GE Biblioth. pub. et univ - Archive ouverte UNIGE
GE Biblioth. pub. et univ - Archive ouverte UNIGE GE Biblioth. pub. et univ - Archive ouverte UNIGE
307 EPI8TOLAE 4108—4112 308 angustia, sio laborante optimo nostro parente, D. Calvino, at nee eius agonas, nee eius constantiam tibi possim perscribere. Yult omnino Dominus ineigne tum vitae tum mortis vere fortis exemplum in uno homine demonstrare ingrate et perverso huic saeculo. Utinam nos soletur Dominus, et det nobis omnia ad ipsius gloriam referre. Ex Gallia nihil novi. Intra mensem Lugdunum *) venturus rex putatur. Multae utrinque suspiciones, et utinam ne inde aliquid mali oriatur. Amiraldum eum fratribus speramus eo venturum. 2 ) Si qua spes est de foedere, rogavi Linerum nostrum nt tibi nostram sententiam exponeret. Brentio omnino respondebo s ) et, ut spero, quod minime volet. Bene vale, mi pater, Dominus Iesus te servet. Fratribus et collegia multam salutem. Genevae 13. Maii. 4109. IONVILLAEUS WOLPHIO. Tuus Beza. Venu summa dies et inéluctàbile fatum. (Ex autographo Bibl. civic. Turio. P. 39, olim Bpp. Tom. IV. fol. 345.) — Quod addam in praesentia non habeo, nisi quod non sine summo moerore et lacrymis cogor adscribere D. Cahinum, plus quam parentem meum, in dies animam trahere et gravissimis ac varus doloribus confici. Genevae 13. Mai 1564. Carolus Ionvillaeus tuus. S. Mi frater, in hoc nostro luctu, paullatim a nobis migrante et ad Dominum accedente fideli et magno illo Dei servo D. Calvino, illud quoque me magnopere consolatur, quod scio me et doctrina et animis cum fidelibus ecolesiis et veris pastoribus prorsus consentire, ac me quoque ministerinmque meum, tibi, mi frater, tuique similibus curae esse. 4110. Obsecro igitur, ut me, sicut facis, âmes et quoniam MARCUARDÜS BULLINGERO. ita opus est multo magis quam antea et preoibus et consilio quoque me tam periculosum et tempes- Calvinus fere moriens senatui et civibus vàledixit. tuosum mare ingressum iuves. 4108.1) N. 4098. 4106. 2) Non venu. 3) N. 4095. 4102. (Ex autographo Arch. Turio. Plut. VI. Vol. 117b, olim Serin. C. Epp. Tom. H. fol. 522. — Simler. Vol. 109.) Yirtute et pietate ornatissimo viro D. Huldrioho Bullingero, Tigurinae ecelesiae pastori fidelissimo domino et patri meo yenerando. Tiguri. Pidelis ille Dei servus, D. Calvinus, singulare olim in vita, nunc vero in morte, virtutum egregiarum exemplum, vergit quotidie ad interitum. Quamvis in Dei potestate sit eum restituere. Delatus est his diebus, ut audimus, in senatum, ') ubi insignem ad senatores et oives orationem habuit, 2 ) simulque eis vàledixit. Ita sunt, meo quidem iudioio, irae in nos divinae vestigia non obscura, quod tarn exiguo temporis spatio tot egregia organa nobis sublata sint. Tu itaque, mi pater, in quo ecolesiae sincerioris spes maxima reposita est, vive et vale féliciter. Lausannae 22. Maii 1564. Tuus ex animo Blasius Marcuardus. 4111, BEZA HALLERO. Genevae omnia bene, dummodo et Calvinus. In Gallia non item. Inter Cantones evangelicos foedus sanciendum videtur. (Ex apographo Bibl. civ. Tnric. F. 46, olim Epp. XI. fol. 563. Simler. Vol. 109.) 4110. 1) Mireris Lausannenses intégra même eîapso tam partim accurate rescivisse quae Genevae gesta fueranl. Senates in aedes Càfoini se contulit. {Beg. du Conseil 27. Apr.) 2) Opp. IX. 887.
309 1564 MAL 310 De rebus nostris. Satis recte omnia, nisi illud unum obstaret, deplorata videlicet Calvini nostri vita. Orescit enim sohola. ') Fortes sunt, Dei gratia, omnium animi et pax alta, quantumvis asperse audiantur minae. In Gallia valde metuo, ne alio quam religionis praetextu ecclesiarum quantulacumque libertas imminuatur ac tandem etiam ad miserrimum statum redigantur. 2 ) Nihil posset autem magis remedio nos iuvare, quam si foedus commune vobiscum quoque et cum reliquis evangeUcis Cantonibus sanciretur, ea conditione inprimis, ut inviolabile pacis edictum servaretur. Qua de re alias fortasse. Est autem vobis cum perfidissimo homine negotium. 8 ) Alter, recens illi adiunctus, integrior est, ut opinor. Sed rerum potius quam personarum habenda est ratio. Verum de his, ut dixi, alias. Yale. Genevae 24. Maii 1564. 4112. BEZA BULLINGERO. Cahinus icmt animam ducit. Addit nonnuUa de rébus Gàllicis et colloquio Maulbronnensi, deque sua cum Omnipraesentialïbus quos dicit conbroversia. (Ex autographo Cod. Genev. 117, fol. 229.) Eximio Christi servo D. Henrico Bullingero patri mihi plurimum observando Tigurinae eoclesiae vero fido pastori. Tiguri. S. Habeo tibi gratiam, mi pater, de amantissimis tuis Uteris, *) et quemadmodum mones Deum precor ut, quandoquidem eo me vooat, eas mihi vires suggérât quibus ad tantum onus sustdnendum 4U1. 1) N. 4105. 2) Hic metus minime vanus fuit. Supervenerunt d. 24. Iunii Nouvelle déolaration da Boy sur l'Bdit de Pacification, et d. 4. Augusti Déolaration en interprétation de l'Bdit dn 19. Mars 1562 {Mém. de Condé I. 143. V. 160) quibus condones vel in urbibus antea in hoc re liberie vetabantur quamdiu aula ibi commoraretur, et civibus eseteris interdictum est ne concionibus in domibus nobüium habitis intéressent, porro etiam synodi et pecuniae cölligendae prohibebantur. {Hist, des choses mém. p. 296.) 3) Legato regio cf. N. 4068. 4116. De nomine ambigu mus. Buchat VU. 61 praebet D. d'Orbais, Simlerm in mar- gine D. de BeUievre. Episcopus Lemovicensis demum m.Augusto cum D. de VieiUeviïïe ad foedus renovandum adfuit. (Ruchat VII. 54.) 4112.1) N. 4107. opus est, ut si non utilis admodum, attamen fidelis ad extremum inveniar. Calvinum nostrum magis ac magis ad aeternam illam pacem properantem nudius tertius salutavi tuo nomine, eique tuas et totius vestrae ecclesiae assiduas pro ipso preces commemoravi. Ago, inquit, gratias optimis fratribus, quorum recordatione nunc quoque reficior. Et mox non sine lacrymis, Serva, inquit, Domine, fidèles servos tuos et eorum preces exaudi, sed hactenus, si placet, ut brevi tecum esse possim. Ita sensim deficit bonus ille vir, sed non sine acerrimis doloribus, quos tarnen Dei gratia incredibili patientia sustinet, 2 ) assidue ad Dominum suspirans. 8 ) Nos interea gemimus, et orbitatem nostram deploramus. Sed in Domino confidimus, quem nos tanto potentius speramus affuturum quanto sumus ipsi imbeoilliores. De Galliois ecclesiis. Provinciales eoclesiae 4 ) iam tandem inoipiunt instaurari, et de crudelissimis aliquot latronibus sumptum est supplicium. Plerique ex eorum sociis in ditionem Avenionensem profugerunt, ubi adhuc est in armis Fàbricius, *) pontificis nomine crudeliter pios omnes persequens. Occitani e ) fratres nihilo melius habent, quamvis vicenis minimum Uteris iussus fuerit eorum gubernator ex edicti formula cum eis agere. In quadam 2) Ecce pontifkiorum ridicula commenta de agonia viri: Calvin mourut le ionr de la Feste Dien. Anlcnns ont dit qu'A mourut enraigé et qu'il fat lyé deux iours en ang poteau et quil se mangeoit les mains. Mais les aoltres dient qu'il n'en est riens. Haec ergo in aula regia Lugduni cvrcumferebantur. {Lettre de Sarron du 16. juin, in Mém. de Condé DI. 204.) 3) Beza in Vita: Tot morbis oppressum nemo ne voculam quidem audivit emittentem forti nedum christiano viro indignam. Tantum ocalos in eoelam attollens: Usque qno, inquiebat, Domine. Idem Préf. de Josué: Sa maladie jusques à la mort ne fut qu'une continuelle prière, nonobstant ses douleurs oontianelles, ayant souvent en sa bouche ces mots da Fs. 39: Taoui Domine quia feoisti. Une antre fois il disoit dn oh. 38 d'Isaïe: Oemebam sicut columba. Une antre fois parlant à moy il s'eaeria à Dien et dit: Seigneur ta me piles, mais il me suffit que c'est ta main. 4) In Provinaa instituta fuit 24. Nov. 1563 nova Commission de justice, praeside Bertr. Prévost Sgr. de Morgan, quae etiam in Catholicos severius procedebat. L'effroi s'empara de tons ceux qui avoient profité de la guerre poor se livrer à des ezoès, et poussa, dit Pernssis (Hist, des guerres da comté Yenayssin, de Provence etc. dans d'Aubais et Menard, pièces pour servir à l'hist. de France I. Par. 1759) pins de 2000 catholiques à quitter la Provence poor se jeter dans le Comtat. Le comte de Tende, Biron et le Parlement ob tinrent dn vice-légat et de Fabrice Sérbelloni l'extradition de ceux qui s'étaient réfugiés à Avignon et à Oarpentras et ils parurent en criminels devant leurs nouveaux juges. {Lambert, hist, des guerres de rel. en Provence I. 216.) 5) Sérbelloni. 6) Cf. Lettre dn Boy à M. de Danville (fils du Conné table) gouverneur da Langaedoo par laquelle il lay ordonne de faire observer l'ordonnance pour le maintien de la tranquillité du Royaume. {Mém. de Condé IV. 648.) 20*
- Page 115 and 116: 205 1563 DEOEMB. • 206 regantur.
- Page 117 and 118: 209 1563 DEOEMB. 210 quos insontes
- Page 119 and 120: 213 1563 DBOEMB. . 2U mento quod Aq
- Page 121 and 122: 217 1563 DBOEMB. 218 depuis: mais p
- Page 123 and 124: 221 1563 DECEMB. 222 eBcrire pour e
- Page 125 and 126: 4064. COÜRTOYS OALVINO. Novae stat
- Page 127 and 128: 229 1564 IANUAR. 230 quod est in Rh
- Page 129 and 130: 233 1564 IANÜAR. . 234 , Sur tout,
- Page 131 and 132: 287 1564 IANUAR. 238 audio revixiss
- Page 133 and 134: 241 1564 IANUAR. 242 4071, De Neufc
- Page 135 and 136: 245 1564 IANUAR. 246 aultrement vou
- Page 137 and 138: 249 1564 IANUAK—FEBRUAR. 250 gous
- Page 139 and 140: 253 1564 FEBRUAR. 254 mihi praesori
- Page 141 and 142: 257 1564 FEBRUAR. 258 4080. SPINA C
- Page 143 and 144: 261 1564 MART. 262 Tomit convicia,
- Page 145 and 146: 265 1564 MART. 266 verende in Chris
- Page 147 and 148: 269 1564 MART. 270 et meß propres
- Page 149 and 150: 273 1564 MART. . 274 de la terre, p
- Page 151 and 152: 277 1564 MART.—APRIL. 2#8 Clariss
- Page 153 and 154: 281 1564 APRIL. 282 tum est urbi eq
- Page 155 and 156: 285 1564 APRIL. " 286 tuuB Ioannes,
- Page 157 and 158: 289 1564 APRIL. 290 circumclusi ten
- Page 159 and 160: 293 1564 APRIL. 294 rum ainnt Sabau
- Page 161 and 162: 297 1564 APRIL. 29S calamitas, Calv
- Page 163 and 164: 301 1564 APRIL.—MAL 302 escus. Et
- Page 165: 305 1564 MAL 306 hactenus omnes imp
- Page 169 and 170: 313 1564 IUN. 314 4113. FAREL A LIB
- Page 171 and 172: 317 1564 IUN. 318 4116. interdictum
- Page 173 and 174: 321 1564 IUN. 322 turbulentis tempo
- Page 175 and 176: 325 1564 IUN. 326 eas quas hie vir
- Page 177 and 178: 329 1564 IUL. 330 troversia, ex qui
- Page 179 and 180: 333 1564 IUL. 334 lorum immortali,
- Page 181 and 182: 337 1564 IUL. * 338 rerum omnium fa
- Page 183 and 184: 341 15G4 IÜL. 342 missus, ascendit
- Page 185 and 186: 345 1564 IÜL. 346 „spes, haeo Ve
- Page 187 and 188: 349 1564 IUL. 350 affectum, veramqu
- Page 189 and 190: 4127. IONVILLABÜS BULLINGERO. De e
- Page 191: SUPPLEMENTUM THESAURI EPISTOLICI CA
- Page 194 and 195: 363 EPISTOLAE 4131—4134 364 413t
- Page 196 and 197: 367 BPISTOLAB 4134—4137 368 et de
- Page 198 and 199: 371 EPISTOLAE 4138-4141 372 4138. C
- Page 200 and 201: 375 BPISTOLAE 4141—4144 376 dicun
- Page 202 and 203: 379 EPISTOLAE 4144—4146 380 opera
- Page 204 and 205: 383 EPISTOLAE 4147—4149 384 4147
- Page 206 and 207: 387 EPISTOLAB 4149—4152 388 istic
- Page 208 and 209: 391 EPISTOLAE 4152—4154 392 A Mon
- Page 210 and 211: 395 EPISTOLAE 4154—4155 bis 396 Q
- Page 212 and 213: 399 EPISTOLAE 4155 bis—4158 400 f
- Page 214 and 215: 403 EPI8TOLAE 4158-4161 404 rursus
309 1564 MAL 310<br />
De rebus nostris. Satis recte omnia, nisi illud<br />
unum obstar<strong>et</strong>, deplorata videlic<strong>et</strong> Calvini nostri<br />
vita. Orescit enim sohola. ') Fortes sunt, Dei<br />
gratia, omnium animi <strong>et</strong> pax alta, quantumvis asperse<br />
audiantur minae. In Gallia valde m<strong>et</strong>uo, ne<br />
alio quam religionis pra<strong>et</strong>extu ecclesiarum quantulacumque<br />
libertas imminuatur ac tandem <strong>et</strong>iam ad<br />
miserrimum statum redigantur. 2 ) Nihil poss<strong>et</strong> autem<br />
magis remedio nos iuvare, quam si foedus commune<br />
vobiscum quoque <strong>et</strong> cum reliquis evangeUcis Cantonibus<br />
sancir<strong>et</strong>ur, ea conditione inprimis, ut inviolabile<br />
pacis edictum servar<strong>et</strong>ur. Qua de re alias<br />
fortasse. Est autem vobis cum perfidissimo homine<br />
negotium. 8 ) Alter, recens illi adiunctus, integrior<br />
est, ut opinor. Sed rerum potius quam personarum<br />
habenda est ratio. Verum de his, ut dixi, alias.<br />
Yale. Genevae 24. Maii 1564.<br />
4112.<br />
BEZA BULLIN<strong>GE</strong>RO.<br />
Cahinus icmt animam ducit. Addit nonnuUa de<br />
rébus Gàllicis <strong>et</strong> colloquio Maulbronnensi, deque sua<br />
cum Omnipraesentialïbus quos dicit conbroversia.<br />
(Ex autographo Cod. Genev. 117, fol. 229.)<br />
Eximio Christi servo D. Henrico Bullingero<br />
patri mihi plurimum observando Tigurinae eoclesiae<br />
vero fido pastori.<br />
Tiguri.<br />
S. Habeo tibi gratiam, mi pater, de amantissimis<br />
tuis Uteris, *) <strong>et</strong> quemadmodum mones Deum<br />
precor ut, quandoquidem eo me vooat, eas mihi<br />
vires suggérât quibus ad tantum onus sustdnendum<br />
4U1. 1) N. 4105.<br />
2) Hic m<strong>et</strong>us minime vanus fuit. Supervenerunt d.<br />
24. Iunii Nouvelle déolaration da Boy sur l'Bdit de Pacification,<br />
<strong>et</strong> d. 4. Augusti Déolaration en interprétation de l'Bdit<br />
dn 19. Mars 1562 {Mém. de Condé I. 143. V. 160) quibus<br />
condones vel in urbibus antea in hoc re liberie v<strong>et</strong>abantur<br />
quamdiu aula ibi commorar<strong>et</strong>ur, <strong>et</strong> civibus es<strong>et</strong>eris interdictum<br />
est ne concionibus in domibus nobüium habitis intéressent,<br />
porro <strong>et</strong>iam synodi <strong>et</strong> pecuniae cölligendae prohibebantur.<br />
{Hist, des choses mém. p. 296.)<br />
3) Legato regio cf. N. 4068. 4116. De nomine ambigu<br />
mus. Buchat VU. 61 praeb<strong>et</strong> D. d'Orbais, Simlerm in mar-<br />
gine D. de BeUievre. Episcopus Lemovicensis demum m.Augusto<br />
cum D. de VieiUeviïïe ad foedus renovandum adfuit. (Ruchat<br />
VII. 54.)<br />
4112.1) N. 4107.<br />
opus est, ut si non utilis admodum, attamen fidelis<br />
ad extremum inveniar.<br />
Calvinum nostrum magis ac magis ad a<strong>et</strong>ernam<br />
illam pacem properantem nudius tertius salutavi<br />
tuo nomine, eique tuas <strong>et</strong> totius vestrae ecclesiae<br />
assiduas pro ipso preces commemoravi. Ago, inquit,<br />
gratias optimis fratribus, quorum recordatione<br />
nunc quoque reficior. Et mox non sine lacrymis,<br />
Serva, inquit, Domine, fidèles servos tuos <strong>et</strong> eorum<br />
preces exaudi, sed hactenus, si plac<strong>et</strong>, ut brevi tecum<br />
esse possim. Ita sensim deficit bonus ille vir,<br />
sed non sine acerrimis doloribus, quos tarnen Dei<br />
gratia incredibili patientia sustin<strong>et</strong>, 2 ) assidue ad<br />
Dominum suspirans. 8 ) Nos interea gemimus, <strong>et</strong><br />
orbitatem nostram deploramus. Sed in Domino<br />
confidimus, quem nos tanto potentius speramus affuturum<br />
quanto sumus ipsi imbeoilliores.<br />
De Galliois ecclesiis. Provinciales eoclesiae 4 )<br />
iam tandem inoipiunt instaurari, <strong>et</strong> de crudelissimis<br />
aliquot latronibus sumptum est supplicium. Plerique<br />
ex eorum sociis in ditionem Avenionensem<br />
profugerunt, ubi adhuc est in armis Fàbricius, *)<br />
pontificis nomine crudeliter pios omnes persequens.<br />
Occitani e ) fratres nihilo melius habent, quamvis<br />
vicenis minimum Uteris iussus fuerit eorum gubernator<br />
ex edicti formula cum eis agere. In quadam<br />
2) Ecce pontifkiorum ridicula commenta de agonia<br />
viri: Calvin mourut le ionr de la Feste Dien. Anlcnns ont<br />
dit qu'A mourut enraigé <strong>et</strong> qu'il fat lyé deux iours en ang<br />
poteau <strong>et</strong> quil se mangeoit les mains. Mais les aoltres dient<br />
qu'il n'en est riens. Haec ergo in aula regia Lugduni cvrcumferebantur.<br />
{L<strong>et</strong>tre de Sarron du 16. juin, in Mém. de<br />
Condé DI. 204.)<br />
3) Beza in Vita: Tot morbis oppressum nemo ne voculam<br />
quidem audivit emittentem forti nedum christiano viro<br />
indignam. Tantum ocalos in eoelam attollens: Usque qno,<br />
inquiebat, Domine. Idem Préf. de Josué: Sa maladie jusques<br />
à la mort ne fut qu'une continuelle prière, nonobstant ses<br />
douleurs oontianelles, ayant souvent en sa bouche ces mots da<br />
Fs. 39: Taoui Domine quia feoisti. Une antre fois il disoit<br />
dn oh. 38 d'Isaïe: Oemebam sicut columba. Une antre fois<br />
parlant à moy il s'eaeria à Dien <strong>et</strong> dit: Seigneur ta me piles,<br />
mais il me suffit que c'est ta main.<br />
4) In Provinaa instituta fuit 24. Nov. 1563 nova<br />
Commission de justice, praeside Bertr. Prévost Sgr. de Morgan,<br />
quae <strong>et</strong>iam in Catholicos severius procedebat. L'effroi<br />
s'empara de tons ceux qui avoient profité de la guerre poor<br />
se livrer à des ezoès, <strong>et</strong> poussa, dit Pernssis (Hist, des guerres<br />
da comté Yenayssin, de Provence <strong>et</strong>c. dans d'Aubais <strong>et</strong> Menard,<br />
pièces pour servir à l'hist. de France I. Par. 1759) pins<br />
de 2000 catholiques à quitter la Provence poor se j<strong>et</strong>er dans<br />
le Comtat. Le comte de Tende, Biron <strong>et</strong> le Parlement ob<br />
tinrent dn vice-légat <strong>et</strong> de Fabrice Sérbelloni l'extradition de<br />
ceux qui s'étaient réfugiés à Avignon <strong>et</strong> à Oarpentras <strong>et</strong> ils<br />
parurent en criminels devant leurs nouveaux juges. {Lambert,<br />
hist, des guerres de rel. en Provence I. 216.)<br />
5) Sérbelloni.<br />
6) Cf. L<strong>et</strong>tre dn Boy à M. de Danville (fils du Conné<br />
table) gouverneur da Langaedoo par laquelle il lay ordonne<br />
de faire observer l'ordonnance pour le maintien de la tranquillité<br />
du Royaume. {Mém. de Condé IV. 648.)<br />
20*