RUBRICARIO DEGLI STATUTI DEL COMUNE ... - Itinerari Medievali

RUBRICARIO DEGLI STATUTI DEL COMUNE DI REGGIO
EMILIA DEL 1266
[Edito a stampa in I rubricari degli statuti comunali di Reggio Emilia
(secc. XIII-XVI), a cura di A. Campanini, Reggio Emilia 1997, pp. 59-82.
© Antonella Campanini. Distribuito in formato digitale da Itinerari
Medievali]
[I. Liber primus incipit de iuramento et electione potestatis et eius
officio seu iurisdictione.]
[II. De modo et forma locandi civitatem Regii per potestatem vel
rectorem et omnibus aliis officialibus comunis Regii in ratione
reddenda.]
[III. De electione potestatis et de habendo conscilium unde voluerint
habere potestatem. Rubrica.] (c. 2r)
IIII. Quod nullus eligatur in potestatem vel rectorem vel officialem, vel
nominetur pro comuni Regii nisi ad sortem factam in conscilio generali.
Rubrica. (c. 2r-v)
V. Quod potestas futurus teneatur respondere infra a tercium diem litteris
sibi a comune mandatis, et quando iurare debeat, et de potestaria
recipienda vel non. Rubrica. (cc. 2v-3r)
VI. Quod potestas teneatur venire in civitate Regii per octo dies ante
annum novum. Rubrica. (c. 3r)
VII. Quod qui fuerit potestas Regii per unum annum in sequenti anno
esse non possit, neque iudices sui nec miles, nec predictorum pater, frater
neque filius, neque consanguineus germanus, nec aliquis qui sit eis
coniunctus usque in tercio gradu. Rubrica. (c. 3r)
VIII. De defendendo quemlibet et de consuetudinibus servandis. Rubrica.
(c. 3v)
VIIII. Sacramentum potestatis, et de salario et terminibus salarii, et de
non plus habendo seu super hoc litteris b inpetrandis, et de equis ad
victuram vel alio modo non accipiendis, et de mutuo non accipiendo, et
de solutione statutorum, et de pena statuti non servati, et de non
a nel testo iusta.
b segue espunto m.
1

accomodando rebus alienis, et quod potestas non recedat, et quando
iudices possint recedere, et de octo diebus sindicatus, et de tabellione non
habendo, et de breve omni mense legendo. Rubrica. (cc. 3v-5r)
X. Quod potestas et sui iudices teneantur venire in palatio comunis ubi
redditur ius et ibi esse ab hora schille usque ad consuetam horam
comedendi. Rubrica. (c. 5r)
XI. Quod potestas teneatur attendere et observare omnia statuta et singula
que sunt scripta in libro statutorum et adimpleat super quem iuravit.
Rubrica. (c. 5v)
XII. De securitate danda per potestatem quod si fieret condempnatus ipse
vel familia sua fiat in decembre quarto die ante finem sui regiminis.
Rubrica c . (cc. 5v-6r)
XIII. De syndicatu non remittendo. Rubrica. (c. 6r)
XIIII. De modo et forma tenenda d in sindicando potestatem et eius
familiam. Rubrica. (c. 6r-v)
XV. De reformationibus consciliorum, et de prepositionibus scribendis,
et in quibus debeat reformari, et de dictis interrogatorum qualiter fiant
partita, et ubi stet tabelio, et de dictis reformationibus executioni
mandandis. Rubrica. (cc. 6v-7r)
XVI. Quod potestas vel iudices nec aliquis de familia sua non debeat
stare ad conscilium in quo propositum esset de avere comunis dando ad
utilitatem ipsius potestatis vel iudicis vel alicuius de familia. Rubrica. (c.
7r)
XVII. De eligendo unum bonum iudicem et legalem qui debeat iuvare
orphanos, pupillos et viduas et alias miserabiles personas, et de salario
eius. Rubrica. (c. 7r)
XVIII. Quod potestas nichil percipiat ei qui sibi denuntiat, vel tabellioni
qui faciat instrumentum. Rubrica. (c. 7v)
XIX. Quod potestas per se vel per iudicem vel militem vel per familiam
suam teneatur ter in ebdomada circare civitatem Regii, postquam
campana guarde sonata fuerit, ad minus duas portas. Rubrica. (c. 7v)
c capitolo cassato con righe.
d tenenda nell’interlinea con segno di richiamo.
2

XX. De hostiis palacii standis apertis a mane usque a sero ubi redditur
ius, et de nunciis non standis ad conscilium, sed debeant stare ad hostia
palacii ne aliquis intret ad conscilium. Rubrica. (cc. 7v-8r)
XXI. Quod potestas et alii officiales comunis Regii teneantur habere
conscilium de qualibet re ab aliqua parte litigante coram eis, et quod non
debeant conscilia iudicibus qui essent in officio comunis neque iudicibus
potestatis. Rubrica. (c. 8r)
XXII. Quod potestas non possit petere parabolam de aliquo capitulo quod
iurasset nisi prius legi fecerit in conscilio, et specialiter de illis que sunt
sine tenore. Rubrica. (c. 8r)
XXIII. De custodiendis et salvandis hominibus civitatis et districtus
Regii et bonis eorum, et de modo et forma tenendo super saximentis.
Rubrica. (c. 8r-v)
XXIIII. De modo faciendi saximenta per potestatem vel eius iudices
contra illos qui non sunt de iurisdictione comunis Regii. Rubrica. (cc. 8v-
9r)
XXV. De avere comunis recuperando et expendendo in utilitatem
comunis. Rubrica. (c. 9r)
XXVI. Quod potestas et iudices sui teneantur facere ractionem de hiis
querimoniis que ad eos pervenerint et quod eas finire debeant infra duos
menses, et quod nemini de patria sua ius reddere possint. Rubrica. (c. 9r)
XXVII. De causis appellationum non delegandis e alicui nisi fuerit civis
Regii et districtus et continuus habitator. Rubrica. (c. 9r)
XXVIII. Quod iudices comunis non faciant rationem patri vel propinquis
suis, seu vassallis suis, seu domino quibus est vel esset astrictus vinculo
fidelitatis. Rubrica. (c. 9v)
XXIX. De cassatione statutorum loquentium de emendatione equorum et
inpositione ipsorum. Rubrica. (c. 9v)
XXX. Quod officiales comunis teneantur observare et adimplere ea que
iuraverunt pro offitio suo neque condempnare aliquem nisi pro malefitio.
Rubrica. (c. 9v)
e nel testo delegantibus.
3

XXXI. Quod potestas quolibet mense omnes qui sunt in carceribus pro
aliquibus maleficiis vel qui erunt toto tempore sui regiminis vel alterius
potestatis, qui securitatem prestare nequiverint, de carceribus eos
extrahere teneatur et eos prout ius postulat debitis penis afficere. Rubrica.
(c. 10r)
XXXII. De non cogendis iudicibus Regii consulere super maleficia.
Rubrica. (c. 10r)
XXXIII. Quod potestas non precipiat nec precipi permittat aliquem
prestare securitatem aliquam vel depositum in denariis, non in auro nec
in argento neque in pignoribus, pro aliquo facto seu dicto nec pro aliqua
alia occasione, nec emere aliquem incarceratum qui esset in civitate.
Rubrica. (c. 10r)
XXXIIII. De condempnationibus singulis mensibus faciendis, et de
quarto non accipiendo alicui sine ratione, et de aliis officialibus habendis
in condempnationibus. Rubrica. (c. 10r-v)
XXXV. De requirendis accusatis et accusatoribus ad domos suas in
quibus habitant vel sunt hospitati tempore quo fient condempnationes ad
rationes suas allegandas. Rubrica. (c. 10v)
XXXVI. Quod potestas teneatur recuperare omnes condempnationes
quas faciet toto tempore sui regiminis excepto in ultimo mense. Rubrica.
(c. 11r)
XXXVII. Quod potestas et sui iudices seu miles teneantur recuperare
omnes condempnationes factas tempore domini Iacobini Rangonum
potestatis Regii ab hinc retro ab illis qui fuerunt de parte illorum de
Sisso. Rubrica. (c. 11r)
XXXVIII. De pratis et boschum de Argine et Curte Mantuana
manutenendis et stirpandis, et super hoc officialibus eligendis. Rubrica.
(c. 11r-v)
XXXIX. De uno bono homine eligendo et legale qui debeat superesse ad
videndum muros, portas, canales, pontes, palancatum, berteschas,
bitifreda et tavellatas et omnia alia edificia comunis, et de salario ei
concesso. Rubrica. (c. 11v)
XL. De guardatoribus civitatis inveniendis. Rubrica. (c. 12r)
XLI. De gualdemannis, campariis et guaytonibus inveniendis. Rubrica.
(c. 12r)
4

XLII. Quod potestas nec aliquis de familia sua non possit nec debeat
tenere aliquem civem vel contadinum secum in domo comunis Regii ad
comedendum et bibendum seu iacendum vel standum. Rubrica. (c. 12r-v)
XLIII. Quod potestas vel alii officiales non possint precipere alicui
volenti dicere ius suum vel alterius sub aliquo bampno quod non dicant
vel alegent coram eis. Rubrica. (c. 12v)
XLIIII. Quod potestas et iudices sui vel unus debeant venire in palatio
antequam conscilium sonare faciant. Rubrica. (c. 12v)
XLV. De quatuor guaytonibus inveniendis, scilicet unum per quarterium,
qui debeant custodire ne revendictores vel tabernarii per se vel per alium
debeant emere vel emi facere per totam diem veneris nec ante nonam die
sabbati, et de penis illorum qui contrafecerint. Rubrica. (c. 13r)
XLVI. De nuntiis eligendis. Rubrica. (c. 13v)
XLVII. Quod omnes homines qui habent meçadros in districtu Regii
debeant venire ante iudices potestatis, et dicere omnes meçadros quos
habent et sparare voluerint, et facere eos scribi in uno quaterno comunis
Regii. Rubrica. (cc. 13v-14r)
XLVIII. De meçadris militum sparandis. Rubrica. (c. 14r)
XLIX. De meçadris peditum. Rubrica. (c. 14r)
L. Qui meçadri sint sparandi et teneantur laborare et cavare ad dugalia
terre et pontes et solvere coltas cum illis ubi habent possessiones
et consueverant habitare. Rubrica. (c. 14r-v)
LI. De eligendo unum bonum hominem et legalem cum uno notario ad
recuperandum bampna et condempnationes. Rubrica. (c. 14v)
LII. Quod potestas non possit habere nec tenere secum pro comuni
aliquos custodes seu scarios super domum comunis vel alibi qui debeant
habere salarium aliquod a comuni. Rubrica. (cc. 14v-15r)
LIII. Quod potestas non possit ponere aliquam coltam seu mutuum toto
tempore sui regiminis nisi placuerit toto conscilio vel duabus partibus.
Rubrica. (c. 15r)
LIIII. Quod potestas non permittat dare de avere comunis nisi officialibus
et hominibus servientibus comuni. Rubrica. (c. 15r)
5

LV. De pane dando qualibet septimana fratribus predicatoribus,
minoribus et hermitanis f et fratribus de sachis,
sororibus minoribus et sororibus sancti Petri martyris. Rubrica. (c. 15v)
LVI. De duobus bonis iudicibus eligendis qui sint scripti in matricula
cum duobus bonis notariis qui debeant inquirere et circare omnes
rationes comunis Regii et districtus et non exeundo de civitate. Rubrica.
(c. 15v)
LVII. De uno bono homine et legale eligendo qui debeat superesse ad
videndum molendina comunis Regii et de eius officio et salario suo ei a
comuni concesso. Rubrica. (cc. 15v-16r)
LVIII. De bechariis, ne vendant carnes de porcha femina pro masculo, et
interrogati dicant veritatem, et de pena eorum qui contrafecerint.
Rubrica. (c. 16r-v)
LIX. Quod porticus domus filiorum quondam domini Rolandi Bernardi
Stephani usque ad ecclesiam maiorem disgomberetur ita quod homines
ire et reddire libere possint. Rubrica. (c. 16v)
LX. Quod potestas non compellat aliquos homines alicuius terre
districtus Regii que se custodiat ire ad custodiendum aliam terram.
Rubrica. (c. 16v)
LXI. Quod potestas teneatur volumen presentis statuti exemplari per
unum bonum scriptorem duppliciter, et eum ascoltari facere, et
emendare, et duo volumina de eo facere, et in assidibus bene ligari.
Rubrica. (cc. 16v-17r)
LXII. De nunciis solvendis pro comuni Regii in capite duorum mensium.
Rubrica. (c. 17r)
LXIII. Quod potestas teneatur ire et videre canale Situle a boca dicti
canalis usque Regium cum sex sapientibus et duobus magistris qui siant
de aqua, et viso dicto canali et rupturis et frodis faciat aptari. Rubrica. (c.
17r-v)
LXIIII. De meretricibus expellendis et cessandis g a domibus fratrum
predicatorum et de strata Regali et de penis earum. Rubrica. (c. 17v)
f et hermitanis nell’interlinea con segno di richiamo.
g et cessandis nell’interlinea con segno di richiamo.
6

LXV. Quod potestas teneatur ire Herberiam, Salvaterram et Dinaçanum
cum magistris et aliis quatuor sapientibus ad videndum castra intus et
foris et turres. Rubrica. (c. 17v)
LXVI. De balestis requirendis, inveniendis et representandis comunis
Regii et impositis pro comuni. Rubrica. (c. 18r)
LXVII. De pensis faciendis pro comuni ad blavam pensandam. Rubrica.
(c. 18r-v)
LXVIII. De quatuor sapientibus qui debent circare rationes
molendinorum. Rubrica. (cc. 18v)
LXIX. Quod potestas teneatur facere incantari omnia molendina
comunis. Rubrica. (c. 19r)
LXX. Quod potestas teneatur admonere officiales suos ordinarios et
extraordinarios et eorum notarios ut sua officia bene et legaliter faciant.
Rubrica. (c. 19r)
LXXI. De saximento dando dominis Robertis contra Senenses. Rubrica h .
(c. 19r-v)
LXXII. De modo et forma colligendi pedagium a mercatoribus
forensibus. Rubrica. (c. 19v)
LXXIII. De indempnes conservando qui sunt obligati pro comuni penes
aliquem pro aliquo debito. Rubrica. (c. 19v)
LXXIIII. De compositoribus brevium eligendis ad sortem in conscilio
generali. Rubrica. (c. 20r)
LXXV. Quod potestas teneatur facere altari terralium fovee quod est
apud portam Sancte Crucis. Rubrica. (c. 20r)
LXXVI. De sparandis ab omnibus condictionibus, factionibus et
prestationibus realibus et personalibus comunis Regii dominos Gerardum
et Gilium de Medicis et filios eorum, quondam domini Bonensegne et
domini Abbatis. Rubrica. (c. 20v)
LXXVII. De sorte danda in conscilio generali et credentie ad fabam
nigram et albam. Rubrica. (cc. 20v-21r)
h capitolo cassato con righe.
7

LXXVIII. Quod aliquis non possit vel debeat aliquem ponere vel
mandare i in confinibus sine voluntate conscilii generalis et de pena
contrafacientis. Rubrica. (c. 21r)
LXXIX. Quod potestas teneatur facere conscilium quando fuerit
requisitus a capitaneis partis in concordia super aliqua causa vel re
spectanti ad honorem potestatis et utilitatem comunis Regii. Rubrica. (c.
21r-v)
LXXX. Quod potestas teneatur appellare omnes capitaneos partis si
receperit aliquas litteras ab aliqua civitate seu ambaxatore vel nuncio, et
non cellare, et eorum conscilio procedere. Rubrica. (c. 21v)
LXXXI. Quod si potestas vel eius iudices seu miles voluerit facere
conscilium super aliquo facto quod inportet dampnum vel detrimentum
comuni prius quam faciat conscilium debeat appellare capitaneos partis
et eorum conscilio procedere. Rubrica. (c. 21v)
LXXXII. Quod capitanei teneantur omni die ad sonum schille coram
potestatem ad tractandum utilia comuni. Rubrica. (cc. 21v-22r)
LXXXIII. Quod capitanei teneantur appellare quantitatem sapientum si
voluerint facere conscilium quod portet honus et detrimentum comuni.
Rubrica. (c. 22r)
LXXXIIII. De pena inferenda potestati, iudicibus eius, militibus, si
voluerit facere conscilium generale vel speciale de absolutione petenda
de aliquo capitulo vel statuto preciso. Rubrica. (c. 22r)
LXXXV. Quod potestas teneatur ponere ad conscilium generale de equis
et equabus inponendis. Rubrica. (c. 22r)
LXXXVI. De compellendis illis hominibus de Monoçio et de Rupiola ire
ad habitandum in dictis terris. Rubrica. (c. 22v)
LXXXVII. De dugalibus cavandis et dugarolibus inveniendis. Rubrica.
(c. 22v)
LXXXVIII. Quod potestas non possit dare parabolam illis de Sisso nec
duodecim amicis suis nec illis de miliare sine voluntate domini episcopi
et capitaneorum. Rubrica. (c. 22v)
i vel mandare nell’interlinea con segno di richiamo.
8

LXXXIX. De villis seu terris et hominibus privilegiatis civitatis et
districtus Regii et militibus seu peditibus qui volunt se j defendere pro
civibus et privilegiatis scribendis in libro comunis. Rubrica. (c. 23r)
LXXXX. De aqua ducenda per canale quod est subter domum comunis
ad hoc ut putredo cessare possit. Rubrica. (c. 23v)
LXXXXI. De ambaxatoribus mittendis apud Ferariam et Lucam pro
represaliis removendis. Rubrica. (c. 23v)
LXXXXII. De partitis faciendis in conscilio generali vel credentie
secundum modum arrengatorum. Rubrica. (c. 23v)
LXXXXIII. De civibus qui morantur in villis qui non venerint ad
habitandum in civitate Regii secundum formam statuti. Rubrica. (cc. 23v-
24r)
LXXXXIIII. De denuntiatoribus ad sortem eligendis et unum notarium
qui debeant denuntiare potestati et iudicibus suis ut debeant servare
statuta comunis Regii secundum quod in eis continentur. Rubrica. (c.
24r-v)
LXXXXV. De bampnitis expellendis de terra et curia de Quarantulis qui
fecerunt guerram contra comune Regii et Mutine et civitatem. Rubrica.
(c. 24v)
LXXXXVI. De ambaxatoribus transmittendis pro comuni civitati Mutine
ut satisfaciant domino Gerardo Sosene de eo quod percipere debet a dicto
comune Mutine. Rubrica. (c. 24v)
LXXXXVII. De vendendo vel locando podere Albertini de Maynardis
pro comune Regii. Rubrica. (c. 24v)
j se nell’interlinea con segno di richiamo.
9

Incipit liber secundus de officiis assessorum potestatis et aliorum
officialium cognoscentium de causis tam criminalibus quam civilibus
et de modo iuris reddendi in civilibus questionibus et negociis.
Rubrica.
I. Sacramentum militum vel militis potestatis, et de non faciendo
vituperium alicui. Rubrica. (c. 25r)
II. Sacramentum iudicis potestatis qui debet cognoscere de causis
ordinariis comunis. Rubrica. (c. 25r-v)
III. Sacramentum iudicis qui debet cognoscere de causis extraordinariis
comunis et de maleficiis. Rubrica. (c. 25v)
IIII. Sacramentum iudicis comunis, et quis modus servetur in ratione
reddenda, et de dampnis datis ab animalibus et eorum
condempnationibus, et legatur bis in anno in kalendis maii et iunii.
Rubrica. (cc. 25v-26v)
V. Sacramentum militum iusticie, et de modo preceptorum, et de viis
disgomberandis, et de eo quod servare debet in officio suo, et de feudo
suo. Rubrica. (cc. 26v-27v)
VI. Sacramentum notarii comunis, et de modo et forma quam in officio
suo servari debet, et qualiter sibi satisfacere debeat de scripturis suis.
Rubrica. (cc. 27v)
VII. Sacramentum circatoris rationum et de eius officio et salario ei
concesso a comuni. Rubrica. (cc. 27v-28v)
VIII. De modo et forma notarii circatoris rationum quam in officio suo
servare debet et qualiter sibi satisfacere debeat de scripturis suis.
Rubrica. (c. 28v)
VIIII. Sacramentum circatoris mensurarum et pensarum et de eius officio
et salario ei concesso a comuni. Rubrica. (cc. 28v-29v)
X. De modo et forma notarii treguanorum quam in officio suo servare
debet de scripturis suis. Rubrica. (c. 29v)
XI. De modo et forma potestatis in ratione facienda quam facere debet in
hominibus civitatis Regii, et quod non dabit in pagamentum creditori
arma, vestimenta et equos, et quod aliquis non capiatur pro aliquo debito.
Rubrica. (c. 29v)
10

XII. De modo et forma quem debent iudices et tabelliones in sentenciis et
preceptis scribendis. Rubrica. (c. 29v)
XIII. De interrogationibus non faciendis super capitulis nisi que faciunt
ad causam, et quod tabelliones teneantur scribere capitula et
interrogationes in quaterno testium. Rubrica. (c. 30r)
XIIII. De modo et forma qui debet observari contra illum qui fecerit
aliquem citari ut veniat ante potestatem vel alios officiales si ille qui
citari fecerit non comparuerit. Rubrica. (c. 30r)
XV. De ordine servando in ratione facienda inter homines et personas
civitatis Regii et districtus in omni contractu a die citra quo pars adversa
expulsa fuit de civitate Regii secundum quod continetur in presenti
capitulo. Rubrica. (c. 30r-v)
XVI. De modo et forma in ratione facienda super contractibus
feneratorum factis a dicto die veneris retro et ut continetur in presenti
capitulo. Rubrica. (c. 30v)
XVII. De modo et forma tenenda super contractibus usurariorum.
Rubrica. (cc. 30v-31r)
XVIII. De modo et forma servanda in conveniendis debitoribus per
creditorem et non fideiussoribus seu qui se constituerint principales pro
eis. Rubrica. (c. 31r)
XIX. Quod ratio non fiat aliene persone de aliena civitate nisi fieret
civibus Reginis in illa civitate seu terra. Rubrica. (c. 31r)
XX. Ne aliquis foresterius credictor non debeat petere debitum suum
contra fideiussorem debitoris, sed contra principalem debitorem vel
heredem ipsius debitoris possit petere debitum suum. Rubrica. (c. 31v)
XXI. Quod si quis contraxerit debitum qui non habitaverit in civitate
Regii ad decem annis citra per unum annum non compellatur ad
solutionem debiti nisi pro sexta parte vere sortis quolibet anno. Rubrica.
(c. 31v)
XXII. Quod potestas et eius iudices et omnes alii officiales debeant
conscilium sine suspitione de omnibus factis que proponuntur ante eos.
Rubrica. (cc. 31v-32r)
11

Incipit liber tercius de accusationibus et denuntiationibus et
inquisitionibus k malefitiorum et de penis eorum. Rubrica.
I. Quod potestas et alii offitiales comunis non possint precipere alicui qui
esset accusatus de aliquo ut det alios iuratores dum tamen velit dare
bonam et ydoneam securitatem secundum qualitatem delicti nisi esset
accusatus de homicidiis, furtis, robariis strate, incendiis, ruptoribus pacis
et aliis. Rubrica. (c. 35r)
II. Quod nullus qui de heresi fuisset accusatus non tradatur aliter pro
securitate, sed in carcere sub bona et fida custodia recludatur, nec inde
extrahatur nisi per episcopum esset absolutus. Rubrica. (c. 35r-v)
III. De dampnis l datis a bestiis sive ab hominibus civitatis et districtus
Regii. Rubrica. (cc. 35v-35bisr)
IIII. De pena illius qui intraverit tenutam rei quam alius possidet.
Rubrica. (c. 35bisr-v)
V. De dampnis datis furtive ab hominibus illius terre vel castri in cuius
curia vel laboreriis datum fuerit dampnum, et de pena terre in qua
dampnum datum fuerit. Rubrica. (c. 35bisv)
VI. Quod aliquis homo bone fame et bone oppinionis non ponatur ad
tormentum corde vel alterius generis tormentorum nisi legittima
precedant indicia. Rubrica. (cc. 35bisv-36r)
VII. De modo et forma dandi bampna hominibus civitatis et districtus
Regii et in quo loco cridari debeant ipsa bampna et de terminis dandis
eisdem. Rubrica. (c. 36r-v)
VIII. De penis, et quod potestas et eius iudices et miles non possint
augere vel diminuere penas in statutis maleficiorum, et de pena eorum
contrafacientium. Rubrica. (c. 36v)
IX. De pena illius qui blasphemaverit Deum vel beatam Mariam
virginem, vel malgradaverit. Rubrica. (c. 37r)
X. De pena illius qui tenuerit in domo caçaros, hereticos vel patharinos et
alicuius inprobate secte. Rubrica. (c. 37r)
XI. De pena eius qui dixerit contra aliquem verba iniuriosa. Rubrica. (c.
37r)
k corretto su et inquisitionibus et denuntiationibus con segni di richiamo.
l segue cancellato furtive.
12

XII. De pena illius qui alicui alapam dederit vel cum pugno percusserit
vel scarmignaverit. Rubrica. (c. 37r-v)
XIII. De pena illius qui percusserit aliquem cum maça vel bastone.
Rubrica. (c. 37v)
XIIII. De pena illius qui percusserit aliquem cum ense, falçone, vel cum
securi vel lança vel cultello schinipiato vel roncilio vel maça ferrea vel
cum speto et aliis consimilibus. Rubrica. (c. 37v)
XV. De pena illius qui fecerit insultum alicui apensate cum armis vetitis.
Rubrica. (cc. 37v-38r)
XVI. De pena portantis vetita arma m per civitatem et burgos. Rubrica. (c.
38r)
XVII. De pena illius qui fecerit predam vel robariam in civitate vel
burgis vel in viis vel in stratis publicis. Rubrica. (c. 38r-v)
XVIII. De pena illius n qui tenuerit aliquem predatorem vel robatorem in
domo sua. Rubrica. (c. 38v)
XIX. De pena illius qui tenuerit aliquem bampnitum comunis pro
malefitio vel rebellem in domo sua. Rubrica. (c. 38v)
XX. De pena illius qui proiecerit lapidem de domo sua. Rubrica. (c. 39r)
XXI. De pena illius qui cucurerit ad rumorem vel rixam cum armis.
Rubrica. (c. 39r)
XXII. De pena illius qui segetem vel domum conbuserit. Rubrica. (c.
39r)
XXIII. De pena mulieris que o dixerit iniuriam mulieri honeste vite.
Rubrica. (c. 39r)
XXIIII. De pena illius qui desponsaverit aliquam mulierem vel puellam
sine voluntate propinquorum. Rubrica. (c. 39r)
XXV. De pena custodum civitatis, portarum et bertescarum si non iverint
ad custodiam faciendam post tercium sonum campane. Rubrica. (c. 39r)
m corretto su vetita portantis arma con segni di richiamo.
n nel testo illorum.
o nel testo qui.
13

XXVI. De pena illius qui inventus fuerit post tercium sonum campane
cum armis vel sine armis. Rubrica. (c. 39v)
XXVII. De pena illius terre et hominum qui non currerint ad capiendum
malefactorem cum aliquod malefitium fieret in terra illa. Rubrica. (c.
39v)
XXVIII. De pena consulis vel massarii alicuius terre qui non
denuntiaverit potestati vel eius iudici de malefitio facto in terra sua.
Rubrica. (c. 39v)
XXIX. De pena hominum et comitatum qui irent manu armata causa
faciendi insultum contra aliam terram. Rubrica. (c. 39v)
XXX. De pena illius qui accusaverit aliquem et non prosecutus fuerit
accusationem. Rubrica. (c. 39v)
XXXI. De pena eius qui ceperit sparaverium, terçolum, astorem seu
falconem. Rubrica. (c. 40r)
XXXII. De pena notarii qui noluerit scribere ambaxatam factam per
nuntium comunis. Rubrica. (c. 40r)
XXXIII. De pena illius qui spinxerit aliquem irato animo. Rubrica. (c.
40r)
XXXIIII. De pena eius qui proiecerit aliquem in terra irato animo et eum
percusserit cum pedibus. Rubrica. (c. 40r)
XXXV. De pena illius qui eiecerit beretum seu infulam vel capellum vel
capillinam irato animo. Rubrica. (c. 40r)
XXXVI. De pena capitanei, confalonerii, militis et peditis qui non cureret
ad domum comunis cum armis si rumor fieret in civitate. Rubrica. (c.
40r-v)
XXXVII. De pena capitaneorum et custodum portarum civitatis et
burgorum et bertescarum qui non irent ad postas suas quando fieret
aliquis rumor in civitate vel extra. Rubrica. (c. 40v)
XXXVIII. De pena illorum qui fecerint furtum in civitate Regii et
districtus. Rubrica. (c. 40v)
XXXIX. De pena illius qui tenuerit falsam pensam, mensuram et
stateram. Rubrica. (c. 40v)
14

XL. De pena illius qui vendiderit aliquid minus pensa. Rubrica. (c. 40v)
XLI. De pena eius qui dixerit verba iniuriosa contra potestatem vel eius
familiam. Rubrica. (cc. 40v-40bisr)
XLII. De pena officialium qui acceperint ab aliquo ultra quantitatem sibi
concessam. Rubrica. (c. 40bisr)
XLIII. De pena illius qui dexterminaverit terram vicino suo. Rubrica. (c.
40bisr)
XLIIII. De pena eius qui pecierit debitum sibi solutum. Rubrica. (c.
40bisr)
XLV. De pena illius qui venerit ad conscilium et non est de conscilio.
Rubrica. (c. 40bisr)
XLVI. De pena eius qui venerit ad conscilium postquam potestas vel
suus iudex surrexerit ad dicendum. Rubrica. (c. 40bisr)
XLVII. De pena consciliarii qui super alio conscilium dederit quam sit a
potestate quesitum. Rubrica. (c. 40bisr)
XLVIII. De pena eius qui consciliatus fuerit alibi nisi in loco ordinato.
Rubrica. (c. 40bisv)
XLIX. De pena eius qui est de conscilio si non venerit ad conscilium.
Rubrica. (c. 40bisv)
L. De pena rebellium comunis Regii et eorum sequatium. Rubrica. (c.
40bisv)
LI. De pena prohibentis tenutam vel pignus nuntio comunis. Rubrica. (c.
40bisv)
LII. De pena illius terre vel universitatis que non fecerit consulem vel
massarium ad respondendum comuni quotiens fuerit requisita. Rubrica.
(c. 40bisv)
LIII. De pena officialis comunis accipientis plus quam sit eis concessum.
Rubrica. (c. 41r)
LIIII. De pena capitanei et custodis qui plus acceperit ab aliquo quam sit
ei ordinatum. Rubrica. (c. 41r)
15

LV. De pena illius qui proiecerit aquam de domo ante terciam
pulsationem campane. Rubrica. (c. 41r)
LVI. De pena brendatorum p non currentium cum brendis ad ignem.
Rubrica. (c. 41r)
LVII. De pena corruptoris virginum, nuptarum et viduarum. Rubrica. (c.
41r)
LVIII. De castro seu villa que non venerint et non steterint ad precepta
potestatis et comunis Regii et contempserint predictum potestatem:
destruatur et devastetur et extirpetur. Rubrica. (c. 41r-v)
LIX. De vindicta sanguinis vel combustionis non facienda in civitate sed
extra civitatem. Rubrica. (c. 41v)
LX. De pena illius qui tenuerit aliquem extrinsecum Reginum qui pacem
fregerit in domo sua. Rubrica. (c. 41v)
LXI. De pena illius qui traxerit aquam de canali vel rio. (c. 41v)
[LXII. De pena illius qui occiderit aliquem.]
[LXIII. De pena illius qui falsum testem produxerit.]
[LXIIII. De pena illius qui falsum testimonium dixerit.]
[LXV. Quod potestas, iudices et miles teneantur habere officiales
comunis Regii ad puniendum illum qui fecerit aliquod delictum quod non
sit determinatum in supradictis capitulis.]
[LXVI. Quod potestas et iudices sui seu miles non possint nec debeant
facere aliqua statuta seu ordinamenta vel bampna dare, sed ea statuta que
superius scripta sunt debeant observare.]
Incipit liber quartus de offitio massarii, superstantis bampnorum,
superstantis gabelle et aliorum officialium ad quos intrate comunis
perveniunt et quicumque redditus et proventus.
p segue espunto non currentium.
16

I. De eligendo massarium et guaytonum et notarios eorum. (c. 43r)
II. Sacramentum massarii, et de eius officio, et de securitate ab eo
recipienda prima die. Rubrica. (cc. 43r-44r)
III. De massario qui plus quam sit in intrata se expendisse. Rubrica. (c.
44r-v)
IIII. Quod massarius teneatur solvere salarium omnibus hominibus
servientibus comuni. Rubrica. (c. 44v)
V. De precepto non faciendo a potestate massario comunis et de ratione
reddenda singulis duobus mensibus. Rubrica. (c. 44v)
VI. Quod massarius comunis non debeat aliquam facere solutionem de
avere comunis nisi secundum formam infrascripti capituli et de domo
quam debent habere pro massaria facienda. Rubrica. (cc. 44v-45r)
VII. De modo et forma quam debet habere massarius ad illuminandum
domum comunis, et de candelis et cereis dandis pro comuni ad dictam
domum illuminandam. Rubrica. (c. 45r)
VIII. De ratione reddenda quolibet die veneris cum massario per
collectores coltarum et mutuorum et datiorum panis et vini et
superstantes bampnorum et condempnationum, et de penis eorum qui
contrafecerint. Rubrica. (c. 45r-v)
IX. De scribendis nuntiis qui iverint pro comuni per notarium massarii et
additum est quod scribantur per notarium actorum comunis. Rubrica. (c.
45v)
X. De sacramento notarii massarii. Rubrica. (cc. 45v-46r)
XI. Sacramentum guaytoni massarii et de eius officio. Rubrica q . (c. 46r)
XII. De sacramento notarii guaytoni. Rubrica. (c. 46r)
XIII. Sacramentum superstantis bampnorum et condempnationum, et de
modo et forma qualiter debeat exercere offitium suum, et de salario ei
concesso a comuni. Rubrica. (cc. 46v-47r)
XIIII. Sacramentum notarii superstantis, et qualiter satisfacere sibi debeat
de scripturis suis et adimplere totum quod continetur in officio suo, et de
feudo ei concesso a comuni. Rubrica. (c. 47r-v)
q capitoli XI-XII cassati con righe.
17

XV. Sacramentum collectoris colte vel mutui et qualiter debeat exercere
officium suum. Rubrica. (c. 48r)
XVI. Sacramentum notarii collectoris colte vel mutui et qualiter sibi
satisfacere debeat de scripturis suis. Rubrica. (c. 48r)
XVII. De modo et forma gabelle faciende et tenende pro comuni.
Rubrica. (cc. 48r-49r)
XVIII. Quod predicti fratres de gabella debeant colligere pedagium
comunis Regii et de salario eorum. Rubrica. (c. 49r-v)
XIX. Quod potestas teneatur facere venire coram se albergatores civitatis
et burgorum qui iurent manifestare omnes mercatores dictis fratribus de
quibus solvitur pedagium comuni Regii. Rubrica. (c. 49v)
XX. De collectoribus datii panis et vini et de modo et forma quam tenent
in officio suo et de salario eis concesso. Rubrica r . (cc. 49v-50r)
[XXI. De modo et forma albergatorum civitatis Regii et burgorum qui
vendunt et vendent vinum ad minutum hospitibus suis, et quod datium
debeant dare et reddere comuni Regii. Rubrica.] (c. 50v)
Incipit liber quintus extraordinarius in quo scripta sunt capitula et
statuta vagantia competentem affinitatem cum libris ceteris non
habentia.
I. De modo et forma eligendi officiales comunis Regii ad sortem.
Rubrica. (c. 54r)
II. De cessatione officialium et qui officiales cessare debent per sex
menses. Rubrica. (c. 54r-v)
III. De uno notario eligendo qui debeat stare assidue in pallacio comunis
horis competentibus et debeat scribere custodes castrorum, portarum,
bertescarum, capitaneorum et ambaxatorum et aliorum qui vadunt pro
comuni, et de salario eius. Rubrica. (c. 54v)
IIII. Quod aliquis non possit nec debeat habere duo officia vel plura in
comune Regii ordinaria vel extraordinaria sed tantum unum, et de pena
illius qui contrafecerit. Rubrica. (cc. 54v-55r)
r capitolo cassato con righe.
18

V. Quod officiales comunis ordinarii vel extraordinarii, qui debent
habere salarium a comuni vel qui non debent habere, eligi debeant ad
sortem exceptis guardis portarum et castrorum. Rubrica. (c. 55r)
VI. Quod aliqua persona non possit exercere aliquod officium pro alio
nec per aliam substitutam personam, et de pena illius qui contrafecerit, et
quod aliquis minor .xx. annorum non possit nec debeat exercere
officium. Rubrica. (c. 55r-v)
VII. Quod aliquis qui fuerit in officio comunis non possit nec debeat se
absentare absque licentia conscilii generalis, et si se absentaverit non
debeat habere salarium nisi pro rata temporis. Rubrica. (c. 55v)
VIII. Quod si aliquis se absentare voluerit occasione alicuius potestarie
vel capitanarie vel assessorie seu aliqua alia occasione debeat dimittere
unum probum hominem qui debeat respondere pro eo in omnibus
factionibus comunis Regii. Rubrica. (c. 55v)
IX. De sacramento prestando super condictionibus, factionibus et
responsionibus et ne per calumpniam postuletur. Rubrica. (cc. 55v-56r)
X. Sacramentum nuntii comunis, et de modo et forma qualiter debeat
exercere officium suum. Rubrica. (c. 56r-v)
XI. Qualiter notarius superstantis alicuius laborerii civitatis Regii sibi
debeat de scripturis suis satisfacere. Rubrica. (c. 56v)
XII. De viis dandis. Rubrica. (cc. 56v-57r)
XIII. De fossatis comunandis. Rubrica. (c. 57r)
XIIII. Quod lamentancia vel querela alicuius in bampno positi non
audiatur vel recipiatur donec de bampno fuerit cançellatus vel depositum
fecerit. Rubrica. (c. 57r)
XV. De rebus vetitis non extrahendis extra districtum Regii. Rubrica. (c.
57r-v)
XVI. De ambaxatoribus et salario eis concesso s pro comuni Regii.
Rubrica. (cc. 57v-58r)
XVII. De nunciis comunis qui iverint per episcopatum Regii vel extra, et
si steterint ad aliquod laborerium comunis, et de salario eis concesso.
Rubrica. (c. 58r)
s segue espunto Rubrica.
19

XVIII. De eo qui mutuaverit minori et filio familias et quod contractus
non teneat. Rubrica. (c. 58r-v)
XIX. De eo qui contraxerit cum aliquo ex quo publice fuerit interdictum
per potestatem vel eius iudicem et filiis et male inviatis: contractus quem
fecerit cum eis sit cassus et vanus et nullius momenti. Rubrica. (cc. 58v-
59r)
XX. De eo qui trahitur ad extraordinarium iudicem extra civitatem Regii.
Rubrica. (c. 59r)
XXI. De uno procuratore dando illi qui extrahitur ad extraordinarium
iudicem expensis comunis. Rubrica. (c. 59r)
XXII. De cessione non facienda in extrinsecam personam. Rubrica. (c.
59r-v)
XXIII. De sacramento illius qui fuerit de aliqua arte vel societate in
civitate Regii vel districtu, quod faciet artem suam bona fide et sine
fraude, et de pena illius qui contrafecerit. Rubrica. (c. 59v)
XXIIII. Quod dominus Albertinus de Maynardis cum filiis et Sachus
quondam domini Parisii Sachi et eorum heredes perpetuo sint et esse
debeant bampniti et prodictores civitatis Regii. Rubrica. (c. 59v)
XXV. De non ambaxatoribus mittendis pro potestate, sed littere mittantur
pro uno bono et fideli nuntio, in quibus contineatur forma statuti sui
sallarii. Rubrica. (cc. 59v-60r)
XXVI. Quod quelibet persona possit portare inpune arma ad sui
defensionem. (c. 60r)
XXVII. Quod consciliarii teneantur venire ad conscilium, eo salvo quod
scolares et doctores legum et scolares non teneantur nisi mitteret pro eis
potestas. Rubrica. (c. 60r)
XXVIII. Sacramentum populi. Rubrica. (c. 60v)
XXIX. Quod consciliarii teneantur consulere potestati vel iudici seu
militibus vel vicario eius illud quod crediderint et sciverint melius esse
ad eorum honorem et utilitatem comunis Regii. Rubrica. (c. 60v)
XXX. De veniendo ad arengum et ad contionem cum sonum vel signum
audivero exceptis impedimentis que in presenti capitulo continentur.
Rubrica. (cc. 60v-61r)
20

XXXI. Quod non ero in conscilio vel facto quod civitas Regi amittat
episcopatum, terras neque suum honorem. Rubrica. (c. 61r)
XXXII. De batitoribus blave et de penis eorum qui contrafecerint.
Rubrica. (c. 61r)
XXXIII. De modo et forma ferrarii equorum et qualiter debeant exercere
officium et satisfieri de feraturis, et de pena illius qui contrafecerit.
Rubrica. (c. 61v)
XXXIIII. De illo qui mutuaverit runcinum ad victuram, et de sallario ei
concesso, et de pena contrafacientis. Rubrica. (c. 61v)
XXXV. De enxutis et aquarolis et omni turpitudine faciendis auferi per
civitatem Regii. Rubrica. (cc. 61v-62r)
XXXVI. De mensurando ad passum bullatum secundum longitudinem
forme que est in regia ecclesie maioris et de pena contrafacientis.
Rubrica. (c. 62r-v)
XXXVII. Quod quilibet teneatur mensurare ad minam bullatam et ad
quartam pro comuni ad rasoram tractam sine iuncta, et de pena illius qui
contrafecerit. Rubrica. (c. 62v)
XXXVIII. Quod fornaxarii iurabunt quod facient bonos lapides et cupos
ac tavellas et bonam calcinam, et quod non facient aliquod assectum, et
de officio eorum, et de penis illorum qui contrafecerint. Rubrica. (cc.
62v-63r)
XXXIX. Quod potestas non possit aliquem in bampno ponere vel
condempnare qui offendat alicui bampnito pro homicidio, incendio,
furto, robaria et tradimento. Rubrica. (c. 63r-v)
XL. De solvendis officialibus comunis Regii. (c. 63v)
XLI. Quod munarii teneantur portare et pensare blavam ad pensam
comunis et de penis illorum qui contrafecerint. (c. 63v)
XLII. De clericis et religiosis personis extrahendis de protectione
potestatis et comunis Regii qui recusaverit rationem facere conquerenti
de eis sub domino episcopo vel potestate Regii. Rubrica. (cc. 63v-63bisr)
XLIII. De custodibus turris comunis Regii et sallario eorum concesso.
Rubrica. (c. 63bisr)
21

XLIIII. De nunciis qui debent custodire palatium comunis de nocte
sparandis a custodia portarum civitatis et castrorum et aliarum guardarum
et carcerum. Rubrica. (c. 63bisr)
XLV. Quod fideiussores teneantur solvere condempnationes et bampna
pro quibus fideiusserint penes comune Regii. Rubrica. (c. 63bisv)
XLVI. Quod pancogule et tricole non debeant filare nec pueros ibi
lactare ubi venditur panis et fructus nec herbas balneare, et de pena
illorum qui contrafecerint. Rubrica. (c. 63bisv)
XLVII. De modo et forma custodiendi civitatem et de salario concesso
capitaneis et custodibus. Rubrica. (cc. 63bisv-64r)
XLVIII. De custodibus burgorum eligendis extra foveam et de eorum
salario. Rubrica. (c. 64v)
XLIX. De merchato non faciendo ultra Sytulam in episcopatu Regii.
Rubrica. (c. 64v)
L. Quod omnes merchatores tam cives quam forenses teneantur
conducere Regium res emptas in quolibet mercato episcopatus Regii et
solvere ibi pedagium, et de pena contrafacientis. Rubrica. (c. 64v)
LI. De certis pensis et stateris utendis ad ponderandum omnes res in
civitate Regii que sint ponderande, et de hiis personis que possunt
ponderare cum eis, et de pena contrafacientis. Rubrica. (c. 65r)
LII. De modo et forma qualiter fornarii debeant facere et de pena
contrafacientis. Rubrica. (c. 65r)
LIII. Ne revendictores debeant emere trabes, canterios, assides, herbam
de cavallis, salices, perticas, moneclas, salas, perticas de versorio, et de
pena contrafacientis. Rubrica. (c. 65r)
LIIII. Quod aliquis non ludat ad açarum neque ad alium ludum
taxillorum in aliqua domo privata neque de die neque de nocte nisi in
certis locis vel nisi luderet ad tabulas vel schacos, et de pena
contrafacientis. Rubrica. (c. 65v)
LV. De revendictoribus fructuum vel ceresarum, ne frangant ramos
arborum et ceresarum nec faciant pignas ceresarum nec culmen aliquod
super panerios, et de pena contrafacientis. Rubrica. (cc. 65v-66r)
22

LVI. Quod aliquis de parte illorum de Sisso non possit nec debeat habere
aliquod officium comunis Regii. (c. 66r)
LVII. De sepibus faciendis comunalibus inter ortos et viridaria civitatis
Regii. (c. 66r)
LVIII. Quod omnes rustici et villani teneantur habitare et stare ad villas,
exceptis illis qui solverunt decem libras imperialium comuni Regii. (c.
66r)
LIX. Quod aliquis non elligatur in potestatem vel rectorem alicuius castri
vel ville qui non fecit sequimentum potestati Regii et qui non solvit
coltas comuni, et de pena contrafacientis. (c. 66r-v)
LX. Quod omnes milites qui sunt scripti in libro comunis et habitant in
castris vel villis sparentur sicut cives. (c. 66v)
LXI. De prescriptionibus non curendis aliquibus personis a die veneris
citra quo pars t adversa expulsa fuit de civitate. (c. 66v)
LXII. De concedendo domine Flandine filie domini Alberti de Foliano
totum relictum vel donatum quod reliquerat maritus suus in testamento
vel codicillo. (c. 66v)
LXIII. Quod creditores possit exigere debita sua ab uxoribus
debitorum suorum de bonis datis eis in solutum ultra dotem suam a dictis
viris suis. Rubrica. (cc. 66v-67r)
LXIIII. Quod aliquis non possit habere nec tenere barellam vel stallum
copertum occasione vendendi vel emendi infra confines platee comunis
Regii, et de pena contrafacientis. Rubrica. (c. 67r)
LXV. De pena illorum qui presumpserint tractare publice vel privatim
quod illi de Sisso et amici eorum, scilicet duodecim, veniant in civitate
Regii, et de pena illorum qui presumpscerit quod illi de parte sua et
qui fecerunt gueram debeant apropinquare civitatem ultra vel infra unum
milliare. Rubrica. (c. 67r-v)
LXVI. Quod aliquis non debeat poni in carceribus nec inbogari nec
incepari nec sub custodia nuntio detineri vel alterius persone si paratus
fuerit dare bonam securitatem, nisi esset pro maleficio. (cc. 67v-68r)
t nel testo pras.
23

LXVII. Quod magistri muratores quando debent laborare alicui in mane
tempestive non veniant in plateam nisi venirent pro laboratoribus
conducendis. (c. 68r)
LXVIII. Quod potestas, iudices sui seu alii officiales non procedant in
aliqua causa vel lite contra iudicem absentem qui esset in servicio
comunis nisi primo venerit. (c. 68v)
LXIX. De clavibus portarum civitatis habendis et tenendis per potestatem
et capitaneos. Rubrica. (c. 68v)
LXX. De bolandis asinis monasterii de Marola. (c. 68v)
LXXI. De non capiendis columbis domesticis et de pena contrafacientis.
Rubrica. (cc. 68v-69r)
LXXII. De plaçolis purgandis. Rubrica. (c. 69r)
LXXIII. Quod mercatores Regii non debeant solvere aliquod pedagium
de aliqua mercadandia preterquam de sale et bestiis et blava et vino et
meçenis, et de penis illorum qui contrafecerint. Rubrica. (c. 69r)
LXXIIII. Quod aliqua persona, tabellio seu alius, non possit exercere
unum et idem officium nisi per unam vicem in sex mensibus. Rubrica. (c.
69r)
LXXV. De manutenendo privilegium illis de Castellarano quod eis
concessum fuerit tempore domini Pellegrini de Baysio olim potestatis:
quod illud privilegium valeat et teneat usque ad decem annos completos.
Rubrica. (c. 69r)
LXXVI. Quod homines cum bestiis et sine bestiis possint ire et reddire
super ysolare navilii et Rodani ab utroque latere a bocha Rodanis inferius
usque ad Rodanellum. Rubrica. (c. 69r-v)
LXXVII. De penis bobulcorum et munariorum qui irent per civitatem et
burgis super carris et asinis. Rubrica. (c. 69v)
LXXVIII. Quod nulle scripture que debent remanere penes comune
debeant scribi in cartis bambacinis. Rubrica. (c. 69v)
LXXIX. Quod nulla persona cogatur solvere fictum de terra que non
potuit laborari a strata inferius tempore guerre. Rubrica. (c. 69v)
24

LXXX. De penis illorum qui maxerarent canipam neque linum in
Rodano. Rubrica. (c. 69v)
LXXXII. De non exigenda condempnatione facta in Gaydoldum
Calçolarium et filium. Rubrica. (c. 70r)
LXXXIII. De callegariis civitatis Regii et forensibus: qualiter debeant
stare in foro Carpineti cum binis suis. Rubrica. (c. 70r)
LXXXIIII. De plopis et albaris et ulmis incidendis de supra arris et
clausuris et vineis a latere de mane et a meridie a via que incipitur a
ponte de Masenzatico quod est super navilium usque ad mollinum de
Corbella. Rubrica. (c. 70r)
LXXXV. De pena illorum de Sisso et duodecim amicorum suorum et de
eorum familiis et aliorum amicorum suorum qui fuerunt in bampno: non
debeant stare in civitate et burgis. Rubrica. (c. 70r-v)
LXXXVI. Quod illi qui steterunt cum parte extrinseca Regii tempore
guerre ad Raçolum non debeant intrare civitatem nec in burgos sine
licentia potestatis et de pena contrafacientis. Rubrica. (c. 70v)
LXXXVII. Quod illi de Sisso nec duodecim amici sui non debeant venire
personaliter ad domum ubi redditur ius sine licentia potestatis et de pena
contrafacientis. Rubrica. (c. 70v)
LXXXVIII. Quod ratio non fiat alicui persone de aliena civitate nisi
fieret Reginis civibus in illa civitate seu terra. Rubrica. (cc. 70v-71r)
LXXXIX. De servis, manentibus et ascripticiis u qui affugerint dominis
suis. Rubrica. (c. 71r)
LXXXX. De modo et forma ambaxatorum. Rubrica. (c. 71r-v)
LXXXXI. Quod meretrices que stant in civitate debeant stare iusta
foveas civitatis et de pena contrafacientis. Rubrica. (c. 71v)
LXXXXII. Quod alicui persone poni non debeat equus pro comuni qui
debeat habere salarium a comuni nisi steterit in familia per se, et habuerit
libellum centum librarum rexanorum, et solverit coltas cum comune
Regii, et de pena contrafacientis. Rubrica. (c. 72r)
LXXXXIII. Quod homines de Bibiano venire debeant coram potestate
Regii ad eligendum consulem vel potestatem dicte terre. Rubrica. (c. 72r)
u nel testo manentis et ascriptivis.
25

LXXXXIIII. Quod aliquis non debeat tenere porcilia neque galinarios in
viis et stratis publicis, et de penis contrafacientium. Rubrica. (c. 72r)
LXXXXV. Quod fornarii non debeant tenere gallinas in furnis ubi
infornatur panis, et de penis contrafacientium. Rubrica. (c. 72r)
LXXXXVI. De ratione reddenda in civitate Regii et non alibi excepto in
mercatis et de penis contrafacientium. Rubrica. (c. 72v)
LXXXXVII. De modo et forma affictandi domos et terras que olim
fuerunt castellanorum de Raçolo. Rubrica. (c. 72v)
LXXXXVIII. De mercato faciendo in terra de Raçolo. Rubrica. (c. 73r)
LXXXXIX. Quod aliqua persona que habitabit in terra Raçoli non debeat
effici vassallus vel affictatus alicuius persone et de pena contrafacientis.
Rubrica. (c. 73r)
C. De modo et forma capitanei de Raçolo qui debet stare citra taleatam.
Rubrica. (c. 73r)
CI. De capitaneo castri de Raçolo ultra taleatam et de modo et forma
custodiendi dictum castrum et turrim et de custodibus dicti castri.
Rubrica. (c. 73v)
[CII. De sallario concesso iudici qui debet cognoscere inter intrinsecos et
extrinsecos et qualiter illud debeat percipere.]
CIII. De modo et forma dandi parabolam confinatis ut intrent civitatem,
et quod potestas non possit ponere ad conscilium de extrahendo aliquem
de confinibus. Rubrica. (cc. 73v-74r)
CIIII. Quod nullus de Sisso nec alius de magnatibus partis extrinsece
debeat facere parentelam cum aliquo de parte intrinseca et e contrario, et
de pena contrafacientium. Rubrica. (c. 74r)
CV. Quod nullus debeat offerre id quod valeat ultra tres rexanos parvos
ad aliquam missam novam vel quando aliqua persona intraret aliquod
monasterium seu locum religiosum. Rubrica v . (c. 74r)
CVI. Quod aliquis non debeat esse procurator illorum de Sisso nec
aliorum extrinsecorum bampnitorum et de penis contrafacientium.
Rubrica. (c. 74r)
v capitolo cassato con righe.
26

CVII. (c. 74r-v)
CVIII w . (c. 74v)
CVIIII. (c. 74v)
CX. (c. 75r)
CXI. (c. 75r)
Incipit liber sextus et ultimus de laboreriis. Rubrica.
I. Quod potestas teneatur facere disgomberari stratam Regalem a porta
Sancti Petri usque ad portam Sancti Stephani, cuilibet ante suum, a
collumpnis infra que sunt in porticibus. Rubrica. (c. 77r)
II. De contrata de Pola tavellanda usque ad stratam Regalem. Rubrica x .
(c. 77r)
III. De axemplanda contractam quondam Revivati et diruenda domum
quondam Iohannis Peçani, scilicet quod totus angulus diruantur usque ad
domum Revivati. Rubrica. (c. 77r-v)
IIII. De uno ponte lapideo faciendo super canale de Galegana. Rubrica.
(c. 77v)
V. De contrata Manche Fugacie reaptanda et retavelanda a domo Petri
Artinixii ad stratam Regalem. Rubrica. (c. 77v)
VI. De uno canaleto aque extrahendo de canaleto aque quod vadit iuxta
domum fratrum heremitanorum vicinis de contracta magistri Tebaldi et
de contrata Martini de Puteo. Rubrica. (c. 77v)
VII. De tavellanda contracta Iohannis Ghiboni et Galaverne nuntii.
Rubrica. (c. 77v)
VIII. De canale cooperiendo quod vadit iusta domos canonicorum
ecclesie Regine incipiendo ab angulo domus Ravanini Bernardi Stephani
usque ad angulum domus domini Guidonis Pagani. Rubrica. (cc. 77v-
78r)
w capitoli CVIII-CXI cassati con righe.
x capitoli II-IX cassati con righe.
27

IX. De canale de Galegana tavellando. Rubrica. (c. 78r)
X. Quod potestas teneatur facere aptari terralium fovee quod est apud
portam Sancte Crucis. Rubrica. (c. 78r-v)
XI. De riolo aque venienti a canale de porta Castello iuxta foveas usque
ad portam Sancti Stephani. Rubrica y . (c. 78v)
XII. De clusa non facienda in canale Quaresimi et de pena
contrafacientis. Rubrica. (c. 78v)
XIII. De claudendis plaçolis que sunt apud casamenta dominorum de
Saviola cum uno muro. Rubrica z . (c. 78v)
XIIII. De aqua que vadit per plaçolam Bernardi de Cereto et
canonicorum mittenda per casamentum domini Amaçe. Rubrica. (c. 78v)
XV. De via que vadit per foveas veteres elevanda et examplanda cum
fossatis sicut est usque ad domum quondam Aldini sicut esse consuevit.
Rubrica. (c. 79r)
XVI. De dugale cavando quod vadit de subto per berignum aa de Selvella.
Rubrica bb . (c. 79r)
XVII. De custodibus pallancati civitatis, curritoribus, portis et torrexellis
et muri, et de penis contrafacientium. Rubrica. (c. 79r)
XVIII. De canale quod vadit ad religionem de Campagnola. Rubrica cc . (c.
79v)
XIX. De tavellandis contractis si placuerit maiori parti vicinorum.
Rubrica. (c. 79v)
XX. De claudendo Arçenellum de Corigia et clausum tenere per homines
de Corigia. Rubrica dd . (cc. 79v-80r)
XXI. De uno pontexello faciendo in via que vadit Masençaticum.
Rubrica. (c. 80r)
y
capitolo cassato con righe.
z
capitoli XIII-XV cassati con righe.
aa
nel testo berirignum.
bb
capitolo cassato con righe, ma poi ripristinato mediante rasura delle righe.
cc
capitolo cassato con righe.
dd
capitoli XX-XXI cassati con righe.
28

XXII. De plopis, ulmis et quercis incidendis que sunt in clausuris de
Rivalta. Rubrica. (c. 80r)
XXIII. De aqua que vadit per contractam Amigheti et Bellençonum
ponenda semel in ebdomada per plaçolam que vadit inter domos
Bellençonum et Gisonum. Rubrica ee . (c. 80r)
XXIIII. De dugalibus cavandis et disgomberandis. Rubrica. (cc. 80v-81r)
XXV. De via de Rovereto de Façano examplanda ff . (c. 81v)
XXVI. De canale Sancte Trinitatis de Campagnola altando et
meliorando. (c. 81v)
XXVII. De uno ponte lapideo faciendo ante portam de Rugheriis. (c.
81v)
XXVIII. De uno ponte lapideo faciendo apud glaram ante burgum
monstratorum. (c. 81v)
XXVIIII. De uno ponte lapideo faciendo super canale Situle apud viam
que vadit ad stagnum. (c. 81v)
XXX. De uno lapideo faciendo super stratam de Sablono. (c.
82r)
XXXI. De uno ponte lapideo faciendo super canale de domo fratrum de
sachis. (c. 82r)
XXXII. De levando et altando viam que est inter portam Sancte Crucis et
Sancti Nazarii. (c. 82r)
XXXIII. De uno ponte lapideo faciendo super canale de Sancto Nazario
ante domum domini Petri de Guiçardis. (c. 82r)
XXXIIII. De uno ponte lapideo faciendo super canale Sancti Petri. (c.
82r)
XXXV. De contractis tavellandis Çachagni, Pelegrini Raynaldi,
Bertolacii Blasmatorti et de domibus hermitanorum. (c. 82r)
XXXVI. De rio de Gavaseto disgomberando. (c. 82r)
ee capitolo cassato con righe.
ff capitoli XXV-LI cassati con righe.
29

XXXVII. De driçando viam et stratam que est extra burgum Castelli. (c.
82v)
XXXVIII. De una veçola de lapide facienda vicinis contrate Raimundi de
Caldianis. (c. 82v)
XXXIX. De una via facienda et amplianda de Corigia de subto de
domibus de Villanis. (c. 82v)
XL. De navilio de Campagnola inarginando. (c. 82v)
XLI. De notariis qui scripserunt statuta et addictiones comunis Regii
solvendis. (c. 82v)
XLII. De plaçolis aptandis de contracta de Taculis a domo de Bovis
usque ad domum domini Acursi. (c. 83r)
XLIII. De puteo altando quod est retro domus domini Ugolini de Foliano.
(c. 83r)
XLIIII. De via facienda que est extra burgum Sancti Petri iusta vineas
domini Antonii Bonaconse et Martini Altabelle. (c. 83r)
XLV. De uno ponte lapideo faciendo super stratam de Fellegaria. (c. 83r)
XLVI. De uno ponte faciendo iusta Bagnum super stratam Regalem. (c.
83v)
XLVII. De scaveçanda strata de Gavasia et de uno ponte lapideo super ea
facienda. (c. 83v)
XLVIII. De uno vestito faciendo Symoni Bibioli nuntio. (c. 83v)
XLVIIII. De uno ponte faciendo super navilium quod vadit Bagnolum et
viam de Masenzatico. (c. 83v)
L. De puteo Nigriboni de contrata de Ravasiis altando et meliorando. (cc.
83v-84r)
LI. De via de subto de castro de Hyrberia usque ad hospitale: debeat
inglarari. (c. 84r)
LII. De mercato de Sancto Martino faciendo ultima dies dominica
mensis. (c. 84r)
30

LIII. Quod villa et curia Sancti Dalmaxii et villa et curia de Substiliolo
debeant esse sub uno consule et massario, et comune et homines de
Runcorofolis debeant facere factiones cum comune et hominibus de
Filina. (c. 84r-v)
LIIII. Quod homines de terra de Sesso teneantur facere consules et
massarios. (c. 84v)
LV. De uno fossato cavando in villa de Corrigia usque ad navilium gg . (c.
84v)
LVI. De pena illorum qui descaregarent fenum quem voluerint vendere.
(c. 84v)
LVII. De pena illorum qui ponunt strictoria ad carra lignorum venalium.
(c. 84v)
LVIII. De pena illius qui extraxerit ledamen de domo sua vel aliena. (c.
85r)
LVIIII. De inglaranda et altanda strata de Rivalta hh . (c. 85r)
LX. De cavanda fossa nova de Limiçono. (c. 85r-v)
LXI. De uno ponte lapideo faciendo super canale de platea. (c. 85v)
LXII. De inglaranda viaçola que vadit ad vigum Martinum. (c. 85v)
LXIII. De una via facienda que vadit ad strinatos et de Sancto Michaele.
(cc. 85v-86r)
LXIIII. De uno ponte lapideo faciendo in villa Tresnarie. (c. 86r)
LXV. De fossatis cavandis ab utraque parte vie de Limiçono que vadit ad
Salam. (c. 86r)
LXVI. De uno dugale faciendo de ponte lapideo qui est super strata de
Gavasia quod vadat in Rodanum. (c. 86r-v)
LXVII. De inglaranda strata de Albineto. (c. 86v)
LXVIII. De pena illorum qui tenerent capras vel pecudes intra civitatem
veterem. (c. 86v)
gg capitolo cassato con righe.
hh capitoli LVIIII-LXVIII cassati con righe.
31

LXVIIII. Quod nullus debeat esse electus ad coltam vel mutuum
inponendum nisi pro quarterio in quo solvit coltam vel mutuum. (c. 86v)
LXX. De una clavica facienda per dominum episcopum a mane pontis
Casalis Grandi ii . (cc. 86v-87r)
LXXI. De remundando et restaurando guaçatorem de Sancto Laçaro. (c.
87r)
LXXII. De una via facienda de Arceto que vadit versus Salvaterram. (c.
87r)
LXXIII. De recludendis andronis domorum que sunt super stratam
fratrum predicatorum. (c. 87r)
LXXIIII. De pena illorum qui caperent pernices et fasanos. (c. 87r-v)
LXXV. De una via aperienda ante domum Benentendi de Blava. (c. 87v)
LXXVI. De una via aperienda que est inter canonicos et magistrum
Arnaldum. (c. 87v)
LXXVII. De uno dugale faciendo iusta campum Iacobi de Feraria de
subto et campum domini Bovis. (c. 87v)
LXXVIII. De uno ponte faciendo quod est super dugale quod est a mane
ecclesie Sancti Dalmaxii. (c. 88r)
LXXIX. De reinglaranda et altanda strata que est inter portam Castelli et
portam Bernonem. (c. 88r)
LXXX. De uno ponte de assidibus faciendo super viam que vadit ad
Masençaticum apud campum domini Bovis et domini Rolandi de Sancto
Romano. (c. 88r)
LXXXI. De uno canaleto aque extrahendo de canale quod vadit ante
domum de Astencolis. (c. 88r)
LXXXII. De dugalibus faciendis et cavandis in terra de Fosdundo. (c.
88r-v)
LXXXIII. De via inglaranda que vadit per villam de Lodula et Borçano.
(c. 88v)
ii capitoli LXX-LXXXXII cassati con righe.
32

LXXXIIII. De fossato cavando de Rovereto. (c. 88v)
LXXXV. De conpellendis hominibus de Baysio emere quamdam peciam
terre domini Alberti de Foliano. (cc. 88v-89r)
LXXXVI. De dugale cavando qui dicitur flumixellus a capite campi
domini Mathei Meliorati. (c. 89r)
LXXXVII. De aqua Richoi de Monte Marçellino derivanda et currenda
ad utilitatem hominum terras et possessiones in eadem contrata. (c. 89r)
LXXXVIII. De strata tavellanda que est inter domum domini Princivali
de Menoço et filiorum domini Guidoberti. (c. 89r)
LXXXVIIII. De abassanda tavellata de contrata jj domini Gerardi Varoli.
(c. 89r-v)
LXXXX. (c. 89v)
LXXXXI. (c. 89v)
LXXXXII. (c. 89v)
jj de contrata nell’interlinea con segno di richiamo.
33