dabatur. Sed dabatur, nemp'c<br />

ipfisTribunis.atqucitaSucronius Claudio: í-vf/í¿//(í,7 7;;¿„^^(,y7^;5,,3^^ cap.xL<br />

<strong>de</strong> more,petenti.í<strong>de</strong>m ^ctonoiSignum cxcubanü Tribuno <strong>de</strong>dít,optimam Cap.ix<br />

Tfintrem. Appianus<strong>de</strong> L.Antonio, qui rcOfl:auianoriibniií]tj&:7>:/¿«-v.ciuil.<br />

nos i inquic, nafit tefferam mtUtarem acceptiiros h C'tfare. lÜi aiitem d^ MU~ '<br />

míriimcopUrumei íittulerunti'vtió'nHm in more efi ^Trihunumpeiin- " ' '<br />

temfignum, daré Imperaterl fugü/ares, qui numertm comineant milhu<br />

frafentñ. Acten<strong>de</strong>quodinibiéft, <strong>de</strong> numeromüitum cottidierelato. Meiáedñ<br />

Quis prxtcr Appianum tradidit ? nifi quod Séneca tamen tctigit, De "/"^[^S^,<br />

Tranquilíitatc cap. vi ii. DePorapeij liberto Dcliiettio agit,eiufquc<br />

Opibus: 2^merus iUi quoñdie íeraerHm^'vt Imperaron éxeráltis refcrey^turbadUmdtidum<br />

d'mitU ejfe<strong>de</strong>bnerani dno •vicarij¿f celia laxior. StdmaT ''"'<br />

cliaturinfcruum,itarcruorum d¡uitem,vtci,Cxcmp]o caílrcnfij cottidie<br />

rcfcrrctur numerus fiiperftitum.Vtilc íanéliocin milit¡r.j& oranino ^'^^^'. '"**•<br />

cauto Duci imitandum: vt quoniam multi pcrcommeatus autquáaliá "* '<br />

caufsa, diíHiiunt ¡ mulri cafuaut ferro pcrcunt: íciat cottidie fuas vires,<br />

6¿ quid militú ad manum. Ruunr muki in'pericula, íiduciá virium qiia's<br />

habere putant,nec habent: & frau<strong>de</strong>s qua: hiehodiejnon cft ignotunf<br />

ciim nomina magis Ccnturiarum quam nunicri conftant. £rgo pettíbant<br />

& capiebant Tiíbuni ab ipfo primo duceíat a Tribunis dcmdc niÉiitesXiuiusdcícditione<br />

inScipioncm,quam tctigi: Conjiabattamenfor- Lib.xxviM<br />

ma caftrorum, quod'TribHnos iura daré i» rrincipiisfincbam, é-figmtm ab<br />

iiípetebafíí.tice pugnar cum eo quod Scipiú dixit,o//¿/«wí d" i^tritim<br />

<strong>de</strong>diíTe: quia idquoquc,vt dixi,fa£luni.Hxc itaolim : Vcgerij ccmporc<br />

dabatPrxfeduslegionis. Scnbitínter eius munia; Figtíiarumvei fro- i-íb-ir.<br />

feSíienüieJJera abeo<strong>de</strong>mpetebatur. wp.ii. \<br />

»»V: 'idveroejltabe/ia Utitifcnla, infirípia.'\ Quia Syiithema nominsuír, ^'gium. •:<br />

S¿rxpiiisiteFandumefl:,quid&(iuarcfítmeritódicic, Eft,inquir,w¿í//«^^"/¿^í*<br />

^auilolatior.Gxxchynovcrho,-üXaTiTov.7'abe//amqui<strong>de</strong>m & c ligno eíTd,<br />

ipfeíhtimdicitjcüm gt-Ai/'ííorfíucligcllum appcllat.Sed S¿ Píinius :i;- tiü-i^Vi<br />

gufirum tejferisaptifmuin. In ambiguo tamen, an non luforias intellc- %Í¡¡l'J'.<br />

gat. Sicuc &c in eo<strong>de</strong>m, cüm fcribít, Sigm daiiencm, tejferas,v}gilÍ4s,Pd-p'rit}<br />

lamU<strong>de</strong>mimtemjfe: bello Troimo. Dixcris qiiidcm exadiunáis, eum bas ';''* "'*<br />

nbftras militares intellcgerc-rcd fufpendunc aífertionem noftrara Gra::=- "^•'•'"'<br />

ci,quiPahmcdinonniíiillas ad lüiumaffignanh.Spphocles:<br />

'.—/K?''^" *" Í^P'Eoí iyotl'aiTaTai;, Falame<strong>de</strong>s<br />

h^^{ií, - "• ••••" •'•" •" '•'-'••'• '•' • • '•. •. , - •"<br />

.r,u . 1 ^ , eatSf.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

IX.<br />

f


Lib.vii.<br />

Lib.r.<br />

.%S4 »S MILITIA ROMANA<br />

: - ' catsfqne temporU furunculoí^<br />

ScritpSfque tejferajque yfaUmdo otio^<br />

Imicnit.<br />

Gprgiasin OcationcproPalame<strong>de</strong>, interal¡aqu:cicppcriCj cnumcrat<br />

.2ní!ijocí.ít°'^"í aAt-TTOv S^iQuJ '• caladlos ,ot^ fine faUidio tranfa^íionem.<br />

Alcidamus contri Palamc(icm,«í(üo« KJ Y-V^QU-, inucniflciterntradit.<br />

•Hoc PaufaiiiaSj&íalij: fcd <strong>de</strong> militari ifto rynthemate, quod fciam, nzluo.<br />

Namií>p[jí¡TD)fiuc/¿«fJfJ:f«¿w/fJ, quosad eum quoqucrefcrunt,<br />

alij funt ab ¡fto figno. Qiiirquis tameii inuentüijres vccus, & hiítoricis<br />

acpüccis nominata. Virgitius:<br />

- , CÍiificaiam^fi>níf}it ,Ítbel¿o icjpmfignum.<br />

-iScapuSí. •- datte£érafignum<br />

, . • Excuhiis,f6fitaij¡vices. .• \<br />

Nec ad ipfas Vigilias folüm/cd ad mandara adliibucrunr.qux TeíTcrís<br />

5^'X!,'[[¡ fie iuícriptaXiuius:íf///tf í#r


. LÍBER. «ly^iNtvs. . , lí^<br />

taátumdattejjiríifignum^ . .Lib.ít.<br />

DimipjticollesyfHgiiljJil^as^feratiiHr^ •..'..',<br />

' ^ifF^rfi- ^ .•. ' '• ' ' '•'• x<br />

Quodillc Duxinduftriéfecit,S¿occuIccpr?cepitordinum duiftoribus,<br />

vtlivincercnturjdifpcrli quifquc íuosduccrcntadPyrcnxuni. AUuíit<br />

§£ Hcgcli ppus: Miles íeffiram cxpeSíat.fcruits imperium.fiquis horumfiKe L ib. 11 r.<br />

frecepto exicriylterd¿fertor,altcrftigiHuuí eji. Acque addo, aRutia: \c\\7rZ'ii<br />

caucioiii potiuSjlocum ctiam híc fuiÜe. Dabanc cuim interdum figna-""''» ^íTtas,<br />

nec niíl tcmporc & loco rcfcrandas. Cxfar in more liabuit,vt niagis ''''"*<br />

fchrctfuum iter jau£lorcHirtio: 7{eque cerliimlocnm gubcrr-atcribití V¡cht\\o<br />

qneuipetere.'H¡Keqae istmos ipfins confuctudo^¡[uperiínbustc-mporihus^'^^^'^'<br />

fuerat, tn^^Z/oáfignattíj dc<strong>de</strong>rat,vt i» tempore iisperíeSris locuru ccrtmnpe-<br />

•terou vniaerfi. Similc olim Hamü^ar Posaorum duxiqui vt in Sidliam r.ib.i,<br />

%popi}7íttm.&ppclleret,mnprommáaü\t ,qtúiprofm[cerctur ffed tah^ *•<br />

quiiiuójcriptum erat quaftipariempeü vellct ,J¡g!}aíitt giibernAtoribu-s iraatdit,prdcepitj.<br />

¡¡equis lígeret,ntfi vi tempejíatis a airfu Pratmx nmis ab-.<br />

(/ff^/«f^ASt;arL'dcoadvcibuPo!ybi),quiaddit,-^iaTi?c,i'hocwyf ?•;/>/«»;<br />

^i/?f-Nempcipfq;iü£turnoíÍgnoaiitdiclü,quq<strong>de</strong>írcvelletImpcrator./"/*">•''•<br />

Sa:pc viium, akctum, vcrbum crat j interdum mandatum, aut fcnccn- "^'"'<br />

tiamhabcbac, autverfum. vcin 'pugna. ClaudiasquídcmaSuctonlo,' viJe fuinconiurationc<strong>de</strong>diíTc<br />

{ctibitu^excubiuri Trilum haudtemeréJig/ju/a ''"'¿í"'''<br />

slíitd, quaf» AvJ)¡'a7iuuiuJaSai,0Tiij


£S%' OE MltltlA' RO'fcíAÑÁ<br />

•ctiam infcriptio qux notarec parrem aut genus. ExempH caufsá j tefletarius<br />

Haftatorum, rrincípum,Triariorum , Equitum, quifquc fuam<br />

TcíTcram accipiebat, ciim iiotuláH.P-T.E. aut talí, quic initíalibusaut<br />

pluribuslitterisnotarccgenus. Quofine? nelongé quxrenduin cíTec,<br />

li fraus aut <strong>de</strong>liótura: fcd ftatim conftarct in tali parre pcccatum. De<br />

ipsa pcculiari nota, nihil ccrcum habco; fcd probabite talcm aliquam<br />

fuiíTc.Quaíroamplius.inipsail!áclaíre,vb¡peccatum,quid íinegct aliquisfíbidatam.''íi<br />

Thuíco quodam,vt dicítur, iurgio,alter alterum culperr'<br />

Non potuit. nam tcftibus adhibitis conlignatam, Po!ybius palam<br />

ícripíit: ncc mirum, in re cuiufque capitali, fie caúté cauiflb. Facilc id<br />

autem : quia Centurionibus in tabernáculo, prxfcntibus militibus data.<br />

Hxc ratio TeíTcrarum, mihi proba S¿: firma, prx noílrá & hodierna.<br />

Ttffctu. ,, Inaurcsíidrcminfufurramus jquamfacíli lapfu aut venia, ííncges intcllcftamí'Dircurru<br />

datur:nihil hicopuSj&; diftribuitur in fummá quiete.<br />

Ecipiiquidcm Centuriones Iceunt, & porro tradunt: fedlcftam iis<br />

cnunciantj quorum funt vigilandiviccs. Ira órania órdine. a fummo<br />

ImpcratorcTribunus; ab iílo Centurio; ab hoc miles in manipulo fuo<br />

quifqueaccipir- Deniqucjatio fíe imperitandialiu<strong>de</strong>ciam aliquídprobaj&:qua:adomnesicíinetumultu.<br />

Scquitur<strong>de</strong> ipiisVigiliis.Lege:<br />

PoLYfl, Tct (Í£ fzífet* Tctí vvKTseAvag Ea vero qu¿í ad vigi^<br />

%vr>v{nclw!ior¡ ÍS^XOÍ'SÜ- ^erMorem 0' Tr&toriunu<br />

trct (mf^atct ¿pvKctriei, du A^ accuhans manipuluí cufio-<br />

'dv ^7^ici/^:^m n^c^ IÚÍITÍ- dit-^^rihunos ^EqUÍtum<br />

Tímii (jtíAc¡,aoí


y^s-ipo,u.a¿:^oi7ífJfii^Siji^7ra/¿ c^firorum Velttes comflent^'<br />

oAoy jíá3-«,tAÉ^¡M'7¿i' :^'^ítKCL p€r totum'valium <strong>de</strong> dieac-<br />

(^m%SnH.cwTny^.Sh~ cubantes. Hocemmmunus<br />

Ts&crttj'5J'SííÍAeí'toyp5//a. iutncumhit. Jn tortisfinémidüdifó^iápd^d^íxciTroi*<br />

guU eorurru <strong>de</strong>curia excii' •<br />

covTCUi%vimcwidvrd.


pBtyííjftTí<br />

170 DE MILíTlA KOMAHA<br />

ipfplniperatorc!ídfignatos:6¿fortaflc«fupcrio.ri ÍUQcorporcExtraorainariorumjqui<br />

vicini. An reHqaas ¿úitú inicllegcrc eíí,vt ÍÍÍ:E qui<strong>de</strong>ra<br />

laanipulares tali numeró ráanferint.-alia; varíaueriñt pro libitülmpera-<br />

, toris,&;prodifcriniinctciiiporum?Confidcra. noniuuatme opinio-<br />

Tres vigilix npud^^fibrei?/!] VcrHo Si fententia'nóíira valdcabaloli:<br />

LafcariSjquiiic'rcddidit: FÍHnt'flernt»^Heífes£xcubí¿jafud<br />

S¿if/J¡orem 'vna, íinti a^udLcz-itbs, Q\iari hoc vcUcfPoJybkis, rcÜquas<br />

cxcubias ab Inipcracorc dilpoui, atquecas ferétresefte: vnam Qvixíloi'i,<br />

duas duobus Lcgaiis. Ego malim capi (Zc verbamccum Pblybij)<br />

<strong>de</strong>mmiero excubiartim.vt; tresipli Qua;íl:üri tuprinCjidcílhoniinesdupdccini.-cuiqíie.Lcgíuqbina:.<br />

Etli (upra úmcn (uipieatus furn/liyic<br />

quoque tres fuiííe.Sed rcüel'á fiifpicíonibüslia'c conítiiuc; £¿¿urtJtM'<br />

íiUriosériniamurnuUáinduftriafoctaífisindaganda?'<br />

» B>iierioremof^éBitm Ve<strong>li'</strong>ies ccmpIeAt.'] Ambigas quid velir. vtrum<br />

re/íifivíi: fujíTe eos íntracalira, medios ínter vallum í¿ miliccs, vacuo illorpacio:<br />

an extra ipra caH:ra,&: ad foífas. lUud fecüritas coru magis fuaferit; irtud<br />

Feftus, qui ita fcribit: Pro'cnbitortídicunt'urfere Felites, j»i noBu ailioducm^imt€CAfiutxcuhant,ciitn<br />

*?.':-. .• ^.<br />

• i' ' 'J:u:h vcfpcye Ü7i&ui^¡irf¡mam^'ÁM^' ñ. í


'^'"H—<br />

guli vigiliam vnam noSis obircnt, forte diui<strong>de</strong>ntc. Ad quám fortcra<br />

Virgilius afpcxit ;<br />

Omms per muros leghforíitii periclum<br />

Excuhat,exercetgj vices, c¡ued cuiijue tuendum ejl.<br />

Ad viccsautem&mucacionemVcgetius:^;^ impopbik viMaiur^^^'"i»fiecHlüperíoiahipocÍ£fnvigiUi!ÍesJifíSuleiperhía«ercJdcff<br />

partes ad <strong>de</strong>pjydrampint d'mfe 'vigilia,."vt non mnfUttsqttkm tribus boris ''"'•"""<br />

tíolfurnisnecefefu-'vigiUrcj- BonaSícommodaratio. Erancquaccuorlj"^*<br />

vigilcs,acque i] vna. fcd vnus cxiis fuá vigilia quifque pcrñabat intcntus<br />

¿¿vercvigil, alij adiaccbant áutaccubabanc. Itaque liisquics aliqua ;&<br />

illc flansliauxiiium ppfcerct,admanumhabcbat. Mukpm(;Iioi-h?Ec<br />

ratio quam noílrorum SencincllaFum,qui prorfus rolicarii)6¿ ccrtc á fuis<br />

abiundi. Iraqucfacilcíinrcfcipíühtur, imóSíocciduncuirjrinealiorum<br />

fenfu. Sed iam ad Polybium, ait: Tergiduífor.emfitie Oftionem, dticert^<br />

primos qiiofqiie Vigiles ad Tribnnum, quis crgo fecundos, tercios, quarcos?Ncmo,<br />

nccvHus vieradifci,irfusincaftris:rcd probabilc eftjipfos<br />

iftos primos TclTerulas quoqüe corum vicem accepilTe.. Gaftra qui<strong>de</strong>m<br />

no£lu oinnino quiera,: idcoquc-ftatucndumiVigiles Pi iipos,ctfi dcpcnfofuopcnfoj<br />

tameiínon abiuilTéadcentoria, Icdilücrcliquum nontis ''<br />

manfiné. í<strong>de</strong>m infccundis&crcrtiis, non póftvcniflc fnbfuam horam:<br />

•fed illic eaní otio cxpettaíTe.Quxrerc kibcn <strong>de</strong>Vclicibus. an nó iis Téf-<br />

_ férula;^,lifuerinr,quis dcduxití'f^on enim iis Oprio aiit Ccnturiü.FuiíTe<br />

TcflcrastamcnVneccíraWum vidctuV pro íi<strong>de</strong> Vigiliarum: Síarbitrarí<br />

\líCcatOpuUncm<strong>de</strong>duxiíreman¡pulie¡us,cuipars.qua:queVclicuniadtributa-,<br />

InOrdincfupradcclarauím. ' •'...,.•' ^-<br />

„ BatómnibusteJfernLts,pUm exiguof.iuxu vigiliam.'] Vi<strong>de</strong>nctc<br />

'Confimdaht atit turbcnt iterata:ift.-E l'eíTerx. Nunquid cnim antea ha- r.fruh ¿<br />

ibuimiis, ScTcíTcrarius ipfc eam aTribvmo.siccepitAka planiírmic. fed í"""**<br />

nempcdiuccfamabiílis.lilavniufmodi fuiCj&;figiiumautdiñumno-"''*'<br />

úiirnum, qiio'fefe áb hoftc rnternofcci-ent: iftíediuerfiformcs, S¿propriajcuiquc<br />

Vigilix. Etíam in tnodulodifcrim'en. IWitabelU latiufcuíity<br />

vtdixic: iííxplafie exigru, 6£yt appellat, xa/ipuaut velut taleoU. Omni-<br />

.hononaliud fuiíTcvi<strong>de</strong>rjturqiiam ligcIla,cumriotAduplÍdimprefla:<br />

"a¡lcerama:nipuli, alteraVÍgilia;'.iplii^is.ldhoofine, vtTribuiíuscareddita,<br />

ftaíim confpiccrerquis in qiiaqucmanipulo, &;quócáVigilia, m^ñus<br />

fcciírctautnünfcciírcc.PuLTigiuirfuiUcinfcúlptum.H.P.T.cum<br />

tiumeris primi,fecundi,t&ti¡,(júitrti mánipuli: icemqj V. I, V. I'i. auc ta-<br />

Jia, idcñ,Hafiatiy.Principis, THar^\\\cU\\\c manípulus :'&Vigiliapri-<br />

V*h V'fg^<strong>li'</strong>ifiiundá, lie dcinccps^diun^nm. Ss4 i^tn 4eipsá


typ D 5; -M'I-t ITIA : R O M A N A<br />

i^cv TTpiSUiT^a^X^'xúú'kéL-prmumTurmsPr^^^<br />

fop írTfíí7


LÍBER, Q^INTVS. 17J<br />

r/w 7r^á)r!w l


i74 DE MILITIA %0 M.A N A<br />

vu; '$m\ctx^'^^'^?f^fTW(^VTKO.- eosquorum%)lgiliafuerM,'<br />

m^^i'^Ací2íi'<br />

re. EtfiVigilum<strong>de</strong>ltBmn<br />

HTo xaxoPjiíJíísüic ííÍÁf)? £fi> ülíiJ' efijiathn oflenditcircuitor<br />

i^rilwM 'íym,í7fífA.ct^7vi^c¿fj,&iag adhihitü tefithus e froxí'<br />

c^!fíLiJsy[ií;.oíp^?\'ÍYiTóT'm)i' mü i<strong>de</strong>nimfaceréten^tPir^^<br />

w.ii:¿i'¿\t¿«!Ící'i)"5/a5rÉ-^i'o?,ei; Sinihtlhorum-jnipjumca-<br />

Tl'j¿¡^ov


LÍBER Q^INTVS. . zy^<br />

<strong>de</strong> initiis vigiliarum , qiix centuriones procurant: itcmquc <strong>de</strong> Tuba,<br />

quá folcnt Primipili rmgulas ordiri._ Ea cciam in eodcm Tácito :IriitÍA xr. Annai.<br />

•vigílUrumper Centurionem mmciari. Q^od ille ínter follcnnia Román?<br />

miiitixrefcrtj&caquxTeridatcsmirabatiir. Credo autcm fuiíTe jVC<br />

Centurio(an non ilieiprcPnmipiliJjnunciarctlmpcratori Vigilias iam<br />

poíitas,6¿caftra in quiete eircAt fubVcgctii ajuuní CirrtVtfrwproprium cinitom.<br />

niunus tuic,S¿ vt ipfc loquitur, militUgrad/ts. . Uh., n.,<br />

3, l'rimumTiirmd Frxfcciiim.l TurmXjnon^/rf.vrLafcirisvcrtit.In "*'*'"""<br />

quaquc Turma tres Prartcdiliue Decuriones: nuncait,[jác curamfuifle<br />

primi ¿ tribus; ídquc per viccs iuiííc inorbemiergo vndccimo dic rc-<br />

dibacad Tiumam circumcundi miinus. íi tamcn c" quaque Icgione Circiiicorcscapti^quod<br />

Polybij verba bíc oftcnduiít. Ergo o£to fuerunt in<br />

vnam no¿tcmji5¿partitÍíiintluítrar¡oncmjquodnuiKdicec.<br />

„ Scriptum acapmnt,qmtam,^ qnoí <strong>de</strong>beant 0bire.^S\i\\\:ix.l\iOT moáii<br />

Circuitorcsfuifícntjatqueijtocacaftraluftraírentiquidopusrcriptü.auc/;;!?*/;?»<br />

dcfignationc?nuÜa.Sed quia o¿lo,&; bipcrticó obibát: eccc cuiquc partí "¡"¡""i'"<br />

adíignant Tríbuní Vigilias, quas kiítrcnt. Sed an per legiones? id ell:, vt<br />

cuiurquclegioniscquitcs, íiiosluftrauerint? hocneício. Scdfiueilliid,<br />

liuealitcr,v[ilctameiirchp:um.Sicnimquiqueiii fuálcgioncobibant,<br />

fcicbant quídcm Vigilias in manipulis: ícá qiiis,cu¡iis partis, ad Pr;rrorÍum,Q^iia;ftoriumjLegatos,pürcascxcubarcnc,<br />

id Jiaiid cercó fciebaiir.<br />

Oprime Tribuiíus, qui i<strong>de</strong>ó icribcbat. Sin aurcm Tribunus ipfc caftra<br />

diuidcbatjfii partes kirtrandas,nc certum cíTctvn<strong>de</strong> incipcrcnt,anc<br />

quos obircntrnuikü magis fanc hocopus.Inccrtó enim aducntantibus<br />

igi -<br />

onmcs eas habcrct.In rc,vn<strong>de</strong> ílilii'; cartroriuii pcndcbatjnolcbant qu^'ftioniautcxcufationi<br />

locumvllumeíTe. PoíTcsctiam inGrxcis interprctari<br />

&r Icgcrc -TTÍO-IOIyj^•raós-a^-" qnantamé'qukmmultas. Quod eíTcr,<br />

vtnon fülum numcruní Vigiliarum^ fcd modum ?¿ magnitudincm ícirent.Namlixc<br />

variabant .•&alibi vnacrat,alibi duplice,s,ti-¡pliccsjalibi<br />

manipulus totus. Hxc aucem fcicnda, vt non <strong>de</strong> cercituuific tantümi<br />

fedd e numero quoquc refcrrent.<br />

,> t^cciiba/ztadPrinJiimpslitr^J-] Bonácauísá,vt proximi fincad au-oVr,v/rí.r«<br />

di • " •• . . ,<br />

bi<br />

,> Cuiíts cemnrio airám habef.] Cuc illcí'quia magna hxG res: &; i<strong>de</strong>ó<br />

coinmiíracapitiCcncurionum. .'-,<br />

„ AdqmmqHe Figiliaf?f.] Qu^ quattuor cr.mt, & linguk diuifa: in vk^'i'<br />

lioiastenias. Lucanusclare; i¡u;itcfr.i.<br />

• iamcaJírafdcbaMt, '• Lib.r.<br />

7erm Um vigiles commoiicrat hora fecundos.,. .,<br />

lu a Q_uiep,<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


íy6 DE MIL I TÍA KOMAWA<br />

.Quies, inqiiít, in caítrls crac. Si tcrtiá hora parabanc fe Vigiles íécundi.<br />

i« ^iifii:ie In Aufonio luc Griplius:<br />

Temario. Tergemi^i •vigiles.<br />

Mihi qui<strong>de</strong>m griphus, & ipfe carmen fie infcribit. Vir doftidlmus cxplicat;<br />

Cíimfint quattuor FigiH^i, infinguUs temos vigiles fitijje, quemque<br />

frofiíí hora, excuhujje. Id vero mimquam fa£tum, vigiliis quas Polybius<br />

&nos ha£tenuscxplicamus. Sed ncc Vcgerij cemponbus alircr, qui Vil,ib.iii.<br />

giliasdifertc quattuor i'íVcrw/wfacitjSílingulos tribfií horü cxcnhu^c.<br />

^'^''2h" ^'^"í'^''*^ tuiíTet illa * toEÍes mutandi: &c quo ligno ? quis <strong>de</strong> hora indifa,.<br />

caiTetíNambuccinadumcaxatiertiáquaquehoiáfonabat. Ahu<strong>de</strong>ílin<br />

• pi^í""- Aufüiiij verfu, &niíiquis expUcat, muto • nocíífqueper vmbram Tergeuioribus<br />

wȒiȒ.Vmbra inquam tergemina,non ipfi vigiles: id eft, hora: terna; in<br />

horis íSi- vigiliis .• quod clarum.Poccicaqui<strong>de</strong>m illa phrafis, eoqiic audacior ;cur<br />

oftendar ? Niíi quis ceiifec tres propriéNa£KsvigiHashicdÍci, Sjquartamrclinquiadfcribiqidici.Siuequisetiam<br />

ad prifcosGra:cosreferer,<br />

qui fecuilleNo<strong>de</strong>m vi<strong>de</strong>cur non nifi ¡n tres parces.In Homero ¿¿Thcocrico<br />

funcloca.Sed Romanis,&; Aufonij xuo, toe, quotdixi. Vigilia:: &;;<br />

cUffydfA Primipilus Clcpfydris cas difccrncbac. Habebacvafcula aquana,í]ue<br />

"iy^gil"^. mcnfuroí ex aqua,vt C^farappalla^quibus quattuor illa témpora a'qualitcr<br />

diftingucbant. Vcgctius; Jn qitattnorpartes ad<strong>de</strong>ffydramfant diui-<br />

Lib.v. fíe'vigilia. Cxfai<strong>de</strong> Britamiiá.'Cí«¿ ÍJCÍ^WJ' menfurU breuteres e(fe no-<br />

Síes,quam incontinente-vidíhamus. Agnicumid&übfcruatumcvigilia-.<br />

rüs hifcc cleprydris íignificat, quxcaftra comitabantur,<br />

SucdnaAd M Signum buccina dandi.J Tuhá dixit Lafcaris: fcd eft in Grarco clahfbT'i<br />

'•^ /Sofjtoíap.'necalicerfa¿lum. Buccinahuicreifcruiit. LÍuius:F¿//?-<br />

Ub'xxyi.cundx rigili^buccifia J/gmtmdatumcjpt. í<strong>de</strong>m .• Ff adtertiam bucánam<br />

fr/eBg ejjent. Propertius -•<br />

Lib. 11 i 1, £f i¿ff„ qiiarta canit 'vcnturam bucdna liicem.<br />

Lib.Tii. Silius; — médium[omni thmbtiiúna noUem<br />

Diiii<strong>de</strong>ret, iutniu excubiasfortitm iniqttas<br />

7ertim abrupta •vigiUret ad arma quiete.<br />

Vbi actcndc ítem <strong>de</strong> forcead vigilias, ¿¿.mediam no^cm, id eft tcrtiam<br />

iniquiíTimam iiabitam^quia turbarectotam quietcm-Nam rcliquisjbonam<br />

parcem prima;aut íequencis nodisÜccbac dormire.Hauriseciam,<br />

dormiírc Vigiles ciim eorum fors S¿ viccsnoncfTcnc. Sed <strong>de</strong> buccina,<br />

lib.i. Ítem Froncinus: SuUa bellofociali no¿feprofe£li{s, reliólo buccinatore, qui<br />

cap.v. '¡jigiíias adji<strong>de</strong>m remanentium diui<strong>de</strong>rct, & quarta wgiUa. commifa mm<br />

fequeretur^incólumesfuosperduxit. í<strong>de</strong>m aftusinCa;fare,qucm Varus<br />

inílituic contra Curionera, 11. Ciuil. Buccinatore in cajlris, d^paucís ad<br />

jpeciem tabemacuUs reliSlis, <strong>de</strong> tenia 'vigilia exercitumjileiJtio in opidum<br />

Otat-pro reduxit. Ad hunc morcm Cicero afpexic: Tegallorum, illum buccinartim'<br />

^"''' cantits exfufiitat. Salluftius communi verbo, &: multitudinis numero,<br />

iniug. eft vfus:


LÍBER tivivrvs, 177<br />

'vtifalentper'vkilias¡ canere.An quia rcueraplura,anquia plurics-IÍFud<br />

Aufoniuslígnincat;<br />

íer clara mífantis Eai<br />

Sigfía camtferM, <strong>de</strong>penfi Marte ^fatel/es.<br />

Ac illiid c Vegetio firmes: -^ tubkine, inqiiit, omnes vigilia cómmittun- Libnitur^é-jinitii<br />

hom a corniáne renocantur. Icaquc tubam adUibet ad ini-'Al&ruht<br />

tia, Cornu fíue buccinam ad fincm.Tacitus quoque in vcrbis fupra da- '""•¿'''«'<br />

cis tangir, Omijfe fuU fom,(juo miles ad helíimunu áetur. T^^á, difertc. I '¿^dcrí -<br />

01»: Vigilias & exáiationes, TiiUprafgnifcaiit. Etcerciim cft iam olim l^iT "'<br />

fignaomnia ceciniíTe inicio Vigiliarum,auc potiiis paulló anee ipfas, ^{í"^,""!"<br />

cum fciliccc Prarcorium dimitccrciur. Polybius, <strong>de</strong> Scipionis ftracage- ^";¿ '*<br />

matCjqLiocaftraSyphacisinccndit: Esi jSeSoípM^'o'í'^Tci'TÓeA/Wíoü Lib.iv.<br />

Kíueít TOtí &V¡1(UJTC¡4 ^ TUÁTn-^ JtTOí «Tí^i-Toí dHfJtcuTCiV S)^ T TV írfaTtiyotí<br />

mas Rsmam ,fiíb temptts c£n


íy% DE MILITIA ROMANA<br />

» Texfes altqúos ex amkis.'] Piimimi íi<strong>de</strong>i caufsíi jvt ficiilpam alicui<br />

ingerat,non ille regerataut abnuat: dcindc dccoii etiam caufsá &: periculij<br />

quia ncc honcftum, ncc tiitum tortaíTc, Tolos ita circuiré. Ergo a!iqucm<br />

aut aliquos ex amicis afílimcbant: farpe ciuídcm illius ordiiiis, &c<br />

quibus operam hanc in limili rcddcbant.<br />

,) AtiesUt:is próximosahit.] Tam illos, quos apud Ce amícos habec,<br />

qiiam Vigiles próximos.<br />

j> iKqu^í^ue ¿egief>7e per dics (urafít.'] Hoc illedcprimopiloitcrum,<br />

quifigriuindatVigiliis.AcqixaÍt/Ar-:'/;-ái5'«c/f¿;c»(:Cf;f/KnV«f/^ír^w<br />

fici^é. lea verteré malo illudGr^ecum ^&'ñyíp


LIBE B. Q^INTVS. Ijp<br />

c^mprimi (Sdhmoxum)progrepftfíi, ñequeJple^doresfacinm ví<strong>de</strong>bant^<br />

fleque voces vigiltcn audieh^nt. Nota ibi S¿ Faces, <strong>de</strong> quibiis ftadm. Lego<br />

& in Pülyetio, Clcarchum cüm timeret incurfuros noüu hoftes,iuflÍircruÍsc*.3crííí;iAo/ccOfe"'^*"''^r5'''"5b-^P'^'e'ií)'£?í5ai3Zfy.i'£íí:<br />

inarmüper- Lü' n.<br />

?^anere,&exátrnúfiescrebr^faceré. h.Á.\occs\\ii^Yc{c\


Ztp DE MILITIA ROMANA<br />

mihiprie ahuenit ,fxpe turbat tinimnahulum vigUiim. Dio Callius Romanis<br />

Vigilibus in vrbe vi<strong>de</strong>tur ca darc, cüm fcnbit Auguftuní íümnio<br />

tib.tim taonizínn^ louernTonantem ^uafi'sj^tú?&}í¡f. ,frocuhuoremIotikCafito~<br />

límfecijfe,e0ijj tinúnnabnlume't appendifjé. U j>^,addic, TOÍ crttí/ooiiaí vt^x-<br />

SiL¿e"v^ : íjui enim vicos noCiíi cnjiodíunt, campánula víiwttir, -vtjigmficare<br />

fMíerje, CIIM voluerwt, pofint. Etfi haud prorfus eadcni ibi cauiía.<br />

In tuía- Sed Suidas <strong>de</strong> illoritu : Oi-cfe/nc^o/o/TOí l^v?


LÍBER avj KT V S<br />

Sed <strong>de</strong>Turrij alio ctiam fine igncs in turribus aut fpcculis fuiíTe, probc<br />

fcio: ncmpe ad indicandum aliquid aut fignificandum Ca:rar; Ignibus<br />

Jigmficittisnefa£ía,exproximisdjlellU£0concurfitmejl. Talchoc gcnus<br />

GriEci dicunt {ppt/xT¿cí. Sm¿zs'\ma:^\\iis: Shrycll, faces quídam): ligno


iSl CE MII.ITIA ROMANA<br />

Ve Alcidamas Oratione inPalamcdcín : n:/pyoví au ímp/im-n, a?A'l:p'<br />

imúpa ngxfi' ^^"^ inuenit,fedin najlmmmalnm. Ipfc Palame<strong>de</strong>s apud<br />

Gorgiam ait, ¿^dCpMxíra^-m/pr^vt, JCesíT/gíJic^ rtt^tsüií ¿yj'iMii;: ifufemffe<br />

fdces, óptimos ¿r celérrimos niimios. Ec qiiod tamen Plinius <strong>de</strong> Sinone,<br />

, cauíTam haber, quód illum volunc fuíluliífc faccm quáGra:cos aduocabac.<br />

Q^alabcr;<br />

Afl TOr' dp'aida^oztTatrívcáV ¿va Tjvp^'bvasipt<br />

Tune Sinofiagretutemfaculamfublime Icuaiiit,<br />

OHen<strong>de</strong>ns Gr^cis ignU <strong>de</strong>cm.<br />

•Rtrntii Romanietiamvfurpamnt.vc Scipio apudNumantiam,qucm Appia-<br />

'Jjí'/ ""^ l\\xskñh\ldiuifíjjecajlret& per partes Apgmffc Trihunis, enm pracifio,<br />

lo \\>tt\Q.vtft impetercntitr abbofiey<strong>de</strong>diepanno rubro inhaJíApibUtojignifcarcut-^<br />

ii.Galiic. ¿i¿noSh^igne. Vt Cxfar; Celeriter, vt ante, imperaiurat) ignibmfigmficíi'<br />

tienefa^i, exproximís caftellls eo concurfttm ^.Vegetius incer vlicata reícit-.Si<br />

díiñfdt ftntcopix,per noSfemfiammis,per diemfitmofignifcari<br />

ficiü.<br />

D I A L O G. X.<br />

De imperiü caftrorum ^ ^ admimflrationem hütalibm. Tñbmn<br />

"^ pei- ykesfAíwnt. Et SaítttAtioms dncum.<br />

np A N p E M, tán<strong>de</strong>m, <strong>de</strong> Vigiliis abfoluimus, &; ad Exercitia ¡mus.<br />

•* A V D. Ncc tiunc quidcm plené. Li p s. Quidautem abeftíA vD.<br />

15c Tribuno fiue Tribunis, quos crcbró Polybius fi¿ tu nominartis, SC<br />

fereduoSjaut vnum. Qiiis igicur ifl;c?ccrcus,anquem cafus dabat?<br />

Li ps.Ule verc) certus.&nihiliiicacafu. CommoQcautcmpctisiSi:<br />

dabo.quiafacicnonad diílafokim, fcddicenda. Ordoinhacadminiftratione<br />

ccttus fuic.ncc omncs Tribuni ílmul inipcritai"untjnc(]ua<br />

. Mul'ora confufio 3UE diíTcnlío etiam, cíTct. Seis illud vecus,' OCit aja-S-or w^At*éBife,ittm<br />

y_o¡p-u¡)i. Quáferie &:diícrcctone,iílaro!ybii vcrbadícent: recita.<br />

PoLYB. Tíitís xa^-oAe:' ^omiacrm '^ Vniuerfamlaterüj-roha •<br />

7;Mjpf


LÍBER QVJVTVS. 2,8J<br />

p^HCLc.l^'íWjki^ÓTí^'^a/?- caftrenfitunc^rsfunt, J<strong>de</strong>m<br />

^q^^lúvTVPcwi^íy'Tmji&^i imperimndi modus Pr&fe'<br />

(M-(!Vf^iJ-á.z°K;'0l^'i7^^?m ¿íomm infocios. Equites<br />

'^íía/p:^oi,7íSngaíxcí'í^(pa- vero ^ Centuriones curru<br />

Tí a^,ymT) temfm cuiqu^^<br />

kcíg-moKoii^gñ. reivenit.<br />

n Vniuerfam Uteris frobaíÍ0t}cm.'\ Hoc ad caftrorum mutiitionera<br />

ípeíbac, <strong>de</strong>quádifhíim.<br />

H Dúo Tribum.'\ E qimque legionc vnus, vt iam audics.<br />

» AÍUmcÚAm caStrenfem cnr/tm.] Ncmpe vigilias difponere, circu- ' TH-WM<br />

irc;teffcras Se ílgniim darei(ácnique,quidquid ad vlum, imperare.^"^''"°'•''•<br />

Sed inprimis cciam ¡us diccbantj&cauífas liuc lites militares cognofcC'bant.LilliuS<br />

: Tribl!i:os&hirarcydcrc i/jpm^dfihfinebam, á'JigMumab Lib.iiTiii<br />

e'ispeíebant. Imópunicbautctiam,&;<strong>de</strong>capitecognofccbant. inPolybioinfra.<br />

» litbmosé'biaos fe Mm<strong>de</strong>ntes,'] Totiimhoc ita exaudió , vt vclic<br />

vniuslcgionisrex Tribunos in eres fe parces diuiliírc,&:binosimpcraírcDí«i/r'-'f"/-*-<br />

, n 1 inxqua-""<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


•I,¡b,II.<br />

Dial. IX.<br />

Zijriitnio<br />

-'nomine<br />

Diciiria-<br />

iS^. DE MIUTIA ROMAIÍA<br />

iiia'qualis.^ftas tota in cxpcdicione &:: operc; hieiiis pigra & otiofa.Ncqiiis<br />

crgo qucri pollct, auc honoracum fe parüm , auc nímis oneratum^<br />

omnesadres autotium admittcbanc,proiictémporacrant. Cogitandum<br />

ctiam ,annon ha^c femeítris diuiíio occaíloncm <strong>de</strong><strong>de</strong>ric 3>/¿«»ár<br />

Si-mejirihia¡ <strong>de</strong> qii is ' dixi.<br />

„, í<strong>de</strong>mim^cntíindi modm Pnefelierum in fid^s.] Qui Pr3;fe¿li Tribunis<br />

vbiquc adxqiiancur.<br />

n Efjuites vero & Centuriones, ] Omnc'fnc equitcs ? in<strong>de</strong>íinité dicit:<br />

ícd Decuriones iiitcllcgi tantiím , racio 2¿cxcmpkim diftarc vidcntiin<br />

vt iiicriut modo ij,qui in imperio. Ccrté alius ille numcrus pra-'grandis.<br />

» Cum prima luce 'ven'mnt adíeniaria TrihuKcrum.^ Ita me Deiis,hoc<br />

Coifiirio- piilclii-uin. Ecce icxaginca Centuriones, triginta <strong>de</strong>curiones (in vnáleí/"/^j¡-/*í<br />

gionc fupputü.)veniuntagmincj&: compoficc, ad Tribunos: (omne'ñic<br />

Tribiinot. Tribunos? an eos modó,quorum illis mcnfibus imperiumf Jioc vcrius.^<br />

vcniunt, inquam,ad Tribunos,per fpcciem oíHcij, vt falutent S¿ vt dc-<br />

Trihini ^Jdiicant. Q¿id tum? ipliTribunicumhoccomitatuadlmpcracorcm<br />

rm^'" ÍLimmuni.Nónnedccoréomnia&vcilicer^addignitatemimperanrium<br />

augcndamí'ad unprimcndam fubditis vcneracionemí'iofephHs <strong>de</strong> totü<br />

Lib.iii,<br />

EKIJ.<br />

iftá re: T'mh S\-rtw íci},n a-'^a.-nam-Kov (^ £^ 701^ tif^Tnvrap^aA'/xaso/j-sr^o5<br />

JElitA^?^íap^e,H^Ia-tujiaatvdatraaóiM/joi, ^3-' cSt -t&epcTOP í^í^óvaT ¿A&ii'<br />

Oí ^í^íop^i -ra-aí'TTí: (J^ía»c érjiíb mireram,milites qiñ<strong>de</strong>mfingiili (td Centuriones<br />

, ad Tribunos forro ijh comteniunt [dutaturi: atm quibus adDacemprimariiim<br />

omnes <strong>de</strong>in<strong>de</strong> ordinum ditcfores, Ea<strong>de</strong>m dicit qua; Polybius:ícd<br />

hoc amplius <strong>de</strong> militibus, quód ij quoquc vcncrint c (üá quisque<br />

centuria íalutatum Centuriones. lam addjt noílcr:<br />

» iHequidquid agenditm, Tribunis edidt.'] Non otiolá hxc aut hono-<br />

sipiüma- rariataniüm lalutacio,redviIÍOjAfrtw^/í;Wi'í'//i?«/í'IcaqueIn:]peratürtúc<br />

mereSt^niim dat ó" nÜ^ mundataperferenda adfahicchsXlMr lamen tara<br />

•Nili 8: mané lignum .''nam ilkid' no¿turnum opinar intcllcgi, &; vigilíarum.<br />

'" uiiliT'' ^íícOjquta &; Tribuni plcruraque diem occupaci j&: ipfc Impcrator huc<br />

velimvis<br />

fu;irc.<br />

OrJa in<br />

imperiií,<br />

Lib.Y.<br />

iiliic diftrahi poterat,5¿:abire.Pioui<strong>de</strong>igÍtur&maturé:atque ipíi tamen<br />

apud fe habebant,doncc promcndi tempus,ó¿ vcfpcrc pcceienc Centuriones.<br />

Sed vi<strong>de</strong> milii etiam pulcherrimum imperandi modum. Impcraror<br />

Tribunis edicic; iíli Ccnturionibus; Centuriones fuis. Q_ui ipfc<br />

apud SpartanoSjVt ^cribitTh^cydi<strong>de</strong>s:Bsí£7^Aí'ítlíaJOl'TBíuV¿Hí/Voy:^'(í'l'-<br />

^««^;íJTíz/. ¡(^nlqf^ 7icMfAáp^oii;aujopes e/edicit-,isÜCentftrioníbus i/ji ^inqieagen/iriíS;<br />

hi Dec/tnis-, hi Decuria. Prorfus i<strong>de</strong>m ordo, nili quodplulculum<br />

criainic¿tus. At iiiillo Romano IcuitcrinnouaiTe PauluSiEniilius vi-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

dctar.


LIBE K. Q^li^rvS. iSj<strong>de</strong>tur<br />

<strong>de</strong> quo íraLiuius: W arditeacfine ÍUMUIÍH smma Í;Í agmine, ad ^•''^•^'•"iinutiim<br />

impcriiimque DHcUfierent,fromdit.vbi ommhmftmtd fvonnncUretur<br />

qiiidfieret, veque omnes cxaudirent, imerto imperio accepto, alias abfe<br />

aducientespli*s eo quodimfcratnmfit,dios mimisfaceré, clamores <strong>de</strong>in<strong>de</strong>^<br />

dijfonos úTiri emmbus locis, é'fy'iin hofies quam ipfos quid pare furfcirc^.<br />

placeré igitiirTrtbamim militum Vrimopüo Icgionis fecretume<strong>de</strong>re ímperiam,<br />

illu & <strong>de</strong>infingidos próximo cuique ÍK ordint Ceiuuriem dicere quid<br />

cpmfaUofií:fineaprimisfignísadrioiiipmitm agmefi^fiueahextremisad '-•<br />

»r/w(?í/'¿'rj^írW/íw/í.ScnccaluKfpc£tauit,Epift.Lx.^¡júí/«£..ví^f;V;- \^<br />

bus his,qHos magm Imperalorcs ordmmt^fieri vi<strong>de</strong>mm, -vt impeñimt ducis<br />

fimnlomncs copia fenüant/ic difiofu^ vtftgmm ab-vfio datiimpeditemfi.<br />

m<strong>de</strong>quilemg^percitrrat: hoc aliquanto magls necej¡krum ejfe ;?íí¿¿r.Othonis<br />

ctiamilludapiKlTacitumhucrefero ;/«7éi3«f«?wá«í:7ír;/^,CÍ'/i:i.Hift.<br />

rigor difcipUnx habet, vt mtdta Centuriones Tribunófiqm tantiim iiiberi '¡'^"¡¿^^<br />

expediaf.SiC cnim reüé fcripümuSjCutn antea vulgatum cíhí;n;!idtaper<br />

Centuriones. Quis ncfcit autem per Centuriones omnia iiibcii? Icd hoc<br />

Ocho aic, quÍHam fccrccaimpcria eíTe , S¿ ipiis tantumTnbunis Ccntunonibulque<br />

edita: quí cúm opusj promane.<br />

D I A L O G. X I,<br />

í>AdBxercitÍA tranfitum. £a diuifiy & primo diciwn <strong>de</strong> Ómrü<br />

excrñtiü. TuliJJe cibos^ yallos^firclnas^ pratsr ar}/:íi.<br />

C E D heuSjVcI nunc dcniquc Labyrinchum hitnc euafimus,& vcnrum<br />

^ ad Exercitia, alteram Dilciphnx partem. Pcrgimus, an prüteriniusí<br />

longlufculacnim eft, &C licebit Augiuum verbo, Alio dic. Hoc magis,<br />

qiiod dum caftra S¿ Vigilias ambimus, vrbcm anib¡uimus,& ad locum<br />

venimus va<strong>de</strong> digicfli.Ergónc domum; quid ri<strong>de</strong>s? A v D. Nam tu mihi<br />

faceré, quod formina; in amantcs,vi<strong>de</strong>ns. L i P s. Qj¿á caufsa? A v D.<br />

Subducere tcpaulldm,vt niagis incites. Q^id auccni opusífamcm<br />

meam vi<strong>de</strong>sjqua: ipsá auditione crcfcit. Res enim magís magifquc allicic.<br />

5¿ vt in puteis quó plus fumiturjniclior dulciorquc aqua cuadit; fie<br />

in hac niilicari re, admeum quidcm guñum. Pergeiói íbggere. L i p s.<br />

Sed enim ipfc putcus nofter déficit, Polybius iuquam: nec ille <strong>de</strong> Exercitiisverbimi.Av<br />

D.TOPolybius efto,6¿;cpc£torciíloprome. Ibiquoquc<br />

Muíarum fontes üUiunc L i P s. Thcatrum hoc, vt vi<strong>de</strong>o, iteriim<br />

rcferanduní efl:, &: fabella tota pcrgenda. Ergo porro ambulcmus paul-<br />

Iiim, vcl extra hanc vrbcni. De exercitüs autem ve ordine dicam,tripHcia<br />

ea fació: oueris, Opcris, Armorum. De primis, fuccutrit M. TuUium<br />

aliquid rciipfiíTe, quod vfui crit j &:pro Polybio vicarium hunc dabo.<br />

Verba funt e Tuícuian.á fecunda, cúm laborcm dilaudac ¿¿commcndac<br />

ab cxcniplo milicari.<br />

Nofiri cxercitmpimwn^un<strong>de</strong>nomenhaheant,vi<strong>de</strong>s. CICERO<br />

... n 5 <strong>de</strong>lndz^<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


.J<br />

zU DE MILITIA ROWANA<br />

3> jí í^f;W(? ij'/ií^ Zífor ^ quantm oAgminisl Ferré flus dimi-<br />

5j í^¿íí/i menfis ciharia ^ ferréJlquidad'vjhm velint, férrea<br />

35 vaUum. 1 ^N^amJcHtum^gladium ^gakamnoftri milites<br />

íí tn onere non^lm numerant ^quam humeros^ lacertos ^ma-<br />

'j npis- Arma enim memhra ejfe militü dimnt ^qu¿í, qm<strong>de</strong>r/u<br />

3> imgeruntur apte^ vtfi^ofmfore't, ahieéíis onerthm^ ex^<br />

3'pediti^ armü'vt memhris pugnarepofint,<br />

Remanda- Plcnquc luc omnia ,qiix ad Of¡em cxcrcitia fpeítanc; vfurpaca Ronia-<br />

' "is pi-a:ccr &: fupra pícralquc gcnecs. Quid limile vlquam^qualc híc le.<br />

giSj&:audics ? Acqiiceius reí íruftuSjiíicTiircrccrc, 6¿ coipiis habcrccui-<br />

Tañt tole- quelabori fcrcndo.Plutarchus quidcm <strong>de</strong> Romaiiis noílris tradidiCjfí'j<br />

'^lnUiúi'i"''aSí' r/) ar-j-pcawnf ¿«OT Tra^n^ ¡tOTnaai TTOTOV '. Ifiexercitatt homt^<br />

Ibid.<br />

ili.Gcoi.<br />

Lib.ri.<br />

cap.III.<br />

Onera ¡a<br />

nesahQtnniUborefatigMtiir. Eci<strong>de</strong>m gencracimprolocutus.- VaSiu^m<br />

Oyeíiíreí,ift^dS'^ht¿ T^/^. 7n)ii~:.'ürófúi; ¿i ^r^'¡\'&i,-u w aaif^i^Vf^v w)imi<br />

I>efídiíiht¡meliítt,é' ifnheállum cerptafluidum^reddit-^Uborficcat, errabiifiumjiricíumg^<br />

cerfusfmt.<br />

11 , SliáUbor & quantus agminü^ Aliacnimexcrdtia omittitjilla fola<br />

agminis,id cfl: Oncris diducit- Q^^ profcftó magna, Sí Virgilij verbo,<br />

pxnéiniufta. Illcíicdcináre-<br />

Notífecm ac fíiiriis acer Bemantii i» tirmis<br />

IniuHofiib fafce viam diim carpit, (jr ante<br />

Hejli expeUíitumfofitisftat m erdme c.tftris.<br />

EíiiscxcmplüFabiiis:o^////c/á^^»;;ii-íy?¿-d"í'/''í' corpora^ efuamlibetfnf<br />

infuis certaminibus ¡peciofa atquc rebufa ,f militare ^f erfafcefj^ ér vigi'<br />

lias imperes^dcfiáant&quarant'un^íoresfuos, Faftcs¿ipícdixÍc, quia<br />

ficalligaras tcrcbanc vcitic ia farccmfarcmasiSiiualéatqueimpcritc,<br />

quilúcfrf/ffj.<br />

" Ferréplm dimidiatimenfiscíbaria.'] QiiattuorOncrisgenera mili-<br />

cihtfe- tibiis imponic, Cibum, VtcnfÜM, rallimi,c llepc criam tocius illcnfls.Liiiius: //•


Ji-umetítum tup erant effcrre: cetrati AuxUiaresj^ mtlUm^ quorum ermt &<br />

faailtates adparmdnm cxigits^ é" corfiora inJUetu ad oneraportanda. Toe<br />

dieium portaíTe legionarios vi<strong>de</strong>s, fcd Tolos: auxiliares, inquit, iiifolici ^"'^•H'^rm<br />

ei-anr&ru<strong>de</strong>s fcrendt. Maníicha-cduricics etiam mol]iorea:iio,&in"°"-'"''""'<br />

Principurainfcriorumrebus oneraiftalcgis. IiiAIcxandroLampridij:<br />

oailúes expediiionií temporefic dijfofuit, ve in manfiomhas mmnas ac-<br />

(¡perentjfiecparUrcnt cibitría <strong>de</strong>ccm &fcptem^'vtfeUnt ^diertim,mfiin harhmce:<br />

quítmuií & illk mullí eos & camelis adiuuerii.^v) illo quoque a:uo<br />

feptcmdccim dieium {\¿cít^pluidimidUti ÍWÍ«/ÍJ, ve in Cicerone )ci-'<br />

baria fcrebant; idquc etiam inter Tocios &:amicos. niíi quod rcmiíii: s¿<br />

laxauitpauUdm Alexan<strong>de</strong>r. RemifitjTcdnündiíToluit.nam&poftca<br />

dicrumhunc rinmzmmxc'^cx\o'\nA\m^n\zno•.Tlitlt»iexannat^a<strong>de</strong>ce^9lL^h.xvi^.<br />

^fcptem dierutn, quam in cxpeditioriempergcns 'vebebat ceruicibuí miles.<br />

Sedan iíloacuü Trumcntum ipTiuii dacnm 6£latunl,anverópanisexcoc^us,quemBuccellatum<br />

(quia Tc£tus in bucccas) vocabanCjambi-p«''"//«/d<br />

go: imó potiús ifte.Sparcianusin PiTccnnio: Pisioresfecjui expediiionem^"""''<br />

frohíhuit, bucceUato iuhensmilites ,?^ omnes:, contentos e(fe. DaC intellegi,<br />

Bucccllatum commuuem cibum fuiíTe : fed <strong>de</strong>licatiorcs quoTdam<br />

afperiratcm ilhm aiit JicciLaccm rcfugiíTc, 5¿ habuifle in excicitu piftorcsad<br />

panem rccentcm. {llevetuir,&: iuiTic miliEcs, imo &: omnes (Legatos,!)<br />

u ce.';, honcrtioresj co cu ni alus vci. Am mianus in luüani rebus:<br />

yígi?iíi dieriimfinmentum advftn dinturnitatem excocium, Buccellatum,<br />

njt vulgo appcllánt, humcrüimpofuitlihentiummiliium. Atqiicvt vcrum<br />

fatcar, polknorifla ratiovcteri vnilior & prior: quia pon<strong>de</strong>ris minus,<br />

in mcuíiiia S¿ modoco<strong>de</strong>ni frumcnti. Procopius <strong>de</strong> lohannc quodam<br />

Prarfedo Pra:rorij fub lufüiniano: P¿i?!cmqui in exerdíu fenur, b¡s cSt ui* i.<br />

confuetudo in cühanumponeré^ vt dillgenier coCtia diu duret, nm cito cor- VV^udaL<br />

rumpi pojjét: vcrum eum<strong>de</strong>m pon<strong>de</strong>re a primo dcjiare, pro quarta minimimparte,<br />

nccc([um cjt. Addicdcindc, varum £¿ vafrum iilum loiíanncm,<br />

vtpondtis hoc lumfibifaceret, necfumptus taraen adig>!em .td<strong>de</strong>ret^ -"<br />

pmcmhnnc in bdmis utp¡jeficcitri,vt in Jfeciem coBiis vi<strong>de</strong>ranr :fcd<br />

eum<strong>de</strong>m in ñaues illattim (maritima tune forte expecUth erj?)Jlali:n infa^<br />

rinamj'úluíuin, eámque olidam & rancidam, CHÍMS cfu milites incidcnmt in<br />

morbos. Sed pañis igicur talís, h¿s inquam coítoí .• quod non:cn hodic tVf ÍO.7Í«<br />

rctinct,atqucita olim Grxcis. AjOT^jeenim dicebaat, hisignitum. Sui-^'^^'''"<br />

das : AÍTaepz^p^c, ó -sj^' p-JUaívi Xiy'o/^ja%7m^ct{ji£


S88 DE MILITIA ROMAVA<br />

7fíe7itis,fcd 'mpccis <strong>de</strong>cemdierumhabere diaria. Atquchabes<strong>de</strong>oncrc<br />

frumcnti. A v D. Qjja:ro. iplíus olim frumcnti an fannx f L i p s. De<br />

frumento memini legcre tantiim. A v D. Vn<strong>de</strong>igitur pañis, cúm opus,<br />

&í qui comminiicbantr L i P s. Auc tundcbant pinfebaiitqiiCjaiit moÜs<br />

txcrciiu.<br />

xnaniiariisfrangcbanc. Certe illas quoque intcr iiiftrumcnra militaría<br />

) fliiflej&comitatascañrajdicascx Liuio. apudqucm varij Italix popitli<br />

Lib'xjcix. Scipioni kuío'm AlYxam cont'cíím:¡ fcuia^ga/eax, fjaf as ,/eíiirc's, i-uira^<br />

•-t^ f^fl^s^dlueelús^molíis.S'^i^ &c Plurai-cbusauílor, Anroiiijcxercitum c Parchiá<br />

reducein,tanic cciicamm, cfiiodsgrep-itmen^ari liccrci, é" <strong>de</strong>fuercntur<br />

melis: qnx rclicíd omii¡£!j¡ fuer'ant, iumemispanim morlu:s, farúm ad<br />

^grosferei^dostrafiJIat¿s.^\^o £¿ iii lumcntis hxc fcrcbantur.<br />

i> Ferré fiquidadvfiim vcli^t.'] Ha;c fgnc,qii^ Vrcniilia dixi.qiKE illa?<br />

nmf'U* _ partem corum lofcphus dac: Ferunt. in-iuit-Kamani pcditcs huíiam é"<br />

va ^ J^ífnratcv i(^ éí^vm: Frxter i¡ia,ffrram, dr corbem^ rtitnmi, &fccurim-,an!pUifá^lúrtir»,fa[cem^é'(Ater.arn.<br />

Muka Tanc ha:c enera, &: percinentplcraqueadlignandum,pabulflndum,<br />

municndum: pofticmum,<br />

id eft Catena,íL¿i captiuos vincicndos. Sed tu me rerpicis, &: vulcu togas<br />

an hax tulcrint omnia ? Ifta, U plura criara, nam vbi ollaj vcru, &: talia<br />

ad viílum; Atqui tuliíTc ifta cüm Appianus in Iberícís dicit, tum ipía<br />

res vult j 5¿ monumcnta anciquaoftcndunc. In columna Traiaiii miütcm<br />

lie vi<strong>de</strong>as;<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


!•«<br />

tr-: •Fíyí•f-vMum.]TcnMal¡AonusS(:é^v^[[umfitiVi\\ostu\crc?Sxpc^''*^'>m^<br />

&C plurimum valíos. In Liuipdcfcpccnis, vbiScipiodifciplinám rcfor- "*'""•'"•<br />

matad Niimantiam: Trm/iíaí/icramJruiKeMumacJeptíííús-va/Usferré EpíM-Tn.<br />

c¿>geí'a/.lii co<strong>de</strong>ra ácdüoaenis. Armati cum dharitsin quinqué Mes, vd~V\^.iii.<br />

Ifsjj éiodcm Mxrtio in campo adcjpnt. Sed hxc rariora: ex vfu &; raorc<br />

fuic, ferie tcrnosiiuc.í¡tiatcrnüS.Iprc Polybiusivbi ex profclTodc Vallis^<br />

libro.xViT..Eríái^p?ÉaÉy|^e/et,ami>nampariter é' armaportadi.Aitgra- •'fwi' m<br />

du miliíari: qui fcilicet grandior. átqucita quati proucrbialitcr Plautus; !„,[/* loni-<br />

^;« /jífjc metimtir gradibtfí ^iliiarirs ?<br />

Sedqiind iftud icer & quaiminijdignum lie inquiri.Vcgctiusita <strong>de</strong>íinit!<br />

i/


1>0 ' ȃ MTLITIA RiMl'ANA<br />

Wjííw«-proIiocmoiio,am:fupraeurn (vbiceleritateopus/excmpk VciiiHir-<br />

*'""'' x\o,¿cCxfziT,bc\\o AírkoiTeríiávigcíUegrejí£S ai> Agar,fiiiecmmi//fa<br />

faju/im noííeprogrcjfíu^adThapfumcaftrApomí.'Ei\toz\\\2.m\\\\^CQnfí-<br />

•,<br />

ciccum coto cxcrcitiijiicc fcx totis horiS) idqiie noílumis, &c (quod notes^xftiiiis.<br />

Ex autcm fané noclu breuiores, pro more Romano : atque<br />

hxc Apcili menfe gefta/Inipfq CxíarCjad Gcrgouiam nuncio acccpto<br />

y ácMÁuoxumi\cíi¿(X\onCi'^o(imc¿.\:im-ño^cmlegioKesqitaítu(>rcxpe'<br />

ditasié'equitaíimf educu: faffliam miiÜA xyi-v.prggreffu-t, afamen ^duo^<br />

runí cunípicir, moramr, in <strong>de</strong>diiioncm accipic; Tribits^^Soris noSiurnU<br />

exerciluiadquictemd.il¿s,fummoJ}adiomilítHm,ayj(eíntumfol¿s,ifj(afm<br />

redú.lz3. quínquaginca mtllíaconficica media nociead dicialcerius initium:<br />

red,quüd fanémirimi,rebiisgercndisí¿hoftcimpcditus.Sed5¿<br />

Í<strong>de</strong>m Cjcfai', periclitante Q^Ciccronc, ciim M -CralTus hora tercia dic»<br />

z¿\xcxúííctjCOdiccircitervigintimiHUp^Jpiumprogreditnr. Nec longé<br />

ManÁBiieí aücer MaccdoncSj <strong>de</strong> qiiibus Polyxnus: Phiiippus exercehai vna cuniAr-<br />

*.^°l^''''"mútrecentafipefin4tA-ambid^r€,fer€ntesgd£^,pdta},ecre^,pirijfu,^<br />

pr^terea commeatum,(^qu-xcumsiue 'vafa cotíídiam -vfttí. Rcddidí fidclí-<br />

, tcripravcrbar&nómieha-cfuncmilliaria/rig-/»/'íyf//í'íííampIius? Vi<strong>de</strong><br />

• - ^<br />

S¿ farcin,is,5iarma, haud longc abeunta duritiá Romana.; Imó.vrró iii<br />

• frumciitimuclopana>reciffeetiamIcgo, Simenflniíimciilifíc. Fronri-/<br />

lib. 1M1 • nus- Pbilifpm cu-mpñmumexerátum conjltíueret, 'vehiadorum vfum om-<br />

*''' '• nibm interdixit. etjiútibm non amplüts qalm fingidos calones habereper-<br />

• Noia ae inifit^peditibm autem <strong>de</strong>nisfingidas, qui' molas, & funesferrent, Indfiiu/t<br />

ftpii' *' exeíintibiesiriginta dierum farinam eolio portari imperauit.. O exiraiii m<br />

regem,&:digLnmi filio Alcxandro/cuius felicitas tamcn&magnicndo<br />

fiiicavirtute6¿rcminibiispatcrjíis. Ncc Macedones ifta foliimjícddc<br />

EíMnjC«-CattisTacÍtiis.'0«;fle robur i» pedite. quem fitpcr arma ferramcntisquo-<br />

"f'J"- que dr copiis onerajjt. Qiiin Sí Turcas Jiodie, ^Uam .tneum yfcuteUamjfccurmJgfíiarfí{mJaaH/rf>»cumannofíá,S¿tQ.lizquxdAmíctíC}{c'm'íiisj¡cr<br />

cosqLiividérc.Q¿idnoílraadhxcignaúia'refi'ag.i,cur,autri<strong>de</strong>c:6¿tan-^<br />

tilm ab onerc fercndoabrunt, ve vix fiía arma j quid arma ? inió vix Icfc<br />

TfTptmi- fcraat,&; pedicesetiam vidcas inequo vchi.Quam malc memores difti<br />

M*v'!hL iUiusScipionis ;quitalesquofdam ignauoscümiiiagmincruovidíiu:t^<br />

equis iuflit <strong>de</strong>crahi, & addidit: 'Hdñl ab eonñUte boni exfipeCiandum, qui.<br />

pedikusfüísambnUrcnsnpoficl: Appianusin Ibcricis. A "i D.Q_uidquid.<br />

adfcrs,non <strong>de</strong>fino adniirarioniSjníc vi<strong>de</strong>o quícotoneraiis lata. LI i's.<br />

Commudc 5¿ facilc/ed doílore vfu. Nam a primo tirocinio condifcebant,<br />

& alfiduo <strong>de</strong>indc vííirpabant, Nihdatttem efi, ait v^-c Vcgetíus,<br />

qttodno» Afiiduam€(i'¡lalio facilHmumreddai. A v D. Sed qfixro tamen,.<br />

an nonSerui üs & íumenta? Si hax ihcrunt, quidopus illa ipfos fcircí<br />

c4»mi -\\^ i-ps. Refpon<strong>de</strong>bü diflinítc. Habncrc feruos^fednec muiros,nec vul-<br />

«ü» fuMf, g^.Xribuní,Centuriones,S¿: digniofes militum habcbant: gregarij non<br />

iniiig. habebant.SalluIliuSjdc Mctcilo: Nc lix£ exerátum fequerentur- nemles<br />

gregarifülncafirií^ né'uein agmine,fermímauñumentumhaberet. Vi<strong>de</strong>s<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

anipu-


amputatahffcadiumenca incrnx,fi¿: ncytium gregariis liciiiíTo. Sedad-<br />

¿ic idcín eciam Salluftius: ceterts arcfi'mcd'iiwjlatfíiffé. id cfl:,dígniorii<br />

%üsqubqücpr:eíiniíre,vltraqitos&:qnotnon.habercijt. .NccaliterinP''J''^í»vecerimilitiÁ:<br />

ihícquenti,bpc&;a!mfoluuora. Tacitusdc VitcUiano '''"'•<br />

cxercitu : Sexagmta milHa. armatúrumJ'eqHebaníur Ikcnúk curvufta.Calo-»' -Hift.<br />

num níimcrm ¡imflior. Grandis numems,&: fupra iplum milittim : quod<br />

probo.'iaoftvü Ccíiroh nan probum ,&• inter CÜI;Í uptclas müvcicc habcc.<br />

I()fciíl>us tapien alicer,' qui ^tiiumcrofis iftis calonibusrcccnret,5>: patt¿<br />

ábqúa próbác.' "^r¿«>, Inquic, rcf^af'íiño 'aú[exagintamilüa mititum, CaU»»<br />

prMer c.iÍot¡es,


LÍBER Q^i HTVS. *9S<br />

Trop'cüJrííTOpetyVoi'£;i;ei7-£^- co<strong>de</strong>m modoatq^ordinemar^<br />

i^^ii,aÁ\^''é> T^iovf^f^^^^^. ^em^ipfitunthmExtraodi':<br />

¿SíMK^i, TIM Qvoc/Lym din ^^r^ pro fióte ter^um curat,<br />

TÍif 7t^(á%mpiioLiV)i^ ^^^^^^f^^^^^^^pr/icedmUea^-<br />

V<br />

•dv}ii^TiavjdS\,'cwrcÍ7rc¿- <strong>de</strong>mq^rurfar fequuntur. 'Vt<br />

Kiv ítt) "Sefe üOLTÓTtiv, ttcu commodi fcílica ^ quod ex<br />

^í3fe^' r¿? V^^CK; i{¿\


cok; CoU-'a:<br />

12J4*. " Dfi -MlLlTIA 1I.0MANA<br />

>imiipl{\w Tz/i' 7ro?\íf^¡m m- pedimento in hofiium aj^S'.<br />

(pM'\aA.^oi7í-^vi^^^;;^^'^Qm¿f^n^-CeíerMmbremtém<br />

¿ ;U la. mif^i r^iü-v ¿Tú^i-dv re armatorum corpm acctpit<br />

cCi^fxa ?.ccf¿Ci


LÍBER ÍTVS. ±pj.<br />

viíláiuiSiJc4^^d7i>iHÓi'&si-'i(^ bít^ diximH-s 'vhertim S.<br />

uíaoc.'^oixovcüi'o•i'«TOP¿f^pA- difi'mB;e. Hüinhreuiah-<br />

>« >^¿jía, ílct í^ pcto'm Hvaii ikofilutü^ quoniamfacilisdi-<br />

SicLTCL^irúYimv^moÍ7rd¿Tm (m(r- ^^enjio^ omnih^s interi4a¡l¿s<br />

fj.cJiim-^mAky'¿iT&>i> ¿^ctsíffJ.á.' <strong>de</strong>fmtü. iammte ^ con-<br />

-ím,!.^ h %hí&. m^am Iwlí^f^ A"^^ •* ^^^ Vexiüum <strong>de</strong>fi-<br />

^íd^^^^t7^¿>rnh^¿'^^TÓn(¿ltint^'^mmqm<strong>de</strong>m ^pri-<br />

It^íP^ rnv ^gpalnfoSírmíw, íííli- níum inloco ^hiPratorium<br />

Tipou^ á^s rW (¿%V rt?e?Jíf*9-«'? ponendum-^fecmdum mía-<br />

7ihtvpdg'}pniw¡7i\f^im'^fpoLfA.- tereele£lo,tertmminm£día<br />

|ttííí,Éíf)' íT^Oí:yA/ctp;^oí(ríí»)taín, linea^hiTrihunitendunt-^<br />

TiTc^Tm n-ctí;cvTÍ9c/)Tc¿?eí4- quartum.vhilegiones. Et<br />

TÍVEÍÍÍ.ÍC *5tú5íí (ticyj.TTOíHffí cpoí- 'hííc' qui<strong>de</strong>m faciunt punimlg.rbjoás^s-e^T^fot;A


^.<br />

--.f<br />

Í9^ 6E MILlTlA H.OMAHA<br />

7r.chívd(rm?'pctV7rihp$[^íé^oí>, 'vrhem ingred't^ur.JUke*<br />

)(^ ^ CAtíi ¿ictKhltm'^g W Títt nim ftatim a portü <strong>de</strong>cii-<br />

7njX(S¥jS¿ÚmsKa.^oi


• ^<br />

¿\} TIU) 7rs§i raV rdcp^tA ^- 'iJ^ro ¿Ham qm circafofaseft<br />

hcUTííce/'^ j HÁ T-á'Ma Tct ^riimnam ^ lahorem, quíi^<br />

T^ci/¡iinó¡MCMoí. Sy^íS\^W2-


19? »E MIllTIA ROMANA<br />

•rí;tr7jra/3£^íi«ío'Ta/,^í MÍ7i5*&n)Afí!pSíjfiTa^fíí)f. Ó'TÍ xtíciL^sA^ja; T^ÍJO-<br />

WIO'ÍEVÍ^ , };ctJ:ííí'Oí7ra-CüT«x/:avTiÉow£n fíéjíi í) í^ií '«>€P'-^i'


LÍBER, C^V^INTVS. íp^<br />

manu ScutumvelHafta. Phrafis,quácrebemmcPolybius,DÍodorus<br />

Xenophon vfi. qui ctiam dicunc Sha-píiíÉir -Qi ¿'ópv, '^KMV SÍH Sópv:<br />

ité ¿K Sóe/fÁ^ 7ia(¡ifj&c¿?^'lvj&¿ talia qux: niliil opus fubciliüs híc explicare<br />

„ Komanapr'ma Ugia, a tergo hakns-vafafu^ &imfedimcnta?^ Ha:c<br />

eft confitctudo, <strong>de</strong> quá Caiíar 11. Gallic. ^idam ex Belgií, eorum dicriim<br />

confuetudim itineris nefiri exerátm perjpeüá,noele ad Neruiosferueneriint,<br />

alejue bis <strong>de</strong>monflrarunt, ínterfingulaf legiones impedimcntcrum .<br />

magnumnumeruminterce<strong>de</strong>ré: ñeque cjje (¡uidquamKcgoíij, dimprimale' w,. •gio<br />

in cajira vemjpt, reliqu^g¡ legiones m^gnum^atiur/i ahejjemjjaacfuh<br />

fdrdnisadoriri. Hocica Belgxhaudvancobferuarant^&retulcranf led<br />

feíellcratj quod Cícfannox mutauic, vicinus holli: 5¿ Agmcn iufticuit<br />

altcrum,dcí|uo Polybius addit.<br />

M Euoliiere Haftaloseporieat.l Icaaccipio {ctfiobfcura vcl ambigua) ^lfj¡''*<br />

vt velit niliil rci aut opcrx cíTc; nili vt confpctto hoñc, Tubfiftanc impe-''"'<br />

dimenta, S¿: ad latus cxpliccnt fcj & libero loco ftatuant Haftaci .• quod<br />

Í<strong>de</strong>m Principes dcin<strong>de</strong> acTriarij: 6; ííc pugna legitima inftruíla. Sed<br />

vb¡,inquies,Vclitcs?cgoverómirorPolybiiimin neutro genere Agnai-^^'''^'^^^^^^<br />

nis meminilTe.Credibilccfl; locum ¡is í'uiflc qui in Acic,id cft in fronte j/rj/j.<br />

aut latcribus iuxtacquites ipíbs. MaÜm tamen nunc in fronte, &í pra:miflbs<br />

ad cxplorandum holttfm:quod fadicatum alias legi.Ad licc porro<br />

duplicia Agmina percincr, quod Seruius ex Varronc notat: Duofnnt ^'"'i''"'**<br />

genera ^gminum:£)nádralum^qtiedimmijlisetidm tumcntis incedít, vt^^f^""'<br />

'vbittUtopit cor-fi<strong>de</strong>re : PiUtum alterum, quod fine iumentis íncediíjed Ínter<br />

fe <strong>de</strong>nfitm efi, quofaaliusper iníqua loca tramittatur. Scaitras <strong>de</strong> 'vita.<br />

fita : In á


JOO Di MILITIA ROMAWA<br />

varíaiu ¡r. dmtam, informam Uterculi, agmcn ducens. Moneo etiam , etfi hace fola<br />

aginia,. ¿^Q SeruiuscumPülybiocoinmcmorac: tamen aliteracquealiteragmiua<br />

fiEpe inccíTiíTe. A ledione Sí obreriiaúonc res pen<strong>de</strong>t, adquam te<br />

remitcG.Vndc omnia inihi pcompca IJc ambulanti ¿c fabulantif' Occurrit<br />

tamen Ammiani <strong>de</strong> luliano Imperatore, qui in Períí<strong>de</strong>, haud malo<br />

IUUMÍ<br />

coníilio, yám«rta- ¿- calones ^ affariñonem imbe!lem,imfedimentorumqi<br />

ífib'x'niu. Sf""^ '"""^} W/frvtriimque latits injlimitfrocedcntiiim oráinum, mqui<br />

'vifubitarapere^lur,zitfepccontigit,imfrotcílá. Quxdirpolitiofiiít, ve<br />

vrrimque aUteribus miles eíTct, in media Icrie atquc ordinc iumenta.<br />

ufifhiar Ac veró in lofepho ordo totus alius, qucm illc bis, vt follcnncm, paritíiBU^'"<br />

^'^'''ii'^cr dcfcribic. Brcuiús <strong>de</strong> Tiro, qiii Hieroíolyma ibat: Progrcdien-<br />

Lib.Ti. teminhofiilemterrxm TitiimfrAibant regia auxilia(¿-omncsfecialesco-<br />

Excid. pia.-pffji quos Mitnitores 'viarum,& metatores cafirommi<strong>de</strong>in<strong>de</strong> Dticum iumenta<br />

: acpúfi eorum armatos ipfe Tiíus, ciim altos feleStes tum lancéanos<br />

(iiue Spcculatorcs) hahcns. Poji ipftm equiíes legionum^ qni machinas anteihant:<br />

&p9fi has, vna cumfekclis Tribuni dr cohortiam Prafelfi. Se-<br />

' cunditm ifios,cÍYca Aqtiilamfigna^ ^ ante cam \^eneatores. Pojl istes ipjk<br />

phalanx(l\uc\cpomur\ agmcn)/¿níifn'víríírum ffrdi^jíhitsdilaíata.Seriiitia<br />

aiitem dr calones cuitifque legtonis retro cam,^ ame ipfa iítmenfa. Vlti-<br />

»Hiccmm mi ver)) omninm, Mercenarij^ eommcj^ cufio<strong>de</strong>s " Fragijincagminii coa^sno"fói«í!<br />

^^^- Diflufíds <strong>de</strong> Vcfpaíiano: fed quid verba adnuniciem ? quin tu c libro<br />

tertio cius pete. Ego pcrgo in icliquis qux Polybius addit. Nam in<br />

occaíione rcdit ad figcndacaftra, quod Iblct fcilicet poft itcr • aique ira<br />

dicic vtiliter qua;dam, antea non dida.<br />

Triíuni ad „ Pr^euntTribunus¿TCenturiones.^ VnúfneTribunus ,anduo?cx<br />

Tmlir'' ^1"^1"C fcilicct Icgione vnus,vc ante diClum in adminiftratione totáca-<br />

Viiugaii. ftrenli ? illud opínor. Hoc ctiara, Legatum aliquando auc tales adiunclos,ciimpcriculiimmaiuseíTetScdiligcntiusponendacaftra.ItaScatius<br />

in Bolani laudibusponit,qui Legaius,quód eum Corbulo fa;pcdíkgcric<br />

ad lianc curam:<br />

t.Siia. Solanus iterpr¿tnoJ^ timendum,<br />

Bolanus tutu iuga commoda qu&rcre caHris,<br />

Metari Bolanus agros,<br />

n Ceninrtonum illi, (/«i ad hoc rnttmis elccfi funt. ] Oñcndit munus<br />

fuiíTc in hominibus certis, quod & Vcgeiius oftendit: qui appellat eos<br />

iieíaiorts. Metaíores. Sed credo cius a'uo diílinítos aCcnturionibustiuíTe. Ipfe<br />

:MititTi. <strong>de</strong>fcribit Metatores,qui priccc<strong>de</strong>ntes lecum cafíris idoneum eltgunt. Metari<br />

íiiné non aliud,quam dmi<strong>de</strong>rc,Pecare fuis finibus 8¿ metis, Vincas metari,<br />

in Qo\\in'íú\7í-agros metari in Virgilio legcSjad íationem:^f/íií.i/'


t<br />

LÍBER Q^INTVS. ;ot<br />

Gloífis; (7r«Wi* ("nam &: Ce fcribitur) yidum, fSaoiA/KH ysáfXYi, Jí'o-^^,<br />

Es<strong>de</strong>m-* Grumat, iM^my ¿^icoT: fneíitur,ex/equat. Fcftus: Groma,gen$ti<br />

machinuU quÁ regiones agri atiufquc cognofiipoffitnt, quod Graá dícunt<br />

•yrafAma. Eft Icilicet oTÍfe^t TÍJISP/XH, quadratum duabus redis fe inrerfecanribus<br />

feduiii: cuius formafupra,in Pretoria fedc.At Dcccmpedam EÍ D«ÍM.<br />

Cicero eriam huc advtocat: Peritus metator (¿- ca¡/idus <strong>de</strong>cempedk [uk ^'¿:<br />

faxa. diuiferat. In<strong>de</strong> pro Mctacore Becemfedator, in codcm : ^^equip- PhiLxul'<br />

muí agñprüíaii &fublki <strong>de</strong>cemfedator. Porro Mctandivox jVC íólct,<br />

fufa IatÍüs,S¿: a cañris in vrbcm iit- Hofpitia,manlioncs,&: quidquid tale<br />

adlignatum, Metari dicunt,6


I.ib.r.<br />

cap.xii,<br />

Cii/lra i»fiar<br />

vrbis.<br />

L'b. viii<br />

lid,<br />

r!J.<br />

Lib. r.<br />

. Cífnrü<br />

tpUS !1<br />

jt lililí icel.<br />

30Í DEMIL'ITIA ROMANA<br />

•" ¿luartumincA,íidqttíímponunt[egíff»es.'\ Hocobfcuré, im6'prau¿<br />

in Gia'co,ncc Laícarisexpediuit.Einendo.- i\ap Iw-ríS-ctl) r¿ afan'Tncík:<br />

fenfii quera Latiné cxprcinj&: res ipla prxfcrt.<br />

,) Ffjf exerdttfs in notam é^paíriamvrhem ífigríí/iaíiir.'] Pulclira<br />

imago & apta, qux fíe etiam in Vegctio: Si recíi conUituta funt caffra,<br />

qHKJicmtatemmiiratafíi'vi<strong>de</strong>fUurfecifmfarlare, Ec rcsipíacñ. Adcíle<br />

omnes non peiiti folüm, fed fapicntcs: ncgo aliquid aptiiis, &¿ per omnespartes<br />

cftcftius, cogitari avobispofle. Xenophon vcmagiiiim in<br />

Cyri caílris laudar, quód tlyj¡v ;¿a) cmmíx WI/TÍÍ 0/ ap^ovr^i; ^ j»;; m» -<br />

vcuc, hahehantfigtJa qu^Jarít omnes Ditccs infuistítbcrnacuíis. Ex quo cñiciebatur,<br />

inqiiit, vt (¡uemudmúdum in epdís indufiriofimagisferui variorum<br />

domicilianorunl^d^ eorum máxime quorum opera xrebra/tui opporíiu<br />

aañta i» Cyri cajlris mnifiri eius '^figna Ducum noffeitt, drjiquo corum<br />

conuentoof/itseffet^mhilqusrerentJedreSikfiaúmadéttmirent. Atcnim<br />

hic non Duccs folüm noti aut nobiIes,&; perpcruarcüitini fedcs.-íld fínguli<br />

psenc milites, in quáclaíTe aut manipulo quifquc eíTet. Polybij igiturcomparaciovenfl"tnia.Sunthícportx,liintdire¿l;x'vi5,runtfoi'a/unc<br />

omnia dimenfa 5¿ d ifpoííta, ve in ordinattlTimá ciuitatc folent.<br />

D I A L O G, X I 11.<br />

T>s Exercitío Opsrü. Exempk düt^mt emfrnodi HlitjIrU,<br />

•C" T <strong>de</strong> Aginincquidcm íftainoccafione,vciliceran ncccíTario^díiSa<br />

'*"' (wnx.o:jÁ Opera vocaniur,recundam Excrcitij paitcm.Quiscaquoque<br />

fuggerccí'quisThcfcusfilumfermonishuiusdirigct.''nonrepcrio;<br />

nili quüd Tparfim tangunc 6»:: vniucrsc.Vniuersé quidcm ita Liuius: lam<br />

in opere quispar Rumano miles?quUadtolerandumlaboremmelier?hlQ^z<br />

hoc illcjvbi Romanos cum Maccdoníbus comparat, &; hac.parte longé<br />

'ancciuilícadfirmat. Tamcn&: illiptofcítóluc laudabilcs. ScPolybius<br />

eos dcfcribic Áe-mi/py>úí, i^i ra; ra^fííoí^ ^en^KOTntísx, K, 7¡aaax TIÍM<br />

v:iabTlw vxA^i-Taei'av ¡pi^T^vaTetToic: 0perarios,(!r árcafofionesé" cafirorum<br />

muniíiones, (^ omiiem eiufmodi ¡erumnam, lahoriojipmos. Sed haud<br />

dubié fupcrarunt Romani: ncc fucrunt,aut eruntjifta te iis milites com- «<br />

parandi. Horrcfcit mihíauimus (vero verbo .vtor) cum opera illorura<br />

vidcüjUcca magnamanujnecin magnotemporcfaéla. Gigantesfabulata<br />

efl vetuítas, £¿ Pctlicos quol'dam reges, qui montes ftruxcrunt.aut<br />

complanaruntíhíc veros eos habcs.Iíli parrarunt,quidquidíidcm fupcratj<br />

Síficri humana nianu vix polFc vi<strong>de</strong>atur. Longus autlupciflucns<br />

lim, ií omnia colligam: rcm alTeiam inpaucis&illuftribuscxcmplis.<br />

Ca:rardumÍnGalliácIl, pra:ter alia, Atuatícorum opidumobfitlcns,<br />

•V^líofcdumdf.0<strong>de</strong>cim.¡in cirtuituqnin<strong>de</strong>áríimHÜumpajjimm, (relr'ifque^<br />

caftef/tícircummimiiifi. Vidc &¿ ípacium, tiUod eíl quin<strong>de</strong>ám milÜariuin,<br />

e¿ valli continui akitudincm ^¿•¿s'ft?» x i !.&pro rata latiiudincm : ampligs<br />

toE tunes ligueas in ambitu cxílmílas/adrairatio te tanget in pauí<br />

cis<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

-i


LÍBER, QTINTVS. ;OÍ<br />

fl* cisdiebusjíbla militan manuUxcconfesa.Quid idcm Cafar,¡ngreíTuEw[¿f^m<br />

Hc\y\QÚorum\nyro^mc\zm^y^c\tixi\xs}\%\ciiicümvnUegioriequamfe-'^^^^^<br />

titm habebat-, miliúbttfehat•.[tá-^''^'"'":.<br />

{^Q[tc^3¿¿Áz)foJJhfHÍtpedum'vifmítdÍrecÍUlateri(}:ií duSfa. Itcrüm'"'''^\'<br />

abeáfojiÁ pe<strong>de</strong>s qHAdringemosreccclcfiSjtcXia^n^mm^iúonzsmíimyiit.Ea<br />

eraNt,du.e foffkquw<strong>de</strong>cimpe<strong>de</strong>slat.t,eÚemitUitíidwe: ^Harfimifíteríorem<br />

etqua cxjíimnne <strong>de</strong>ruuta impleitií. Pofi iít/is, ¡^g^ere ó-VAllumpedum dito<strong>de</strong>cimcxñruxit-.fiue<br />

lorkám p'mnasíj¡ adkát,grAndih!¡s ccruis eminenúbíis^<br />

qui xdf(enfum hostimn tardarent. Et turres toto opere áramt<strong>de</strong>dit, qiiít pe<strong>de</strong>s<br />

oéoginta fnterfidijíarefít.háác iam alias minores füflas, CÍppis conlitas;<br />

a¿ icrobes Siimuíií rcpiccas. Quid amplius ? ccrcc aniplius. Nam<br />

ircrum, hls rehuí perfccfis,pro loci natura.^ quatiuor<strong>de</strong>ám milÜApsjfuum<br />

(omplcxm,pAresem[<strong>de</strong>mgenerismanitiones, diiierfas ahhis contra exterioremhofiemfccit.<br />

Vi<strong>de</strong>s duplicatum Eociim opus, 6¿ poft toe illas moles<br />

contra opidaiios, alteras tantas adiedlas contra cxternum hoílem íi aducnirct.<br />

Ira incliifusvtnniqueCsfaropidumdaiirit.&vim fuftinuic<br />

duce/iíorttmqnadragi»tam//iíímpediíi\m^Cí\ukumafUmi/¡Íí(m,qmiiib^<br />

iidio vcniebant:&: cram in ¡pro opido hominum mi/^ia adoCiogintít.PíA-.<br />

do eiurdcm Carfiiris munitioncm, qiiá Pompciiun ad Dyrrhachiutn Uti» cstrt<br />

claulit, omniaomnium opera fupcrantcm: qiiAmilünpAffiíitmocío<strong>de</strong>ám ''""!•'•_;'""•<br />

in circiíitií crat complexas. Ira cnim in Cirfare ipfo Icribituí'; etfi iüTioro' ^''<br />

paullo minus,Scfi<strong>de</strong>cí/v mi//U rcpcrics. Sed tas mihi dubicare in bis nu- ^mí¡gHi<br />

mcris,&cx Appianovaldcctiamau^cre.Nam lUe<strong>de</strong> lucre :C£fi(y,in-""'""''•<br />

qiiit, aggreffií'S eft difficilc (¿'inopinatumopií-s,vt vno muro omms P^mpcij > i.Ciuil.<br />

copias circmnplexus^ I mari ad mare eum duceret: etiímfi ceeptis exci<strong>de</strong>rct^<br />

magnam apudpojlerosfuper hac aud.ici,i gleriam latitrits, Era/tt cniínfiddiA<br />

ducenta & mtHe. Hxc iia verbatim ex Appiano. Qux fi vera,:ibefle non<br />

pote£l:qiiinambiciisoperisfucnt,noii«?¿?í'í/'rí-/«/aLit_/5¿/m»í, ícÁcentUKí A^ai ex<br />

quinquagimii ciiriccr miUianu. O rcni incrcdibilcm; f^-d vix mihi.pr^- -*?.'«•"- .<br />

íértimciim verba Appiani attcndo léMirus'-, Tnngnumfactnm ; itcnxíuc " '<br />

Jh^^pU yji 'n>¡^.My^\ ,¡ird!i!imé'fupr.if<strong>de</strong>tnAtqucopimoncfn: dcniquo<br />

tantd gloria apud poílcros appelíamis &: aíTcrcntis. Qriorum nibil eft,íi<br />

non iiifi iniíiilirata illa magnitudo: qu.-e in eo<strong>de</strong>m Ca:íare,5¿ abeodcni,<br />

alibi mator. Lucanuní criam qui inípicit/poctam ia liis tnlibus non •">^- -^^<br />

poctam. fi.dclttei:,agicO iudicabicpro numero illo niaiorc. Nam ipni^"'-""gcandi<br />

orchoc opus a:tül!it:, ;<br />

Vrangmtur montes, pUmimj^ per ardua. Cxfir<br />

' Ducit<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


304" - DE MiLfrrA ROMANA.<br />

Duát opní,panditfo£as, turrftaij¡fitmm¿s ;<br />

Díjponil cajlella iugis, mag»^£ recejjlt<br />

AmplcxHsjineSjfdtíií nemoro[^¡ tefqua,<br />

Eifiluas, vaíta^feroí indagine claudil.<br />

•<br />

- •' T^ian <strong>de</strong>fuiít campi^ non<strong>de</strong>fimtf.tbttU Mitgn&^<br />

Cajlrag^ <strong>de</strong>fareo árcumdatas aggerc mutat.<br />

Flumifia tai curfusiUic exorla fatigante<br />

Jlí¡cmcrfifiios:operi(mjj •vtjiimmA reiúfat^<br />

Defejfuí Cafar, medÜsintermanet agris,<br />

ISltinc iietits iliacos atto/iat fábula muros,<br />

AdfcYibat^ Deis: fagili circumdaía tíslá<br />

OHáriU inirentur refugi Babylotiia Paríhi:<br />

E/!, quar.ttim Ti gris,quantum celerambií Qromes^<br />

Afjyriis quantumpopdk telluris Eúit<br />

Snffiát in rcgnu-nt,f¡thumn hclliáj tumultit<br />

Raptitmclaiijitepips. quafmi'frlí re labores! .<br />

Ec alia etiam prorm.ik ¿¿ fijbícritjC) ufdcm admirationis & magnifícentix;<br />

fruftrajfi non niíi viilgare aliqíjod in obfidiis opidorum opus. Conlídcra<br />

vero quod ait, ma^no re(cj¡itf.ltiis,tefqníifiluas incluíilTc/ 5£ Magnum<br />

íic claufum cajlra t.imen muí.iffé, pabuli copiam habuifle. Qui<br />

potucrmic bxc a totlegioiúbus,in vulgato illo fpacio í Amplius, Tlumina<br />

in co fpatio oriri dr <strong>de</strong>finne dícit.- ridiculcj in co minuto. Etiam Carfarvnodicextrema5£y«íww4tf^írá<br />

fuinonvidct: manfionodurnaiiiterponi<br />

<strong>de</strong>bet: ncc id potell j nifi in nvimeris Appiani, Dcnique extra<br />

controuerfiam,compai at hoc (patiuní cum terris qQasOrontes aut Tigris<br />

ambiciqíiá nondicam fidc/cd frontCjií tam exiguumílmó tetare<br />

gna,inqu¡t,inOriente vix funt maÍQra.Hxc niíi ad vaftum illud fpatium<br />

refers, non incprc rolüm diíta, fcd ftulté. A V D. Hcn, res miras &nouas!<br />

alia indicia inducrccogor Sircnfus. L irs, Quidni inrcbnsvcferibiisr'quas<br />

ab ignaiiiá aut impotentiá noftrá mctiri, dcfipcrc cft. Sed tu<br />

iam Appiano accedis f A v D. Pedp tímido.&: Orofiíis etiam rctinet, in<br />

quo nicommemini) quin<strong>de</strong>cim mH/iaria Icgi, L i P s. Vt veles, non te<br />

oXal*" ^'vli^rii impelió: fcd hoc fiiperaddo,niliil magnimiri iniílis vulgatis<br />

oílüdccim fovCj ciim Lícinius Craífus opus ftruxerit altero tato maius,<br />

crafii efiií Lcgcs iii PIurarclio,bello Spartacio, Cumfugititiipenwfidam Brutiarum<br />

in Sfurta- injedijfent qua circa Jtegium, Crajfum infccutiim ajjedijje, & eiim in hrcai<br />

(«m<br />

tempere (ycxh^ &¿ ha:c 'm'>Vi)fe¡famajnariadmareHuxiJ¡¿,percerukem<br />

petiinfuU ,fiadiorum trecentorum, latitudiae (¡r altitudine qnin<strong>de</strong>cimfC'<br />

dum. SiiperfoJJam vero vaHumfruxifJé altitudine &firmitate mirandurrí.<br />

Sunt toti<strong>de</strong>m in Graxo pxnc Plutarcho verba. Atqnc eccc/i ha:c foíTa<br />

trecentorumf¡ad'icrfím : crgo rrwWxmui^xtrigintafeptemaimdJmídio : duplo<br />

niaiiis Cxíariano illo opns, prxleitim cum vallo tam firmo be alto.<br />

AvD. Eia , iamcrcdoj manum tollo.Sed addoce^poílcá etiam invfu<br />

ha'C Opera ? L i P s. Puítca. Auguftus ccrcé autcius Legati vfurparunt:<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

vt bcUo


vt bello in Cántabros Florus Á\\d.Q\^Medulium momcmperpsluÁ quin<strong>de</strong>- LÍK Un.<br />

€im miniáñumfo^^ okfidione fÍ«í?ffw.Mag¡s inagnaAppinnus <strong>de</strong> co<strong>de</strong>m "f" .vlt.<br />

ifto Oaauiano,ciiiili bello ad Pcruíiam. Facit cam vrbcm circunnialla-o^^,,M«;<br />

cam ab co primüm qt}¡s,epiamuisclitfisvfiisneceffk- VMAWU<br />

riuí mn cjjh, ne tamen dipdia miles corriimpereínr, ñaues edificare injli- "^'P-' •<br />

tmt. Augürtus in Suetonio, Fojpts Nili mamf miíitm <strong>de</strong>ierfit. Domitius<br />

Corbulü apud lacilum^KefegnemmiUtem aítinem, inchoatiiml Drufo „n.Ann,<br />

aggeremyRbeno caércendo^abfoluit. Vopifcus<strong>de</strong> Probo Imp. Milites otto.<br />

fos ejp numquarn ef piíjJití.ExJlam apud Aegyptumeiíü opera,qua per mili~<br />

tesJhuxÍtinflurímiscmtatibHS.Por3tcs,tempU,por[Íciis,b/tflicas,Ubor


jOtf DEMILITIAROMAKA<br />

D I A L O G. XIII I.<br />

zArfnorum exerátia ^ qmm crebra, 6^ quxm^af'tm í Tmn onüne<br />

quxdam data.<br />

ArdcOpcrlbus íiitis cfto: ego exfnrgo ,& porroambiilo ,&nmul<br />

adExcrcitiavenioc^r/í'ffrK/w- Diiigcntcr hxcquoquc parsabiis<br />

habica:5¿cft fanéproprium milicis, armapcriic tradtarc & Iiaberc, ad'<br />

<strong>de</strong>fcudciidum autoftendcndum. Quid iii hacrc Romani,memoria<br />

Lib.Mi. tcnco IofcpImm,6£ narrare 6¿ laudauL'.Eiusrcnfus,5£:fortaíTcverba.-<br />

losEPH. G¡jiod Jlquií aliuni Eomanorum ordineminmUitiá<br />

infbexeritj'vi<strong>de</strong>hit hocgran<strong>de</strong> imperium eos habere virtutü<br />

meritwn^rionfortun&heriejicmm.^N^nenim initium<br />

iliüarmorum íffiimheüum efi^ nec folumcum vfmaut<br />

Í5. ncceptus eft manus mouent ^infaceferiati.-fedtamquam<br />

siCongenitiarmü^numquamfaufamExercitijfaciunt^nec<br />

, 3 exjpeófnnt occajtones. M.editationes autem lÜüfiue exet-<br />

-J3' citia nihil a vero vjufortitudinü ^ audacis. aheunt^fed<br />

3,qmfqiie cott'td'te miles omni alacrlínte tamquam a bello<br />

3} cxercctur^ ^^ojit ut facillimc ^f^neflne lahorüfcnfu<br />

33 pugnantolermt .^N^eque enim vel confupo eos a confue^o<br />

) 3 ordine amouc^ ^ dijsipa^ ^ ve I mctt^ reddit attonitos^<br />

33 'vellabor fatigatOS. Seqaitur tero viéíoriajemper eos,<br />

33 cum in hospugnent qui nonpariter confirman.Necfane<br />

•»3errauerit qui dixerit^Exercitia eorumpugnasfmefan'<br />

JH pace<br />

txircuiatpift.<br />

svitt.<br />

OJ guine^Pugnasexercitia cHm fanguine ej] t^,<br />

Primüm magníficatRomanos,&:iuclicateos Orbcm térra: ¡laberc non<br />

Forcunx bencficium,rcdVii-tucis meritum. idquc máxime docet ab<br />

cxercitiis, qua: cam aífidua^vcncccífario robur U pehtiajídcoque Í£ Vi-<br />

¿lori^Fjitsadlínc. Dicít:<br />

« Non enimillUinitium armorum, kl/umejl-l Non hcvcules/ed ante<br />

bcHiim cogitan: &pra:paranturadbcHum.pLi!chrc Séneca :/«/^j¿y?mntate<br />

m'unm ad díf/iciliafi pr^paret, & corntit imuri^s fortunx, Ínter<br />

beneJiíUfirmetur. Uiíiles in inedia, face fine vilo hofte <strong>de</strong>currit, vallum Ucit<br />

y drfiíperuacuo labore UJJatur ,vt fufjicere necsjfmo pofit. Sjiem i»<br />

ipsa re trepidare nolueris, ante rem exerceas. Ira fapiens noítcr ícriptor,<br />

.^ucra íiipraoinncsSacraus vcncroriSc mirür- AVD. Indignaniibus<br />

multiSj<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


LÍBER QV^NTVS. J07<br />

multis ,5£ AgelltosautDionestibi opponcntíbus. L i P s. "Nuncifta<br />

6¿iftosraÍctc. egq ex animo itacenfcojqui eumfcriptorcmnon atnat,<br />

non ipIaniVirtutcm-Dc noftrá rejTheodcricus rcx apud CaíTiodoriun:<br />

Difcat miles in olio , quod frofKerepftt in bello. Ánimos[nhito ad arnts.<br />

non erigunt, nífi ¡jui fe ad ipfi idóneos, pr£mifa, excrcitatione coiifidunt,<br />

Hxcnicraoracula funt.&niiror acutum illum do£torcm abHtrurii<br />

nüíuiíTe arccm cflc militiam, ídqiie ob cauíTas quafdam •• fed Icucsauc.<br />

nullas,prxut cft vtilitas ab vfu, &: per cum arce. , .<br />

,, Tiamqiia}?}pítíifam exerdt^faciu/it.] Olillii dic exercentur, otnní<br />

Kcarc exercentur. Vcgctius : luniores 6" "nui milites, mane &poJÍ meri- jumm<br />

dicm, adomne ^enits exercebantur armorttm :• ve teres autcín S" eruditi, fe- ¡'"'íji »*nitl<br />

in die exercebantur. En difcrimcn. Tirones bis die, Vcccrani f;;mcl. '"""*"''<br />

Quid <strong>de</strong> militibiisdicamflpliducesfaciebanCjVcfcientiamoílírarenc, ipfi imft'<br />

6¿in cxcmplum.Talis Scipio,quí poft Africaniis,dcfcnbkut a Silio: """•'•<br />

Jpfi Ínter medios ventura ingenti.i latui/s L ib. v 111.<br />

Sigffa dabat,vibrare fu<strong>de</strong>m, tranfmitlerepíltU'<br />

Murales fajpís, vndofumjrangere nando<br />

JndutUí thoraca vadum ,Jpe¿la(Hla tantA<br />

jinte aeies 'virtutiá erant.fepe alite planta<br />

¡lia perfojjum ¿r campi per apcrta volanlem<br />

Ipfipe<strong>de</strong>sprauertíí equam.fepe arduas Í<strong>de</strong>m<br />

Caporumjpatíum é-faxo tran[mifit^& baUa.<br />

Laudar Sí P.yaleriumCünliilcm Liuius: Non diitímiliii famiUmor r/r«í#.<br />

duxfuit, omnia ínter Ínfimos militum mtmia hatidgrauat'e obenndo. in 'lu- "-«•<br />

do fraterea militari ,ciimvebcitatis •viriim¡j¡ inier fe xquales certami- ^'''•*"'<br />

naineunt^comitcrfaciUs,vinccre acvii-:ci vultu eo<strong>de</strong>m', necqacmqnam<br />

if^ernariparem, quí fe ojferret. Et <strong>de</strong> pompcio Salluftius: CK»; aUcri- nvem.<br />

bits falla, cumvelocibiis curfu,cunt validis vecíe ccrtabat. De codcm PIu- f


3o8 »E MILITIA ROMANA<br />

Lib.n. ctimpum dUcrime, Sfcurfit,pnluere molieres. Vegetius notat, nec plu-<br />

Cap.irní ^^¡¡j g^ htemantibus dicbus ceíTafle • fed ci rci porticus quafdam & baiisiii<br />

uBi licas leuicer canná auc ílramine cc¿liis habuifTcjiíi queis cquircs pediccf-<br />

^s'r^r.o in qiiccxerccrcnriir-AliaSjincampoJndcCáW!^f/?/-ejí';íí'rt;W/-/í',7(:j-inSuceamsB.<br />

tonto : Medit-ttio cam^ejlris íliprá in Plinio: Cíimfido^ior ipfc :;:Acf/lc/l¡z-<br />

Cíw/'/iíi>- ^ü^ (itaGlo|]xrcddunt)IÍui;X>£'íftfí"^^'wí?/-íí?w,vc Vcgcrius-Ccrcum hoc<br />

*i»r.<br />

Lib. I.<br />

cap íi.<br />

tib.i.<br />

officium interiore xuü.-non ccrruniVLtcri. ícd tiiuc Ccncurioaliquis<br />

ai.ic miles annorum avmorumquc vctus docebat. PliniusPancgyrico:<br />

Pajiqnam exercUationibiís rwfiris non 'veleranorum aliquis^cui íicats murar<br />

¿¿s aut cmcajed Grj:cHÍfís magijier adJij!ir.E


LÍBER QXINTVS. J05<br />

cena exprimir. In Tcrtalliano kcm ob[etüo:lKpacejahreé- hcoftif^t?' Admair.<br />

diApellumpañ urn edifatnt, in armis HeambiiUhdo, camptim I¡e(arrcndo¡ ¡n Tcnútfoffam<br />

moliendo,teftad¡n€?n<strong>de</strong>[u¿tndo. Legerim hocvkiraum,í/í/?(/i'w/í'. ''"••t mAioreÍmpetu in hojiemproairrant-^'ut loen oppor- "''' "*<br />

tum ccleriicr eccupcnt-, -vi ad cxplorTídimt dacnierper-gant-^ 'vtfugicmiiim<br />

tergafacilii/s comprehendant.Nominauit: Tcrtullianus rupra: 6¿ Scncca: [^''IM.''<br />

(^iilcs ii7 medi.t pace dccnrrit fine "ulla hojlejér VdlluTiiiacitj& fiipcmacuo<br />

lahreli!f-tlnr,'iJtfHfficcrcr/eccfariopopt\tcm\J\miisn\tcxm\\\ZAnAQX~<br />

crcilia \M¿o(¿\uc


JIO PE MILITIA ROMANA<br />

InCaíon, tarchuiD, FiHu}tifuu7npraíuÍtef docuitipfe, nonjolumi.tcuíari,ant nrmts.<br />

áepignAre, & equitare^fcd é"pfgillf¡^f>'^^^^^^^''^, Ó' ¡ejiui» ac jrlgtnferré,<br />

acfliimimtm "jonicojk aut rapidn nalíiiulo fitperare ac travfmitíerc. Er-<br />

Cap-Lsiv. goianí fci'O 'mSnctomole^i,á.cKu^Viüo'-l^cpeies(frliticras,ó'natfi~<br />

re, (^dio. rudimenta-perfepleraqueaocuit. YÁÍ\ notare ibinliquandüíirrilir:nec<br />

ijuiic íanc ai pcmor-CüSfito cnim Auguílum fplcndüre &: arftimatione<br />

íúi íitpra Catonem fiiürc, S¿ vix iiluin iam fencm ad \\xc externa<br />

redcmiliiTc. Tameneílo. crrauciim : quid nouiautmalí inhis<br />

talibusr' Peruicacía auc aíTcicio odio cílo jaberrado híui,aut venia;.<br />

Vctuscft:<br />

Ac -mX^a, íSa'íArc • aMor c(>?iO?oi' ^(O.ílt,-,<br />

Si multa iaeiof, ¡iliter alias teceris.<br />

QuintLim in cxcrcitiis.<br />

^ pALARiA. Amplitcr <strong>de</strong> hisVcgctius lib. r. cap.xi. qiicm Icgc.<br />

Qiiid fuere ? non aliud qiiam armoruin excrcicium &i. pugnx, qua: in<br />

manibtiscfTct. Sratucbaturpalusintcrram reflus 6¿íixus,qui Icx pe<strong>de</strong>s<br />

cmincrc: ad modum hominis:euniquc hmc lUinc tyro i!líiitcbat,&:: variis<br />

iíbbusjaftante magiftro.peccbac. In qu.t extrc'ttaúone, ait Vcgctius,<br />

fcruabalur i fia cautela, vt ita tira ad inferc/idum "vulntíi infurgcret, uequA<br />

Epiílol. ex parte ipfepaihet abplagam. Meminit huius cxercitij Séneca : Exer-<br />

'"""• ceamtir ad pali{m,& mfortuna imparatús <strong>de</strong>prehmdat ,f¡at nebis fattterta^<br />

spirtinmufamiliarü. In Spartianí Hadriano legitur: Eauitaait ambulanítque ['nou<br />

exjiliMifí- ¿c Anibuhtioíiejp/íirimim, armtfqtie (¿"^¡10JeJempcr cxércuit. Atcgo<br />

vcwpalo mauelim: & dúplex genus exercicij intcllegi, -^rmaturam, 6c<br />

Palaria. Efttanicnitcrdm in Vopifci Aurcliano : Ntiíhtmpr£termifit<br />

diem,quamuUfefunt^quamuis 'vacantem, quo non fe filo ¿- fagittk ceter fqite<br />

armorum exerceret officiis. Sed nec ibi rcligío niihi íit in vicinam voccm<br />

i'


LÍBER Q^INTVS. ;II<br />

funt/fuicumarmtsfaliant.Credohocintcllegiab Artcmidoro, ^'¿T^QV<br />

fiínpücitcr dici: T¿ ¿I '¿TÍKCV W Myof^oVj wngpAxití íWAt'-"Vff. TIX^TMÜV •^<br />

K, Ui TTa-n 7ü a&Acv: ^od Armx dicunt, diUtiones & morasfignlficat, efi<br />

enim 'vlítmmn é-foft aíiaprxnt'uim. Iiiccr Agones ponit, fiuc ludos GymnicoSi&Platüreccnrctlib-viii.DeLcgibus.<br />

Non idadnos,&:eíl<br />

Pyrrliica quxdamjalicna a fcná milicia: ad noftram ScncczJuuentuicm<br />

mames fiosiri reBum exercuerunt, h/tftilU lacere ,fudcm iorqiiere, eqiiitm<br />

ggitarc^arwatracíare.\nS\\\o(\.\^xa.: "libraref!t<strong>de</strong>m.Van^{'ícS!CÍ\oc<br />

Fcíli: Sub vineam ¡acere diamttir milites, chm adjhntibm CentnriQnibtis<br />

iacerecoguntiir[u<strong>de</strong>s. Iccm iftudpriorí explicando: SubnjítemhafiasU- ,<br />

ceredic'ttur 'vcles,cumeasfubmaniifiirfiimínittit. Noca autem 5¿ hic adñitilíc<br />

CcLituriüiics('in Fcrti vcrbis) qiiali arbitros 5¿ doñorcs.Annon<br />

hucpropricfaciunc luuenalisvcrfus ilHí' DÍ juue-<br />

Tti fcabie (rueris malí, quod í» a^?ere rodit "J''" '^"^•<br />

^jn tegitttrparmA 0-galea, metuens^^pagelli piaría.<br />

Difcíí ab hirfuiá iacultim torquere cape/ia.<br />

Q^idarrijimó pleriquevolunc ctfi iam diu litigariir fupcr germana Ccntencta<br />

in Scnacunoíiro littcratorum. Nuper conCularis vmis cenliiic,<br />

Icgcndum in püftrcmo veríii, hirfiito CapelU : vt viri nomcn !Ít, ncmpe<br />

Ccnturionisalicuiusauc armorum doftoris. lile li!i-íiicus£n:pÍloius, VC<br />

folentfottes&iminimcraüllcs. Fundiis &auclor liuie fcnccniiarSclioliaftcs<br />

vetuSjin quocfl: Capellá,fem magiHro^campi doSiúrc^Sf:Á.wx\i^<br />

inuidia lie ccnlcrc aut laperc aliquid cciam pra;ccr vetcrcsxgo luc fació,"<br />

6¿ alioríum tor.-im rem traho. Primüm, fi <strong>de</strong>tirone ij vcrlus: curillum^<br />

•máxime incxemplura aduocatvilium ciborum f cur parnia tegit, qua:<br />

iam dcficratícur poma in caftra transfcrt,qux ibi rariíTima? Sed refpon<strong>de</strong>nt<br />

<strong>de</strong> pomis é Plinio, 6¿ ftabiliunt (cntcntiara eo fulcro. Nam ille üc<br />

<strong>de</strong> Ziziphis &; Tubcribiis: Se>:.Vafmm,(]uem Con[ulem 'vidimm,fr'mtts LÍKTÍ.<br />

vtraque attulit (xn IraliamJ Dm ylagu(li temporihií, in cajlrorttm agge- "P '^"''* •<br />

ribiisfata, baccis fimiliora quam malU ,fed aggeribiií praúpii): <strong>de</strong>cora, quo'<br />

níami¿'inteSia iamftltufcandunt. Vbinihilcqui<strong>de</strong>m prohacre viaco,<br />

imóconna. Plininsaítíeri iam&arboresin aggcribuscaftrorum:/cd<br />

quas? percgnnas,&: quxin dcliciis: arque ipfe ineá re indignatnr.Quid<br />

cenfcs igitur vilia illa poma bíc inteücgi a poecáf" Imo in precio fuerunt:<br />

ccíi rcuera vix poma, 6¿: íí milia baccís, vt ait Pliuius: lea exótica cranc,<br />

&:vmbrxac<strong>de</strong>corÍmagiscaiiriá incaftrishibernis íata. Qii¡nifta:auc<br />

limilcs erzntTric/jiU S¿ vmbraculacaftrorum j<strong>de</strong>quibiis'poíleamo- -DiaLiTi<br />

nebo. Tamcn<strong>de</strong>mus cciam <strong>de</strong> vilibus ibi pomis ¡anquod fcquitur ca<strong>de</strong>te<br />

in Tironein potcíl ? Ait, metueniemjlagcHi. Ncmo líber ei fubie-<br />

£lus,aut cius metucns,ncdum miles. Vttis aut fuftis eos puniic, non Bagrum.<br />

Quidcrgoeftfpromeofenfu,Venator hÍc<strong>de</strong>fcribiturS¿bcftiarius,qui<br />

feras iaculari condifcit inc3pcItá.Quod calis,omnia addoccnc.<br />

Tcgitur parma &: galeá;vt íolcnciaculatores ifti 2¿ Icues.metuit fla


311 DE MILITIA ROMANA<br />

Docui.iii SatnrnaUbus noftris: &¿ addcfis proprié <strong>de</strong> Vcnatoribus locum<br />

Ad Man. Tertulliani: ^^'j iatervenatorum taiireaspatieniiprais fcapulü inambu-<br />

Uttertmt. De Chriítianisloquiíur ,quidainnaiiad beftias, fortes &: álacres<br />

fuñinueranc vcrbcrari taurinis iftis tcrgis,id eft flagcllis.Claudiamis<br />

cciam<strong>de</strong>liirccludis; *<br />

—'•— infonuitcum 'verberefign A magiflcr..<br />

• & noti funt MaftigophorijGrxcis iii bac re difti. lam <strong>de</strong> vilitatc cibi,in<br />

tenuesiños3¿inopes conucnit, famclicüs fenipcr, nccin gladiatcriá fa- -<br />

giná.Leuc cnim hocgemís 6¿ Itriclnm efledcbebat. Dcniqíic in Aggcre<br />

conuenit.quo.^nonillocaftrcníí, neerrenr: fcdvrbano, ^¿quiRoma:.<br />

Nam fuic á Tarqiiinio rege ftniclus aggcr, opere imprimís mirabili, ait<br />

Lib. 11. Pünius. qucm magis exphcat Dionyiius .• /^r¿J,inquitj/¿ Efquili^áponá<br />

1 CoHinam vftjuc opere nmnitíí ejl. tum fofa cingimr lata centumpe<strong>de</strong>s, é"<br />

fiiprafojjam muro fine aggere dio .tfiari.<br />

Et oñendit ambulationcs Ülic 5¿ circuios fiiiflc. í<strong>de</strong>m Fabíus <strong>de</strong> Vocc .•<br />

Adducit unimos naíurali voluptate 'uox omnis, ñeque aliun<strong>de</strong> iíli per forn<br />

atque Jggeremciratli. Sciro igiturSiiuniorcs nouitiofquc Bcíliarios illÍccxcrcitosS¿amagiIl:risdü¿tos.<br />

AVD. Mibi vero in fronte fcntcntia<br />

tuari<strong>de</strong>t:atcrgüeítqiioddirpliccc. Q_iioniodocnim.didicit aCape/ía<br />

Íacíilari> niíi tu.cxpljcas, L i ps. lamcxplicaiiijfcdbrcuitcr, Sítefugic.<br />

Eccc, difccrcdcbcbatrcdáferircferam autbeftiam currcntcm.cnijíro<br />

iaciilo.itaquediíccbatS..'cxpcricbaturincapellá.Namin leoncautvríb<br />

pcriculumfacereiidvctüpciiculuin.nccaucfolueiefcras iftascxpcdicbat,autia;<strong>de</strong>rc,imóncclaceírcre<br />

:dcniquc integrar ícruabanturadipfos<br />

ludos. Nc vlirá <strong>de</strong> ill:is;tepidi iccoris es, fi liax non capis. AVD. Capio;<br />

fed <strong>de</strong> Capcllá argutum cft, fateor : etiáninc ómnibus probandumj<br />

LI p s. Ve volee quifque. &: ii htrftttum Capellam aliquis mauultj facico:<br />

fedcum fenfu illo tamcn a me dicto.Snpereft ínter Exercicia.<br />

SALITIO. Ea ad cquitcsfpcílat.-difccbantquc ccleriter&: cxpcditc,ab<br />

vtrauis parte, gladüs crianí ftriítís, aut contum tenentcs /altare<br />

in ligncum equuni. Res totadcfcripca Vegctio lib.i- cap.xvi 11. qucm<br />

vi<strong>de</strong>. NcccíTuiumhoc illi xuo,quod adiuracnta adrcan<strong>de</strong>ndum in<br />

equisnuUababuic. AVD.Nonaliud inexercitiocquitumíLi PS. Imó<br />

vcrd,cur.^us, flexuSjorbes,ahaquedidiccrc: ctlifcorümVegetiusnon<br />

dixit.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


..rrBEs,-Q^i>fTvy. ji'jdixit.'<br />

Noftri cquiccs tenuére concurfus quofdam lúdicros, quos' Tor-' ptho<br />

neamenti ^Ciofirmozmx.: fed ij ad <strong>de</strong>licias fcre vcríi & oblc-aamcnta ^¿'^"^^<br />

aula:.Si vis <strong>de</strong> iis iam ante fxcuh aliquoc vidcre quid fucrít;Icgc Nice- VJMÍ.<br />

phoruní Grcgoram , &c Nícetam Clioniaccm in Graxoruní rebus. ícd<br />

hunc máxime.qui fioridé&¿ vbcttim dcíciípiicjan dcpuixití<br />

M<br />

D I A L o G. XV.<br />

,. itAJ le¿es ¡tim^<strong>de</strong>primo <strong>de</strong> eá qu¿e Furto, tangit;, tum qn.^ p-d^dxm.<br />

"E fcrid noftra vocant, & vcni ad vltimam Difciplina: partcm L E-<br />

G E ;.. Eugc, rccrcor, aura a cerra adllat. Dico Lcgcs, inftuuu militUfcripta<br />

aut non [cripta. Ea multa SxL varia fuilTe Icio, Icd pauca Pulybius<br />

íiippediraCjquEpcrfequaniur. Prinium cft, quod Fttrta tangir. Eorumquia<br />

magna occalio 6¿:matcries incaftris,vbi plciaqueaporta2^<br />

incullodita; placuitf(;uei"c Cühibcrc ¿¿punirc. Verba inhanc rciti PÜ-<br />

•iybij habcí; •-•-•••••• :-''^'-' ' • ' • ' ' \ '<br />

Mírcí ás 7¡w 5-£^.Wéííí'ctí' Foft matationem cafiro- POLYB.<br />

(rvpaú^^íSrc^Tígcí^7\íc¿rf.:^oi^ rUTru^ITribum conuocantes<br />

órij- ¿íf ^0 '^^a.%7í-'chv7rd^'^q omnem cofiam^úm. hheros<br />

gAábS-f^tí aiMoú í(gíj íoüMíí quamferuos^iuramento aáií^Áhm.<br />

Kct^'h^TTomi^oi gunt- 'viritim,quod tuleefix<br />

TOv ó^zt(í.u.ov. o dV'opx^ífíf, ^N!jhiL ecaftrüfurto tolle^<br />

^ííícMi¿jii^;r£íf'6|í¿^oXH??iA£- r_t^ , irnb ftquU inuenerit<br />

•^Hv, 'a.'hhá. v-h é!>py\ m mr qmdpiamj idad l^ríburmm<br />

óAoía-ein oBicív'^?\íciji^ot4. reUturos.<br />

I» Pofi metAtionem cafiyonim.'] Inccllege, primam: 6¿ ftacim vt Dile-<br />

¿tus habituscft, &;edu¿li Tune incam¡íos.<br />

» Tam liheroscpikmfirHos.'] Val<strong>de</strong>nocandum,hoc iuramcntum calones<br />

a¿ feruitia ctiam aítriiixilTc, &; quidquid humanorum capitum in<br />

cañris. ,i'^- '<br />

1» Adignnt 'vlritim. ] Quó maior rcligio Si firniior, nec per centurias<br />

aut manipulas hiciuramr.: -•••V<br />

'» SjLoA taíeejl.l An ipía igiturilla verba qua'ponit ? Sed CÍ!]ciusi.it>-ívi.<br />

apud^Agcllium plcniüs U diílintlms rcpoüit,quaranriqua: prouidcntix "^"'"'"<br />

eim-Tsaopus cft recitan : chmdileSiiu, inquit, múquluffieret^ &milites<br />

fcñberentur .mfiítrandíim eos Tríhunufmlitaris adigcb.il in verba fuá<br />

I N : M A- c 1 ^ T R A TV C. L£l'j C. F. Confulií, L. Cornclij P. F. CenJitUs, '' ''<br />

i^ex:rchúd¿cémjiiémf/Upa¡J!iumprope,fur¡umnonfaácsdob<br />

¿«í pe^ie'mmpiii»b»s ^plañs nummi argentei in diesfiKgulos,cxíra^¿ ha^<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


5ti^; DE MILITIA ROMAWA<br />

Jiamj7/tfi¡lc,lÍg}^íi,pomut»,pabulum,'vtrem,fol¿em,facuUm,fí{juiáiUm"<br />

uenertspfHttler.f'ue qued timm non erit, quod^lttrU tmmmi argentei m/,<br />

'vú tu (id C.Ldmm C.F.Cúnfidc, £. .ue Cornelium PS.Confulem,fiH£ quem<br />

ad víritm eontrn tus erit, proferes aut profitehcre in triduo próximo, quidquid<br />

inuenerü fuHiiler: fue Jine dolo malo-^auí domino fuo,cuÍtim id ejfice/i'<br />

febié, reddcs, 'vti qnod reciumfaSium ejp njoles. Accurata &: piilchra forjniiUjdigiia<br />

examinari, li otium nunc eíTet. Sed ad Polybium me recipio-<br />

& qux autcni pccna, íiquis in liac culpa ? neiitcr hic expredíi:; fcd<br />

Tmafi- Polybiusinfraclaredic!C,/"///?í/'err«¡?í(:í» qai furtoaliquid abftulijjet'e<br />

mu ¡HM j.^^¿_ Hem.' non hic qiiadrupli,aut alia mitior pccnar* nulUj {^A abfcií-<br />

. faomnia, vcincctcrodcliiítomilitari. Excnipla hércules edam poftc-<br />

Cap. Lx. riore xuo rcpcrio. ve in Suctonij Tiberio •• Is^ ínquit, militem Frxtorianum<br />

obfurrcptum f viridnriopAUonem, cupitc puniuit. Efto <strong>de</strong> Pauone,<br />

inpefcen-quidinvilivno "allinacco íSpartianusauílor , Pefiennium Nigrum ob<br />

TNota tot "^¡^i*^ g^llit^^cei dircptionem, ' <strong>de</strong>cem commanipulones, qui raptum ab vno<br />

inConm comc<strong>de</strong>rant ¡fecuripercutí iufijp. Iftanoftiis moribus mirácula&mcra<br />

¡"ffe^ndl nióftra funt/cd, Deusbonc,pulchra; &c laudareliceat.fi non lubec ihiisi-<br />

cati.A V D. lila profe£tó func' TmAyoiT KSf^Ms^-ng, ve Grxci dicunc .* eiuC-<br />

antiqiu u-iQ¿i(mnimosnoncuilitnoítraMoncca. Scdaueoquxrere. furtaíi lie<br />

tnent'is. . . • i / i - ^^ • \ • t n-, ••<br />

venca,an etiam in hüítico?non liciiit pradan, rapcre^rcs hoítiicsí Li PS.<br />

Tndaii» Dubito, an fíe pafTinij & fparlini. InSalkiftio lego intcr flagitiamilitix<br />

írTÍífg."' i^clíit") quód Albiniani militesabfignis aberant, lix£pcrmisii cummilitibiísdiuno^úquev^gahAntur-^<br />

epatantes,ngros 'vafiarent, •villas expugnarent,pecoris<br />

^ munciptorum pr-sdas certanies agerent. Hxc, inquain,<br />

intcr turpia &; dcdccora, qu;rqiie aducniens Mctcllus rccídit. Non crgo<br />

liberum ius lic prardaii: Icd credo per manípulos, cohortes, legiones<br />

ra:pe milíos militcs,vt agercnt ex boftili tcrrá &: ferreut:rcd cum iegc,<br />

quamexPolybioiamdicaní ,vt communisnempe ea pra-daclTet.<br />

Saipédico, nonrcinper:necirtudñL3dium bonos vmquam milites auc<br />

fcceric, auc ícruarit. Rouiani igitur auaricix- huic, &: qu:E aflita cft, iniu-<br />

trti» UK» trat. fu- ftitis coerccndx, Pra:dam omncm in publicum tere vindicabant, S¿ ad<br />

Quxítorcm iubcbantdcfcrri. Plautus allu<strong>de</strong>ns. Nunchaxcprxdamommm<br />

iamad^u/cfiorem <strong>de</strong>feram. Acquc is diuen<strong>de</strong>bat,& ex pecunia milrti<br />

perfolucbat. Dccius quídam in accufaiionc M.Coriolani, apud Dio-<br />

Xib.vu. nyfíum hoc ficcxprimit: Scitü ojni7es,quodJpolia ^pr^daexhoíiibusy<br />

quamcumqiie nojlrÁ mrtii.'e adipifiim'tr, eam lex iubeí pubíicam otnrtem effi.<br />

Necfolumgrcgaritu miles autpriuatm aliquií itís i» hanc non habet,Íino<br />

nec ipfi Impcráíor. Sed ^^¡ejler eam aceipiens diuetidtt, e^ pecuniam in<br />

tcrartumpublicum refert. ¿¿uam legcm, ex quo vrbem hanc ineelimus, nemonondicamfoluit,<br />

fednecculpauit. PulchreS¿claré Dionyíius: ¿¿in,<br />

cius verba paílim in hiftoriis funtexenipla. Prada igitur plurimüm re-<br />

Tr-da *- laca in publicum :8¿ íiquandomiliticonccflaja<strong>de</strong>xcitandumeuminre<br />

jMj/ií#r aliquá arduá,idquoque íub Icgc 3£ diuilionis norma. Siqua rcs^pru<strong>de</strong>n-^<br />

* ccrfi¿ÍixcaRomanisaducrra,pru<strong>de</strong>nüínaiécauta.Ciliocvji¿lorcsexcr-|<br />

. . citus<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


LÍBER 5 Jnduoi alas Sociales<br />

fra?o cnimomnesquattuorlegionesfimulconueniUTVtj)<br />

pmnes qui adprMam^raptHs<strong>de</strong>fiinatifunt^femYVtjee<br />

qtiifque ea qu& ceperjnt adjuas Legiones "vel Alas. ^J^o ce<br />

faBo/Trihuniáíqualiteromnihtisditíidtint^nonfolum iiscc<br />

qm in pr4íj¡diis ant fuhjldiis fuerpint Jed ^ qui cafira ce<br />

femauerunt: item£ Agris^fancUSj aut ad7nunpís aliquod ce<br />

altomifis.'Qj^odiJeronihilfraüddturifint autfuhduBU': ce<br />

rieprida^idomnes iurantcumfrimum incafira veniunt ce<br />

ituri adbellurn. qt4d <strong>de</strong>replurihuídiéium ejt nuhisin iiste<br />

quÁ De república fcripftmí^. Ceterum, ckmjic dimidia<br />

mditumpars adprjídamdijcurrit-^dimidia/éruatis ordi- ce<br />

nihm,iis curato ¡ubfidiatur\numquam evicnit pericli- re<br />

tnri 'Roanos <strong>de</strong> fumma rérum. Spe enim lucrt certa inee<br />

,fiue maneantfiuepr&das agant^ nemo loctinú'e ec<br />

ordinemq^ <strong>de</strong>ferir. qu& resf&pe noxs, aliisfole^ ^C_J- '<br />

Vi<strong>de</strong>s Romanum Uudabilcinftitutum.perpetuum in omni prxdá.Imó<br />

verba paulliim ícruccmur. Ait:<br />

•„ AlüsfmgidUdiebüí dimimt cofias.] Id efl,inrcrdum cottidie permurarí<br />

milites qui mancanc, qui rapiant: interdum minimé, fcd femel<br />

per mani^iulos (epüni &: fecerni. Puta, ex quaque legione vel ala, quinqué<br />

cohorces mitcj, quinqué ad ligna: tctineri; , . . '<br />

r a, » Num"<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

ce<br />

ce<br />

ec


Jltf DE MILITTA ROMANA<br />

« NiimcfiutntpltisdiínUiáparte¡\ Pn-.iiidé 6i:extuto.in Iiodcfh profiigarum<br />

quidiii dimidia pars viílorum íiiíficiac í abun<strong>de</strong>.<br />

« • CopJispl«riim?»¿IÍHÍJÍSmílu^s¿egiúfícsRoma!7af.]Scmcnth(:ñxmii<br />

dna: lint parces cociiis cxcrcitLis,Ciucs S¿ Socij: botum itcriim diia;,Le-'<br />

giodúplex, Ah dúplex : feruari, vt quiadvapiusmiiri,quifque fuáad<br />

fuosi:ci-ac,ciucs ad ciucs/ocij ad focios. nec id rantüm ,fei ad talem legioncín<br />

iuam,ad calciii alam i oniniaconíuíioni virando:, &f. ve nocí vesocif<br />

í^imi nianc ad ñocos. Cur vero Socij xqualitcr lie mixti .''quia pars corum ¿-.<br />

fariesc-t' qualis.Dimidiumprxdo:inumni diuiíÍonc]iabcbant',idqucex vcccrí<br />

f"""' • ínceripfospado.DionyfHíspremieinfos<strong>de</strong>rcidoannoVrbis ccLx i.<br />

tib.vi. K^HxilU ifíi/iccmjihi ferniíí o (Ramani !Sc Lnúmjjiíjui helio peía» frtr, totis<br />

viribui. SpoUoriim érpr.sd.e ex helio a^itamparlan forte 'utriquc acci-<br />

' p'mnio. Notaetiam ¿zforte, qu.iminceriicnilíevbi rcsdiui<strong>de</strong>baritin-<br />

. tellegimus,nonvbÍ niannbjasíiuc pecimianvipram.Hirores vnaéftin^<br />

tcr pra:c¡puas, qux focios toe ÍÍECUIIS tcnuic in ri4e, lucclj.um., fi¿ glprhj<br />

cxainduisSitelicibusbcUis. ' - ''<br />

» ^odveromhUfiai{dAiurifnl.]Mcraox:^t\\irAmcnzum\vincconr<br />

. era fubcra6liones auc frau<strong>de</strong>s: iuramcticum illüd ipfum-j quod iam-eXn<br />

plicátil 111. Ec nota.quüd hoc fcriptum fuúni (quod nunc cómt'ntámurj<br />

• aduocat, S£ germaiiuiti fuum oftendir. • De Furtis farísiertó. ii ^mhui<br />

quam calliRomani.Sí'quamnianuscorum continentes,exeniploillu-<br />

Lib.ii M. líri docuenc Frontiiius ; Vniíierfi([noqueexerántí mtahilisftpefuit conj^L'át-<br />

f}"^"i^'':f'^'^fi^ff^iji'ifiil^-^-Scauromenñt.Nammc/?/érUtrdáidUSiM^<br />

}ineniia.jruí pomiferamjtrkore¡».,^uixmÍ/f:pe(íe (aflr0raí»atvpíexafuerat.m'eia/íoi<br />

Umanoru pgfg/^ .¿-¡g abeunte cxerciiff, ixita¿í¿ífttff^hfisrclf¿íar/i:lüíliúa. vbi a.? ri<strong>de</strong><br />

ccxlo, Scíi íciras ítcrdm inhabitcs, nórialicer fíat. ' '<br />

- D Í A LA^.Ct-''XVi^-, - • , >-<br />

^ hordí'i. <strong>de</strong>ujq^Ád •v'iñnm. •••-'•'%:. ••. • ^.<br />

A v D..Stipcs fit, qui non ftupcac,' íatcor: fed tamen, íi híc ita conti-*<br />

nentes, an igitur aliun<strong>de</strong> lucra,magna.qu^ implcrenc .'an non fttpcndium<br />

pingue &;,largnm.'L,i P s.,DuGÍs.me quo'iteraftpflabám.Nara<br />

idquoquemirabile^duai'i'iexiguo'arre merueriríc;'cciamcuhccüm¿u-<br />

. blicédiuites^ príuatim in re angulH.Ec cgo Philoíüphis terió hoc aííeatior,<br />

opcs cile qua; vicianc, qux effxminant, <strong>de</strong> quarum capitc fcmina<br />

malorum orta. Vídc igiciir <strong>de</strong> ScipcndÍis,quod doitor nofter ita dicit:'<br />

PoLYíi... O^'^mm ^\.(S).^-^M^1^G\. ,. Siipendíumpeditejacci-<br />

•T^ap-^é/^ovoi'-'-^'- «¡íiíf^c 'i^ik.fmní-m'd¡e7f7^ditos obuios,<br />

oCo'AsU/i ¿ TCí^la/p^^oi ^7íp,Q ^v.j^.^u^^mjí¡Qrdj^um duplnm,<br />

i ' - . • ' ¿quites<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


@ ^Ím!rHiJ^oC'^¿^w.ai%u&- eoiHítesdrachmamJ<strong>de</strong>J^íri'<br />

^ofjZTCi^$\ ^ ^cí Tíilpiwv- flunp Frumenttmodúacá^<br />

pdfciTÍtKoS^t^í.upov ^vo fZíoii^ pmtpedites Attkimedimni<br />

fj.dhi^


Anmn<br />

Minea fru<br />

mcnuim!<br />

.. Lib. V.<br />

tib.ir.<br />

fririlifii-<br />

• AUi vt<br />

tU tritnlc<br />

Vtiu» rtfiri<br />

fio é'<br />

frugniiltu<br />

ÍQÍtÍO><br />

CefarjlifindíU!»<br />

•jig DEMTtlTIAROMAHA<br />

doccc libro quavto, ftadm poft Anxur captum: Addmm, ínqiiir, i>tfiU<br />

pfíidium r/tiles <strong>de</strong> fiihlico accipcrelf^cum a/líe id femptis <strong>de</strong> fuo (juifque ftí»,<br />

á^iseo muñere ejjet. Liiiius dicit-^í/i'í'niilitaíTcj Vcíi\xsprüi.iío ftimptu;<br />

•quiddariusfEt tamcnliic qu2:rü£¿íniicio,anigitur uiliil c publico?<br />

non arma, non frumencum ? Ambigo, fie ílincqux inducunc acccpifle.<br />

Dionyllj iftain bello cumSabinis: ícv-mv ¿t'a;^.^'inav J^);/imperio, ^ta^<br />

%'xr ¿'-oQSf^i'nd^cLi^ £Í7(pQa^í eút íy-itiÁets TTi4íx'^ar,Ct)7ac¡aTmVjrcóf:oit¡!rttrn:ládiuendiiís<br />

{^xx¿'¡i.^i:'\\\c


LÍBER, QX'^TVS- ii-í*<br />

txnwtaureiteral. V\ effenc ii) diem'vigintiquiaqueafjes:• quibus ipfe Do-ComhUmitianus<br />

ircrüm addidit mcnrtruum aureum vnnm, id eft dcnarios w'-"" ''*^'''<br />

ghiti quinqué, Tanti enim Romanus aureus, & res lixc totaé lohanne<br />

Zonará ad liquidum á nobis reduda. lUc ík<strong>de</strong> Domitiano: Ka*' S


JJLO DE M-Il-iriA 5.-0;MA>'A<br />

- llunliancrummarafLiilTc. Pu(lulamncigiturniinui,fcdnon impetra-<br />

Tevftaiif runc: an nonfaélum portea?fcd diu,inqiiaiTi,pQÍlca ? Ex Liuij comina-'<br />

iiu:¡vcrba jJQ fufpicorj quod liícinicrit, ca íempefiatemeruijjc: non cigo tuo xuo?<br />

Appárct:frulb-áivliüqiii íiibinoiiuifl'ut. Ecbcrculcsciini rccogito, ítipc.ndiaa<br />

luÜo &;3bal[isaiiíla; mgefií^híccfumma.&ípra'grádisincqui-'<br />

zum íuiíTcc-jli paritercreLiificnt. AccediCjquod dignitascqiiitum non<br />

iam canta, poft Socios ciuitacc donatos, lili cnim ciim cquitatu abundaren:,<br />

fercadbcUuní ibant, paucioribas paulUtímédigniori &:ciuili<br />

illaftirpe. Sed fLirpíciunculacíliquani^íperniramíacileatcvolo, quhm<br />

Trihunorü j^jjj^ prodí-IftaPulybíus <strong>de</strong>dilcrimnieftipendiot'um.. Sedhcus inTri*<br />

*'' • bunis quid tuit? cMr ij ouiiírií Magna eoruní litlaiiaivc vidcojSc íiccele-'branturaluucnali-<br />

. - . . • . .<br />

—__ tiUer efíim Quantum in legione Trihufíi<br />

í^ccipinKí, donat Calmna 'oelC^ticns. , t<br />

Lii^ ""iT Aplinio: Necptdct.7nbimorummÜitjty'mm'ftil¿iñií emere. Vrcrqtic <strong>de</strong><br />

^''' '' pcodutliofc fupiniá,&ívclucfer'fidagioncmvrurpat. Quantaigiturí<br />

Appiani loGus ell, niíi erro, quijcitiorcs nos eius íaciar, iítc. DeCx(bre<br />

fcnbit,eiufquetnumphoquadruplici. i^cüSiívetAt^, inquit,cr^aníi>T(i|UÍ^<br />

IT.Ciltil.<br />

GT ir ir mu<br />

vu.Anj-<br />

^\inrap^a>TÍ>'¡Ti'J^'^^'¿oia':Dmfí<strong>de</strong>dhg^m¿JíÍfiiper.c¡um^^<br />

nnu; DuBori ordimm dm di(pliim,Tntítno.miUium 0- py^fvSi<strong>de</strong>^unüm^<br />

iterum eitü dupitm. :Ex anabgiá hac donorum, iiiftc S¿ probabilitér in-'<br />

feras <strong>de</strong> Stipendiorum cali niodo.Ergb Thbunüs & Prartcdus ala: qua- •<br />

driiplumlálari)viilgar¡shabuit,5¿:aJia vbcrioiainveftejtViimcnco, ípecicbíis.Hic<br />

talla in LampridiojCapitolino, Vopifcovidcrctibiias: vbi<br />

cpiftolíe aliquocPrincipum ad bttcramipülira;, cum Tribuniciis ifbs'<br />

comniüdis autdonis. Hauddiflimilc apud Gnrcos. •&" fcnbicXenor\\on,<br />

Seiithe/irégete 7braeU,cí)m.Gr,ecosmerce<strong>de</strong>itiKgereJiUve(kt,ob¡U'^<br />

Itffe ¿-pollíátitm, id ^'j ff^flWTil KV^IKIUÍOV, -WS ¿Í Áo;;)a-)ffi J^^ae/ae^Tcf<br />

¿ia^ctnyí^TíSaf/.otfU!: m¿!ííCy£'íce;ítím,CeKíurÍ0fif daplu, Fratori/jun'<br />

driiflum. Hi Pr^EcbreSjVclut Tribuiií Romanornm cranrjaiit nüftri Go-lonclli.<br />

Fc^ccnint i<strong>de</strong>m'Laccdarmonij in iif<strong>de</strong>m copiis(quarum !aus inc]yca,.&:<br />

propagaraper.'inclytum fcrlpcorem') alíieiaidís-, £¿ intcrpro--<br />

IblJ infrá. niifia, ha."i; íiinc: ¿ii^^ivhv '¡KaTc^ oitreí ly. /AÍióhc tj'/j.ay, >.o^-^l


LÍBER Q^I NTVS. jtí<br />

mehíc Íub«.Illc¡nPhilippicarum primá<strong>de</strong>finicquaropusfuntrailici; '<br />

Z^TiOTOtí; Ji^iM'oií TíTTflgíí'jwi^a TdÁmrOf 'iva ¡fíxa t%¿


nÁi Trumema<br />

RÍ-<br />

Wfimií.<br />

Trumcntü<br />

iriftcx<br />

Catmií<br />

tia.<br />

XUfitr extra<br />

¡ifri-<br />

• fliiMia.<br />

jlt DE MILITIA ROMANA<br />

Romanos, aut per hanc inopiam ab inccepto aliquo <strong>de</strong>ftitifle, raro aut<br />

non Icgcs. Ccníco é prcuíncialibus fiumenta hxc coadaj S¿é Dccimis<br />

quashüc fine araturibus imponcbant. Quid fi ergoin hoílili.? ctiam<br />

tum é vicinis prouinciis, aut ex ipfo hoftico: fcd fie, vt non in priuatum<br />

&¿ fíbi miles raperet , i'eá <strong>de</strong>fciSla aut inticnra frumcnca <strong>de</strong>ferret ad<br />

Quxftoicm. Inpublieumomnia fcpofita, 6í cumeum modo&ordine<br />

diftributa. Magnx confi<strong>de</strong>rationis res, S¿ furami ad bcllum vCus, <strong>de</strong><br />

quo Politici vidcntü.<br />

1) Eijuileshor<strong>de</strong>ifel>tcmmcdímnos ,jrumef3tiduos.^ De lior<strong>de</strong>o,pcculiarehoc<br />

equitiad iumcnta:pro quoSíxsaliquandoacccpére, quod<br />

Hor<strong>de</strong>arium appcllat Feftus. Sed in frumento, inquics, cur tanto plüsí<br />

Nam duomcdimni liint modij duodcni. Triplo igicurpeditem excedit.'quid<br />

mirarisífit idcm quod in pecunia, quod uidonatiuis, &triplum<br />

vbique capit. Ncquc ambigo in Orduiuní duítonbus fimile fuiflc,&:rcmeldi¿láanaiogiáduplum<br />

quoquefrumcncicosccpilít-.Cui lamen<br />

vfui equifcs tantum; vene vcn<strong>de</strong>reiití'ncgauinius. vt abrumcrenr?<br />

quipotucrcíüli? Ne ccnfeas: nonenim foli. íicruumauc (cruos poruis<br />

liabucre,8¿ÍLlftum cftliocdimenfum íncapicaterna. Dchoi<strong>de</strong>u,faris<br />

ctiam largiter.- Icd ccrtumcll,prxtcr equum milicarein, iumcnca alia<br />

habuiíTc.Eft iii Plucarchí Catone Ccnrorio,quod liuc taciat, &C illuíiretur<br />

aut illufti'ct. Narrat in ccterá abftincntiá cius,377 a'^aiaym- ÉAa/.a cu -A<br />

¿^TiiuípMr x^&íávnk \jsmCvyioic Í^SÍTTBÍ ficev hiff'-">SifA.íf!\v:auo<strong>de</strong>liam<br />

in imperiis Í¿- rrstitríí Acciptcbat fibi,(^- iis ijiti apudfejriimehii ¡n me¡.jem<br />

non flus trihm medirnnis C^tiicií, i/¡ dicm 'vera hor<strong>de</strong>f iumentis fiiís minuí<br />

fejqtúmedimno. Si conrtaret <strong>de</strong> numero tamilix Catonianx, iaciic cilec<br />

aptaremodum. ctfi pxiic ctiam coníhf, Síincodcm Plutarclio lego<br />

quinqué cum fcruos in Hifpaniam duxilTc. Ipfc ergo fcxtus : &: liabuérc<br />

í jnguli modios non nifi tcrnos. Hoc ad albucndam Fru g.i lita te m Caiünis<br />

receiifct- &: i<strong>de</strong>ocertum jacccpiíí:- cum incra Icgitinium niodú.Scd,<br />

inquies,li¿loribus fuisS: apparitoribus niliilaccepití Diíeas hinc eosii- ,<br />

bij&incapicafcoifinijC publico accep¡lle.Addo,quDrdam ímpcr.uorcs<br />

laxiüs liJc íc gcflilTc. quod <strong>de</strong> Carfarc quidcm lego .• qui ¡ait Suctonius)<br />

jkumeniitm tjuoties copi.-t e(pt, etUmfine modo me>ifnraij^ frsbuií miluibuí^<br />

&fifíguía interditm maficipia ¡jrpr^dUviñdw <strong>de</strong>dil. O virum magní<br />

benigniqjaiiimijfcdnon tiati.id prir¿:am&;ftri¿tam Difciptinamí qu£<br />

ab illu protl-ctó magis magifquc cíl lapfa.<br />

53 Socijfeditescapittntpar Romanif.] McririfTimó.namSíTantumcapiebaccorum<br />

venter.A:nüntamenequitcs,<strong>de</strong>qu¡busfubdit;<br />

,» Equites verhjrumentimedimnum vnu^ Í^trhnlem^ Ifti enimueri<br />

jninuíqviam Romaiii,abhaccaursá,qu()d niinús digniautopuleiiti: ,<br />

coqi nec a familia lie inftruíli. Singulis ergo famulus v.ms fuíFccerit: S¿-<br />

«ftmctifurali^cinduocapita, módioiu.u fcjUccco¿lo. Simdc inhor-'<br />

<strong>de</strong>o.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


LÍBER QjyiNTVÍ. 515<br />

dco, & habucrc pauciora ¡inpcíiimcnta. A v D. Dclcdantía vero ¡ft.i,&:<br />

mibl non iiili CÓÍUJC adhuc auditaaiic nota. Sed voluo taiiien in animo,<br />

anfruini:motaiimLnaddbosvíi?NibitadiungÍsobron¡orLim,auralius.<br />

alimentiíLí P s. Adiungam,cdi rolybiusnonfccit.PrinuimdicOjfalem<br />

í¿lcgtmiinmnaliquíd militibuscciamdatum. InP]utarchiCr.iírüií5"wrtí*<br />

huic rci Icriptum, intcc omina triflia: Suié^cre «ÍT» ¥ S^&atr.v M^OI- ""'"''<br />

(^OICTÍ ^TííJ'ejxTCÍ; c-^^Ti^ra/f, •s¡i=j)'m7rav-¡av JhB-lfZcu$an'hii:'^£?,a(,<br />

«rotííVfíoí ?ríi'Síí(o paui¿!o: • Simal cuenit, vtpofitranfitiimfluminis , cum<br />

emetireiítur ncccJpirU exerátiá, primiim omhutm dnrem Icntem (^falem,<br />

qtu Romani híibtnífiínebria. De Cile qui<strong>de</strong>m vix nmbigi potcfl;,íinc quo<br />

vira non cft.SL-d 5¿ Icgumina aiicpifa rcDciio. ve in Cx\'.\tc:Non iliibor~<br />

<strong>de</strong>itmciimd.trelitr,mn legnminx recufabant: o^\7:x\^\\z fcilicccpiofruinencojin<br />

illa ncceílkatc.Alias,pro obionio.vt in Syiicíio,dc Caro Imp,<br />

miiitai'ite!xa;nante:Tod'E Ji.VpcíVÍy,T/¡5j/p0PE«?i(:píTr3í,^¿yiüT!'/7T//,ua'- Ont.iie<br />

ya ¿T% '^pj^í X; 6-^1' Cfíyy.-CíEita autcm erat^ ^eftf?spiibrtcníiiT»pridinfjum, '"^^'"*'<br />

¿- in ipfoJriijU .iUtiucífdiuf¡eill£ carm. Atque ampliiis, in co<strong>de</strong>m habcs&:ÍJuillam<br />

; anex vriicall;rcnli.''prorri!S,illiiis qui<strong>de</strong>m, &fupcrÍorÍs ^¡"itumictiam,3;ui.Nam<br />

Spartianus <strong>de</strong> Hadriano ita rcribic:C/¿¿ etiam cajlrenfi- '"'**"•<br />

bíísinpropíitHlo libenter vtens, hoc ejlUrida,cafco, é'pofc^- Nominat Sc -<br />

Vulcatius in Aiiidiojincerlegiüimoscibos : Pr^ler Uridií,achitccel/atum^<br />

itquedcetum, militeTnin expediüomijuodqudportareprohihuit, Vbiacccumfcilicctadpotunt<br />

nijlitarcmconfícicndumj&iamdiítamporcam.<br />

Ardi-'I-^ndojinirum niPolybijctiamtcmporcfuericin hos vfiis. Scribic<br />

ceceé Ínter Gailia: Cilalpiíia: \XWÁC^,glan<strong>de</strong>s é-parcos in eá aburidarej<br />

¿¿dac ^x^Wi\\x.\xm'.qnod aimplurimiin Itdia. cddantur, tum ad vfus U\>.it.<br />

•vit¿?!t!jiiepr{uatamy tnm ad ea íjiix in cxerátm legionéfejiie prxbentttr ^ his<br />

tamenemn'fhuífafficereCdiuillamregionem. Q¿idaíiudintcilegas,Tí(í<br />

fJíT^V^aTDSícftifitavcrbaeiusíiinij c>^--&t3-fit-quamrcpofitaiSiCnüita<br />

in militares vfus.'' Arque hi tales func,quos Militares cibos fcriptorcsap-mutam<br />

pellitant.Vt Spartianus in Pcfcennio: In omni cxpeditione militarem ci- «*'>''«•<br />

bumfitmpfit antepiipiitonem. Lampridius <strong>de</strong> Alexandro : t^perttífíipi'<br />

lionibtis prandit atque céinítuit, curM-miUíarem cibum cun£íis vi<strong>de</strong>mibus<br />

atquegau<strong>de</strong>ritibuífumeret. En vírum, dignuní titulo & loco Principali!<br />

Ec oblerua indídcm, bis eos die cibum djmpíinejfua hora quemquc. Si<br />

o4;i','í"fí'ía-i'si/^TacSí '.sr&o-HíípiSztt ^ y.pmoTíih H^ h^'ov: lujiítpran<strong>de</strong>re<br />

fi^ntespneígneab(im(}Ac9i,mcoQimTi-J it!f4}^'f»f'^eroproferreé"'^d<strong>de</strong>-starit,i<br />

re carmm afjam -veleiixam. A v D. HCUS tu , miía harccorrcaio,& latisP''"ff- .<br />

cqui<strong>de</strong>m benigna, cüm <strong>de</strong>licias etianí prarlcnbic carnis aífe autcüxx. ?"A/I,T<br />

Atquinego lungc fccius í)pinabuj-,6r inSalUiftio le^ram Metellíim/'"/''"cdixiíK;,<br />

Neqtiifju:m¿caftríspanem^ aut quemalium cibum coBum ven<strong>de</strong>r£t.<br />

Eccc,almsiltc Ccnfcr^qui arcccab omni cibo coito.L l P s.AdoIeí:<br />

í ccm.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


314 ®^ MILITIA ROMANA<br />

,Ktpr«fr- ccnSjCumThcocrito :*/MTcaríCS' ov-,a^-mi-mí^ Q-áÁTnai. AliurfumSi:<br />

fí,""!"-' mea SiSalluftiana illa trahis. Intcllcgc. luíTuScipioinprandio Icuiter<br />

'uMiiri'" ftanccs cibum capcrc :ac incxiiá induHit(non íiuié iuflicjne lie aL-cipe)(i<br />

copia cífet, canicm aíTam ad<strong>de</strong>rc auc clixam. Mctellus non in ba:c, fcd<br />

• pro his,pugiiac, Nam ipfc lixas,coquos,&; totum id gcnus caftris eíccit;<br />

Cihas f» vecuitque, nonfumere cibum cüdtim (verba nocabis^ fcd njen<strong>de</strong>re. Hoc<br />

a«i -jcidi ncmpc fitic, noluir proltare cibos ralcs^ &; faciíitate parandi gulam irri-<br />

"""i""' t^ri.' ícd (i quis habcretj é prxdá auc pecunia, ipfe pararct Sí vefccrctur.<br />

Gcrmanaeafcntentia. coqueintennüsFrontinihxcconíi<strong>de</strong>randaiu-<br />

Lib.iiii. per ea<strong>de</strong>mrc5¿ v'wo: ^Metei/mbella iHgítrthinoftmiliterUpfamdifci-<br />

"P-'• f imam barí[etteritate reHitíút, cum wfufer frokthuijjet dU carne, ^uam<br />

afi elixáve,mlites vn. O rifu rem dignani.' 6¿ ócumiilum feucritatis,fi<br />

infuperprohibiti alia (¡ifhnafa aut elixa carne víi! Quid, malumj igitur<br />

crudis aiiEcavíÍ.''Conli<strong>de</strong>rare teiuífi ,im6nunc emendare (ncc alicer<br />

jrmtinut euoluo:) alia carne quam ajeaj?á elixáve. Vox aut vücula: dua; infcren-<br />

Mr«aL ^^' ^^^^ cduxi é conlimili verbo. Id plañe iam confonac vero, & Salluftianis<br />

icem illis: 2i(equ¿s cibum coEittm ven<strong>de</strong>ret. Itaquc co£tis vci licuir,<br />

UHiti VI ven<strong>de</strong>ré aut cmerc nonlicuit.Hoc fine, ínter inñru menta milicis FeruA<br />

V*


LIBER QXINTVS. $í^<br />

ño xdgrmipondm ítccedat. Militarem, talem fubitum & rubcineritiura<br />

appcUatjiiec bcne auc din exco¿lum.Scd 5¿ fine pane, frumento fuo fxpevíi<br />

inpillee. Nocum '^?\xuio pttlt¡fagos Romanos appcllari: &:in<br />

Ammiano cít, <strong>de</strong> luliano Impcracorc, iara in caílris: Et Imperatort non Lit>.«?<br />

atpedi£ ciborum ex regio more ,fidfub celumellis tabcrmcuU c^mturopultisfOYlio<br />

farabatur exigua ,etí!tmmumfci faflidienda gregario. lea lUc<br />

Impcratoi militarítcr carnacuSj ínter bonos auc potiiis óptimos , ií non<br />

abiiíTcca pietatc.Ef dictu mcus,iflm expleui te tam lautis cpulia? A v D.<br />

Propcmodum.icd lubet inteibiberc. Sine potu hocconuiuium: quisis<br />

fuic? L I p s. Tetigi vero antea. 6¿ quid ceníes, vinum aliquod Chiura<br />

aut Falernuní c<strong>de</strong>ntulum fuiíTe ? Imó is pro cibo reliquo fuit, Aqua. A^ua i<br />

Spartianus <strong>de</strong> Pifcenniü i ciimapud Acgyptum abeo Umiranei milites vi- Uúbu*.<br />

numpeterefityrcjpoKditjNilumhabetis, ¿^rwff»; ^«^«/¿.^Plutarchusdc<br />

Catonc Cenforio : T"^p ¿W-mvui ^^ IT-s''^cniia4,7^bjj ei'aDTi c/)-»^ñfTíí; ws-<br />

€^My¿ú!;, o^oc í''ni¡7c^',HÍ%üoc¿*eñdA)i''ín;í^Aa(So/A"»e?' otv¿Qj.o\': K^quam<br />

hibítin militia,mfifi in acrifni é' calore acetiimfofcerct, aut viribus <strong>de</strong>fe-<br />

¿?«í exignum aliquodvillamfHmerei. Hxc Cato, ínterequiccSj ínter nobiles,íntcrduccs.<br />

Bcnc,quod fignatiscabulisago ¡vcvultus tUQscft,vix<br />

nunc rrtílii habcs fi<strong>de</strong>m. Sed Cato ígitur aqua nicrá vulgo vfus;ínterduin<br />

accco,non folo, fcd cum aqua fcilicec mixto , quod lupra dixímus<br />

ríj/?d»),vclvt quídam fciibunti'»/?


JZfi" DE MILITIA ROMANA'<br />

Pplyxni verbisrupra,vbÍeftScipionemrcmouiircx£S'Pfif ^«Tíí^aí, muat<br />

ntcnfas: alitcrac vcriüs icribitur, :;í¿t Ta¿f'x-^ít,íu..vt mcnfas dicat pror-<br />

^•^'nmSs ^^^ fí^^ii""^ ¿cailris. Nam noua illxqux cíTcnt.'" & pro nicníis plciiini-<br />

' queiis^eUtior ccfpcs. Lucanus,ciÍLn AtVanij &: Cxíaris milites coUüqui<br />

, ¿¿Goncxnarcflicit;<br />

Lib.iiii. ' P^xerat,é'cafirismilesferrmjfiis'vtrifque<br />

Errahíit^ duro cemer<strong>de</strong>s ccjpiíe mcnfu<br />

InfñíHimt.<br />

Op-xviii. Suctonius <strong>de</strong> Tiberio , cxcrcitus duílorc: Trans Rhemim cum ordimm<br />

•viu tenuit, vtfe<strong>de</strong>ns, in cejpiteando cíbumcafcret. Ad lias mcnlás Var-<br />

X!L'" ' rorcfpicit: MenfamefcArUm CibilUmafpelUbant. a erat rtiadrata, vt<br />

etiamnum in cajlris Ccfpcs cním ifte aucccrpiccs,quadri. Sed cft etiam<br />

iii Suctonio .Jalc/iícmeumc\humcc-p\Sc' Non fcilicct iaccnccm ddicatcauc<br />

rccr.baiitcm ,cíiiili ilio promilcuo ritu. Imó ftcciíTc, pr.xrcrtim ¡a<br />

tib-iiv. prandio, fiipráadnotaui. S¿ ita<strong>de</strong> luüano Principe Ammianus: Staris<br />

interdiira^moretnilitU, fíbumbrcficm'vilem^fumercvifebatur. Mamertinus<br />

in Pancgyrico, qucm luliano dixit: ^ifcpinsfiatariifmpra}7díum<br />

ad nece^itatem humáni corporU c/ipUt, gau<strong>de</strong>ns caflrenfi abo, min'ifiro cbnio^é-póculo<br />

fortuito. Null3:igÍiurhicmcnra:iviclÍorcs,auttricli!)¡a. atqueicaHadriamislmp.<br />

ciimiam irrupiflenc (narranteSpaiTiaiio;) TViV<br />

clinia<strong>de</strong>cajlrü^é'porticifí&cryptas^(^ tofia dinút, Qua:íciliccc iiic ferré<br />

nec in Hiberniscaílris voluic; <strong>de</strong> quibus hic fermo. E ft 5¿; in Ca-íare,<br />

jii.ciuii, cum exprobratianc Pompeiana; luxurix,fcriptum: In caflrispompt^vir<br />

<strong>de</strong>rc lictñt tridimafirátA, nidgnum argentt pondtts expofitum, rccemibiiS<br />

ceipitibiistabcrnacuU conjlrata. Ecfi vcEcres ibi iibri (ipccr líos Torrcncij)<br />

Trichih. trichiUsJlratas liabcuE.Ac funt Latinis Trichila:,viTibrofK lílx pérgula:,<br />

Grarcisc^sfaífic, iiiVireilianaCopa: '<br />

Et trichiU'vmbrlfiris f-igida arufídimbtu,<br />

- Vfus &C Columcila lie ca voce:<br />

^t quifiib trichila msr^anum repit in vndam,<br />

SigniíJcabit crgo tune Cxíar paflim vmbracula ifta (xilino tcmporc)<br />

ad cxnationem iiiftiatafuilíc, lci5tos dilpoíítos, argcntum expüficum;<br />

oninÍ3Cumccríávi(51:or¡;irfiduci;i,&qiiaíiinrcditumdominürum.Eft<br />

' ih\iicy\\,tíiberfiacuUceJpitibíí^ cenJlraU: quüdrcfcraddiflafupráj<strong>de</strong>pauimcntandü.<br />

NcciddamnatCajfar (iiivíli fuic) k'^'^iubárecemibuíee*<br />

^''£'^^^ Jf>ÍtibKí^c[inü inia'CumSifcftumapparatum.C^rpitcciam argcn/umex'<br />

r»rum in<br />

pofíium, id meritiiruno, ncc olim aamitccbat frugalitas caRrcnlJs. ccrcü<br />

íioncopiofum, IiiLiuioproiiaere.<strong>de</strong>Annibalcípülia&pri'dam Can-<br />

Lib.íXíi. iiGí'ií


LÍBER (IVIWTVS. ^Z7<br />

rikiov JiKOTbAcu,]^ >.ovi&rtt í^Htíéra : argenteum "vas Máím áanhíU cotylknetn'iaemhabere,<br />

item^ neminem Uuare, íiue balncii vti. Pefccnnius fimi-<br />

Ic, apud Spartianum : Cum milites quofdam tn caaes arqenteo , expediítonis<br />

umfore, hiherc vidijfet, iiipt omne ^rgentum fabmoueri <strong>de</strong> cafim, addite<br />

eo vt Ugneis vafis vterentur. Sed &: Plinius <strong>de</strong> Spartaco, interdixijp Lib.it T<br />

caíírisfuü nequU aurum haberet veUrgentum. additque : Tanto flm aai "''•'"•<br />

wi/a«/«^;//»¿»íj/?w;íi


Jl8 DK, MltiriAílOMANA<br />

crgo eft? an nondum tulcrat legem hanc Gracchusían iam lata, fublata<br />

iteriimfui:-''Akerumdiccndumeíl,&:fortaflcpollenus,pr(;fertimcum<br />

i.AnnaL ¡nTácito miliccs qucrantur, <strong>de</strong> ftipendio fuo & <strong>de</strong>cem apbus/ueJiem^Arm&<br />

jenterUredimenda. f^. Q_ua;conrcncancafuntiamdi£t¡s. De Frumento<br />

tamcn inibi nonqueruntur, S¿: dixerispublicédatuní poñea, ac<br />

vcrédatum: vtique poft inftitutas ctiam invrbeFrumcntationcs,dc<br />

quibusnos inElcdis. AVD. Mukahercules&variaate di£ta,atque<br />

ctiam recóndita: Plutarchi locum camen cur omiíifti, qui eximié huc<br />

facit. LI p s. Quis is eftíprome. ncc cgo profedó omnia babeo in nutiutariht<br />

nierato, A V D. Eft in eius Pompeio.hac fencentiá&painc vcrbis: Pemñipti^i».<br />

f'^^ duasprouhcias habebat, HiJpanUmfjr j^jricam,quas abfensgubernabaí,<br />

mitíem eo Legatos, ó" Legiones inibi alens. quibfts acciptebat l:fu~<br />

blicoar/triotnilietálenlaquotannis. LIPS. QuidcfficÍs?obfcurusislocus<br />

eft huic rei, & inualidus. A v D. Clariffimus. Numcrum dumtaxac<br />

legionura quas Pompeius habutc íi inucnio & addo j nónnc palam ímpenfaannuainquamquevnam<br />

Icgioncnií' LIPS. Eiajreñc hociníiftis:pcrgc.<br />

AvD. Atquindccrecartunc Pompeio ( codcm Plutarcho<br />

auílorc) legiones qitattuor: abfumpta igitur in íingulas calcnta ducema<br />

quinquaginta. LIPS. luftiíTirac. Ú ij eflcntnoftrates Philippici ceníum<br />

quinquagifíta miliia. Cüm examino, magna fie hxc fumma in militaría<br />

nuda ftipendia; fed frumencí &: veftis nomine aliquid dctrahatur,fi¿: armorura:<br />

tum in Tribunos, Legatos, ipfum Impcratorem fatls largitcr:<br />

<strong>de</strong>nique in mulos, vaía, & talia qua; exercitui adha:rebant. Benc profesó<br />

monuifti, opportunus locus eft: 5Í:Ó noftri Reges, quanco plus impenditis<br />

in legiunculas incompolitas vcftras ^ Sed veftrabxc cura, mea<br />

ncc monitio: 2¿ in re pergo.<br />

D I A L o G. XVII.<br />

^ramU militma^ Hafl


LÍBER. ÍJXINTVS. 3t9<br />

avjtíayctymQ^^civiyogcAtKM- conuocansjmpefatorincono-ím<br />

1*9-^•STTSÍOUJ¡i^ rtí^9M- c'iommomnescopas^^cir'<br />

(Tcii^fj^ GÍir ífl^cUíraV nivi-cumj/onensfihicosquiaiiBo-<br />

7^a.^o.vcu ^cí


IjO í » E MILITIA ROMANA<br />

ft (Sí |í¿í), Kí/p^?^? (nwmayKcL-fematorem fuum coronare.<br />

tov(Ji TO'j s-eásctM^ ^é0aMOíw,'fi - Colitautem huncqiñferua-<br />

Qe^ ^¿^'^t'}(c¿}_7rci^fi''¿?\svr¡'(¿íoi' tmejtpr omnem ^mm/vt<br />

o (TíyS-fií, ¿í nUTí^., ){^)ird^^i farentem, 0^ omnia ei con-<br />

¿\_sl¡'^vT(¿7roi¿Í!/citjrop,¿gTi¿yo-ferré ac <strong>de</strong>ferre dAyet "Vtfi<br />

vüJ:Ai''^^%írj¡¿yi\c7i;^(i^\m'Sibn, gemúffei: .Hac mli incim^^<br />

tú\itim^ a>íoJoi''5í$ í'^ íS^;tí"- térglormñu in.exerctíu 0'<br />

fia íÍ3M,ttMc,)(5íJ |t4^ sT^sá!?!' TIW. dom't dtdmfamam-^cum retjg<br />

Tlw7ra¡eJ.^c¿jágnKQ¡ii7rctí dierínt m patriante., ludas<br />

cBjtrrifÁitíg %o}j.-préjovu\ ^ ^a ro pompáJquecon[j)íCi4í ineunt.<br />

fióm^cl^ílio^ fés^TtÚiSru^ XÍV- ¿juóniamfolis ips licctorna-'<br />

jwoí',% A¿ír5 TZ¡i/f^.Tti'ydi'STT'- menm h&cgeftare ^imPodÁJ^aya^lciT¿¡Af^^iovoi?,ivn<br />

n.erc,qmahJmperatore^'vir-<br />

TCKJ; OÍKÍCUÍ >{$ G?írcBí0:u-s?c¿- tutiscaufia, donat'ifunt: Jn<br />

'Swr'íij-oiíTi^sciínTaíWílAíijO)- ^Shm 'uerOjXon[j?e¿iifeima<br />

fj.6icnroiovfjS^oi ;(^ jctfiífTi/eicto eanimparte^fommíSpolia^<br />

IYÍ; ícai'dv ajírm, "SíctüVn? í' indicia 0 tefitmonia fm<br />

Miy-ihúaq w^Ac, ){M cOTúyÍH?, ^irturis.Jmquemlicura^'<br />

'•fuccejfp.<br />

TT^^em Sh-m^^ \{^7KCL


-LTBER QX'NTVS, JJI<br />

ícrni6ncdiIatabb,Nüñcremm,vtfüict,cíjrpit>'&5l'esy¿Iutpewvaiiien7^<br />

namoftcndit. Aic: ;.f i"'íy'\'^jurr:-:-.-- n .:\Í-:x:<br />

,i Pfílchre iuuenes cxciiaMt.] Nulla res magis quara iftlixc. S¿ vis bp- ^<br />

num , fortcm, ex voto militcm? prarmiarc: fcd a^cun<strong>de</strong>ni, cihn opus, fumiiiw<br />

puní. Veincquo rcgcndocalcaribus vccnduin/cd&: frxno: ik iii mili- ^ '''^''<br />

te, imó oniní ciuc, prícmiis ad virtuccm incicandi j ptrnis a yitiis icno- "'*"'<br />

candi :andi.Lycurgus hoc'pulchvé,Orationc in Lcocrateni; Vo ^ '¿^ W 7¡^i-.<br />

a/lcTbi/J^'n efh)pfix, •?:>^¿i;í!íá-nS5v ¡Te tvvTZáV?>MuüVKCyT fJ^^ripóSov i^idCíooaij<br />

•í J¿


J5t- DEMItlTIAROMAMA<br />

TiMtJa in pedid, ihquic, FhiaU datur,equiti phalera. Sed <strong>de</strong> phiala fiuc patcrá,etIÍ<br />

fr^mto. p^j^j^^ jj,^ fcriptumjdubium animi&:afreníusniccírenon ncgo.Coníü-<br />

, lo te 5¿tuam mcmoriam , licubi iiitcr omnia dona militaria <strong>de</strong> Paterís<br />

Icgifti ? Exftat eorum longus &c mukiplcx ín<strong>de</strong>x in Valerio S¿ Pünio, <strong>de</strong><br />

his qua; Sicinio Demato oíim data. Omnia illc vir meruic, veius non<br />

fabulofus Hercules, Sd pitraque iterató 6¿ fepc. At in cá omni congerie<br />

non cft patelU vna. Duintaxat interiore a:uo in Probo Vopifci lcgo,donatum<br />

cu m poft alia dona, poieráfacrifcaü qtdnqiielibri vm. Sed hoc &¿<br />

femel legas, S>¿ inrcr granaiova acquc Imperatoria illa dona, non \\xc<br />

-mamatio cralaticia Se minora.Quid igicur adfcro? audaciam,6¿ telum quo multa<br />

innoftra concutimus auteucrtimus,Corre£tionem. Vi<strong>de</strong> num leeendum:' 4'alí4.f'^^^.^<br />

Aioí.quoaelletK_/irmilum.y al<strong>de</strong>mihiplacct (íiciolcntnouitia:mucnjirnñU<br />

in jiuncula:) 6¿ cíl íané pro re ipsá, & crcberrima hx'C intcr dona. Feftus:<br />

/r.ffliM. ^^Yjytidas ex auro, (juoí^iri militares ab Imper^toribits donan gemnt, dirías<br />

ejfe exijiiniant ,quod a»tÍqHÍ humeros cum bracbiis Armos'uecabant^<br />

TertuUianus; i^rmiHof ex vironimfortiumáonts. Plinius: Armi/ías cir<br />

uibm <strong>de</strong>d£re,quas mn habentexterní: &¿ nota ciuibus proprium íuiflc<br />

ohex ali- hoc donum.Dcnique áureas 8¿ argénteas armillas rcpcrics paflim. Siftit<br />

9»*'- t'amenleuitcr S¿ cociccc.quod in Pülybio hk.c^,fedit¡s proprium tuif-<br />

Lib.T. fe: at cgo etiam equitírepciio. vt in Liuio: Equitesomnes, ohinftgtjcrtt<br />

Stdisrt- fluribuí locU operiim ,cornicidis armillíjqne argentéis donat. Sed IÍrtit,vt<br />

'"'"^' dixij leuiter. quia Polybiiis qiiod pluhmumta£tum, id infpcxit; negatu<br />

ni non voluic, quin alicer liccrcc aut foleret, Ipfum quod <strong>de</strong> Phaleris<br />

fubiungir, equlci taniúm: falfum rigidé ica fie. cúmL. siámm, vel Sirt'//yinD¡onylÍo,fin'iul<br />

vtraíque acccpcút,&cphiíleraá,(jrarm^,u. Et<br />

fxpcmifccridcprchcndcs.vtinlapidcprircü:C. GAVIO, I. F. DO-<br />

KATO. A. DIVO. CLAVOIO. BELLO. BR.ITANNICO.<br />

TORQV^IBVS. ARMILLIS. PHALEII.IS. CORONA. AV-<br />

R E A.Ncc puto militiamjamen muc;iírc,aut a pedite ad equitcm traaf-<br />

' iíTe,aut contra. Scdpcrgo:<br />

rbaitn w » 'Equiüfhalcras.'l Silius intcr dona Scipionis:<br />

«'


LÍBER CIV_1NTVS. 33}<br />

quod ex iiarratione vi<strong>de</strong>as, minús laudabilis opera Quinftianorum.<br />

I<strong>de</strong>miud¡cium<strong>de</strong>Torque,fi tamencfl:idcm.Frcquensciusmenrio.vtrír^«íi.<br />

in TacieOjFlauius Arminij (tztcrhüztau¿íajíífe»¿iia, torquem, &coro- i.Annai.<br />

ttam, aliáqne mUiíaria doM. In Hircio .• Cafar oh 'virtutem turma Cafia- BdIoHifp.<br />

n^ donatñt milüa tre<strong>de</strong>dm, & Prafelio tormes áureos dúos. Credo liunc<br />

ÍnterciucsfiiilTc. ecfi tamcnPlinius prodidir, i^uxtUaresérexternosUh. Xllllt.<br />

torquibu-s ¿turéis donatos, at ciues non nifi argemeü. Alicer Auguftus, qui<br />

C. AJprenatem (in Suctonio ) Upfi equi <strong>de</strong>bilitalum áureo lorquedonauit. or­ II.<br />

ille vero ciliis. In Vcgctio cciam : TorqumftmfUres, quibtts íorquisaii- Lib, 11.<br />

reiisfolidiis 'virttttis framuimfuit. Manlít ad infitnum anium hoc prx- "r- *''<br />

Biium, SiinStiidáTcriptor, <strong>de</strong> Beiifario, fub luítiniano: Eet^O útt,t7'^a,.Sti,¡n^<br />

-íidroJi^/AcífeopTOSí iyiyáfeicivS-pd-TizevdnsTáitaiv.^iiyiív^VIACOÁÜ fíTv- ''""'•""•<br />

ptfxÓTav p^(\MSfC7i f/jiyáXot^ 7mpífjiv3-éÍn ra 'faJ/^ja, H^l '^''^ ^iíhx.iuti7aen<br />

4íAia 75 )Á cr^í-ñíar ¿S-M -mpú^n : In milites omntum mortdimn benefcenlifmm<br />

fuit. nam d" eorum, qui infeliciterfugnauerant,vulnera mullís<br />

fecuntisfolabatur-^drquiprojpere, armillas é" torquesframiadonabat. Et<br />

quamquam non nefcianijíorques Gallorum iam olim gcílamina piopria&<br />

patria fuiíTcjtamen ab lioc militixrirunianaflemagisarbirror,<br />

quód hodicnobilirasEuroparacampaflim libi vindicac cerques. Noc<br />

aliud <strong>de</strong>Minoribmdonis Polybius.-quiíiUiit eciam ÁcFexi/üs. Quid^an f«,7?M»j<br />

vctcri illo a;uo non fuerunr ? in SiCcij profcftó donis non rccenlentur,'"'"" '''^'*'<br />

qui vir tamen omnia a<strong>de</strong>ptus qu? mercri vircus potLiicAt ipfuis Polybij<br />

x\XQ fuifTcj vincam ex ipfo. qui apud Suidam fcribir: -ro^ JÍ ÍWUKCT? ^Ü • in vore<br />

OPíí ú^cLJt^ofí:i) ÁÓy^ic, ^tíÁÓf^oi; dxÓÁn5vt' FTI-K/ SÍ? tp')s>¡i TLV ¿¿4 r AÓ- '"^••^»ym<br />

íTTayytXks: Isios ver O donauít aureis VexiUis & Haftis, cíim ve//ct faharejpon<strong>de</strong>re<br />

promiponi verhis concept£.$c¿ &c Marius apud Salluftium<br />

Ínter víicaca recenícc: Haftas,vexillum,phaler.íS; &c fe ea acccpiíTe. Mar-1" i"Sjnorantiquum:DONATO,<br />

HASTIE, PVRIS. V. VEXILLIS. viii. InVopifco<br />

dancur Aureliano; Hajiapura <strong>de</strong>cem, vexílla bicolora quattuor. In '" Aitrcí;<br />

eodcm, Probus bello SarmaticOjdonatur vcxiUisptrk quattnor^srmiüis in probo,<br />

aureisduabm. Pura appcllat, qux vniufmodi coloris, ncc tin¿la, At illa<br />

Aureliani bicolora fucrunt: vtra honcftioraf'Auguílus vero, Agrippx^^<br />

ttaitalem 'viBoriarfi, cerulenm vexillumdonauit, ait Sueconius : qui color<br />

maris. Fuifle auccm vulgo argentéis vel aureis filis U. textu dixcrinij ex<br />

Polybio, i\\.\\.C^í¿Tf4¿¿^^Ta cyi


Lib.v,<br />

up.vi.<br />

De lauJ.<br />

S:ilic.u-(.<br />

Lib.yi.<br />

l.ib.ivi.<br />

Lib. xiir<br />

334 DE HILITIA ROMAHA<br />

ccntia Agellius putat addcndum. E quercu fiue ilicc fuiíTe idcm nótM,<br />

& Fcftus: Ciiiidtm coronam ciuU [dtttis f¡t£ caufÁ [eruíitm in ^rcslio di'<br />

batjqu<strong>de</strong>ratilígneajron<strong>de</strong>mhabensperennem. Claudianus:<br />

Mos erat in veteritm cafirís, vt témpora quercu<br />

P'eUret, vdidisfnfo qui v'mbtu hojle,<br />

Cifuriimfotuit meriifubducere ciuem.<br />

Indc Aiigufti iociis apud Fabium : Cum ci Galii torqucm aitrcum centtim<br />

fondo dcdijjent, & Dolabe/Iaper iocuTtiy tentans tamen iecifui euentmn di-<br />

^fjjel,Imperator lerqiic medona^Malo te,í/!quit,c¿uica donare. Ccccra qux<br />

adcoronamhancpcrtinent, in Polybio habcs, CaiiíTisciir c tjuercti,<br />

apud Pkunrciium ciiam,fi lubct,vidc.Plinius ccccra qiiaí ad hanc coronam<br />

rupped¡tabit,qui cxcquitiir cunóse. Sed aic: Auxilia, quamuis rege<br />

C3f. 111\. feruitto, <strong>de</strong>cíis hec »i?»/^á»/.QuippÍni cínica cft,6¿ dicitiirjab cinc non ab<br />

execro fcruato. Tamen Polybius comprchendit TrcAjWí é cií/A/^d^pt^j<br />

ciuesdrfictos: fed nempc prifcos illüs Lacini nominis j qui cum ciuibus<br />

tLincarquati.Plinius autcm non <strong>de</strong> [iiíccSociü^Ccá <strong>de</strong> Auxiliaribus cxtcnfqiie<br />

dcfinit. lam altera vcl potius prima eft ('liipcrat enim dignitace<br />

Cenna ob- Ciiiicam J objidío/jalií. quam ijqui libcrattfunt, ait AgcUius, dant ei duci<br />

¡üt^nAk. ^1^^ liberauit. NuUacft hac nobilior, vt inquic Plinius: &L mérito, cum<br />

non vnus.fed plurcs ciuium mortc crepti.É graminc h^c ftiic, dcccrpco<br />

c loco intraqucmobíidcbantur:^.'«í^»w»;»j>»i;;¿?w^/Wií;«?» erat^<br />

hcrbamporrigere víBos. Cauflaní eam dat PliníiTs: ñíFcílus ctymon<br />

Gradiui quofdam ait pcterc, quiagratmne fit ortas. quedinterpretaniur,<br />

quia corofia graminea in re miUtari m.ixim£ e(l honorationis. Hanc ipfi<br />

quoque dant qui fcniari func, vt in Ciuicá fadum: Liuius <strong>de</strong> P. Dccio<br />

I,ib.vii, "Tribunomilitum : Legionesgraminedmcoronajv obfidionalem, clamorea<br />

doi2itmapprobantes,T>ccioimponunt.'E?LAcv[i Q^abio Máximo aScnatu<br />

obfd'.on* populoq; daca, S¿ alus paucis quos in PUnio vidc. Non omitto.abufum,<br />

'jiCmUilp ^"^^ nouitcr vfuní, lioc nomine Ammianum. qui cum opidum quodtib-íimi<br />

daní PcrliciimcaptiimaRomanis rciibit,additdcindc,fí?j qui fecere<br />

foriifiíni, cbfidionalibiis coronis donatos^c^ pro con<strong>de</strong>ne laudatos •vcierum<br />

Mitrx!it<br />

corctiit.<br />

wíirc.Nüuiter hoc pL-ofe£ló,ncc iftaobjidionalüTcd Muralts íuit, <strong>de</strong> qua<br />

•in Polybio bic,ncc cfl: ignota. AgcUius: tj[íur4iscft,quk jlonatur ab Im-<br />

.peratorc, quiprimns murumfubitt, imj¡ opidum hejlium per vim aficnditi<br />

.In Silio Miloni cuidam dacnr, lib. x111.<br />

— cnpcviclor honorem, r-<br />

Témpora ?nurali cincins turrita corona.<br />

Cfijirírtfií. Vicinaeft Caftrcnfis, qua; cíus, qui prinius hoftium caftra pugnans introiuic.Vtraque<br />

bxc surca fuit. & <strong>de</strong> illa Polybius, ciim Scipio iuos adí-ib.!.<br />

horrarur ad üppngnandam Carthagincm Hifpanicam: Aomov ^f^atC^<br />

gi^aiot4í7n7yyí-'¡?\Si:To-n?c


LÍBER QVJ N T V S. 3 J Jrá//rfwquoquedida:íícuciUaprior<br />

habuic 5^prartulitmuróiiimp'm-.-^íWrütr..<br />

ñas auc curres. Adfirmat <strong>de</strong> auro cúam Agcllius: Et Mura/ü duum, é'^""-<br />

Cape?ijis,&NMalií,f€nexaurofiltínt. Eo mirum, quid Suctonilisísbi<br />

vclit in bis vcrbis, <strong>de</strong> Augufto : Dona miLitarUaliipi!imofaáluis,fb<strong>de</strong>- ^^'P- "'•<br />

^as & tm¡i¿es,quidfiídanroargentómecoiifi^ret, quam vallares ac murales<br />

cúroKas,qit£ bonorefr^celUrctity aabat. Mam omnia hxc prüfc¿lo auro<br />

conftabant: quid ergo mirnm minus Índuliiíre,quod &: precio ñ¿<br />

honorc antsibat ? Haud fl^cilc expcdio, nili ii lie : quidquidauro ttrpcn- infuttwio<br />

fo.j, conjlaret, vallares ac murales coronáis, qsurn qua henerc pr^cellcrent, '^""'•'^•"''^<br />


Jjá" DE MILITIA ROMANA<br />

D;/í;fl


LÍBER (iv^ivrvs. JJ7<br />

mtpet'^ifiz: Et U mi trutmphauírus erat, dm Uttdájjet tommimiter, é" "vi'<br />

yÍtim(¡uofditm,dalidt'íiípecimias.Honellah4tetiamornamentisé'donü-,ó'<br />

Armilí^ quibufdat>J,& Haflíts furas dabatjé' Cereuas diis áureas,aliis argénteas<br />

, mmen cumfque é'firemiifaUiJpecÍ?nen atque imaginem referen^<br />

tes.Si enim murum aliquis primuí ajundit, & murijpecimt corona fercb/it,<br />

Siqui<strong>de</strong>xpHgnaJfct, (putacaftmm autvallum) idquoque corona afimUaiatur-Si<br />

mari •vkij/ct, aut nammfcandtjfet, nauibuí corona onjabatur. Si<br />

equo vicijfet, equefire aliquid infculpehatur. ¿¿iñ yero ciuem inprwlio, aut<br />

*liopericul0,fiue & obftdione iiberaJfeP-, máxima i» lau<strong>de</strong> erat, donabaturL<br />

corona e quercufalfá y qii£ lenge é' aareis & argentéis hoporaíior dignierij^<br />

habebatur. K^tquehacnonfingilUtim modo & virilim CDrjferebant,fcd tn<br />

manipiflos aut legiones telas. Hxc ifta Zonaras. qui tamcn Chñcam largc<br />

fatis donat.&qui ciucm non folüín in prcclio/cd &;íí//í'/'í'"f«/í' autobfidíone<br />

ferualTct: pra:tcr alios, qui <strong>de</strong> folo prxlio adfirmanc, 6¿ Icgcs addunc<br />

fatis zxth.%Cmemferttare, hoHím occi<strong>de</strong>rc: vtg^ eum locum, in quofit<br />

acinm, he ¡lis obtineat eo die: vtg^feruatw fateaiur, alias lejles nihilpro-.<br />

y?,í»/.Q^xíicinPliniorciipra,&:confimiliainAgcllioqua:daiii.Olieii- LiK^ivi.<br />

di:ampliusZonaras,imaginemfa£l:i infculptam fuifTejaucexprcíTam<br />

comnis.Expreflamincerdumipsáforma, vtin VallarijMuralijRoftratá;<br />

inccrdum in auro ipíb infculptum aliquid &¿ dcpiflum, íicuti fiquis<br />

in equo ftrcnuum aliquid feciflcc (quod híc ai:) cqueftre aliquid cxlignatum.<br />

Sed &: addit Zonaras, harc pra;mia totis manipulis aut Icgionibus<br />

eiiam daca. Prxccr alia, vctus in Liuio cxcmplum <strong>de</strong> Papirio Curfore.<br />

qui quattuorCenturiones, manipulumj¡hafiatorum,armtl¡isaureifá. Lib.*.<br />

coreáisdonat. Armülas ad totum manipulum, coronas ad Centuriones<br />

putem referendas. Atque hic mihi noca Arniillas difcrtc peditibusdatas,<br />

ad riipcriorcm uoñram cmcnda:ionem,an conicduramí<br />

H Ladospompasq^ certj^icui ineuníi] Commoda funtadinnóta Jiis do- ¡i"'


jj8 DEM1LITIAB.OMANA<br />

ne annuá donis iftis vfi: in verbis Dionyiij, fuo loco datis. Qjíartó, füin<br />

iuáiim'- ]enc in iudicium quoquc aut dilcrimcu haíc iiicroduccrc intcrdum, vii*-<br />

Lib.Yi. tuti oítcnrandx. Liuius <strong>de</strong> ManÜo Capiwlino .• Decera quoquc bcin non<br />

commemoraffe tstnthm ,fedprohil¡JJc eñnm conjpkiend/i ,JpolU hojlinm c.tforHiTi<br />

adiriginta , doi7X Impcratontm adqiiadraginia , in qutbus infiTnes<br />

daos murales coronan, áuicm odio. Opporcuuc ibi <strong>de</strong> ípoliis, <strong>de</strong> quibus<br />

iam Pülybins;<br />

» In ¿edib/í'S vero,conjpeci'tpmaeartimparte,pojiíwtSpoüa.'] Appcllaiit<br />

fiu'a^"'' ^P^^'^j íi'''^ ^ cxuuias dcttaálas cxfo bofti. Nam uí iam olim , apud<br />

Gra;cüs ctiamlblenc, ¿¿oftendcre moEiumcntum vircutis. Hononca<br />

res apud Romanos ¿¿apud Valcrium legas, <strong>de</strong> milicibus igiioniiniá iiotib.iV.<br />

tatis: Recarfiim aittem us adpriflimitn wiíitu ordinem propejiíerufít,Jiqttts<br />

"P-^"- ¿¿ff^jp¿¡¡i^ ¿X !}o¡¡ibi(ítitliJ¡ét. ApudLiiüuní ,cum Senacum IcgcrCtSi<br />

Lib.ssiiii. fupplcrcc M- F.ibius DiÉlacor; Ugi; qui Aedtles, Trthnm, ^^Jhréfvc^<br />

fuerant^ tum ex Us qiúJpoUa ex hojlefxa domihabcrent^ aui cíukam corónam<br />

accepijfent. Aducrce, pa.'nc pro mágillratu bxc <strong>de</strong>cora fiiiíTc , & le-<br />

¿tosepnuacis, quiqíic bonorcm nuUumccpiífenCj eos cximié quibus<br />

s«7?""/'"'"rpülia,aut corona. Aitautcmí/ojw/.v.i.Rcítc. nam Iblcncpoftibusipíis<br />

*í''''*^' Sí foribus Iliipendi, in cranícuntium iirpcdum. Id cft, quod Poiybliis<br />

Lib.vi.<br />

7111.<br />

dicit, in eonjpeStipmo^dium loeopopta : ctíi pucca Silius in atnis etiaiu •<br />

locat: vos atria raptan<br />

Ti^ídate, (^ elypeos m bella refgite cap tos.<br />

Sed in püíl.bus niagis,&: cxempla cuincunt. Fcihis: Antipagmenta^valíiarmn<br />

ornamenta, quá antis adpangunttir, i<strong>de</strong>ft adjig¡í/¡iiir. Antas autem<br />

idcín cxplicat latera ojltornm. Liuiíis ; Spelta cim vrbis anteeurrum latU'<br />

•£i'mm a fiís,^fixuYUJ tnpopyítsfíiis. Vidcstriumplialcs quoquc vfurpaíTc, atiri¡í'afh.t-<br />

que cüsinprimis. Silius <strong>de</strong> Regulo:<br />

LilJ^'j,. j/fixi clypei, curntsg^, é'[píenla nota<br />

Jedihís inparuis, magni nionitmenta trlumphi.<br />

l'ibuilus ira ad Meflaliam:<br />

l.ifa. 1- Te helíare <strong>de</strong>cct térra Meffalla marig^,<br />

V¡ domas hoñ'tlesprifcrat eximias.<br />

Propcrtiiisad Ma:cenatem:<br />

Llb. MI, ^ chn tibí Romano dominas in honore Jécures,<br />

Et lieeat medio poneré tura foro^<br />

Vel itbi Medorum pugnaces iré per hofies,<br />

Atque enerare i liar» fxa per arma domitm.<br />

Virgilius afpcxit: -<br />

Icerütíi;<br />

Barbarice pofies aiiro {poUtsg¡ fnpcrbi.<br />

Mstlíáque pr^tereafacris inpo^ib¡¡4 arma^<br />

Capüiti penda: t cttrras, a'.rsi£ij¡fecures,<br />

-Et crijtx capituru^^pertarum ingcntia clanjlra,<br />

Spia:laque, clypci.j^ , creptáqtie r^ra carpms-.. •<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

NwC


LÍBER OV^INTVS. 53^<br />

Ncc alitcr Scnecam intcrpretabere: Prxteri tjlosgradus diuitam^é'Tna- Epiíioi,<br />

giw A^gcpi[ttfp^npi 'veftibuU. Vicies ctiam in Virgilij poílrcmis vcrfibus '•"*'•<br />

ílüftra lUrpenlafuiíTc, idcft fpolia marina. Quó facic hocTullij in An-'^/í^'*"'<br />

roniuui: ^^ntít illa in -üefibuío rofira é- hopumjpolia chm ajpexip, dff- -<br />

m/m t/i/í>M ÍKiroirc lepfcm ??ompci] cnnn donmmiilcpofli<strong>de</strong>bat, in<br />

qua hxc míignia purgati maris. Ipfa illacft,quam Capitoliniis in Gordianis<br />

intcllcgic: í'-v^/i/T//»-* cinímcmorabilis,í¡uxpicU efiindomoropadCn.Pompe^,qudipfiHS,éfamsem,&projmfuit.-i^^^^-^QQ^^\^^l<br />

ex Antoniis, &:habucrc a M.illo Antonio- Naaaautcm nomcn a Ro-<br />

, ftris,qua:ctiamtunccxtttiíTefidicamjquid mirum ? Ccrcccxa:rcTue-Sf.-'/M »»»<br />

' runt, qiiod fcrt xtatcm ; 6¿ jilalex in Spoliis,quam Pliniíis memorar,^'''••'"^'".<br />

'vt nec ledihcíahaliefíatií, iicerci cmpíoribliircfigcreea,aut tolkre. Tem-Li'b.nísv,.<br />

pore labi dcbcbant. ircrumqnc alia Icx, fiuc obfcruatio, vr nefas ccníe "p. n.<br />

rct fie collapfa rcficcrc,aut inftaurarc. Plurarcliiis ho.c doccbit in Cauffis.<br />

Hic Spoliorum honos. & quiamagnos, muitiambitiosc, ncc incriti^*f;_<br />

aíFcílabant. Cantum Cato Pnfcus oüm iuit, &: Oratíoncm fcripfit cui<br />

úiu\Ki.s,Dejpolw,fíeJ¡geren¡í{r mfiqtun<strong>de</strong>hojle capt/tejfent. InFcfto repctics,<br />

verbo Rcpgmre^.<br />

D I A L O G. XVIII.<br />

De Ttrm's^quij injlixcrk^^ qiios-.tum ettam<strong>de</strong> variis Ignomimáh<br />

A P R -E M11 s ad Pa-ííoí ordo ducit,5£ qiiia liare vna fcmpcr in boná<br />

rcp. etii in diucrfos. De iis Polybij ifta Icguntor:<br />

Aei JVs '•WO'^^X^^^ ^ ^ Opona at ten<strong>de</strong>re ^ au. POLVB.<br />

^^ÜA&I^; 'SÍ? ^Áia/p^i^^oic^'^'j- íctdture milites Trlhunis\<br />

%IÍ; V £lí Víq vzü&c. xv- 'TrthunosCoTifulíhus^^atí^<br />

¿\}(^ H^) ¿^«,tt;i)i/o ;y- men ^Trihunus tushahei '<br />

^014 @ 7r^aíTvpñ


J40 ^'^ MILITIA ROMANA<br />

Tfíex'^cu^^ñg aiTÍcíí(t]f/,iüiQHf. oheam<strong>de</strong>mculpammulChí-<br />

ToL¿TUf/.c^ouoeagct¿tícYifÁaT£U tué fuerit. Hm taita 'vt<br />

xaT^'^outnp-eí?$\^é/)CM^ím TÍ- crimina puniunt :a/tigna'<br />

^£a0}y?'^v(i)Tjx¡wcw¡^twlüD ui


LÍBER Q^INTVS. 341<br />

vbi <strong>de</strong> Vigiliis, ftribit; Si nihUtalefaSam, reclit in eirdtorem atipa ¡fiatimíjj<br />

adnocato confdio A Tribuno c.iujpi cognofdtur, & ft dcitnnatmfaerit,<br />

fajluariumfiihíi^y. quo dixeiis.etiam capitis cauías Tribunum cogno- ^"'•-'""^<<br />

üiíre,acqucadcóiiiequicesRomanos (calesCircitorcs)animaducrníre,"£'^"'<br />

fi ij inculpa.Nequenimisidnegauerim,cum lege,í¡ Coníilium adiun-.<br />

£i;um,5£ yna cognofcancAcca qui hic reccnfcCjVi<strong>de</strong>ntur fuiflc in avbitnoTribunivnius.Tamen.cüm<br />

res capitis jfa-piús legas ipfuraDuccm<br />

cognouiire,damnafle.SalIuftiusitadcTurpiliü,quiopidiPrafcaustur-^^"^'J^^"''<br />

picer amiferat: Iiijpfs a. Metello caujjkm dicere,poftqnamfcfepari!m expur- Zfi'u¿'<br />

gat,co/}<strong>de</strong>mnatus,'verberatíís, atefue cafiteptrMosjoIidt.Mctclius ibi Conrul,,&primusDux,cuietianilmecauírxdi£tione(nempcvbircsIiqui-r/i>m/ 1. <strong>de</strong> icimperapt,<br />

iits ratúmque elio. E more veteri Icx, vt eius plera:que. quem ='''"^'<br />

morera 6¿; Liuius tangir: l^eque cnimpreuocationem ejje longius ab 'vy- Lib.i n.<br />

he mi/¿epa£uum.Sip^\ñczz in vrbejCtiam militem le£tum,prouocate poluiíTe<br />

, ¿¿Tribunosauxilio fuiíTe: actantoillo fpatio extravrbcm, minimé,<br />

Se fuiflc omnia in manu impcrantis. Hoc cara liberum lus valdc<br />

fubmilitmilitem» Síadomniaprorapcumvolentemqucfecit. Scdtamcn<br />

arabigi poteft,an poft legem Porciam non aliquá id imrainuEunij ^„,rf^<br />

nec capite l'ed exilio in ciucm aniraaduerfum. Conftat Icgem fie fuiflc:<br />

fed an militix etiam valuerit, qua:ro. Valuifle, argumcncum aliquod é P"""""-<br />

Salluftio. qui poft damnacionem illamTurpili), &cúm verheratttmc^<br />

Cáfitefcenoí <strong>de</strong>dijfe fcripfiflet, ftatim addidit •• Nam ü ciáis ex Laño erat.<br />

quafi inveteres verofqueciuesnonidcm lus. SedPoIybijtamenccmpore<br />

aliuer fuifle vi<strong>de</strong>mus, &: <strong>de</strong> morte hic pafíim, atque alíj etiara fciiplores.<br />

Illud fateor ,aPnricipibus hic nouatum, quibus non ex vfu auc ^riutipes<br />

dignitate íiía vila tam libera hic poccílas, &¿ circumcí<strong>de</strong>runt. Gregales ">•'"*"•"^•^•<br />

puniri a Ducibus permiferunt, Centuriones aliófquc primores fibi adieruarunt.Dio<br />

Caflius Mxcenatem ita fua<strong>de</strong>re facit Augufto: Legatum Lib,i.ii.<br />

fr^torium militibus pr£fiáto, exceftU Os qu>e mortem aut ignomifíiamjpe-<br />

Safit.Hiec enim adfolítm Confularem Legatum pertinebunt, exceptis etiam<br />

Centurmtbnf &frímitríis milfubus altts. Hos cnim vtrop^s nuUipermit-<br />

V 5 ttre<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


Ub.in'-<br />

Líb.vi.<br />

cpift.xxii<br />

341 DE MltiriA ROMANA<br />

tere <strong>de</strong>bespunkftdos, ne qnem^iiam ijiorumfic metumt^ 'Vt '& contra te aliquidíinfim.<br />

Rcm , & vnñ caitífam, habcs. Duplices Lcgati exerciruum<br />

iilo xuo, Prortorij & Confuhics. lili ius 111 vitam non habcnt; ifti habcnt,<br />

fed ciim cxcepcione, vt ne in digniorcs. Iccrac hoc ipiuní in fine<br />

Suaíionis; De hiscaujíis,


LÍDER QV,rNTVS. 54J<br />

manipiílariiim manibusiiircifici.Sciuatumpofl:ca,&belloHirpanicaíi<br />

(Hirtius tradic) niiles quip-atvem fuum in caJlrisiuguUj¡é¡-, imcrccpius<br />

eft n nopU, áfusie fenujjm. Apud Tacitum, ÜolabclU íub Tiberio,<br />

Dechmnumemo¡:!eig»emhñofxcohúr¡üfiiíhpcratfit.V.lC\^\x^cúíimi\i^<br />

ratio, me abiimilis, piiniendi. Obiiciebaiic enim &; militiim gladiis. 2^^"*<br />

'lnT-:kQ'\lo: StabdKt legiones pro iOfidüMe íli^^ritíts gladiií fi'cm it?fiiggt-¡l.u i.Ámial.<br />

fcrTñbufiiUH osUn<strong>de</strong>biitiir.fi nocefiierf/adcUmaiierantjprxcepsdattH trtiádabatiir.<br />

(^'gaudcbut-cxdibiií miles í.tnquamfimet abfohitrct. Ainiuia-<br />

\\\\%: fluid <strong>de</strong> ifiis tjefariis prodiíorihsfs ficri eportcre coattibtTmks dcueti^'i^-J^'ifccfjfitis<br />

ffcatiúTque MdnmAÚonem roganítnmf&nguine vitid'icañ , eos qui<br />

imcr CoHsiantiAnos mercbant, prifco more, ?tJilitíbíii <strong>de</strong>dit occidcndos. Si -<br />

miic .apud Macedonas. Cuirius; Omnes k Nicom.icho nomiíjatiymore^ Uh.vj.<br />

patrio,d.itofignofífxkobruúfunt. Ariianiis in aliaconiuiatioiic: TtiÍToi'^""«í ""•{i-<br />

¡^IJS;\'


Lib.s.<br />

cap. vui<br />

til'- »i<br />

Var.cap<br />

•ílc.<br />

JSalfum U<br />

fiímomam<br />

fujlt puní<br />

tum.<br />

J44 DE MltlTIA ROMANA<br />

iía in Agcllio Icgitur: Fuithdc queque antiquituámilitarU Amm^duorjtc,<br />

iuhereignetainiacíiuflÁmíUti 'venamfolu'tO'fifiguinemdmitti. míHsrei<br />

ratio in litteris veterihus, quas qui<strong>de</strong>m inuenirepottti, non exflat: fedopi,<br />

núrfaSíumhocprimitttsiaTTiilmhiisflupemisanimi^í^ anaturali habitit<br />

<strong>de</strong>dinatU, ví nan tam ptrna, quam medicina -vidcretur. Poílea tomen ob<br />

fleraquealia <strong>de</strong>liSta i<strong>de</strong>m fa£íitatum effe credo per cenfuetudinem ^ qtidfi<br />

mínffsfani'vi<strong>de</strong>renturomnesqui<strong>de</strong>lmquereKt. IcaAgclIius ,cumcaursá<br />

"• rubcilitisquíEÍi:áj&: qua:M. Antonio Murceo non proba. Ipfcmagis<br />

ceníec faáum , vtfanguinemquemcum gloria fun<strong>de</strong>rc pro patrianoluerantjcum<br />

cum ignominia amitterent.Sed rogo te Marcc,in ñirco líe<br />

caftigato {Cato dixitjquis fanguis pro patria fundcndus fuit ? Quin ego<br />

eriámfcorrumccnfco, idínilfe notammeritx fummxSivkimx antT<br />

maducifionisjquacüniclcmenriaremiíiflet, Ipeciemtamcneius vfurpabat<br />

in pauculo fanguinc fun<strong>de</strong>ndo.<br />

» Mj!}f^^f""* teftimonium dixit?^ Amo vos Romani ob cultam etiam<br />

Ínter arma pietatem. Cur hoc capitalc? quia religio mixta,6¿Ixfum aut<br />

fprctum pociüs (Ixdcrc quis potefirjpcriurio fupremum numen.Supremáigitur<br />

pocnaluant.<br />

comcpitia ,, ¿¿ut inflorc^tatis corpore fao abufi(s.'\ Nec id crimen olim capi-<br />

^S(v' tale in toga ante Scantiniíim; fuit tamenincaftris. Quid ita? quia occafio<br />

cius magna,nu]lo farmineo fcxu, &: muliis iuuenibus in ipío vigore<br />

forma:/ubannumdccimumrcptimum.Caucntigitur,pLJn¡unt; Icd<br />

in liberis maximc,vÍxarbÍtror in fcruis.Notiim illud fub Mario fadluni.<br />

cümTribimurmilitum blanditiá ¿¿mixto imperio iuniorcm militem<br />

tentaíTeCjilie gencrofi íanguií^is, Tribunum ítrido gladio iatcrfecit, Viram,'\nc[i\\ens¡me<br />

Jcití?. Caufsádiítá & probará, Mariusiuuenem collaudatumabfüluic.<br />

Av D.Moramtibi iniccifti vno áltcróque vcrboj<br />

Fiminítxquod non dcmitto. Peto ?annms. Dixti mí//umfamineujnjixi/minci'<br />

>¿!*"* ñrisfuifre:poírumcrcdcre;Li p s-Debes. poctamVmbrum non meminifti<br />

fcribercí* '<br />

Romank vtinam p¿ttiti(p»t caflra pticUis.<br />

Atqui non patebanr. nec <strong>de</strong> amicis aut fcortis loquor: apage lias turpitudincs:ncgo<br />

iusfuiíTchabcndi ibi velvxores. idquc criamprimariis<br />

viris. Tácito noftro voló ce hoc accrc<strong>de</strong>rc, apud quem Scucrus Carcina<br />

"'• '*""ai, cenfuit, AV qaent magtflratttm, cuiproitináa obueniff€t,vxor comitarctifr.<br />

Vctcxcsmotes-.láiwcat,Sea¡t,Haí/dfli/flrapiacitum olimnef£}nw£Ín<br />

focios aut gentes exterastraherentur. Dat £¿ rationcm mihi probifllmam:<br />

inejfe enimmuCterumcomitatu't, qiupaccmlaxti, belhim formidinemorentur,<br />

cr Romanum ¡igmcn adflmiÜtndinem barbari tncejfm íonuertant,<br />

Tjhm Oraculaillevir!oquitiir,ncc vltraoptisfirmari. AVD. Non<strong>de</strong>vxorififiJi.<br />

busj id faieor: fcddc fcortis ctiamnum ha:reo, & en Liuium in Epítor.pit.tvii.ma,quiadniircet.<br />

NamfcribltScipioncmadNumantiam,*/«


LÍBER ' QVINTV-S. 34f<br />

Difciplinánon fuifTcitamenvi<strong>de</strong>s inlaxiorc jnec tam notium idcri-<br />

(ncn. Lii' - Nouum.nouumjinauditum. nccpatiorvltmce errare (etii<br />

piidorprohibcc-) illa-lcorca, non miilicrcsfcdmulicroíifucrunc. Nec<br />

vicia relíelo Eni muero non Romani foliim híciracafti, fed Macedones<br />

&¿. Grxci: ac <strong>de</strong> Pliilippo rege ^rodttum ,qug£¿/s bello in Thebíinos^ •*'""'(' ^<br />

cum dúo iuuems pfdtr'ummcrce<strong>de</strong>coudncUmin tañra. induxijjhit, reco-'"'^'*-,<br />

gnita, ambps exlrafnes regni fui relegarit. Totidcm bxc pxne vcrbis rcperirc<br />

cll in Polya'no.. Iterüm ad noílra iudicia &: mores prouocabis:.<br />

quis vecau ; non imicari hoc licct, non licec negare. -Etfi qui lúe mores»<br />

nuperi,6¿ non ante multa ía:ciila![íaGcrmanürumnacio,qua: máxime<br />

Hunc líHc peccatj.morem aiitIcgcm tianc habuit in caftris.Exltat m Ligurino<br />

Guncheri poccx,qiiÍ tum vixit.intcr res Fridcnci primi Impera- Vridcñd<br />

coris initaliágcft.is ,ex[ht inquam iftalex:, EVÍL.<br />

iign.erU in nojlrisnabifaimf^mituí caítris, • •<br />

S^i reüó exsiicerit. Jpolits midatui abibit<br />

Turpiter^^jr nafa KjuíiUbiiur illa refeífo.<br />

Ea<strong>de</strong>minRadcuico ,lib. i. tpiuMcvb'is • ^'emo aUquammulterem baheat<br />

in hojpiíis. qui vero habere pr.ejhmpferit, itufereiurei omnefuti harKafha^<br />

e^ excommtimcíituí habehitifr, i¿r n.ulieñKafm ¡thfñn<strong>de</strong>ittr. Abi nunc, 6¿<br />

inores pi^'tcn<strong>de</strong>.AvD.Sileo.nccvkraiam Iiidorura rubfannoautridco,c^mCafr.a<br />

.dicfa \-ii\tquAji catta, quod c^Jlrareiur iniislibido^ 01.ni vet.um,<br />

nuncexfercocachinnori<strong>de</strong>amus. LIPS. ScquiturinPoIybio :<br />

1) ^ i ter ob eam<strong>de</strong>f» culpan/ muícíaíuí.'] Vi<strong>de</strong>fis & nota. Eciam Icuto- rcf^fm/»*<br />

res¡í¿peciiniana£"culpx,cnpiralesfiunt, íijcr repetirá:. CauíTa. quod ta-'"^"'' "'^*'<br />

íem prauo ingenioccn!ebanE,£¿ faduní ad pcccandum.FortaíTcS¿contumacia<br />

iis vita punicnda, S^ quod qualí per contcmptum ludibriumq;<br />

legis peccarct. Haíc &:talia funt illa Icuiajdcquibus lofcphus: nesrao-:<br />

pt^eJi'Hc ó'iyw; S-'UfaTiKoí: Pr^docentur ¿f metu. nam ie^es apu<strong>de</strong>os nonfolum<strong>de</strong>fertionistfed<br />

eiiam IcuiaiU negligenüit capiialespmt.Bcnc faclum.<br />

niliil íátis adftndi aut ícucri ínter armatos, Se tcrrchcniíi timent.<br />

»» . Hxc talia vtcriminapuntunt.'] Vi<strong>de</strong>atur alicui hxc a íequentibus<br />

pcenadillinguerc: quod non ira cft.fcd genere &colore. Q^i:Enuncdi;<br />

xi,inquit,criminaapudomncsrunt,etnnonfícpunita.-qiia;addá, pro-^^"'^'^^^;,<br />

prianiilitia:,atque illi adlixrcnt. Omniacamenpariccrcapitedincira./r^. *<br />

EilipfadiIHn¿1io,quxin Arrio Mcnandro I.C'" .• Milimm<strong>de</strong>lirafiuc^\. 11. Dcrc<br />

admijjh, autproprUjltnx^ aut cum celeris communia. Proprium militare <strong>de</strong>- '"''"'<br />

/fffflí» efiyqnodquts vti mtlcsadmittft.H^c igitur poftcriora nunc adiungir,<br />

U enumeratquactuor- Piimó,<br />

» SiquifalsoftrcnuumaliquodfaBumrefiríintT] Cürhociterar, &an<br />

non ante in.Fal(btcllimoniodi£í:um.''Non.dircrinicnaliquod.quiailIíc'•"«'?/••'periuriura<br />

&:impiccascftilncnon nilimendacium Scpraua ambitio/"^''"''"*<br />

quam tamen morcecaíligant. RatÍofu¡t. t^uódinmilitiaeorum varia<br />

& mukapr^inia virtuti poüta (audiuiíti:; ad qua: nc jndigni afpirarenc<br />

•X S¿. dccus<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


3'4ó" fE MILITIA RQMANA<br />

a¿ dccus hoc poIlucrcnt,rigidé fraus punirá. Eo magis Iioc fadum^quód<br />

Lib. iitTi. nuda ptófcflio prxmium capicbat. Excmplum illuftre in Liuio, cuius<br />

hic fcnfaSiíi non verba. Scipio Carthaginem noLiam ccpcrat, fuá forcu-¡<br />

nápariter,&: militum vircuce. Seditpro tribiinaii,vt mos,prxmÍacuiuíqueoperx<br />

daturus. Coronam muralem propofuitci, qin piimtismuiümzCccnd\iXcz.<br />

Daapri/fefifi:fíí,^_J'rche//iw Cemurii',é' Sex. Dígiíiítí<br />

fichisnauaiü. Magnoci^rcaminc resgerebacur,ciim fuicuiquecurp^ris<br />

fautores 8¿ fufíragatorcs adgrcí5arcn[ur. Scipio ve iicem dccidcrec, tres<br />

rccuperatores dédic,.qui rcibbus auditis cognofccrenc Uacutrcntqüe; Id<br />

vero non remcdiunijlcd augmcncum mocusfuic. Srabanc vti-imque/'í'y<br />

emfies déos ptrañ iurare^magis qax mallent^iinam qusfclrent ver A ejjc-, per<br />

íigna, per aquilas, £¿ per quidquidcíTctrcügionis. Lxliusillc Sapiens,<br />

mali cxempli rcm cenfens, 6¿ non longé a feditione: ad Scípioncm venicjprofpicerc<br />

monuic S¿ temperare.Ule igicur pro rribunali ííc pronunciatj<br />

Sefatis compertunih-tbere, ^Jrebtllmm drSex. Digiiiam pariter in<br />

mtmim afcendijfe^fe^¡ eos ambos, virtiitis caiíj?á, coronis nnirahbm donare.<br />

Ira finem ca res habuic, iS¿ dilTimuIaca akerius fraus íiue error (nam 6¿<br />

ispotuic) paciscaulsá.<br />

.Dial.viii. „ siqiú inprsfidio atttfiítúenefóftti^ ' Supra huic rci aünuid díiílum,<br />

^""r^ffMum ^ *!"*'•" "^*^ <strong>de</strong>lcrerc Ibcionem, crdincni, locum. Licet:addcrchoc<br />

"g-avmi:S!atio,erdí)efiperw^ameiafirafixm'mminarmis. Et[meram<br />

eo kx efi Roma.r¡Qrum, vi moríiUur qui cnnji'a qua-cumque exccjjent.


_,.,I/!BEB, ftV^INTVS. .. 547<br />

forii fitiupi- qiii in proslio cuní Perlé,Maccdonum,equodclaprus, dum<br />

fe TccoUigit, gladiurn amilit i ad qutm rccipicndum ínter medios mu- *'"«croncs<br />

hoíHum fe immcríitj& multis vulnciibus acccptís ad fuos rcttuiic.<br />

Hoc Pluwrclius, Valerius, luftinus, Frontínus ínter inlignia facía<br />

prodidcrunt. Haítcnus dcfinguiorum pccnisPolybius.&quxad eas<br />

cuIpKinunc admngit,<strong>de</strong> pluriumpeccacÍs,&:quK ratiopuniendijñ<br />

cxercicus aut pars eius <strong>de</strong>liquiffec. Vi<strong>de</strong> verba:<br />

E «y U TUPTÍ TdotvTci &tí'5¡ §l3odfiplures peccafe POLVB.<br />

TTÉpi^Eio:? (jv,u^ñfsií^aj¡,}(^) contingM, 0- m^nipuios<br />

m¡JLcá'Xt;%va.cv-h5X(^^h7{^^ñ- aliqmt fimtd locum <strong>de</strong>fe-<br />

'ffTx?Anr-cáG?L-70/roií,To ;tici) rrre: omnes qui<strong>de</strong>m fkfte<br />

U7rajv1ff.i ^.uMKtiTrm íi ípováb'ñi/ percutercj aut occi<strong>de</strong>rCj<br />

'^UKiy,¿l>i(n.-hvmo^'7r^áí- nolunt ^modumautem ra-<br />

^aToqS^p¡7)f.ov^^(m}jL(pí^vtrm tlonémque reppererunt &<br />

¿'tAa¿Ha^'7rA«x?/xí«J.c-aí;a- commodairu pariter ^& .<br />

úpoííTctg -^^rd 3i.yí^^^^y.c(.T^fopeÍ7nKp:¿í.}(¿f) cjp^ in médium noxiispro-<br />

TOT¡7\og,TTOTéij^^TTC^rg^TTATg du0¿s, acTitereos incujat^<br />

oxrWjTrorg íg EÍXOÍIÍ, TO JV'Ó'AOC ^interdumquinqué^alias<br />

(O^g TO 7r?A <strong>de</strong>l g'ojí^a^á.ag - o¿ío aut mginti, ^ ^tfevo;^o¿^tUKCi%\i¡xáKi^cL[ínSía\<br />

mel dicam,admulliíudi^<br />

•Tt¿VYtf^a^7i)Kor(t)v.iH%i4Q%7ícty- nemfemper refj^icicr.s i 'ut<br />

tmKXm^'^TÚi'^^^^-^^--^^^'^' <strong>de</strong>cima fere pars <strong>de</strong>ltnra¡]i^}(gl^(~^^cvXot:^ó>^c^v-<br />

quentiumfit ^ hos ex om~<br />

AoxoTrÉí ^ Tov ctpTJ pS-c/ra nihm ignauis fortitur: ^<br />

> Aflííi'«¡5^:7-1174)?.% í'sAsí- inquoseafors cecidit^Jl-<br />

7roii;To,ttÍT^t,pcaK¿íúá.;S¿í


54? DE M'itYíiX AoSíA^NA<br />

. t'Va^;^oi'^?)^¿ífií^í^'^a7i(r- te Aqualiter ommhus imfj,oi!/:^iluJKpi^


t¿cxdc qui verfantuí-,ferociám8£ oontciñptum induunt ¡nec niíi faii*!<br />

guiñe 8¿ cxdc cocrccaneur.<br />

„ itdpericulo &meta a forte xqmliter omnibui mpen<strong>de</strong>>3te.'\ vcilicatem<br />

huius fupplicij,5c quxeó duxic rationem, exponit Periculum, iii- ^;'i'V*


^yb! , DE MTLITrA' ROMANA<br />

percuífiim. Appcllat ¡nibi ;íiíí^í'yiw: quia talem elijícbant ad Valid¡t>rcnr,<br />

Lib. 11, iíbum. Apiilt-'ius ; Miles e Icgione obitin-s,innersÁ vite,<strong>de</strong>uitfiorenodulo.ee-<br />

CtNiurhni rshrum di^in<strong>de</strong>re ITÍJAT^/ÍCÍ. Milicem appellat,' (Id oportuit aut Ccnturiotv;¿.<br />

ncm fuifie, aut Euocatuní, quorum hoc geftamcn &: iiifignc. Eufcbius<br />

yóvTOí pacTíV íx.cí'íai'Tap'^u: Hanos (juidam Romai^k ffi g^JIare vi/em; ¿^.<br />

í¡HÍadipír^dicumCemurionesx. ALibcropaircSchohaltesvctiisIiiucna-<br />

Hs liüc pctir, in verfum ¿«í vitemfofce lihello. Vt Ccf!luriofas,\nr<br />

quic. Vuts num infigne Centurtonum ej},a Libero paire imtenttim, quiprimustriufaphaítit^(¿-ímietífor<br />

vitise^.'Pima.ácUacvitccxcmplz::izaue<br />

adcó in lapidibus paíUmGcricurionumdignitas notatiu bilUrcacáauc<br />

crteii í^ inctiruavice.AddOjGrxcorumqtioqucducibusbaculiim inmanu (Ccd<br />

fniM. <strong>de</strong> vitt; non at binor)gcftamcn fi¿ infignc fuiirc-Clearcluis a XcnophontCÍtadcIcribitur,<br />

¿*- /^T« d¿j^f,S ^¡(^A^ópuí-^'f , ¿y á'i líj J\^i£[íaXTlr<br />

eloA :if} mntmfimjlra haflam terfcns^in <strong>de</strong>>:ira fclpiofíem.h.(iyoc\\u.s criara<br />

Lib.vn. duxapudTbucydi<strong>de</strong>m,dum Hcrniücratimina:ur,í-i?£w/í3;TnTÍü€axwaí'o*<br />

vfujluleratfcipionemJDc Vite tanciím*:<strong>de</strong> communibus Fuílibus,<br />

Fw/í«fld Ilidorus: Fujiesqmbití iimcnes^pro crivñfubptiferinmur ,.dici'¡abeoqubd<br />

f''J¡tí'*^'^>^--pr^Jixi infejÍ¡sftent,qu0Spatas riiftui fCM^f-Illuencs/xculi illius luorc,<br />

appellat milites ipJbs. Lampríduis in Aícxándro •.SiftistnUitim<strong>de</strong>'viA<br />

. irtJiUaiiuspoJfefiofíem dcflexijjh,fro ijualitate loci,mt fufiíbuí fubücieba-<br />

• tur-aufuirgis^autcon<strong>de</strong>mnaiioM. VbiFuítiumpa;na[ptrgradusenim<br />

-fcándit) IcuioriJíiVirgaruüi. Valerius:qui<strong>de</strong>m appellat,^//-^iirftwri?;*titmeliefi<br />

verbera: &¿ raro eciam in militiá; legas:' raro inquain , nilí vbi<br />

: : morsárecuriconrecuraificbxIbUenuitcrtiincprxiucruiic. Tamcnin<br />

codcm Valerio e'fl:,"dc P. Aurelio:qucm C. CoUa virgiscsfum^gregaHí<br />

«p. VI I<br />

mifítia muñere Ínter f edites fungí coegii: Ccd hoc ob atrocem 6c capflalempx'ncculpam,<br />

atqucinibivi<strong>de</strong>. Furtescrebriores,&: inferierea;ijo<br />

vbique Icges. Rccinucrunc&iuunc Turca: acpleríquc Orientales,in<br />

ig„tm¡nU publicácottidiánicaíligationc; Tranícüad;/^/?i7WW/W, quibusboni<br />

puiiíam. honcftiquc animi haudininüs cocrcni,quan:jpccnÍs. Ea; multíplices<br />

^""it» Ronianis fuere, & ordine dabo.Primúni, quod in Polybio bic cft,po-<br />

Lib.ixv.i. no, Hor<strong>de</strong>umprotriticodatum. In Liuio excmplum : Cohortibmquxfi-<br />

Ub.xi.tj.gnaamijéraní ,h¿>r<strong>de</strong>ttmiA2ycíÁ\i¡sdari íitfit, In Dionc: K^ntonim le^<br />

gienihfsfuis, eitm Pítrtho ccpjjent, •xex&lui aW) ra a-mv ÍJÍHK?, I¿ i/ixám 'ffí<br />

Ttvac: hor<strong>de</strong>fimpro Jrumeft/o <strong>de</strong>díljC^^uapiam <strong>de</strong>cimauit.Suctonius <strong>de</strong><br />

Cif.iixiti^'Ao^íiCÍQ;CohortesJiqHacefijp/¡íleco,<strong>de</strong>dmatashor<strong>de</strong>opauít.Q\iod^(úr-*<br />

lib. jttix. pafleeum bello Dalmatico, in DioncIcgcs.ScdS¿ Vcgetius nütac,/;wiá'p'<br />

'iiii-"" ^ paruw inproltifione d;- excrcitio profeájfent ^pro pumente hor<strong>de</strong>um<br />

coaitasatápcre. Caiiifa huic rci, vcindigni vi<strong>de</strong>rentur communimilitum<br />

cibo., ícd rcücercncur periiis iungérentur^ue cum iuincntis. Altc^<br />

jtrtii>m rum,cuin.erf/«Ha«/«r,6¿:llipcndiumnonproccdtt(ya|,critis.-.o4^c-'i<br />

MP.V'M. ^i'^^^í^^**^^^''^^"^^'^f^íit\({ttod^étiUimtConf¡<strong>de</strong>rnfortipm^<br />

fm Ligures ¡ti^n&ntemocci<strong>de</strong>re milites paf i ejferftl Lcgieni emm.neqúejii-'<br />

fendfum<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


LIBE». QV^INTVS. JJT<br />

ftftdium anitiproceflere, neqite £ra dnñveluit. Dúplex Wc ignominia,<br />

quód annum eum miliri* noliint in numérum venire,adcmei'¡t:iiin; &:<br />

qüódíe5'íiarivctant-Feftus:^f/%/W/»7WítJcüf«»y»;i/í;i^ cam ob <strong>de</strong>lichinl<br />

aliquodhtjpi rrihunimilitum,'neftipendiitmñ <strong>de</strong>tur, m tahults refertur.'<br />

Refigndreeiúm anticpápro rcfcribere mterdii dtcebaitt.ysxw in Fragmen--;<br />

lis: 'Síipcndium appc//atur^f]¡tad .es mUiñ,femeftre aut amiuum daLzrttr. aii<br />

díttumnonfttfrpplerignormniat», ¡.^íere dimtusefi. Ad Vp.Lronis mcn-<br />

Ccm Aiifoijias: TrBíed^remhiinterf-cquentesfiipetjdmmiubehis^firiditerj


Jft DEMILITIAROMANA<br />

)rí«í«r. Aíl Kocipftih] fiídum.fugitiui Canuenfcs rcrpcxcriinr,.oracione<br />

Lib. XI ad MarcclUmi íin Liuio: )]:^tttic <strong>de</strong>teriore cehdtiione fuwns ,qiikm 'apud,<br />

f aires nofiros fuerxnt capiiiit..\qiHppe ilíii arma iañtum, atque ordo, militittidijbcuf^^<br />

in quo ten<strong>de</strong>rentiftcafiris e(lmuíatmÁzciúwi Valcrius. <strong>de</strong> Pifore<br />

, qui turmas equiíum adcmptii equis yin fiinditorum alas trtinjjcribft,<br />

ioiJgius ctiam eos ;ibiirtcnsjquam ad oidintrn íccundunj.Talc iii Amt^^-x-¡:w..ri\\znM30i¿ií'7Jefí árnga: .<br />

íí-erfcienti qui<strong>de</strong>m vera vi<strong>de</strong>amur,ig;3í>rMti imrcdil/ilia.SedzumTiCcís,.<br />

& pauUaiixa ad ñácaí te ipfc forma. '<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

DlALOG.:


LÍBER, ^INTVS. •<br />

D r A L o G. XIX.<br />

?Í5<br />

De Mifiom qmdmplicí ^ Uonefla ,(^auJpLru\- Cratios.l^ Ignominiosa:<br />

^ <strong>de</strong> Commodü mijforam^<br />

\^ AM cgoqui<strong>de</strong>mteiiim¡tto,8¿:viiamcosmilÍtcs.^/V;/í'/,qu6Íu-<br />

•^^ bcr, abite. A v D. Quid autcm facis? L i P s. Quod res iam poícic,<br />

fincm fcrmoni toti impono, LV ad U^üfioiJcm venio ; qua; labore militcm&:mcrüluct,adquic[cmducethiimauatiima¿liünumfiiicm.Nain<br />

pon:confciSi:aft¡pcndia jinittcbatur miles,íibcr dcinccpsí¿ immubis.<br />

forc, KÍfi quod IcgiíimornTJiJlipefidíorum ejjct-i^¿. viginri annorLim m pediré<br />

fiiiíle, dcccm in cquitc, liipia ín Dilcclu vcrc dcfíniíii- Pcrpccuuhi<br />

id manfic: CÍÍÍ fub bc;IIuni Cimbriciim aliquid immuratiim (credo per<br />

Ttibunos) fed mox antiquatum. Cicero retigit inca pro Cornelia yVt<br />

^^Ucilio M.lumo Con[¡dib¡ís,qíi/s legcs rem ¡nilitarcm tnipedirent, ft Ah'rcgarentur.<br />

Ad ca verba Afconius •- Iffequoquehic lun'tKs aducrfmCimhrosm<strong>de</strong>remgcpt,<br />

ac}'lurcs leges qnx per eos anms, quíltis hxt [itgerehdHtiir,populoUucrant,<br />

quibmnñiit'uftipendUmimtcbAntiir,aLrog.tutt.<br />

Sancviginciiftianni ad Impcmtorcsvlquc vfiicrunCj&rriibiisquoque<br />

(excipio Pr^corianos,qu!bi¡s fc<strong>de</strong>cim) manícrunt. Náuticos cciain milites<br />

<strong>de</strong>teriore condicione fuific,5i: annos vigiiiciquinquc militaíTe, c lapidibusDomitianixuodicas.<br />

Atquciilsconrc¿tis;KÍtEcbantiu-; liqujs vxntte.<br />

aJitcr fe fubduxiiret, niors aut fcruitus pcéna. In t,iuij cpiíonia-- C. Ma- '"¡¡^'¡¿^<br />

tiemis,f}itú<strong>de</strong>xerñium in Hijpmm <strong>de</strong>feruijfet, áaTnyiatm^fuhfurck diit vJr- L V.<br />

giscxfa-sefi,é'fejlenionicmmovxKÍii. kik\\oc\^^\i\xii'2.0imrí^h:íg\\\(tiir<br />

tuní refero{Pülybii,ntrifallür)in Suida: E/í6!9J30í^"faScft/f,EíTpi í';!r'¿^a!-<br />

yirgú cdíf/ís efi, dciñ<strong>de</strong>fubeduííionis Icge (id cft, ve foris feruirct^ njmitf, .<br />

ñmerisérfugÁ pwnam ha^c ferens,'Vtj.riiHs efjét. Nec dUbiuin qiiin pro<br />

Dcfcrtore puiiiretur, iiquis fine iuRa mÜTionc rcccíliflct. De qua ipsá De mfsi»-<br />

Cenlbres ctiain Roma; cognofccbant, ex Liuio: In cenfu ncápicndopo "«tíjeTum<br />

pitíi, milites ex M.tccdomco excrcitu, qut quam muíii r,beffint abjigms ten- Li'kit m.<br />

píí docuit,in proiúncimí cogebítnt,cíiujfasftpcrJiis miffévum ccgnofccbant\<br />

^ cuíifs fienáttm infla mijüo vifi ejjct, ffa iiifnirandiim adigcbíint: tjc'iui '' ' '<br />

smnñfcníeíni¿,cxedi¿íoC.cUud¡¡^TiScmpro»!jCenforu7n,inprouÍrici'mt<br />

Macedorñamredib!s^quadJ¡T!edolomnbfr.cer£potcr¡snu{iZMtzmU'úX\o<br />

dúplex: HoneftA, CauJJari^. Honelbi^qua: cmcritis ftipcndiis datm-: /.wy?/*<br />

CauíTariajqua: obvitium^dcfcaum , morbum. Puta aliqucm manu Síirwtruncatum,<br />

oculis capcum , valecudinc aut aliterinucilcm müitú-c fá- "*"•"•"'"''<br />

¿luiTijmittebatur. Süpratetigi. &:ApiiIciusadhnncarpcxit:;íí'¿,írí'/7/fflf,Li[>.i'iii,<br />

me Um prarfiíi ex-inimitum ac <strong>de</strong>bilem mereri uujpiri.im miponctn. H xc<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


I-ib. V11<br />

«iJ.Th.<br />

til.XK.<br />

jj-4 DE MILITIA ROMANA<br />

quidiuftamcauííinihabcbaE,eciara primiisintcrdum Hiíxejl£xqu^z2,<br />

Ve in Icgc Valcntiniani 6¿ Valcncis: J¿^ vero qnihoneflas miponesfnc^<br />

caiíffkrias conffqiiulttrfinguU paría boum & quin^itagifíta modios 'utriuf<br />

quef-ug(¡'t^^'p'^>'t. hi2\á Coí)([^ntim- I/:traTJigifjiie/iam/¡ipendiae¿ípii£lii,quoñW}i<br />

imhsálli ¿r díbiles cenjibus non <strong>de</strong>dicantur, eodi beneficio<br />

crMhfa. vtantitr. Iniuftaitcín milfio diiplcx;Grí¡Jw/«/


LÍBER aXlNTVS. jj-j--<br />

Suctoniíis Nerone: ¡ta exhattíftes ércgens, vt fiipenelU qtioqut mUitHm, Cip.iinr<br />

é'commoda'veterafíorumpretrahiacdiffcrririecejfeejfet. Inlibris leguní,<br />

Cemmoda^iriimpili. 3¿ alibi pluries.Miror quid ita in Suida: KÓMpJkj^ítícjQ'é^TS<br />

ffc-i!TfAoC 7iwpE;í?t/V": Comwoda,domtioin terr^motufd£ta. Equidcm<br />

rcto,fi¿ memini, liberalitatc Priiicipuní opida qnaíTa intcrdum fuftentaca:<br />

fed id Commoán di(3:Qm pcculiahter, haud legi. Vidc aii non<br />

flptius : ^' -iS eiTifrwQÍ, in annona.: S¿ vt huc traWainus. Ifta Commoda<br />

quanca fucrint, exprcíTum a Díonc •• ^onüm, inquic, wi///-ej rfg,-> f,f„¡ Wb.i^.<br />

cbprsm'íorum paruit/iíemad íelU iretit ^extra tempus <strong>de</strong>fimtum:faSlum '^t'"'*,<br />

dfcretum a Senatii, vt PratorUm pofl fedtám amos quinqué miÜia drach-'"<br />

marumCAperent,alijpeji vigintianmSytriantiüia.lÁ fub Auguflo inftjtutum-<br />

¿¿conatus niinuerc Caligula: qm,vt Succonius air, C^íw^ffí^^ eme- Cap.inT.<br />

rita siilitU adfexccfíternmm//íumfummam recídit. Sed immanis & faifa<br />

'j\h fexcemorumMi//iumCumau,rccÍ¿2XnT:¡ ñdtc^iic fifíí''» ffji^'itm :q\\x corrtaus<br />

fcriptiofortafliscrrorifuit.Idvcriflimum.ñcconucnientcradDioncm,^""""''*'<br />

qui viilc Commoda fub Auguílomam miUium draclimamm fuiíTejfiuc %<br />

am<strong>de</strong>ám nñUs feíhniúm-. zx. a Caliguláaccifa& admcdium redudla.<br />

Medictas auccm quam dixi,/f/íá mfllia. Nec plura <strong>de</strong> omni Milltiá, in.<br />

ciusfinecfto finís,<br />

. D I A L o G. XX.<br />

£ondufio[crmomtm<br />

uis co/-ftparatií>.<br />

quint^ite j ^ miUtia y>eter¿s cum nojirá hre-<br />

AVD. O qnx grada condigna tibí a mcerlt; nifívtolim Socrati<br />

^fclñncs,mc cibi doncm.L i P S. Accipio,&atcrnüm meus cílo.<br />

*Nunc in vrbcm xcSá &: domum. Sol <strong>de</strong>fcri:. A v D. ínter eundum hoc<br />

vnum.nifi grane cIt,fcimonis totinsfaftigium Se culmen. L i P s. Quid<br />

amplius? A V D. Summatim vtconferas^vctcrem illam cum hac noíTráj<br />

S¿ vera atquc vbi prxpondciet, dicas. L i p s. * Ap'^^Siiu (¿' ÍUTÍÍ;. Egóneí •^««A'nm<br />

abvmbiá&togaí ^ ^ ^ . - Z7i$k<br />

OVUÍT ¡fjh* w tísfiSyuct ^•fín>^¿ ^ip'irsét<br />

Noff cjl meum >}egetium,facefcat Innc.<br />

Sa¡?,ati noftri non fciant,í¿ vocibus aut manibu-; me tangant. AvD.Mc-<br />

Hora.non fie pchit pudor.Atquc eeocommemini,quód MichaelMontanus<br />

illc , qucni xllimas, do Hadriano Turnebo fcripric: virum fuiffc<br />

rcrum ciuilium aut milicaiium, traétatione &: vfu rndcm, tamcn bgnitate<br />

quadam & rcditudinc iudicij <strong>de</strong> bis quoque optimc S¿ pcritifTirac<br />

ficilia.<br />

cenfuiire.Cnr non í<strong>de</strong>m <strong>de</strong> ce fpcrem, qui inftituco 6¿ profcíTionc iuxca " -»">fw<br />

Turncbum es? L i p s. O bono, fed alus impar. In illum conuenit: 'ÍTltv^<br />

innos,quidnifioptimarumrerumamora¿íludium?AvD.Im6.Li ps.fi^/«í.<br />

Silcjfilc. tu,quoddÍcitur, claudus pilara recines: & naos tibi icerum ge- j."U'*l°''y<br />

i , reudus, ' '' ^*'<br />

i Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


^^S DE MtLITIA ROMAWA<br />

rcnduSjnecalitercludam.Ergoaudi icaptcc,ffdcalculusaíbiisautniv<br />

gcrpencsmilicesaiicdLiccspotiüs cfto. Quinqucin MÜitiáRomana,<br />

toti<strong>de</strong>m dicbus.conlídcrani: DiUHttm, Omimm,Arma,A<strong>de</strong>m, Dijcipli,<br />

i)e viiiíiii nam. De Dile¿tu, noa vi<strong>de</strong>cur ambigciidum quin opcimus illc ex opti-<br />

X-txnméa-'"'5Iioiicítifliiinsqucapu<strong>de</strong>os fiierit: hodic tamen, vt mores &:inflirífofsit.<br />

tutafunCjXgrcimitandus.Niií li forte inaliqnárepública. Sed «pud<br />

nosca;pjiuca:,aur impocentes-SivnaVcncEorum qux poteftpolJccquCjob<br />

caiiíTas qitafdam lúa?, a militiáfcrc ruosarcet.excipio naualcm.<br />

Principes auc reges, ad hanc Romanam formuíam a'gré adílringantur:<br />

ij quoquc ob cauffas. Diflicilc lie, non alia dcfcriptione aut cenfu: vix<br />

ctiam tucum, proniifcua íic eíTe arma. Sed ha;c talia in Politicis. Nunc<br />

Ní/7ín/t/¡-illLid ramen tcnco, vcilircr a quocunque Principe rationem aüquam<br />

¿perpTuá Dilediium inflitucndam,aliam a vulgar?.. Quid Turca in lanizans fuis<br />

manu. faciac, nonelli"gnotum:ego vclim legiones pluresaucpaucasjf'vc opcs<br />

cuiíifque func aut regna) confcribi ex idoneis, 6¿ ab adolefccntiáin ccrtumtcjnpus<br />

Milicia;'obitringi Scformari. Arsqua'daní efl: [nidandorumarmoruin,pccprofcírionomiiiis,&vulti]saut<br />

culrusimmutara,<br />

militcm ftatim rcddúc. Sed irci-ünS rcmitto te ad Política non:ra,5¿quas<br />

T>e Ord'iJie dabo Mocas. Alccmm cftOrisfí'.-óiUc boniis in rcRoBi3na,quacunque<br />

iuÁici..n><br />

coníidcrcs / Scílio partiimí apea ,corpus Icgionura grandiiis, mcmbra<br />

cohortes, artiis manipiiü ipií. Vi<strong>de</strong>D(.iccs&Centuriones difpolítosj<br />

^"^'"líiiur ^'S"'^^''^5j Optiones; niliil abeft, nihil iuperat: iic vt vfui omnia, non<br />

Afumi. ve onerííinc aut pompa:. Confidcrcnturqua:dÍxi: multa cum bono to.-<br />

•fj''-*'''"* tius miliciar,cum * bono ctiam .xrarij víurpanda.Tercium Jrma: &c hk,<br />

tijfie lé- inquiunc, iaccmiis. Irri<strong>de</strong>ntcümvencnmcít.id bos fermoncs, S¿Fundiindciir.<br />

fj_^5^ lacula ,SagÍctaspcdibuscalcant £¿ crahunc, prre vnisnollris Bomiui'iiuin.<br />

baidis. Hocfuimen Sítonitru nulíam Romanam aciein fuítincrc po-.<br />

Vttigi^ fcnfu tuiífe; vciquc Ii grandiora illa acccdcrent,,&: quaíTatoria tormenta.Harc<br />

ItrA''" '^''^ P'"''-^'" dirtcrunt: quidrcrum vcccrum ahquis benc gnanis.''Habeat<br />

Kojirs,


Lucanus: In<strong>de</strong>factsé'fr^^^'^^^^"*yfi^tioj^folut*<br />

A'érU, & Citíido UquefaSía fon<strong>de</strong>re glan<strong>de</strong>s.<br />

Statius: • arfurascali per ÍTIOKU glan<strong>de</strong>s.<br />

Imó idcm cum fulmine comparat: •<br />

'volucres imitantur fulgura glan<strong>de</strong>s.<br />

Poetis fortaíTc fidcm non habcs ? Philofophus acccdac, noftcr Scneca: Nat.tlUíft.<br />

Aera tnotm extenuat, & cxtenuatio accendit. Sic iiquefiit excujja glatis ^''"'^'^'"'<br />

funda, & attritu aérts •veltittgnc diStíllat. Ec tale in Anílocclc alibi fcri-<br />

. ptura. Nec id tamcn pcrdit vim teli, fed fie igncum veniebat in cor- vü Fwdc<br />

pus. Virgilius:<br />

£í media adaerji liquefaSío témpora phimh<br />

Dífj¡dit,ac multa perrcBumextenditarem.<br />

Vno iítu ecce,inte rucie nec miror <strong>de</strong> Daui<strong>de</strong>, qiit iuuenis &: ínter funditorcs,<br />

hoc telo immanem Goliathum dciecit. Atque vt fcmel& plcné<br />

vim eius noris,accipe Diudori Siculi ifta,<strong>de</strong> Balcaribus: BaMot/ín ÁÍ-<br />

SDLÍ OTAO fM'i'Cou;T a^hov, ¿'raí ótiovaí:, ¿TÍ JiiicíTi- TD CAÍI&'ÍV '^" 'Ji'Oí >(¡r<br />

Ta^íA^f 'pht^i' lacitintlapi<strong>de</strong>s (Tciscnim & hos.nec foUim plumbum infinruTfundá<br />

miffum) inulto í^aiores c¡uamalij,ita intent^e ^ rohttíñ, vt vidcA-""" '"""'•<br />

tur iEius a catapulta quapiam <strong>de</strong>ferri. Cum tormcnto.vt vi<strong>de</strong>SjComparat.<br />

atquc addit: TEI'C 79 Swpíotí )^ Tí¿ Xg5íi'« ic^Trav ^•:iTra7^'Typj.Qf '¿7r!::ii axjMtíi- Arnf* om-<br />

Éaoj.- EtfcHta¡ &g<strong>de</strong>as¡ér omnearmorumtegv.mentiítyiperfringunt. Nc-"'"^'*'"^"'<br />

go, negó bombardis bis noílris maioré vim c ife pofTc, forcalíe nec can<br />

tam; cxcipio-Mff_/7«f/íáqiia;vocanr. lam parce vná cercó vincuiic Fun- rm^mmu<br />

dx,quód multó longinquiüs fcrancur &:lardanc. Qu^ noftra bombarda ^""S""!""^<br />

vltra ducentos aut trece!7tos pe<strong>de</strong>s tcnorem S¿ vim fcruat /'languercic auc<br />

. aberrar, fiprotcndis. AtFundxcelum adyÍA-ííWíJí pe<strong>de</strong>s vim pcrtulic<br />

& permilit. quod ira in Vegccio claré fcriptum.ííí^^i/Mrj' vclfufiditores, Lib. M.<br />

inqMit, felpas hocejlf-uticumvelgramimmfafcespro/ignoponcUaí ^iia'''^-'<br />

vtfexcentos pe<strong>de</strong>s remouerentar aftgno, vt fagittis ve I cene lapidihiis ex<br />

fusHhalo <strong>de</strong>jlinaiisftgmtmfepiíts tangerent. luiigic liic cum lagíttis, & VclJagutS<br />

fpatiumvtriufqucdat, quoddixi: atalij anteíagicras etiam ponunr, ^¡"f"'*'longiüs<br />

vülunt permcarc. IaStraboneleges,«í»>£eí!éoAí(jTÍf)af T/W'TÍCÍ'- Lib. virt.<br />

JO'PÍUJTÍTÓ^S; Longinquiíis lacerefundam^quamarcum.ln D¡onc:c/V?iM- Lib. xm.<br />

tíÜvWj fUfAOff'-.^ 7^ TÓ^fdF /Z-PTÍC- 'STO.'j'Si :U T l(^Teí ¡p^^i'Qv lO^Vp^í iÁVflt/íyOVn:<br />

íunditores longtus quaw fig^^^'^''^ iaculantes, omnes etiam cataphraBos<br />

U<strong>de</strong>ham. Hoc Ule in rebus M. Antonij contra Parthos: quos camen<br />

bcnc armaros fuifTc coftac, &: cofdcm fagirtis fcientiflimé vfos.Scd prsualebant<br />

tamcn iis funds. quod ScXenopUon diferce fcribit in Grarconun<br />

fuorum rebus: urt-¿p¿T^^'i'-)¿o'!Tif.cJioiT7np


3;8., ' DE MttlTIA ROMANA<br />

quoquepojpnt percutere.Dt fundís ratis,& tu nobisciedisíA v D.Dcbco.<br />

qua: frons contia tot ralefquc teftcs ? tamcn prxtcrfídcín opinioncmqj<br />

meaní hadtcnus id cfle nó ncgo, At tcrrore nihílominus S¿ fiínitu Bombarda:<br />

vinciiiit. LI p s. Hoc damus. quid? vt aucs tei rcaii: Í Nam veros<br />

^ mdiEcsautibnoautaípeduiUo igncomotum iri,non opinamur :nifi<br />

forte in nouitarc. Et íané exiftimo, íi Romani primó cum noílris confiixiíTtntjterrcndosfubinitiafpccíc6¿:ftrcpitufuifle-fcdfubiniciaduiMtaxac<br />

repcrfpeflá,futurosquifuiíTcnc. Prxfcitim qui íic armati^ fcutp<br />

proicítojlcuesaut vanos reddidiflcntiflos idus. A v D. Qiiid tanicn <strong>de</strong><br />

maioribus tormcntis? totas legiones nónnc proftcrnimus; L i P s. ScÜitirmini»<br />

cct v£ hodie. &¿ pcriti narranc, nullam acicm vidiíTc lioc telo folutam.<br />

mfiTaJipr Leuís colUculus, aggcr aut margo fofTa: intcriaccns, vim cHdit auc diretnuit<br />

¡


LÍBER QJVINTVS. / if9<br />

fortafTe non bono coníílio prorfus fie omifli. Repcrio Parthorum fagittas<br />

arma omnia peneírap, inPJutarchiCraíTo. In Agathia Hiftorico,''» /ij-Wd-<br />

K^liger/ii Goihi ií}.tfíufagi'ícas emij[as ,fiaüm totam bommem¡>£r fcut!im''¡^^-^_<br />

drloricanitmedlfe. &c cjiíod nmcñs, Ji¿a faxum aut aliad íjuUaam íltfrttmjraBíquediffáU<br />

mddijfcnt, totumillud impetiu violcntU diffregiffe.<br />

Qwe. Procopií-is <strong>de</strong> fui a:ui SagitEarüsdifFusé Icribat,apud ipíum, li<br />

vis , vi<strong>de</strong>. hoc tancúm cxccirpo , tanta vi.emíffkm fagittam, vt cincquc^ Lib i..<br />

iho/axvU¡íín£qiief€UiHmpoJfeirefistere.Sms^c[c\i\h\xszu'n\s:(\\ixzZ'<br />

men prxcipua in noftrá milicia funt: 6¿ quam raro alicer pugnacur ?II-'"*"f><br />

lapusnaniomncmdcceinunt-captuntviftoriam ftatim ,auc ccdunt:?"''"'"'<br />

verxí¿ ftatana;pugna:, tantum nunc icguntur. Avo. bcdtuo indicio<br />

igiuur, vecera illa cela meliora, au: vl'urpanda ? L i P s. Meo, uou<br />

fpernenda prorfus: imo &¿ quídam aiTumenda, ac cum noftris iítis miíccnda.<br />

Pulchrc &; vtiliccr ficret, Icd a príecxercitatis. Alioqui cela futilia,<br />

laní grauis armaturaRomanorum, quiddici potcfl: quin oprima? P''"o;ft«_<br />

Homo acapitcadcalccminarniiSjipfacrura nomtciSa:6¿:pr:Ecipuuni''"""'"""''''<br />

munimcntum , pediu arque equici prxgran<strong>de</strong> fcutum. Aiovcilius non sct,ium<br />

effc ínter arma-.fed noftra i"naui:>, an audacia, é milicia onini eiecit. Vi-"'"''••'•"«<br />

cini aliqiiot rccuicnc,vc Pannonij cquitcs,&: Turcx; nos,vt dixijignaue<br />

remilimus,vcl cciam confi<strong>de</strong>nccr,quafivclíictucÍ. Ncchicinfillo :vi<strong>de</strong>o<br />

qui noftro a:uo <strong>de</strong> Milicia fcripscre,culpam agnofccrc, &C hortari<br />

ad cmcndandum. Cerré nollri ifti plcriquc omnes Íncrmcs,6¿:quid nií'i ^í'""''''""<br />

cum Velicavi manu componendiícxpolici ad i£l:us,8¿: i<strong>de</strong>ó trcpidiiquud "'<br />

natura fui anxia cogit. A v D. Mi dodor^bona: fi<strong>de</strong>i cfto,vc íolcs. Noftri<br />

omnes Velices .'"quidcrgo Haílati aut Sariírophori, quos laudabili Ma- ^'^^rifik<br />

cedonum ritu habcmus; L i P s. Paíteos habcmus jnos qui<strong>de</strong>m Bclgx'"*'""""•<br />

auc Galli.Plurcs Hifpani,fatcor,qui Hajlam ctiam prouctbio appcUanc,<br />

regtnam arrnoram: plurimos Hclueti), qui oUm hac pugna clari, & veri<br />

plialangitx.Scd &:nunc cceperuncrarclt:crc, &: alia arnia Icuia milccre.<br />

QU:E autcm noftra lucfcnccntiaíomiljjquiaPolybius pro mcadfatim \.\h. xvn<br />

dixeratjvbi Romanaarmácum Macedoniciscx profcííoconfcrt.Qtiid '"^'^•<br />

pru<strong>de</strong>nciiis auc firmius illo poflim í Tamcn fcncentía mea barc crt. Romanos,<br />

ctli bonos 6c fáciles bona imirari, non vfurpaíTeHalhSjimó "WAH"<br />

quas Triarij oUm liabuer¡nt,fub Marij S¿ Cxfaris aruum omifiíTcCauf-^'^"'"""'<br />

faz. quód non conueniens lioc tclum diílinflíe &; diuifx per manípulos otr-iy/xí.<br />

aciei. Gran<strong>de</strong> &:coha;rcns<strong>de</strong>bcc clfc corpus j vbi vimhaftx habcant:<br />

fpai'fxfunt inútiles. Iccm. pauci in magno corpore quilubcntvtilcs:<br />

ciim primi modo ordincs eas polTmc exlérere, reliqui non niü nixu U.<br />

corporibus iuuarc. Amplius. immobilis feré te vuiformis eft calis acics, '<br />

in fronccm valida: fubitó vertcrcfe ¿¿ íbbilire, a:gi-é poteft. Poíhcmo!<br />

qui habct cam, vnú modo id tclum cfHcaxfcre habct (ctfi Macedones<br />

tamen iaculacoriam cciam hallam:) S¿ in primis ícutum grandius gcftarc<br />

auc vci aptc non püteft. Ha:c,6¿: forfan plura , Romani confi<strong>de</strong>rauere.<br />

K quamqnam fa-'p- phalangis pcriculura fecilfcat, atq; wiam cum fuo<br />

' Ínter-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


A Piíitarího<br />

in Acra<br />

] lio.<br />

Lib. i X.<br />

huic rti<br />

JiffO DS MILITIA ROMANA<br />

intcrdum pcriculof'vtiPaullus^miliusfcribimr cxhorruijje ndconfertam<br />

é-haflU fyotemU irruentemfhalAngem:) taniciifuaplunstcccre, 8£<br />

pLitaruiitin totaní r.-ttíonem bclli meliora. Iplíenim quocmnqucloco<br />

pugnare vtik-Sj quacuniquc íbrmá, a frontCja laceribus,a tcrgo; & omncs<br />

vtilcs, cüm res fcrrcc. Ve in corpore hoc optimum, omnia menibra<br />

agiliacíTc & implcrcfuummunus.-fie inacíe.Enimucró,a¡c Liuius,<br />

jUafhítUnx itnmabilíSjá' 'vnim generis-, Romana aáes dÍflincfior,ex pluri^<br />

bus paríilítis co»jÍAr¡s,fiálisfartlcnñ quactiínque optts e(fct,faális wmeti.<br />

Ad<strong>de</strong> ,quód inlocis falebrofisaiit in^qualibus, iníbucrc fe Roinanus<br />

poteíliphalauxciim fniflu vixpotcft.qux<strong>de</strong>nfitate&rcóncxioiicconíhc<br />

: coqueü fofTjjCliuus, Tepes, aut aliud mcdium lir, f.?ci!c diducitur,<br />

ííM wme ¿¿manipularis illaacicsiiifínuacre pcrabrupca. Tumañum. Ncctaiae^uirem.<br />

j^^j^ ncgcjn, noftiis moribus S¿ pugnis pcrutiles cfíc hartas, praTcrrim<br />

contra cqnitcm.cuius vim S¿ impetum iíílunt cgrcgic auc rcpclUinc.Ac<br />

in Romana armacurá quid opqs ? cúni Vcíites in fronte ferc procurrcrcnt,á:<br />

tcÜs fuiscquitcm arccrcnc: ac fi non ipí¡, legloiiarius facile tar-<br />

darct aut fugaiet conicdis pilis. Graue 5¿ cñicax hoc tclum, & quod<br />

íinguli dúplex geftabant; ve vcl incurrcnté ctiam cquitcmabic¿lu fcuti<br />

maioris, itemquc proceníionc pili altcrius facile (vt mcus eft fcnfus^ refutaren!:<br />

pra-fcrtini firmi íic&:dcnrati.Il¡udquidémccr[cícÍo,raróab<br />

• imó foii incurfu'equitis Iblius Romanam aciem düTipatam ,quod hodic cíl<br />

peiíciijníl'' crebrum.Annon,inquie¡;, á Patchis? Ita, (edoblcruaquod iKcur/u dixi:<br />

vt ciiatii Parthiautcm fagirtiscminus focobrucbant Romanos,in manus aut<br />

i"^"p^!ü^^ propíils non lücec<strong>de</strong>bant. Itaquc non protercbant eos, fed lente coníii'cKiii¡cc-<br />

cicbaJ'it& vulnerabanc, more fuo fcilicec refugientes &c acce<strong>de</strong>ntes.<br />

bottc.-.<br />

diJ¡eTlatiuncuU,<br />

í<strong>de</strong>m SarilTopIíoris noáris accidcret per Bombardariüs,Ii á I •mili auxilio<br />

aut cquite <strong>de</strong>llitucrcntuf. De Haftis igitur fie ícntio.Romanis non<br />

nccclTarias; nobis baud inútiles cffc, nec fore, ctiam fi Romana in parte<br />

•lícitisiar armaaíTumantur. Vidi quj'miícerí vcllet,&: manípulospartim gla-<br />

chmiuiiu.. jüjícutifíj; inllrui.partim Haftis. Ipil Duccs, ¿¿vfu cailidi, talia vidcn-<br />

DiAchiu- to. Q^artum inMiücjá -íí-/f/.quanifivndiquecutam&:compol:tam<br />

diemm, j,j Romana inftrudionc dixero, ratio milii addiccf. In fronte Haílati,<br />

Roman.t. imbcciUiorcsj poli Principes, robuftiorcs; tum Triarij, robuftiílimi. ve<br />

«Jprjía. pcrgradus fatigareturhoílis. lamadlateraequitcs,qui circuniueniri<br />

vetcnt auc cingi.- 5¿ fi a fronte hoftium cquitcs inuadant, ipfi ab aperto<br />

Jatcre eosiiicurrant. Multa ,qua:exprioribus mcisliaunrcliceac,nec<br />

opus rcpctcic: led iUud pulcherrimum, U. victoria; patrandx; quód diinstrudí»<br />

uiíi per intcrualla, &: in iis aut ante ea Veles, ita vt ftatarius miles reccp-<br />

^^«/{/•-'- xsx'ú\% IitjSí ipfi fccuréaut dcfinantpugnam, autrcíümanc. Age, proliigata<br />

aut inucilis iam omnis Velitum manus; quid malí.''Conftant ordincs;<br />

&cal!idocGiifilio,cLhii mixtiautinícrciiisnon funt,nihilifiipu-<br />

Acccfuíó' t;int fibi pcriÜIe. Itaque quafi intcgri pugnaní incunt, aniniis 6¿ corportcej/fif<br />

ftr p^]^usn\h¡l imm¡nuti.- <strong>de</strong>niquc cuní tuto £¿ cerco íciiipcr recepiu in fuá<br />

iucerualla- Couíidcrace Duccsj magiium hoc arcanum cíl;, Hdcrc miU'<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

tcm.


LÍBER. .QVINTV5, J6"r<br />

tem, pugnare cum Tpe victoria, ce<strong>de</strong>ré fine metu ignominia:aiit periculi,<br />

li rcscogac. In RoiTiañis ita faduní, triplici iñá acie per Haftatos,<br />

Principes, Se Tríanos.- qiii vlnmi, molcni totam excipicbant ,& fuftincbaní<br />

validis prarlidii.'i futii.Ibi Duccs,ibi Signa pra:cipua,ibi vetcranus<br />

miles•• 6: in ruminá,ibi Vi¿luriaquía Virtus. AbiccTurca-,cum Iani2aris<br />

velh-is: qiñ imagmem aliqgam vrurpacis nulitia: prifcx, fcd fiílfara.<br />

vera illa íi íic, nos ianí non limus. Nain iHud pro cerro babeo, li cum Tw^^wanollris<br />

lilis nouidisarmis vetc,ra iiingantur,^ linnil Ordo Sz Acics: or- f/^^^i'j''<br />

bis vetus&: noims cae breui ínb vnius leges. Sed diiiiná illa difpolicioumi.rfMíM<br />

fupra noílram cíí", & aut non d¡ci bxc viiicauc non credi, ciím intcra-''*^ ^'"i"'<br />

pcll-iuum. O arcanuní vcrécxk'fej quadílilpicamurmagishomincs,<br />

quáin inccllcjíimus, & quod mirá'tempcric niundum hunc gubcrnas/<br />

Fra.'nas in]pios,ai!t prouehis • &c bonos acroUis, dcÜcis, ve ad te, aut a te<br />

iuerunc. Non pando pcnnaspropiüs ad bimc Solcm, ne liqucícam auc<br />

amburar: led libero ore clanió,qui gloriam aut impcriiim vuk,flc£tcndiimadantiqua.<br />

Enimuerolinoltriifti Lenes(Bombardarios lie appcllo)<br />

mixti per manipulos ficante manipulos grauium ÍÍnt,cum intcruaiíis A^"-"'»<br />

&receptu:idque contra equitem,ct)ntragrauiorcm pcdiccm:quxacics^'^^^"^_,<br />

inuadat, imó qnx reíilhc ? Nam noftriaptiífinii lie impetcre, ¿¿ reiilire<br />

adiccrüm impctendum : qua;'omnia camen confuetudine &c longo cxcrcitio<br />

facienda funt,nc in re turbenc. Vos,vos appello Diiccs, me vera<br />

diccre:pcr Fidcm iniitamini,fcd contra eos,qui oppugnant Fidcm.Iam<br />

in particulari inílrucbone multa luntj ícd gulUim darc potuimiis, pra:ccptanou<br />

potuimus, &: pen<strong>de</strong>ntab ingenio vcrc Martiali, id eft ígneo<br />

e¿'cxceiro.QuÍcapír,capiat:;quiñón, liiccumbat&: vapulee. Illudmoneo,StratagcmarumbíclatumcampumeflerSi<br />

non alia re pliircsvi¿l o-S/MM^Írias<br />

iiut tropbara parta. Q uidquid inopinaeum efi-,boftem turbatnnodó '"'''"'* /";*"<br />

tale lie, ve non tuos turbcc. La lie cautio: ncc quxUoet inuentiuncula •vithiiam.<br />

fruétuofaftacimaueefiicaxefi;, rcdcuicircumrpe»Siofi¿ luílrarioaditin-<br />

¿ta. Argum cíTe oportet,qui Dux eft, in ccrgo,m fronte,in capite, in pedibus<br />

oculos habere :&: tamcn omnia faciha difpolitu, vbi ícmel proba<br />

communis lÜa difpoficio prxceint. Da cohortes,da manipulos.fic iiibíitos.ficdiíritosjliclblieosiungi<br />

aut difiungi: prx'ftabütibi uiomnioccalume<br />

ycUit corpus Acici, quale tu aut res volee. Vltimum , Difñpliiía. ^c ivfii.<br />

Mcmifcruiii,quidcomponam.'vtinamcolorautrpeciesíit,quapoifimí^*'"^'"^''<br />

Scdqualifquaiis illavcterunij liodienullaeft, 6¿fatcbunturipfi qui mi-"'"""<br />

litiae fe <strong>de</strong><strong>de</strong>rune. O pudor, o <strong>de</strong><strong>de</strong>cusí Barbari & Scytha; hac parce nos lidihium,<br />

fuperant, &; leges i) aliquas habent, nos nullas. Q^id crgo comparemí'<br />

Dilciplínam Romanam laudcm , aut riiadcam? illa vero non bona, ¡ed<br />

opeimaeñ,quotfuerunt,quocerune:datadiuinitusinexciriplnm.Conucniant<br />

bc confi<strong>de</strong>antaliquot iapicntes,mente Sílcripco non concipieneplcnioretn,<br />

mcliorcm. Hancigitur fctadco.^ ve nolbi mores SÍ bomines<br />

lime, vixaulim. Satis li vniuerse Difciplinam aliquam , íine quá r>'A'>/'«<<br />

Militix non dicam boiutas auc-fclicitasnün conftat, ícd vix nomen. "'"^'""•<br />

2 Lacro-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


16% r>E MILITIA ROMAWA<br />

Laciocinta ifta funt, qux fine Icge , iuvc , modo excrcentur: ncc vctim<br />

appclkreequi<strong>de</strong>mtaliaíixcnoltra {nccdcbeo,cauflacüni bonacft:)<br />

fcdbona fi<strong>de</strong>, lincam eoriim tangunc. Mcdérc", mcdcre tu aliquis PrinccpSjtuqui<br />

in animo mibics,qucmmagnum 5¿;ad magna geniiicDeiis.<br />

Exemplo alus pra:i, qui opibus prxcs. Ncc plura<strong>de</strong> Difcipliná, in qiia<br />

perdidilTc mcccnfco hxcpauca ipíix verba. AVD. Siccínc <strong>de</strong>fpcrasj<br />

an ars ha;c tuacft, ve fcrmoncm facias compendi ? Quin tu cxfcqucré,<br />

dcciFccIii inalioium manuefto. Li PS. Quid fioftendam,aiic vapii-<br />

• Times in-<br />

Icm i tu fuccidatieum tuum tcrgum dabis ? A v D. ' A'Í^OA JÍOÍ ¿/SÉÍ , ve<br />

anestimolem. SefiimptS<br />

hofiíidiciü.<br />

quídam ia<br />

txciibtis<br />

•vtrifqiie.<br />

*Eí lis qiiq<br />

coinmtnda<br />

ta.<br />

Optra máxime.<br />

C.fir^ mu •<br />

«itnáa-<br />

.CHcdi^nfuU<br />

Yiífirg-<br />

JHiU,<br />

Oflnio'vili<br />

tatii <strong>de</strong>irtt<br />

( htada.<br />

Homo per •<br />

tioaX,aut<br />

cumGra:cishocdicam.Nouimodcftiam&:proui<strong>de</strong>ntiamtuam.Dcniquc<br />

cíto,aliquid quod improbctur dixcris: quismaüconfilij.panas<br />

vmquam luir, íi ipfc iionmalus;Fidcsvbiconibt,ca!igo S¿ imbccillitas<br />

ingeniicxculandafunt. Lips.lmpcllis,permittam mevelcum me.*<br />

cu lapliis. Tres igitur partes fccimus Difcipliná: vetcris, LAítinia, Exer~<br />

átia^Legcs. Singula: vidcndx funt, 6£ fiquid in íis nobis boni. cJMu/iia<br />

lunt, ExatbhefMimJkriayOpera^ S¿ lixc qua: diíFusc fum cxfccutus.Et <strong>de</strong><br />

£.vc«¿ií} quidcm, aliqua necimproba apud nos fpecics .-credo tamen<br />

quídam mcliora aut tutiora olim fuiíTe. Vt <strong>de</strong> Stacionibusante portas,<br />

vt <strong>de</strong>TelTeris, <strong>de</strong> Circuitionc aiTiduá, <strong>de</strong> interpolatis VigÍlüs& difcnminc<br />

hoi-arum : &:talia, qua; induflrius Dux animadiicrtat S¿* cxcerpat.<br />

CMiniJlcria aut ccíTaiic apud nos;. aut voluntaria funt, 6¿ line 'legei<br />

Tamen <strong>de</strong>core (quis negct;) Tribunis &c Ducibus talia quídam prsftcntur,fitieincommüdoaucvcxationcmilitum,<br />

cümrcs.itinosbem.<br />

At Opera prarcipua 6c vtiliirmia, ÍQIO neccíTaria pars^ncc ad vÍ£tor4m<br />

fulura, fed ad (áliitem. Caftrorum tamen munirio cur toca omiíTa elVí<br />

apcrti confidcmus > 5¿ fine cerro ordiiic: ac fiquando caucioribus clTe<br />

vifum efl-j Carrago vfiírpatur re S¿. voce Barbarorum. At vidc mihl illa<br />

Romana calíca lie digcíla,tic compoüra rqnam pnlcbra afpeílui, apea<br />

vfui 3 tuca ab incurfuomni &: vi hoftili? Quoc cxcrcitus noílri aut alieiii,pcrhancincuriamcxf]autfug.uifunc.f&:iamnuncpulcbcrnmu&il-í<br />

le adDanub¡um,ciim inopinacorranfitu fupcrucniflct immanis ille<br />

hüftis.Dic fo<strong>de</strong>s, ii Romana ibi caftra &: cuftodia:, ha:c cucniflcnt ? Acqui<br />

non Kvbet,imó pu<strong>de</strong>tjOperariisclTc. Milesmanumadligonemí<br />

ignominia lit, apage, merce<strong>de</strong> conducancur qui id prxílenc. HÍE voces;<br />

5c quorum? Gredas rcgali ftemmate &; opibus eíTc; camen.ÍDfpice,mcndicabiila<br />

fcré homiiium funt,quos inopia&'dcrpcracio ad militianí<br />

rcdcgic. Homuncio, te pu<strong>de</strong>acfaceré, quodcbt inclyti olim virí, imó<br />

Scnatorcs? Opiniuucula eft quá iguauiam fuam cegunt, dcpcUcnda<br />

vnáadmonitiiuicu!aPrincipisautedi£lo,Nemüturpehabebit,quüdin.<br />

communc fiet,quod a melioribus fiet, Se interdum a Ducibus. ¡pfis<br />

in cxcmplum. Polybius mihí ¡n mente cíl:, qui alibi kú\:C\iyHominem<br />

ccf/Jhipru<strong>de</strong>mipmHmmimaliui7i,atfibífiiíÍlipmum'uiíieri:. quid itaí<br />

Nam ceccra; animantesvbi fcmcloftcndcrinc,cauent;UünvuIpcsad<br />

laqucum Jiipus ád foueam^canis ad fuílgm ceuicré rcdibunt; folus boma<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

• •<br />

t


LÍBER. Í^INTVS. 36-J<br />

hio ab ;cuo in a:uum peccat fcre in üíHcm. Ad dos S¿ noñra hxc nunc<br />

accommo<strong>de</strong>m. quac claríor quim operum hxc vtilitasí quid raagis expofirumin<br />

fcriptis & Iibris? Neglcg¡mus,&: falutcm abiiccrc maiumus,<br />

quam opiíiationem-Atqui ea iplaOpcia,quam extra caílra vtilia etiam yiHiw<br />

funt/ad oppugnandumé tuto j contra noftra hxc Tormenta vnícum"^"''^'<br />

remedium & ceitum. Ad opida ipfa clau<strong>de</strong>nda, ad hoílem a nobis, ab<br />

illisarcendum, Opeiaeximiafunc, &:quibusprxll:esquodnccmagna<br />

manu militan. laní in ipsá Acic üs locus. vcl ve paite aliquá fiibitó<br />

munias te contra hoftem, vcl vt ipfura * inducas, auc te fubducas. Fof- 'Dccipias,<br />

fasáSuUácomraMithridatiscopiasSíampHflmiumcquitaturafubitóri ««<br />

du£tas legcs,nccircumucniri poflce: 8¿ límilc a C^tfarcin alia occalio- "¿*o,<br />

ne aut re faáum. Quid vcibis opus > Domicij Corbulonis diílum res''"'•"'''^<br />

probabic .• Dolabrk fB cft opcribus} vincendnm ho^em ep. Vtinam ani- N"'*mus<br />

íif experiundi,&: militcm Icuitcr huc duccndi,ncc alij alienx jgnauia:<br />

cxcmplo pcccemus.' Sed alccrum in DifcipUná, Excrcitiu^.-iá quo- Excr.'inj<br />

que ncgledum nobis. Vb¡ campidoílorcs noílri íunt ? vbi cottidianx^"^^""'^'**<br />

meditacionesarmorumíQ^in cum nenio aitem pioficcatur quam non<br />

dÍdicent;folah3:cmilitariscft,quam vnafumcreSífcireíearbitrantur.<br />

Tympanum fonuit,concLirrunt: nomcn apud fcribam profefTi funt, in<br />

vcílcáliquidmutant,ferociiisincedunEjbacclianturjpocitant:CGceiam<br />

miles. Hxc ridcndajan tniferanda funt; fed fiunt. ko,itO) qui rapis,ad ^"-"i^i*^<br />

illas vcteres, &c corum exemplo milites tuos in onini genere armorum '^^"^^''"^"•<br />

forma. S¿ aíFiduó forma. Nec¡ue enhn , vt ait Vcgecius,longitudo £tatU,<br />

lint mnorHmnumerus, artem bcUicam tradit ,fcd continua exerdiationU<br />

medít^ño. Pofi quanwvoheñt fipendu ^inexerátatíií miles fanfer efi<br />

tira. Vitimum, Leges. Adcílc mci Duces, date veílras; cxamincm p^ ^tphKs<br />

paullum cuiufmodi fmt, U componam cum Roraanis. Chiid muffatisí '¿£'''1'!,«.<br />

an nullar,an paucx funt? illaripfx qux funt, irritxii¿ pro nuUisí Profc¿t6«,ó>*'mí.<br />

icavÍuitiir:libidopro legecft,— inrisj^bcumfiUvindkata)fií. puf.S'-«íf""w<br />

raquis hodiepunicíimoquis rapcus ?Ímó quisc-rdcs? Naniílupra&í'^"'""^<br />

adultcria,iam intcr tacinora militaria ccnfentur,& quxpoícantaliquam<br />

coronam. Scilicec <strong>de</strong> abílinentiaautfrugalitate in viflu agam:<br />

cxercislinguisirridcbor. <strong>de</strong> iuramcnto auc pcriuriü;manibuspiopeIlar.<br />

O pudor, ó bonos, quo iuiílis.' quam cxfulcs fa£ti cílis militiar Tcmprrm<br />

plerxquein Europa/ kerum ccílor,qucrclaaucaccufatÍomcainbo-'"^''/''''tf"''<br />

no'Snonconuenit: gaudcancliarcdici,qui non íiinc tales. Vosflagicia<br />

hominum infequor, vos macula; S¿. vibices geneiofi Maicis: qui ícclcrum<br />

confugi'im S¿:afykim bella habecis. Quáin alicer apud Romanos ^'""'"''<br />

noílros, Tacs dixi. vbi luftitia, Caflitas, Innoccntiahabitabat in caftris: S'^'"""<br />

&nurquamviolentiaut feroces,nifi in hoílem,crant. Non dcducó<br />

qu;e in recenti mcmoriáhabcs:rcd profcdo functalia, qux in animo<br />

íuotacituslaudct.qui linguactiamculpet. Quistamcn illefuriofus,<br />

qui vcl hücaurur'N.>n dirv..it. fcdabüíTe illa cempora,alios moresaliud ''«^«íí'<br />

qui vci nucaunt.' iN.>n Qirv..it. ícaaoulle Uia cemp<br />

hocEeuumvtUc. Oborü6cíu.mes.'quali alijmmc homincs, aut aiia<br />

z t qux<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

Ttiíiin,


5fi"4 r)E MILITIA ROMANA<br />

quxgubemctratio: 6¿non omni ^110 iufl:um,iuftum fitjtale iniuftum.'<br />

rirtmva Ñcmpcaddiííiciliavocainur. abftincreavi & viciis ;manusinboñes,.<br />

Lntifan J^Q^^ [^ filies vcitcfC; vifcs non Vcncri fed Marti reCeruarc; dcniquc ftííth^d-<br />

pendía fuá non prodigere, alea, pcnc^ventre. De quibus fanc ftipendiis<br />

firiian'Ji inciditopportunéhic monendum. veteribus cautionem fuilTc, ne tota<br />

•L'CU'" caeífcnt iii manu militan, fed, vt ait Vegctius, e/itiifíiius he tnfiittitum^<br />

cap.'ir." vtdimidUparsfeqiteJlraretarapudSig/¡a:,d!:Jbidcmipf¡smilÍtih>iíferuaretiir,nepcy<br />

Inxum aiil inaniíim rertim comPeirationem a contubemdibmpof-<br />

[etahfumi. O veréproeclai"Lim,8£:vt ipfe vult,diiiinum inílitunim! cum<br />

•DupiUiur duplici coque apcrcofru£tii-vt&;continciitioraftrictioRÍiiemiles eíTec,<br />

•vídís. xí\\x\\i% in laíciuiam, epulas,&r <strong>de</strong>jiiq; turbas pronus: &; ve maiorc animo<br />

pro Signis lilis dimicec,wtfí'¿¿«wí»í/»^e»j',aic Í<strong>de</strong>m rcnptoi-,'t'/^í'í'¿//¿.<br />

habcíit maximam cura, in (piibusfíiam w<strong>de</strong>í pofitam ejjcJiibjlañam. Quod<br />

iph'cratii eqiii<strong>de</strong>iB a Grxco ctiam íraperatorc vllirpaiú vi<strong>de</strong>o, Iphicrate. De illo<br />

•Lib"Ti. Polya^nus: Ev T?ÍÍCÍIVCITS ¡uiaéSy-ud-' 'kaTisr ¡jMm C


LÍBER Ci^INTVS. jffj-"<br />

mus, intro, & iam fpatium omnc <strong>de</strong> Militiá <strong>de</strong>curri. Non quinaliquid<br />

fuperfic dicendumalibi,fcdin FACE HÜTORI CA, íiDeusvolec,<br />

hoc fice. Omnia fímuljiícc pütuk,nec oporcuic, vitanda: confufioni.<br />

A V D. O illa Faxquando luccbis.' "i^fx


féS DE MILlTIA ROM. tIB. ^."<br />

B R E VI A R I V M<br />

LIBRI VLTIMI.<br />

["C A s T B. A. Ea difpoíita, & dimcnfa:<br />

DI s c I p L I N ííj Prdioru, Qu£slDrü,legacoriimf Tribíiiiorum,&Militum<br />

fe<strong>de</strong>s funt ¡ meuturéí.<br />

\í'aUi¿rl'ortitruw<strong>de</strong>fc}íptÍBt&cnttmcratio.<br />

MvN ! A. quxcontiiieiitMmsleríUy'Excub'm,CircHÍ-'<br />

ttones, & alia in cafirU.<br />

ExERCiTiA. qiiit fum OnetU, ve iti A¿»iine (á-per<br />

Bccafionem Agmen <strong>de</strong>jaiptiim:} dut OperU^aut <strong>de</strong>iiirmcsfunt<br />

i que Awtoruvi.<br />

LEC E.s.qiitYaúit fimt.nosePoljbiocxplkauiwsueia<br />

quA tatigum Vutu < Stipeiidia, PMniu. Patioi, Mifftonem.<br />

M cUufttlát Com^aratamtiatAnoíiumnpifcá.<br />

F I N 1 S.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


•iljj^^^íi»"<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

^<br />

A


IVSTI LIPSi<br />

ANA LE CTA<br />

;I.:*K I ]/:j::o:-:íiue \<br />

* .-^ ' ,-•<br />

0BSEílV:áTÍGNES<br />

, A I) M I L I T I A M<br />

EX¿HG5CE.XLRELqS., *<br />

,'.v)íl"'^/ ;


,/<br />

IN NOVAM EDITIONEM LIBB.<br />

DE MILITIA ROMANA<br />

IVSTI .{LIBSaliV. C.<br />

Q V'idtihicum iSophiá (quarit njttlgmA turba)<br />

£lm yeterem calles tam bene Miütutm ?<br />

Jhttiquam Sophiam qui ediles tam bene^ L I p s I > _ • ,<br />

^md tibí cum rveteri (quero ego) Militia ?<br />

C»r^ meditabaris qui dogmatapñfca Sophorim^<br />

¿Mifces Socraticam^Mdítü arte, domum f<br />

Olim Demochares fieri qmd ^ojje mgabat, i<br />

Nempe Vuces S o P H i A M^M I L I T I A M ^^ doces.<br />

BjfeputantfruHrate quídam: muñera (dícunt)<br />

Non bene conueaiuntjMílítü^atque Sophi.<br />

LanceaThymbra foret citius, quam éSocratequifquam^<br />

ludido n/ulgiy Dux bonusejje queat.<br />

l


... . . . n»«.<br />

AD -U'E''€^TORE^Mi?4<br />

DIV >í X i M V s etiam, Le¿tor , reliqua<br />

Obferuatíonum quaedam , fie vt veré<br />

appellamus , A'NALEGT^-iiCurautenT<br />

recolligo? ciír ñóñ ift Ojáe're: ipfo <strong>de</strong>dir<br />

^Caulíasfimt ,^quasbom a^quique con-'<br />

fules, quiíquis estalis . Primiim, verebarnenimísáre<br />

incerdum abirem , auc ccrté diütiüs iii-ea rifterem:.j íi<br />

qnidqüid ebfacit, conciñnareiií . • POÍI)4DÍUS qua: non><br />

tetigic , auc quibus anfam non <strong>de</strong>dic^c apprehen<strong>de</strong>-;<br />

rem, paíTus fum abire paullulum, mox reprehen<strong>de</strong>n-'<br />

da . Ordo eciam ica viíiis melior, nec in -onmiocca-^<br />

íione mens abdncenda leéloris . Fie cum noxa eius,<br />

a<strong>de</strong>b non cum fruótu . Si ve ocukisqui varié íe infle-<br />

¿lie , incencé niíiU vi<strong>de</strong>c : íic mens , quae auocacur.<br />

Denique 6¿ tercio, .curioía quibuídam quídam, ex his<br />

vifum iri ccnfcbam/&; Velcij^a^^j/ct. qui igititr fíe<br />

affedi, prioribus illis CQíirénci, ad h^c ne veniant: 8c<br />

qui aUcer, quibufque cupido eíl fcité aUquid fcire, leui<br />

diuercicnlo huc <strong>de</strong>fledanc^. An6C quarcam cauíTam<br />

addam a mea forcaíTis incuria! prodam, nec diíTunulabo<br />

. quárdam milii ex didis illuftranda magis vifa,<br />

quardam firmanda , fortaííe &C alibi adducenda 6C reftriifgenda<br />

. Ea omnia <strong>de</strong>coré milií fadarus vi<strong>de</strong>bar<br />

in hoc adcextu . Siquid eciamnunc neglexi, aur non<br />

correxi: veniam da , quiíquis memor es cu.x &; mex<br />

conditionis . Quid ambo ílamus ? homines ^ id eíl<br />

labi fáciles . quid ego feorfím ? íeger , &C in <strong>de</strong>cennaU<br />

amplius languore . Ah, quocies per eum in cali-<br />

AA 1 gine<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

j


iiij AD LECTOREM.<br />

gine eíTe me íéntio, 6c veluc nube ? quan^ qax voló,<br />

non voló •, qua2 poíTum, non poíTum ? Std prórfus, ve<br />

ij qüivm£ti'&; impediti func, membra habenc ad<br />

vfum, nec vtunmr : íic mens ^ lingua, ftilus, adítrida<br />

ad morbi hancjcatenam/t Sol^c^ me ea Deus, cüm<br />

tibi viíiim: auc |>óttús his totisvinculís folué, íi viÍLim;<br />

ve liber &C íblutusté, apudte, fruar, inxternaillá luce<br />

<strong>de</strong>ípeótor aut irriíbr eorum qux nunc miramur. Interea<<br />

dum hoá fit-, in" ftatione njaneo , Sc nec faucius<br />

eam <strong>de</strong>íero;vt.fimanufi¿ opera haud multum,animo<br />

tamen iuuem Sc exemplo. Interpretare íic Leótor , SC<br />

híEC accipe, qusedam eciam eius geueris opportuné in<br />

FACE-noítóhabiturus.<br />

. • y<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

I VSTI


I V S T I L I P. S I<br />

N A L E C T A<br />

fiue<br />

OBSERVATIONES<br />

LIB. I. DIAL. II.<br />

E Dilcftu.] DileUus Graca efi, ^g^nhoyíti itemp i&TÁn>^t, & wm- T*pv.% i j.<br />

y^^ta.Dicuntp^ifúm KítTÓAcijíi' •mittSwt, iBi7»)'e?fíwTWfíciní: Icgcrc mi-''°" '•'•<br />

litemjfctibere miliccm:]¡tiír & Romam. Dejmpiura i<strong>de</strong>o, qiiiu ¡ic leítitH<br />

tAbuÜí é" códice: Teferebai¡tur,vc mcmoru nonúmm & jíipcTidwum publiceexfiítie[.lta{¡He¡&TáMje(eÜAfíifro¡pfotaliti¡dice.nmSuidá:<br />

KaTÁAn-: ...<br />

^(,Í!r/i't(^tp*f MÍj'gíPoci^rorrtwoiuwwTa íiófWT«:Catalogus, líber<br />

autbreuisjinquomiUtantiumnoinina fcribcbanc. DigCajiiusfeí:uii.iriqut,d¡imltiifu<br />

vfurpat,pro mMus tantim (¡y legtonmis copiii. vt libro 11 K Ín^nTT4fx*f '" ''*i tstTttí.sj"!<br />

Centurio e catalogo,JIHÍ CIc^^iont.IteriimItbro LV.T¿ 7Í¡X« ^ ^ ñr^jaháy» rgsíTíiPoí/ifm:<br />

legiones coriim qui ex catalogo & dilefta militanc. Opponit auxtltis, ¿f copia non<br />

fcrfetuis acjirmU. Tentó i<strong>de</strong>iii, libro x L.iíe Crajjb Diuite: que Jcnbit vi pauperes mircraii<br />

foiittim, 7¿íjtíHJbvctuítufí-£ylÍ7nJít)atTaAÓj.Ko/jufla»3^64"''' ^os qui non poffcnclegio-.<br />

ncmcatalogiáfc&domcfticiscopiísalcre.^fí/ii'tíw'H Ptinioeffertur,libro x xx i ir.<br />

cap- X. M. Craílusnegabat locuplccem cílé, nifi qui rcddiiuannuoíegioncm tueci<br />

po[CctMauddipmiiiterinBafilfO,<strong>de</strong>quadragitnamartpibui:E\í-i¿f7g^uTjKÍíílc¿x^r^^<br />

)B,Ttóó}B^-In militares legiones relarifunt.Eo¿ffY"''''/''"""'^''y^''"'*"'^o«fI'«.f'o*<br />

/í(rfWJ4/w/j«icm,íHoiü(í/í'qw«(,Adnumium,Víi Ad^umiHS.I;;Síí(I/á:A^'»


IÍHM I ••<br />

Pígin» I).<br />

• cea 10,<br />

Vj __ A K A L E C T A<br />

ledamancipia. SÁtiimlti inApaüá^rferocespaftora. 4cPompetmetUntheüetu Cdptrtm,ei¡<strong>de</strong>m<br />

IUÍ frdfJCjrcmos Jíaftorcs aritiar,atquc his equoi aatribuit;q«i'í/ ÍM i« c*fartfiripium<br />

Ciutlium pttmo.Repeiii & occuUe obitcit i<strong>de</strong>m i^ommentarií ¡ertioiam in equi~<br />

íibus P5»


A B M X 1 I ¥ r A M> Vij'<br />

•*«raVu,beneficiononvirmtcconfccutÍ.A'««íi»i»Tít«9«;>.sit.V«)it¡nru/pido-<br />

•ncmpcrquofdambenefidjfuiCcntiinoncs.í'írijeíiííí/it. ii.f^p. vii.Bcncficiatijab<br />

coappellati, quodpromoucmurbeneficioTribunoruin.ln/.ipi¿fí'»)freratoiem.LofJtsh'tc'ífí(ádtímí:iidíl¡teJcen¡coitimedümfitmncohtíiÜ[.<br />

ANALECTA<br />

LIB. II. DIAL. II.<br />

i •<br />

„ Etíi raritamen in agmine aut acic fíe incefíefc.] Uverum fft,&hi *^mi-1^^,¿^<br />

tie fireframitlifoUm ad tixena aut ocailtii viarum expioranda. I» acie quoque ^íiterloCiiri,<br />

&ahiun^iagratímibus, tnlocodUtH7tt.Sedaddo, difinbutmembauCf<strong>de</strong>qtdPolj'hm.v^^^^<br />

ad Coboítes máximepertinere: m qnas certum eft Vtlitesfui¡fc reUtas ccnEum viginti: id<br />

eJtTerqu^drapnia/qíiotni jingulU manipulu colli£tnitisfuij[v. CohoTi iguur^xaUbtm^rufi'<br />

dto.aut diuifií^hahuit fuos VeÍttes,¿r huk rf i adnibutio itUfnuiit.<br />

„ Abeo quód iunftis manibus pariter dimicabant.} H'maüquk(tUigat.hi l^f^^i^*'<br />

dciefietiífefeTeper Decunas m quáque Cfiiiuriá: & quU tales in vno cotubemw etwn eraiit, '"^<br />

Ve^eíiui voluit Manipulum ab eá rat'mefimulptgnatidi diOum.Etft <strong>de</strong> etjmo tamen alttez<br />

tíi,fedresnomur,<br />

D j A I. o c. I 1 !•<br />

M Eífihabuitííias CAUÍCzs.1Su^'Hmtm,qtta.dommanúhusfeú 'miatd-.^tieturbare ^»»:'"»f f•<br />

í-aúnipepnt.futauit Tarquimiismelanmifceri eosacconfundícum Komuna, Pefitrialiter. "" ^'<br />

») Vt in vno Ordinc dúo fint Centuriones.lidnrgofaQuwjár reüt,fipro more PIRÍO» I J.<br />

& vero lequarU. Cum tamen in omnta me verfn, ncquidfiufira aut teiiieri miiicmifucciirtn''"" *'"<br />

ppexaijaúfQTtafts.fiOptienesct'mn ¿r ^¡'(Centuriones vemre veliinus in hocprtncipaU<br />

minen. Feíiffevi<strong>de</strong>turLiuiuslib, x. Quamior Centuriones nianipulumqnchsftatorum<br />

armillisaureiíque coronis donanir, qniaprimi portam murumqiic Aquiloni^<br />

ccpcranc. Vniíuenim niinipulifaáma hocfaiit, necaedoadmmos Centuriones exaliis<br />

fiiijfe. Etfiiiecargunienium,nectiiinierusforta¡fe,fatkcerta,<br />

„ Eafumvnamquamqucprimam,pili]mvocabant.]E/í«í/7MÍwmrríI?í>,pííiB»t(,<br />

á- multa fu^<strong>de</strong>re Ví<strong>de</strong>niur:tatuen Turuebiis,.tliuj^, Earum vnam, quam Primumpilum '""'••'•<br />

vocabanf.roíiíí'f¿ ¡otum iSum ordmem Primumpilum tJiíi. Sed abnuit, quod Pilani difanm.<br />

qtihdaute f ffípo/irii Antcpilani. Tatí/e» JHáiíirf i» te dubiá libera ¡unto.<br />

D I A L o G. V.<br />

¡, Lcgio.] Qji^ variisnowimbus GrdciiLatinijjj etiam fopnoduiK diíla. Granrettres. Pagina g^^<br />

r^TnJ¡>T,ft*-nvt(*,& críbtnime T¿yitíi,díxvrum:. muelli etia5ifia,jitltcft quod tnloco é ^''" Ü-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


Vagina Sj<br />

lint» is-<br />

TlpDlét.<br />

línei I.<br />

VH) . _ M 'A N Ate CTA .<br />

íiHiifí ccrtófolciir''foiiU»G!oJ!Í!Í1¡if iionis:Lc^io,Tit^ií,iifMjH Cedreuo 5tiU4Tíjwí, Jpjí Lt'<br />

gÍBiur^:(^Coíijl^ntml'orpbjiíO^^eneultbeliusejt ritiilo,7nfi^lx¿Tar,<strong>de</strong> Lcgiombus, vr ÍÍÍ»<br />

,010 erain. l'rodfíxit Crdieimeíiainad íqitites, &^íftítTn ^Ct>tafiK.ii¡! ÍS¡im tqiiitum<br />

alx.lidaiiGrdítdixéreó-itKaC vH Pliitarelm(jr App'utm. qiio jeiifufun.ip Dio (verba<br />

<strong>de</strong>di iH TratifiKÍtmte equiíu. libro pw>io)¡írnüí ¿te ñ TÍA*f; legionarij a'iit ordir.arij cquites:etfipMÜo.¡Ít[eridfiñr.Rípetio(^rti}^í,<br />

ptolegiotte-.necaudiJiii vna¡áiüaqmvertmit<br />

inTtMt. IraemtDioíib.Liui.pofiteietijumiepoiium: To^vm TÍ'I^ •^¿*HíiTa^ójn^¿yriv«ffírm:<br />

To<strong>de</strong>gionesfuiu, quíccxordinariocatalogo ScdiL-cturnilicant. Itetum<br />

'Í<strong>de</strong>m iaEilogis, qtmviilguuhviihterFuLim l'rjbtií, EUo^avltmÁ iñmifT' ñanu^w<br />

•rií':j;»(:lcg¡onisquarra,cognomentoScliytÍc:c,Elí){|i-¿; mMiMná-m-nriüp^t: bellicoü^imA^f^íoiCurvero<br />

abhor-e>imUta}¡i & LatmpBJiame¡M.íivm\\fuvfiirpJirimt<br />

(";.•:Aluiquos mitrum díxiíTcpedcftrcm cxerci[um:t> ahbi t» eo<strong>de</strong>mMotahU ¿r Nu-<br />

. tactospiolvgioiitbus.qito<strong>de</strong>xemplis^d Tachunífirinaut. item Oidines-.imiumiiefiilicer<br />

íiraiBTum,quibuífuiiíT¿y(M-nt. Uegeftppitsita: Coiinexis ordinibus Quinto&Dcci-<br />

•moá'<br />

dÍ!ecliiS,'J!íoíonfiriptit.Dio Cafíiuslibro >iXXVii¡,T'a-!n>Mviiiií(;$fn!Tn¡fit-TV^t7lMT^yj.-TV\¿yifra^jf<br />

aVa/ífl^íTs, oflíkSTíf i^mD,WwíTit,MÍi'?C7ii Éwi(Xm[{i;y/;CiuíIeslegioncs iuxta<br />

pidincmditeíSuLunappellabancur, íicut&nunc caquaicxftantagnominationes<br />

habent, Qupdaure7>t


A D M r t I T 1 A M^ IX ^<br />

tócmma,atque altera Decima in ludará. Vn<strong>de</strong>cima inMyfiainferíore» Claudia ^v<br />

dida.Itaenimhardua: IcgioriL'sa Claudio cogtiominatEc, quoniatn in lebeilione..<br />

Camillicontracutnnouítcterun:. DuodécimainCappadocia.FuIminatrix. Ter-.»<br />

tia<strong>de</strong>cima Gcmina.in Daciá. Dccimaquarta Gemina in Pannoniá. Dccimaquinta „<br />

Apoliinarisin CappadociaEc Vigefima, Vales & yiarixdiíta, in Britanniá fupe-»<br />

riorc.quamipram,vcmihivi<strong>de</strong>tur,cumcáqi]a;&ipra Vigcfima: nomenhaber & >.<br />

in Germaniáfiípeciore hiemat (ctfi cliam,nec tamcn ab ómnibus,Valens appL-lle- ,.<br />

tur: ncquenunceocognominc vtitur)accipereopoitec. Ha:ex Augufti li^gionibus„<br />

falüsamt.RcliquaruraaliEprorfusexftinftaí.alisaliisqiiibufdamvcIabipfoAu.,,<br />

cufto velafccutis Imperatoribusfuntpermixtx: vndc &Gcmnia:cognomcii fol-„<br />

femnehabent.QíioiiiamverofemelinhuncfcrmonemdL-lcgionibusveni. etiam,.<br />

aliasqua:<strong>de</strong>inc¿??iPrincipibusconfcripta:func edilTeram VIprompmmfitvo-,.<br />

leniiinvnolocoharcvidcrciSidifccre. Ñero igimrpnmam Italicamdi¿tam fcñ-„<br />

pfit qua inMyfiainf.riorchibernat.GalbaPnmam AduKticcm.qua:iti Panno-,,<br />

nia'iíferiore;&Septimam,qua:inHifpaniá.VcrpafianiisScciindamAdmtricem,.,<br />

quKinPannoniá infcriorei &QuarcamFlauiain, inSyria. DomicianusPcjmam,.<br />

Mineruiam, qiiiE in Gcrraania inferiore. Traianus Securdam ^.gyptíacam, &„<br />

Trigefimam Gerraanicam, quas Se a feipfo a|nom¡nauit. M.Anranius Secun-,.<br />

dam, in Norico. •'<br />

Ecce hic hdhes&iiumtrum Uglonm.qtiéfuh ?máfihm otátnaru, & eBgmmiA,& ¡oca ca--^<br />

riim{iíie.easha.PeTCHnainipfaverba,(í^inferam(quiaoptis)Miiwjirdmfa^^^^<br />

^oliint,quinqiic & viginti.] Diffeiijum iiner fcñptores tangir, qimmn ulij viginútres Aw<br />

.P!ipdue legiones fjaüt-^ahjYÍ¿hmqimqueJntnhoffonemri:sT^^^^^^<br />

dcinoufcripier. I» rcbús mm Tiberif\(mn ex occafione vires & cepioí imperij meiifit^iram^<br />

íir-Italiam vtroquc mari dua: claflbs,MÍfcnum apud & Rauennam,proximumquc<br />

Gallií Hctis roftrati ñaues prarfi<strong>de</strong>bant, quas Aítiacá viétoríá captas Auguílus in<br />

opidum Fotoiuíienfe miferaCjVaÜdo cum rcinige.Sed pra:cipuuin robur,Rhcnuni<br />

Jiuxta,coinmunc¡nGermanoiGaIlolquefubfidiiun,oaolcgioncseranr.H!rpanis<br />

•tuorlcgionibuscoerc¡cum:accoIisHybetQ,Albanoque,&aliisregibus,quimagnitudine<br />

noftrá proteguntur adiierfum exccrna imperia. AcThraciam Rhccmctalces<br />

&l¡ber¡Co[yisjripamqucDanubij!cgionumduiinPannoniá,dua:ÍnMa3Íiáainnebant<br />

toti<strong>de</strong>raapudDalmatiam locatis.qua; poficii regionis a tergoíllis, &íi repcnsauxilium<br />

Italia pofccrei.haudproculacciccntur.Quamquaminfitlcrctvrbein<br />

proprius miles tres vcbana:, nouem pr^ioric cohortes.Acapud idóneaprouinciaj-um<br />

Tocia: [riremeS)al.-Eque&auxilia cohorcinm. ñeque multo fecusiniisvirium,<br />

icdperfeqniincertum fuir, cum ex vfutcmporis hucillucrncarentjgüfcfrcncnujneco.&aíiquandominuerenciir.<br />

Injignis úr díleci.¡bilisloitis, iiítjui<strong>de</strong>qutani/h'oiutueñ<br />

¿r f erjcipfí'c non folüm niagnitudmem vi Je/jj Remaai impcrij. fed & ordiiiem dif^ofiúonemáveliíl.<br />

íl.ii'Wíg'r'í'' riginiiquiíiiiíie legmws bic in prouinái>(adnattiera:)pmtcr collones daj'q.<br />

c¡ct¡iies,&dáSe-.JUbeítHÍfsíhaliale^iouesduAscUpcasKMenHatan&h^^^^<br />

ler copits íorgiiiHeiifes: & in ¡psá vrhe duo<strong>de</strong>cim cohortes.feúm'tUena:ias.idcíllaiionuitem<br />

inpTduirm. SdáeSoáis, exaifatquhdnon nHmem,qiitaaltquaudoJuq-iitMc¡ll¡(qHe<br />

tiaí;& numero numes aiit minores. Tmecmhm efiybaud infia miles (opios fiiiffc,ex.piifca<br />

iüo¿rperpet')ontaqiio Soajáquabant; &ex Tacitt hicaffertione, haud multofccusin iis<br />

!ficiunlfui(^í.^•'I"'''''!/^•''•'"'^""''''*•^'''•''«"'•íá''"''"''''•'"'''''^^"P'''.'íá"<br />

fd:qaí t;/ít'W(i«'i^,:;'''''"''í"'''fl''^'"''''''/'''''f;'ío}centum qitinquaginta milli<br />

jid<strong>de</strong> SociQS uitittmdcm, IswQdiatuwvitim^u ^ilitcrJ'er^Dionis Íiie,& hk vcil/i¡. Nam<br />

ü B rJinj:-<br />

0-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

>--.----^-..-»•-M.T"


X ANALECTA<br />

mfneratfiíperfu!{[efícaeni<strong>de</strong>cmexAug!iJt£U,(¡rd¡a!dá¡i<strong>de</strong>iioiieisac{-t]ifet. At,quoámtre^<br />

rUiA^athioíSíhoUjikiiicopiíuiJiashmiienfiimaHget.l^iimcüm JliiHiJonnnmiifnonesJiifii-<br />

KÚni ííio.in Tiifitúam Gr£.tumij^ dcmtrrjt ¿r <strong>de</strong>plerat: culftini coni'iát ¡n copiaruifípAiuitatem,c¡tias<br />

Principes tune aUbant. J¿y¿f (itiquit libro qiitHío HiJiariiC)-f^Jprvf^n'm í¿ffTtu~<br />

f i-nH» fí«P«F WíEll^Ssi'Ta, ix. ÍV T&ítSjí^H 7MÍ 5Í5MTÍ/(« íj.'f Kíl-. ítOÍ )¿f íí( TÚTÍ lí) TfíJlífáxevTí<br />

Xjt^itiitffías¡^KlícJaf (Áa'^ifmi atífuf TÍUJDAÍÍÍI «j*í'fí


A D M I H T I A M." Xj<br />

mmoribiualiquotiesrepmo.t.ínieneijiin Taciio eft Quaru. likiii. Uijl.me Viteliíattxy<br />

Quarcam Macedoiiicam <strong>de</strong>xLCocorniilocaci/t-ártfcnbendumfomQuintam.<br />

., CognomentoVidrix.] i« GtMoeJl, Viítorum, •^viw¿fmi &efi ¡n Ammuno<br />

Lcgio ViaorLiin,/eá m»eÚa iiia¿i¡: aique iíÍ4 vem cognomat Vi¿tticis,/wí'H(í,qríflií ¿ift<strong>de</strong>sáocm.<br />

„ Ferrara.] I^'íí-f, vcvidt(ur,abamorumprdflaiim,é'q»'í:iBuéfem.<br />

Fí/iré^Fp-ETENS I s,fim,ifi'íta,mUp'tdibtis. „ ha cnim hx dux legiones i<br />

Claudio.] Ne£ CUitdii


JÍD.7*<br />

iij A N A I. E C T A<br />

turioním nimtro atque ordine epeu efíponerr.quM^rdiuerft valdia^¡fcis,é' in¡ffo ¡»/^<br />

tata. Verbafunth


A N A L E C T<br />

LIB. III. DÍA L. I.<br />

„ Rorarij, Accenfí. ] tubetbocfemelaprire. quiafofieamamirerdttttís. T.fi igmir Pag.ioo.<br />

íomniune nomeii leiiit armatare, VcKntAri^.Sailiiflius vfurpamtiti lugimhino: Poftqiiam ''°'* *í'<br />

eóventiimeft.vn<strong>de</strong>afercncariisptccliumcominittipofrct.EAipiffrftFe/íaíiFercntarij<br />

,in bello auxilíales, a f crendo auxilio difti; vel quia fundís & kpidibus pugnabant,quíetelafeninmr,nonrencncur.<br />

Pofierm etymon nrm vtdctur, &i;Jivaironis:<br />

Fercniarij,HJíi(ir,equicesdiaiquÍeainodóhabcbantarmaqua:ferremur, vtiacuium.<br />

HuiuTcemodicquiícs pidos vidi iniEfcuIapij xdc vetcre, &Ferentaríos ad-<br />

{cúvtos.Sunti^iturVarroMkuioresequUeíé'iaculatores,eMm¥erentM^:etfi^<br />

tesfereadpiíi^uttt.Id^eniiíolimin Jiomaná militiadúplex, Rorarij ¿r Acceníi. L'miui<br />

virsfqueftc reanfet.&íocii etiam ordiu'tbufqj diftmgit inpagtia cuín Latim. Vc^m <strong>de</strong> prioriiiíi;<br />

Rorarij qui í leiiiarmaciira primi prírlium committebanr, quod vt ante jinbremferérorarefolec,<br />

ficillianregrauena armaturam prodibant. Er aitdifmittr,<br />

f[odi{íea.meeraves:qíio<strong>de</strong>tiamLiuimindicat, dum ait'mtez Anccpilanos prociirnüc', -<br />

& viresaddimfleHaftansPnncipibnfque.M(3níoJcrfH/¿,(iKW/¿i)ííLJ«i«í(/oii''Jiíí''>''í<br />

calibro ocluaoyitiftfíc &tergoagimnis virumquegmuiíoilocauerat, fed cum kecjenfu, vt ifré<br />

fiiircji:,do>icc fugiiaca^a, tiimpocurtemit, &enítntuiiiierojd'mespuguaretií.A<strong>de</strong>ttmip- -<br />

fuiíifnitm Lui iUiíüJpíaafft vi<strong>de</strong>tiir :<br />

PonepaludíimsftübatroraEiusvetox.- -<br />

Jíjff veles repenutt:: &efidifthiílum bocgenus.Vonei¿iturjt.ib.mr,i<strong>de</strong>fipofi Triarios. HíC<br />

xoxconrptA Uuiterin Symtnacbo. qtña>iiatPlautina & veterainf^erf^cre, epfiola XLv 11.—<br />

lib.vui- Soles infcribendoeíTcprolixns, proingcnijtuiviribus. Poftquara te honor<br />

aiilicusin procinítum vocauit,t» quoquc verba fuccingis. Tanquam k-iiis arniatur?milesrin:arius^mularis.5mKrorarios,£íí'fír'/iío:/j((í


Xiii) A W. A I fi C T JC<br />

Ve¿etUis fíiecutti ¡'^^0 iii-Quibus feúra dcerant,fiue lapídibus manii iadis.fiíie railli-<br />

Iibas,in hoc ordinediraicabanr: quos AccenfDs.canquam iuniores &poflc¿l 3.áá.ivasyocfihint.Vi<strong>de</strong>s>ieSciHaqai<strong>de</strong>mhjliuij}e,&fandisaa[taciilKíiií)dopiig!tdfi'.Sedé'Pefíusfiípra<br />

inertnespefttit.é' veftefolá veUtos. Qiñd ipfe Liuius ? miniína: fidiicix hatic ma-<br />

;num appi'¡lari& tiijra ip/w Rorañesponk.Afa^e i^imr <strong>de</strong>Ármis. üec ej (oj^ecin Lamii im~<br />

pofHerStáfimitniidinea¡iquÁ-,fedipje¡ttO[usé'p'^B^rejftunoiuniiintís,vtoc!irté'fi>if'fíf'i(i¡i<br />

faüünirmpuluereiüocaH>pe/truAd<strong>de</strong>,qiiBdiaíulafonaffí-pr'mtpr£tendmn^^^^<br />

rum hitjlaí. ¡fla <strong>de</strong> vtroqiie^eiierr.qned <strong>de</strong>fúffe iiatú iam Veliiibus dixi, fed pojlca (ame tterüm<br />

mFiiuditoribuíc¿r Sagtttartuquajirefiirnxijfe. Nam Ej)iiiam,proínotoiam inipc¡h,fociiíÍn<br />

ímtatemarceptv,preiñnrmvariUfiibieUit,Veliteíéfaitfcnbcreoi¡!ÍJh^<br />

dÍtonbiisJagmariU/taculauribHs,quosBMeAres,Creiéfes,NumÍd£,&id¿en'isnatm<br />

miiifirifrein. íuquc postea crebra horum iterttm memioiqui tamen mermes fuere plitrmum,<br />

Vt ilíi pTtfci.Su'tdití hoc adjpeitu veréfajpfif.oifafMÍur 4'^"' iipii;tl¡A.íi7^v,Ks¿ ^ÍJV^W -^t<br />

^ IJMfáiy.Komínotam lenes initites lagula habcbant, & cinguja luper femoca. Ta~<br />

fem ego <strong>de</strong>jiriptum aus <strong>de</strong>fculptum potiüs Fundfíorem admto,Ín mommemo vetere:qii'tftgttr<br />

to aift cblaiii/dul^ rediiíiaJapi<strong>de</strong>sfinuprxferr.Tameii & aliuiii etiajii diligeinÜispauUó ornatUHifíui<br />

Gale4,Scututn lujiatum,& Ocres.B.arosfHí^e tales (redo; erft uiiien tu Suida etiam<br />

^sieEílnil-TíovJlÓAKnínpB TÍSS/HÍÍÍKOI':Romanoium Icuesfagula habcbant quifquc, & ocream<br />

terS S^ufj. (aoiafiiigiiliírie*vnani}Sc lanceatn,&: iaculum totum £ fci^ro.Sedid ant tnferipre alio ano<br />

•fi'mci.'Adds/ííi/p ¿ílíHÍr, rtWJw/anwDrí aliqao&expediíionefemelftcvfurpatum. De Sábuloqtfi<strong>de</strong>m,<br />

qux lie o- ctíjw; f,uciúusfuprá dociicr'tt.vbi paladarus rorarius dtátur,ficort¡atus.<br />

"^''loi. M An&C2farÍs,atqueÜlo ffiuoj Noto CafAremdifcTÍinenpDner£Í>iter>Lcues,<br />

M'it- (reííi^Sagittarios¿í'Funditorcs. rf m. CfHÜ.Primúmfagitcarüsfunditoribufquc<br />

jC¡rcum¡eétÍs,pofteaIcuisarmaturEE magna multicudincmifiá.íícrííá/j&J.'Magniiin<br />

^uraerumlcttiiarmawts&fagicurionim.íMWfíSoLeucsevM^/d^ríIiífw/íifíreí.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


A D M I L T T I A M^ XV<br />

¡í Afrommpleraqnefcuta ficfuilTc] QtuduebAHtCcttAs.m Citrasivmm- Pag. ,*,;<br />

que emmjmpliíram munio. Vtrgüuis:<br />

Im. H-<br />

Liuas cetra tt gitjf alciti coininus enfcs.<br />

£f In Apfutíi Lybko, iUpmp rexgejUt ÉAÍ?¡uTif/uí, i<strong>de</strong>fi fcntum é cono clcphantÍ!<br />

qvodhdHddiib¡eftn)mii,ne(palefeiictraú.Q^dbodieM4¡urih!Óiinerfu,¡iferium, é-babem<br />

lorea ifiafiiil.!yfcd ¡DAiujcuia & fartuata ¡iré in cor humjr¿um?Atqi¡t: ea cálate autpH- '<br />

gere vane fuleiiLqued eíiam oliiii failitaüm Sitim indic.it,¡iho m i.<br />

Verficoíor concrá cetra, & fatcatus ab aicc<br />

Eníis Adyrm.achidE.<br />

VeTftcBloremmttppellat,avdriaHtelh¡cpiñina.Btitamiiseti.v»Tack¡ish¿cfcuratribui<br />

ptdaliHiametro.cauíimantrorruSilorisfufpenfiTm. Sedú' 'i'^to<strong>de</strong>ro Siaitoeiiaparmiits<br />

exprcfie vald'e ia^ericitrje lis ipfis:'ií[¡ín í'i It TÍií'7!c\iui>ií';rU-n(iMKf¿í-!riwTí>^aí.Jiiiííí^i3-iaíp«i'(ufD(í:Ferútpdasiiibd!i5omninoparii2S,neiuisintertcxtas.Atciuebaféidditjciti;eei,co>¡tra<br />

icttisaut tela í«,¡<strong>de</strong>iia,ñr(uii¡ferriiquodidcm in Velitetto(iro ejt'fujjn- -<br />

i.ti¡dí:tii.!taí¡ueleiihatemítfdan Cimiusiuretrtbuit, ¡ibro in. Atmatibipennibus leuibusqncfaicis,ccCfxmaxiiT!tfpcc;eiiired<strong>de</strong>mibiis.<br />

ítin Siádálegas: O' S\ 5ufto( T^<br />

JCiípujcfiíiopiif: Atrcuíiim HifpanouiiTigcftamfacilc. Si'<strong>de</strong>ríiteti.imtnD'¡iidoiÍverbis,<br />

é nerujs Qis.Knd.s: quodbodw^feri dtdtá i;j Hijpantá, muntmine [atispmo. Sinúie, quod<br />

Strubo ¡¡uajdaní LiiJitanotum.nufmiíKfánai, Neruinisga]cism/'aií'ír..C


XVi AM A t-E CTX<br />

Tlatarchtis.qiii cetratos lufitdnerum, mh-m^ii GTACÍ connertitMam vt ait i<strong>de</strong>tii Imtuft^<br />

fcraxxviii- PchacetrajhaUíiílirriinilisefl:. Et<strong>de</strong>conutiiimqui<strong>de</strong>m Gntcorum Pílta hoe<br />

accipio, <strong>de</strong>qtü i» oeeafione iiládicam. Inuentum emah Ipbicratc.vt JEmilitis Pmhusin cita<br />

wrá.Cüm ante illiim Imperatorem maximis clypcis, breuibufquc haftis, minutís<br />

, gladiis vtercnmrjille é conrrario Pcltam pro Pariná fcc¡t,á quo portea Pelcafta: pcditcsappellaci,<br />

vteíTentaiimoiusconcurfiííqucleuiores. iHqiübtisverbisnotes, Par-<br />

•mam eum red<strong>de</strong>re xítt) ¿^Jk^a^icientenifcilicet non ad inodum,fedadiotHftdMi';fori¡i.fni.<br />

Alioqa¡(tMxd¡can!)iplaPcUzLa¡mií,creberr'miéP^vma.Sed<strong>de</strong>inuetnoreilloeiÍ4tnDiod()'<br />

rus libio \ V. Tur i^Aww lAtyat^siíáiTjjífi-^ffaif^tmr, itjifiiñTvJbriuvÁTafQyTarjVtwiÍKtTKt '<br />

KoníJkf, ^ níiTitfnii/ííffia-íATKí ní(/fíSTfKí: Gracisantea magnis clypeis vcentibLis,& ob<br />

idadniQCuspariimapcis, ipfecontraxiteos,&effeciimódicas Pckas. Hociralphiírates,(y<br />

ob íaiiia'-Vdi


A tJ M I L I T I A M: XVij<br />

tí Sema Tra^tcns: Innata latus Procefta peltá. J^Jorií);Pelta,rcutiim brcuiflímiim<br />

in mocíiimluns medís. Nowtu eopantiutem obiár: &jpeciem,qud tjl dimidiau<br />

lunx.Smii cmórufc atiud difcrimnt ? Imi efi, >¡ec Icuner <strong>de</strong>bebat^ic <strong>de</strong>fmgi. VocU, qiñ \Ü-<br />

Ttiiís duuns,excufandi fim([imnmigisex}rimunt,nec eommo<strong>de</strong> fo^uiit. Ego (M'ixtn,& d<br />

dkíexlapidibiis,!Utmonamaithpr'¡fá¡,bilmimfuiffebajtcPe^^^^<br />

figneiij. Hoc cüm mamorquodánn tn Poinijicú hortU docet, vbi Am.iX.onm!pugna expreífíc,<br />

&ciíttte'títfmadtfcutií-.tumcUre U^rcuims Capella, libro vi.(¡aip.trteni luUiextremam,<br />

quaBrutiosh^ber, lEiiorfunifcfleftere/criti*; Scduabus promuntoriispelra Amazonicffi<br />

formim rcddcrc: <strong>de</strong>xtro autetn cornu Leucopccrain ccn<strong>de</strong>rc, kuo Laeili\\»mMi,fo<strong>de</strong>s,<br />

vd Plolomxi vel"Itas tabulas, vi<strong>de</strong>bit duplicm ibífmuin reddt, cui,i media<br />

dija'ifíñne&emhient'iá, vfi iii formis fnbieílis redáo. Didt<br />

qiádtm ibi<strong>de</strong>mpauHo ante Capeüa, Ita'liam lunatam Se<br />

qLiodam hemicycloin promuntorium mcmoratum<br />

(Brutiorum)ciTCi\míezú- Sediiempo»at,[eni'tc\YcuUigx.<br />

tur fnNplicis forwá Feltam ejfe: alius mm ibi adjpeaw,<br />

é'jinum títiim rtjpicitqui ^rutios a Salentinis fiumgiTt<br />

fiue eiiam extranum Brutioruia litiis- i'trumqueejl tale:<br />

At mífra hac Pella, fie tn diüo marmore exprep. Ítem<br />

alierafi


XVÍij • A KA LE CT A .<br />

indicat.-dtiiiifmbit GcmifiiúfmU'efrc íc/rii/, tenues Se<br />

faenas co\oícta.hahs.luijt'il'lutarcbfíi tamenCmbiit<br />

Tlmtom^ dat Sufw'( ^.STÍTÍ, fcuta lata. Suut minmi ai<br />

iüam formam:<br />

„ Fericus vmbo.] Chn <strong>de</strong> Vmhone AlVe^accurate<br />

lia. 10.<br />

ita ^olybitu^curfilet <strong>de</strong> ortiaiH üctíú érpiciurá? Solait enm<br />

Grádj Soiimni, BMbítri vart.is formas aut coltres (ctiiüad<strong>de</strong>rCffiíiead<br />

inft^tie ve cogmbiks effem,fiue nd<strong>de</strong>coTtni. Ve-r<br />

íBí rituí,& qiicm ¡leroUit queque títuperibus vi<strong>de</strong>o obt'muijfe.<br />

PlutaTíhus Vfyffe¡nai[De\phiniinCcmoh3.huiíle,libeíl«<br />

DefelieniámiHitlium: Lycurgtts trídcntem .idfigtiut Pa-<br />

'^^Jied'i.Herodatttiortginem retad Cares referí Itbre. i. Vi^is iU^i'^^fi^,"' K3--'^S^Ía»7itm<br />

7«(íítcj¿'k(TííOTíM7«3t!maj:CarcsfuntqiiÍoftcndfruntfignafcut¡sÍmponere. Strrf-<br />

^*'>'<br />

boi<strong>de</strong>nütbroiíiiiu¿ri.-r¡


A D M I i: I T 1 A M. XiX<br />

Oikntiic^ 0(ctd€ntis:é-ffHÍj}'et,t¡on miUtipriuatim coit^rucbat.Tuto hidUari,e if^hnege^<br />

mella fuijji: qumam daTilio.Secudo,Cent^^^^^<br />

etiamiiomiiui>iifmbebaut,jiqiied<strong>de</strong>¿ &jua.Vegeiiiislocodilto: Praiterca inaduerfo fcutOjVniuícaiuíquc<br />

militisjliteris nomen erat adfttiptum, additocx quá cííct cohorte,qiiáuc-ceniuiia.<br />

DioiiJ Demttiaiw: Í»AÍ!U¡ÍT'Í*WHÍ71 mtfta-xtvd^m-nÍV^I^TVÍrSír'n'''ntí<br />

«foiojTí ¿}a^wour^iiH íí«í»íis/ícTiíyhm-nt: lulianiisciim aliabcné iiiftituit, tum &<br />

milites iuíTit fuá & Ccnturionsin nomina fcutis inrcnbcre,vt nobiliorcs eíTenc qui<br />

ftrcnuum aut ignauum aliquid fcci(rent.r.i/íá iptur &i'ifiS>ñ-i,&i>idici.i, ciim in ücutis-^iion<br />

nñrum CA cuñóse caute% habita, é" contra nimbos, ptiliicn-m, tales j^ mnr'm tectii.ld<br />

Cafar nos docet, Comumitario ii. Hoftiumquctam patatús addimicandumanimus,<br />

vtnon modo ad Ínligniaaccommodanda,fcd etiatn ad galeas inducdas, fcuiifquc<br />

tcgmenta <strong>de</strong>traiienda tempus dcfucrit. Vb't I nCgiiia acceperim qui'jns miles a Centuriane.autÍnterfe,d'ijliii¿uitar,&<br />

máxime Cú&is.Itaenimí<strong>de</strong>mCxfir Commciit. vii. Cxfftrteaisinfignibiisfuorum.occultaiiíqueiignis<br />

miliraribus. ¡nfi^ntaa SignUdif^a-<br />

Titt,&(ommodéacceperitiüaeminentiai¿'coiíjlieña. SedadicQmenta(C£ftrpíilamjiíapfe¡¡at)vtre<strong>de</strong>,tmii<strong>de</strong>i>tPlutarchtucl.iriftme,ÍHLucuUo.<br />

qui ctimexi^uu copiiíin Tigraneni<br />

iens,chm rex tílefaflu cacas fugere eunt putareí ^ \ter ingreii;TaxtUs qiiidjv\ «^na- m Roma-<br />

áMMííMf*'"'^ 3;p(íi'7a(,KílKp«'wnj«^5Íí, «aaífi kJV, Tímiíwa •^STAU» IÍUTI¿7IJJI.-W, rn-<br />

Ó tex.inqait, ñeque vcftem-nitídam viri ílli capiunt ítcr ingredientesi iiequc fcutis<br />

fplen<strong>de</strong>[it(bus,& nudísgalcisvtuntur; vtínunc, cíini coriáceadctraxecint arrao-<br />

Eum tegimenta,feil reucta pugnaturicntíum liic fplendorcft, & in hoftes iam cunúam.Hn<br />

clare íibi totumritum, &íUÍufmodietÍAmqueque tnaterie illa rcgmenta. Tan¿it<br />

íronttnuí II11. Stratag. cap.i.<strong>de</strong> Manió Cnri(í:Qu3lcuor legiones eduxit armatas.Sc<br />

fioufiftere^oinmbus <strong>de</strong>tedis armis, velut in acie, iujlit. Ameactem i¿iíur,ftue iuytá,<br />

ce 3. ' ' ' fine<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


SX AMALECTA<br />

fiutÍíJtajlrii tfiehjntJofephusUhro v.Exeid^, íhm Remamjuffu Tití Ve^af^AniJufiuñtUTi<br />

vtfeíUtiiain acdperetif.oi Jil,iiiquit, tSoBifi^f, ámjaíAi'4«"íí T« Snía Si/it?'* iv~MTatiJ.íva<br />

TÚf,j[íTtfV£?'''''«'''£'"'t''íJ'-'lIli ver6,vtmoseft:,atinaíuadctegentes,ibccish3¿tcniis<br />

inclufa 5í teálajVndiqíic arinati prodibanr.5f J ntfaAStaftiüte n'otam viaturta h£C innoktaa,quimAnnawe[iti\umAUtfimi\ifrefo[ttor'ta\meUigatincaftíi¡\qmano>ni^^<br />

¡n<br />

Csfire jT'Cm!Íu¡ÍnñlUambiguiías.Cum,Ínqiút,a]ias¿ÍCct:SíiiT^^^<br />

borcquíetiíe<strong>de</strong>diíTcC; arma vero oraniarej'oficacoiKcdaquccflcut: poccisfcforashoftes<br />

erumpunc.fr/rfKeJn rrfíítíi«w»i/f5(f,iíK^/!-oPrtfienoríío.'ííi4.m«í/,rerw^<br />

ii'§¡icapta.De Otboiic, i .Hifioriatu: Aperirc <strong>de</strong>in<strong>de</strong> armamentariú iuBit.capta ftatim<br />

arma ÍÍiit'more&otdincmiHtia:,vc prajcorianus aut legionarius ínfignibtis fuis<br />

diftingucreiur. NoiJ hicqueque<strong>de</strong>inügnihaSfquvdpriídixLCiimautanfureporta ifbusifiii,lireiiÍteretÍ4i>t Cicero¡ih.i i JJi^Biií/irrfrfí'írwflirSdtcauretnChrjfippus,<br />

-^^^p^: ve clypci caufsa inuolucrum,<br />

vaginam aucem giadij;ÍÍCjpra:ler<br />

múduiii,cerera omnia alioruní<br />

cíTe caufsá generara. :^d<br />

mu e Chrjifippo fuinpferir, liquet<br />

Gritíis fiíijfe qiwque talem iilorem..<br />

IM Cmtio qniáem le^^o, aun in ríámüteí<br />

eprit, Patroncm, Grscorum<br />

ducem,pr^ccpiín; fuis,<br />

ve arma c\ax in larcinisanceá<br />

ftrebantuc, indut;renr, ad omneimpcrium<br />

fuutn parati.<br />

D I Al o C 111.<br />

FiglB. 114.<br />

„ Mmórem alium, quem.<br />

Pugionem Latina voce-<br />

TacituS.] Tíinfd'eífiíXi. Ai¡'<br />

rtalium ; Fcrunc miliccm, quia.vaiium<br />

non accinAus, arque<br />

aliumquia pugione taríim acciiTÍtus<br />

fodcrec, morre punizos-.Hmie<br />

niinoren}gUdtum itdfimslram<br />

Utttm vi<strong>de</strong>o i» ima^^mihut<br />

quihnjdítm, aliter ac lojcphg d¡~<br />

íiiim: inore faitea toto co, vt momi,variante.Se<strong>de</strong>nm¡litem<br />

é co-<br />

Itininá Aiitoüins, vtriniqfíefte cin-<br />

Gtiin. Ilíitlígladiollim Gtitci aa^iimetDt<br />

vocant, quiapendidns fíe tíi.<br />

fémur. LeoImperAror: Hábeanf<br />

íparhas Romano more ab bu—<br />

meris pen<strong>de</strong>nrcs,& pacamcria.<br />

__ In GloflíS : {jÁymfJl-, ra^fw^nn<br />

íTca.I«»¿ííwWmtf/im,¿í-«/ríM:^p;íüf,«we?iw'eíi^.N


A o M I t I TI A M. Xx)<br />

Miliri* dccus hoc.Üc graci nomen honoris,<br />

ArmaTiibuiiitium cingere digna latus.<br />

CHÍnenJsfenfu¿,qu4ifiliTí¡bu>íigesLj¡'tm(mantqutarbnrdt'tfu^^^^^<br />

far.tíOí:mm.á''-'pbrtimadiuínjjViil[,víVelTributiof¡tdignujK:Omureenw^<br />

genio ¡oi€nt,qut%i!e po forltinÁ.nncáunus<strong>de</strong> Seummi!inb¡tí;r¿ri^iuf/íi«u\FUffí'/AM¡r/iH|Uív«:Ecgladíolos iis(lríiwj»)M¡ííiitití,Prári)ri.ítiU)<br />

abftulerunt, quos (iifpenfosgcíiaba.ntauro&argcniociil[os. AhslulerHnt, iuqiiam.tdinqiitin<br />

mútúkumex¿iiiño.;acntyái¡angaetiiqjA<strong>de</strong>mwt^^uTfh}Íeiychio\m(^<br />

^i«í-p)t,iü!c{*fw;ccue'''Parazoftris,paru3machara. Vegmohocipjumeü Scinifpatlia.<br />

H.ibebaiir{iti(/aíf iííi. i.í;ip.sv.;glad¡os maiorcs.quos Spathas voc.'ibant,& alios minores<br />

quos Sfmifpathas.Nfcrf/¿ Komanific tu}imi¡,fed.Vi:teres etiatii ür^íi. Jn Homero<br />

esl,<strong>de</strong> AgÁmemmue, litad, y.<br />

manibusftiinxitciuc machaívamr<br />

QiiffiiiixcaglAiJijv.Tginam dcpendtbat.<br />

liiStJí!n'iiproi!Oílraieexp¡icat,&vttl[mellegin


[<br />

.^f*<br />

íxi) , ., A W A t B C t A<br />

bonefi'irÍpleriiniqiiefoletyexar^enío,ai(ro,titi€>duinó'S^'>'i>'''' ^'"¡e Vano Balteam/ai'mdr,quódcingulumccorio!ubebantbiillamni.í'ir¿(/í«ií/ei'íoP4/íáHftíi-——-noti*<br />

fulfcruntcingula bullís. Calpitrnm'inBmelicis:<br />

Alternar vitreas lateralis cíngula bullas.<br />

Cmgulamií;cir,OTJí¡i^encrí.píC''G/flfe:¿'«nip,ciijguIa, bilteum,cinguliim. BHUÍ^Hfí)»^í'tí;(íií,ex'íjí¿(>j'Ddi_|í^;BaniE,i«5Hif,quódfiiniIesíinccotunditatcbtiliÍs,qu£Ín<br />

aquavcnroinflanttir. £ffii/cíP/rfHfi>yHnf:Iiiífiii'bullas has foribusdariin fplendostvcí^ltem<br />

Ckeroni in Vene. Sed ilUfarium ex ATC^ é" vt capita clauorum:btt nidiore, vt di~<br />

¡ci,«í«áüíí.IÍHÍíífííf ídHH/ííitaj.-Aurara: v3gin?,aurarabaltcailliserant.P/ÍHn«:CapuIi<br />

milinnajcborc faftidKo,c.Tlantur argenro, vagina: bacillis, baltci laminis crepitant:<br />

Virpliití: —— phalerasRhamnctis,&aureabuIlis Cingiila.<br />

Aufeniíisin Cupidinefuo: auratá fulgencia cingula bulla. Trebellim Po<strong>li'</strong>io i¡t Sa-<br />

Jonint: Cüm cingulafua plcrique militancium ponerent liorá coiuiiuij, Saloninuí<br />

: puet his auraios coníle)lato£^ue balceos tapuilte pcrhibetur:atquc hinc cra¿tum,vc<br />

ddnccpscumImperatorccind¡difcumbercncX'ofl/í//ííífl^i/'irfífi;í£'j^í//«/i(,j«(/fílarummtnodttmittieis<strong>de</strong>cfijfatisjpatfosMfíüleaHtemfurtuminTaciitHijiúriarutiiv.lncariofos<br />

militesjvcrnaculávrbanicare, quidam fpo[iauere,abfciíris fiírtim baleéis, An<br />

Acciníii forenzitogizantcs.De hif<strong>de</strong>m Bulla & Florihocpotefi accipi,lib.u.cap.vi.Opes<br />

fuasScnatuslíbcQSinmédium comuiíc.jiccprarccr qaodin buüis.finguliíq.anu-<br />

, lis crat,quidquain fibi auri reliqucre.<br />

Etfi non ahitio ad pueriles<br />

queque pojje duci. Dixi & getmiik<br />

ertiari. En Trebeüitis <strong>de</strong> Gaüienm<br />

Gcmmaeobalfcocftvfus. Ter~<br />

tiiUtAnuinficacapetDebabituvhi<br />


-^ A D M T L I T 1 A M. StXÜj<br />

Guá hecgtnus Copidoi vecxrutit i Dubimfum, ¿r bxjeo annon potiiis alio & inuerfo fuerintjlexuM<strong>de</strong>}imCtíníus<strong>de</strong>fir'íbeTerUítar,&cumfalábmcomfoi¡it,¡ibrovnuCopidasvocahanrgladioslcmiercuruatoSjfaJcibusíimilcs^quisappctcbaiitbeUuariiminanus.CUuaufiií<br />

eos mellexit,<strong>de</strong> kudibtu Siilicoiiü libro i.<br />

• non falce G^oaus^ ^<br />

Non aicu pepulcie Geta.<br />

Ij emipopuli, &pnitimi,í4fbtüdcmorevji. ütaimpoeta 11. AchiUcidoii<br />

qiioiurbincccftuin<br />

SauromateS) falcemque Getos.<br />

Xcce Getii tr'émtitd eJl Dacis. ¿r i» (oli"}tná Trjuini non dliisgltdiü iííi pugnant. yidt ¿r<br />

bunct^pum. QmdaüUm in StdlijveTfu ceftutn legttiir,fa¡eer<br />

tnihi incenum efft. ¿r- AIÚS contum ¡uppenere volut, aliái<br />

n-ftim. CeUuumprofcHoinaneremeffe, midum tnibiuaum.<br />

at comii eos pugnare, induh'mm: &m S'jlio, pon<strong>de</strong>ra conü<br />

Sarmatici: eiúm apud biñ»rtces,in eotum rthus. Sed <strong>de</strong> tcíli,<br />

id ejl Uqaeo,m,tgispl¡Keat: ó-peculiitre boc ÍM &íimtimi! vi<strong>de</strong>tur.<br />

Paufanias<strong>de</strong>SarmatiSyitlrei. Ka^ cvesfifmeACahíyTtí-ífí'<br />

7¿( iii^t^íirmin'ifaiiiit'ic Eclaqucosiniicienresin quemcumquehoftiuinpoíliint,<br />

equos <strong>de</strong>in<strong>de</strong>auertcmcsdcÜciunt<strong>de</strong>irahiincquc<br />

impÜátos fic& illaqucaros. Soz-Umeitus<strong>de</strong><br />

ScjiháqHodamJtbroviuEcclefMift'Cap.xxv.lHís.'<br />

10 in hoc Íaquco,ad fcutum aUigato^ficuti íbkt i» hoflcs, alteri cuidara dum loquirur.fublatá<br />

manu <strong>de</strong>xcrá funcm immiílumserar, vt adfe traherei.- DeScb^tis AUíiisJiocipfumIofephuíJibro\ii.Exad^.naTrarój<br />

Alalias iílosmMedÍamirrupiffe,qfíH'iaob~<br />

mufaÜus rex Teridutes, pane üum in eornm renit potefutem, ^-/^x^f ya.f, iiiquit,¡ujm7Ít i<br />

fvy,h: I.aqueum eiiim aliquis procul ci\in ei iniccifíct, tradurusad íecrat,. niíiille<br />

gladiocelcritcrabfcidiííetfunemi&ocaipaííetfugcte. llegejippus <strong>de</strong>iijdcmjtbrüy^<br />

fi"- to^j&in Amphitbeatra<strong>de</strong>diiílHs, & gladiatores datilmcxeniplo.lfidorus-.LAqücariji<br />

quorum pugna crac fugientes in ludo homines, inicílo laqueo inipeditos contccatoíquc<br />

proltemerc, Ad<strong>de</strong>Midam in-yece ^u^yít,<br />

D 1 A L o o. I I I r.<br />

„ Et credo reucra auo hxc tilia mutalTe.] A<strong>de</strong>o vt in ruonumemis pr'tfib vix pjgín» i»|<br />

futmeenjpicipnfimnhoc¿rPolj^biaiiiimPilum. Fort^pleuiora tila VegetÍAtta,fedé-per-^'*'^<<br />

rarhnec mim. nm ipfe Vegeíms dífujfe im panefuo auo o(Itdit:,& pon <strong>de</strong>fcTipt'mem itUm<br />

PíÍÍf/ifcri)i."fxxJiid¿^*:Cuiusgenerisrai;aapudnosiavnfuiittela.N()mi)í-i»f/cri^fo-<br />

Tes mferiorú íiii,f-'íeor:fed vt<strong>de</strong>i¡dui¡i,í¡e in AIIUÍU fenfum. Vt üi ipfo Vegetto.cümfcribittirliiroii.cap,IV.<br />

Quíwlpilimivocabanr,nuncrpiculumdidturi/átHindicatFilivocem<br />

rfÍífl(«(JUim/(írflJ//íí.xx.Scienduii\tümnuffiÜbusag!iur,rimftrospctlesi<br />

.milíKs<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


XXÍilt AKAIECTA<br />

milites haberc<strong>de</strong>bere.fcd cüm ad pila, vtappellaiit, veninir, & manuad manitní<br />

g\zdÍis^ii^nataf:,tKmc<strong>de</strong>xtios. Pila miJii!tl>iisoppoHÍt,&inpugtiaji.ícaTÍávfu^^^ Sljii<br />

tetrahohredohastítsíni¡cficdi¿iai.Vi<strong>de</strong>qi4atioroiiijrAlibro ¡lu. Dial.i.pag. xxvj.&ati<strong>de</strong><br />

Fauc^yricuiti luliano diüum: luuenesciim gladiis atquc piíis, noii cnílodis corporis<br />

funrjfcd quidara laipetííor'miOvmms.lüiverocujto<strong>de</strong>s<strong>de</strong>firei.ttDupilafidbasiaife-'<br />

tebíint,


•A-'ar-<br />

IIIXÍTIAM; XÍT<br />

—1 »> Dercriptio plena in ii- p,gE„. ,„-;<br />

bello qui NotiüE.].Neíererc ''"•'*•<br />

j. Librarum vtraque, an fH'«- nti<br />

Viralibdt i ] Amligaam m'm '"'•**••<br />

Vlutarcbi verbum, tKÁnf^í, Sed<br />

tnagiieft, <strong>de</strong> vtraque aui¡ií,vtfin~<br />

£ut£pepe<strong>de</strong>rim libras viceiw.Scri'<br />

bitur. mera, (ohm Akimum<br />

,quemílam, vaícmiífiniiim vifum,ceiitumvigínciponcíoarmomra<br />

culilTc , cüín alij non<br />

nifi fcxaginra. Uácitamerpreí,<br />

cum i» Gracojit: tOTaXai-?? ^iwo-<br />

^'f t;^pÜ7B > ^eti^ay ^afjstar<br />

•wAtíí-níoct: duorum talcnromm<br />

armaturá vcebatur , cúin .alij<br />

, non nili vníus talenti, Et fini<br />

' mam tnlenum fe-vaginra minarumaut<br />

librarum eji:feii Hejjíh'ius,<br />

VitruuiKs, alijt inre poii<strong>de</strong>ralt ta-<br />

\€nnxm fereacciphmt, pan<strong>de</strong> ccntam<br />

viginú'tleqao cogltetur. EfJÍ<br />

eiihn gran<strong>de</strong> koc pondus : tamejl<br />

exemfliiinfuigul¡iri$rohorisefl,tHtn<br />

Ó- RamMií jmlúU cottidiaiía oncrs '<br />

haudionge infia iji^e»<br />

D I ALO C. V I I.<br />

• „ Dextrís cniribus. ] Non Pagm.tjy;<br />

yanafuntbacVegetij.necmeaquí-^"^- ^'-<br />

•Jiii). Saneproeius memefuaditor,<br />

queiH exprefii fupra (in DiaL i. iíb.<br />

tjT>)JtniílrumcrmteÜumpathiibabet: central egmariiis^qiiemite¡}¡exprefii{D'taÍD¿. III.<br />

lib.i 11.) <strong>de</strong>xtrunniiodacrusferrotegiti • •.. •i.,.- ; ,, •<br />

.» SeliarumequeítriumfulcraJ TalemFanegyricoüaz.arijqucm Conjlantinodi'•p^^.^.t^^i<br />

• xit,Tbt ds Catapbraü'n equitibiuab co cdfuiTvínc iré pracipiccsjabi reclines, ícmincces ''"•' ívacillarc,<br />

aut moribuiuli fedilibiis attineri.<br />

„ Vcíitarcs iftas bailas plures donato Lapii queque antiqum eU, qucm ex- Pagin.i4j,<br />

fíripfitiitmijitad-;tie lo.mnes Vluianm, vtr elegamipmi in^eiii^•&<strong>de</strong>árin-c, qui^ofitmeñ^^-H-<br />

ALBAS o-v I TAn. EQ^AL^ inuikti JE: &ineo ipfe miles exprif-m-^dcxtri<br />

eqmmfrAHO retinens.in Uuá empata hajlilia, adiotemefalto. R>ir


StXVj ANAIECTA-<br />

ANA L E C T<br />

.' ' LtB;;iIII.'DlAL. I.<br />

ía^ í! i. „ Extrema vero Triaríorutn.] Nibilhoe more netius aut eett'm. imiferttahant &<br />

f^*.'* • ifívdUalhtttamÍHe,qHo<strong>de</strong>xeodanPel^tiodicits.lÜeenimlibro i. (ünifagnam Romanorum<br />

ilaficam in Panoí <strong>de</strong>fcribit.ait excrcirara dmilJíTc in qaattuot partcs.Ti íl,it¡qutt,fií(*t<br />

' ^»XSI1»K¿yiii. 70 íÍ7Í7»f7I>í uso TJIÍTOF íJTWPffwai'ÍTJ • «CJ^l'^'l'?**- tejcUiUyaf ¿tt¡M^aTtt<br />

3&T¿ TÍu) te Tflíf OT^íWK í-£5(T5Ttcft/í ffiujite<br />

terii-iiÜ.iinmed'wfeutnditjUcíoljfh^loctistenebrasalióquiluheat.<br />

„ Eotíiichícrefcribendum, iníicmis.] Ni^ quis Amt¡.iiuii mmemumenbanc<br />

í/i.'ií: Praftimtos, id ejiprípofms jitmosf edites ante fí!ediainafiein:quodíffctinfriniipiO'<br />

iffc.Sed qui4 lamen hocad Homerum? qui eqiiues imbiponit^<br />

pifpni n+ » Liuiusmirificeobfcurat.] Vi<strong>de</strong>aii &fíciiitelli¿as.- Cobortk ftgmm tu extrema-<br />

I -ic» "4- manipulo TriarÍBrumfiiiffe:atqae-ua dici injfruüam quam^ ante ¡uaní fi^nmu<br />

D Í A L O o. 1 t.<br />

nginiii?.,,. Rorariyprocnrrebant Ínter Antepilanos.] similevegetiminfttádijpofirmr<br />

bitciM- ,jaf^í^ /,¿rc 111, fdp.X u.i I. Sciendiimergocft,ÍVaniibusdnobus primisordinibuv<br />

tcrtium & quartum ordineni,ad prouocandum, cam miñílibus & fagttEis, primo<br />

locofempcrexire. Qiii íi fioftes infugam verterépotuerint.ipii cumcquitibus perícquuntur:<br />

fin vcru ab hoftibus pulfi fuerint, rcdcunt ad primam & (ecunaanv<br />

a£Íem,&intcr¡pfasrccip¡micícaaloca.fua.lM(l/flií«a.7(¿w reditutii fdni fuiffcad^ri'-<br />

^uiK&dsu<strong>de</strong>fitumnmem..<br />

D I A L O G. V;<br />

í


A D MI t f T í A M. KV1><br />

C^is aílarc loco dcdcrar forruna fecundo,<br />

Concocum tongo & proccrx cwfpidis ¡¿lu,<br />

Ccu primas agictnE acics. ctrtamina mifctnr»<br />

Atquos(leinIAL. 1<br />

-»» Locus,qniGnomaappcllabatur.^Híf'¿íFíríi/)/ó5K¡ií^.Ert;nonia«Gro-T


»jpo» Í74. jj Fraxare,VÍgiIÍam circuiré.] Diibitabaí Claudias Dritifqu'm, yir vtmfqut lin^uí<br />

"" ''• benifiiens, anno»a Gr£ioduíiumeffet, Tm!¿-n fs^^v.qtiiiifiemuniímiur I'^i'>t'^"o<strong>de</strong>miWi¿titbu¡iiípot(Jl,&¡^^<br />

Pr-RlnaiíS<br />

Pagina joo.<br />

tinca a.<br />

XXViij • A N A L E C T A<br />

íKHí fop5í/fái«/í/im»/o¿«mví«¡fv&fF^rwí^/w:Prima Vari caftca,Iato anibim,5idiinenfisprincipüs,<br />

triumlegionmn manusoftentaban:. We//, mnpim^iadmtnfi<br />

€¡¡a¡í ^rcpfercíum tribus le^iotiibus locunt.<br />

D I A L o G. I X.<br />

DÍTA'Í Ó G. III.<br />

„ An paratí ad bcllum?] Vere dixi rarum hifcriptis morcm,& in re tamen afiduam,<br />

An non tamen odorot iii Paulo Diárone, libro x v 11 ? Phiiippicus, hqiiit^ cgrcíTus é regia<br />

vrbe,hoftilÍ fumpto apparacu^d ciuiratem ArDidamproperár.,Er collcdis amatis<br />

pcrconiabatur. Si in promptu Haberenc propcrandiad bellum í ShmkprofeÜh eil,<br />

ftn tamen tune folkmniter itafi^tim ignoro. SaJ^icetur e'úam aliquif htfáuos remida! eo reíjpexiffein<br />

Tatito (i 11 JI¡fi.)cum militesabfajisfuirtÍmbalíbiÍsJP¿líatos,i]iterro¿arcnr, An<br />

siccitidi foxeut!' quafi l7i¡peratommi¡lud imitantes.<br />

» Aliter atque aÜtcr agminaficpc inccfsiíle.] Vt in Cafare feHio & diuifío<br />

•á^miriumfire fit per legionesip(aí,íionper U¡iflatosyFrimipes,Trtítrios:qaod ebferties.llirtiut<br />

in VIH.GáZ/jíOf,Agminisordinemita coiiftítuit, vt legiovir.v 111.1x.ariréomnia<br />

irentimpcdimenLi:dcindcoiTiniu[nimpediinentori;m aginencogeretxI. Hacrationcpiné<br />

t^v AD R A T O Ágmineinftrii¿lo,incoñrptauni corumvcnic. simile<br />

ipfe C¡efarií.GAdic^Sei\ ratío ordoqtic Agminis alicer fe habebac, ac Belgx ad Ncruiosdftiileram.iiamqiibdliofl:iappropÍnquübar,coKs<br />

VETVDINE SVA C^íarjíex<br />

legiones expeditas duccbat.poíl cas totiusexercitus impcdimenra COUOCAbat'in<strong>de</strong>oLiíelegiones<br />

rotiim agraenclau<strong>de</strong>bant,impedimentisque pt^fidioeranr.<br />

, Ituque confuctiulo hác Cdfiris nat,vt Ipfe a\t, impedimenta i'n wéHitlni reápx, tuto ajfe'aan-<br />

'áa:é'legiomminaximampitrtemexpcditampráire,diamfeqm:\<strong>de</strong>mfaSumafeinrefuhi-<br />

T^oííeí/iíír.vii.Gííliií.Pugnaturvná ómnibus inparcibus, conílftic ngmcn>impeííi-<br />

Wcnta Ínter legiones recipiuntur.<br />

D I A L. o fi. 1 I I I.<br />

Tap'micí. í> Dcniqncextracontrouerfiam.] Uícitae tucano,


X b M iiiT ? A ir. XJti*<br />

'Ac tanmmrcpd vallo libi vindicar agí/,<br />

V PariiaMicenaraequaomm íacrataDianc,"<br />

Diftat ab excelsanemoralis Aricía Roma.<br />

Junt ipja quin<strong>de</strong>cim miüi3úi,qiié¡ fefutt Cxfar, At virum doaam. é-Mia eautitm, (tam<br />

mncle^Í)l¡£crífrrrei¡dt¡ifumCaf4rúvaUum,fuptttT4fesí (^aberrjtÍBhr^ahile¿end^^<br />

(a>m vi<strong>de</strong>atar.í^ío<strong>de</strong>íiiim í<strong>de</strong>m Stmbonemaduocat, é' vttAriciamdiJijTe Roma viginti<br />

tt\illi2TÍi:mn'naeft,&StTabomfiñpturafalfaimpofiiÍt,ttfíibiA^<br />

legead^tj'ed ccinum viginti.Ñau altera tmtnnietiirm GrACií.Vult C^firhic,(üin Liican$<br />

tomfo[ttus:vultfMám Dtaitjrjiíis libro fexto^qsi ccntum viginti ftadiis,_^«f vüá nota numera!i,diíldreAriciítmaRoma<br />

fcrtpftc. I<strong>de</strong>mcameoPhiloñraminriU AfoUoiiijlibro mi.<br />

Í<strong>de</strong>m <strong>de</strong>niquetnAmottm It'mnarioi mjiumeniiHÍdi¡¡icritÍtíUadditur, & x.vu MI.P,<br />

legmttur.<br />

...,-•'•':'• 0 A L O G. X I I I I»<br />

j, PalusinterTamreailsóf fixus.] Q^em falum more&lathútatefuiduiOU- VII\M V,Í<br />

«««ílanccam dtxlt, inlmvetbislibri xvn. Focas Macrobium Scriboniuin iulüc '•""'S.<br />

iagiitariapudSeptimhim, pcn<strong>de</strong>ntenjinlanceá,in(juatironesexercebantur.<br />

,, KTyi.tC[\úmoxc^Qf}Lt\\di\isAs,gzr.-lAd<strong>de</strong>add^osai^msSirAha7¡emíibrow,^^^^y^:<br />

m dtJcriptioM vrbiSy vbi A^gerem Imfíc iii fcx ít^dia. protendif. '<br />

D Í A L O G. xvi*<br />

s, Prodonar¡uoPrincipis.]lwD;4fn;ítf:Anaftafiustimcnsrogammulcam k-Jn^ni,iji<br />

• citin populom.WfwctiamproSttpettdio:Maiicichisli-operatotiüñhPctro Prjrori,v[ '""**•<br />

tertiam•portionem roga:in auro Romanusaccipeict. Se teriiam inatinis, & aljaní<br />

Icrtism in vcftimeiitis diuerfis,<br />

.,, Tribunus SE: Praífefius alsquadniplnm.] HOC probabiUtuputo, quamquodt's%ini )»».•<br />

JhrtnoiausB^trbartts^virfummta.cenfuit taUntumejfe. Itiduxit eum StrabonU¡ocm,firiben''^'°'* **'<br />

tiílibroxn. TigrancmregemPompeio& militÍbusvanadonalargttum,&Tribtinis<br />

talentum. Atqunmtpro Stipti>dmummodoidftit¡,fc<strong>de</strong>xre¿tá&liberÁhemgnitate,<br />

Si adppendijírabis:quid ergo CenturioniftipeHdiuiiierit <strong>de</strong>ccm min^'fiue mi'<strong>de</strong> drachnu?<br />

ittiliri dimidiita. mina, fHiequiíiquágitJta dracbm^ ? ItJenimdiiiifneá<strong>de</strong>miUádonatme<br />

Tigrai¡cs,ex Plutanbo é Appiano.Faüax autHUÜuiií hoc argumentum eíl.<br />

3, AriftotcIestercformet.J AnteeumPl4to,qui ¿rhoc <strong>de</strong> Cartbaginiettfbmno-.p^"* i^'^t<br />

taait,&legecomplexuseii, Ncquis in militía-vinumguftet,fcd aquainomni eo cein- ''<br />

pore bibat. Vi<strong>de</strong>librum 11. De Legih.<br />

A P P R O B A T I O .<br />

'i.lipph clarijfitni Lomnienfis Aca<strong>de</strong>mia Trofijforüs^ <strong>de</strong> Romana<br />

milida libros quinqué, qms ad prifcam lUtilirandam htfloriam<br />

xrtidite confcripjit ^ probo¿ ^ frÁ dignos cenfio.Lo»Anij^Uéí*s<br />

Marm 1^9^.<br />

Henricus Cuyckius D.Pecrí Louaníj<br />

Decamis,& Poiitiíidus ac Rcgius<br />

librorum Cenfor,<br />

DO5<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

ÍNDEX


iNDEr<br />

DIALOGISMORVM<br />

1 1 B R I P R 1 M I. áhleSi, Alares,&AU.DhiLyii^ foLd^<br />

De Centuriomiit numero, orditje; prsregA-<br />

It.jEFATIVNCVLA^ "ÍMíiuá, <strong>de</strong> Optionibus, FrimopUií, omnia ac~<br />

fiodicetidi, íumUusaliqsiitMí- cúrate. DiaUvni. fel-70<br />

__ Itiia Romand,DiaL i. falto 11 De Tribunifiiiiltium. eorum eleüio. item dif^<br />

jkeditsé' Oí'í/í dkendomint tum <strong>de</strong> DileClUt (rmtna,muitia,iitft¿i¡i^.Dialj'x, /flí.8j<br />

<strong>de</strong>Trihunis,<strong>de</strong> Stipei¡díii.pial.n.fal. i} SociorumDíiíes^BrdfiÜiDial.x. j'ol. 87<br />

.3.atio¿rin


¡noceajtone<strong>de</strong> SignUdiSm, <strong>de</strong>fomáeomm ^eea^rHauHis ast^etMlndtii. Vulog, vii,"<br />

ftn¿it¡MHt,- <strong>de</strong> cultu & reltgioiie. DuU V. fol. 2^2<br />

fol. I ¿"4<br />

J>eMini¡lerii¡,quít Tribuaif &EqHÍtibtti &<br />

I3uplex,mplexjja(KS,&a¡iLi7Z & Cmuitio , ernnu disUncli. Dial, ix,<br />

£xeiiip¡a ¡tíiíluQT pugtiarum : Craft, Manlij, fol.lC:}<br />

Cdfaris cum Afranio, Cefarit (um f im­ Detmperiis caítrorum, é-adminiíiratimin<br />

pelo. Dia!. V i! u fo!. 18o hit tM»s,rribun\per vices facmnt.é- Sít-<br />

Aüocuiio exírdtus ¿tntepu^^ium, <strong>de</strong>jujfragio ¡utationesducurii. Dial.Ti. fol.iSz<br />

¿rrejr^giomilttarl.Dialog.ix. fot. t^o AdExercuiatraiifUMm. Badiiítfa, ¿r primi<br />

De Clupico.<strong>de</strong> Tiii/a,litíio, Conjítm, Bucct- dtiium <strong>de</strong> Onejk exerñúa, Tutiffe cibor^<br />

ná, feerfuirJcem<strong>de</strong>TfHípanis. Dialog.x, Valias, farcinos, prater arma. Dial, x U<br />

fol.í^S<br />

Clamor imlituinfub pugnante'Saritus:(on-<br />

fe¡.2Ís<br />

De Agmine tote, tum <strong>de</strong> metaüone eafiro.cuftoiíefítiirmBrum.Di.i¡o^^\<br />

i. foLzo^ rum.é vtítatorihm. Dial. un. fol.z^i<br />

Signum pti£iiie. Túnica funuea: fignumpu- De exercitio Operis.FxempU aliquot eiufniognajVox&teJ¡cra.Dtal.<br />

xii. fol.lo6 di iUuftria. DiíiiíJg. X111. /oi. 3 o 2<br />

Armorum exerdtia, quam crebra, & quam<br />

L I B R I QJ I K T I. p.ifm ? Titm ordine quedam data. Dialo¿.\iiii.<br />

fel.^06<br />

JdDtfdpimamiranfitum, ae primo <strong>de</strong>fedé AdLeges ituin, aeprimi <strong>de</strong> eá qua Furta<br />

eius,CapTtí.Ea taudaíay.diuif¡t, partes re- tangit,tu¡nqu£ Pvddam.Dtalxv.fol. j i j<br />

cenfitxJJiaU. foLzim DeStipedio miütuWjeiui origine & auüu.D'e<br />

íuw^poftttira, em nidgnttiida & partes. írun ejiíi niodo,& hordti. 4t IH qu£ ad vi-<br />

Dul. 11. fot. 2J4 üum.DiaLxv 1. fil-pís<br />

Tribunorum metatura, Qujloríf, luccaío- Pwffíw 7nilitarÍa, Hafía, Armilla, Torques,<br />

rum , Ahteíiorum , Bxiraordtnuriorum. Fhakrd, Spo¡iaJ>ial.x.v 11. fol,^ z 8<br />

Bial.iu. /ü/.IiS DePit:»M,./jMtó(íj/¡(,ii;íijf, ¿rq:i4f: tunietiam<br />

• Jfíferm cafiroruní pars explicatay& <strong>de</strong>in<strong>de</strong> <strong>de</strong>varhiignoniimif.Dialog.xyiu.fol.^^g<br />

cum Dectaratioiie ¿r Fodifmis fititpropo- Detnipotiequadruplici, lletuflJ, Caujjariá,'<br />

' fita.Dial. IIII. fol.izá Gratiosá, IgnaminiosÁ ; ¿- <strong>de</strong> Conimodií<br />

EleTentorifs, Fopá, Vaüo, Fortk, D¡itl~v. miprum.Dial.xir:, /"'-JÍÍ '<br />

fot, 240'<br />

Coiuliifio ferniDiiuní quinqué, & mtífiin: vetei>f<br />

operibuf.íjai Inmunes in iis,qúi Munijices.<br />

^ettrdia pojle-mrisauÍ.Diat.w 1.. fol.i^S<br />

7if cumnosira bretíií(eni¡.ariitie.Dial,s.xJ^-<br />

DD 4 PHI-<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


PRIVILEGIVM C^SAREVNf.<br />

R<br />

VDOLpHvs SECVWDVS díuínafaucnrcclementiaelefltjsRomanorum<br />

Impcrator femper Auguílus, ac Germanix, Hungariz,<br />

Bohcmix,DaImatix,Croacia:,SclauoniíeRex, Archidux Auítrix, Duí<br />

Burgundi«,Scirix, Carinthix, CarnJolx&wirtembcrgiE, S¿c. Comes<br />

Tirolis.&c.Noftro&Sacrilmpenjfi<strong>de</strong>lidiletíi'oivsTo Lipsio gratiain<br />

noftram Cxfaream.Poftquam inter alia,qu§ D E vs immortalis honiinibuslibcrali<br />

manu dcdic dona,ilIuñríainprimís illa& quaíidiuina<br />

func, qux inlicerislÍberalibusqucdircipIinisconfíftunr,quibus fcilicet<br />

Ilumines non cantüm ab animalibusceceris racionts expertibus,íed á rudi<br />

ctiam 8¿: imperito hominum vulgo iradiftinguuntufjVC tanquamDij<br />

quidam fplcn<strong>de</strong>fcere in terris vi<strong>de</strong>antur: rem fané prxclaram ícquc dignara<br />

illi prxftanc, qui diligentcm iis ipíis in lireris ac diíciplinisopcram<br />

pommriprxGkriífimara vero &;Reipub.vtili/nmam,qui cas itaexcolunt,<br />

vtaliorufflmcntidoccndo/cribendoluminaprxfcrant,cosque ex ignorancixtencbrisquaíímanueducant.<br />

Quoscxcitare.quos amareatque<br />

animareaddigntcaiisnoílrxmunus,adquod Diuino vocati beneficio,<br />

conceíTuquclümus.inprimispertinerccxiftimamus. Cümitaqucabüs,<br />

quorum nobis ipe£í:atafi<strong>de</strong>s,quiqueiudicare<strong>de</strong> Literis poífint.accepcrimus,<br />

irifignes te animiingeniiquc tuí dotes tibia naturaínfitasá primis<br />

temporibusxtatistuf italicerarumacdirciplinarumftudiiscxcoluiíTeatqueexornaírCjVtoIimiuueDiiibusadhucannisprxcIara<br />

florefcentis minimcquc<br />

vuigariscrudicionisípecimina prxbueris,dum obfcura in antífluis<br />

fcriptoribus loca.qux quídam tanquam luílra erant,illuftrafl:i,quxque<br />

in iis iniuria tetnporum <strong>de</strong>prauata¿¿corrupta fueruñtjreQituilli,dum<br />

vctufta Latinx antiquitatis ru<strong>de</strong>ra in nouara fubin<strong>de</strong> ñruáuram finguJai¡artificio<br />

clcgancer conuert¡fti:ad exquifitam a<strong>de</strong>ó & raram doflrinam, .<br />

íjuK magnam <strong>de</strong> te apud doílosquorque viros opinioncm excitarit, perueniíTe.eam^uc.variis<br />

abs te librisacri SC graui cum iudicio fcripiis atquc<br />

inlucemcditisoftendiíTe.vtin coquodtamfelicitcr traites Ictiprionis<br />

genere paucoscibipareshodicreperíre fie: iamvcró matura tepetatevitum.vjromagismagisquedigna.SívirisdoiSisgrataacReipub.vtiliaícri-<br />

4)ere,quxq. a primis illis Romanis olim auíloribusfcripta ruerunt,amcndispurgare,5¿le£liflÍmosquofqueexMurarunihorEÍs,in<br />

quibus aflidué.<br />

vetfens,flores colligerc, concinnare, quibus Lcdores mirincé recrees, &<br />

«orum pe¿lusad pru<strong>de</strong>ntiam ,probítatemquc informesihaudquaquam<br />

prxtermttcerevoliiimus ,quinReipub.ad quam hrcabs teornamcnta<br />

conferuntur.caurajCxfareotenoftroelogio<strong>de</strong>corandum ,&quamuis<br />

;pertefirisiprcanimacusfis,animádum magispatrocinioq. noftro<strong>de</strong>fcndcndtiin<br />

pro benigna noftraintefufciperemus voluntare. Quoniam vero<br />

iucubrationibus arqué operibuscuistnlucem c<strong>de</strong>ndis, peculiaremro<br />

cligcrevcHeTypographiim,accepimus, Diplomarehoc noftro príuüeigiocj"''ce<br />

& Typographum tuumaduerfiis quorumcunquc fraudcm.qui<br />

Jiicri cjuü, qiiüd fieri foler^eadcm excu<strong>de</strong>re aut typís imitan forcé veünr,<br />

muniroscupiraus. Quamobremproau6boriratenoftraCaíarea<strong>de</strong>cernitnus,<br />

ftacuimuSj vewoiusquej ne quisTypographDrun),£ibJiopoIarum,<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

^


ftutaliorum, quilibraríam negotiationemexercent, 'ioslibros, quostu<br />

cdicuruscs,quocunque modo.charaftcre,autforma^íiucíntegros, fiue<br />

aIiquameorLimpartemtypisimitari,e<strong>de</strong>re,cxcu<strong>de</strong>re,aucvcnundareintra<br />

íáci i Remaní Imperij, Rcgnorumq, ac Dominiorum noftrorum hxreditariorumfinestrigintaannisproximisá<br />

primo cditionisdie compulandisjabfquetuo<br />

tuorúmve hxrcdum confeníu audcat:Hacautcm Icge<br />

addita^nitnavtminimumcuiufquelibriexemplana, qucmadniodum<br />

morís eft, ad Imperialem noftram CanccIIariam míctantur. Si qiiis vero<br />

cdidum lioc noílrum tranfgredi, violare, autcontemnere<strong>de</strong>preheníus<br />

fucrit,eumnonroIiimeiufmodilibris,tibi,hxrcdibúfvecuis,auxilioMa-i<br />

giftratus.vbicunq.rcperti fucrint,vendicandis, priuari, fed criginta etiam<br />

Marcharuni aurí purí mulda,cuius femiffisquidcm Fifci noífri Procuratorí/raudísvÍndíci:alrerveróíí;miífis,tibÍha:red]biirvctuispendatur,pu.<br />

nirivolumus. Mandantes vniuerfis& ííngulís-noftris SifacriRomani Inu<br />

perijfúbditis'&fidclibusdílcílis.taniEccIefiafticisquám Políricis,cuiiiCi<br />

eumqu¿ ílarus,gradus aucordinísexciteririt.pr? ("ertim vcró íisiqui in Magiltracuconliitucíj<br />

velfuoyfLíuperiorumfiíorum loco aut nomine, iusaicunc,<br />

iuíliriámvcexercenr, nequemquamhocPriuilegiumnoftriim<br />

impune violare/perncre aut ncgUgerepatiancur:Scd,íiquos contumaces<br />

compererint, conftituta á nobis muida, eos pumri&q,uibuít:unque modisfcóercericurent,<br />

niSiipíimetgrauifiítnam noftram"in feconuerrére<br />

indighátióheinvelint. Idqa'odhocDipíojpacc,ni'áriúnoQrflfubícrípt,<br />

§¿ C^efarei no/li i ligilli imprclllone muniro.confirmamus.-ÍJátum in arce<br />

noftra Regía PrágK.dieprimameníí'sAúguftí. ArinoDbníiníMillefimOjQ^ingcntcfimü<br />

Nonagcirmoíccundo.Regnórum noftrorum Ro-<br />

. inanidccimüfepiimo,Hungar.Íci.vigelÍiuo,6cBühcmi¡ciiti<strong>de</strong>mdccÍmt>:'<br />

íéptimo. .-n,j:: .': .;,: .;;L-,I.IV;-:,:;.::O--<br />

R V D o i P B TS.. -<br />

- i.' !" i . J<br />

lacobus Currius á SénfltcnaTf.<br />

Ad maudátum'fmt-tÜJpírtd Ü^profrinm.<br />


SVMMA PRIVIL^GII REGII.<br />

RE G I ^ Maieftads Priuiiegio cautum cft , Nc<br />

C^ÚSJHJÍÍ LipI <strong>de</strong> Militia Rmma Libros quin^<br />

que, 'vna cum An<strong>de</strong>Üis fine Ohferuatiomhm, cicra voluntatem<br />

loannis Moreti Typographi Antuerpieníis,<br />

vilo modo imprimac, vel alibi impreíTos importet, diílraliac,<br />

venaléfue habsac per omncs ditionum eius filies<br />

; qui íecus faxít, confiícatione librorum, & graui<br />

poeiia mulílabitur: vtlatiús patee inÜtterisdatis 3íU'<br />

^dtejXYi.Maij. M. D. xciíii. . :<br />

Signat.<br />

Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

l.dfBuJchere.


Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong>


Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />

\ ^

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!