23.04.2013 Views

Rôles gascons - Francescas.info

Rôles gascons - Francescas.info

Rôles gascons - Francescas.info

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

COLLECTION<br />

Dl-<br />

f.-() ^ ^^''<br />

G\.<br />

DOCUMENTS INEDITS<br />

SI H i;iiisT()iHi: i)K fi5\>(:e<br />

PDBLIKS l'Ail LES SOINS<br />

DU MIMSTHE DE I/I^STUICTIO^ l'LBIJQlIE


l'iii' ;iiii'ti' du 17 riovi'inhri' i!^;)i. M. If Miiii'^ln' di' l'iasliiiiliou |)ubli(|iit' et di'> l)i'au\-arts.<br />

sur lii |)io|)()sitioii du (loiuili- des li',i\:nj\ liisl()ri(|ui'^ l'I scientili([n('s. a ordoiino do [loursiiivri'.<br />

dans la Collection de dotiimi'iit'- ini''dils iclalilsà rHistoirc di' i'^aiice, la puhlicalioii do /W/cs<br />

irtixcoiis , (ît en a cliarjii'' M. (Iharii's Bininvr. uiaili'i' de confôreiicos à l'IV'olf des hautes éludes.<br />

\I. Paul Mevku. membre de l'instilul el du (iiiuiiti'. a éti' nomiûi' roiuniissaire res|ionsal)le<br />

de (Hftie |julili


RÔLRS GASCONS<br />

TRVNSCIUTS KT PUBLIES<br />

CIIAlîLKS BÉMOM<br />

DlRECTEin ADJOINT A I/KCOI.K l'IUTHjlK DKS IIAUTKS KTIIDKS<br />

(SKCTIOV D-IIISTOIRE KT DE l'llll.OI.O(;IK |<br />

rOMK DKlXlKMi:<br />

i-j7:ur2'.»o<br />

PARIS<br />

IMPlUMKlUi: NATIONALE<br />

M DCCCC


1)C<br />

Gfl


PUKFACE.<br />

i^e lonie 1 (U-s liùles jfoscons , publié jkii- M. Fiiiii(is([iie-.Mi(-licl, a paiii (ui i885.<br />

lin siip[)léincnt à ce volume a paru on 1896. A ce moment, la copie des actes<br />

d'Edouard l'\ transcrits sur ces mêmes rôles, était terminée et l'impression com-<br />

mençait. S'il a lallu plus de rpiatre années pour cpie le présent volume lût achevé<br />

d'imprimer', cela lient à des circonstances qu'il serait long et oiseux d expli(pier:<br />

du moins léditeur croil-il pouvoir dire qu'il n'en est pas responsable.<br />

Les actes relatils au rèfjne d'Edouard 1'' rempliront deux volumes; le premier<br />

(tome II de la série) s'arrête avec le rôle de la dix-liuilièmc année et se rapporte<br />

aux années 1 2y.'}-i 290. Le second contiendra les actes lelatiis a la seconde<br />

moitié du règne, une introduction détaillée el la lable des matières.<br />

(lomme il a été dit dans l'introduction au supplément précité, les Râles i>ascons<br />

changent de caractère avec Edouard 1"'. Au lieti de contenir les acies de toute<br />

natui'e émanés de la chaiicelleiie rovale quand le loi était en (iu\enne. ils ne<br />

contiennent plus que les actes relatils à 1 administration de la province, aussi<br />

bien pendant le séjour du roi que lorsi[u il était loin. Les exceptions ri cette règle<br />

sont très peu nombreuses-. En outre, les rôles particuliers à la Gascogne lorment<br />

maintenant une série presque sans lacunes; pendant tout hî règni; d'Edouard I".<br />

il y a peu d'années où il n'ait été tenu un de ces rôles. Il n'y en a point, par<br />

exemplt!. j)our la première année, où le roi était encore en Palestine, ni ])Our<br />

les années w et \vi' ( 1 a8()-i 287 ). où Edouard l", absoibé [lai' les alFaires<br />

d'Esjjagne, qu'il était venu surveiller de près, au pied même des Pyrénées, eut<br />

'<br />

IjO volume en cours d'irnprossioii a cepcndanl<br />

|)U(;trfi feuiUoti^ el utilisé par M. Detaville I.e liouK<br />

pciur le tome Itl fie son t'.arlutiiirefréiiéral de l'ordre<br />

des Uospitaliers de Siiiiit-Jean-de-Jérusnlim (voir tes<br />

II"' lTs'i, i3/ii), et |)ar M. (iavrilovilcli ( Le traité<br />

de Paris en /sJo, passim ).<br />

' Je citerai tes n°' i;}!,') (qui est un taril lio<br />

droits il iiniporialiou de certaines marclian(tises.<br />

accordi; |)ar le loi à la ville de tieiel'ord), liiS-.!-<br />

i'.W(), l'ilVi, 1^90-1499, etc.<br />

' Kncore , en ce qui concerne lanrii'e \vi , doit-on<br />

dire que plusieurs chailes.


„<br />

PHEFVCK.<br />

sans (loutf peu de loisir |)i»ur réj;ler celles de la province. Ces interru|)fioiis<br />

l'orc/'cs ne iiiiisciil. pas à l'impression d'ensemble qui se dégage des documents.<br />

S'il y nuuKiuiMpiehpies pierres, on peut toujours dire que le monument est complet '.<br />

Les rôles dont la suite compose le présent volume son! fort inégaux de dimen-<br />

sion et, i)ai' conséquenl. d'importance. Celui de la (juatoi/ième année contient<br />

une seule peau de parchemin et seulement douze chartes royales. Celui delà dix-<br />

seplième, au contraire, a dii ètic dédoublé : la première partie compte dix-sept<br />

peaux de ])arcliemin, et la seconde vingt. La moitié du voluiue est occupée par<br />

les actes de l'année i 388-1 tîSc); ils se rapportent aux derniers mois du séjour<br />

d Kdouard 1^' en Guyenne, et ils attestent l'extraordinaire activité que ce roi<br />

déploya avant de quitter une province où il avait fait son apprentissage d'admi-<br />

nistrateur et qu'il ne devait plus revoir.<br />

Sur- ces mêmes rôles, les clercs de la chancellerie royale ont aussi, à partir<br />

d(' i->~Ç}. transcrit les actes relatifs à iadministration du Ponlhicu, comté dont<br />

venait d'hériter la reine Alii'noi', femme d'Edouard I"''. Presque toujours ces acti's<br />

ont été écrits au dos des rôles, et la plupart sont rédigés en français. On a cru<br />

devoir les publier séparément. Ils pai'aitront à la fin du prochain volume. Celte<br />

disposition a paru de nature à facililer les l'echerches des historiens.<br />

Je ne saurais attendre la lin, peut-être encore lointaine, de la ])ublication des<br />

actes <strong>gascons</strong> d'Edouard I" pour remercier les érudits (pii m'y ont aidé. Sans<br />

oublier M. Alontague Burrows, qui n'a cessi'delui porter un intérêt quasi paternel,<br />

ji' dois rap|)e,ler mes obli;;a(ions euvers l'administration du P. Iiecord Ollice<br />

k Londres : grâce aux <strong>info</strong>rmations qu'ont bien voulu me fournir M. Hubert Hall<br />

et le ffDepuly keepern, sir Maxwell Lyte, j'ai pu replacer à sa vraie date un rôle<br />

qui, dans les anciens inventaires, avait été attribué ])ar erreur à la dixième année<br />

d'Edouard 1"-. En France, j'ai pu mettre à [jrofit d'utiles renseignements, ceux<br />

par exemple qui m'ont été fournispourDax par M. François Abbadie \ pourCastel-<br />

' Ajoutons<br />

(|ue la plupail dos (Incnmi'iils |jii-<br />

' Voir la noie du n" i.<br />

Ijlii's diins le présenl volunii' sont inôdils. Siirli's Je dois ajoiilor (|ue j'ai en eons(aniriicnt sous la<br />

i8/i'i inuuéi'ds (iiinl il se coniposi', moins de i.")0 main le da/enilnr of paient rolls, où sont analystes.<br />

onl él('^ édilt's ailleurs, nolaromenl dans liymer, d'a|)i-rs letu' ordre d'insrriijtion, tous les aeles tran-<br />

(laris les Airliires liixloriijuc>i ili- la (iiioiiile, el dans scrils sur les rôles des lettres |)alenles de 1280 ;i<br />

les Lctires de roi.s et iriiies de (iliauipollion-ri(j;ear. i-^[)"- !«' pnldicalioa de ces Calendurs fait le plus<br />

.l'en ai in(lii[U(' iSç), mais j'ai omis de noter fpie ,i;iand hoiuieuià l'administration du P. Itecord Ollice.<br />

les n" 6.50. (').")i, (J.5-.>. et 051) ii;;urent di'jii dans le<br />

recueil pririlt'de litiampollioii-Fig-eac. t. 1, p. 'ii'.\.<br />

' Voiries n"' 1 178, iSaS, i.'iyli.


iiau-siir-Giipip par M. llityiiioiid Bazin ', j)oiir lioidcaux et le Bordelais par<br />

M. \ii à leur savante obligeance. La présente publication y<br />

aurait beaucouj) gagné'.<br />

Mais mon pi incipal témoignage de reconnaissance doit être réservé à i\l. Paul<br />

Meyer, membre de l'Institut et directeur de l'Kcole nationale des chartes, (pii a<br />

suivi mon travail avec une attention jamais lassée. On lui devra en |)arliculier<br />

de pouvoir lire le texte correct et heur(!useuient commenté de certains actes rédi-<br />

gés eu dialecte bordelais, notamment la diaite des coutumes de Puymirol en<br />

Agenais'. Je ne pouvais mieux terminer- cette brève prélace (pi'en rappelant son<br />

dévouement à la science el a lexacte vérité.<br />

' Voir<br />

!o 11' 1 097. — CVsl à M. Hayraond Bazin<br />

(|iie je dois d'avoir idenlilié sùrciiioiit le nnm rie l;i<br />

l)aslidc dont les coutumes ont dlésijjnalfe au 11° .')(>.<br />

' Voir les i\" 1 081 , 1 0()-'. . 1 ^-ifi , 1 .'iSs . ) .5()H.<br />

' Je dois à M. l'aul \ iollel . meml)re<br />

de rinsliliit<br />

et professeur à i tlcole des cliarles, d'avoir pu<br />

d(Heriniiier avec précision les lenvois juridirpii's<br />

contenus par exemple dans les n°' 87(1 el


ifl"<br />

.ll..r :<br />

I.


ROLES GASCONS.<br />

—e^-c-<br />

1<br />

r.OTULLS VASCOME<br />

DE A^.MS REG.M REGIS EDWARDI I SECL>DO ET TERCIO '.<br />

MtUimVNA 11.<br />

1. Rcx seiicscallo suo Vasconie, salulem. Maii-<br />

' Au DIS., le titre suivant a été ajouté par une main mo-<br />

derne : liotitlus Vascouif tlo anno decimo lùtvcurdi primi. Sur la<br />

foi (le retto indication , ont l't*'- attrilinOs à rnniiéc i2Si-iq8-j<br />

(anno decimo) sept ados de notre n)lo, montionnés par Th.<br />

Carie dans son Calalogm (rorrcspoiidanl aux n°' C, 7, i3,<br />

17,2.'), 37 cl 3i qui suivent), cl deui autres publiés dans les<br />

Anhives historiqmt de lu Gironde (n" 4 et a'i), d'après les<br />

copies prises au siècle dernier par Bri'*qui(jny. Cependant il<br />

est certain que le rcMe est mal daté : au lieu d'appartenir à<br />

la dixième année d'Kclouard l", les actes qu'il renferme so<br />

rapportent .^ la fin de la dcu.iièmeannceetau commencement<br />

de la troisième du même règne ; ils sont compris entre le<br />

C) novembre 1374 (anno ieaindo) et le 17<br />

juin 1370 [uniio<br />

tercio). Au lieu de compter comme lo septième dans la série<br />

des rôles ijascons pour fMouanI \", il doit en tenir la tito.<br />

Plusieurs arguments établissent la léj;ilimité de la place<br />

qu'il convient d'assiguor au présent rôle :<br />

1" En deux endroits<br />

(n** 30 et 33), des faits, qui ont été ordonnés ou exécutés<br />

pendant l'année courante , sont indiqués sur notre rilo comme<br />

appartenant à la seconde année. 3° Les loi^lilés d'où les actes<br />

.sont datés indiquent des déplaccuienls du roi en 13-4-137,'),<br />

et non en 1381-1383. Il élait en effet ù Norlliampton les G ,<br />

10, 11, 13 et i.H novembre (n°' 1, 30, 33, 34) et à lllilTc<br />

le 34 (n° 35); or quatre .ictes publiés dans Rymer d'après<br />

les ri)!es des lellros patentes et closes prouvent que le roi<br />

fut dans ces localités à ces mômes dates eu 1374; au con-<br />

BOLEâ CLSCOSS. II.<br />

(1274-1275.)<br />

(lanitis \obis ipiod per sacraïuenltiin pi'oboium iH<br />

logaliiiin lioininuin, por quos ici veritas iiieliiis<br />

sciri polcril, oxtcndalis oiuiics terras el loiiciiieiila<br />

traire, en novembre 1381, il était à Westminster (lljmer),<br />

et , en novembre 1 383 , à Rliuddlan en Galles ( Caleudar of the<br />

patent rollt. F-ditard I, 13S1-1393).<br />

3° Les personnages en<br />

charge nommés dans nos actes ne l'étaient plus en 1381-<br />

1383. Ici le sénéchal do Gascogne est partout Luc de Tany,<br />

qui, nommé le jjuin 1373 (Rynior), fut remplacé en jan-<br />

vier 1379 par Jean do Grilly ( comp. plus loin les i


2<br />

|i(>i' vos iiinjiistro Johanni Dominici assignata de<br />

ijrcii'plo iKislro : quanliim videlicet valeant pcr<br />

aiuiiim in ilominicis sprviciis, paagiis, redditibus<br />

('.[ consueludinibiis, et oranimodis aliis exitibus<br />

tene; dih'genter eriain inquiratis valorem teire seu<br />

fori'sie noslre prope Burdegalain intei' rivum de<br />

AiTidms ' iH vaduni de Petra Longa ' et inter ten-as<br />

Gayllaidi de Solario, Pelri Gondomerii, Hospitaiis<br />

di' Itardenak' et iter de Lougonio , et eciam valo-<br />

rem terre de Botie , dyocesis Caturcensis , quantum<br />

vidclicel valeant per anuum in omnibus exitibus.<br />

Et [)reiliclas extenlam et inquisicionem disliucle et<br />

aperle factas nobis sub sigillo vestro et sigillo eorum<br />

per quos facte fueriat siue dilacione mittatis, et<br />

hoc brève. T. R. apud Northampton., .xij. die No-<br />

venibris [anno secundo. 1374].<br />

2. Rex omnibus, etc., saliilem. Seiatis quod<br />

dedimus dilecto et fideli nostro Luce de Tany,<br />

seruscallo nostro Vasconie, plenam et liberam<br />

potestatem ac spéciale mandatum tractandi et<br />

(irdiiiandi ac faciendi, niodis quibus vidrrit expe-<br />

diie. ul castrum de Lurde ''<br />

et castrum de Aero-<br />

fail disparaître l'erreur commise psr les anciens archivistes.<br />

Désormais, il n'y aura plus à regretter de lacune dans ci'tte<br />

série, qui commence trois mois après le retour d'Edouard V<br />

dans son royaume (a aoùtia7'i).<br />

' Ruisseau d'Ars, (|ui ])assc à T;doiico, dans la biiiliouc<br />

de Boi'deaux.<br />

'^ La carte de rÉt;it-inajoc et celle de Cassini maripifiit<br />

le moulin de Peyrclonjjue sur l'Eau-Blanclic, ruisseau ijui<br />

passf à lîègU'S.<br />

" Cardenac, entie lus ruisseaux d'Ars et d'Eau-Blanclie.<br />

La l'^rre de Botic, au diocèse de Caliors , n'a jias clé iden-<br />

liDée.<br />

" Lourdes (Hautes- Pyrénées). Le cliàteau de Louides avait<br />

été lionne i)ar le conilr de Bigorrc, Es([ni\at de Cliabanais,<br />

à Simon de .Montfort. Après la mort de ce derniei', son lils<br />

Simon le Jeune, le céda, avec tous s. s droits en Bigorrc, à<br />

Thibaut de Champagne, roi de Navarre (Bémont, Simon de<br />

Mniilfort, p. 71) et Si). Le roi Thibaut occupait encore le<br />

chàl^au ou l'iGy (Olini , t. 1, p. 77S). D'autre part, le roi<br />

d'An|;l('lcrn' fondait ses prétentions sur le traité par lequel<br />

BrriKud de Veiiladoiw, évoque du Puy, avait cédé, au<br />

mois de novembre i-jô3, tous ses droits sur lo château de<br />

Lourdes et lo comté de Bigorro au roi d'Angleterre Henri 111<br />

(lîiinonl, 16»/., )i. 78). Le château enQu avait été aux mains<br />

du princo Edouard en ia6o (lUles <strong>gascons</strong>, t. I , Supplément,<br />

|1. xcii<br />

ROLES GASCONS.<br />

[A.R. if-ia-/)]<br />

monte' recuperemus et ad manum nostram ponan-<br />

lur, et cum illis personis per quas hoc posse fieri<br />

videril et jirocurari. Et nos quicquid dictus senes-<br />

calius nosler fecerit in bac parte ratum habebimus<br />

el acceplum , et personas per qtias dictum negociuni<br />

cxpediri couligeiil, in eo quod pro nobis fecerint<br />

in premissis, conservabimus indempnes. T. ut s\<br />

3. Rex omnibus, etc., salutein. Cuni dilectus et<br />

lide'is noster Lucas de Tany, senescallus noster<br />

Vasconie, mngistrum Bernardum Gattapodii^ in<br />

majorent Biu'degale prefecerit seu instituent, nos,<br />

factum siium in hac parte acceptantes , voiumus et<br />

roncedimus quod idem magister Bernardus sit in<br />

ollirio illo, quamdiu nobis vel prefato senescallo<br />

placuerit. El si forle idem senescallus dictum ma-<br />

gistrum Bernardum ab ollîcio illo anioverit, et<br />

alium vel alios, nomine nostro, suis temporibus et<br />

cum opus fueril, substiluerit, nos substitucionem<br />

illani et factum predicti senescalli iu premissis ra-<br />

tum habebimus et acceptum. T. ut s".<br />

tt. Rex dilecto et fideli suo Luce de Tany, se-<br />

nescallo suo Vasconie, salutein^. Mandamus vobis<br />

(juiid casli'um de Mirouionte claudalis el firmetis<br />

inuris et l'ossatis, vel alias, prout magis ad utihta-<br />

li'm nostram videbitis expedire. l^os eniru cusluni<br />

quem jam lecistis in hac ])arte et iu postcrum fu-<br />

'•ielis vobis allocabimus. T. ut s".<br />

' Gramont<br />

."). Rex senescallo suo Vasconie et constabidario<br />

{Basses-Pyrénées, arr. Mauléon, commune de<br />

S.iint-Pahiis).<br />

^ La lecture Gatliipodii (en toutes lettres au nis. ) est cer-<br />

laine. Bernard Gaitapui, appelé non Ber)i;ird Carhapin (sic)ij,<br />

dans la liste des maires de Bordeaux qui est publiée au Livre<br />

lies Coutumes, p. 4o5 , est encore nommé comme maire le 3 jar]-<br />

vier et le 10 février 1275 ( n. st.), dans les Archives liisto-<br />

ri'pu's delà Gironde, t. X.X.VII, p. ao4 et 943. Il est qualifié<br />

fdomini iegistan dans un acte du U iii;irs 1374 [Notices et<br />

extraits des mss. , t. XIV, p. .'îqO). Il y a plusieurs personnages<br />

ap[ielés Gaitapodium , Gai/ta-1'odium , dans les Layettes du Trésor<br />

des chartes, t. II, p. 3oo, 37S , hb-i. lis sont de Toulouse.<br />

^ Publié dans les Archives historiques de la Gironde, t. Vil<br />

p. lilj. Le "castrum de Miromonteu dont il est ici question<br />

est une bastide à laquelle h; roi allait bientôt donner une<br />

charte do coutumes (voir pins loin n' Ô7 |.


siio I?ui'(lo;;;ile (jiii |)ro lompore f'iieiinl, saliiteni.<br />

Mandiitiiiis v()l)is (juod clilcclo clorico rioslro, iiia-<br />

gistro Poncio Amali', liabere facialis quadraginta<br />

lil>ras Lurdoffaleiisiiim ad scaccariiim nostniin Bur-<br />

dngale amiualiiii, ad terminos ceilos sibi [)cv vos,<br />

prefale senescalle, preOgendos , quamdiu nobis el<br />

vnbis, i)refale senescalle, placuorit et idem Ponciu'<br />

fideliler se babuenl iti servicio iiostro. Et si nos<br />

vel vos, prefale senescalle, dieto Poncio in uberiori<br />

beneficio ecclosiaslico vel leniporali providcriinas,<br />

seu nos vel vos, dicte senescalle, provideri |)ro-<br />

curaverinuis, ex tune solucio pi-edictaruin (juadra-<br />

ginta librai-iini burdegaiensium nnnnanun peiiitus<br />

cessabil; lobas vito et victum racionabilein cideni<br />

raagistro Poncio habere facialis, quamdiu fidélité;'<br />

se habucrit in servicio nostro et vesiro, prefale se-<br />

nescalle, et lioc nobis et vobis videbilis cxpedirc.<br />

Et vobis allocabiiiilur. T. ut s*.<br />

6. Uex prel'ato senoscallo, saintem. Mandamn^<br />

vobis lirmiter injnngciites (piod qnoddani caslruni<br />

apud Burdegalani in aliquo loco conipclenli di'<br />

pctra et calce de novo constrni facialis, ubi el proul<br />

niagis videbilis expedire. El lioc nullatenus oniil-<br />

lalis. El nos omnes expensas el misas, qiias circa<br />

cnnsti'uccionein ejusdem casiri pnr visuin cl lesli-<br />

moniinn probonun et logaliuni lioniinuin posucri-<br />

tis, vobis allocari facieinus. T. ni s'.<br />

7. Rcx omnibus, etc., salutem. Sciatis quod de-<br />

diinus el concessinius dileclo et (ideli uoslro [Luco<br />

de Tany], scnescallo nostro Vasconie, plenani el li<br />

berain polestalein el S|)0ciale niaudaluii; haclandi<br />

super niulacioiie vel conlirniacione nionetc nosirc<br />

Burdegnic, et suprr coiisuetndinibus, statulis, usi-<br />

bus el obser\anciis terre nostre Vasconie, connnu-<br />

nitatutn, caslrorimi, vdlarnin cl alioruin locoruni<br />

sul) noslro doniiiiiu coiisliliilDnini, pravis lolicudis<br />

et corrigendis, et iiisuper ordiuaiidi super pre-<br />

missis cum prelatis, baronibus, majoribus , juratis<br />

villarum et genlibus terre, ac illis cnm (piibus vi-<br />

Jcril expedire , ut super liiis (jue in bac parle fecerit<br />

' Le 33 avril 138a, lo roi donne une lettre de protection<br />

à maitr»> fPoncius Aiuntin , chargé d'une mission sur le con-<br />

tinent ( Cakndar 0/ pnicnl rolls. Eiln-ard I, tùSt-iù'ja , |). 17).<br />

ROLES GASCONS.<br />

cerlificol nos ad pleniuu : et nos, super hoc cer-<br />

ciorali , indo fieri et ordinari fariatuus quod niagis<br />

nobis el utilitali terre predicle videbiraus conveniro.<br />

In cujus, etc. T. ut s".<br />

8. Rpx omnibus, etc., salutem. Scialis quoi<br />

dedinius polestalein dileclo et fideli nostro Luce<br />

de Tany, sencsealio nostro Vasconie, villas seu bas-<br />

tidas in locis el Icrris nostris, seu nobis concessis<br />

vol concedendis, de novo consiriiendi, linnorcui el<br />

disiriclura, consucludincs el liberlales concedendi,<br />

proul niagis ad.opus noslruin et teire noslre videril<br />

expedire. Nos cnim ralum habebimus cl graluin<br />

quicquid ideni senescallus noniine noslro fecerit in<br />

premissis. T. ut s*.<br />

9. Rex omnibus, etc., salutem. Concessionem<br />

et tradicionoin quas dilectns el Hdelis noster Lucas<br />

de Tany, senescallus noster Vasconie, fecil Jolianui<br />

de la Bere, clerico ', de constabularia Burdcgale<br />

Icnenda el custodicnda quamdiu nobis placuerit, ila<br />

quoil nobis seu prefalo scnesc.dlo inde respondeat,<br />

sicul bactenus ficri consuevit, el eciam concessio-<br />

neni et tradicioncin (piam idem Lucas nomine<br />

noslro faciel alleri de dicta coiisliibidaria, si casus<br />

occinrerit pcr niorlem ejusdem Jobannis vel alio<br />

modo, lenenda ad voliintatem nosiram, ratas liabe-<br />

mus cl acceptas in forma siipradicla. In cujus, etc.<br />

T. ut s*.<br />

10. Rcx conslabulario suo de Burdegala, salu-<br />

tem. (^lun diversas lilteras nostras de diversis ])a-<br />

cacionilius faciendis dileclo el (ideli noslro Luce<br />

de Tauy, seneseallo nostro Vasconie, dederimus l'i-<br />

dem, vobis mandainus quod ca quii sibi in liac<br />

parte restant solvenda sibi picnarie solvatis, juxta<br />

tenorem litterarum nostrarum [iredictarum. Et vo-<br />

bis allocabuntur. T. ut s°.<br />

' Maître Jean de la Bore est encore nommé fii qualitt do<br />

connétable de Borilcaux le ai août 1275 {Notices et extraits<br />

de» nu»., t. XIV, a" partie, p. 370), le 4 novembre 1375<br />

[Livre des BauilhnSf p. 417), le 10 janvier 1376 [Arehives<br />

historiques de la Gironde, t. V, p. 336, cf. p. 349, 352). Il<br />

fut remplacé par Adam de Norfolk. Voir plus loin les n" 08<br />

et 77.


11. Rcx omnibus, etc.. salulera. Sciatis quoil<br />

oinnes eiiipcioncs (jnas dilectiis et fîdelis noster<br />

F>ucas (le Tany, senescallus noster Vasconie, pro<br />

nobis seu nominc nostro fecit et faciet.impignora-<br />

ciones quas rcce})it vei rocipiel castiorum , terra-<br />

rnm et possessinnum quarunicunujue et juriuni,<br />

ratas et gratas liabenius et babcbimus, et ipsuni<br />

et secuni snper boc contrabentes noniine nostro, de<br />

hiis qne fticta l'uerint in liac pailo, conservabimus<br />

iudempnes. In ciijus, etc. T. ut s".<br />

12. Rex senescailo suo Vasconie, sakitem. Quia<br />

constat nobis quod servicio juilicuni ,<br />

RÔLES GASCONS.<br />

advocatorum<br />

clcricoruni et servieutum ad négocia nosira in par-<br />

tibus Vasconie prouiovenda et expedienda pluri-<br />

nium indigHiis, proniiltinius vobis bona fîde quod<br />

salaria et expeiisas et misas quas in biis feccritis vol<br />

fecistis , unde allocacioneni non babuistis , vobis reddi<br />

seu aliociu-i faciemus, necnon et illas quas pro com-<br />

niodo et bonore nostro videritis faciendas. T. ut s'.<br />

13. Rox universis Iiominibus et babitatoribus<br />

Monlis Misani<br />

', salulem. Cum pro quodam escam-<br />

bio facto cum abbate et conventu Sancti Severi<br />

dyocesis Adurensis, teneaniur vos facere obbgari<br />

ad solvendiuu eisdera .xv. libras morlanorum an-<br />

niias, quas nobis solvere consuevistis in festo<br />

sancti Jobannis Baptiste, vobis mandanius firmiter<br />

injungeutes quatinus vos obligetis per carlani ves-<br />

tram ad solvendum cisdeni (betas .xv. libras morla-<br />

norum , et cas prcAito abbali et conventui annua-<br />

tim de cetcro persolvatis. Nos enim vos inde exnunc<br />

si vos ad eas sibi solvendas in forma predicta obli-<br />

gaverilis, absoivimus et (puetanuis in forma pre-<br />

ilicla. In cujus, etc. T. ut s".<br />

li. I!rx senescailo suo Vasconie, salulera. Man-<br />

danius voi)is quod, assumptis vobiscum quos ex-<br />

podire videritis, conquitummagistri JoliannisDomi-<br />

nici super ex[>ensis, vadiis, aniissionibus equoruni<br />

ri misis factis pro nostro servicio, et unde babet<br />

' Mauvaise<br />

ieclure pour Montis Murciani ? La ville de .Mout-<br />

de-Marsau avait été fondée en ii4i par un abbé do Sainl-<br />

Sever {Iliatoria moiiasla-ii S. Sei'eri, par dom Daniel Du<br />

l'.uisson, t. I, 187O, p. 91 1 ).<br />

[A.R. u'-isy/i]<br />

litteras noslras patentes, et quas sibi reddi racio-<br />

nabibler doccre poterit, audiatis; et de eo quo nos<br />

sibi leneri inveneritis satisfaciatis eidem. Et vobis<br />

allocabilur. T. ut s°.<br />

15. Rex senescailo suo Vasconie, salutem. Cum<br />

jam vobis mandaverimus ut caslruni de Liu'de et<br />

castrum de Acromonle ' procurai'etis recuperari et<br />

ad manum nostram [loni, promittimus vobis bona<br />

tide et volimms quod omnes mise et expense , quas<br />

pro dicto negocio expediendo et in ipsis caslris<br />

recuperaudis feceritis, vobis plenarie allocentur.<br />

T. ut s° .xj. die Novembris.<br />

IC. Rex omnibus, etc., salutem. Sciatis quod<br />

dedimus plenani et liberam poleslatem ac spéciale<br />

mandatum dileclo et fideli noslro Luce de Tany,<br />

senescailo nostro Vasconie ,<br />

pacem seu composicio-<br />

nem transaccionemve faciendi et ineundi , nomine<br />

nostro, cum viceconn'le Fronciaci, de bte et con-<br />

Iroversia que est iutcr nos et ipsum super Castro<br />

Fronciaci^ et super biis que idem vicecomes posset<br />

impetere nos ullo modo, ratum babituri et gratum<br />

(fuicquid per eundem senescallum tractatum, ordi-<br />

natum seu aclum luerit in premissis. In cujus, etc.<br />

T. ut s°.<br />

17. Rex omnibus, etc., salutem. Sciatis quod<br />

dedimus potestatem dilecto et lldeb nostro Luce de<br />

Tany, senescailo nostro Vasconie, apropi'iandi in<br />

feodum, seu ad censum annuum diniittendi et Ira-<br />

dendi onmes forestas nostras extra Burdegalam et<br />

de scotcgal.\ et alia vasta seu berenia nostra, per<br />

annuum censum nobis solvendum , vcl alio modo,<br />

proul inagis ad opus nostium vidcbitur expedire.<br />

Nos enim ratiuu babe[bi|mus et gratura quicipiid<br />

' Voir plus haut, 11° a.<br />

' Ce procès avait déjà fait en 1271 l'objet d'une instance<br />

au Parlement de Paris {Olim , 1. 1 , p. 86a). Le roi d'Angleterre<br />

prétendait à l'hommage du vicomte de Fronsac, Raimond III,<br />

parce ijue ses (erres étaient situées en deçà des frontières du<br />

duché de Guyeunc. Le vicomte refusait, alléguant qu'il était<br />

vassal du comte de Périgord et no tenait aucun fief du roi<br />

d'Angleterre.<br />

" Mot sans doute estropié par le copiste, et qui doit avoir<br />

le sens de foret ou d'essarl.


[A. R. ir<br />

174]<br />

idom sciiPscallus nomiue nosfro fecorit in preinissis.<br />

In ciijus, etc.<br />

18. Rex sonesciillo suo Vasconie, salult-ni. Man-<br />

rlainus voLiis (irniiter iiijiingcntcs quotl casira nos-<br />

tra Vasconie reparari, cineudai-i et afforciari faeiatis<br />

[ifr visiini (,'1 tcstiiiioniuiii proboiuiii et lejj;>lium<br />

liominiini, [iiout inujjis ad opus noslruni videbitis<br />

expedire. El hoc iiuUaleaus omiltatis. Kt ciiin sci-<br />

veriinus cusliiin ()uein ad lioc apposucrilis, vobis<br />

allucabitur. T. ul s'.<br />

19. Rex omnibus, etc. , sahitom. Scialis (piod dc-<br />

dinius plenani et iibcraui poleslaleni dilcclo et lideli<br />

nostro Luce de ïany, senescallo noslro Vasconie,<br />

trarlaii


lino sancii 'l'home npostoli, annn regni nostri se-<br />

ciuiilo ', ceiiluin e( se\a;;inla liliras burdegaleosiuin<br />

lie liiiiia caslri de Moule lievelli'. El ideo vobis<br />

riiandaiiius quod predictos fratrem Peirum et Aliiia-<br />

ricmii de prcdiclis centum et sexaginta librisl)ui'dc-<br />

galonsiiini quietosessefacialis. Ineujus, elc.T. uts".<br />

23. Rex constaljulario casti-i siii de Burdefj-ala,<br />

salitlcin. Cuiu dileclo el (idcli nostro Luce de Taux,<br />

senescallo nostro Vasconio, per litteras uostras pa-<br />

tentes mandaveriinns ijiiod diiectc nobis in Cbristo<br />

abbatisse Fontis Ebroi-di, satisfaceret de redditu<br />

(jueni asseril se debeie percipere de insala 01e-<br />

ronis ,<br />

et [de] arreragiis ejnsdeni redditus, et eciani<br />

de feodo sno quod de nobis apud Burdegalani si-<br />

niiliter percipere débet per aniunn, et idem se-<br />

ncscalius nichd inde iecerit, ut arce[iimus, vobis<br />

niandanuis quod, juxta continenciam preiliclaium<br />

lilterarum nostrarnm patencinin, prefate abbalisse.<br />

vei ejus cerlo allornalo, de predictis redditn el<br />

feodo et arreragiis eorumdcm salisfieri faciatis. Et<br />

nos, iilud quod sibi in bac parte liberaverilis, in<br />

compolo vestro volumns allocari. In cujus, etc.<br />

T. lî. apud ^ortllamplon., .\iij. die Novondiris.<br />

MEMlili. 1.<br />

2'i. Rex senescallo sno Vasconie, vel ejns locnni<br />

lenenti, salutem'. Sciatisquoil concessinnis Bruno<br />

de Bernak , iilio (jnondam Beymundi Brun de Frini-<br />

sak<br />

', onnies teri'as et tenenienla que Inei'uiil pre-<br />

dicli HeynHuxli, palris sui, in Vasconia, l't (jnc<br />

nunc sunt in niann noslra, occasione Iransgies-<br />

sionis ejusdem BeyniiMidi, et de quibns terris cl<br />

leneiiienlis inqnisicioneni nuper per vos lieri pre-<br />

cepinnis, babeiida e( lenenda eidem Bruno (puundiu<br />

nobis vel lieredibus noslris placuerit; ila (jnod,<br />

racione bnjusniodi concessiouis nostre, nicbil juris<br />

' Le<br />

23 décembre i'î73.<br />

- Saiiile-Eulalie-ile-Monli-avel (Dordogne, oit. Bci-gerac<br />

c. Vélines).<br />

' Publié dans les Archives historiques de la Gironde, t. Vil<br />

|). h nos ab ipsis solili sinnus recipere<br />

' Cette cbarte , donnée par le prince Edcniai-d le 26 juin<br />

1367, a été publiée, d'après l'original scellé, par l'abbé<br />

Gouslat, dans le Bulletin de la Société historique et archéolo-<br />

gique du Périgord, t. X (i883), p. »t). L'avant-deraier ar-<br />

ticle (p. 101) est ainsi conçu : ttltcm volumus et concedimus<br />

quod castruui do Clarens cum perlinenciis suis, et castrum<br />

de l.ongar cum pertincnciis suis, el castrinn Sancii Avili<br />

Senioris cum pertincnciis suis, et castrum de Cla[r)uiont onm<br />

pertincnciis suis, et castrum de Badefol cum perlinenciis<br />

suis, et omnia jura et jurisdictiones et doniinium que ba-<br />

bemus et babere debemus in predictis locis et infra duas<br />

leucas in rotunditate dicti castri de la Lynde , sint de bonore<br />

et districtu et loro et pertincnciis dicti castri de la Lynde.»<br />

La Linde, Clérans (c. de la Linde), Sainlo-Foy-de-Longas<br />

(c. de Sainte-AJière), Saint-Avit-Sénieur (c. de Beanmont),<br />

Clermont-dc-Beauregard (c. de Villamblard), Badefols (c. de<br />

Codouin), sont dans l'arrondissement de Bergerac.


[A. R.ir-iir-io-'i-iayo] RÔLES GASCONS<br />

respondeant, et per omnia prediclo Luce, tan-<br />

qiiam pornni domino, tolo tpinpore vite sue ohe-<br />

(iiant et inlendaiil. In eiijus, elc.T. R. apud Clyve',<br />

.xxnij". die Novembris [anoo tercio. 1276].<br />

2G. l\c\ dileclo et fideli suo Ebuloni, vicecomili<br />

Veuthedorii. ,<br />

senescailo suo Caturcensi, Petragori-<br />

eeiisi et Lemovicensi ", etilli qui pro tempore fuerit,<br />

saluteni. Cum nos per cartain nostram dederiinus<br />

dilecto et lideli noslro Luce de Tliaiiy viliaui de la<br />

Liiide cum pertinenciis, haliendani et tenendam<br />

totii lemporc vite sue, nosipic jaunludum concesso-<br />

riinus seu assigna veiimus pro pertinenciis dicte ville<br />

di' la Linde cerlos limites, toiininos, sive fines, cer-<br />

tuiu hoiioreni ac distrielum, ])rout in carta inde<br />

confecta |)lenius continetur, vobis precipinuis et<br />

mandaiMus, (iriiiitor et dislcicle, qiiatinus penuilta-<br />

tis cundem I.ucaiii absque otuni iiupedimento bene<br />

et pacifiée uti ac gaudere dictis pertinenciis, per<br />

onuiia et in omnibus, de loto eo in quo nobis te-<br />

neulur et deberont facere babitores dicii dislriclus<br />

et pertinenciarum , et nos solili sumus recipere ab<br />

eisdem. In cujus, etc. T. ut s".<br />

27. Rex oonstabuiario Biu'dcgale, saluleui. Cum<br />

dilectus et (idclis noster Lucas de Tany, senescallus<br />

noster Vascnnie, diversas cxpcnsas, misas ct.sum|)-<br />

tus fecerit in servicio nostro, in oflicio senescalcie<br />

nosire Vasconie, taui scilicet pro assecuracione sta-<br />

tus sui in servicio iiosti'o predicto et pro conserva-<br />

cione terre nostre Vasconie, quam ad pariiameiita<br />

Parisius et alibi pro negociis nostris expediemlis;<br />

super quibus ipiidem expensis, misis et sumptibus,<br />

juxta lidele dictum suuiu sibi satislieri volumus, ut<br />

tenemur, vobis mandamus quod cidera Luce de hu-<br />

jusmodi expensis, misis et siim|)libus, juxta (Idele<br />

die lum suum satisfaciatis sine mora. Ll boc nulla-<br />

letuis ouiiltatis. Et pecunia per vos diclo senescallo<br />

toii.<br />

' ClitTe, Cliffe ncgis ou King's Cliffc.comlédcN'arlhamp-<br />

' fcbles IV, vicomlo de Veiiladour en ii6o, vivait encore<br />

en 1294 {BuUet. delà Société historique et ai chéolo^rpte de la<br />

Conize , t. XII , 1890 , p. 3.3.") ). Il ne fi(;ure |).i3 dnns la liste<br />

des sénéchaux du Périjjord |X)ur le roi d'Anjfleterro dressée<br />

par l'ti. de Bosredou [Bitllel. de /« Soc. hislor. et arch. du<br />

Périgonl, I. ,\VIII. l^;^l, p. 4a7).<br />

i la<br />

I d'une<br />

' villan<br />

1 (t.<br />

in forma predicta liberala vobis in compolo vestro<br />

ailocabiliu-. T. R. apud CInrondon.', .xxj. ilio Ja-<br />

iiuarii 1 1 a-.T |.<br />

28. Rex constabulario Rurdpj;;i!e (jui pro tem-<br />

pore fuerit, saiutem. Cmii injuuxerimus dileclo et<br />

fideli nostro Luce de Tany, senescallo nostro Vasco-<br />

nie, quod secum retineal racionabileni faniiliam,<br />

prout status suus in partibus illis et terre nostre \ as-<br />

conie requirit et magisad opus nostrtnii \iiloril ex-<br />

pedirc, donec aliud iude orilinaveiimus, per cpiod<br />

oportet ipsuni l.ucaiu sunq)tus, misas et expriisas<br />

plus solito ad hoc apponere, vobis maiidanuis quod<br />

l'ideni senescallo pecuiiiam qua idem scuescallus ad<br />

boc indiguerit babero faciatis, prout idem senes-<br />

callus vobis per litteras suas [)atenles duxerii de-<br />

mandandum. Et pecunia prcfalo senescallo sic per<br />

vos liberala ju\ta tidelc dictum cjustli'in in com-<br />

polo vestro allocabilur. In cujus. T. ul s".<br />

29. Mandaluin est senescallo Vasconie el con-<br />

stabulario c^nstri de Bunlegala quod de anniio ceiisu<br />

quarteriorum arcbiepiscopi Bnrdi'gaie inler duo<br />

Maria, qiieiu Willebnus de Monte lievclli a


8<br />

tur, loncnda (^odcm iiiodo i[iio \\)-^;\ piiiis (enoro<br />

consiievil, ita tamen qiiod dicta iiialpr nostra va-<br />

lorcin ten-aïuin et teneriienloiuui jn-edicloruiii le-<br />

ci|)iat de custuiiia noslra Burdegalc, vobis maiida-<br />

iiiiis oiiod eideiii nialri noslro de custuma predirla<br />

nsqiic ad valorem terraruni et tenemeiitoi'nni pre-<br />

diclorum assignari facialis, percipiendum ad vitain<br />

suarn, nisi sibi alibi de valore eorundcm intérim<br />

duxerimus providendum. lu ciijus, etc. T. ut s".<br />

31. Rcx senescallo suo Vasconie, saluteiii. Mou-<br />

slravit nobis Petrus de Ryuneioquod, cum talis sit<br />

consuetudo infra terram nostram Vasconie seuiper<br />

hactenus usilala, quod quilibet terras vel tene-<br />

nienta sua vendcre volens primo terras vel tene-<br />

luenla bujusmodi proximo de ])areutela sua, iu<br />

presencia domini feodi illius, ne servicium inde<br />

debilum in aliquo subtrabatur, offerat ad venden-<br />

(hnu , ila quod ille proximus de parcnlela proximior<br />

orit ad terras et tenementa ilia emeuda, dum tamen<br />

tantuni pro eisdeni optu'eril quantum abus pro<br />

eisdem dare vobierit, jnxta racionabilem valorem<br />

eorumdeni, Bernardus de Gandavo, avuncidns<br />

ejusduni Pétri , cujus beres et de |)arentela silti<br />

proximus exislil, quasdain terras et tenementa<br />

sua [de Sanclo Mai'tino] in Sei'one, de Sancto<br />

lllario et de Sancto Johanne in Stampes ', nulla<br />

' Saint-Martin-de-Céi'ons, Saint-Hilaire [du Taillan ],<br />

Saint-Jeaii-d'Esteiiipes, auj. Labréde, toutes localités situées<br />

près de Bordeaux. Les mois [de Sancto Martino] ont été<br />

suppléés par conjecture (voir Baurein, Variétés bordelaises,<br />

I. II, p. 1/17, 4o0; t. III, p. i5o). Quant au point de droit<br />

cité dans cet acte, comparer l'art. 128 des coutumes de Bor-<br />

deaiu sur le letrait li(;nai;er {Livre des Coutumes, p. io3).<br />

La mention nper Bernardumn, qu'on lit à la suite de cet ar-<br />

ticle, ne s'expliipierait-elie pasjuslementpar celle de Bernard<br />

de Gand dans notre n° 3i?<br />

RÔLES GASCONS.<br />

[A. R. ni'-iayS]<br />

prius oblacione predicto Peiro inde l;icta, cuidam<br />

homini exiraneo contra consuetndineni predietam,<br />

domino feodi t^'nsdem inconsidto , vendidil , in ipsius<br />

Pétri prejudicium et dispendinin manifestum; et,<br />

quia consuetndines ejusdem terre racionabibler usi-<br />

lalas et hactenus approbatas nolumus irritari , vobis<br />

mandamus quod, audilis super boc predicti Pétri<br />

ostencionc et quercia, débitant inde justiciani sc-<br />

cundum legem et consneludinem ])aicium earum-<br />

deni fieri faciatis eidein , prout in tali casu fieri con-<br />

suevil. T. R. apud Westmonasteriuni , .x. die Junii.<br />

32. Rex dileclis et lideiibus suis, senescallo suo<br />

Vasconie etconstabulario castri sui Burdegale , salu-<br />

tein. Mandamus vobis finniter injung-entes quod,<br />

de denariis quos recenlnri eslis apud Burdegalam<br />

de exitibus terre nostrc Vasconie ubicumque |iro-<br />

venienlibus, babere faciatis Henrieo le Waleys,<br />

majori nostro Biu'degalo ', vel ejus certo nuncio,<br />

quadringentas marcas sterlingonmi , jiro cenluni<br />

doliis vini que Malheus de G()luinbar[iis] , ]>incerna<br />

nosler", ci'pit ab ipso ad opns nostrum Londonie,<br />

testificaluiu per lluj|onein liliiim Oitonis, senes-<br />

callum bospicii nostri, ])roviso qnod idem Honricus<br />

pecuniam illani babeat cilra festuni sancti Micbaelis<br />

proximo ItUurum. Et boc nullatenus omittatis. FA<br />

boc vobis in compote vcstro allocabitnr. In cujus, etc.<br />

T. R. apud Westmonasterium, .xvij. die Junii.<br />

' Ce per.soiiuage fut maire de Bordeaux après Bernard<br />

Gailapui (voir n" 3); il est cité comme tel en mai 1375<br />

(Archives liistor. de la Gironde, t. XXVII, p. 19-2). Ajouter la<br />

note que lui a consacrée Delpit dans ses Doruments français<br />

trouves en Angleterre {'mtroil. , p. 70).<br />

Ms. nostra. Sur ce Mathieu, \oir le Calendar of patent<br />

rolls. lùhraril /, I'j8i-I3f)3. Le sénéclial de la maison du roi<br />

cité jdusloin est indiqué au même (Inlendar, le 22 septembre<br />

128;*), eiimme étant récemment décédé.


II<br />

ROTLLUS VASCONIE<br />

DE ANNO REG.M REGIS KDWARDl 1<br />

33. Etiwariliis. Dei gracia r('\ Aiiglio, ilinnimis<br />

Hibernie et dux Aquituunie, universis iiiililihus cl<br />

aliis suis suhditis in Xanctonensi civilatc et diocesi<br />

ultra Gliareiiliim constitulis, ad (juos proscnles lit-<br />

ière pervonerint, salutcm. Gum nos, secundum for-<br />

niam pacis inite temporibus inclilarum rccordacionum<br />

Ludovici, Francie, et prekarissiini jjenilnris<br />

noslri Henrici, Anglie rejjuin', teneamur ad facien-<br />

dum prestari juramenlum a vobis, videlicet (juod<br />

Dcc dahilis nobis consilium, nec vires, nec nuxi-<br />

lium, per ([ue nos vel beredes noslri contra dictani<br />

pacem veiiiremus, et, si conlrarium accident, quod<br />

Deiis averlat, in pei-sona nosti-a vel heredum nos-<br />

troruni , et emendare nollcmus post reqiiisicionom<br />

a l'cge Ffrnncie vel licrcde suo in regno nostro fac-<br />

lam, illi, a quibus esset sccuritas prcslita, infra<br />

très raenses post rcortc pas de titre au ms.<br />

' U s'agit du traite de Paris en ttôg. Le texte en est dans<br />

Kymcr, à la date d'octobre nSg , cl dans les Laijeltet du Tré-<br />

tor descharles, t III. p. 487 (n° liôôli).<br />

' On lit en ciïet dans le traité de Paris : nEt la forme de la<br />

de la seurté des bouies et des villes pour nous sera tilie : il<br />

jurrunt qu'il ne donront ne conseil, ne force, ne aide', par<br />

quoi nos ne nostre hoir venissen encontre la pes; e s'il ave-<br />

RÔLES GISCONS. 11.<br />

(1275.)<br />

TKRCIO '.<br />

pler, cuni kari-issiniiis dominus et consanguineus<br />

iiosti'r Phiiippus, Dei gracia Ffrancie rex, nos nn-<br />

per requisicrit de bujusmodi [securitate] facicnda<br />

prestari, vobis universis et singnlis injtmgimus,<br />

precipimns et niandarnus qualinns, ad requisi-<br />

cionem personarum quas predictiis rex Ffrancie<br />

])rop(er secnritateni bujnsinodi rocipiendam desti-<br />

iiaveril, in presencia dilccti clerici noslri, niagistri<br />

Bonetti de Sancto Qnintino, ([nem ad hoc specia-<br />

jiler deniandanius, faciatis biijnsmodi jnranientuni<br />

in forma que sniierins est expressa. In cnjus, etc.<br />

Teste me ipso apud Westmonastcriura , .xxvij. die<br />

Aprilis, aiino regni noslri tercio.<br />

3'i. Consimiles littere diriguntur universis mili-<br />

libus et aliis suis suhditis villarum in Lemovicensi<br />

diocesi constitulis.<br />

3."). Consimiles littere diriguntur universis niili-<br />

noit, que Dei ne \uelle, que nous ou nostro boir venissen en-<br />

contre et ne le vousisson amender, puis que li rois de France<br />

on si hoir, roi de France, nou< en auroinnt fel rcquerre, cil<br />

qui la seurté auroienl faite dedenz les trois mois que il les en<br />

auroient fct requerre seroient tenu d'estre aidant an roi de<br />

France et a ses hoirs contre nous et nos lioii-s, jusque a tant<br />

que Geste cbose fust amendée souHsainncnt a l'esgart do la<br />

court le roi de France. Et sera renouvelée ccste seurté de dis<br />

ans en dis anz a la requeste du roi de France ou de ses hoirs<br />

rois de France. n Cette clause, dont l'archevêque Peckbam<br />

considérait l'application comme impossible {EpUtolcE Joli.<br />

Pcckliam, RolU $eries, lettre t, nif-ntionnéo dans la Table his-<br />

torique de» diplômes, {.\\\ ,1*. l'i'i), fut fornioUement abrogée<br />

par le traité d'Amiens du 2.3 mai 1279 (Rymer).


10<br />

tibii<br />

et aliis suis subtlitis villaruin in Caturcensi<br />

(liocesi conslitutis<br />

3G. Consirniles littere diriguntur universis mili-<br />

(ibiis et aliis suis subtlitis villarum in Petragoricensi<br />

(liocesi conslitutis. In cujus, etc. T. ut s°'.<br />

S7. Re\ (lilecto senescallo suo Xanctonensi ultra<br />

Gharentuni, salutem. Gum, secundum [forniam]<br />

pacis jam duduni inite inter inclitarum recordacio-<br />

niim Ludovicuni, Ffrancorura, et prekarissinium<br />

genitorem uostium Heiuicum, Anglie reges , tenea-<br />

mur ad faciendum prestari juramenlum karissimo<br />

domino et consanguineo nosti'o, Ffrancoruni régi,<br />

sub cerla l'oi-ma in litteris uostris patentibus con-<br />

tenta, a niilitibus et subditis nosliis piedictarum<br />

dioceseuin , ac eisdem per iitteras nostras dederiinus<br />

in niandalis ut in presencia dilecli et (idelis clerici<br />

nosiri, niagistri Bonetti de Sancto Quinlino, quem<br />

ad hoc specialiter destinamus, prestenl juranien-<br />

tuni predictum, secundum forniam in predictis lit-<br />

teris contentam, nunciis quos idem domiuus rex ad<br />

id recipiendum noniine suo duxerit assignandos,<br />

vobis precipiendo mandamus quatinus onines mi-<br />

lites, baronos et subditos vestros venire fociatis ad<br />

dieni et iocuni quos idem Bonettus vobis intimave-<br />

l'it, et ad prestaudiimjuramentum hujusniodi com-<br />

pellalis, si necesse lueiit, per capcioneni bonorum<br />

suoiimi vel alias, prout expedire videritis, cum ab<br />

eodem Bonetto super boc fiierilis requisiti. Teste<br />

rege apud VVestmnnasterium , .xxviij. die Aprilis.<br />

08. Rex universis militibus et aliis suis subditis<br />

villarum in Lemovicensi, Petragoricensi, Catur-<br />

censi et ultra Charentum in Xanctonia civitatibus<br />

et diocesibus conslilutis, ad quos présentes littere<br />

pervenerinl, salutem. Cimi nos, secundum formam<br />

pacis inite temporibus inclitarum recordacionum Lo-<br />

doviri, Ffrancoruni , et prekarissimi genilorisnostri<br />

Heiirici, Anglie reguui, teneamur ad faciendum<br />

prestari juranientura a vobis, proul in quibusdani<br />

aliis litteris uostris inde vobis directis plenius con-<br />

linetur, de lidelitate et indnslria dilecti et (amiliaris<br />

' Les n"' 33-30 sont publiés dans Rymer.<br />

RÔLES GASCONS,<br />

[A. R. m»-ia75J<br />

clerici nostri, niagistri Bonetti de Sancto Quintino<br />

confidentes ad plénum, ipsum vice nostra dnxi-<br />

inus ad partes vestras destinandum, ut in ipsius<br />

presencia memoratum prestetis juramenlum, se-<br />

cundum sériera predictarum nostrarum litterarum<br />

vobis inde directaruin. In cujus, etc. T. ut s'.<br />

39. Rex dilecto senescallo suo Lemovicensi, Pe-<br />

tragoricensi et Caturcensi, salutem. Giun nos, se-<br />

cundum formam pacis jam dudum inite inter in-<br />

clitarum recordacionum Ludovicum, Francorum,<br />

et precarissimum genitorem noslrum Henricum,<br />

Anglie reges, teneamur ad faciendum prestari jura-<br />

mentum karissimo domino et consanguineo nostro,<br />

Francorum régi ,<br />

sub certa forma in litteris nostris<br />

[latentibus contenta, a militibus et subditis nostris<br />

predictarum dioceseum, ac eisdem per Iitteras nos-<br />

tras dederimus in mandatis ut in presencia dilecti<br />

et fidelis clerici nostri, niagistri Bonetti de Sancto<br />

Quintino, quem ad hoc specialiter destinamus,<br />

prestent juramenlum predictum, secundum formam<br />

in predictis litteris contentam, nunciis (juos<br />

idem dominus rex ad recipiendum nomine suo<br />

duxerit assignandos, vobis precipiendo mandamus<br />

quatinus, si ad prestandum hujusinodijuramenlum<br />

aliquos contradiclores inveneritis , eosdem per cap-<br />

cionem bonorum suorum vel alias, proul expedire<br />

videritis, compellatis, cum ab eodem Bonetto super<br />

hoc fueritis requisiti. T. ut s".<br />

UO. Rex dilecto et lideii clcrico suo, magislro<br />

Bonetto de Sancto Quintino, salutem. Gum nos<br />

baronibus, mihtibus et subditis villarum nostrarum<br />

Lemovicensis , Petragoricensis , Caturcensisct Xanc-<br />

toneusis ultra Charentum civitatum et dioceseum,<br />

per patentes Iitteras nostras maiidaverimus ut, in<br />

presencia veslra, jiu'amentum prestent nunciis do-<br />

mini nostri régis Ffrancorum super hoc deputatis,<br />

secundum formam in dictis litteris contentam,<br />

vobis mandamus [cpiod], ad dicta loca persona-<br />

liter accedentes, de modo et forma juramenti pre-<br />

standi et [de] nominibus illorum qui predictum<br />

juramenlum presliterint, nobis fideliter constare<br />

faciatis. T. R. apud Westmonasterium, .xxviij. cUe<br />

Aprilis.


111<br />

ROTLLUS VASCOME<br />

DE AN>0 REGM REGIS EinNAUDI I QLVRTO.<br />

MEMllR. 5.<br />

Al. Rex omnibus (idelibus et subdilis suis in Lo-<br />

movicensi, Pelrajjoriccnsi, Calurcensi et \aucto-<br />

nensi diocesibus, ad quos, etc., saluleni. Guui, se-<br />

cundum forinani pacis inile teinporibus inclitaruni<br />

recordacionuin Lodewici, Ft'raiicoruin, et pi-rkai-is-<br />

simi geuitoris nosti-i Henrici ,<br />

.\nglie regum, lenea-<br />

mur ad facicnduin preslari juramenlum a vobis, vi-<br />

delicct (juod ncc dabitis uobis consiiiuni ,<br />

nec vires,<br />

nec auxiiiuin, per que nos vel beredes noslri contra<br />

dictam pacem venireinus. et, si contrariuni accide-<br />

rel, (juod Deus averlat. in persona nostra vi;! beri'<br />

dum nostronim, et emeiidare noileraus post requi<br />

sitioneni a iv{jc Fi'rancorutn vel berede suo in rejjno<br />

nobis fartain, illi ,<br />

a quibus esset hujusniodi .securi-<br />

tas prcslila, infra très rnenses post requisicioueni<br />

pri'dirUini do transgrossione eniendanda ti'uerentur<br />

rsso auxiiialores FIraucorum régis et hereduni suo-<br />

rutn in regno contra nos et bcrede.s nostrns, usque<br />

qnod essot transgressio ad esguarduin domini régis<br />

Fi'aiicorum congrue emendata, que socurilas de<br />

decennio in dccennium ad requisicionem dicti Ffran-<br />

corum régis aul beredum suorum in regno di-<br />

iioscitur esse prestanda; eapi'opter, cnni karissimus<br />

dominus et consanguineus noster Phiiippus, Dei<br />

gracia Ffrancoruni rex, nos nuper requisierit de<br />

bujnsmodi securitate facienda prestari, vobis injun-<br />

gimus, precipinius et mandamus (|uatinus, ad re-<br />

quisicioueni personaruni quas predictus rex Fl'ran-<br />

forura propter securiUitern hujusniodi recipiendan)<br />

(1275-1276.)<br />

destinaverit, et in presencia niuicii nosti'i queni ad<br />

hoc speciaiiter demandatnus, faciatis bujnsmodi<br />

juramentuni, ia forma (pie superius est expressa.<br />

Volunius aulem et concedimus quod si vos vel aii-<br />

quem ex vobis, seu beredibus vestris, qui predictuni<br />

juramentum prestileritis conlra nos aut beredes<br />

nostros, in casu in forma predicta jurameiili con-<br />

lento forsilan esse contigerit, nos aut beredes nos-<br />

tri vos ex hoc occ^isionare , moleslare seu gravai'e<br />

non possinuis contra formani pacis predictam. In<br />

cujus, etc. T. 15. a[)ud Marlebergc ', .iij. die Februa-<br />

rii, anno quarto [1276].<br />

i2. Consimiies liltere dii'iguntur universis mi-<br />

lilibus et aliis lidelibus ac subditis villaruni in<br />

Lemovicensi, Petragoricensi, Caturcensi et ultra<br />

Karenluni in Xanctonia ciWlatibus et diocesibus<br />

conslitutis, ad quos, etc., excepta bac clausula :<br />

irVoiunius autem et concedimus ti , etc. T. ut s".<br />

/(3. Rex omnibus vicecomitibus , militibus et<br />

omnibus hominibus civitatum et bonarum villaruru<br />

suarum Petragoriccnsis dioccsis ad quos, etc. , salu-<br />

tem. Cum nos, secundum forraara pacis inite tem-<br />

poribus inclilarum recordacionuin Lodewici Ffran-<br />

corum et precarissimi ' gcnitoris nostri Henrici,<br />

Anglie regmn, teneamur ad faciendum prestari<br />

juramentuni domino et consanguineo riostro régi<br />

Ffrancorum illuslri a vobis, sub certu forma cou-<br />

' Marlborough , comté de VVillB.<br />

' .M3. preclariisimi.


12<br />

tcnla in lilli'ris nosiris patonlibus, qiias vobis el<br />

aliis [)cr dileclum et fideloni clericum nostnini,<br />

magistium l5oiieUuin de Sancto Quintitio, mittimus<br />

exliibendas, dileccioncm vestram affectuose roga-<br />

aius (juatinus predicluiu iiirameDtuin , secunduiii<br />

l'ormaiii prediclam, iu presencia ojusdem Bonelli<br />

(juein ad hoc assigiiavinius, vel alterius présentes<br />

litleras uostras defereulis, nunciis quos idem do-<br />

niinus rex Ffrancorum ad iJ pro se recij)ieiiduin<br />

duxcrit assignaie, facere iiullalenus omittatis, ne,<br />

quod alisit, ol) defecliinj Imjusniodi dampuuin ali-<br />

(juod inciinanms. T. li. apiid Maileberge , .iij. dio<br />

Februarii, auno, elc. ,<br />

quarto.<br />

/li. Consiiuiles litière dirigimtur omnibus \ice-<br />

comitibus, militibus et omnibus bominibus civita-<br />

tum et bonarura viilarum Caturcensis diocesis ad<br />

quos, etc. T. ut s'.<br />

/|5. Consimiles littere dirigunlur omnibus vice-<br />

comitibus , militibus et omnibusbominibusbonarum<br />

viilarum Xanctonensis diocesis. T. ut s".<br />

i6. Consimiles litière dirigunlur onniibus vice-<br />

comitibus, miblibus et omnibus bominibus civita-<br />

lum et bonarum viilarum Lemovicensis, Petrago-<br />

ricensis , Caturcensis et Xanctonensis dioceseum.<br />

T. ut s".<br />

hl. Consimiles iitterc dirigunlur omnibus vicc-<br />

comitibus, niililibus et onniibus bominibus civita-<br />

Uiiii et bonarum viilarum in Lemovicensi diocesi.<br />

T. ut s° '.<br />

1>S. Rex dilectis et fidclibus suis senescalio suo<br />

Vasconie ac ceiam senescallis in diocesibus Lemovi-<br />

censi , Petragoriceusi , Gaturcensi et Xanctonensi,<br />

salutem. Cum nos universis et singulis vicecomiti-<br />

bus, militibus ac aliis bominibus civitatuui et bo-<br />

narum viUarum noslrarum in diocesibus predictis<br />

pcr btteras noslras mandaveriinus ul juramentum<br />

domino et consanguineo noslro, régi Ffrancorum<br />

' Sur<br />

le ms. , les ([iiatre n" kU-hq sont flanijnés, à droite,<br />

d'inii' iiccolado, avor l'iiidicalion T. ni s" au milieu.<br />

RÔLES GASCONS,<br />

[A. R. ^"-1276]<br />

illustri , in forma contenta in litteris nosiris paten-<br />

tibus quas vobis et aliis per ddectum et fidelem<br />

clericum nostrum , magistrum Bonetluia de Sancto<br />

Quintino, millimus exbibendas, nunciis quos idem<br />

(lominus rex Ffrancorum ad id pro se recipienduni<br />

duxerit assignandos, facere non omittant, vobis<br />

mandamus quod omnes iilos qui juramentum hu-<br />

jusmodi prestare recusaverint seu noluerint, aul ad<br />

hoc vocati non venerint seu non compaïuerint , per<br />

omnia bona ipsorum in feodis nostris e.xistencia ad<br />

id faciendum artius compellalis, ea, si necesse fue-<br />

rit, in iiianuni noslram capieules et tamdiu tenen-<br />

tes donec predictum juramentum prestiterint, aut<br />

aliud a nobis receperilis in niandalis. In cujus, elc.<br />

T. R. apud Marlebeighe, .iij. die Februarii.<br />

h9. Et mandatum est G. de Leziiiiaco, avunculo<br />

régis, Luce de Tany, senescalio Vasconie, Alma-<br />

rico de Rupe Cavardi et Imberlo Guidonis quod,<br />

diebus et locis super prediclo juramenlo preslaiido<br />

et reci])iendo prefigendis, persoualiler intersiul, et<br />

vicecomiles, milites ac celeros supradictos ad pre-<br />

(Uctimi juramentum in forma prescripta preslandum<br />

cfficaciter inducant; quod si non omnes ad boc in-<br />

tendere aut interesse forsitan non possint, très,<br />

duo vel unus eorum modis omnibus interesse non<br />

omittant. T. ut s".<br />

50. Rex omnibus vicecomitibus , militibus et ii-<br />

beris bominibus civilalum et bonarum viilarum sua-<br />

rum in Calurcensi diocesi, ad quos, etc., salutem.<br />

Ciun nos, secundum formam pacisinite temporibus<br />

inclitarum recordacionum Lodowici, Francorum,<br />

et jirecarissimi geuiloris nostri Henrici, Anglie le-<br />

gum, teneamur ad faciendum prestari jm-amentum<br />

domino et consanguineo noslro, régi Francorum<br />

illuslri, a vobis, sub cerla forma in litleris nosiris<br />

palentihus contenta quas vobis et aliis per dilectum<br />

et fidelem clericum nostrum, magistrum Bonetlum<br />

de Sancto Quinlino, mittimus exbibendas, dileccio-<br />

nem vestram affectuose rogamus qualinus predictum<br />

juramenlum, secundum formam [irediclarn in [ire-<br />

sencia ejusdera Bonelli quem ad hoc assignamus,<br />

vel alterius présentes litteras noslras deferentis,<br />

nunciis quos idem dominus rex Francoriun ad hoc


[A. R. iv-'-iayG]<br />

pcr se recipipiidiim diixoril assifynare, facero nul-<br />

lalenus oiniltatis, ne, quod absit, ob defecluni bu-<br />

jusmodi dampiumi aJiquod incurramus. Volumus<br />

aulein qiiod, si vos vel aliquem ox vobis seu here-<br />

dibus vestris qui prediclum juramenlum prestile-<br />

rilis, contra nos aiit heredes nostros in casu in<br />

forma prcdicti juramenti conlonto forsitan esse<br />

contigeril, nos aul beredes uostri vos ex hoc occa-<br />

sionare aut gravare in aliquo non possiraus contra<br />

formam pacis predicte. In cujus , etc. T. ut s".<br />

51. Consimiles iittere dirigunlur omnibus vice-<br />

comitibus. niiHlibus et iiberis bominibus civitatum<br />

et bonanim villarum Xanctonensis diocesis, cum<br />

claiisida ullima iii proximis iitleris contenta in fine.<br />

T. ut s'.<br />

52. Consimiles Iittere diriguntur omnibus vice-<br />

comitibus, militibus et liberis iioniiuibus civitatum<br />

et bonaruni villarum Lemovicensis [diocesis], cum<br />

cadcm clausula. T. ut s'.<br />

53. Consimiles Iittere diriguntur omnibus vice-<br />

coraitibus, niililibus et iibeiis bominibus civitatum<br />

et bonaram villarum Petragoricensis diocesis, cum<br />

eadera clausula. T. ut s".<br />

5/i. Consimiles Iittere diriguntur omnibus vice-<br />

comitibus, militibus et liberis bominibus civitatum<br />

et bonarum villarum Lemovicensis, Peiragoricrnsis,<br />

Calurcensis et Xanctonensis dioceseum, cum eadem<br />

clausula. T. ut s"'.<br />

55. Rex omnibus présentes litteras inspecturis,<br />

saluleiu in Domino. .Noveritis (piod nos . prudencium<br />

et bonoriun consilio et (raclalu babito, dilectis et<br />

iidelibus nostris burgensibus bastide Sancli Osc-<br />

berli, Vasatensis diocesis, prope Garonam', et eo-<br />

' Même observation pour les d" 5i-5'i que pour les<br />

n" 4/1-47.<br />

' Sts. Garoncm. La localité ici désignée n'a pas été iden-<br />

tifiée. Dans son Ettai $ur let basiidcê, Curie-Scimhres, p. aia,<br />

parle de «Saint Osbert qui nVxisIe plus». Il parait enclin à<br />

croire qu'elle fut «fondée par Osbert de Baggewerton , lieu-<br />

tenant du roi d'Angielerrc en laSa»; mais, outre qu'Osl)crt<br />

RÔLES GASCONS. 13<br />

runi successoribus presenlibiis et fiitiu'is, per nos<br />

et omnes successores noslros, liberlales, foros et<br />

eonsueludines iufrascriptas , prout sequitiu-. du\i-<br />

nuis coiicedrndas. [1] Primo eisdcni luucediinus<br />

cl donamus loca seu plateas ad donios faciondum<br />

seu constitueudum, statueutes (]uod quelibet platea<br />

habeat (pialuor sladia in aniplitudine, duodecim<br />

vero in longitudinc, ita quod illud stadium babcal<br />

sex pedes; et quelibet platea lenetur uobis vel man-<br />

dato iioslro in dicta villa Saucii Osberli aunualiiu,<br />

in craslino ' sancli Martini veuialis. reddere etsol-<br />

vere de feodo duodecim denarios burdegalensis mo-<br />

nete currentis. [9] Item, quando priuoiperu et do-<br />

minum terre contingct decedere, iiuilibet burgensis<br />

dicte ville teuc^bitur dare duod(>cim denarios dicte<br />

raonete pro sporlula cl, tpiando dominum donms,<br />

loci vel plalee, obire contigerit, idem fuerit obser-<br />

vandum. [3] Item, tenentur biirgenses dicti loci qui<br />

ibidem loca vel plateas reee])erunt, in prima parle<br />

sue platée domum conslitui>re, salleiu in lercia<br />

parle et in aiileriori, et lioc in primo anno; in se-<br />

cundo vero anno débet aliam terciam parlent |)er-<br />

ficere et posinioduin perlirere residuum, quilibet<br />

cum potorit et placeliil. ['1] Staluimus lilu(linc. [5] lleui,<br />

volumus qiu)(l cjuilibet burgensis dicte ville lenca-<br />

tur solvere pro qualibct conquata terre Ires solidos<br />

pro l'eodo auiuuitiiii doinino feodi a (pio terrain<br />

suani lenebil; di' nemoribus simililer solvct duos<br />

n'est pas saint Oslwrt, cette bastide fut, ainsi qu'il appert<br />

de nos textes, fondée en 1276, six ans avant qu'rOsberl de<br />

Bag gcwertom: eût été lieutenant du roi en Guyenne. Dans les<br />

extraits des chartes tirés du ms. de Wolfenbiillel (Xoticei et<br />

ejclraiti de» min. , t. XIV, 2* partie) , Delpit note ( p. 438 et 439)<br />

un personnage nommé «Bibian Bonûlsn, prévùt de la bastide<br />

de «Sent Ausbergn, commis par le sénéchal de Gascogne,<br />

Luc de Tany, pour rendre la justice à Langon. I.a bastide<br />

que la charte de fondation désigne comme étant au diocèse<br />

de Bazas et près de la Garonne, devait, d'après ce dernier<br />

texte, être peu éloignée de Langon. On serait tenté de penser<br />

à Saint-LonbtTgt , situé sur la route qui mène de Langon à<br />

Castels-en-Dortbe par la rive gauche delà Garonne (Gironde 1<br />

arr. Bazas, r. Langon), si celte localité n'était souvent dési-<br />

gnée dans le ms. de Wolfenbiittel sous la forme 6'. Liiperciiut.<br />

La localité de Saint-Osbert reste donc à identifier.<br />

' Ms. crastiimm (en toutes lettres).


u<br />

ROLES<br />

solides laïUiiin. |()] Ilem, slaluinius' qiiod quilibcl<br />

lialiitiilor dicte ville possit ditniftere vel legare, si<br />

absqiio liorede (l(^cessci-it, omnia sua bona mobilia,<br />

possessiones et feodum smini tnlum, ubiciin](|ue<br />

sint, cui voluei'it', diim tamen dictoriiin bonoruni<br />

reccplor facial dicte ville quod alius qiii dederit pri-<br />

mitiis faciebat, et quod in ingressu solvat ille, qui<br />

prefala boua receperit, medietatem pro sporlula il-<br />

lius peeunie que aiiuuatirn domino feodi solvi com-<br />

suevit; et sportnias hujusinodi solvet domino cui-<br />

libet a quo bona sua lenebil , prout superius est<br />

expressum. In aliquo casu alio habitalores dicte ville<br />

«olvere sportulam non tenentiir. Excipitur lamen<br />

(piod nnlliis ]interit majori domino vel eeelcsie di-<br />

mittere vel legaio possessiones quas tenebit in feodo<br />

scu bona inmobiiia, et, quando hujusmodi recep-<br />

tor solvet sportulas illis a (piibus terras snas vel<br />

possessiones tenebit, (juilibcl dominas débet eum<br />

de suo feodo pacifiée investire. Nos vero, si feodala-<br />

riis aliqua lierel molestacio vel gravameu, debemus<br />

eos in sua justicia sustinere. [7] Item, statuimus<br />

(luod (piilibel , uudecumqiie venial ad diclum lo-<br />

cum , recipiatur, dura tamen sit bone famé. [8] Item ,<br />

volumus et staluimiis quod hai)ilalores dicte ville<br />

per dcceni anuos continuos et sequenles ab ounii<br />

cavalgata et ab onmi excercitu sint inmunes, et,<br />

infra diclos decem anuos, de omni qucriniouia quani<br />

lecerinl coraai bajulo dicii loci, videlicot pro do-<br />

bitis vel pio simplici verberacione, pro medietale<br />

vadiorum siiit iuunnios. [gj Item, statuinius quod<br />

quilibet burgeusis dicte ville, ex quii fuei'it exlrp.<br />

feodum domini sui, tam ipse cuui luta l'amilia sua<br />

et omnibus bonis suis, idjieunique sit, sub nostra<br />

proteccioue sint ;<br />

et nos lenemur ipsum et res suas<br />

sicut nostiM pro|)iia defendere et lueri. [10] Item<br />

volumus quod milites etdomicelli, burgenses vel<br />

baliilaules in dicta villa ab omnibus actubus com-<br />

numibus sint inmunes, exceptis operibus poucium.<br />

foncium, puteormu et viarum, et clausura ville; iii<br />

liiis omnibus, sicut ulii vicini de loco, teuenlur<br />

pioculdubiorespondere. Nos vero teuemur primam<br />

clausuram vdle facere. Et predicti milites et doini-<br />

' Ms. Item est (te statiitis. Comparez, [ilus loin, la cliarte<br />

|)0iu' Saiiveton'e, n" 766.<br />

' Ms. voltiennt.<br />

GASCONS. [A. R. iv'-ia76]<br />

celli debent facere excubias de die et de nocte, dum<br />

opus fuerit; tenentur eciam, sicut alii vieini, in<br />

extirpacionibus et nialeficiis que lient de nocte vel<br />

de die.juxta statuta que olim fecimus in Vasconia',<br />

respondere; et debent nos seqiii cum armis, cnni<br />

alia communitate ville, quantum in una die ire po-<br />

lerunt et redire; et si terram amifteremus, quod<br />

absit, debent nos sequi burgenses dicte ville ad<br />

dofendendum terram nostram, sicut fiiciiml alie<br />

comraunitates terre nostre Vasconie. [11] Item,<br />

concedimus et volunuis cpiod dicti burgenses nosiri<br />

Saucli Osberti |)ossinl tenere et liabere omnes pos-<br />

sessiones suas, allodia, feoda et conquestas, ubi-<br />

cumque sint in noslro dominio, exceptis possessiu-<br />

nibus et terris |)ro quibus vel de quibus.fuerint<br />

antea boniines ligii et questales; et nos debemus<br />

ipsos et omnia bona sua ab onnii molestacione et<br />

injuria defendere et lueri. [12] Item, concedimus<br />

quod, ad domos suas constituenduni et perli-<br />

cienduni et ad omnia vasa sua et superleclilia<br />

eis in primis necessaria, possint rccipere libère de<br />

nemoribus circumstantibus , et ([uod propter ista<br />

solvere forestagia minime teneantur. [i3j Item,<br />

statuinius quod sit forum in dicta villa siugulis<br />

diebus Jovis, et quod liant ibidem nundine quater<br />

in anno quolibet, ad terminos quos ballivus noster<br />

cum bui'gensibus dicti loci duxeril assignandos; et<br />

omnes qui venerint ad forum vel ad nundinas ve-<br />

niant, sient secure et redeant, nisi iuterfecerinl,<br />

vuineraverinl vel captuni tenuerint alicpiem de vi-<br />

cinis. [ih] Item, concedimus eis quod ulantur et<br />

babeant monelani eandem quam babebunt apuil<br />

Regidam, mensuras easdem et pondéra que eis li-<br />

béra duximus coucedenda. [i5] Iteju, nos, vel ille<br />

qui locum nostrum tenebit, debemus ponere ])re-<br />

conem sullicieulem in villa cum consilio juratorum.<br />

[16] Volumus eciam ([uod burgenses dicte ville siiil<br />

liberi et inmunes de proliibicione vini vel salis et<br />

fornagii: et de omnibus (pie vendent vel émeut<br />

intus vel exlerius, in boiiore et districtu dicte ville,<br />

de leuda et pedagio sint inmunes; et preterquam<br />

in biis, [inj omnibus factis aliis debent se judicare se-<br />

cundum consuetudiues terre Vasatensis,lam de vul-<br />

' Nous<br />

n'avons pas rctrouvt'; ces staUils.


[A. R. iv°-i976] RÔLES GASCONS. If)<br />

noi'ibus (|ii;ini


catum. [82] Item, statuimiis quod, diebus quibus<br />

eriiiil niindine et mercatiim, debent et possuiit<br />

inercalores, iii quaciinique iloiiio volueriilt, sua><br />

inponere mercaturas ;<br />

idem in aliis diebus. Deline-<br />

miis tanien nobi-î in villa |)redieta Sancli Osberti,<br />

iiiter extranpos qui non sunt burgenses dicti loci,<br />

pedagia, vo-ndiciones et ieudas, sicut habuit eas co-<br />

rnes Pictavieiisis in bastida Sancte Fidis, Agenensis<br />

diocesis '<br />

, quas eodem modo qiio levantur ibidem<br />

colligi volunms et ievari. Nos vero in testinionium<br />

premissonim lias patentes litleras sigillo nostro<br />

fecimus commiiniri. Datum Londonie , primo die<br />

Junii, anno, etc., quarto.<br />

5G. Consimiies iitteras habent burgenses bastide<br />

Castelli Novi ", Vasatensis diocesis.<br />

57. Consimiies litleras liabent burgenses castri<br />

peu loci de Miromonte\ diocesis Adurensis.<br />

58. Consimiies iitteras habent burgenses basiiile<br />

castri Craba in Marciano super fliunen de Ladouse',<br />

diocesis Adurensis '\<br />

' Sainle-Foy-la-Grande (Gironde, arr. Libourne). Voir<br />

Ij. Drouyn, la Giiienne militaire, t. II, p. 365-876, et Boii-<br />

taric. Saint Louis et Alfonse de Poitiers, p. 5 12.<br />

' CasteInau-sur-Giipie (Lot-et-Garonne), c|ui faisait parlic<br />

du diocèse de Bazas.<br />

^ Miraraont (Landes, arr. Saint-Si'vcr, c. Geaune).<br />

* Labastide-d'Armagnac , qui est située en etfet sur ia<br />

Douze (Landes, arr. Mont-de-Marsan, c. Ro


[A.R. iV-jayC]<br />

super contoncionf illa suppnsuimiis nos ordiiiacioni<br />

predicti doniini iiostri régis, prolestaïUcs quod,<br />

qiiicquid idem doniiniis noster rex inde duxerit<br />

ordinanduiii , ratuni liai)ebiiniis cl acceptiim. In<br />

cujus. etc. T. R. ypiid Westnionasteriiim , .v. die<br />

Junii.<br />

GÛ. Rex omnibus, etc., saiutem. Scialis ([uod,<br />

cnm conlencio jamdiu mota sit lu curia nobilissimi<br />

principisdomini nnslri, domini P., régis Francorum<br />

iikislris, inler Reyniundum, dictum vicecomitem<br />

Ffrunciaci, et nos, de Castro Frunciaci rjuod idem<br />

Reynmndus a nobis e\igit in curia predicta, nos<br />

super contencione illa supposuiinus nos ordinacioai<br />

dilecti et (idelis nostri Arardi de Valéry ', protes-<br />

tantes quud, quicipiid idem Arardus inde duxerit<br />

ordinandum, ratum liabebimus et acceptum. In<br />

cujns, etc. T. n s".<br />

G;5. Rex diloctis et (iilelibus suis Ste|)liano Ffe-<br />

rioli de Tuninges', scnescallo suo l'etragoriccnsi,<br />

Lymovicensi et Caturcensi', ac niagislro Bonelto<br />

de Sancto Quintino, salulem. Sciatis (|uod assigna-<br />

vinins vos ad in(|uircnduni per sacrameiitum, lam<br />

militum quam aliorum liberorum et legalium lio-<br />

minuni de prcdictis terris nosiris, per quos rei<br />

veritiis melius sciri |)oterit , tam de feodis et rotro-<br />

feodis nostris ibidem alienatis et in manu mortua<br />

si'u ignobiliiuu positis, et eriam ad eapiendum in<br />

maïuim nostnim ea onmia (|ue |)or inquisicionem<br />

illam a nobis alienala scu subiracta inde inveneritis<br />

ibidem. Et ideo Nobis mandamus ijuod vos ambo<br />

V('l aller veslrum, quem presentom esse contigerit,<br />

predirlam inquisicionem facialis, et ea omnia que<br />

a nobis alienala vd snbtracta inde inveneritis, in<br />

manum nostram capi et ea salve custodiri facia-<br />

lis, donec aliud indr mandaverinius. In cujus, etc.<br />

T. ut S-.<br />

' Rymer, on publiant lo précèdent acte et non celui-ci,<br />

donne à croire «lut' le roi d'Angleterre avait remis la cause à<br />

la décision du seul roi de France ; on voit qu'il n'en est rien.<br />

Sur Krard de Valéry, voir VIlUtoirc tle la /fiierrc de Navarre<br />

par (i. Anclier, vers i-i55, et la note de Francisqnc-Micliel,<br />

p. 4o6.<br />

' Tonneins {l.olnjt-Garonne, arr. Marmande).<br />

' Ms. Caluriciiiêi.<br />

V.fiLti GASCONS. — II.<br />

RÔLES GASCONS. 17<br />

Et mandalUMi est arcliiepiscopis, episcopis, ab-<br />

batibus,prioril)us,comitibas, baron! bus, mililibiis,<br />

vicecoraitibus et omnibus aliis hominibus terrarum<br />

suarnm Petragoricensis, Lyinovicensis et Catur-<br />

censis, quod eisdem Stephauo el Ronetto et alleri<br />

eorum,quempresentem esse contigerit, in omnibus<br />

que ad premissa facienda [pertinent] intendcntes<br />

sint el respondciiles. T. ul s'.<br />

6'l. Rex omnibus, etc., salnlem. Sciatis quod<br />

rommisimus dilecto nobis Stephauo Fferioli seiies-<br />

calciain nostram omnium terrarum nostrarum in<br />

diocesibns l'elragoricensi , Lemovicensi el Catur-<br />

censi, cum pertinenciis , custodiendam ([uamdiu<br />

nobis [)lacuerit, ita quod de exitibus inde prove-<br />

nientibus respondeat constibuhrio noslro Rurde-<br />

gale qui pro temporc rucril, diim sleterit in ollicio<br />

.senescalcie predicle. lu cujus, etc. T. ut s'.<br />

Et mandalum est arcliiepiscopis, episcopis, ab-<br />

balibus, prioribus, comilibus, baronibus, milili-<br />

bus, libcris hominibus el omnibus aliis tenentibus<br />

lerrarum suanim in diocesibus prcdictis, (piod<br />

eidem Stephauo, tanquam scnescallo régis lorra-<br />

riiiii predictarum, in omnibus que ad senescalciam<br />

predictam pertinent intendentos sitis et respon-<br />

denles, sioul prcdictum est. In cujus, etc. T. ni s*.<br />

CT). Rex dilectis sibi Stephauo Fferioli, senes-<br />

calli) suo l'elragoricensi, et magislro Ronetto de<br />

Sancto Quintino, salulem. Quia voiiimus quod<br />

omnia feoda que de nobis tenenlur in dioœsibus<br />

Petragoricensi , Lemovicensi et Gaturcensi , vobis<br />

ostendantur el, secnndum consueludiiieni paiciuiu<br />

illarura, plenius declarenlur, vobis mandamus<br />

quod omnia fcoda predicta coram vobis osttmdi el<br />

per veslros subditos declarari facialis, et onuies<br />

feoda predicta tenentes ad hoc, si necosse fuerit<br />

compcllalis, proul vestra


18<br />

régis terrarum predictarura , et magistro Bonetlo<br />

tic Sanclo Quinlino, quos rex ad feoda illa \'idenda<br />

assignavit, ostendi et a suis subditis declarari fa-<br />

ciant, et prcfatis Stephano et Bonetto in omnil)us<br />

que ad premissa pertinent intendentes sint et re-<br />

spondentes. In eujus, etc. T. ut s".<br />

66. Rex dileeto et fideli suo Luce de Tany,<br />

seneseallo suo Vasconie, saluleni. Quia volumus<br />

([uoil unum mercatnm sit apud Astiusan in Bra-<br />

cengo' singulis seplimanis per dieni Jovis, et una<br />

feria ibidem singulis annis in festo sancti Johannis<br />

Baptiste, cum omnibus Jibertatibus et liberis con-<br />

suetudinibus ad hujusmodi mercatuni et feriam<br />

pertinentibus, vobis mandamus quod prcdicta mer-<br />

caluiu et feriam publiée proclamari et secundum<br />

legeni etconsueludines terre nostre Vasconie manu-<br />

teneri l'acialis, salvis nobis in eisdem mfrcatis et<br />

t'eria pedagiis et aliis consuetudinibus in aliis mer-<br />

catis et nundinis usitatis in partihus supradiclis.<br />

In cujus, elc. T. ut s'.<br />

67. Rex dileeto el lideii suo Luce do Tany,<br />

seneseallo suo Vasconie, salutem. Mandamus vobis<br />

quoil deceni balistarios équités de Vasconia in<br />

Hilierninm, [)ro negociis nostris eis pei- vos injun-<br />

gendis, sine dilacione mittatis, et eis de exitibus<br />

bidlivie vestrecquos, hernesia et aiia necessaria sua<br />

juxta vestram discrecionem , una cum passagio suo,<br />

per manus constabularii castri nostri Biirdegale<br />

inveuiri faciatis; et custus quos ad boc apponi fece-<br />

rilis prel'alo constabulario in compoto suo de exitibus<br />

prodictis facieinus allocari. lu cujus, etc. ï. ut s\<br />

68. Rex onuiilnis ad (pios, etc., salutem. Sciatis<br />

quod assignavimus venerabileiri patrem'. . . Age-<br />

uensem episcopura et diiectos nobis fratrem Willel-<br />

' Uéj;ion (les Grandes Landes où se trouvent Morcenx,<br />

Ai-jiizani: el Garosse (Landes, arr. Mont-de-Marsan). Voir<br />

plus loin n" iiix.<br />

- Nom en blanc. C'cstArnaudVIl de Got, 1371-1381 (Gall.<br />

christ. , t. II , col. gao) . Sur le prieur Guillaume de Tonneins<br />

voir C. Douais, Les/rires PrMieitrs en Gascogne, p. 369, et<br />

Aciii ciipiliilorum provimialium ordinisfratmm Prœdkatormn<br />

I. 1 , p. 3o3.<br />

RÔLES GASCONS. [A. R. iv'-iayô]<br />

mimi de Tonios, priorera fratrum Predicatorum<br />

Burdegale, et Guytardam de Burgo, et eis dedi-<br />

mus plenam potestatem audiendi et terrainandi<br />

coinpotum Jobannis de la Bere, constajjidarii castri<br />

nostri Burdegale, de toto tempore quofuit consla-<br />

bularius castri nostri predicli, et ad débitas alloca-<br />

ciones sibi in eodem compoto faciendas secundum<br />

legem et consuetudines terre nostre Vasconie. Nos<br />

vero quiccpiid prefati episcoi)ns Wille'.mus et Guy-<br />

tardus inde fecerint ex parte nostra , ratuni habebi-<br />

mus et acceptum. In cujus, etc. T. ut s°.<br />

69. Rex omnibus ad quos, etc. , salutem. Sciatis<br />

quod plenam dedimus poleslatem dileeto et fideli<br />

nostro Luce de Tany, seneseallo nostro Vasconie,<br />

basas, insulas vacuas et aquas nostras Bayone et<br />

alibi in Vasconia ad lirmam vel in feodum dimit-<br />

tendi, ])rout ad opus noslrimi magis viderit expe-<br />

dire'; ita quod leueiites eorunidem inde respon-<br />

deant constabulaiio nostro Biii-degale qui pro<br />

tempore fuerit. lit nos tradiciones et dimissiones<br />

imiversas et singulas quas inde noniine nostro<br />

faciendas duxerit, ratas babebimus et acceptas. In<br />

cujus, etc. T. ut s".<br />

70. Rex dileeto sibi Luce de Tany, seneseallo<br />

suo Vasconie, salutem. .Sciatis quod dedimus vobis<br />

potestaiem requirendi barones, milites et alios<br />

liberos liomiues episcopatuum Xancloneiisis, Le-<br />

raoviccnsis, Petragoricensis et Caturcensis, et<br />

ipsos ad hoc ex parle nostra inducendi ut sacra-<br />

mentum nobilissimo principi, domino P., régi<br />

Francie" illustri, debitum preslent, in forma pacis<br />

inite inter celebris memorie dominum L., quon-<br />


[A. R.iV-iavG]<br />

tiim et iiecesse fuerit , ad predictum saciamenlum<br />

preslanflum ronipellalis. In cujiis, etc. T. ul s".<br />

71. De juramento preslando. — lîex dilectis et<br />

fideliijus suis Lnce de Tany, senescallo suo Vas-<br />

(•onie, magisiro Bonelto de Sanclo Quintiiio, et Jo-<br />

hanni de laBere, salulem. Sciatis quod assignavinius<br />

vos ail iii([uirendiim per sacramendiin, toiii mili-<br />

luin({uaiji alioruni proboniiii et Icgaliuni hoininiim<br />

de terra nostra Vasconie, tam de jure quod ha-<br />

bemus in Castro Bilini' et ejus perlincnciis, quam<br />

de feodis et retrofeodis nosliis ubicuiiujuc lororum<br />

infra lerram nostra m Vasconie alienatis et in manu<br />

morlua auf ignoljiliiini positis, necnon et de bo-<br />

inagiis et seniriis nobis ibidem drl)ilis per (juos-<br />

euraque subtractis , et eciam ad capiendiun in mammi<br />

iiosliam oiiinia ipie per inquisicionem illam a<br />

nobis niieiiala ;eu subtracla iuvcneritis, et eciam<br />

ad capiendum recognicionem de feodis ad nos per-<br />

tinentibus in leira predicta. El idco vol)is manda-<br />

mus (piod vos omnos, vel duovcslruni, si omi\es<br />

interesse non poirritis, pie(bcl;ini inipiisieionem<br />

facialis, et ea omnia (pie n iiubis abrnata seu sul)-<br />

tracta invonerilis In manuui noslram capi et ea<br />

salvo fustodiii liiciatis, (K)iiec aliud inde mandave-<br />

rinuis. In ciijiis, etc. T. ut s".<br />

l'2. I'c\ onniibus, etc., salulem. Noveritis (|uod<br />

nos dilcctos et (idoles rlericos nostros ninjjislrum<br />

BoneltLun de Sancto Quintino, dccanum legie ca-<br />

pelle de Bruges ', et Petruin Odonis , ad peleiidum<br />

et requirendum noniine nosiro a baronibus, mili-<br />

tibus et aliis subditis nostris Lemovicensis , l'elia-<br />

goriceusis,Gaturcensis et Xanclonensis dioccseuni,<br />

juramcntum quod l'accre preslare Icnemur ab eis-<br />

dem subditis nostiis karissimo domino et consan-<br />

guineo iiostro, Francorum régi, secundum formam<br />

pacis inler qunndam inclilanim recordacionum Lu-<br />

dovicum , Francorum , et precarissimum genilorem<br />

nostrum Henricum, Anglie reges, janidu


20<br />

Galfridi Riidelli ilo Monte Claro' in dioccsi Petra-<br />

goi-iccnsi vel alibi,<br />

> l (jiif pcv lorisfaclinn ejusileni<br />

Galfridi ad mannni noslrani per consideracioneni<br />

curie nostre Vasconie deveneriint, habenda et te-<br />

nenda eidem O;;ero |iro honiagio et scrvicio suo,<br />

sid) CCI lis condicioniliusfjuein carta noslra predicta<br />

eideni Ogero iiide facta plenius continentur, vobis<br />

niandannis qnod eidein Ogero de terris et fene-<br />

inentis et redditilms predictis pienam scisinani ba-<br />

bere faeiatis, juxta condiciones contentas et expres-<br />

sas in carta noslra supradicta, recipienlesab eodem<br />

Ogero quandam carfain et (pioddani publicuni in-<br />

strumenlum, per que idem Ogerus plenam re-<br />

cognicionem faciat de condicionibus oinnibiis et<br />

singulis que continentur in carta noslra predicla<br />

pront discrecioni vestre magis videbitur expedire.<br />

In cujus etc. T. lî. apud Westmonasleriuin , .vj. die<br />

Juuii.<br />

75. Re\ omnibus ad quos, etc., salutem. Sciatis<br />

nos coucessisse et bac carta noslra conlirniasse di-<br />

iecto nobis Ogeio Mole, lilio dilecti et lidelis noslri<br />

Ogeri Mote, lerras, lenementa et redditus que<br />

l'uerunt quondani Galfridi Rudelli de Monte Claro<br />

in diocesi Petragoricensi vel alibi , et que per foris-<br />

factuni ejusdem Galfridi ad manum noslrani per<br />

consideracioneni curie nostre Vasconie devenerunt,<br />

babenda et tenenda eidcni Ogero pro boniagio et<br />

servicin suo, sub condicionibus subscii|itis : vide-<br />

licel quod,si idem Ogerus Ricnrdani, lîliani dicti<br />

(ialfiidi, duxeril in uxorem et ex ipsa libeios legi-<br />

tinios procreaverit, tam ipse quain beredes sui de<br />

corporibus eoruni légitime piocreati ac beredes de<br />

eis exeunles, babeant et leneant de nobis et beie-<br />

(libus nosiris sibi et heredibus suis predictis terras<br />

lenementa et i-eddilus predictos-cuni [icrtinenciis<br />

suis (juibuscuniipie, faciendo inde scrviciuni feer<br />

quod, si predictus Ogerus, liliiis Ogeri, i|)sa Ri-<br />

carda superstilc, obierit sine beredibus de corpo-<br />

ribus eorum légitime exeuntibus, vel si predictus<br />

Bertraudus eam non duxeril in uxorem, tune pre-<br />

dictus Ogerus, jiater ipsorum, vel ipsius successo-<br />

res aut assignati perripiant et babeant per manus<br />

senescalli noslri Vasconie qui pro tempore fueril,<br />

sexcentas iibras burdegalensium de exilibus terra-<br />

rum et tenemenloruni ac reddilnum prediclornrn,<br />

vel quod ipsi terras, tenenieuta el redditus predictos<br />

babeant et teneant, qaous(|uc de exitibus eorum-<br />

deni dictas sexcentas Iibras perce|)erinl, sine con-<br />

tradiccione vel impedimento noslri vel ballivorum<br />

nostrorumquorunicum(|ue. El si forte neuter ipso-<br />

rum eam ducere volueril in uxorem cum ad legitimam<br />

elatem pervenerit, tnnc solutis prefalo Ogero,<br />

palri eorum, predictis sexcenlis libris burdegalen-<br />

sium, ut predictum est, terre, Icnementii et red-<br />

ditus predicti ad nos vel beredes seu successores<br />

nostros intègre revertanlur. Noliimus aulem quod<br />

prefala liicarda, sive i|isos Ogerum et Bertraudum<br />

siq)eivixerit, sive non, aliqnid juris vel clamii<br />

exigere vel veudicarc possil in lerris, lenemenlis<br />

seu redditibus predictis, occasione concessionis<br />

nostre supradicle, \el si ipsi Ogerus, lilius Ogeri,<br />

vel Bertraudus i|)sam. sive fueril pleue elalis, sive<br />

infra etatejn, ducere noluerit in uxorem, lune eidem<br />

Ogero, (pioad lermnium vile sue, vel prefalo Ber-<br />

Irando, occasione ejusdem concessionis nostj'e. ni-<br />

cbil accrescat in lerris, teneinenlis seu redditibus<br />

predictis; salvis prefato Ogero, palri suo. vel suc-


[A. U. iv°-ta76]<br />

cessorilius aiit assignalis suis prpdictis sexcentis<br />

libris burdegalensiuin , sicut predieliio) est. Iii cu-<br />

jiis, etc. T. R. apud Westmonastcnuiii, .viij. die<br />

Juiiii.<br />

MEMlin. 1.<br />

76. Rex dilecto el (ideli suo Luce de Tany, sc-<br />

ncscallo suo Vascoiiic, et conslaLulario suo Burde-<br />

gaie, saiuteai. Maiidamus vobis (juod de denariis<br />

qui sunt in cuslodia veslra faciatis liaiicre dilecto<br />

vallello nostro (jaylardo de Morlano deceui libras<br />

stcrljugoruni pro daHii)i)is el jacluris ipte sustinuit<br />

in guerra nostra Vasconie. Et hoc nullatenus oinit-<br />

Lilis. Et vobis in compoto vestro allocabunlur. In cu-<br />

jus , etc. T. R. apud Weslnionasteriniu, . ix. die Junii.<br />

77. Rex omnibus, etc., saliitoni. Sciatis ([uod<br />

coiuniisiinus dilecto nobis magistro .\de de MorlT.<br />

castruin nostrum et conslabulariani nostram Bur-<br />

degalc cuni omnibus ad ea perlineiilibiis, cuslodieuda<br />

ipiaindiu nobis |>lacueril; ila ipiod magnam<br />

custumam nostram Burdegale cl omnes alias cus-<br />

tiiinas noslras in aliis villis nostris, el omnes exitns<br />

onmium tenarum nostrarum in Vasconia percipiat,<br />

el de omnibus exilibusoiiHiiiim |)remissornm nobis<br />

respondeal ad iiiandaluni nostrum, el omnia tpie<br />

ad constabulariaiu prediclam pertinent excerceat, el<br />

senescallo nostro Vasconie qui pro tempore fueril<br />

inlendat et respondeal, dum steterit in ollicio pre-<br />

dicto, sicut alii constabnlarii ibidem i'accre cousue<br />

verunl tcmporibus retroactis. In cujus, etc.<br />

Et mandalum est archiepiscopis , etc., et onuiibus<br />

aliis lenenlibus terre Vasconie quod eidem m;i(jistro<br />

Ade, tanquain constabulario régis ibidem, in om-<br />

nibus ([ue ad conslabulariam illnm et alia premissa<br />

pertinent iutcndenlos sint el respondenles, ut pre-<br />

diclum est. In cujus, etc. T. ut s'.<br />

78. Rex dilecto et lideli suo Luce de Tany, se-<br />

nescallo suo Vasconie, et const^d)uhuio suo Rurde-<br />

gale, salutem. Mandaraus vobis quod compotuni<br />

(•geri Mole, militis, de tempore qno fuit conslabu-<br />

larius castri nostri de .Mallion '<br />

' Maulcon-deSoulc (Basses-Pyrénées).<br />

et cuslos cjusdem<br />

RÔLES GASCONS<br />

terre, tam scilicet de hoiuinibus, eipiilibus et pe-<br />

ditibus quos tenuit in servicio uoslro tempore<br />

jjuerre, quam de reparacione et municione ejusdein<br />

castri et aliis, audiatis, prout racionabililer fueril<br />

faciendum; et, audito iude (inali conqwlo, eidem<br />

Ogero de debilis, si que ei debeamus occasione<br />

pre


22 RÔLES GASCONS<br />

(]iiilamiis et concrdiiiins pretliclo Reymuncio ol as-<br />

signais suis |jrej)osilur,im Ijastyde de Castro Novo ',<br />

Vasalciisis diocesis, cuiii pertinenciis suis, liaben-<br />

diiiii ('( liMieiidam el explectaiidam a leslo sancii Jo-<br />

haiinis lîaptisleproxiiiiol'iilurousquoiiidi'CPiiiannos<br />

coiiliiHios proximo sequeiites (oinplelos(.SK-). Voiu-<br />

nnis si(jui(lem quod idem Reymuudus el assignali<br />

sui, loli) Iniipore prt'dicto.prediclaiii propnsiluram<br />

cuin suis pertinenciis et oiiines exitus ejiisdem lia-<br />

beanl, teiieant et possi;leant pacifiée et ipiinle per<br />

teiiij)us supradlcluiii , cxceptis cavalcatis, excerci-<br />

libus nustris el i'oi-agio", si iliud in terra imstra<br />

Vasconie dari contigeiil, et aliis que ad prepositu-<br />

rnm illaiii securiduiii legein el consuetudineju Vas-<br />

conie non perliiienl. Mandamus insuper uiiiversis<br />

conuiioranlibus in dicta baslyda el ejusdem perti-<br />

nenciis (]uod eidoni Reyniundo et assignalis suis<br />

obedianl el intendant in biis que ad preposiluraiu<br />

jjerlincnl suprailiclini, durante lennino prediclo.<br />

Mandanuis insu|)i'r senescallo noslro Vasconie qui<br />

pro lemporo fueril , et aliis ballivis noslris ibiiieui,<br />

ul prel'aluni Reynjunduni et assignâtes suos nianu-<br />

teneant, proleganl el défendant, el quod non iul'e-<br />

ranl eis vel iid'erri perniittanl injurias, nioleslias<br />

aut gravaniina in preniissis. Conipleto autejn Icr-<br />

niino supradiclo, ul predicluin est, ])redicla pre-<br />

positui'a cura suis jierlinenciis ad nos el beredes<br />

noslros sine reciamacionc predicii Reynunidi aul<br />

assignaloruni suorinn intègre reverletur. In cujus<br />

rei leslinionium, bas Jilleras noslras eidem Rey-<br />

mnndo licri fecinuis palenles. T. ut s".<br />

81. Rex senescallo suo Vasconie, salulem. Cuni<br />

per lilteras noslras |):itenles dederinius el concesse-<br />

rinins dileeto et lideli Reyniundo de Myrallo, bur-<br />

geusi noslro Reule, el assignalis suis, preposilu-<br />

rani bastide nostre de Castro Novo , Vasalensis<br />

diocesis, cuni pertinenciis suis, habendam et le-<br />

ncndam el ex])leclandani a feslo sancli Jobannis<br />

Baptiste pi'oximo liilin'o nsque in deceni annos con-<br />

linuos el conipletos proximo sequentes, vobis mau-<br />

danuis ul, visis presentibus, prel'alum Reynuuiduni<br />

' Voir<br />

''<br />

jtliis haut it' 50.<br />

Ms./otcagio,<br />

[A. R. iv'-iayO]<br />

aut attornalum suuni ij)sius nomine jjer vos vel<br />

per alium in veram et coi-poralem possessioneni<br />

dicte preposilure cum pertinenciis inducatis vel in-<br />

duci faciatis, teneudam proul in diclis litteris ple-<br />

nius continetur, el assignatos suos in eadem manu-<br />

leneatis, protegalis el defendalis, non infereutes<br />

aul inl'erri permittenles injurias, nioleslias aut gra-<br />

vaniina in preinissis, recepla tanien ab ipso prius<br />

caria carliiarii (sîV) vel alio instrnmenlo publico,<br />

ipiod ipse aul lieredes vel a?signati sui nicliilo-<br />

niinus exigere polerunl in preposiinra predicla<br />

cum pertinenciis post lerininuni supradictum. In<br />

cujus, elc. T. R. apud Weslmonasterium, .ix. die<br />

Junii.<br />

8'2. Rex eidem senescallo, salnleni. Cum per<br />

carlain dederinius dileclo el Inleli Reyniundo de<br />

Mirailo, burgcusi noslro Reide, lieredibus el assi-<br />

gnalis suis, piateam seu situm in villa nosira Reule,<br />

iuloco scilicolqui vocalurde Snlargis, juxta donium<br />

Pétri de Caslelario, quoil fuit quondam Merleti de<br />

Frigido Monte el quod nobis cecidil in commissum,<br />

reddendo inde per annum duos solidos biirdegalen-<br />

siuin in feslo sancli Micbaelis preposilo noslro Renie<br />

qui pro lempore fueril, vobis mandamus ul, visis<br />

presentibus, prefatuni R('\mnndiini ant altornalum<br />

suum ipsins nomine, per vos vel alium, in ciirpo-<br />

l'alem possessioneni dicle platée seu silus predicii<br />

cum perlineiuiis inducatis vel iiidiicl t'acialis, le-<br />

ncndi el expleclandi, proul in ]ireilicla caria ple-<br />

nius continetur, et assignalos suos in eadem pro-<br />

tegalis el defendalis, non inferenles eis aul inferi'i<br />

permitlenles injiu'ias, nioleslias aul gravaniina. In<br />

cujus, elc. T. ut s".<br />

83. Rex dileclo et fîdeli suo Lucc de Tany, .se-<br />

nescallo suo Vasconie, salulem. Cum Constancia,<br />

que fuit u\or Henrici de Alemannia ', el quidam<br />

de suis dilcctum et fidelem noslrum Arnaldum


[A. n. iv°-i976]<br />

RÔLES<br />

Sanclo Germano super juribus et j)ossessionibns<br />

suis niultiplicitcr aggravent et incpiietcnl , vobis<br />

mamlamus ([uo


2/1 ROLES GASCONS<br />

88. Rex dilectis et iidelilms suis Peiro AriialJi '<br />

(lo Villa et fraliibus suis, ac lieredilms Johaunis de<br />

Ardyr, defuncti, seu executoriljus lestamenti cjus-<br />

dem Joliannis, salutein. Mandamus vohis quod pre-<br />

positiiram nostram Baione diiecto et fideli noslro<br />

Luce de Tany, senescallo uostro Vasconie, vel ejus<br />

certo allornato, sine dilacione iilieretis, custodien-<br />

dam quamdiu nobis plaruerit; niandavimus enim<br />

jirefalo Luce (juod id quod vobis a rétro est de quo-<br />

dani del)ito quadriiigenlaiura marcarum et quater-<br />

viginli libraruni morlaiieasium , in quibus vobis du-<br />

dura (cuebatur et pro quibus dictam preposituram<br />

' Sur ce personnage, rhef do la l'artion populaire à<br />

Bayonne, voir Balasque et Dulaurfus, Eîifdes liistoriqites sur<br />

la ville de Biiyoniic, l. II, p. 433, 'i'4Ô, etc., et t. III, p. Gai;<br />

il avait déjà été maire do Bayonne (Giry, EtahlhsemenU de<br />

lioiien, t. I, p. ii3) et devait IVHre encore. Quant à Jean<br />

d'Ardir, il avait été maire en 1371 (ms. de Woltenbiittel<br />

dans les Notices et extraits des mss. , t. XIV, p. 4 1 4 ) ; il vivait<br />

encore le 38 janvier 1 278 ( Notices cl exlra'ts des mss. , t. .XIV,<br />

p. .'nG).<br />

[A. R. iv'-iayô]<br />

vobis commisiraus, ita quod de exitibus ejusdem<br />

dictuni debitum reciperelis, vobis pro rata leniporis<br />

futiui, persolvat de exitibus supradictis. T. R. apud<br />

Weslmonasteriuni, primo die Novembris.<br />

89. Rex dileclo et (ideli .suo Luce de Tany,<br />

senescallo suo Vasconie, salutem. Quia certis de<br />

causis vohmius quod escambium , (piod Willelmus<br />

de Monte Gaugerii, duduni castellauus Baione',<br />

fecil de niedietale unius furni nostri cum quadam<br />

tui'ri quam Petrus Arnaldi de Villa, civis noster<br />

Baione quondam tenebat , dissolvatur, vobis man-<br />

,<br />

damus quod dietum furnimi sine dilacione capiatis<br />

in manum nostram, et de eodem faciatis prout ad<br />

opus noslruiu vobis melius videbitiir expedire,<br />

donec aliud inde preceperimus; et dictura l'urnum<br />

dicto Petro restituatis sine niora. T. ut s".<br />

'<br />

II était connétable de Bordeaux en 1269 {Archives his-<br />

toriques de la Gironde, t. III, p. 17; ms. de Wolfenbiitlel<br />

Notices et rxirnits, t. \IV, p. 45-2).


IV<br />

P.OTl LIS VASCONIE<br />

l)K A>MS REGIS EDWARDI, FILM REGIS IIE>RICI, QUINTO ET SEXTO.<br />

MEMBIl. U.<br />

90. Rex universis militibus et «iliis sil)i subdilis<br />

in IjCiiioviconsi civitale cl diocesi coiistilulis, ad<br />

quos, fitc saliiteiii. (]imi nos, sncundiini foiniam<br />

pacis inite leinporibus iriclitaruin rccordacionuin<br />

Lodovici, Ffranconim, el procarissiiiii geniloiis<br />

nostri llciirici, Viijjlio rpgiini, lonoainur ad facipn-<br />

duni prcstai'i juraincnluin a vobis karissimo con-<br />

saiijpiinno el doiiiiiio iiostro Pbilippo, Francoiiim<br />

rejji, videlicet cpiod iiec dabilis iiobis coiisiliiini ,<br />

nec vires iiec auxiliuni per (pie nos vei heredes<br />

nostti contra diclatn parpjii vpnii'Pimis; el, si con-<br />

Irai'iuni aceideiit , quod Dons avortai, in persona<br />

noslra vel hei-edum noslrorum , et eniendare nolle-<br />

inus post requisirioncni a rofje Francoruni vel he-<br />

redc suo in regiio nobis faclam, ilii, a ipiibiis cssct<br />

securitas [)restila, infra 1res menses post reqiiisicio-<br />

neni prrdirtani de trangressiono eniendanda. tone-<br />

rcntur esse auxilialorcs régis Ffrancoruin et here-<br />

diim suoriim in regno contra nos et beredcs noslros,<br />

usqiin qiio essi'l Iransgressio ad csgarduni curie<br />

ejusdein régis Francoruni cmendata; que securitas<br />

de deœnnio in decenniuni ad requisicionem dicli<br />

Fi'ancoram régis aul beredum suoruin in regno<br />

dinoscitur esse preslanda; ac predictus karissimus<br />

dominus et consanguinoiis noslcr rhiii|)pus, Doi<br />

gracia Francoruin rex, nos nuper reqnisierit de<br />

hujnsmodi [jurainonlo] faciendo prestari, et vo-<br />

ROLES filSCONS. — n.<br />

DE ANNO QUINTO (1276-1277).<br />

bis universis et singulis precipiendo mandaverinuis<br />

ut, ad requisicionem personaruni quas predictus<br />

rex Francoruin propler securilatein hiijusniodi re-<br />

cipiendam dcslinaverit, in presencia dilecti cierici<br />

noslri niagistri Bonelti de Sanclo Quiiitinn, queni<br />

ad iioc specialilor dcstiiiaviriuis, facialis juranien-<br />

(iiiii iii loruia (pic su|)erius esl expressa , vos niaii-<br />

daluin noslnim, ni iiitelloximus, adiinplerc, super<br />

quo dampnilicali suiiius graviter in bac parle, ini-<br />

ninie curavistis, quare vobis iteralo precipiendo<br />

iiiaiidaiiuis tpialiuus pre(bcULMi jnrainontuin raccii^<br />

[prestari] nnllatenus diUi'ratis in forma |)redicla<br />

cum per procuraloros noslros ad hoc specinliter<br />

deslinatos fiicritis r.Mpiisiti. Voluiiius aulcm ut se-<br />

nescalbis noster Pelragoricensis terras , castra et for-<br />

taiicia illoruin qui prediclum juramentuin facere<br />

conliadixerint, in manus nostras capiat et toneal,<br />

donce prcdicli contradiclores juramentuin prestite-<br />

riat el dampnum passum nobis eniendaverint, vel<br />

abiid idem senescalius a nobis reccperil in man-<br />

datis. In cujus, etc. T. II. a|Hid VVcstiuonasterium<br />

prima die Maii [1277].<br />

91. Consiinilcs bttero dirigunlnr universis mi-<br />

litibus et aliis régis subdilis in (Jaturcensi civitale<br />

et diocesi conslitutis ad quos, elc. In cujus, etc.<br />

T. ut s-.<br />

92. Cens. lilt. . . in Petragoricensi civitale et<br />

diocesi conslitutis ad quos, elc. T. ut s".<br />

[«PltlMCKIC Kttif


26<br />

93. Cons. litt. . . in Xanctonensi civilate et dio-<br />

ccsi uilra Caieulaiii ' conslitiitis, etc. T. ut s".<br />

96. Rex universis militibus et aliis sihi subditis<br />

in Xanctonensi, Petragoricensi ,<br />

Lemovicensi et Ca-<br />

lui'censi civilalibus et diocesibus constitntis, saiii-<br />

Icni. Cnni vobis universis et singiilis per patentes<br />

lilleias noslias precipiendo iiiandaveriinus utjura-<br />

mentum , sub forma in predictis litteris nostris con-<br />

tenta , ad quod faciendum prestari tenemur ex vir-<br />

tute pacis interinclitarum recoidacionuin dominum<br />

Lodovvycum , Ffrancoruni , et carissimuni genitorem<br />

aostrum dominum H., Anglic reges inite, faciatis<br />

in presoncia et ad requeslam nnnciorum domini et<br />

coiisanguineiuostri karissimi, domini Phiiippi , Fran-<br />

corum régis , cum<br />

per procuratores nostros fiieritis<br />

requisiti, noveritis quod discretum vinuu decauum<br />

Xanclonensem , magistros Poncium de Insula<br />

karissinie matris uostre clericum , Willebnum de<br />

Vareys , senescallum Xanctonie , Johannem de Ver-<br />

noliis et Boneltum de Sancto Quintino, canonicos<br />

Lemovicenses , ac Petrum Odonis, clericum, exbi-<br />

bitores presencium, vel duos eorum quos présen-<br />

tes esse contigerit, procuratores nostros constitui-<br />

mus spéciales adpelendum prediclumjurameiilum<br />

a vobis, et ad prosequendum seu ad agenduni ut<br />

predictum prestetur juramentuni corani iJilecto et<br />

fideli noslro Luca de Thany, senescallo nostro Vas-<br />

conie, cui ad conqjellendum vos super lioc cl ad<br />

faciendum et reddenduni jus exinde conlradictori-<br />

bus, si qui fuerint, vices nostras tenore |)rcsencium<br />

diivnnus committendas; ita quod per se vel per<br />

aliuin quem expedire viderit, luedianlc jusiicia,<br />

negocium bujusnimli totab'tcr exequatnr. lialum<br />

cnim babe[bi]raus et acceptum quicquid per dictos<br />

procuratores nostros aclum fnerit in pnrnissis. bi<br />

ciijus, etc. T. R. ut s°. Et dupplicantur.<br />

95. Rex senescallo suo Lemovicensi , Petragori-<br />

censi et Calui-censi, salutem. Cum niandaverimus<br />

universis militibus et aliis subditis nostris in eis-<br />

doni terris ul ipsi juramenlmii magnilico principi.<br />

domino et consanguineo nostro, domino Pbiii|)po,<br />

' Ms. Caroiicntutii.<br />

ROLES GASCONS<br />

[A. R. v°-i-277]<br />

Francorimi régi, juxta formam in litteris nostris<br />

patentibns dictis militibus et subditis destinatis<br />

contentam, facere non omittant, vobis mandanius,<br />

firmiter injnngentes ,<br />

quod eosdem milites et subdi-<br />

tos ad predictum juramentuin in forma predicta<br />

prestandum efEcaciler inducatis; et, si forte aliqui<br />

eorum juramentuni illud, contra mandatum uoslrum<br />

per procuratores nostros eis inde directum, facere<br />

noluerinl vel distulerint, tune terras, castra et for-<br />

talicia illornm , cum a predictis procuratoribus nos-<br />

tris super hoc fueritis requisiti, capiaiis in maaus<br />

nostras et ea salvo custodiatis, quousque juramen-<br />

tuni illlud prestiterint et nobis de danipno passe<br />

gratum fecerint, vel aliud a nobis inde receperitis<br />

in mandatis. In cujus, etc. T. R. ut s", prima die<br />

Maii.<br />

96. Consimiles littere diriguntur senescallo<br />

Aliauore, regine Anglie, mati-is régis, Xanctonie.<br />

T. ut s".<br />

97. Rex omnibus, etc., salutem. Sciatis cpiod<br />

assignavimus dilectos et lîdeles nosiros senescallum<br />

nosirum Vasconie, qui nnnc est vel qui pro tem-<br />

pore fuerit, et raagistrum Adam de Norff., con-<br />

stabidarium nostrum Burdegale, ac dilectum nobis<br />

in Christo priorem ordinis Predicatoruni Burde-<br />

gale , et eis vel duobus eorum quos présentes esse<br />

contigerit, dedinms plenam potestatem audiendi<br />

et terminandi ex parte nostra compolum magistri<br />

Reyniundi de Tallayzon.', clerici et quondani<br />

constabnlarii casti'i nostri Burdegale, nobis red-<br />

denduni ab lierede seu hiTedibus seu executoribus<br />

testamenti cjusdem magistri, de tolo tempore quo<br />

iilem magister fuit constabularius nostri castri pre-<br />

dicti, et ad débitas allocaciones sibi in eodeni coni-<br />

poto faciendum, secundum legem et consuetudi-<br />

' Ce<br />

personnage est déjà nommé au tome I des Râles gas-<br />

cons, n° tittSij. 11 était connétable à Bordeaux eu 1273 {Ar-<br />

chives historiques de la Gironde, t. III, p. 18). Il avait eu<br />

pour successeur Jean de Labcre (ms. de Wolfenbiittel , iVo-<br />

ticcs et extraits, t. XIV, p. 377; Livre des Bouillons, p. 617;<br />

Archives hiitoriqnes de la Gironde, t. V, |). 331), 34(), etc.),<br />

remplaci' à son tour par Adam de Norfolk (voir plus haut


[A. R. v'-i-jy?]<br />

nom terre iioslre Vasconie. Nos vero, (juiccjuiil pre-<br />

Cati senescallus, Adam et prior, vel duo eonim qui<br />

présentes fuerint, inde fecerint ex parte noslra, ra-<br />

tum habebinuis et acceptum. In cujus, etc. T. ut<br />

supra.<br />

98. Eodom modo assignantnr magister Adam<br />

de iNorff. ,<br />

conslabnlarius castri Buidegale, et Gu\-<br />

tardus de Burgo , major ' ejusdem ville , ad aii-<br />

dienduin et terniinandiun compotum magistri<br />

Osberti de Daguestowo, quondaui conslubularii<br />

Burdegale.<br />

99. \\e\ juralis commune et universis civibus<br />

Burdegale, salutem. Quia dilficluin et lidelem nos-<br />

trura Gwytbardum de Burgo, dominum de Ber-<br />

lollio, pi'osencium exbibilorem, fecimus et consli-<br />

tuimus majorein nustium Burdegale \ mandamus<br />

voLis quatiuus eidem lamquam majori vestro silis<br />

intendentes, obedieiites ac per omnia respondenles,<br />

quousijue a nobis super hoc aliud rece|)oritis in<br />

mandatis; et, ut islud libencius faciatis, eidem<br />

Gwvthardd concessinius bas lilleras noslras pa-<br />

tentes. Teste rcge apuil \Vestmonasteriurn, lercio<br />

die Mali, anno regni noslri (|uintn.<br />

100. Ue\ iinmibus, etc., salutem \ Scialis nos<br />

plenariam dédisse potestalem dilcctis et lidclibus<br />

nostris Luce de Tlianv, senescallo nostro Vasconii'<br />

niagistro Ade de Norfl". , constabulario castri nosli i<br />

Biu'degale, et Guytardo de Burgo, majori ejusdem<br />

ville, inieridi el lirmandi coiuposicioiicm inter nos<br />

et vicecomilem Fronciaci ac i|)sius lilios de caslro<br />

Fronciaci el pcrtinenciis suis, prout idem Lucas,<br />

Adam, et Guitardiis magis nobis vidciint expedire.<br />

Nos enim (piicquid ipsi Lucas, Adam et Guytardus<br />

' Ms. majorem.<br />

' I^a liste des moires de Hordeaux publiée dnns le Livre<br />

de» Coutumei, p. /io."i, nidripie en Ouilard de Bore à l'an-<br />

née 1378, un an par conséijui-ut plus lard que la date de la<br />

présente charte. En 1377.<br />

''""* marque en Drun de Saia.<br />

D'autres doriiments conU"ibueraient à prouver, s'il en était<br />

besoin, qu'ici celte liste est fautive (Archkct hittoriquet de<br />

la Oironde, t. XXVII, p. 169. afii).<br />

' Publié dans les Archives historique» de la Ijironde, t. VI,<br />

p. S'ie,.<br />

BOLES GASCONS. 27<br />

inde l'ecorint ex parle nostra, ratura habebimus et<br />

acceptum. In cujus, etc.<br />

101. Bex omnibus, etc., salutem. Scialis nos<br />

plenariam dédisse polestatem dilectis el (îdelibus<br />

nostris Luce de Tan y, senescallo nostro Vasconie,<br />

niagisti'o Ade de NorlT. , constabulario nostro Biw-<br />

degale, l'aciendi noniine nostro composicionem per<br />

escambium vel alio modo cum abbate de Aquis-<br />

tris', Guytardo de Burgo, necrion et militibus ac<br />

domicellis, pro plateis vel ediliciis que babuerint<br />

infra castnim Fronciaci, prout iidein senescallus el<br />

constabularins nobis viderinl magis expedire. Nos<br />

enim ratum et firmum habebimus ([uiccinid pre-<br />

dicti senescallus et constabularins noniine nostro<br />

duxerint inde faciendum. In cujus, etc. T. R. a|uiil<br />

Westmnnastorium, .iij. die Maii.<br />

102. Rex Luce de Tany, si^ne


:28<br />

luagistro Adede Norfoik , conslabulario caslri iiostri<br />

Burdeffale, (niylardo (h Buigo, majori ejusdein<br />

villo, Pciro de Monte Revelli et Willelino, fratri<br />

ejus, ac cuilibet ipsonim Ado, Guytardi, Pétri ac<br />

Willelnii, siiiiid cnm predicto senescallo iiostro,<br />

iiiieiuli et finiiaiidi composieionem inter nos et<br />

viceeomileni Ffronciaci ac ipsius ûlios de casiro<br />

FIronciaci et pertinenciis suis, prout magis vide-<br />

rint nobis expedive. Nos enini quic(juid ipsi Lucas,<br />

Adam, Gnylardus, Pelrus et Wiiielnius et quilibet<br />

ipsorum Ade, Guytardi, Pétri et Willelnii, simul<br />

cum predicto senescallo nosiro, inde fecerint ex<br />

parle nostra , ratum habebimus et acceptum. In<br />

cujus , etc. T. Pi. apud Westmonaslerium , tercio die<br />

Maii.<br />

105. Rex oîuiiibus. etc. , saiutem. Scialisqiiod,<br />

ad instanciam dilrcti et iidclis nostri Lure de Tan-<br />

ney, perdonaviniiis Waltero de Tanney, Pelro de<br />

Tanney et Jolianni de VVhylsond., quantum in<br />

nobis est, onines Iransgressionnes per eos l'actas a<br />

principio tinbacionis nuper in regno nosiro Anglie<br />

suboi-te, usque ad diemquo iilis cpi fuerant contra<br />

dominum II. regem, patreni nostrum, et nos, in<br />

insula Elionsi pax fuerat concessa\ et ois (nniani<br />

pacem noslram inde roncedimus; ila ([uod stont<br />

recto in ruria nosira , si quis versus eos inde loqui<br />

voluerit, el orga nos et lieredes nosiros liene et<br />

lldelitor se babeanl in fuluium. In cujus, etc. T. R.<br />

ut supra.<br />

106. Rex senescallo suo \ asconie et conslabula-<br />

rio suo Burdogale, vel eoruni altori, saluteni. Man-<br />

damus vobis quod habere t'aciatis dileclo et lideli<br />

nostro Guy tarde de Burgo, majori civilatis noslre<br />

Burdcgalo, centnm niarcas ex dono nostro, de<br />

Duc (jueni Ayquardus Fortonis junior nobiscuin<br />

' Publié, mais incomplètement, dans les Archives histonquefi<br />

lie la Girotide, t. VI, p. 3'n).<br />

^ Après la mort du comte de Leicester (août 126Ô), plu-<br />

sieurs de ses partisans s'étaient réfugiés dans cette contrée<br />

marécageuse qu'on ap[iclait alors Vilr d'Elij. Ils y tinrent en-<br />

core pendant deux ans, puis finirent par entrer en accord<br />

avec le prince Edouard. La paix fut conclue le jour de la<br />

Toussaint 1^67 (Walter de Hemingburgb, Vhronicon, t. I,<br />

p. 3a8-33g).<br />

RÔLES GASCONS.<br />

[A. R. v'-iay?]<br />

lactiuus est pro transgressionibus per ipsum faetis<br />

infra terrain noslram Vasconie. In cujus, etc. T.<br />

lit s".<br />

107. Rex omnibus, etc. Noverilis (piod tenomur<br />

dilecto et lideli' nosiro Ebloui, \icecomili de Ven-<br />

tadoro, in quingentis libiis burdegalensis monete,<br />

omnibus coinpulatis, de arreragiis vadiorum suo-<br />

rum, pro senescallia Petragoricensi quam tenuit<br />

de nobis et custodia caslri de Bordilia , solvendis<br />

oidem vicecomiti vel suo mandato ad scaccariiun<br />

noslruni Burdegale, in instanli l'esto sancti Marlini<br />

yenialis. Et maiidauius conslabulario Burdegale<br />

ipiod easdeni quingenlas libras solval diclo vice-<br />

comiti vel mandato suo in diclo festo, etprecipimus<br />

oas in suo compoto allocari; idenupie vicecomes<br />

nos quietavil omnino de vadiis memoratis et misis<br />

faetis pro custodia caslri pre


[A.l'..v'-i277] RÔLES GASCONS. 29<br />

dicli liereiles eidein Ebloni nt suis heredihiis de pre-<br />

dictis feodo et homagio rrspondeant el ohediaut,<br />

siciit nobis respoiidere et ohcdire tenebantur; ila<br />

taiiieii quod jiiedictus vicecomes et heredes sui de<br />

nobis et liercdibiis iioslris predicta feodum et ho-<br />

iiiagium teneant in fcoduin, siciit tenct aliam ter-<br />

rani suain par serviciuni iode debiluni et cousuelum.<br />

In (•ujus, etc. T. ut stiprn'.<br />

109. Rex omnibus , etc. , salulera. Noveritis quod<br />

leneimir dileclo et lideli nostro Ebuloni, vicecomili<br />

de Ventadoio, in (juinjfi'nlis iiitris turonensis nio-<br />

nete, omnibus coniputalis, de arreragiis vadiorum<br />

suoruni pro sencscallia l'ctragnriceiisi (piam tenuit<br />

de nobis et cuslodia castii de lionlilia, sol vendis<br />

eidem vicecomiti vel suo inaiidalo ad scaccariuni<br />

noslruni Buiilejjaio in instanli lesti» i)eati Martini<br />

yemalis; et niandanius conslabulario lîuidejjale<br />

quod easdeni quingentas librns solvat diclo vice-<br />

comiti vel niandato suo in dicto feslo, et precipimus<br />

cas in suo compoto ailocari; i


:50<br />

ROLES<br />

jilnaiii seii nicnsuiaiii ville Baione usilatam in la-<br />

titudiue et sexaginta aliias ad eandein alnain spu<br />

nieiisurani continente in longitudiue, pro viginli et<br />

quinque solidis morlaaorum nobis et lioredibiis<br />

noslris ad festum Nalalicii Doniini ad scaceai'iuni<br />

ncisli-iim Bui'degale annualiin reddendis , et pro<br />

quinquaginta solidis morlanoruni de acaple sen<br />

sporla in nintacione doniini' siniililer ad scaccariuni<br />

|jredicliini solveudis, acaliis juribus et deveriis qne<br />

alii feodarii seu empbiteote faceredebent et consne-<br />

verunl doniinis suis feodonnii pro feodis (pie al)<br />

eis tenant apud Baiouam t'atiendis, necnon et alias<br />

oinnes hujusrnodi concessiones et tradiciones qnas<br />

prediclus Lucas, auctoiitate nostra , feeit hactenus<br />

de luijusmodi placeis seu locis nostris in Baiona,<br />

quorum receplores fcodati tautuni nobis et liere-<br />

dibus nostris pro qualibel alna predicta respon-<br />

deaiit et faciant annuatini (juantuni supradictum<br />

est, ratas liabentes et gratas. eas pro nobis et herc-<br />

dibus nostris, quantum in nobis est, conceditnus<br />

et confirmamus, prout concessiones, tradiciones<br />

et diniissiones predicte sub sigillo noslro Vasconie<br />

l'acte racionaliilitcr lestantur. In cujus, etc. T. R.<br />

ut s", .viij. die .Mali.<br />

113. Rex omnibus ad quos [etc.] , saluteni. Sciatis<br />

quod remittinius et quitarnus pro nobis et beredi-<br />

bus nostris Bernardo dAlban jiiniori ,<br />

de liurilcgala,<br />

oinnc jus quod nobis coiiijietit in bonis mobilibus<br />

sou inmioiiilibus pjusdein Bernardi , pro co (piod<br />

in l'uria Francie contra nos egei-at et liligaverat ac<br />

peticionem proposuerat super juris defectu, a (pia<br />

pelicione fueramus per sentenciam ipsius curie ai)-<br />

soliiti, mandantes spuescallo nostro Vasconii' quod<br />

ei restituât omiiia iiona sua que ipse vel alii nostro<br />

nomine leneiit et (jiie sua fore cognoscet, )eir|jta<br />

ab co primiliis idonea caucione de reddendis nobis<br />

vel constabulario nostro Burdegale, in instaniibus<br />

vindemiis apud Biirdi'galam, cerilum doliis vini<br />

l)oni et niarcbantis (pie ab eo babere volunius pro<br />

remissione predicta , el rccepta ab eo insuper reco-<br />

gnicione, facienda coin pubiico instrunienlo, quod<br />

tcuet de nobis et beredibus nijstris orauia que ab<br />

' Ms. dounuii.<br />

GASCONS. [A. R.v''-i277J<br />

aliis dominis non invenietur tenere , cum<br />

luia lancea<br />

de sporla. In cujus, etc. T. ut s", .xij. die Maii.<br />

Wà. Rex omnibus ad quos, etc., salutem. Cum<br />

nuper, super quibusdam contencionibus et contro-<br />

versiis que inter burgenses nostros Baione et barones<br />

nostros de Quinque Porlubus vertebantur, pax inita<br />

sit et reformata ', nos, de niera et spontanea voiun-<br />

tate nostra et pro inniobiii pacis iliius couservacione<br />

concessimus predictis burgensibus nostris de Baiona<br />

centuni libras in feslo Ascencionis Domini proximo<br />

future, ad scaccariuni nostruin vel in garderoba<br />

nostra plenarie recipieudas. In cujus, etc. T. ut s'.<br />

MEMiiii. h. [in Donso.)<br />

1 15. Rex senescallosuo^aslonieel constabulario<br />

castri sui Burdegale, vel eoruiii alleri, salutem. Cum<br />

dederinius Bernanlo Fabri, clerico nostro, decimani<br />

nostram parochio de Malans, diocesis Vasalcnsis, ad<br />

vitam suain, ac l'oiicio Amati, clerico nostro, totuni<br />

id quod iiabebanuis in loco de Lados ac pertincn-<br />

ciis, quanidiu placuerit, de nobis tenenduni eideni<br />

prout in litteris nostris eis concessis su|)er diclis do-<br />

nacionibus videbilis pienius contineri, vobis nian-<br />

damus quod ab eisdcm clericis iustrumenla pubiica<br />

recipiatis, anlequani dicti clerici seisinain dictorum<br />

donatorum optineant, in (piibus contineatur eorumdem<br />

elericoruui recognicio (pialiter predicta<br />

eis donala tenent de nobis, prout predicta discre-<br />

cioni vestre facienda ad conservacionem juris nosiri<br />

rnelius videbuntin-. T. R. apud Slanslode, .xix. die<br />

Maii '.<br />

IIG. Rex diieclo clerico suo magislro Joliaimi<br />

Don\inici, salutem. Mandamus vobis (piod oninia<br />

meniorialia, scripla et documenla que magisler<br />

Mallieus de Inferno liabet a vobis vel vos babetis,<br />

tangencia causam que contra nos mota fuit super<br />

Castro Ffrunciaci, seuescailo nostro Vasconie, vel<br />

' Voir<br />

dans Rymor, à la àala du i5 mai 1277, le traité<br />

de paix conclu entre Ifs matelots de Bayonne et les barons<br />

des Cin([ Ports.<br />

Sur le même sujet, voir plus loin la cédille n° i44.<br />

Siansteile est sans doute Stanstead , coint(î de Kent.


[A. p.. V»-. 277]<br />

alicui (le procuratoribus nostris Parisius Iradatis<br />

vel Iraili faciatis; ri de eo quod sibi tradiderilis<br />

sumus contenti. T. 1$. apudRotbelan', .xv. die No-<br />

vembris.<br />

117. RexdilectosibimagistroH.deVerdel[iaco],<br />

doiniai régis Francic illustris thesaulaI'io^salutenl.<br />

Fro dilecto et fiileli nostro Bruno de Saya, milite,<br />

qui in caria predicti domiiii noslri rejjis extitil cou-<br />

dempnatus priori de Sorzaco' et horninibus ejus-<br />

dem loci ad quandam emendam, et, ititer cetera,<br />

usque ad trescentiis inarcas, pro quibusdain privi-<br />

legiis et scriptis que dicebantur amissa et que, sicut<br />

iiilelleximus, paralus est restituere oninia, et de<br />

boc facere jurameiituni et alla que polerit quod<br />

piura predictus prior lune non amiserit quam pre-<br />

dicla que ofiert, dileccionem vostrain alTectuose ro-<br />

quiriuius et rogamus qualinus parles vestras velitis<br />

interponere ut predictus prior scripta predicla ,<br />

que<br />

dictus Brunus oiïerl , recipial pro predicla |)ccunie<br />

sumnia, cl super residuo purgacionem ipsius ad-<br />

miltat. T. ut s".<br />

118. Rex dileclis sibi abbati et convenlui de<br />

Carofo ', saluteni. Rogamus vos offecluose qualinus<br />

privilégia et scripta que dilectus et (Idelis nosler<br />

Brunus de Saya, miles, oflert se resliluere priori<br />

domus veslre de Sorzaco , velitis recipere et facere<br />

recipi, pro illis Iroscentis niarcis ad que esliinata<br />

fuerinit in emciida ad quam prediclus miles exlilit<br />

condempnatus; et, super eo quod contenditur quod<br />

non offert omnia privilégia et srripla (|iie amissa<br />

dicebantur, purificacionem seu juramcnluiii saura<br />

recipere velitis nostris precibus et amore, et de re-<br />

siduo dicte condenqinacionis, nltra dictas trescenlas<br />

marcas, vobis salisfacere competenter, lantum, si<br />

' nhuddian, cotnli' de Flint.<br />

' Hi'iiri de Vézelai , clerc de Louis IX , chapelain de Phi-<br />

lippe m, qualiCé thesaurariiu Laudiineiuis dans une charte<br />

du 6 mai 1377<br />

cf. p. /la, 4a5, 433).<br />

(Langlois, Philippe III le Hardi, p. 111;<br />

' Sourzac, prieuré conventuel dépendant de Cliarroui<br />

(Dordogne, arr. Ribérac, c. Mussidan ).<br />

" Cbarroux (Vienne, arr.Civray), abbaye bcnédiclinc. Eu<br />

1277, l'abbé élait peut-èlre Pierre III, que \.\ Galiia ctiriM.<br />

(t. Il, col. laSa) uicnlionnc sculomenl en 1179.<br />

RÔLRS GASCONS. 31<br />

placet, super biis facientos quod, sic faciendo, sit<br />

qiiietus de facio predicto. T. ut s".<br />

MEMisn. .'!.<br />

119. Rex senescallo suo Vasconie et constabu-<br />

lario castri sui Burdegaie , vel eorum alteri , salutera.<br />

Mandamus vobis qualinus, de pecunia nobis débita<br />

|)cr quosdam rives Raione raciono placearum eis<br />

concessarum nomine noslro in basa maris juxta<br />

magnum pontein Raione, solvalis sine dilacione<br />

Willeimo Pclri de Maverncio (juadringentas lil)ras<br />

liurdegalensis monete, et aliis totura illud quod<br />

coinpercritis nos debere genlibus ville ojusdem pro<br />

viftualibus ad opus nostrum abeiscaptis, tcnqwre<br />

(pio ultinio fuiinus ibidem'. Kt nos pecuniam,<br />

(piani vos solvere contigerit hac de causa, vobis,<br />

prefale consUibularius, in conqioto vestro volunnis<br />

allocari. In cujus.etc.T. R. apud Westmonasterium<br />

.XV. die Maii.<br />

1 20. Rexomnibusa(lquos,etc.,salnteni.Sciati8,<br />

quod pro laudabili et (ideli scrvicio (]uod dileclu<br />

cliM-icus noster l'oncius Amati nobis ini[iendit et<br />

impendel, dcdimus et concessimus eidem totura<br />

illud quod ad nos |)ertiiiel de locn illo, cum perli-<br />

nenciis in Lados', qui fuit ArnaMi Rornard, et (pii,<br />

propter feloniam quam prediclus Arnaldus cl Ar-<br />

naldus, tilius et bores ipsius, rommiseruiit, |)er<br />

consideracionem curie nostre Vasconie nobis nu|)(M-<br />

extitit adjudiratus, babendum et lenendnm pre-<br />

dicto Poncio (piamdiu nobis placuorit; ila eciam<br />

quod totum feodum quod idem Poncius, quanidiu<br />

nostris intendit obseqniis, percepit a nobis ad<br />

scaccariuni nostrum Burdegaie, nobis et bcredibus<br />

nostris intérim omnino remitlalur. In cujus, etc.<br />

T. R. apud Weslmonasterium , .iij. die Maii.<br />

121. Rex omnibus, etc., salulcm. Scialis quod,<br />

pro gralo et laudabili servicioquod dilectus clencus<br />

noster Bernardus Fabri nobis impendit et adbuc<br />

inqiendet. dcdimus et concessimus eidem Beriiardo<br />

' En octobre 1373.<br />

' Lados (Gironde, arr. Bazas, c. Anros).


32 RÔLES GASCONS. [A.R.v°-,.77l<br />

decimam nostrain bladi et nlianim reriuii que nd<br />

collacionein nosiram pcriinent, et (luam tenet ma-<br />

gister Johannes Dominici ex assignaeione nostra<br />

in parocliia de Mallians in diocesi Vasatensi, ha-<br />

bcndam et tenendani eidein Bernardo intègre et<br />

pacifiée et quiète, tanquam beneficium personale,<br />

iotd teiiipore vite sue, de nobis etberedibus nostris,<br />

sicut magister Reymundus de Taleyzun, clericus<br />

noster, decimam illam quondam tenuit et possedil<br />

de dono nostro. In cujus, etc. T. ut s*.<br />

1 22. Et mandatum [est] Luce de Tany, seues-<br />

callo Vasconie, quod eundem Bernarduni in coipo-<br />

raiem possessionem ejusdem décime per ipsum aul<br />

alium induci faciat; et, si forte magister Joliannes<br />

Dominici, qui dictam decimam tenet ex assigna-<br />

cione régis, asserat pedagia et cetera que tenet de<br />

'<br />

rege apud Milhan et Usestam sibi non sufficere sine<br />

décima memoiata ad compiemcntum ducentarum<br />

iibrarum turonensium quas ei rex concessit singulis<br />

annis ([no;id vixerit a rege percipiendarum, et,<br />

[si] idem senescallns id ita esse invenerit, tune id ,<br />

([uod ei de eisdeni ducentis iibris defuerit, alibi<br />

suppléât eidem ubi magis pro rege et ipso sua<br />

discrecio viderit expedire; ita quod idem Joliannes<br />

dictas ducentas llliras intègre possit percipere. Rex<br />

\ero quicqiiid super lioc i'ecerit ratum habebil el<br />

acceptum. T. ul s°.<br />

123. Rex senescallo suo Vasconie et constabu-<br />

lario suo castri sui liurdegale. vel eorum alleri,<br />

salutem. (Juia compertum extitil in rotulis nostris<br />

nos olim confirmasse vendicionein quam magister<br />

VViliebnus de Provincia magistro Reymundo de<br />

Taia[y]zun, ([uondam clerico nosiro, de quadam<br />

ilonio sita apud Rurdegalara prope Undirariam<br />

Biu'degale", el quam Willeimus Arnaldi de Talay-<br />

sun, l'rater et beres ipsius magistri Raymundi,<br />

lenet de nobis pro quinquo solidis burdegalensis<br />

monete annui census, noienles eidem VVilielmo<br />

Arnaldi nosiro nomine impedimentum prestari in<br />

' Vdir<br />

plus loin n" ilik.<br />

' Place et château de l'Oiubrièi-c à Bordetiux ( Léo Droiiyn<br />

liordeiw.c vers l'tîo, p. 'iZ-i). Poui- Baymoud Tulayzon , \oir<br />

plu^ huit iT (l'y.<br />

possessione domus predicte, quam predictus ma-<br />

gister Raymundus vei alius suo nomine possidebat<br />

terapore niorlis sue racione predicta, vobis et ves-<br />

trum cuilibet mandamus quod ipsam domum re-<br />

stituatis sine diffieultate et diffugio eidem Willelmo<br />

Arnaldi, ita tamen quod ipse et heredes sui le-<br />

spondeant nobis et herefbbus nostris de annuo censu<br />

|)rediclo; salvo nobis jure quod alii domini foodo-<br />

runi habent in suis feodis apud Burdegalam, s:dvo<br />

jure alterius ciijuscumque ; et, nt istud libencius<br />

faciatis, vobis mittinuis bas litteras nosti'as patentes.<br />

T. nt supra.<br />

12'i. Rex omnibus, etc. Transcriptnm cnjusdam<br />

littere olim per nos concesse magistro Reymundo<br />

de Talaysun, clerico nostro, compertum extitit in<br />

rotulis nostris sub bac forma :<br />

ttEdwardus, etc., universis, etc., salutem. Ven-<br />

dicionem quam Willeimus de Provincia fecitdilecto<br />

clerico nostro, magistro Raymnndo de Talaysim,<br />

de quadam domo quam idem Willeimus inbabitat,<br />

sita apud Burdegalam prope Umbrariam, ratam<br />

babentes et gratam, ipsam , (juaiitum in nobis est,<br />

duximus teuore presencinm confirmandam. In cu-<br />

jus, etc. Datum Canluaiie, .xix. dieFebruarii, anno<br />

regni régis H., palris nosiri, .\°\-^<br />

El, quia Willeimus Arnaldi, fraler predicti ma-<br />

gistri R. , asserebal conslanter dictas litteras nostras<br />

confirmatorias concrematas fuisse , easdeni ad ip-<br />

sius instanciam duximus renovandas. In cujus, etc.<br />

T. ut s'.<br />

12."). Rex const^bnlario cnstri sui Burdegalo et<br />

colleelord)us custume ibidem, salutem. Quia ac-<br />

cei>iiims quod vos a dilecto serviente nostro, Wil-<br />

lelmo le Pi'Slur, ciislumam de vinis suis propriis<br />

d vinen sua infra liberlalem lîurdegale provn-<br />

nientibus, pro eo (juod idem Willeimus in eadem<br />

villa non residel et libertalem suam coram vobis<br />

non allegat, exigitis, et ipsum ad lioc deslringilis<br />

minus juste, vobis mandamus (pmd, ab ejusdem<br />

exaccione eidem Willelmo de cetero facienda de-<br />

sistentes, permitlatis ipsum Willelmum vina sua<br />

' 19 l'évriel' 1 2GG.


[A.R.v'-..77j<br />

propria de dicta \ inca proveniencia qtiietn de cus-<br />

tuma predicla liabore, codcm mndo ([uo alii de<br />

lihcM'tatc predicla vina sua liabeiit ibidem et racio-<br />

iiabiliter iiabueruiit leniporibus retroaclis. T. R.<br />

aptid VVvndeso ram ,<br />

.\\i. die Maii. Kt duplicanlnr.<br />

12G. Rex Luce dcTany, senescallo suo Vasconie,<br />

salutcm. Maiidatnus vobis(|iiod castriini de Goynak<br />

cum juribiis et |)erlinenciis suis dileclo et (idcii<br />

nostri) Alexandro de la Pevereye, domino de Bra-<br />

gerirco, et Marjjarele, conjuffi sue', vel eorum<br />

mandato, si caslrutn illud ce|)eritis in nuinum nos-<br />

tram, sine dilacionc rcslitualis , ienenduiuin codcm<br />

statu quo illud lenueiunt ante rapcionem eju^dem<br />

in nianuin noslrain; si \ero nondum illud cepc-<br />

ritis in tnnnnui nostiain, tune permiltatis ipsos<br />

Alexaudiuni et Margarctaiu illud ila pacilico in<br />

eodeni stalu retincre, sicut illud lonuorunt, ante-<br />

(juam super possessione castri prcdicii eis impedi-<br />

mentuni prcstitislis; et cpiia ipsum Alexaiidnun<br />

retinuimus nobiscum in scr\icio noslro, Mibis<br />

niandanius quod, de causis vel ne(jociis ad ipsum<br />

et conjujjem suam prediclam et nos ac vos speclan-<br />

tilnis, vos in aliquo non intromiltatis antequara<br />

aliud a nobis inde receperilis in niandatis. T. H.<br />

apud Wyndesoram, .nIj. dii' Junii.<br />

127. Rex (inuiibus, etc., salutcm. Noverilis<br />

quod, cuin dilectus et fidelis uoster Alexander de la<br />

Pewreyra , dominns Brajjeriaci et Genciaci , ol> jjia-<br />

ciam et honorcm noslruni, renunciaverit spontanée<br />

appellac'ioni a juris delectu per ipsum iiiterposite<br />

ad illusLi'eni doniinmn rej^eni Ffrancoruin et fii-<br />

riani suam , in uoslra ciu'ia Vasatensi apud Sancluni<br />

Macharium ', ab audienria Reymundi de Miraljjb,<br />

biirfjensis noslri de Rejjula , tenentis loeuin Luce<br />

de Tany, senescalli nostri Vasconie, in ciu'ia supra-<br />

dicta , super violencia quam in Castro de Cunii.ic'<br />

' Marguerite do Turcnne. fillo d'Elic Rudcl III le Jeune,<br />

seigneur de Bergerac et de (lensac, avail, après la mort de<br />

son premier mari, Renaud III de Pojis (ij7a), épouse<br />

Alexandre île la Pchrcc (Bullelm de la SkIcIc histniiqiw cl<br />

archéologique tin Périgord. t. XV, p. loo).<br />

' Saiiit-Macaire (Gironde, arr. la Rcole).<br />

' Ougnac, commune do Sainte-Sabine (Dordogne, air.<br />

Bergerac, c. Beaumonl).<br />

RÔLES nscn\s. — u.<br />

RÔLES (iASGONS. 33<br />

sibi per génies nosti-as dicebat inferri , nos ex<br />

gracia nostra reniittimus cl (piietanuis eidcm do-<br />

mino Rragoriaci onuir jus et onniern penani quod<br />

et (pie nobis competunt seu competrrc possunl<br />

contra i[)sum et terram suam, racione appcliaeiouis<br />

et renunciacionis prediitarum. In cujus, etc. T. R.<br />

apud Wyndesoram, .viij. die Junii.<br />

1 28. Rex Luce de Tliany, senescallo suo Vasco-<br />

nie, et constabulario castri sui Rurdegalo, saluteni.<br />

Ad liiiem seu conq)osicioneiii facieiidiun cum cxe-<br />

cutoribiis sou berodibus aiit liercde magislri Rey-<br />

nmndi de Talayzone defundi, ipiondaiu coiislabu-<br />

larii noslri Rurdegale , super arreragiis iii (piibus<br />

conslileril nos tencri eidcm per lineni comjjoti i-ed-<br />

dendi ab ipsis , noniine dicii del'uncli, de terapore<br />

qno fuit constabularius noster lînrdejjale, vobis vel<br />

vesirinii alteri, adjuncto sibi ali(|uo boiio viro, si<br />

ambo ad id necpiiretis vacarc, plenam conecdimus<br />

potcslalcm. mandantes vobis, constabularius, qua-<br />

liniis eisdein execuloribus, beredibus seu lieiedi,<br />

per assigiiacionem reddiluum nostroi'uiu vel aliter,<br />

proul Muigis nobis et sibi videritis cxpedire, salis-<br />

iacialis de loto eo (juod eisdcm debebilur ex (ine<br />

seu coMq>osicione predictis. Kt vobis allocabilur in<br />

conipoto veslro. In cujus, etc. T. R. iipud Wynde-<br />

soram, ni s".<br />

129. Rex niagisli-o Ade de Nord. , consta!)ulario<br />

castri sui Hurdegale, salutcm. Mandaiiuis vobis<br />

(|und cenliini liliras luroncusium de exilibns ballive<br />

vestie iii Mibvcncionem expensarum vestrarum ad<br />

opus vesirum reci|)iatis de dono noslro. El nos eas<br />

vobis in conipoto veslro volunms allocuri. lu cu-<br />

jus, etc. T. ut s'.<br />

l.'iO. Rex dileclo et lideli suo Luce de Tany, se-<br />

nescallo suo Vasconie, salutcm. De (idelitalo et in-<br />

dusli-ia dilecti et lidelis nostri Vitalis de Caupena<br />

conlidenles ad plénum, vobis mandamus ([uatinus,<br />

cum ab ij)*!) l'iicritis reipusili, sibi Iradatis et libe-<br />

relis seu Iradi et liberaii l'aciatis raslrum nostruiu<br />

Mali Lconis', tenendum et cuslodicndum quamdiu<br />

' .Maniéoii-ileSou'e (n.isscs-Pyrénées).<br />

I«pr.i«tnii; 5.1710


;]/,<br />

noliis |ilacnrri(, sub eisdeiii condicionibiis et cum<br />

eisileiii vadiis quibiis ipsuiu casti'um tpnet nnnc<br />

Gaillardus d'Ornon, miles; ita Uiiupn quod vobis<br />

et ceteris senescallis nostris tle ipso castra obediat<br />

et inlendat, de dicta liberacione ac forma et modo<br />

(|iiibiis ipsiun castrum reci))iet custodiendum ad<br />

oj)us noslriim , litteras suas patentes seu publicum<br />

inslrnmentum retineiites,etab eo iilas vel illiu) ciis-<br />

todie constabularii noslri Burdegale committentes<br />

cum ceteris scriptis nostris. Et, ut istud libencius<br />

faciatis, vobis niittimus bas Htteras nostras paten-<br />

tps. bi cujiis, etc. T. lits".<br />

13i. Rex dilecto et fideli suo Luce de Tany,<br />

seneseallo suo Vasconie, et constabulario castri sui<br />

Burdojjale, sabilem. Mandamus \obis quod consue-<br />

ludinem illam in villa nostra Bm-degaie (pe voca-<br />

tur slialc^ Roi|ero le Blake et Agneti, uxori ejus,<br />

coimiiittatis, babeiidam cpianidiu nobis placuerit,<br />

lia (juod reddaut nobis inde |)er annnni tantura<br />

quanluui alii inde prius nobis reddere consueverunt.<br />

In ciijus, etc. T. li. apud Breliull", .xvij. die Junii.<br />

1 ;52. Rex constabulario rastri sui Burdegale, sa-<br />

lulem. Mandamus vobis, lirniiterinjungenles, quod,<br />

de di'uariis nosiris qui sunt in custodia vesira vel<br />

qnos rece[ituri eslis ad scaccariuin nostrum Burde-<br />

gale, modis omnibus babere l'aciatis dilecto et lideli<br />

nostro Luce (h Tany, senescallo nostro Vasconie,<br />

se\centas marcas in quibus dileclus clericus noster<br />

Antonius Bck eidem Luce tenetur, et quas eidem<br />

Autonio liberari volumus de mutuo nobis reddendo<br />

ad voluntilein noslram. Et lioc nuUatenus oniitta-<br />

tis: et allocabunlui' vobis in conqioto veslro. T. R.<br />

apud Wydindon\ .xxix. die Junii.<br />

I<br />

BillV'J } (icftl tjinii htlcnr fuit restittitii cl i:anceUiita.<br />

i;i;5 [Ix CEDULA.] A très aut e très noble prince<br />

e Sun très obier seigimr Edward , per la grâce de Dcu<br />

' Sur colle coiilumi' ou di-oil de Uansport pour les vins cl<br />

antres inarcliaiidisi'S, voir Du Caille au mol Isshar l'i le<br />

loiiic 1 des Ilotes <strong>gascons</strong> , n° 'l'iSo.<br />

' Brill , dans la foriH de Bcrnwood , comle de lîuclvinifbaïu.<br />

Cf. lUIes <strong>gascons</strong>, t. 1 , .i la laide.<br />

' \Viddiu(jloii, coDilé d'EsscN.<br />

RÔLES GASCONS,<br />

[A. R. v°-ia77]<br />

roi d'Angleterre e seignur de Yrllande e duc d'Aqui-<br />

taine, Jobanz de Graylli, ses liges chevaliers, sa-<br />

luz e tofe révérence e bonur, e sei appareillii' a<br />

totes ses bnnes volontiîs. Sire , li vescons de Chas-<br />

teillon s'apareille decomencier vos plait. ensi quanl<br />

vos avez oï dire autrefoiz, de ia tene qui i'u soe e<br />

inonsire Be[r]nard de Bouvile ; e ce est , sire , granz<br />

chose. L'avandiz vescons, sire, sachez, fu forljan-<br />

nis de Guascoygne, e onques puys n'osa e trer ou<br />

pays , forque l'on m'a dit orendreit qu'il hi vient<br />

aucune foiz , e cnyde que li bannisscmanz soit obliez ;<br />

por ce me send)lei'oit qu'il fu bon qu'il fu pris e<br />

menez en Angleterre avant qu'il ait comencii' jilait,<br />

quar puys qu'il l'anroit comencié, ne le porroit<br />

l'on mie ferc , quar li rois de France le faroit deli-<br />

M-er. Sus cete chose e sus totes autres me reman-<br />

dez vostre volunté; e s'il vos plait que cete chose<br />

soit faite, il est mesliers cpie l'on se aste e que vos<br />

me mandez sus ce vostre letre, o a monsire Gui-<br />

lard de Bore escriez qu'il me crove ou mon certain<br />

message; e celé chose, sire, est mestier qu'ele soit<br />

secrète. Noslre Sires vos gard bien e longemand'.<br />

\'Mi. [In CEDULA.] Karissimo et speciali ainico<br />

suo, domino Anthonio Bek, Johannes de Graylli<br />

salutem et paratam ad bene placita voluntatem. In-<br />

(ellexinuis pro certo quod vicecomes de Ghasteillon<br />

parât se ad movendum questionein contra dominum<br />

regeni, sicut credo vos alias audivisse, super<br />

terra sua quondani et super terra domini Bernardi<br />

de Buevile; et lioc est magnum (|uid. Et ego bene<br />

scio quod^ ipse fuit forbaimitus de Vasconia, et<br />

nunquani post ausus fuit intrare lerram, nisi ad<br />

presens eani inirat abquando, credens (jnod for-<br />

' CcUe<br />

IcUrc, comme la .suivante, est très probablement<br />

autographe. Elle a été publiée, d'après la copie de nréi|ui|;ny,<br />

par Champoliion-Figeac, Lettres de rois et reines, 1. 1, p. 206.<br />

Ouant au \icomIe de Castiilon et à Bernard de Beauville,<br />

voir le tome I des Bôlcs <strong>gascons</strong> (à la table, aux noms Ber~<br />

iiardus de S. Makcirio et Pondus de CastctUone).<br />

.tenu de Grilly était d'une famille nuliie du pays de Gex.<br />

l,e cliàleau de Grilly {Ain, arr. et c. de Gex) dépendait des<br />

comtes de Genevois. Jean est sou\ent mentiornié au Bègestc<br />

genevois ( n°' 1 o 1 y , 1 1 0.3 , 1 3(j6 , elc. ).<br />

^ On avait écrit d'abord : Et vos scitis quml . mois cpii ont<br />

élé biffés.


[A-R-v'-ia;?] RÔLES<br />

bannissaiiieiiliim oblivioni delui-'. Kl i


36<br />

(|iuicuiii(|ue, reiiiiserinius eidciii Bruno, de gracia<br />

nosli'a speciali , scplingeiitas et duas libras monelc<br />

Burdegalpiisis in tjuihus noi)is lenebadir, vidi'iicet :<br />

ex muUio sibi faclo per Jolianneni de la Dero,f|uon-<br />

dani constabulariuin nosiniin Durdegale, per prr-<br />

ccpdim vpsfniin, Lura, (jnadringenlas cl viginli<br />

duas libras; pro assensa ])repo>iliire de Hersaro<br />

per bioiiniuni, lempore ipio predictus Johaunes<br />

fuit constabularius nosler predictus', cenluni et ijiia-<br />

terviginti libras; et, pro assensa ejusdein |ireposi-<br />

tiire nostrc per unuin annnm de lempore vesiro,<br />

niagister Adam, cenluiii libras, vobis mandaimis<br />

qnod predielum Brununi super predictis septin-<br />

gentis et duabus libris non inipelatis vel in aiiquo<br />

moleslctis. T. R. apud liolbelan , .xv. die Noveni-<br />

bris.<br />

1^0. Bex omnibus, etc., salutem. Noluni f'a-<br />

cinius universis quod ordinacioneni et comproniis-<br />

suin facta inter dilectum et fidelein nostrum Lucam<br />

de Tany, senescalluni nostrum Vasconie, et [iro-<br />

curalores ecdesie Vasatensis, super omnibus que-<br />

rclis el contencionibus que sun( inter nos et dictuni<br />

senescalluin nostrum , ex jiarto una , el |)iedictani<br />

occli'siam vel aliquos ex ea, ex altéra, qualilercum-<br />

que, grala et râla li.ibemus et conllnnamus ; et,<br />

qiiic(piid dieelu!', ordinabilur per conslabularium<br />

noslium Burdegale et canlorem Vasatensem, auc-<br />

loritale' dicte ordinacioriis ot comproniissi, (eneri<br />

vohnnus et precipinius observaii. In rujus, etc.<br />

T. ut s'.<br />

14] .<br />

Rex omnibus, etc., salulein. Noverilisqnod<br />

pacem, rom[)osicioneni, oj'diuacionem et conven-<br />

ciones, l'aclas seu faciendas noslro nomine seu \no<br />

nobis, inlcr senescallum noslruin Vasconie el con-<br />

slabularium nostrum Burdegale, ex una parte, et<br />

dileclos niisli'os cives Aqueuses comnuuuter vel di-<br />

\isim, ex altéra, piout continelnr seu conlinebilur<br />

in lilteris sigillis curie uostre Vasconie et civilalis<br />

Aqueiisis sigillatis, gratas et râlas babenuis et pre-<br />

sencium lenore cnniirmanms, el ab omnibus se-<br />

Vdir jiiiis haut n" lo.<br />

Mh. actoritaie.<br />

ROLES GASCONS<br />

[,\.B..°->a77]<br />

nescallis noslris et subdilis precipinius observari.<br />

In cujus, etc. T. ut s\<br />

142. Rex dilecto et (ideli suo magistro Ade de<br />

NorlT. , coustabulaiio caslri sui Burdegale, salutem.<br />

Gum nos de gracia nostra speciali concesserimus<br />

dilecto et iideli noslro Bruno de Saya, milili, qua-<br />

dringentas libras turonensium nigrorum iu sub-<br />

sidium emende ad (piam per n^gem Fb'ancoruui<br />

illustrem extitit priori et bomiuibus de Sorzaco<br />

conîempnalus<br />

', vobis mandauuis quod eidem<br />

Bruno quadriugeutas libras vel certo mandato i[)-<br />

sius liabere faciatis; et eas volunius vobis allocari.<br />

T. ut s\<br />

143. Rex constabiJario caslri sui Burdegale,<br />

salutem. (hmi Roberlus Slurmy, quondam custos<br />

castri noslri de Malo Leone", leneretur diversis cre-<br />

ditoribus suis inira Icrram noslraju Vasconie, pro<br />

expensis qiias fecerat in cuslodiendo caslrum pre-<br />

dictura, in cenluni et viginli libris sterlingorum, ac<br />

dilectus et lidelis nosler Lucas de Tany, senescallus<br />

uoster Vasconie, soiverit dilecto noslro Augero<br />

Mote viginli libras sterlingorum pro |U'edicto Ro-<br />

borlo, in parte soiucionis debili suj)radicli, nos<br />

solucioneni illam acceptantes, vobis mandamus<br />

quod predicto Luce predidas viginli libras rcd


[A.R.v°-i277]<br />

RÔLES<br />

cotitineri, vol)is inandainus qiiod eunilem Bernor-<br />

ilum in corpornlciii possossioncin ejusclern décime<br />

[ter vos aul aliiiin iiiduci lacialis; et, si forle ina-<br />

gister Johaniies Doniinici, qui dictam decimam<br />

leiiet ex assijjtiatione nosira, assorat pedagiuui et<br />

cetera que lenet de iiohis a]iiicl Millian ' et Lses-<br />

tain ", sil)i non suflicere sine dcciiua uiemorata ad<br />

(oni|)lemenliim ducontaruin lilirarum turonensiuni<br />

(luns ei coiicessiiiius sirijfulis aniiis ijuoad vi\eril<br />

a nobis percipicndarutn, et vos id ita esse inve-<br />

neritis, linic id (piod ei de eisdern ducentis liltris<br />

deluerit alibi siiplealis eideni, ubi magis pro nobis<br />

et ipso vestra discrecio viderit expedire; ita qu(i


38<br />

(rariini , |ir(i dictis procuratoribus et eorum quo-<br />

libet, et substilulo ab eis vel aliquo eoruuKlem. Per<br />

boc auleiii alios procuratores nostros in abis pro-<br />

curacioiiibus iioniinalos non inten(biiii.is revocare:<br />

et boc significanius omnibus quorum interest vel in-<br />

teresse polrst per présentes. In cujus, etc. T. uls\<br />

.XV. die Nuvembris.<br />

1 50. Magnilico ])rinci|ii , domino et consanguinoo<br />

suo karissiino, domino Pbilippo, Dei gracia régi<br />

Ffraniornin illustri , ac universis et singulis audi-<br />

loribus, inquisitorilms et aliis nunciis sive niissis<br />

ejusdem , Edwardus , eadem gracia rex Anglie , oie.<br />

salutein et sincère dileccionis sem|ier affectuni. No-<br />

veritis quoil ad omnia et singuhi facienda que facere<br />

possenius, quoad inlormandum aniniura et con-<br />

scienciam vestrani super ijuibuscumque nos et<br />

génies uostras et (jastoneni de Bverna , Conslnn-<br />

ciam, filiani suani, et alios quoscumque qualiter-<br />

cumque tangenlibus , facimus et constituiuius cerlos<br />

et spéciales procuratores nostros dilectos el lideles<br />

nosiros Lucam de Tany, senoscalluni uoslruni \ as-<br />

conie, magistros Adam de Norff. , constabulariuni<br />

noslruni ikirdrgale, Reymundum de Fferraria et<br />

Poncium Aniali, exbibitores preseuciuni, et eorum<br />

quemlibel in solidum, i(a(juod non sit melior con-<br />

dicio occupanlis uiiius vel plurium; danles eisdem<br />

procuratoribus et eorum cuilibel poleslatera aliuni<br />

vel alios procuratores sibi subslituendi et eos re-<br />

vocandi, quando videbiturexpedire. Per bec autem<br />

partem aliquam in prejudicinm nosirum per viam<br />

ordinariam vel rxli'aordinariam non inlendimus<br />

constituere, nec ipsos jirocuratnres poteslatem ba-<br />

bere, nisi ad inl'oi'uiacionem predictam. Super boc<br />

vero proiniltimus rem rataui baberi, el boc signi-<br />

iicamus onniilius (pioriuu interesl et interesse polest<br />

per i)resentes, nec aliis procuracionibus nostris<br />

anle islam concessis iuten


[A. n. v°-i977]<br />

nisi super predictis, cuin per rcnunciacionein vel<br />

[rlemissionem suanirn appellacionum cetera omiiin<br />

ipsiim tanfjencia ad statiim prisliiiuin ([uo erant<br />

aiite nppellncionem sint redacla ; iinde cum, sicut<br />

inleUexinnis, vos super dampnis et injuriis (pie<br />

idem Gasto illata sibi fuisse asserit, iuquiri fece-<br />

ritis, ac cciam qucdam aiia milites, (idojussores<br />

et eideiii Gastoni adhérentes et terras eoruni tan-<br />

goncia duxeritis ordinanda, prout senescallo nostro<br />

Vasconifi, secundiiiii (piamdam scripturaiii eidem<br />

per consiiium vestnun traditani, didiciraus, refc-<br />

rente '<br />

; (pic omnia nec a jure vobis perniissa nec<br />

secunduni voluntatiTii nosliam predictaiu «piani in<br />

vos transtidimus, intondimus esse concessa, domi-<br />

naeioni vostre sup[)licanins nitenio


lO ROLES GASCONS. [A. R. vi°-ia78]<br />

155. Rcx omnibus, de., salulPin.Scialis nos dé-<br />

disse, concessisse et hac prcsenli caria nostra con-<br />

lîrmasse dilecto et lideli nostio Angero Rolierti,<br />

civi nostro Aqnensi, molondinaro noslrum silum<br />

prope portam civitalis nostre Aqnensis, que Porta<br />

Sancti Vincenlii' noniinalui', ad faciendum ibidem<br />

molendinum , habendum et tenendiim eideni An-<br />

gero, lieredibns et assignatis suis dictum molondi-<br />

nare cum omnibus perlinenciis suis iniperpetnnni<br />

in feodo et bereditale, redder.do inde nobis et liere-<br />

dibns nnstris, postqnam diclnm molendinum l'ac-<br />

Inin l'urrit, in rastro nostro Aqucnsi singulis annis<br />

in f'esto Natabcii Domiui quadraginta snlidos morla-<br />

norum et nnarn lanceam in mnlarionibns domi-<br />

nornni, pro omni scrvicio, exaccione et demanda.<br />

Quarc volumns et (Irmiter precipimns pro nobis<br />

et heredibus nosiris cpind predielus Angerus et<br />

heredes sui imperjielnum bnbeant predietuni nio-<br />

lendinare. ad facienibun ibidem molendinum cnm<br />

onmibus perlinenciis suis inqierpelunin ,<br />

DE ANNO Sr.XTO ( r277-l'278).<br />

i-eddendn<br />

inde nobis el lieredibns nosiris, postqnam dictnm<br />

niolendiunm Ineluni l'neril , in Castro nostro Aquensi<br />

singidis annis in leslo Natalicii Doinini, quadra-<br />

ginta solidos niorlanorum et nnnm ianceam in uni-<br />

tacionibus doniinorum, pro ornni .servicio, exac-<br />

cione el deuianda . sii-ut predictum esl. In cnjus , etc.<br />

T. li. apud Turrim Londonie, .x. die Januarii<br />

anno, elc. , .\j. [ i !78].<br />

15G. Et mandalum est uiagisiro Ade de Noriï.<br />

constabulario casiri Bin-degale, quod eidem Angero<br />

de prediclo molendinari seisinam suam sine dila-<br />

cione babere i'aciat. T. ut s'.<br />

157. Rex onmibus, etc. , salutem. Moveritisquod<br />

nos universis et sinijulis civibus nostris Acpiensibus<br />

(pii a senescallo nostro Vascouie specialiler vel in<br />

génère a|)pellaruul , ipiique ad pacem nostraiu<br />

liberaliter veuientes, Ibraie pai?is iuter dictum se-<br />

' La porle qui coiiiliils.iil do Dav ;'i<br />

Vinccnt-(le-X.iiril('s.<br />

l'iihliayu ile Siiiiil-<br />

I<br />

I<br />

uescallum et dictam communilateni per niajoreui<br />

et conslabidarium nosti'os Bui'degale et alios llde-<br />

les nostros ])rovise gratis conscncient, reniittimus<br />

et perdonamus onnies transgressioues et excessus<br />

quos contra nos et nostros fecerunt usque ad pre-<br />

seuteni diem , necnon et indignacionem aninii seu<br />

rancorem, si ex causa predicta vel alia quacumque<br />

contra eos vel aliqueni ex eis aliquam vel aliqueni<br />

conceperamus, eosdeni ad noslram graciani admit-<br />

tentes; concedimus eciani eis (piod ipsi de cetero<br />

singulis annis in creacioneni majoris très lideles<br />

ciigant nobis vel senescallo nostro Vasconie pi'cseu-<br />

tandos, de quibus nos vel diclus senescalius unum<br />

(pieni nialuerinuis acreptennis 'I confirmenuis in<br />

niajorem civitatis ojnsdeni, el in omnibus loris,<br />

liberlalibus 1 1 consuetndinibus babeant staluin il-<br />

luin (piem baliebant tenipore quo Rogerus de Ley-<br />

burnia, tune senescalius nostei- Vasconie', cipit<br />

in manuni Tioslrani niajoriam civitalis predicle. El<br />

voiunuis et concedimus ijuod si nos vel beredes<br />

nosiros aliquo lenijiore predictis civibus jioteslalem<br />

ebgondi niajorem aul'erre conlij;i'rit alicjuo tem-<br />

])ore, iidem cives ad slalinn (pi.'iii babuerint teni-<br />

pore quo doniinus rex, genitor nosler, eisilem<br />

priino conlulit niajoriam. absipie iinpediuiento<br />

nostri vel nosiroruiri libère l'evertaiilur. Vnliimus<br />

insn|)er el piecipimus (piod lora, consuetudines,<br />

libertales, necnon privilégia a progeniloribus uos-<br />

Iris et nobis opienta, quibus bactenus pacilice iisi<br />

sunt, cisdem civibus invioiabililer conserventiir. In<br />

cujus, etc. Datum apud rui'riiii Londonie, .\j. die<br />

Januarii.<br />

158. Rcx omnibus, etc., salutem. (lum ex ipia-<br />

dam coniposicione inter dilecluui et lidelem iios-<br />

trum Lucain de Tliany, senescallum noslrum<br />

' Roger<br />

(le Lcybiirne fut sénéchal do Gascogne, gcrcnn<br />

vires d'unïni Edward' in Vdscou'a, en 13-0 (voir l'analyse<br />

du nis. de Wolfenbiitlel dans les Xoticrs et cxlriiits des ttianit-<br />

sei'its, t. XIV, p. /i.)3, et le siippiéiuent au tomî I des <strong>Rôles</strong><br />

<strong>gascons</strong> y p. cxix). C'esl donc de i-27f> à 1278 que la mairie<br />

de Dax fut aux mains du roi d'AuglcleiTc.


IA.R.V1--1278]<br />

Vasconie, ex parte una, et lideles nostros cives<br />

Aqueuses, ex allera, nuper facta super discordia<br />

(jue inler ipsuni sencscallum et cosdeiii cive^ vertc-<br />

Ijatur, iideui cives iiobis leneantur in mille lihris<br />

burdegalensiuin nobis vel mandato nostro sol-<br />

veudis, nos de sjjpciali jjracia ninnibus et sinjjujis<br />

civibus qui predicte roniposicioni l'acte et ordinale<br />

ac per nos acceplale et eonfirniate consentirc volue-<br />

rint et ad diclani pacem veiiire ', infra nienseni ab<br />

inslanti fcsto Furificacionis conipulandinii , porcio-<br />

nera que singidos ipsorum conlingit vel contingerc<br />

polerit liuximus reiiiiltendam, it;i


(légale nostro noniine persoKalur; et quod dicti<br />

cives procurent litteras communitatum Burdegale,<br />

Baione, Vasati, el aiiarum coninninitatuni , civila-<br />

tuni et villai-um Vasconie, nobis liirigeiulas, per<br />

(jiias nobis dévote ac humiliter supplicetur ut<br />

aniini nostri rancoiem et indignacionem , si quam<br />

versus eos ex causis predictis concepissemus , et<br />

excessus, si rpios contra nos et nostros usque ad<br />

diem supplicacionis hujusniodi fecerint, et defectus<br />

quos incurrisse dicebantur-, remittamus eisdem,<br />

eosdem ad noslram graciam de benignitate regia et<br />

pietate solita admitlenles. [Extilit] eciam ordinatura<br />

quod dicte conimunilates supplicabunt nobis quod<br />

pri\ilegia a prcdi'cessoribus noslris civibus Aquen-<br />

sibus concessa, et maxime privilcgiuni a clare<br />

memorie domino U., gonitore nosiro, eisdem con-<br />

cessum super eleccione majoris, jm'atorum et com-<br />

munitatis habenda, confirmais digneniur, et eos<br />

foris, consuetudinibus , et libortatibus , rpiibus ipsi<br />

et predecessorcs sui hacteniis nsi sunt, gaudere<br />

permittamus, quasdam obligaciones quas certe<br />

persone civilatis ejusdem, occasione cujusdam<br />

discoidie quondain habite inler Augeruni Roberti<br />

et suos, ex pai-te una, et Rcymundum Arnaldi de<br />

Domo Nova et suos fecerunt, ex altéra, que sedata<br />

dieilur ex magnilicencia regia, iiichiiominus rcmit-<br />

tendo. Nos, predictis tractatu et ordinacione nobis<br />

expositisserialim, eosdem ralos et gratos haberaus,<br />

ac ipsos, cpiantum in nobis est, tenore jM-esencium<br />

confîrraamus. In cujus, etc. Datum apud Turrim<br />

Loiiiionie, .x. die Januarii.<br />

MEMltR. 2. [in DORSO.)<br />

1G1. Al très haut prince e scignur Plielipe,<br />

|)ar la grâce de Deu rey de Ffraunce, Edward, par<br />

celé mesmo grâce rey de Engleterre, seygnur de<br />

Irlaunde e duc de Guyene, saluz, e sei aparailé a<br />

sun pleisii-. Cum Gaston de Byerne doist q'il aveit<br />

apelé de faus jugement c de defaute de dreit de<br />

nostre court a la voslre, e sur ceo nus feïst ajorner,<br />

lesqels apeus il ne pursiwy pas, mes, cum celi<br />

qe entendi perdre ses terres e ses bens par ses<br />

mauveis apeus, il dist vileines paroles en vostre<br />

pi-esence contre nostro jiersone, lui estant en nostre<br />

ROLES GASCONS.<br />

[A. R-vf-iayS]<br />

fei , la quele chose porte tele peine corn vus savez ;<br />

e après si graunt outrage q'il nus aveit fet, il vint<br />

a nous et se niist de cest Irespas a nostre volunté;<br />

e nous de nostre volunle' le reveames a vostre court<br />

piu" sei dédire e repeler de sa bouche devauiit vus<br />

les avautdites vileines paroles e pur returner après<br />

a nus a parfere sur ces trespas le surplus de nostre<br />

volunté, et il ensi le fist; e cora il ^^nt a nous,<br />

nous le retenimes en nostre prison com nostre<br />

homme a punir a nostre jileisir. Pur qei nous en-<br />

tenduns et par vérité nus semble qe, puis qe il fu<br />

issi cheii de ses apeus e fu en nostre mein, k'il nul<br />

profist ne deit prendre par enchesun de ses apeus<br />

ne nul damage ne lui deit eslre amendé, mes a<br />

nous semble qe pur si graunt offense il deive greve-<br />

ment estre puni soluni la quantité c la qualité des<br />

persones e del let. E, sire, com nous le toiiimes<br />

issint e[n] nostre prison a ordcncc de lui nostre<br />

volunté, vos, sire, nus enveastos vos messages cji<br />

nus prièrent par vous qe nus le deliverassons e le<br />

vus cnveïssons e lui pardonissons rancour de quer;<br />

e nus, volanz fere vostre requeste, le vos enveanies<br />

e par noz messages vus mandâmes qe celé volunté<br />

nostre en la([uele il se fu mis nus vus bailames<br />

a ordener a la vostre. E ne entendons pas ne unqes<br />

n'entendimes (je par la nosti'e volunté, la quele<br />

nos avoms translaté en la vostre, vus' pussez ne<br />

ne devez dire ren contre nous ne a nostre damage<br />

ne deshoniu', mes taunt seulement a atemprer la<br />

peine k'il dust porter del graunt trespas q'il nos<br />

ad fet, la (juele nos |)ussoms avec doué par nus<br />

mesmes; e ceo poez vos ben entendre, si vus<br />

|)lest, par les lettres que nus vos enveames par vos<br />

messages del ])ardon de rancour de nostre quer a<br />

l'avauntdist Gaston, en lescjueles est contenu ([e<br />

nus ne entendioms pas ({e par cel pardon rien<br />

(lescheït des amendes que nus devioms prendre.<br />

E nostre senescal de Gascoyne nus ad monstre un<br />

escrit de une partie de vostre dist ;<br />

e emerveilloms<br />

nioul de ceo qe vos aveez dist sur le fet des autres<br />

persones que sunt nos homes as qels nous ne avoms<br />

failli de dreil , ne il ne se mistrent e[n] nostre volunté<br />

ne en nuli dist, kar nul ne se i niist for qe sole-<br />

' I\ls. lis.


[A. R. VI'- 1278]<br />

RÔLES<br />

ment ledist Gaston, ne nus ne entendons, par la<br />

volunt($ nosire la quele nus vos bailumes a onlenor<br />

a nosire honur, que vus' pusscz ren dire al prolist<br />

del dist Gaston ne de nul autre persone, for ke<br />

taunt soulemeut a l'bonur de nous, pur amender<br />

les trespas q'il nous ad fet, si com desus est dist.<br />

E pur ceo vos prieras, com cher seignur, qe vus<br />

voiliez regardei' nostre honur, qe est lote vostre ', e<br />

cesser des cnquesles e des aprises qe vus^ avez fêtes<br />

e comandé a fero, et repeler ceo qe vus avez disl<br />

sur ces choses, si ceo leneez pur dist, la quclc<br />

chose ne entendoms pas, desi cum nous ni' enten-<br />

doms nule reii esire '. . . , ne unqes ne entendirues.<br />

E si vus' plesl, ostez vostre mein des teres e de la<br />

jurisdiclion do l'avaunldist Gaston e de nos autres<br />

homes que ne sunt devaunt vos par apcl. A Deu<br />

sire, que vos {jard louz jors. Dond à Rothelan<br />

le .XV. jor de Novembre, le quint an de nostn'<br />

règne [1277].<br />

MEMItn. 1 .<br />

162. Re\ omnibus Chrisli lidelibus ])resenles<br />

lilleras inspecturis, salutem in salulis Auctore.<br />

.Noveritis qiiod nos, ad instanciam et requisicioneni<br />

domini Imberli Guidonis . dicli de Rrilhaco, |)recario<br />

concessimus Willelmo Reymundi de Domo Nova,<br />

civi .\(piensi, hospiti suo, quod possit facere in<br />

turri


li<br />

rimus domiini do Miraïuunde ' que fiiil quondani<br />

Augcri de Mirauiunde, ciistodiendaia quamdiu<br />

nobis placueril , proiit liacleniis custodiri consuevit,<br />

voIms iiiandamus (jiiod predictam domum pre Hcto<br />

Ucvinuiulo lilierelis cusdidieudim, ut predictuiii<br />

csl, et recipialis ab eo securitatein ([uod doniuni<br />

ipsaiii restituet iiobis vel niandalo noslro, cum<br />

ipsani voluerimus reliabere. In cujus, etc. T. R.<br />

apud Weslmonaslerium , .xix. die Januarii.<br />

1G7. Rex omnibus ad quos, etc., sabilem. No-<br />

veril, univcrsitas vesti'a qiiod cum, ob quasdaiu<br />

Iransgressiones quas dileclus et (idelis noster Garsio<br />

de Marchia nobis et nostris, diu est, fecisse diceba-<br />

tur, totaoi (erram suam, diu est, seisivissemus, ac<br />

poslnioduni lerraiu ipsam sub certis pactis et con-<br />

dicionibus eideni restiluerimiis ", nos, eidem Gar-<br />

cioni facere voleules graciam ampborem , ob iau-<br />

dabile servicinm quod poslea nobis fecit, predictam<br />

terram suam libère restiluimus, indiguacionem<br />

seu rancorem aiiimi, si contra ipsum occasiouc<br />

quarumlibet transgressionuin usque in bodiernum<br />

diem conceperaiims, pcnitus rémittentes eidem. In<br />

' (^lasteliiau-de-Tursan et Miraniont-Sensacq (Landes, arr.<br />

SainL-Sever, c. Geaiuie).<br />

" Voir dans Rymor, à la date du i" juin 1^70 [die lune<br />

in ci'tislino Trinitatis) , ta cliarle par laqueil»_' Gassion de La-<br />

niaïque, dont les terres avaient été saisies «eo quod qui-<br />

frbusdam rcbellibus suis terre Vasconie dudum adliesin , pro-<br />

leste pour l'avenirile sa constante Gdélilé. Laïuaripie est dans<br />

la Gironde (arr. Bordeaux, c. Castelnau-de-Médoe).<br />

ROLES GASCONS. [A. R. vi°-ia78]<br />

cujus, etc. T. li. apud Turrim Londonie, .xv. die<br />

Januarii. Et dupplicantur.<br />

168. Rex omnibus ad quos, etc., sabitem. Quia<br />

dilectus et fideiis noster Augerus Mote solvil nol)is<br />

centum niarcas quas dederamus pro donio de Ga-<br />

rosse ' in balliva de Rraceiigo, nos, volentes eidem<br />

Augeio graciant facere speciaiem, concedimus ei-<br />

dem Augero et beredidus et successoribus suis domum<br />

illam cum liominibus, nemoribus, pasluris,<br />

niolendinis et aliis pertineuciis suis, prout eandem<br />

donunn emimus pro predicto .Augero '<br />

a Dulcia,<br />

lilia quondani Jobannis le Parker, babendam et tenendam<br />

eodem modo quo predicti Dulcia domum<br />

illam tenuit et lenere debuit, dum fuit in manu<br />

sua. In cujus, etc. Teste me ipso apud Westnio-<br />

uasterinm ,<br />

.xix. die Januarii.<br />

1 69. Rex senescallo suo Vasconie, salulem. Licet<br />

mencio (lat in lifteris nostris patentibus quod di-<br />

leclus et (idelis Augerus Mote solvit nobis centum<br />

marcas pro domo de Garosse (juam concessinius<br />

eidem, nicbilomiuus vobis niandainus quod lune<br />

primo ponatis eundem Augerum in possessionem<br />

ejusdem domus, quando vobis aperte constiterit<br />

(juod idem Augerus centum marcas solverit anle-<br />

dictas. T. R. ut s°.<br />

' Garosse (Landes, arr. Mnnl-de-Mai-san, c. Moreenx). Le<br />

nom de la baille où se Irouvoil cette localiti- n'a pasélé iden-<br />

liOé.<br />

' Ms. l'oncio.


V<br />

UOTULUS VASCOME<br />

l)i: VWIS REGM RKGIS EDWVRDI I SEXTO ET SEPTIMO.<br />

MKMlîlt. 5.<br />

170. Prn liominibtis Unione.— \\o\ I>iico do Tany,<br />

senoscallo suo Vascoiiie, saliiti'in. Accedeiis ad nos<br />

Araaldus de Marlio, civis Baione, procuialor pro-<br />

boi'uni lioniiimm rjiisdcm ville, ciim litteris eoruiii-<br />

dem lioniimiiii paleiilibus, nos ex [)arle sua ot<br />

hominiim prediclonini rogavil instanter ut siiti,<br />

de pccunia iu (pia eis teneinur et quani ab eis pro<br />

uegociis nostiis nuituo icci'pimus, apud Baionaui<br />

satislîeri facerernus; et. quia Reymundo de Ta-<br />

iezun', nu[)ei' coiistabulario noslro Burdegalo, in-<br />

junximus quoi! liominibus pirdictis dr pccunia<br />

predicta de exitibu.s ballive sue satisfaceret, qui,<br />

solula eisdcni (juadaui parle pccunie predicle, re-<br />

siduum ejusdoni pt-runie eisdeiii solvere dislulil,<br />

ad ipsorum dispendiuni non modicum et gra\ amen<br />

ut ex insiuuacione pruditli Arnaldi accr|)inius, de<br />

quo quidcin residuo prefalis honiinibus volumus<br />

satisfieri , vobis inandanuis quod , si predictus Rey-<br />

niundus com|)otuin suuni reildiderit de prrunia pre-<br />

dicta et eadem pecuiiia sibi in codem conq)olo l'uc-<br />

rit aliocata, tune executores prefati Reymundi, ad<br />

quorum manus bona et calalla ipsius Bi'vniundi<br />

devenerunl, et eciam bcredes ipsius Reynuuidi,<br />

distfingatis ad residuum predicle pecunie prefatis<br />

h'iminibus sino dilacionr reddendum; et, si prefa-<br />

lus Rcymundus eonipotuni suuiu de pecmiia pre-<br />

' Ms. Tttkrun.<br />

DE ANNO SEXTO (1278).<br />

dicla non roddideril, nec eadem pecunia siiii in<br />

compolo suo fucrit aliocata, tiuic oisdeiii boniiiii-<br />

bus residuuni prcunic pi-cdicle, quod eis a reti'O<br />

est de cxilibus ballive vestre, aliiinde sine diia-<br />

cionc habcro facialis. El boc nullalcnus omilliilis.<br />

T. B. apud Dovorani , .xxviij. (Le Janunrii.<br />

171. Vio Ebulonc de Podio. — Box omnibus bal-<br />

li\isct (idclibus suis ad quos, etc., saluleni. Scialis<br />

quod concessimus dilecto vallctto nostro, Ebuloni<br />

lie l'oiiio (iuillclmi, (piod unam donuun sccuram<br />

libère sibi constriicre possit in leira de Entrcdeu-<br />

mars, in solo proprio quod voculiu' bonor Tuiris,<br />

vel apud Blezinak', prout sibi magis piacuerit,<br />

et (lomum illam keiiiellare el kernellatnm tciicre,<br />

prout sibi magis \idcrit expedire. In cujus, etc.<br />

T. B. apud Uovoram, .iiij. die Fi'ebruarii.<br />

172. Rexconstabulario suoBurdcgalc, salulem.<br />

(jum dudum mandnssenuis per lilleras noslras<br />

patentes, sigillo nostro quo tune ulebaniur consi-<br />

gnalas, quas iiispexinuis et quas pênes nos reti-<br />

nuimus, dilcclo el (id(>li nostro Wiilulmo de Monte<br />

(jaugerii, tune constabulario castri nostri |)redieti,<br />

ipiod ilileclo vallelto nostro Ebuloni de Poilio Wil-<br />

lelnii sexaginta et tics niarcas argcnti, in ([uibus<br />

Ebuloni prcdiclo pro duobus cquis in obsequio<br />

nostro perditis et jiro uno equo ab eodcin enq)to<br />

tenebamur, noslro nomiue bberaret, vobis nian-<br />

' Bltsignac (Gironde, arr. Bordeaux, c. Crcon).


46<br />

damus quod prefato Ebiiloni, vel ejus certo at-<br />

tornato Las litteras deferenti, predictam jiecu-<br />

niam siiiu ddacioiie liberetis. Et nos illam vobis in<br />

compolo veslio laciemus allocari. In cujus, etc.<br />

T. ut s".<br />

173. Pio Garsione de Marchia. — Rex senescallo<br />

suo Vusconie, saluleni. Cura nos oninia illa que<br />

habenius et habere deberenuis in castellaniis de<br />

Marca et de Castro Novo', que omnia diiectus et<br />

fidelis noster Stephanus Monteferandi " de dono<br />

nostro ad vitam suam teaet et tenere débet, de-<br />

derimus et concesserimus dilecto et iideli noslro<br />

Garsioni de Marcbia et heredibus suis, post de-<br />

ccssum ipsius Stcpbani babenda et tenenda sibi el<br />

beredLbus suis, faciendo inde iiobis et beredibus<br />

nostris servicia débita et consuela, ac ab codera<br />

Garsione honiagiuin deijitum receperinius de pre-<br />

niissis, vobis niaiidaniiis liimiler injungendo qua-<br />

linus, cum vobis constiteril quod de eodeni Ste-<br />

pbano Monleferrandi contigerit bumanitus, vel<br />

idem Garsio aliter fecerit gratnm et voluntatem<br />

dicti Stepbani de predictis, eidem Garsioni predicta<br />

omnia liberare et ipsum in possessionem inducere<br />

ULdiatenus omitlatis. In cujus, etc. T. ut s".<br />

1 Ih. Pro ffatcisfaciendis ^. — Rex inajori et civi-<br />

bus suis Baione.saluteui. Cum venerabilis j)afer'. ..<br />

episcojHis Oveli'iisis, sedis apostoiice legatus, pro<br />

defensioue lidei cbristiane et terre Hispannie contra<br />

Mauros, galeas in civitate nostra predicta proponal<br />

facere lioii el armari, nos, noientes lani laudaljile<br />

propiisiluni per nostros aliquatenus iin|)ediri, vobis<br />

njandajiius qnalinus ad inandatiim ipsitis legati et<br />

jireces rrgis CaslelJe illuslris dictas galeas in civilate<br />

predicla lieri armari, et inde exirabi libère pcr-<br />

' Laui;ir


senescallo nostro Vascoaie presentandos , de (|uibiis<br />

nos vel dictiis senescaHiis uniini , (juprii utilioieiii<br />

virlerimus, acccptemus et confirmemus in inajonin<br />

civitalis ejiisdein; et in omnibus foris, liberlalibus<br />

et consueludinibus babeant statum ilbirii quem<br />

habcbant (einpoie (juo iiinjorilalem , comiminiam<br />

et viginli juratos pacince possidejjant '. VoUimus<br />

iilique et conccdimus qiiod, si nos vel hcredes<br />

nosiros ali([uo leiiipore poteslatom, coinmuiiiam<br />

et vijjinli juratos babondi ac l'iigendi inajorein<br />

sin(julis annis ad rngimen popuH civitalis auferre<br />

contigeril, partcin aut totum, eisdera civibus<br />

iiostris Aquensibus, iidem cives Aquenses ad sta-<br />

tum quem babuerunt teuipore quo domiiius rex,<br />

gonitor nostcr, oisdrin primo contulit majoritatem ',<br />

(pio iiabebant coiiiMiuniaiu, \i(jiuli jusiiciarios et<br />

uiiiMii cabdellum, cum suis antiquis libcrtatibus,<br />

abscpie impcdimenio nostri vel nostrorum, dum<br />

eis placuerit, bbere reveitautur; et quod omnes<br />

cives Aquenses super omnibus queslionibus et<br />

querelis per Aquensem cariani et ilios qui sunt de<br />

Aquensi curia, sicut consuetum est, ju(bceiilur;<br />

probibirionem vero faclam j)er senescailum Vas-<br />

conie aut ejus ballivos ne judicia et appellaciones,<br />

que consueverant venire ad Aquensem curiani,<br />

ibidem venirent alque deciderentur, prout con-<br />

suetum exliterat li'rnporibus retroartis, fociemus<br />

tolaliter revocari, itn ipiod clidi ci\es Aquenses per<br />

nos seu baIJivos nostros amodo super biis nulla-<br />

tenus inolesleiitur. \ olunuis insiq)er et prcripimus<br />

quod fori, cousuetudines, iibcrtalcs, necnon pri-<br />

vilégia a nostris progeniloribus et nobis optenta,<br />

quibus pacifiée usi sunt, cisdern civibus nostris<br />

Aquensibus inviolabiiitor conserventur ac eciam<br />

confirmentur, obligacioncs siquidem, quas certi<br />

cives Aqueuses fecerunt occasioiie disrordie quon-<br />

dam babite intcr Augcrum Uoberti et suos, ex<br />

parte una, et Ueyniundum Anialdi de Domo Nova<br />

et suos, ex altéra, pcnitus relaxantes et eciam ré-<br />

mittentes. Si vero ipsorum indigeanms cxcercitu,<br />

iidem cives Aquenses nobis semel ia anno infra<br />

portus et Garonam cxcercitum facieni, prout et<br />

' Voir plus haut 11° 157.<br />

' Les historieus ne paraissent pas avoir connu cet acte do<br />

Henri III.<br />

ROLES GASCONS. /i7<br />

(luando nobis illum facient alic nosiro Vasconie ci-<br />

vitates. In cujus, etc. T. R. apud Doiiameneye',<br />

.xxiiij. die Marcii^<br />

177. Pro Gitillardo de la Launde \ — Rex venera-<br />

i)ili in Cbrislo palri R., eadem gracia Batlinniensi<br />

et Wellcnsi opiscopo, cancellario suo, et dilecto<br />

et lideli suo Oloni de Grandissono, saluteni. Cum<br />

lîrunus do Saya, qui ])reposi(uram de Berzak te-<br />

nuit ad vitam suam ex conunissione nosira, diem<br />

clauscrit extremum, ut accepimus, ac Gaylaidus<br />

de la Launde nobis diu et laudabibter servierit,<br />

sicut vosmct ipsi satis noslis, per quod ipsum<br />

Gaylardum grata vicissitudine i)roso(pii voliniius<br />

et favore, vobis mandanuis quod oidem (iavlardo<br />

preposituram predictam coiniiiittatis, lenenilam<br />

prout obscqui[i] sui quod nobis inipeiidit, ut pre-<br />

dictuni est, diuturna (idelitas ipie vos non ialet<br />

id exposcit, et [U'oul id ad bouorom nosirurii et<br />

conmiodum ipsius Gaylardi juxta discreciones ves-<br />

tras magis videbilur expediri;. Kl, si (piid forte<br />

lacionabiliter subl'uerit quare id facere non ex-<br />

pédiât, tune preposituram illani eideiii Gaylardo<br />

rommittalis lenendam ail voliiiilatem nosirani, ut<br />

per vos de eadem prepositura et slalu cjusdem<br />

plenias cerciorati, inde ficri laciamus quod de<br />

vestro concilio inde duxerinius ordinandum. In cu-<br />

jus, etc. T. R. apud Westnionaslerium, .xxviij. die<br />

Maii.<br />

178. Depotestate data admittendi adgraciam régis<br />

homines. — Rex onmibus ad quos, etc., salutem.<br />

De fidelilato et industria venerabilis palris R., Ra-<br />

tlioniensis et Wellensis opiscopi, cancellarii nostri,<br />

et dilecti et fidelis nostri Ottonis de Grandissono<br />

confidentes ad plénum, damus et concodiiiius eis-<br />

dem plenariam potestatem reconciliandi nobis et<br />

ad graciam nostram admittendi (juascunque |)er-<br />

sonas, sivc singulares, sive de quacuncpu; existant<br />

' Down Anipney. ou Ainpney Dowri, romtfi de Glou-<br />

cesior.<br />

^ Voir plus loin, n^ t83, uneaiitro rédaction d*^ ceUo charlo<br />

avec des variantes qui toutes, sauf une, sont de pure forme.<br />

^ Publié dans les /t/T/n'ye« historiques de la Gironde/ t. VI,<br />

p. 353. Cf. pins haut n"' i3i) et i5-:i.


48<br />

[coniniunitnte|, et romillendi eisdem rancorem<br />

nostrum ri iiijiiriaiii nostrani sitigulariter vel com-<br />

muniter, jiixta ai-biliiuiii eoniiiulem ef)iscopi rt<br />

Otonis, raUiin liabeales et llnrium (jiiicf[ui(l pre-<br />

flicli episcopus ol Ollo nosti-o nomine lacère dnxe-<br />

rint in [iremissis. In ciijus, oie. T. ut s°.<br />

179. De Gastoiw de liicviia. — l\cx venerabili<br />

in Clii'islo palvi R. . Balhonien-i et Wellensi epi-<br />

scopo, cancellario suo, et dilecto et fidcli suo Olloni<br />

de Gpandissnno, saliit;'in. QuiT, ex insinuacione<br />

(ide dig-na, mippracccpimus ipiod (inslo, vici coiiie-;<br />

Bierne, et siii, qui nos pretei'itis teinporilins olTen-<br />

derunl, super omnibus ofiéusis et opprobriis nobis<br />

par ipsos faetis vei dictis, corpora, terras et oiunia<br />

l)ona sua lolaliter de alto et basso nostris suppo-<br />

nere vohint ordinacioni et voluntali, nos, de fide-<br />

litate et indnstria veslra ad plénum conlldenles,<br />

vobis per présentes plenariam damus et concedi-<br />

mus potestatem admittendi prediclura Gastonem<br />

et stios, si se nostris ordinacioni et volimtafi sub-<br />

mittere voluerint, ut predictum est in premissis,<br />

ad graciam et reconciliacioneni nostrara; volontés<br />

et concedeutcs (piod , si quid ad milioacionem pe-<br />

narum predicto Gasfoni et suis ocoasione predicta<br />

légitime debitaruni eisdem feceritis vel facere pro-<br />

iniseritis, id ratum et stabile habebimus et liabe-<br />

nius. T. , etc. , ni s'.<br />

180. De credenciii. — Rex eisdem, salulem.<br />

Cum inittamns ad vos dilectiun clericum nostrum<br />

VViilelmum de RIitlioburgo' pro negociis nostris cjue<br />

vos ipsi nostis ,<br />

cui super eisdem plenins aperuimus<br />

mentem noslram, vobis niandanuis quod eidem<br />

Willelmo in liiis que de negociis illis vobis expo-<br />

net, et precipue in responso negocii de que nnper<br />

per Tlioniam de Westmonasterio significastis , adhi-<br />

beatis in omnibus firinam fideiu. T., etc., ut s'.<br />

181. D.' appidliitioiilbiis r,no:atis. — Rex omni-<br />

bus ad ipios, etc. Novcrilis (pind nos prohibicinneni<br />

'


[A.R.vi"-i278]<br />

doiiainus onines Iransgressiones et excessus ipos<br />

cntili'a nos el nostros fecerunt usque ad presenlpin<br />

dieni, necnon iadignacionem aiiinii' seii raiico-<br />

reiii , si ex aliijiia causa cnnlra eos scu aliquem ex<br />

eis conceperamus , eosdem ad nostrain graciam ad-<br />

mitlentes. Goncedinius eciain eis de cetero [re-<br />

sentandos. de qiiihus nos vel diclus senescalliis<br />

uninii , ([iierii utilioreni viderinius, acceptemiis et<br />

conlirriienuis in niajoreni civitatiscjusdetn; etquod<br />

de onmibus foris suis, libertalibiis cl (•oiisuetu(b-<br />

nibus gaudeant libère et utantur. Volniiius utique<br />

et concedinuis quod , si ab([uii tenqxiri' coiUigcrit<br />

nos vel lieredes nostros auferre eisdcin civibus nos-<br />

tris Aquensibiis potestaleni habeudi eonununani et<br />

viginti juratos, ac eiigendi niajoreni singulis annis<br />

ad rogiincn populi civitatis ipsius, vel parleni aiil<br />

toluni, iiileni cives Aqueuses ad sUituni i|ueMi iia-<br />

buerunt anlc tcnipiis (pio ilominus rex, genitor<br />

noster, eisdein primo contnlit niajoriam , in quo<br />

habebant comnuinani ,<br />

viginti justiciarios, et unuin<br />

capdellnin. cuin suis antiqnis liberlatibus abscpie<br />

impedimento nostri vel nostroruni , diiin eis pla-<br />

cueril, libère roverlanlur; et (juod onines cives<br />

Aqueuses super omnibus conquestionibus et qiie-<br />

relis per Acpieusiuni cui'iam civiuni et illos qui<br />

sunt de ipsa Aquensi curia, sicut consuetum est,<br />

judicentur. Volunius insuper et precipimus quod<br />

fori, fonsiietudiiies, liberlales, necnon privilégia a<br />

nosiris progouitoribus et a nobis optcnta, eisdein<br />

civibus nostris Aquensibus inviolabditcr observen-<br />

tur; et nos eadeni conlirniaiiius, hoc exceplo (niod,<br />

super magna cusiuiiia ipio i'('ci[)ilur et recipi con-<br />

suevit de vinis apud Burdegalani , dictis nostris ci-<br />

vibu'^ |)ei' cou(irinnrioiiem et concessinuem [iresen-<br />

ciuin nieliil juris accrescat vel decrescat, nec nobis<br />

aliquod prejudicium generetur'. Obligaciones si-<br />

quidem (pias certi cives Aquenses fecerunt occa-<br />

sione discordie (juondam habite inter Augerum<br />

' Le ms. ajoute : «ni.<br />

' Cette dernière phrase ( depuis hoc exceplo quod) est la<br />

seule addition que contienne celte rédaction , comparée à<br />

celle dn a'i mars (plus haut, n° J76).<br />

ndLES GISCO.SS. — II.<br />

RÔLES GASCONS. 49<br />

Roberli et suos, ex parte uiia, et Rpymundinn<br />

Arnaldi de Domo Nova et suos, ex altéra, penitus<br />

reinittimus et relaxanius. Si vero ipsorum indi-<br />

geainus excercitu, iideni cives nobis semel in anno<br />

infra portus et Garonam excercilum facient, prout<br />

iliud nobis l"aci;re consueverunt et debent. In eujns<br />

lei , etc. T. R. apud Gloucestriani , .viij. die Augusti.<br />

I8/1. Pro WUIelmo de Monte Revelli. — Rex<br />

omnibus ad quos, etc., saliitem. Scintis quod de<br />

gracia nostra dedimus et concessimus dilecto et<br />

lideli nostro Willclino de Moule Revelli id quod<br />

ad nos pcrlinet de lorisfaclura Bernardi de Ayllyan<br />

junioris, cpiam coiilra nos fecil injuste appellando<br />

ad curiam doinini régis I francoriiiii ; volentes et<br />

concedenles (piod idem Willclinus forisfacturam<br />

illam babeat, absipie impedimento nostri vel nos-<br />

îrorum. juxia concessionem nostram supradiclam.<br />

lu cujus, etc. T. R. apud Laiigenor.', .xxviij. die<br />

Augusti.<br />

Et inandatum est Ballioniensi et Wellensi epi-<br />

scopo, cancellario régis, et dilecto et lideli régis,<br />

Otloni de (!ran(lisono,.quod eidein Willelmo foi'is-<br />

facluram illam haltère faciant juxla donacionem<br />

régis supradiclam.<br />

MliMDH. ."). (/.V »0/iSO.)<br />

185. Rex omnibus, etc., salulem. Novorit uni-<br />

versilas veslra quod, cum dilecti et (ideles nostri<br />

cives Acpienses appellacioni (piani a dilecto el li-<br />

deli nostro Liica de Tliaiiy, senescalio nostro Vas-<br />

eonic, ad curiam serenissimi principis domini<br />

nostri l'liilip|ii, l)ei gracia régis Fl'rancorum, se<br />

interposuisse asserebant, gratis cl sponlanea re-<br />

uunciaverint voluntate, nos universis et singulis<br />

civibus (pii predictam appcllacionciii fecerunt vel<br />

appellantibus adiieserunt gcncraliler vel speciabler,<br />

indignacionem vel rancorem aniiiii nostri, si quam<br />

\e\ (piein contra ipsos vel quenilibet ipsorum ex<br />

ista vel alia quacumcpie causa conceperamus, duxi-<br />

inus i-emiltendum , universos et singnios ejusdem<br />

civitatis bénigne ad nostram graciam admitlenles;<br />

' Longiior.<br />

comté de Shrewshury.<br />

NPHIMLMC 5AII0X.,Lr.


50 RÔLES GASCONS.<br />

el , si (juid, occasioue [irodictoruin, ab eisdem civi-<br />

lius iinlversis vel singulis possemus exigere quo-<br />

quoiiiodo, nos liberaliler remilfiiiius usque ad<br />

hodiernum diem.et perdonaïuus eisdem de gracia<br />

nostra speciali. In cujus, etc. T. li. apud Tumni<br />

Lnndonie, .\ij. die Januarii, anno regni nostri<br />

sexlo.<br />

1 86. Rex omnibus , etc. , salutem*. Noveiitis qiiod<br />

nos veiicrabili in Christo patri R., Dei gracia Ba-<br />

Ihoniensi el Wellensi cpiscopo, cancellario uostro,<br />

et dilecto el Qdeli iiostro Otloni de Grandisono, vel<br />

eoruni alteri, tenore preseuciuni, concediiiius po-<br />

lestalein redigcndi seu laciondi redigi ad agricul-<br />

liirain foreslani nostrani Burdi'gale, et eani tra-<br />

dendi peipcluo vel ad lenipus certis persouis in<br />

forma quani viderint expedire, raluui et gratnm<br />

liabiUiri quicquid per ipsos vel eorum alterum fac-<br />

tuiii , traditum sen concessiim fuerit in pi'einissis.<br />

In cujus, etc. Daluni apu


[A.R.vii'-i-!79]<br />

est, lenore prespncium confirmauius et ab oniiiiljus<br />

precipimus observari. In cujns, etc. T. R. apul<br />

Macleffeld', .xxvij. die Sepleinl)ri-:. El (lupliraiiUir.<br />

190. Rex senescaiio suo de terra sua Petrago-<br />

ricensi, saluleni. Cum dederimus et concesserimus<br />

dilecto et fideli nostio Luce de Taiiy (piasdam villas<br />

et tonas infia terram nostram predictani babeiidas<br />

ad totam vilam siiatn, et velimus quod eedem<br />

ville et terre manuterieanlur in cisilein liberlalibus<br />

qiiibus manulenebantur dum eas lenebamus in<br />

manu nostra, vobis mandamus cpiod villas et terras<br />

' Macclesfield , comté de Cbcstcr.<br />

191. Pro Luca de Tany. -^ Même acie que h-<br />

précédentjusqu'au-v mots: in cujus rei , etc. , quanidin<br />

nobis placuerit duraturas. T. R. apud Wyndeso-<br />

ram, .x. die Jannarii [i27


52 ROLES GASCONS.<br />

ris predicli Oslieili de quielaiicia soiucionem dic-<br />

tai'uni siimniarum [)ecunie testilicantibus, et exa-<br />

minalo ultoiius ne,oocio, eidem Aycardo de dictis<br />

qiiinqiiajjiiila liliris sine dilacione, prout justum<br />

fiierit, siilisfieîi . vel iiido allocacionem habere fa-<br />

ciatis, ne ea occasione ipsuiii oporteat ad nos ite-<br />

ratiim habere rucursuni. Daluiii apud Uyndeso-<br />

rani, .xij. die Januarii.<br />

19i. Pi'o Jiihaime de la Laimilc. — Rex niajdri<br />

et burgensibus de Bni-go-siiper-Mare in Vasconia.<br />

sahileni. E\ pai-te dilecli et fidelis noslri Jobannis<br />

de la Launde nobis est ostensuui quod, cuui nos<br />

nuper per cailani nostrani vobis et siiccessoribus<br />

vestris niajori cl burgensibus de Burgo qui pro tera-<br />

pore fueiiul, (piasdaui liberlates concesseriiuus',<br />

habendas prout in eadem caria nostra plenius<br />

continetur, vos, pretoxtu earunidein iibertatuni,<br />

quamdam libertatem jusliciani excercendi exti-a<br />

portam barrere de Burgo que vobis racione dicte<br />

concessionis nostre de jure conipetere non débet,<br />

prout vos ipsi alias confessi estis, super predictuni<br />

Joliannem de la Launde occupastis minus juste; quia<br />

igilur, in liujusniodi concessione vobis facta , inten-<br />

cionis nostre non fueraljus alienum vobis concedere<br />

aut donare, nos, eidcni Jolianni injuriari nolentes<br />

in hac parte , vobis mandamus quod ipsum Johan-<br />

nem onininiodas iibertates, quaspretextubujusniodi<br />

concessionis nosire SMj)er i[)sinn extra porlani pre-<br />

dictaui usurj)astis, d quibus anie concessioneni<br />

ilUiin juste uti et gaudere consueverat, bbere et<br />

aiisque inqjediniento habere et excercere pennit-<br />

tatis. T. ut s".<br />

195. Pjo Oiuero de Lilhjan. — Ilex Jobanni<br />

deGreyliy, senescallosuo Vasconia, salutem. Mous-<br />

travit nobis Oliverus de Lyllyan quod, cum nuper<br />

' Par<br />

une charte donnûe à Bordeaux le lO décembre laGi,<br />

publiée dajis ie Complémen! de la statistique du département<br />

de Ut (iironde, 1867, P- '"J • réédilée avec une Iradaction en<br />

regard par Lacoste, dans la Remic catholique (fc Bordeau.v<br />

la" année, 1891, p. 5 18-526. Ajouter la déclaration faite par<br />

le maire et les jurats de Bourg, lors de la grande enquête<br />

de 127^1 {Notices cl extraits des manuscrits, a' partie, t. XIV,<br />

p. 368).<br />

[A. R. vii°-i2 79]<br />

terre Garsionis de la Marche' que nobis eranl fo-<br />

risfacte eidem Oh'vero tradite fuissent custodiende,<br />

ac idem Oliverus per preceptum niagistri Rey-<br />

numdi, lune constahuiarii eastri nostri Burdegale,<br />

de exitibus terraruiu earuradem , de tempore quo<br />

idem Oliverus eas babuit nomiiio nostro custo-<br />

diendas, solveril in parteni acquietarionis ex|)en-<br />

sarum nostrai'um quas fTecimus, quando ultiino<br />

lueramus in Vasconia", in eundo a partibus de<br />

Solak usque Arcyns '<br />

et inde redeundo, sexaginta<br />

et decem libras burdegalensiuin, et ultra illam<br />

suniniani viginti et novem libras burdegalensiiun,<br />

ad ulterioreni acquielacioneui expensarum no.s-<br />

Irarum earunulem, idem Gai'sio exitus predictos<br />

jam in curia nostia corani constabulario nostro<br />

Burdegale instanter sibi reddi petit ah eodeni Oli-<br />

vero, ae, si exitus illi terrarum earumdem, de<br />

lempnre (juo eas in manu noslra, sicut predictuni<br />

est, tanquam forisl'actas lenuimus, eidem Garsioni<br />

de jure persolvi deberent, et ipsum super predictis<br />

.sexaginta et decem lihris eidem persolvendis niulti-<br />

pliciter procurât molestari, in ipsius Oliveri damp-<br />

luun non raodicum et gravamen; nos igitur, eidem<br />

Olivero injuriam fieri nolentes in hac parte, vobis<br />

mandamus quod, si vobis conslare possil ita esse,<br />

tune eidem Olivero de demanda quam idem Garsio<br />

sibi facit minus juste pro sexaginta et decem lihris<br />

supradiclis, eidem de exitibus terrarum illarum de<br />

lempore prediclo persolvendis pacem habere l'acialis<br />

non perraittentes ipsum occasione jiredicla contra<br />

justiciam molestari; el , de viginli et novem libris<br />

(|uas idem Oliverus ultra predictas sexaginta el de-<br />

cem libras persolvit pro expensis nostris predictis<br />

eidem allocacionem seu quietanciam habere f'acialis,<br />

[)rout discrecioni vestre magis videhiturexpedire. In<br />

cujus,etc. T. R. apud Wodestok ', .vj. die Februarii.<br />

1 96, Eodem modo mandatum est eidem Johanai<br />

' Sur Olivier de Liiliau (localité disparue dans la com-<br />

mune de Soulac), voir Beaiirein, Var. bordel. , t. I, p. ;|4;<br />

sur Gassion de Lamarque, plus haut, u° 1C7.<br />

En 1273-1376.<br />

' Soulac (Gironde, arr. Li'sparre); Arcins (arr. Bordeaux,<br />

c. Casicliiau).<br />

' VVoodstock, comté d'0.x(ord.


[A. R. vii'-iQyg]<br />

et conslabiilario caslri Bunlegalo pcr aliain litlerain<br />

palentem. In cujus, etc. T. ut s'.<br />

1 07. De senescakia Vasconie '. —<br />

Rex dileclo cl<br />

fuleli siio Johanni de (irilly, scnescallo suo Vas-<br />

conie, salutem. Lilleris vesU'is nuper nobis trans-<br />

missis receptis el auilitis ac pleniiis intellectis, ob<br />

qucdam contenta in l'isdem, nobis visuni fnerat<br />

exjiedii'c (juod vos Parisius us


54<br />

vis, elc, (le prestacionc predicta ad duos annos<br />

proroganda. Daluni ut s\<br />

201. Pro HeiD-ico le Waki/s. — Rex inagistro<br />

Ade de iNorff. , conslabulario castri sui Burdegale,<br />

salulem. Cuiii uuper vobis inandaveriiiuis quodha-<br />

bere faeorelis diledo nobis Heruico le Walcys, civi<br />

Loiidonie, quacb'ingentas marcas in qiiilms eidoin<br />

Hciirico tenemur pro vinis ab eo caplis ad opus<br />

nostiuni, el vos iiiobil inde fecerilis, ut accepiiiius,<br />

de (jiio niiraniur, vobis iteralo inan:lainiis liniiiter<br />

injuii;;entes quod, juxta teiioreiii alterius mandati<br />

nostri vobis inde dirccti, cideui Heurico vel ejus<br />

certo altornalo de predictis quadringentis marcis<br />

unacurii sexeies vigiiili marcis, quas idem Henricus<br />

postmodura rauUiavit venerabili patri R. , Batbo-<br />

niensiet Weilensi opiscopo, et dilecto etfideli nostro<br />

Olloni de Grandisono, nuper in partibus Vascooie<br />

ageiilibns ad o()us nostrum, ad négocia nostra inde<br />

c.vpedicnda sine diiacione satisfieri faciutis, reci-<br />

jHcnles ab ipso Heniico littcras nostras de predictis<br />

quadringentis marcis, et eciara biteras predicloruni<br />

episco[ii et (Jllonispredictani pecuniara teslilicautes.<br />

Et, cum pecuniam illam eidera iiberavcritis, nos<br />

vobis inde debitam aHocacionem seu (piietanciani<br />

babere facienuis. T. R. apud Wodestoiv , .xvij. die<br />

Febniarii.<br />

202. Pro Joliaiiiie de Camou. — Rex omni-<br />

bus, etc., sahileni. Inspeximus litleras patentes<br />

quas venerabilis paleiR., Batlionieiisis et Welleusis<br />

episco|ins, canceliarius noster, ol dilectus et lidelis<br />

nosler Ollo de Grandisono, nuper vices nostras in<br />

Vasconia gerentes, feccrunt Johanni de (ianiou,<br />

civi Baione, in bec vcrba :<br />

rrNovcrint universi présentes litleras ins[)ectuii<br />

quoil nos R., Dei gracia BaUioniensis et Weilensis<br />

episcopus, et nos Otlo tle Grandisono, miles, ilbis-<br />

tris régis Anglie vices gerentes in Vasconia , Jobanni<br />

de Camou, civi Baione, resliluimns possessioneni<br />

l'urni sui apud Sanclum Leoneni Baione ', queui<br />

dominas Lucas de Tany, quondam senescaikis Vas-<br />

' Aujourd'hui quartier Saint-Liion , près île la porle d'Es-<br />

pagne.<br />

ROLES GASCONS.<br />

[ \. R. vii°-i 279]<br />

conie, posuerat ad nianum domini nostri predicti;<br />

salvo in omnibus jure quod idem dominus noster<br />

habet vel babere potest in fnrno predicto. In cujus<br />

rei testimoniuni.sigilla noslra duximus presenlibus<br />

apponenda. Datum Baione, .\j. idus Julii, anno Do-<br />

mini. ni°. ce". Ixxviij"'."<br />

In cujus, etc. T. li. ajjud Wodestok, .\j. die<br />

Marcii.<br />

203. Pro (iuillelmn Pétri de Mni'ernelo. — Rex<br />

conslabulario castri sui Bnrdegale, salutem. Man-<br />

damus vobis quod, secunluni lilleras venei'abilis<br />

patris B. , Bniboniensis e( Weilensis episcopi, et<br />

dilecti et lidelis nostri Oltonis de Grandisono, vobis<br />

direclas, de quinquaginla libris bnrdegalensiuni<br />

Guillebno Pétri de Mavernelo solvcndis, eideni<br />

Guillelmo easdeni quin(piaginla librassine diiacione<br />

persolvi facialis, secundum tenoreni litleraruni ea-<br />

nuiidem. Et nos eas vobis in conq)oto vesiro volu-<br />

mus allocari. T. R. apud Wodestok , .xiij. die Marcii.<br />

20 'j. Pro Gaillardo de la Ltiumle. — llcx dileclo<br />

el lideli suo raagisiro Ade de Norffolcb, consla-<br />

bidario castri sui Burdegale, salutem. Conqueslus<br />

est nobis Gaillardus de la Launde,doniicellus nosler,<br />

quod, cum i[)se essetin jiacilica posscssione donii-<br />

uii quorumdam bominimi queslalium de Tyuralz<br />

in parochia Sancli Mauiilii" et de Sancto Luper-<br />

cnlo in parocbia Sancli Joliannis de Stonlas\ l!ur-<br />

degaiensis diocesis, et lenementorum suorum , lem-<br />

pore (|uo caslrum de Bennagiis cum pertineiiciis<br />

karissime matri nostre in jiarle soincionis dotis sue<br />

duximus liberandum, magister Poncius de Insida,<br />

clericus, cui predicta mater noslra predictum cas-<br />

lrum cum pertinenciis el aiiani lerrani suani quani<br />

tcuet in Vasconia cuslodienda tradiderat, sine cause<br />

congnicione do diclis bominibus el eorum lene-<br />

mentis indebite disseisivit; el premissa una cum<br />

predicto Castro et pertinenciis diledo el lideli nosiro<br />

Johanni de Greilly liberala fuei mil , qui adbuc<br />

' Le 10 juillet 127S.<br />

^ Saint-Morillon (Giionde, c. Labrède).<br />

' Sainl-Jean-d'Estempes, auj. Labrède (Gironde , an'. Bor-<br />

deaux). Baurein (Variétés bordelaises, I. II, p. 4 10) parle<br />

des Lalande, seigneurs de Labrède el de Saint-Morillon.


[A. R.vii°-i279] RÔLES GASCONS. 55<br />

eosdera homines et teneuienla dicitur detinere;<br />

quare peciit a aobis idem Gaillardus qiiod super<br />

lioc apponere remediura curarenius, presertim ciiin<br />

tune nostris iii regiio nosirn Anglie ohsessis insis-<br />

teret incessanter. Unde, cum non sit eqnitati con-<br />

sonuni ut servitoros nosiri in rébus et pei-soiiis suis<br />

conlra justiciani molestentur, quoil eciaiii in aliis<br />

generaliter obscrvare tenemur, vobis precipiendo<br />

niandamus qnod, vocnlis (juos videritis evocandos,<br />

si inveneritis ita esse, tune prediclos homines cum<br />

suis teneraeniis eidom Gaillardo restitui sine more<br />

dilTujjio faciatis. Nos enim vobis super lioc cum<br />

cohercione commitlimus vices nostras, miindautes<br />

dieto Johanni et aliis quibuscumque quod vobis pa-<br />

ri'ant in bac parte. Datum apud Wodestok , .xj. die<br />

Marcii.<br />

205. Pro Peiro (le Lavarzaco cl liemardo de<br />

Castellione. — Rex omnibus, etc., salutem. Cum<br />

dilecti nostri Petrus de Lavarzaco , miles , et Bernar-<br />

dus de Castellione, rloniicelius, de licencia (iilelium<br />

nostrorum venerabilis patris R., Ralhoniensis et<br />

Wellensis episcopi, et Oflonis de Grandisono, nii-<br />

litis, quos pro neffociis noslris destinaveranuis in<br />

Vaseoniam ,<br />

liomafjia et fidclitatcm,iii quibusnoliis<br />

tcnebantur in terris de Tornebresio et Socesyo ',<br />

dileclo et (ideli nosiro G., comili Armaniaci et Fe-<br />

zenciaci' fccerint el prestiterint, juxta conecssin-<br />

nem eidem comili a nobis faclam, nos, prediclo-<br />

nim homagionim et fidelilatis preslacioncm ratam<br />

et gratam habcnles, eandem tenore presencium<br />

confirmanuis et eos


50 ROLES GASCONS.<br />

qnnd id, quod haclenus crfja nos el noslios laii-<br />

dabiliter incepislis, benivolencia solita conlinuare<br />

stiideatis in fulnrum, pro qiin favore et gracia coii-<br />

gruis teniporijjus vos respicere volumus ul debe-<br />

iiiiis. Daliiiii ut s°.<br />

^209. Consiiuiles litteic diriguntur Bernardo de<br />

Aiiiiaii', majoi'i Burdegale, et Ernaido Giiillelini<br />

Emerici.<br />

210. Rnx dilecto et fideli suo Guylardo de Burgo<br />

salutem. Super hoc [quod] venerabili [)alri R.,<br />

Balhoniensi el Weliensi episcopo, cancellario iios-<br />

Iro, mipcr inandastis quod vos ad quasdain coiii-<br />

gaciones et confederaciones faciendas inter jjartes<br />

qua^dani in civitatc nosira Burdegale, inter quas<br />

longo temporc enntenciones duraverunt, vos intro-<br />

misistis cum pfreelii , sicut iilein episcopus nobis<br />

plenius nunciavit, vobis niandamus quod nobis<br />

placet quod bujusmodi confedeiaeiones et per ma-<br />

Irimonia et alio modo liant et ad efFectum perdu-<br />

cantiir; nos enim de ve^Ira et enrunidem (idelitate<br />

in lanluni confidinuis quod ncquaquani credere<br />

pnssuMius quod ali(pias colligaciones facereaut con-<br />

federaeiontuii gênera providere velletis, (jue nobis<br />

aul nostris fore possent futuris lemporibus preju-<br />

diciales. Et ob iioc preniissa licri eatenus expediro<br />

credinuis quod vestre el suc industrie eadeni ad<br />

presens duxiiiuis reiinquenda. Daluni [ul s°].<br />

211 .<br />

Rex dilecto el (Ideli sno .lobanni de Greilly,<br />

senescallo suo Vascouic, snlutem^ Mandastis nobis<br />

nuper quodintellexistis quod doniiaus rex Ffranco-<br />

nun jani de novo providit el julieri fecil quod foca-<br />

giuin, quod homiiies noslri Vasconie nobis nuper<br />

gratis concesserunt, ad opus suum et comitisse Le-<br />

niovicensis levaretur; super quo volumus et nian-<br />

damus quod , si aliqui , nomiae régis ipsius , pro<br />

hujusmodi focagio ievando ad vos accédant, tune<br />

' En Bernard DalUaii est lu promiei' maire noté aprrs quo<br />

le roi (l'Aii|;leleri-e eut rendu la mairie tic la ville do liordeaiLx ,<br />

dans la liste inséive au Lii're des Coutumes, p. /io5. Bernard<br />

d' Ailla ri est cité plus haut, n" ii3.<br />

' Publié par Cliauipollion-Kigeac, leUres de rois et reines,<br />

t. I [). ay3.<br />

,<br />

[A.R.vii°-i27


[A. IL ïii"-i279J<br />

rectis plenius contiiietur, ac (juidani vcstruni sibi<br />

bucusque obedire et tamquîtin domino siio iiitendei'e<br />

recusavfM'inl, ni acccpimiis . ppc qiiod dictus cornes<br />

nos rogavil iil sibi super hoc subveiiiri faciaiiius,<br />

nos,requisicionisiie,qnateniis sine dainpno et pre-<br />

judicio iinstri fieri possil, anniientes in preniissis<br />

conccssinuis ei ipiod vos, (pii eideni coinili lani-<br />

quam domino vestro gratis intendere volueritis,<br />

bomajfia et servicia veslia sii)i cilra festnni sancti<br />

Micliaclis proxitno fulurum f.iciatis, juxia tenorem<br />

lilterai'iim a iiobis cidem coniili snper don.ncione<br />

hujnsinodi concessarum; ita lanien qnod nidbini<br />

ex vobis ad boc contra voiuntatoni snam compcllat<br />

presenlibus posl prediclum feslum sancti Michaelis<br />

mininu! vabturis. T. R. apud VVodeslnk, .xij. die<br />

Marcii.<br />

213. Pro Pelro Arnaltli. — Rex omnibus, etc.,<br />

saUitem. Iiispexinuis littei'as patentes venerabibs<br />

patris Roberti, Bathoniensis et Weliensis cpiscopi<br />

et diiecti et fidelis nostri Ottonis de Grandisono,<br />

vices nostias nupei- in Vasconia {jcrencium, in bec<br />

verba :<br />

«R.,pcrniissionedivinaBatlioniensisel Weliensis<br />

e|)isco]>us, et Otto de Grandisono, miles, illustrisdo-<br />

niini nostri l'ejris Anjylie vices (jerentes ' in Vasconia<br />

dilectis sibi casteliano et preposilo de Baiona ,<br />

salu-<br />

len\ et dileccionem. Onia per (Ide difynos invenimus<br />

(|nod doniiiuis Lucas de Tany, quondam senescalbis<br />

Vasconie, l'urnuni Petii Arnaldi de Lncii, pupilli<br />

liiii et heredis Pétri .Aniaidi de Lucii, civis Baione,<br />

ad iiianum doniini nostri rejjis posuit sine judicio<br />

super hoc facto, nos predictuni furnuni, prout<br />

idem pupiilus tenebat et bal)el)at tenipore ([uo<br />

idem dominus Lucas cepit ad Jiianiun pri'dicli do-<br />

mini régis furnum prediclum, duximus reslituen-<br />

dum, salvo domino nostro lejj-j et quibusiibet aliis<br />

jure suo. Et ideo vobis maadanins qnaliniis dictum<br />

l'etrum Arnalili in possessioncm predicti furni,<br />

prout diclum est, inducere nuUalenns omittatis,<br />

prout predifld lempore |)upiiii predicti' nomine<br />

tenebatur. El ad hoc faciendum aller alterani non<br />

cxpectcl. In cujus rei testimonium, presenlibus<br />

' -Ms. gcrens.<br />

RÔLES «ASCONS. M.<br />

ROLES GASCONS. 57<br />

sigilla nostra duximus apponenda. Datum Aquis , die<br />

Martis proxima ante festum béate Marie Magdalene,<br />

anno Domini .m°. ce". ixx°. viij"'.''<br />

In cujus, etc. T. ut s".<br />

21 /i. Pro Constanciii . que fuit uj'or llenrici de<br />

Alemannia'. — Rex dileclo clerico suo, majjislro<br />

Ade de Norff., constabulario castri sui Burdegalc,<br />

salutem. Mandamus vobis qiuxl de cusluma nosira<br />

Burdegale haberc l'acialis dilecle nobis Constancio,<br />

que fuit nxor Hcnrici de .Alemannia, quingenlas<br />

libras luronensium de prestilo. Et hoc nullalenus<br />

omittatis. In cujus, etc. T. ut s°. Per cancella-<br />

rium.<br />

215. De convencionibus initis inter Johannem de<br />

Greilly, nomine régis, et episcopmn, capitulum et<br />

coinmunium lasatenscs. — Rex omnibus, etc., sa-<br />

lutem. Inspeximus convenciones inler (hiectum et<br />

fidelera nostrum Jobannem de Greilly, scncscallum<br />

nostruni Vasconie, nostri nomine, ex parte una, et<br />

venerabilem palrem Hugonem , e|)iscopum , ac capi-<br />

tulum et communiam Vasatenseni, ex ailcra, inilas<br />

in bec verba :<br />

irln nomine sancte etindividue 'rrinitatis,amen.<br />

Noverinl universi présentes paritei' et luluri quod,<br />

cum inter dominum Edwardum , regeni Anglie illus-<br />

trem, Aquilanie ducem, et predecessores ejus, et<br />

locum suum tenenles in Vasconia, ex parle una, et<br />

venerabilem patrem dominum Hugonem, Dci gracia<br />

episcopum, ac discretos \iros capitulum Vasatcnsc<br />

et predecessores corum, ex altéra, retroaclis tem-<br />

porLbus fuisset et esset discordia et contencio gravis<br />

adniodtim dura et aspera , super co «piod dicliis<br />

dominus rex et sui senescalli Vasconie asscrebant'<br />

et dicebani civitatem Vasatensem et districtum<br />

ipsius civitatis ac omnia bnna tcnqioralia que<br />

' Dax . le i() juillet i2-8.<br />

' Piililic par Cliampollion-FiRoac, Lettres de rois et reines,<br />

t. I , |>. a 1 )<br />

' C'est ce iiii'avait déjà prétendu Henri 111 {Râles <strong>gascons</strong>,<br />

t. 1, 11°' '472, 673, 811, loG'i). Ajoutez une lettre de l'arcbe-<br />

véque d'Auch et de ses sulTrai^ants au roi (Rymer, 4 février<br />

1378) et la lettre écrite apn''8 le concile d'Aucli à Edouard 1"<br />

en ia79 (Mansi, Sacrosancla concilia, t. .XXIV, p. 217).<br />

8<br />

uirnitt^uc KAiio.iiLC.


jjivdicli opiscopus et capiliilum liabent et habere<br />

debent in civitate et diocesi Vasatensi, de feodo<br />

cjusdem legis Anglie , Aquitanie ducis , esse et esse<br />

dcbere , ac ipsos episcopum et capitidura subesse<br />

et debere subesse stbi ut domino feodi temporali,<br />

racioue bonoruni lemporalium predictoriuii ;<br />

ROLES GASCONS<br />

et se<br />

baboie et habeie debere jus regalie in bonis<br />

episeopalibus, sede vacante, necnon jiu-amentuni<br />

fidelitatis et obcdieucie, excercitum, cavaicatam,<br />

ostagfia, jus tenendi assisias, faciendi fieii preconi-<br />

zacioncs, et alia quamplura deveria et servicia, iu<br />

civibus, hominibus, civitate, districtu et bonis pre-<br />

dictis, et se fuisse et esse in possessione vel quasi<br />

possessione omnium pieniissoruni ; episcopo et ca-<br />

pitulo predictis oninino contrarium asserentibus<br />

et diecnlibns civilalcm Vasatensem et distnctuni<br />

civitatis ac aba bona tcmporaiia que babeut in dio-<br />

cesi Vasatensi, et oranimodam jurisdiccioneni et<br />

justiciam allam et bassani in predictis omnibus, ad<br />

ipsos pertiuere et pertinere debere, sicut francum<br />

puruni et liberuni allodium, francam, purani et<br />

lilieram elemosinam, et in eoruni possessione vel<br />

quasi esse et fuisse a tanto leinpoie citra de cujus<br />

contrario memoria non existil, née predicio régi<br />

subesse vel subesse debere; el , si forsan |)redicla<br />

vel aliqua de predictis prefatus dominus rex et dux<br />

Aquitanie vel sui senescalli in iocis predictis ha-<br />

buerunt et excereuerunt , illa liabueruni et e.xcer-<br />

cueruut per nsurpacioneni et violenciam, et in<br />

contradiccione episcopi et capiluli predictojuni , et<br />

in eorum et ecclesie Vasatensis enornieni lesionem<br />

et grave prejudicium et gravamen; et, occasione<br />

bujusmodi dissensionis, discordiez et controversie<br />

ecclesia Vasatensis multa danqina, tribulacioncs,<br />

o|)pressiones et angustias passa fuisset, et mulia<br />

mala et horaicidia exinde contigisseni et conlinge-<br />

rcnlincessantcr; tandem, pro bono pacis etconcor-<br />

die, venerabilis pater Vasatensis episcopus inenio-<br />

ratus, nomine suo et capituli et ecclesie Vasatensis,<br />

et nobilis vir dominus Jobannes de Greiliy, miles,<br />

senescailus Vasconie. nomine domini E. , Dei gra-<br />

cia régis Anglie illustris ac ducis Acpiilanie, snpei'<br />

omnibus et singuiis su[)railiclis et aliis predicla<br />

omnia et singula langenlibus, compromiserunt alte<br />

et basse in nos , Amanevum , Dei gracia arcbiepi-<br />

[A. R. vn°-i279]<br />

scopum Auxitanum, dicte Vasatensis ecclesie me-<br />

trojtolitanum, et Geralduni, eadem giacia comitem<br />

Armaniaci et Ffezenciaci , tanqnam in arbitres , arbi-<br />

tratores,seuamicabiiescompositores; promitlentes,<br />

sub pena mille marcaruni argenti, quelibet par-<br />

cium sibi adinvicem ,<br />

parti obtemperanti a parte non<br />

obtempérante solvendarum, quod, quicquid nos,<br />

arbitri seu arbitratores predicti ,<br />

simiiiter et concor-<br />

diter dixerimus , ordinaverimus,seu arbitratifueri-<br />

mus , servato juris ordine vel non servalo , in scriptis<br />

vel sine scriptis, die feriata vel non feriata, omni<br />

loco et tempore, tenebunt et complebunt, teneri et<br />

compleri facient ,<br />

et non venient contra de jure vel<br />

de facto uilis tera[)oribus, ullo modo; et omnia et<br />

singida supradicta ambe partes ad sancla Dei ewan-<br />

gelia juraverunt, se et omnia bona sua pro pre-<br />

missis teneudis el conipiendis specialiter obligan-<br />

les. Et fuit actum specialiter inter partes quod,<br />

si dominus papa re([uisilus nolueiit consentire<br />

dicto seu ordinacioni nostre hujusmodi, dictum<br />

seu ordinacio et omnia supradicta pro infectis<br />

et non habilis babeantur, et quod, anle consen-<br />

sum et licenciam speciaiem domini pape super<br />

boc babitam, dictum el ordinacio nostra nuliius sit<br />

moruenti, sicut bec omnia in litleris conqiromissi<br />

inde confectis plenius continentar; el dicte partes<br />

confesse sunt cnram nobis, et compromissum et<br />

omnia supradicta coram nobis sollempniler innova-<br />

runt. petentes cum instancia predicla i)er nos dif-<br />

(iniri et salubriter ordinari. Nos vero, communicalo<br />

prudentum et [ilurium prelatoruni ac magnatum<br />

consiiio, qui una nobiscum terre statum et ecclesie<br />

predicte plenius cognoscebant, tranquillitatem et<br />

concordiam totis viribus alfectantes, et quieli Dec<br />

scrviencium in eadem ecclesia providere studiosius<br />

intendentes, qui [iropter crebi'as et b-equentes con-<br />

tenciones et discordias divinis obsequiis vacare non<br />

poterant, ut decebat, nec subditos propter eorum<br />

duram cerviceni et inobedienciam corrigere nec<br />

punb'e, ut bujusmodi pestis et pericula evitentur,<br />

lie consensu parcium predictarum, ita duximus<br />

ordinandum quod , si presens ortlinacio domino<br />

})ape piacuerit, postquani sibi fuerit presentiita,<br />

tune deinum, et non ante, babeat et babcre incipial<br />

loboris (irinitalem. In nomine Domini dicimus et


(A. H. vii°-i279| RÔLES<br />

ortlinamus [i] quod districtus civitatis Vasalensis li-<br />

initetur per nos , archiepiscopum et coniitein supra-<br />

(liclos, retftiila nobis de voliintate parciura et data<br />

super hoc libéra polcstate. [2] Item, diciiiiiis ctor-<br />

dinainusquod episcopiis et capitulura Vasatense te-<br />

neant et se tenere recog-uoscant in fcodiim civilatem<br />

Vasaleiiseui et districtum , jiirisdiccionpui et jusli-<br />

ciam teraporalem, altam et bassani, qiiam hal)ftnl in<br />

oivitate eldistrictii predictis , et alla bona temjwiaba<br />

nue habent et iiabere délient in civilate et diocosi<br />

Vasalensi a prefato domino rege Anglie, Aquitauie<br />

dHCe;pro (piibusepisco|)us, sui et capituli noinine,<br />

iii inulacione doniini dabil eidi'in domino ivjji et<br />

duel, vel senescallo suo Vasconie, uniiin anslurco-<br />

ncm vel l'aneonem, pro sporla, gentileni. ad elec-<br />

cioneiu episcopi , in civitate vel diocesi Vasatensi.<br />

[3] Item, dominus rex, Aquilanie diix^ quitabit<br />

bominilnis et civibus Vasali genoraieni exceicilnm<br />

quem ab ipsis recipere cousuevit, et liabebit ac re-<br />

cipiel ab eisdem excercitum decern militiini cum<br />

eqnis bene annatis; vel, si ninluorint, cives et ho-<br />

niines Vasali debebunl cpiolibel die pro stipendiis<br />

dictorum milituni senescallo Vasconie septcm libras<br />

luroncnsium ni jfrorum ; et , qnando seiiescalliis inan-<br />

dabit eis excercitum, certilicaiiunl ouni per litteras<br />

vel nuncium ,<br />

utrum velint niittei'o deci-m milites vol<br />

dare pecuniam supradictam. Item, lacienl centum<br />

baiistariorum peditum excercilum, et aliorurn cen-<br />

tum pedilum, cum tells et lanceis, qui sint habiles<br />

ad pugnandiuii. Excercitus iste liet sicut excercilus<br />

débet lieri in Vasconia. [^1] Item, liabebit rex, Acpii-<br />

laniedux, \el senescallus Vasconie, juramenlura ab<br />

hominibus et civibus Vasali in forma consuela, cui<br />

non eontradicent episcopus et capilulum Vasa-<br />

tense. [5] llem, senescallus Vasconie Icnebit assisias<br />

et curiam apud Vasatum, sicut hactonus consuevit,<br />

nec in hoc episcopus et capilulum ronlradicent; et<br />

proptei- hoc in aliis jus opisropi el capituli non lo-<br />

dalur. [tij llem, rex Ang!ie, Aipiitanie dux, vel se-<br />

nescallus Vasconie, nunquani ullo casu potcrunt<br />

extraliere vel habere obsides de Vasalo, veruni pre-<br />

conizabitur, pro ipsis , pro juramento recipiendo , pro<br />

excercilu mandando, j)ro curia el assisia tenenda et<br />

expedii'uda ibidem , el pro liiis ([ue ad excercitum ip-<br />

sius curie et eonsislorii i'uerint opporluua.<br />

1 7] llem<br />

GASCONS. 59<br />

predictus rex Anglie, |Aquitanie] dux, et successo-<br />

res ipsius , aut senescalli sui in Vascouia qui pro<br />

lempore fueriut, nunquam récipient avocaciones<br />

aliquas de bonis aul rébus tpic sunt inl'ra civilatem<br />

predictam etdistriclum ipsius civit;»tis; et, si quas<br />

hacteiius receperunt in prejiidicium ecclcsic Vasa-<br />

lensis, revocenlur, si de jure liicrint revocande; et<br />

super hoc iiet brève jus el maturum , sine dilTugio<br />

per senescallum Vasconie, episcopo el capilulo su-<br />

pradiclis. [8j llem, judicia haclenns lata peijusti-<br />

ciarios episcopi et capituli Vasalensis vel altenun<br />

eonuu, vel per i|)sos episcopum el capilulum, non<br />

impugnabunlur per regem, Aquilanie ducem, vel<br />

senescallum suuni in Vasconia et ballivos eorum.<br />

[9I<br />

lliMu, diclus rex Anglie, | A(piitanie| dux, con-<br />

donabit episcopo, canonicLs et civibus Vasali qui<br />

ecclesie adheserunl, el remiltet eis rancorem et ma-<br />

lam vobintaleni . si quamconcepil forsilan contra eos.<br />

|io] llem, custodia bonoruni l'piscopaliimi, sedc<br />

vacante, remanebit perpétue pênes capilulum Vasa-<br />

lense, (pie cum Iruclibus fulurr) episcopo cum di-<br />

ligencia servabunlur. [11] llem, rex el dux pre-<br />

ilicUis, senescalli Vasconie vel eorum iiallivi, in<br />

piediclis bonis racionc regalis custodie vel alias<br />

nicliil pèlent, nec veudicabunt sibi jus aliquod in<br />

eisdem, nec camdcm ecciesiam occasione hujus-<br />

modi impedienl nec aliqualenus moleslabunt.<br />

(1 a] llem, si clerici civitatis Vasalensis aul diocesis<br />

cum armis insurgèrent contra episcopum vel capi-<br />

lulum Vasatense, iiivoralo ab eisdem episcopo vel<br />

ca|>ilulo auxilio domini régis aul senescalli ipsius<br />

in Vasconia, ipsi eis impercienlur auxiliuni et ju-<br />

ramen. [i3] Item, de injuriis cl excessibus com-<br />

niissis, ut dicilur, contra diclos episcopum el capi-<br />

lulum el subdilos eornmdcm pci' dominum Lucam<br />

de Tany, senescallum Vasconie quondani, vocato<br />

eo vel ejus procuralore per senescallum Vasconie,<br />

liet eis bi-evilerel sine dill'ugio juslicie coniplemen-<br />

tum. 1<br />

1 'ij llem, in sentenciis exequendis que non<br />

erunl a|)|)ellacione suspense, senescallus Vasconie<br />

vel lenens lociim ipsius juvabil episcopum et capi-<br />

tuluMi, cinn per eos vel eorum alterum fueril requi-<br />

situs. [i5 I<br />

Item, episcopus el capilulum baiiebunl<br />

sine iinpedimenlo el contradiccione quacnincpie jn-<br />

risdiccionem el jusiiciam altam et bassam, niino-<br />

8.


60 ROLES GASCONS. [A. R. '279]<br />

rem el iiiajorpin , ajniJ Ganzlicrcnium '<br />

cl Levescalr<br />

in honiinibus, casalis et terris suis. In omnibus<br />

auteiii locis aliis cl oasatis in diocesi Vasatensi,<br />

habcaut illaiii jurisdiccionem et justiciani quani ba-<br />

bere debent et hactenus habuerunt; et rex balieat<br />

illaiii justiciani (jnani consuevit babcrc in casatis,<br />

terris et iocis prediclis, exccplis Ganzherenio et<br />

Levescab et casatis ibidem , in (juibus babcbunt<br />

episcopus et capituluMi altam et bassam justiciani,<br />

sicut superius conlinetur. [iC] lleni, episcopus et<br />

capitulum non facient excercitum nec cavaicatam<br />

régi vcl scncscallis prodictis, nec boniines in terris<br />

eoruni casati, habentcs ibi domicdiuni, set cives et<br />

homines Vasati facient excercitum, sicut superius<br />

est expiessum. [17]<br />

Item, episcopus el capitulum<br />

non coiiiparcbunt nec litigabunt coram bailivis do-<br />

mini régis, Aquilanic dncis, vel senescaili sui, nec<br />

ois obcdient , nec eciam iitigalnint coram rege vel<br />

senescallo vel locuin ipsius senescaili teuentc in<br />

Vasconia generalem, extra civitatem et diocesini<br />

Vasalensem. [18] Item, a justicia episcopi et capi-<br />

tuli Vasatensis, si eontigerit apjiollari, appeUabitiir<br />

ad episcopum Vasatensem vel ad vicarium, sede<br />

vacante, et ab eodem episcopo vel vicario poterit<br />

appellari ad rcgem vel seuescallum Vasconie supra-<br />

dictos; ita quod in omni casu appellaciones secundo<br />

interposite ad regem vel senescalluni Vasconie ne-<br />

cessario habeant inter|ioni. Item, cum ad ipsos re-<br />

gem vel senescalluin conligeril appellari ab episcopo<br />

vel capitulo siipradiclis, non teneatur episcopus ap-<br />

pellacionem proseijui, nisi causa forsan ipsnm lan-<br />

gcret sicut partcni; nec incidat in penani nec solvat<br />

gagium aliquod occasione iilius appellacionis, set<br />

pars convicla in appellacionis causa dabil gagium<br />

consuctum. Item appcllans ab episcopo non exi-<br />

melur a jurisdiccione episcojii et capituli, nisi in<br />

causa duntaxat de qua fuerit appellatum. [ig] Item,<br />

quilibet senescalius in sua novilate, cum apud Va-<br />

satum primo vcneril, jurabil super altare beati Jo-<br />

liamiis presentcm ordiuacioucm se servaturum et<br />

omnia que continentnr in ea, ac eciam servare,<br />

dcfendere episcopum , capitulum , canouicos , eecle-<br />

sias et bona singula oorumdem, et similiter epi-<br />

' Gans<br />

(Gironde, arr. el c. Bazas).<br />

' liaboscau (c.Grignuls).<br />

scopus et capituli procurator jurabunt, in episcopi<br />

uovitate, se ordinaciouem hujusmodi servaturos.<br />

Item preslabit episcojms juranientum tidelilatis in<br />

civitate vel diocesi Vasatensi régi et duci, vel se-<br />

nescallo suo ia Vasconia , racione prcdiclorum bo-<br />

norum lemporalium, quando solvet sporlam supe-<br />

rius annolalam. [20] llem, rex Anglie, Aqnitanie<br />

dux, approbabit, ratiticabit, quantum erit in eo,<br />

banc ordinacionem, ac eciam sigillabit etjurarifa-<br />

ciet in animam suani quod eam servabit et faciet<br />

inviolabiliter observari , et singub successores ipsius<br />

requisiti eam per suas lifteras conlirniabunt. Si<br />

vero presens ordinacio eidem domino régi Anglie,<br />

Aqnitanie duci, non placuerit, eadem ordinacio pro<br />

infecta et non habita habeatur, nec pena bine inde<br />

promissa aliqualenus conmiittalur. [ai] Item, do-<br />

iiiinus rex predictus ministrabit expensas et sumptus<br />

ad optinendam licenciani sedis aposlolice super istis<br />

et conlirmacionem ad inslanciam régis ipsius, epi-<br />

scopi ac capituli predictorum. Hec omnia et singula<br />

suprascripta nos. arbitri memorati, pro bono paris<br />

et propter pericula que in presenli eminent cvi-<br />

tanda et utilitatem ipsius ecclesie evidentem, pro-<br />

nunciamus, dicimus et ordinanius, de voluntate<br />

parcium predictarum , salva in omnibus et relcnta<br />

sedis apostolice licencia speciali; et tune demnm, et<br />

non antea, presens ordinacio habere incipiat firini-<br />

tatem , cum dominus papa ipsam receperit , ap-<br />

probaverit et conlirniaverit, ac licenciani concesse-<br />

rit specinlem; nec intendimus constitucioni apud<br />

Lugdunum '<br />

su[)er hoc édite in aliquo contraire.<br />

Super alTario \eio de Bolder, qnem episcopus re-<br />

cognoscit se ab aniiquo a rege et duce superius no-<br />

minato lenere et lenel, nichil intendimus nos vel<br />

dicte partes immutare. Omnia suprascripta partes<br />

et magister Guillelmus li.", de Miro Monte, pro-<br />

curator seu siudicus ca|)iluli Vasatensis, et Uoatus<br />

de Pinibus, sindicus et procurator communitatis<br />

seu universitatis civitatis Vasati, babentes ad id<br />

spéciale niandatum sub modo quo pronunciavimus<br />

recepernni . ap])robavi'runl et expresse omologa-<br />

' Au<br />

concile tlo Lyon, sous Gréfjoiro X, en 137^. Voir le<br />

Corpm juris canoinci,yi, lib. 111, til. IX, cap. il : «De rébus<br />

ecclesiaslicis non alienandisii.<br />

" Ici conimenco la membi\\>a a.


[A. li. vii°-i-i79|<br />

mut. Acta l'ueruiit hcc el rocilata apiid Sanclum<br />

Severuni , die sal)bati in rrastino beati Martini hye-<br />

malis, iinnoDoiiiini .m". cc°. Ixx°. viij"'. In quorum<br />

testimonitiiri , preseiis ordinario sigilljs nosiris ac<br />

sigillo episcopi Vasatensis et curie Vasconie, quo<br />

utitur scnescailus, et episco|)i Adurensis (pii pré-<br />

sentes erant, ae cciani sigillis capitidi Vasatensis cl<br />

civitatis Vasali exlitit sigillata.n<br />

Nos auloiii prediclas convenciones et ordinacio-<br />

neni, quanlurii in nobis est, approhainus et ralili-<br />

camus. In cujus, etc. Datuni apud Wodestock,<br />

.viij. die Marcii. Kt Iriplicautur.<br />

MKMllll. 2.<br />

210. Ili'ui fiel);iiil (lia |)aii.i onnsiniiliurn liltera-<br />

luiii (le verlio ad verbnni, excepla liac clausula :<br />

ffltcm , judicia liaelenus lata per justiciarios episcopi<br />

et capitidi Vasatensis vel allenim eoruni t ,<br />

etc.<br />

217. Item lii'bïHit alia tria paria consimiliuni<br />

iitterai-uni do vcriio ad \erb»in, exceptis istis (jua-<br />

tuor ciausuiis; videlicet clausula predicla scilicct :<br />

tf Item, judicia haclenus lata", etc.; et ista : -Item de<br />

injuriis et excessibus coinmissis ul dicitiu'-', efc ;<br />

et isifl : rlteui, episco|)us etcapiluluin non coinpu-<br />

rebunt nec lilijjabunt coram bailivis domini refais<br />

Vquilaiiie ducis vel senescalli suir, etc.; et isla clau-<br />

sula: r-lteni, a jusiicia episcopi et capituli Vasaten-<br />

sis, si contigerit appellari», etc. Datum ut s*.<br />

218. lie.x ililectis et lideiibus suis Jolianni de<br />

Greyily, senescallo suo Vasconie, et magistro Ade<br />

de Norfl". , coustahulario castri sui Burdegale, salu-<br />

tem. Scialis quod coniuiisinuis diiecto nobis Gail-<br />

liardo de la Lnunde illani preposilurani de Berzak<br />

cum pertiuenciis ([uatu Brunus de Saia tenuit ad<br />

vitani suani ex commissioiie nostra. custodiendani<br />

quamdiu nobis placurrit; ila quod idem Gailliardns<br />

nobis inde reddat perannuni, per mauum consta-<br />

buiarii uoslri Burdegale (jni pro tempore fuerit,<br />

tantuni quantum alii cusiodcs ejusdem prepositure<br />

inde reddere consueveruut. In cujus, etc. T. [ut s*|.<br />

[En mar|jo] Vnraf fjHÎa infenus*.<br />

' SaitU-Sovcr, li' la novembre 1378.<br />

^ Voir if numéro suivant.<br />

ROLES GASCONS. 61<br />

219. De preposiluia de Berzac commissa. —<br />

I mandalo<br />

Rex dilrctis et fidelibus suis Johanni de Greyly,<br />

senescallo suo Vasconie, et magistro Ade de Norff.<br />

constabuiario casiri régis Burdegale, salutem. Scia-<br />

lis quod commisimus Gaylardo de la Launde pre-<br />

posilurani de Berzac' cuni perlineuciis, qiiam Bru-<br />

nus de Saya defuuclus nuper leouit ex conunissioue<br />

nostra ad vitam suam, custodiendani quamdiu no-<br />

bis placuerit, faciendo et reddendo inde ad opus<br />

nosirum per annum, constabuiario casiri noslri<br />

Burdegale qui pro tempore fuerit , tantum quantum<br />

alii custodes liactenus facere et reddere consueve-<br />

runt; volentes et concedenles fpiod idem Gaylar-<br />

dus custodiam illius prepositure kabeat in forma<br />

predictn. et rpiodiion aiiioveatur abeadem, nisi de<br />

iiostro speciali. Et ideo vobis mandanuis<br />

([uod cidem Gaylardo preposiluram illam liberelis<br />

cuslodii-ndam , sirut prediclum est. In cujus rei , etc.<br />

T. ut supra.<br />

220. Prn Gn.slonc, ricccomile Benrnic'. — Rex<br />

omnibus ad quos présentes, etc., salutem. Sciatis<br />

([uod admisinuis ad graciam et amorem nostrum<br />

dilectum ronsanguineum et lideieni nostrum Gas-<br />

tonem, \icccomiteni Biernie, et remisinuis et per-<br />

donavimus eidem oinnem rancorem et indiguacio-<br />

nem ;mimi quos erga ipsum conci^peianms occasione<br />

transgressiommi nobis per ipsum factarum lempo-<br />

ribus relroactis, et eidem Gastoni terras, castra et<br />

omnes possessionessuas, quas occasione Iransgres-<br />

sionum illarum Iradidit in manus nosiras, se et<br />

omnes ])ossessiones illas voluDtali nostre lotaliler<br />

submitlendo, et que eadem occasione adbuc sunl<br />

in manu nostra, restiluimus ad plénum; volentes<br />

et concedenles (juod idem Gasto occasione traas-<br />

gressionum earumdem per nos nullalenus moles-<br />

lelur in fulurum. In cujus, etc. T. H. apud West-<br />

monaslerium, .xxviij. die Aprilis.<br />

221. Va mandalum est Jolianni deGroilly, senes-<br />

callo régis Vasconie, vel ejus locum tenenli, quod<br />

terras, caslra, et omnes possessiones predictas que<br />

' Barsac {(îirond)*, arr. Bordeaux, c. Podcnsac).<br />

' Publié dans Rymer.


(•)2 RÔLES GASCONS.<br />

sunl in manu régis occasione predicta, et eciam<br />

castra de Rokeford in iMaiviauo, de Capseus et de<br />

Urgons', que super ipsuni Gastonem eadeni occa-<br />

sione per regeni occnpata fuerunt, restituât eideni.<br />

In ctijus, etc. T. ul s'.<br />

222. Pro Garcia Arnaldi. — Rex omnibus , etc.<br />

ad quos , etc. , salutem. Sciatis quod i-eniisinius et<br />

perdonavimus dileclo et fideli nostro Garsie Arnaldi<br />

de Navaiiies omnein indignacionem et animi ran-<br />

corem quos conceperamus erga ipsuni , pro eo quod<br />

dilecto consanguineo et (ideli nosiro Gastoni , vice-<br />

comiti Byernie, in discordia que nuper fuit inler<br />

regem et ipsum G., adhesisse dicebatur; et eidem<br />

restituinius, salvo jure ciijuslibet, castra sua, vide-<br />

iicet : de Saitu, de Bonulo, de Castro Novo, de Sa-<br />

madeto, de Castro Saraceni et de Monte Securo",<br />

cum jinibuset [lertinenciis eorumdeni; que quideni<br />

castra cepcramus et teneljanuis ad manuni nostrani<br />

habenda et tenenda eidem Garsie et heredibus suis<br />

suli eisdeiu modo et condicionibus quibus ea ante<br />

capeionem hujusmodi teiieliatel habebat. In cujus,<br />

etc. T. ut supra.<br />

223. Et mandatuin est J. de Greilly, scnescalio<br />

régis Vasconie, vel ejus locuin lenenti, (juod eidem<br />

Garsie castra predicta restituai in forma ])redicta.<br />

T. ut s".<br />

22/|. Pro Arsino de Navaiiies. — Consimiles<br />

iitteras de perdonacione hâbet Arsinus de Navaiiies<br />

et de restitucione terrarum suarum , videiicet : Mu-<br />

geron, Mar[paps] ^ et terre quam idem Arsinus<br />

babebat in Maciiang. , et quas rex eadem occasione<br />

cep(Mat in manum régis.<br />

225. Et mandatum est prediclo senescalio vel<br />

' Roquefort (Laudes, arr. Mont -de- Marsan); Captieux<br />

(Gironde, arr. Bazas); Urgons (Landes, arr. Saiut-Sever,<br />

c. Geaune).<br />

' .Saul-de-Navailles et lîoiinut (Basses -Pyrénées, arr. et<br />

c. Orthcz): Casteinau et Castcl-Sarrazin (Landes, c. Amou);<br />

Samadel(c. Geaune); Monsé|jur (c. Hagetmau).<br />

' Mii(;ron (Landis, arr. Saint-Sever); Marpaps (c. Amou).<br />

Le pays tic Machang. (ou île Mathang.) n'a pas été iden-<br />

tifié.<br />

[.A.R.vn°-i279j<br />

ejus locum lenenti quod terras predictas eidem Ar-<br />

sino liberet, sicut predictum [est]. T. ut supra.<br />

226. Pro Dertrando de Lados. — Consimiles<br />

btteras habet Bertrandus de Lados de perdonacione<br />

et restitucione domornm et terrarum suarum ,<br />

quas<br />

rex eadem occasione ceperat in manum régis. In<br />

cujus, etc. T. ut s°.<br />

227. Et mandatum est senescalio, etc. , quod<br />

Uberet, sicut predictum est. T. ut s°.<br />

228. Consimiles Iitteras de perdonacione Iiabel<br />

Petrus de Malo Leone et d(; restitutione terrarum<br />

suarum , videiicet : medietatem castri do Miro-<br />

monte,Gutpin etBieie', quas rex ceperat, ut prius.<br />

In cujus, etc. T. ut s°.<br />

229. Et mandatum eidem est senescalio \el<br />

ejus, etc., quod terras predictas eidem Petro li-<br />

beret, sahojure cujusiibol. T. ut s°.<br />

230. [In cedlla.] Edwardus, Dei gracia rex<br />

Anglie, dominus Hibernie et dux Aquitanie, oiinii-<br />

bus ad quos présentes litterc jiervenerint ,<br />

salutem.<br />

Sciatis quod remisimus et perdonavimus dilecto et<br />

fideli nostro Petro de Malo Leone, omnem ranco-<br />

rem et indignacionem animi contra ipsum concej)-<br />

tos, eo quod ipse, in discordia nuper habita inter<br />

nos et dilectum consanguineum et fidelem nosliuiu<br />

Gastonem, vicecomitem Byernie, eidem Gastoni<br />

adheserat; et eidem restituinuis terras suas, vide-<br />

iicet : medietatem castri de Miromonte, Gutpin et<br />

Biele, quas eadem occasione ceperanms ad manum<br />

nostrani. In cujus rei teslimonium, bas Iitteras nos-<br />

tras lieri fecimus patentes. Teste me ipso apud<br />

Weslmonaslerium, .xxviij. die Aprilis, anno regiii<br />

nostri septimo.<br />

231 . Pro Reymiindo Bobrrli. — Rex omni-<br />

bus, etc., salutem. Scialis quod remisimus et per-<br />

' Miramoiit-Sensacq( Landes, arr. Saint-Sever, c. Geaune);<br />

Viele ( c. Aire ) ; Gutpin n'a pas été identifié. Les liuit premiers<br />

mots de cet acte sont bitl'és sur le rùle et dans la marge on<br />

lit : Vacat quia restiUita/nit tillera cl cttncellata.


[A. R. vii'-i279l ROLES GASCONS. 63<br />

(loiiavimus dilecto et (ideli nostro Reymundo Rolierli<br />

obligacionem et fidejussionem quam erga nos fece-<br />

rat pro dilecto consang^iuneo et fideli noslro Gas-<br />

(ono, vicecomile Hyeruif!, saper observacione pao<br />

loriim et convencionum per ipsum Gastonem nobis<br />

l'acloruiii , et eidein restituimus terras suas , videlicel :<br />

terras de Gatnard»; , Torses et Bilort ' cum perlineii-<br />

ciis suis , quas eadeni occasione ceperamus in ma-<br />

num nostram. In cujus, etc. T. ut s".<br />

232. Et maudatum est predicto senescallo , etc.<br />


64<br />

Burdegale in parlo dotalicii siii nniiualim perci-<br />

piendas ad cerUis leriiiiiins, proiit in lilteris nosiris<br />

inde confectis jdenins continolur, assiguavimus<br />

habere ad eosdeni leiiiiinos de celero facialis. Et nos<br />

ipsas vobis in compolis vestiis lenore preseiiciuni<br />

precipiiiius allocnri. In cnjus, ele. T. ut s'.<br />

2/ll . De proteccione. — Episcopus et capitulum<br />

Vasalenses lialjpnl iitleras régis de prolecciono in<br />

Vaseonia simplices, sine clausula, per unum aii-<br />

nuiii duraliiras. T. li. apud Dovorani, .x. die Maii.<br />

242. Pro Gnslow , vicccomilc Berintin. — Hex<br />

constabulario suo de BurdegaJa qui pro tempore fue-<br />

rit, sakitem. Mandamus vobis ([uod dilccto consan-<br />

guineo et lideli nostro Gastoni, viceconiili Bearnie,<br />

annuuni feodum duorum miliuni libraruni liui-de-<br />

galensiuni et centuni uiarearum slerliugonun (piod<br />

eidein pcr uostrasiitteras dediinus de cusUnna IJnr-<br />

degale percipiendum ad certos lerminos, juxta tor-<br />

luani donacionis noslre predicle de celero liberetis,<br />

unacuni arreragiis dietorum duorum niiliuin iibia-<br />

rura imrdegalensium de terminis medie (piailra-<br />

gesime [iroxinio prelerite et sancti Johaniiis Baptiste<br />

proximo sequentis, et cciani luia cuin arreragiis<br />

dictaruni centuiu marcarum sterHngorum de ter-<br />

iiiino Pasclie proximo prelerilo. Et nos ea vobis in<br />

compotis vestris lenore presenciuni voKinius allo-<br />

cari. Incujus, etc. T. B. apud Westmonasterium<br />

.xxviij. die Aprilis.<br />

243. Pro Conslmiria, i/iie Jiiit ii.inr Heiirki de<br />

Alemania. — Hex constabulario caslri sui Burde-<br />

gale qui pro tempore fuerit, saluteni. Mandaiiuis<br />

vobis (juod ilias trescentas libras sterlingorum di-<br />

iecte consanguinee noslre Conslannie.que fuit uxor<br />

Heiu'ici de Alemannia defuiirti ,<br />

in partem dotis sue<br />

de cusluma nosira Burdegale assignalas annuatim<br />

dicte Conslancie \el suo certo allornato ipsius no-<br />

mine habere laciatis, ad termines inde statutos de<br />

cetero, juxia assignacioneni sibi per nos inde fac-<br />

tam , una cum arreragiis eorumdem de duobus ter-<br />

minis proximo elapsis. El nos eas voliis in eompoto<br />

vestro facienuis allocari. T. R. apud Dovorani,<br />

.ix. die Maii.<br />

RÔLES GASCONS. [A. R. vif- 1279]<br />

244. Pro Gaslone, vicomtte Bearnie. — Rex se-<br />

nescallo suo Vasconie vel ejus locum tenenti, salu-<br />

tem. Quia dileclus et lldelis noster, Gasto de Byer-<br />

nia, clamât baberc diversas libertates in terris suis<br />

Vasconie quibus ipse hucusque racionabiliter usus<br />

est, vobis mancbmius quod ipsum Gastonem liber-<br />

tatibus illis iili et gaudere pcrmiltatis, prout ipse<br />

eisdem semper hucusque racionabiliter usus est,<br />

et ipsum in eisdem liberlntibus et suis juribus cum<br />

justicia manuleneatis. T. ut supra.<br />

245. Pro Poiicio de Mora. — Rex cnnstabulario<br />

suo Burdegale ,<br />

saluteni. Cum nnper vobis manda-<br />

verimus quod diiecto consaaguineo et fideli nostro<br />

Gastoni, vicecomiti Bearnie, annuum feodum duo-<br />

rum niilium librarum burdegalensium et centum<br />

marcarum sterlingorum quod eidem per iiosli-as<br />

litteras dedimus de cusluma Burdegale percipiendum<br />

ad certos terminos, juxta formam donacionis<br />

noslre predicle de cetero liberarelis, una cum arre-<br />

ragiis diclorum duorum milium lil)ranim burdega-<br />

lensium de terminis medie (juadi'agesime proximo<br />

prelerite et sancti Johannis Baptiste proximo se-<br />

quentis, et eciam una cum arreragiis diclarum cen-<br />

tum marcarum sterlingorum de termine Pasche<br />

proximo preterito; ac idem Gasle leneatur Poncio<br />

de Mora, mercalori, in ducentis marcis sterlingo-<br />

rum quarumsolucionenivenerabilispalerR., Batho-<br />

niensis etWellensis episcopus, canceilarius noster,<br />

et dUectus clericus noster, Antoaius Bek, eidem<br />

Poncio pro prefato Gaslone faeorc manuceperunl,<br />

nos , eidem mercalori de prediclis ducentis marcis<br />

salisfieri volenles, vobis mandamus quod eidem<br />

Poncio dictas ducentas marcas sterlingorum do<br />

valis, annue feodo et arreragiis prediclis persol-<br />

diclo juxIa formam manuca])cionis predicle. El nos<br />

easdem ducentas marcas vobis in conqjoto vestro<br />

faciemus allocari. T. B. apud Weslmnnasteriuni,<br />

.vij. die Julii.<br />

246. Pro Gaillardo de Palis. — Consimiies lit-<br />

teras liabet Gaillardus de Palis, civis Burdegale,<br />

de qninquaginta et una libris sterlingorum, in<br />

quibus diclus Gasio ci tcnetur, et quarum solu-<br />

cienem jiredicli episcopus et Antonius pro eodem


[A.R. vii'-iayg] RÔLES GASCONS. 65<br />

Gastone facere manucepenint, etc., ut supra.<br />

T. ut s".<br />

247. Rex omnibus ballivis et fidelibus suis ad<br />

quos , etc. , salutem. Cum dilecti et fidèles nostri R.<br />

Bathoniensis et Wellctisis cpiscopus, cancellarius<br />

nostcf, et Ollo de Grandisono, nupcr vices noslias<br />

in partibus Vasconie gerenles, ad inslanciani no-<br />

bilis viri doniini Gerardi, coniitis Annaniaci et Fe-<br />

(lensaci , reniisissent et perdonasserit Reyinundo de<br />

Gradinhano seclam pacis nosirc (pie ad nos perti-<br />

nuit pro morte Colemitti' de Arcis, de qua idem<br />

Reymundus rettalus fuit, et pro qua per majorem<br />

et conimunitatein Burdegale de eadem civitate, ni<br />

dicitur, fuit bannitus, ila quod idem Reymundus<br />

staret recto in ruria nostra, si quis versus euni<br />

inde loqui veilct, et qnoil ipsc non iujjrcderetnr<br />

eamdem civitatem vel balleucani ejusdcm absque<br />

flictorum majoris et coiunuinitalis licencia vel con-<br />

scnsu, nos, prediclani perdoiiarionem ratani el<br />

lirrnam habere volentes, cidcni Reymundo firniani<br />

paceni nostram inde concedimus in forma prcdic la.<br />

In cujus , etc. T. R. apnd Westnionasterium , .\ ij. die<br />

Julii.<br />

Vacat quia retliluta fuit UUera el cancellata.<br />

MKMRIl. I .<br />

248. Pro regina Anglie , maire régis. — Rex di-<br />

leclo el lideli suo Johanni de Grelly, senescallo suo<br />

Vasconie, salutem. Mandaniiis vobis quodarrcrajjia<br />

pecunie que debelur karissime malri uostre Alia-<br />

nore, reg^ine Angiic, de cusluma Burdegale, do<br />

tempore quo Johannes de Vilela, lune senescallus<br />

Agenni^, custumam illain lenuil in manu domini<br />

régis Francorum, ab eodem Johannc recipiatis, et<br />

arreragia illa certo allornato ejusdem matris nostre<br />

libcretis ad opus suum. Et, cum arreragia illa ab<br />

eodem Joliannc receperitis, sibi de jjecunin illa<br />

debilam ([uielanciam habere faciatis; assignacionem<br />

cciam factam eidem niatri nostre de cusluma pre-<br />

dicta , antequam custunia illa fueral in manu domini<br />

' On<br />

peut lire aussi : Colennili.<br />

' En ia7'i {Bulletin de la Société des éludes littéraires du<br />

Lot, I. IX, |i. ao'i).<br />

RÔLES GASCOXS. — II.<br />

régis predicli, et lerminos solucionis assignaeionis<br />

ejusdcm eidem matri nostre de cetero faciatis ob-<br />

senari. Et hoc millalcnus omittatis. T. apud Oves-<br />

lon ', .\v. die Augusii.<br />

249. Eodem modo mandatnm est Ade de Norff.<br />

conslabulario caslri régis Burdegale, ipiod assi-<br />

gnacionem iiredictam et lerminos ejusdem eidem<br />

niatri régis de cetero liaberi et observaii faciat,<br />

eodem modo qiio assignacionem illam et lerminos<br />

solucionis assignaeionis illius liabere consuevil, an-<br />

tequam dicta cusluma fueral in manu domini régis<br />

Francorum. El hoc non omillal. T. iil supra.<br />

250. Mandalum est Johanni de Greilly, senes-<br />

callo Vasconie, el magislro Ade de NorlT. , consla-<br />

bulario régis Burdegale, quod, inspectis hltoris<br />

magnilici principis domini Philip|)i, régis Fran-<br />

corum illiistris, [(pias rex] cis sub sigillo suo Irans-<br />

millil, si quid Vlianore, regine Anglie, matri régis,<br />

a rétro fuerit de dolalicio suo Burdegale , in quo rex<br />

ei tenetur, proutin liltcris ])redictis pleniiis videlur<br />

coiilineri, id ei sine dilacione pei-soivi i'arianl. El<br />

rex solucioneni conslabulario in compoto suo faciel<br />

allocari. In cujus, etc. T. R. apud WeslnionasUî-<br />

riuin , .X. die Novembris.<br />

251. Pro Conslancia, que fuit uxor Ilenrici de<br />

Alemimnia. — Rex magislro Ade de Norif. , consla-<br />

bulario suo Burdegale, salutem. Cum concesseri-<br />

mus dilecle consanguinee nostre Conslaucie, que<br />

fuit uxor Henrici de Alemanaia\ indolalirium ip-<br />

sius Conslancie, trcscentas libras sterlingornm sin-<br />

gulis annis ad cerlos lerminos percipiendas de cus-<br />

luma nostra Burdegale ad totani \itain suani, vobis<br />

mandamiis, sicul alias mandavimus, quod id quod<br />

sibi a rétro est de diclis Irescenlis libris annuis,<br />

posl recessum venerabilis patris R. , Bathoniensis<br />

et Wellcnsis episcopi, cancellarii nostri, et dilecti<br />

el fidclis nostri Olonis de Grandisono a partibus<br />

Vasconie, eidem Conslancie sine dilacione habere<br />

faciatis. Et sic de anno in annum predictas tres-<br />

Ovcrstonc, comté de Nortliamptoii.<br />

Ms. Almania.<br />

IVPtllVIiniC ItlTIOn^LE.


66<br />

nOLES<br />

cenlas lihrns fsolvatis] ad tliclos Icrniinos in officio<br />

oonslabularie prediclo. Et nos cas in compolo vesiro<br />

farieiiiiis allocari. ]ii cnjiis, elc. T. II. a|HKl West-<br />

iiionnslrriuni , .\ij. die Novenibris.<br />

252. Pro Willelmodc Valencia. — Mandalum esl<br />

couslabidario régis Biirdegaie quod sine dilacionc<br />

haberc l'aciat dileclo et iideli régis, Willebno de<br />

Valencia, dueeiilas inareas sterlingoniiii, in partem<br />

satisfaccionis cxpensarum qiias fecil in partibus<br />

Agenesii pro ncgociis régis que in eisdeni par-<br />

tibus et partibus Uispannie re\ sibi injunxit ex-<br />

pedieiida, i>t quod boc nullatenus oniiflal. Et rex<br />

pecuniani iilain ei aliocabil. In cujus, etc. T. ut<br />

supra.<br />

253. Pro Beniardo de Biinlclia. — Rex dilec-<br />

tis cl fidelibus suis Lemovicensi, Petragoricensi<br />

et Catnrcensi scnescallis qui pro lenipon; fuerint,<br />

saiutem. Pro dilecto et fideli nostro Beruardo de<br />

Burdclia', vobis mandanius ({uod ipsum, bomines<br />

et bona ipsiusclattornatos suos ab oppressionibus,<br />

violenciis manifestis et iujuriis, in l'eodis et terris<br />

nostris et dominio nostro, et jurisdiccioni subjectis,<br />

defendatis, vice et auctoritate nostra, quanidia co-<br />

ram nobis vel curia nostra parati fuerint slaie juri;<br />

consuetudines terre sue inudabilcs et approbatas,<br />

quas ei conllruiaviinus, observantes super In'is que<br />

pi'oponent contra aliquos vel aliqui contra eos co-<br />

ram vol lis, quantum ad jurisdiccioneni nosti'ani per-<br />

tinet, secunduni legcni et consuetudinern pairie<br />

celereni jusliciani l'aeienles. lu cujus, etc., dui'alu-<br />

l'as ([uanidiu ipsi cl heredes sui bene et fideliter se<br />

babuerint ei-ga nos et beredes noslios. T. li. a[)ud<br />

Weslinonasleriuni, .xiij°. die Novenibris.<br />

25'i. Di' si'iioscallu cunslittilo. — lîex dilectis et<br />

fidelibus suis episcopis, abbatibus, prioribus, comi-<br />

tibus, vicecoMiilibus, baronibus, niililibus, consu-<br />

libus, coniniunilatibus et onniibus aliis civitatibus<br />

et diocesibus Lemovicensi, Petragoricensi et Calur-<br />

cen.si conslitulis, ad (pios présentes litière perve-<br />

nerlnt,salulein. Scialisquod uosdilcctumcl fidcleni<br />

' Sur<br />

lîi'rriani Ac liouideilles , voir 1rs Olhn , t. I , p, ^^ko.<br />

GASCONS. [A.R.vn°-i279]<br />

nostrura Bertrandum de Cicon[iis] . militeni '. exhi-<br />

bitorem presencium, in predictis civitatibus et dio-<br />

cesibus senescallum nostrum tenore presencium<br />

assignamus. Et ideo vobis mandamus quod eidem<br />

Berlrando, in omnibus que ad otlicium senescalcie<br />

])ertineut, obediatis et inlendalis, lan(juani nobis.<br />

lucujus, etc. Datum ut s\<br />

255. De Castro liberando. — Rex dilecto et fideli<br />

suo Reimundo, vicecomiti de Turrenna', saiutem.<br />

Quia ,<br />

secuudum convenciones inter inclite recorda-<br />

cionis karissimuin patreni nostrum et vos jaiududum<br />

initiis, casirum veslrum de Tuirenna sub certa<br />

forma nobis tenemini liberare, vel mandato nostro,<br />

cum fueritis requisili, vos requirimus etrequireudo<br />

mandamus ut prediclum casirum ,<br />

secundum pre-<br />

diclas convenciones, dilectis et fidelibus nostris<br />

Bertrando de Cigoniis, senescallo nostro Petrago-<br />

l'icensi, et magistro Bonelo de [Saucto] Ouinlino,<br />

quos ad [illud] recipiendum tenore presencium assi-<br />

gnamus nostro nomine , liberetis. Datum apud West-<br />

inonasterium ,<br />

.xv. die Novenibris.<br />

250. Pro nci/miindo de Mirnllo. — Rex senes-<br />

callo suo Vascouie, saiutem. Ex parte Rejinundi de<br />

Mirallo, teneiitis de gracia nostra ad tempus bas-<br />

lidam Gastri Novi'^ cum pertiuenciis, nobis est in-<br />

limatuia (juod ali(]ui iiobiles lerrarum nostraruin<br />

Vasconie et Agenesii nituulur opprimere jura et<br />

perlineucias dicle bastide, prccipue in parocliiis de<br />

Tyvrans cl de Bello Podio*; ([uapropler vobis man-<br />

damus qualinus dictum Reymundum in posses-<br />

sione, qua nuiic est, dicle bastide Gastri Novi et<br />

parocliiarum |iiediclaruiu cum perlineuciis manu-<br />

tcuoads, protegalis et del'eudalis, durante tempore<br />

gracie a nobis cidera iude Cacle; nec suppnnalis dic-<br />

tum baslidam, [lai'ochias aut [lerlinencias earum-<br />

' Ce Bertrand n'est pas mentionné par M. de Bosredon dans<br />

sa liste des sénécliaux du Périyord ( lliillft. de la Soc. Itistor.<br />

et archcol. du Piirigord, t. XVIII, p. A27).<br />

^ Turenne (Cori'èze, arr. Iîri\es, c. Meyssac). Lo \icomle,<br />

en 1-371), '''''' Baimond VI {Justel, Uist. de Turenne).<br />

^ Castelnau-siir-Gupie. Voir jdus haut n°* 5(3, 80, 81.<br />

''<br />

mande).<br />

Tivi-as et Beaupny (Lot-et-Garonne, arr. et c. Mar


[A.P..va«-i379]<br />

(lem, inquisicioni , sine voluntale dkli Reyiniindi<br />

aul assensu noslro, set \ia ordiiiaria sustinealis<br />

eundem defendere jura noslra et possessioneiii dicte<br />

bastide parochiarum et perliiienciai'Uiu predicta-<br />

riHii. In ciijus, etc. T. ut supra.<br />

257. De titronensium libris. — Rex iiiagislro<br />

Ade de NorfT. , constabulario suo Burdcgale, sa-<br />

lutein. M;in(laiuus v(il)is qualinus illas mille libras<br />

nigroruni lurronensiuiu {nie) , quas iina ctiiu diicclo<br />

et fidcli nostro Jobanoc de Greyly, senescallo nostro<br />

Vasconic et Afjenesii, dp FIu{jelino de Wyk", Rosso<br />

Bakereili, et Jacold) Bonciiioni ', niercat


68 ROLES<br />

263. Pro Beyvmndo Aiiialdi et atiis de civitate<br />

Aqucnsi. — Rex omnibus, etc. Scialis quod, cum<br />

Reynumdiis Arnakli Je Donio Nova et quidam aiii<br />

cives Aqueuses eidem adhérentes ab auilieucia di-<br />

lecli et (idelis uostri Luce [de] Tany, dudum se-<br />

nescalii Vasconie, ad curiam Ffrancie a|)pellassent,<br />

diflam appeliacionem per aliquod teiiipus pro-<br />

sequentes, appellacioni sue jam renunciaveriat et<br />

ad pacem noslram veneriiil , uos ipsos ad graciam<br />

nostram et reconciliacioneni plenariam duximus<br />

adiiiittendum. lu cujus, etc. T. ut supra.<br />

GASCONS. [A.R.vn'-iayg]<br />

26i. Pro Bertrando de Ladils. — Rex dilecto et<br />

fideli suc Jobanni de Greylly, senescallo suc Vasconie<br />

el Agenesii, sahitem. Noveritis nos Beitraadum de<br />

Ladils, cauonicum Vasatensem ac rectorem ecclesie<br />

de Régula , dilectum et fidelem nostruni , una cum<br />

beneficiis et Ironis suis in uostra salva proteccione<br />

récépissé , mandantes vobis ut eundem Borti'andum<br />

bénéficia el alia bona sua defendatis et protegatis<br />

specialiter, nec susiineatis cumdem in beneficiis aut<br />

bonis suis ab aliquoindebitemolestari. In cujus, etc.<br />

T. R. apud Westmonasterium , .xv. die Novembris.


MKMliR. 7.<br />

265. Thomas de Gunnejs liabet lilleras régis<br />

de presentacione ad ecclesiam de Fordinfjbnigg'.<br />

T. H. ut s''.<br />

2C0. Rex ro(javit decanuni Sancli Mnriini Majjiii<br />

Loiidonie ut conlonet prebeudani que luit Julian-<br />

,<br />

uis le Faucouer iii ecclesia predicta, Jolianni de<br />

William, capellano régis'. T. R. ut s".<br />

267. Pro Agiiete, matrc Arnaldi, domiiii de G'i-<br />

t-unda. — Rex sencscallo suo Vascoiiio cpii nuiic est<br />

vel pi'o tempore fuerit, et aliis omnibus ad ijuos<br />

présentes pervenerint, salutem. ^oveI•ilis quod,<br />

ciun Agnes, mater dileeli et lidelis nostri Arnaldi.<br />

domini de Gyrunda, militis, super juris defectu a<br />

seuescallo nostro Vasconie seu locum suuui lenente<br />

aut leiientibus, in causa vel causis quani vel (]uas<br />

inovebat contra nos in curia nostra Burdegale, ad<br />

curiani iliusli-is domini régis Francorum , ut dici-<br />

tui', a|)pellasset; ac Reymundum .Arnaldi do Rama,<br />

canonicum Vasatensetn, et Gayllarduin de l'omc-<br />

' Fordingbiidgc , comlé de Hants.<br />

' Cet acte est, dans le rijie, précédé d'une cbartc d'K-<br />

douard 1" relative au Pontbieu , qui a été renvoyée à la fin du<br />

t. m de la prcst'[ite publication; elle est datée : AmbiaiiiSf<br />

.xj-iiy, die Mail, anno Domini .m', çç'. trj'. norio. L'acte publié<br />

90US io n° a65 a donc été donné à Amiens le a'i mai 137;).<br />

' Jean de Witbam, chapelain du roi, est plusieurs foi»<br />

mentionnée dans le Calenilar 0/ ihe paient rolLi. Edvcard I,<br />

IS81-1393.<br />

VI<br />

ROTULUS VASCONIE<br />

DE ANNO SEPTIMO EDWAllDI I.<br />

(1279.)<br />

riis, domicellum, procuralores sucs constituisset,<br />

et spéciale mandatutn eis et eoruni cuilibet per<br />

litteras suo sigillo sigiilatas coucessissct reuuiiciandi<br />

appellacioni predicle ; ac dicli procuralores j)ropter<br />

hoc ad nosiram presenciam accessissent et dicte ap-<br />

l)ellacioiii renunciassent; tandem, predicto lihn suo<br />

volenles liicere graciam specialeni, ad requisicio-<br />

nem nunciorum ejusdem et prociiraloruin predic-<br />

tortmt, nomino Agtietis predicle, volunuis et con-<br />

cedimus quod ipsa Agnes possit libère et absque<br />

pena, gagio et incurramenlo qiiocumque reruiii<br />

suarum et sihi adlierenciuin, prosecpii causani<br />

quant eadein doiiiina inovil seu movero iiitendit<br />

contra nos iu curia supradicla, non (ibslanle appel-<br />

iacioiie predicta; et ipsaiii rcstituimus et iu codem<br />

statu ponimus in quo erat ante ajipeilacioiiem pre-<br />

diclam, vohis, dicio seuescallo vel locum suum tc-<br />

nenti, mandantes quod dicte .Agneli l'acialis justicie<br />

com|)lementum. In ciijus rei , etc. , litteras nostras<br />

fieri fechiius patentes, sigillo nostro minore quo<br />

utebamur, etc. Datum Abi)evi]le, ..vxix. die Maii,<br />

anno regni uostri seplimo.<br />

268. [Incedui.a'. ] Philippiis, Dei gracia Franco-<br />

rum rex, egregio priiicipi, cari.ssiino consanguineo<br />

suo E. , per eandem graciam ilhislri régi Anglie, do-<br />

mino Ibcrnie et duci Aquilanie, iideli suo, salutem<br />

et dileccionis aflectum. Cum nos sereiiitali vestrc<br />

pluries rogando sciipsissemus ([iiod mercimonia bur-<br />

gensiiim noslrorum Rotliomagi, qui iu [)ortit veslio<br />

' Publié<br />

dans Rvmer.


70 ROLES GASCONS. [A.R.vn''-ia7()J<br />

(le Suliamjitonia aneslata (pnentur, delilierari face-<br />

retis, tandem vesti'c respoiisionis litteras recepinuis<br />

conlinentes quod, ciim Philippus Barbes, iiierca-<br />

tor ville vcstre de Siihaniptonia, in nosira ciiria<br />

Rollioma{;i qunddam deliitum in qiio dictos bur-<br />

genses noslros Rolhomagi sibi teneri dieebat dis-<br />

rationasset, et per vijjinli duos annos ibi fuisset<br />

prnscculus, lieet coinmunifati Rothomagi plui'ies<br />

sci'ipsissetis quod eidem Philippo in sna justicia<br />

non deessent et ei de suo deliito satisfacerent, ipsi<br />

tanien dietnni adliiic debituni detinejjant injuste,<br />

jiropter (juod sua mercimonia in portu predicto , se-<br />

eundnni niercaloriam consnetudineni, tain pi-o ipsis<br />

bui'gensilMis nostris qnani contra eos usitatain, ar-<br />

restari fecislis, rogantes quod lioc non sustinerc-<br />

nnis moleste ; veruni cnni, sicut didicimus ex rela-<br />

eione. . . ', liailivi nosiri lloljioniagi . ri aliorum lide<br />

dignornin, dicins Plnlippus pcleret a Rlcliardo<br />

Monstarde, burgensi de Rollioniago, enrani..,.<br />

majore liolboriiagi ', ad queni spectaijat Imjusniodi<br />

cognicio, quamdam ' non modicani sninniani pe-<br />

cunie, non ex niercandisia facta in Anglia, set quia<br />

dicebat. . . ', patreni ipsiiis Ricliardi, dictain pecu-<br />

niam a qnodarn sno creditore récépissé, tandem Ri-<br />

cliardo [iredicto sn|ier judicio majoris contra ipsuni<br />

li. prolato ud prefatuni Ijailivum recnrsum babenic,<br />

secundiini loci consnetudineni , cnin idem Philippus,<br />

timens ne ab hnjnsmodi judicio caderct, consenserit<br />

quod iterum petitionem suam faceret coram predicto<br />

ballivo qui parleni adversam, quejani de jure sno<br />

confidebat, ad requisilionem dicti Pliilip|ii, ad con-<br />

sentiendnni ut eorani eo dictus Pliilip|ins suam<br />

petitionem iteraret indnxit quasi noientein, iiec<br />

postea coram ipso ballivo comparuerit qui semper<br />

est [paratus] ipsi Philippo, tanquam mercatori ex-<br />

Iraneo, lacère céleris justilie conipli>mentuni, du-<br />

bitari non oporteal' quod, si excellencie régie in-<br />

' Le<br />

nom est en lilanc. Ce bailli s'appelait Pierre, dit<br />

Saymel {Ilixtnr. de France, t. XXIII, p. 378).<br />

' Lf nom l'st en blanc. Chéruel marque Nicolas Nafuet<br />

comme maire de Rouen pour l'année 1279-1380, avec une<br />

lacune de deux ans à la suite de Jean du Cbange 1276-1277<br />

( Histoire (k Bnuen, t. I , p. 330 ).<br />

' Ms. quf'ntdain.<br />

' Le nom est en blanc.<br />

' Cette proposilion incidente : dnbitari non oporteat,<br />

notuisset veritas de preniissis, nunquam predicle<br />

vcstre littere processissent , inimo fecissetis dearres-<br />

lari penitus, ut credimus, mercimonia prcdicta.<br />

(}uare serenitalem regiam reqiiirimus et rogamus<br />

qualinns, omni mora postposita , mercimonia dicto-<br />

iiini bnrgen.siuni nostrorura, ubicimique in terra<br />

vestra liacoccasione arrestata, dearresfari et delibe-<br />

rari l'acialis; ipsis bnrgensibus nostris, qui jam ex<br />

arrestalione ipsa gravia dampna senserunt, lantum<br />

super premissis facientes qnod non oporteat ulterins<br />

ad nos super liiis ex parle dictornm bnrgensium<br />

nostrorum refeiTi rfuerelam. Datum Paiisins, die<br />

dominica anle l'eslurn Nali\itatis Domini '.<br />

'2(\\). Ex \irtnte hnjus littere régis Francoiiim<br />

enianavit quoddani brève de bonis arestatis, prout<br />

in ea coulinetnr. oninino deliberandis, et aliud ad<br />

atachiandnni ['liilip|inm Barbes ad rcspondendum<br />

régi de injusta vevacione per ipsniu procnrata. Da-<br />

Inni Ambianis.<br />

270. Pro mnij-htro Pciro de Pndjo. — Rex con-<br />

stabulario sno Burdegale , salnlem. Mandamus vobis<br />

ut, tpianicicius^poterilis,so|vatis niagisiro Petro de<br />

Podio, judici nostro in |)artibus Pelragoricensibus,<br />

quicqnid docere polerit racionabililer nos ei debere<br />

pro arreragijs sui salarii val alias quoquo modo;<br />

et, (inic([uid ei solveritis j)ro premissis, precipi-<br />

nms in vestro compote allocari. In cujiis rei lesti-<br />

ininiiuni présentes lilleras nostras (ieri fecimus<br />

patentes. Daluni Abbalisville, .xxx". die Maii.<br />

271. Pro iimgisiro Peiro Odonh. — Rex con-<br />

stabulario suo Burdegale , salulem. Mandamus vobis<br />

ut, quanicicius polerilis, solvalis magistro Petro<br />

Odonis, derico nostro, qnicquid docere polerit ra-<br />

cionabililer nos ei debere pro arreragii salariis sui<br />

seu vadioruni suorum vel alias (jno(juo modo; et,<br />

(juicqniil ei solveritis pro preniissis, precipinuis in<br />

vestro compoto allocari. In cnjus rei teslinioninin<br />


[A.R.vii°-i-279]<br />

présentes litteras nostras fieri fecimus palenles.<br />

Dalum Abbatisville, .xxx". die Mail.<br />

[Biffé] Vocal quia inferius in yoliila',<br />

272. Pro Guillclmo Remundi de Sancto Desidc-<br />

rio, sencscallo Pclragoricensi. — Rcx coiisUil)iil.irio<br />

siio Burdegale, saliilem. Mandamus vobis ut, lia-<br />

bito diligenti coinpoto cum Giiillclnio Raynuindi de<br />

Sancto Dcsiderio, milite, sencscallo nostro l'elra-<br />

(jorieensi , Lemov iconsi et Caturcensi ^ solvatis ei<br />

qiiaincito poterilis, quiccjuid docere poteril racio-<br />

nabiliter nos ei debere de vadiis suis sibi assig-nalis<br />

pro senescalcia predicta; et, ({uictjuid ei solveritis<br />

pro premissis, in vestro eoiiipolo precipinius allo-<br />

cai'i. In oujus rei testinioniuni présentes litteras<br />

nostras Geri fecimus patentes. Dalum .\bl)atisviile,<br />

.xxx". die May.<br />

27:5. Pro Amaiico de Mota. — Uex conslabula-<br />

rio liuniepde, salulem. Mandairuis vobis ut karis-<br />

sime genilrici nostre , vel alii pro eadeiu , assi{;netis<br />

in cerlo et ydonco loco lantuni de reddilu annuo<br />

pro (juanto fuit' sibi tiadila et exienta orlava pars<br />

portas' travcisi de Lin{jonio', (jue fuit (iualliardi<br />

Boerii, et eauderii oclavain partem Iradi cl liberari<br />

faciatis Aniancvo de .Mota, domino [iro pai'lc de<br />

Linjjonio, liabendam et tencndaui ab eo, salvo<br />

[jure] cujuscumijue, cum nobis cnnstel ex rela-<br />

cione Luce de Taiiv, senescalli nostri ijunndam \as-<br />

conie , diclani partent porlns traversi fore de fende<br />

Aruanewi predicti; et eam tenel a nobis ar merilo<br />

débet in emprioiie sui feudi anleferri. Et, ut istud<br />

libcncins faciatis, vobis mitlimus bas lillcras nos-<br />

tras patentes. Datuni Abbatisville , .x\x". die Maii.<br />

27à. Pro Slcphmio Feiriolo. — lîex constabula-<br />

rio suo Burdefjale, salulfiii. Mandamus vobis iil.<br />

' Voir pUis loin ii" q84.<br />

^ Ce (juillauiuc-Raiinond Je Snint-Dizier ne Dgiiro pas<br />

daos la liste des séuécbaux du Péri;;ord pour le roi d'An|;le-<br />

terrc , dressée par M. Ph. de Bosredon {liuUctin de la Société<br />

historique et arcliéoloffiquc du Périgoid , t.XVIlI, i8iji, p. '127).<br />

' Ms./«id.<br />

* Ms. paras.<br />

' Laiigou, port sur la Garonuo (Gironde, arr. Dazas).<br />

RÔLES GASCONS. 71<br />

habilo (liligenti conipoto cum Ste[iliaiu) Ferriolo,<br />

domino de Toneux ', ipiamcilo polcrilis, sulvalis ei-<br />

deni qiiic(|uid docere poleiil racioiiabililer nos ei<br />

debere [)i'o vadiis suis, de lempore quo fuit seues-<br />

callus noster l'etragoricensis", Lemovicensis et Ga-<br />

turcensis, vel alias


72<br />

iniindo Roberli ', iiiiliti dilecli el fidelis noslri Gas-<br />

lonis, vioeeoniitis Byarnie, oinnes exitus et proven-<br />

tus teiraiiim ejusdem Reyiiiunili que iiieriint iii<br />

manu noslra , a tempore Pasche , anao Doniini<br />

.m", ce'. se|)tuagesimo oclavo, usque ad diem re-<br />

ce])cionis presencium lilferarum, ad cajuscumque<br />

manus exilus illi deveiieiint: et, si qui exitiiuin<br />

predictorum soliiti fuerint ad scaccariura nostnini<br />

Biirdegale, vel ad manus alicujus vel aliquoium de<br />

dono nostro vel assignacione nostra devenerint,<br />

lune eidem taulum de seaccario nosiro jirediclo<br />

restituatis quantum sic fuerit receptum, dalum vel<br />

assigiiatum. Et vobis, predicte constabularius, in<br />

compoto vestro allocabunlur. In cujus rei testimo-<br />

niuni lias iitteras nostras fieri fecimus patentes.<br />

Datum apud Abbevillam , .xxx. die May, anno regni<br />

nostri septimo.<br />

277. Pro Garsione Armildi. — Consimiles iitte-<br />

ras babet Garsius Arualdi de Navaiiles". Datum ul<br />

sujira.<br />

278. Pro Armano de Monteaculo. — Consimiles<br />

iitteras habet Armannus deMonteacuto, miles \ Da-<br />

tum ut supia.<br />

279. Pvo Pciro de Malokone. — Consimiles<br />

Iitteras babet Pelrus de Maioloone'. Dalum ul s'.<br />

281). Prn n'A.ssIniw de IVavellis. — Consimiles<br />

Iitteras habet n'Assio^ de Nauveliis. Datum ut s".<br />

2S1. Pro Arsiiio de Namiltes. — Consimiles<br />

Iitteras habet Arsinus de Nauvaylis ''. Dalum ut s".<br />

282. Pro rege , de fado de Lados. — Rex ihlecto<br />

el lidi'li siHi Juliauni de Greilli, senescallo suo Vas-<br />

' Voir plus haiil II"' aSi et aSi.<br />

^ Voir jilus h;iut n" aaa.<br />

' Voir pins h.aiit ii" 233.<br />

' Voir plus haut n' 228. Pierre do Mauléou esl qualifié<br />

ilamoiscau dans un acte analysé parDelpit {Notices et extraits<br />

(les mss., t. XIV, p. I1I18).<br />

' Le même qu'Assius do NavaiUcs, damoiseau, uiciitionné<br />

ibi(i , p. liftt).<br />

' Voir plus haut n" aa'i.<br />

ROLES GASCONS.<br />

[A. R. vu"- 1279]<br />

conie, vel ejus locum lenenli, salutem. Mandamus<br />

vobis quod dilecto et fldeli nostro Gastoni, vice-<br />

comili Bearnie , super biis que super facto de Lados '<br />

coram nobis conqueri voiuerit, exhibeatis, sine<br />

diffugio, justicie complementum , constituto pro<br />

nnj)is aliquo defensore legitimo, qui jus nostrum<br />

valeal dei'ensare quatenus nos contingit. In cujus<br />

rei, etc. Teste me ipso apud Abbevdlam, .xxx. die<br />

Maii, anno regni nostri septimo.<br />

283. Pro magistro Johanne de Perrog[iis]. — Ma-<br />

gister Jobannes de Perrogiis', ciericus, Willelmus<br />


[A. R. vil'- 1-279]<br />

RÔLES<br />

lnnoiKtnsiuin pio ([iialibet die qua' eritis eundo,<br />

morauilo et leileundo Parysius, pro negociis ilo-<br />

mini nostri régis; quocirca conslabiilario Bni'de-<br />

[jale , (jui iiuiic est , et ceteiis qui pro tein])ore fue-<br />

l'int, firraiter injungendo iiiandamus qualiiius vobis<br />

de predictis vadiis elrobis per duos anni terniinos,<br />

de medielatc vidclicel iii fi'sto Paschc, et de idia<br />

inedietate in festo bcïiti Michaelis, satisl'aciunl in-<br />

dilate; et liée iii eonitn compolo piecipimus alio-<br />

cari, valituris preseiilibus quaiiidiu de doiuiiii iios-<br />

li'i régis predicti processerit voluntale. In cujus rci<br />

testiiiioiiiuiu présentes litteras sigillo uostro sigilla-<br />

vinius jiateiiles. Daliiiii apiid Saiictimi Dyonisiuin,<br />

die lune proxima posl festuin beati .Martini, aiiiio<br />

Domini .m', ce", septuagesinio orlavo'."<br />

Quas litteras et contenta in ea apprubainus et<br />

eciam contiriiianius, vobis mandantes qnatinus<br />

dicto niagislro Pelro. clerico nostro, de contentis<br />

in predictis litteiis,secunduin earumconlinenciam,<br />

ex nunc et in posterum, satisfacialis ad plénum. El<br />

nos ea in vesiro com|)oto piecipimus allocari. In<br />

cujus rei , etc. , sigillo nostro ininori signatas. I>atuni<br />

apud AbbeviUam in Ponlivo, secundo die Jnnii , anno<br />

regni nostri septimo.<br />

[BitTo] Vacat quia inj'eriu» m rotuto '.<br />

285. Pro Giislone , vicecomite Beat nie, et Esclii-<br />

vato, comité liifforre\ — Noverint univei*si qnori<br />

nos.Gasto', viceconics Bearnie, pro nobis et liere-<br />

dibiis ac succcssoribus , bominibus , gentibus et va-<br />

litoribns nostris, ex parte una, et nos, Escbivaliis,<br />

cornes Rigorre, pro nobis et heredibus ac succcs-<br />

soribus, bominibus, gentibus et valitoribus nostris,<br />

ex altéra, super terris et bereditatdms Bigorre et<br />

Cabanesii ", ac super omnibus ipieri'lis, controver-<br />

siis, accionibus realibus et personalibns, quas vicis-<br />

sini , lain nostro quain beredum nnstrorum noinine ,<br />

inovemiis vd movere inlendimus pro predi(^tis, nec-<br />

non super omnibus gravaininibns , maicliciis , danip-<br />

' Ms. quia.<br />

' S.niiilDenis, le i4 novembre 1378.<br />

' Voir plus loin 11° 352.<br />

' l'ublié dans Rymor.<br />

' Ms. Gaslonm.<br />

' l,:i Bi(;orre ( tlautcs-Pyrénées) cl le Chabanais (Charente).<br />

<strong>Rôles</strong> <strong>gascons</strong>. — n.<br />

GASCONS. 73<br />

nis et injuriis nobis, dicto comiti, bominibus, gen-<br />

tibus et valitoribus nostris, per dictumOastonem et<br />

suos, et nobis, dicto Gastoni, bominibus, gentibus<br />

et valitoribus nostris, per dictum comitem et suos<br />

a lempore pacis citra, quam nos, Gasto, dicimus<br />

faclain esse de terris et lienditalibus siipradietis,<br />

ut' asserimus, faclis et illalis usqiu! in liodiernam<br />

dieni ,<br />

compromiltimus in serenissimum principom<br />

etdomiiium noslrum Edwardum ,<br />

Dei gracia regem<br />

Anglio illuslrem, allé et basse, laïKjuain in arbi-<br />

Iratorem seu amicabilem compositorem, juramento<br />

ad .saiicla Dei ewangclia super lioc (n'estito, sub<br />

pena corporali duorum mdiuin marcbarum argcnti<br />

solvendarum a parte non parenle, in loto' vel in<br />

parle, ari)itrio ', dicto, laudo, voluntative ejus-<br />

deiii domini nostri régis, scilicel mille maixbas do-<br />

mino nostro régi prediclo , et mille marchas parti '<br />

prediclum arbilriuin observant! seu observare vo-<br />

ient!; supponenlcs nos simpliciter^ et absolute<br />

dicto, laudo, voluntali, ordinacioni, seu arbilrio<br />

predicti domini régis, sub predictis juramento et<br />

pena, ut ipse, visa pace ' predicla [quamj nos,<br />

dictus Gasto, dicimus esse [factani] de terris et<br />

liereditatibus supradictis, auditis racionibus et alle-<br />

{fjcionibus utrius(pie partis, sine juris sollempni-<br />

late et jiu'is ordine, traclare, ordinare, dicere', re-<br />

cilare, inquirere, et proferre |)cr se vel per aliuni<br />

seiialios valeal, et omnimode execucioni' niandare;<br />

|)romillentes, sub predictis juramento et pena , (piod<br />

domini nostri régis predicti super premissis omni-<br />

busdirlo, laudo, arbitrio, ordinacioni. composi-<br />

cioiii, seu volunlati, lolaliter parebiiiiiis in liac<br />

part(!. Voliiiiius aiitem (piod peiia preilicUi [com-<br />

missa |<br />

vel<br />

non commissa , e.xacta vel non e\acla<br />

conqiroiiiissum , sive subinissio bujusinodi , dictum<br />

ordinacio, seu voluntas dieli domini régis in sno<br />

' Ms.<br />

«/.<br />

' Ms. totum.<br />

^ Ms. arbito.<br />

* Ms. parthi.<br />

' Ms. supplia.<br />

' Ms. ahiiro.<br />

^ Ms. pujse.<br />

^ Ms. diçerrc.<br />

' Ms. extciiuicioiicm. Rymor a ijanlé ia Icron du ms. : et<br />

omniiio (le exseiiuilionem mandaie.<br />

10<br />

lUPMUfP.IC !tjriO^AlE.


Ih ROLES GASCONS<br />

rnliore perseveret. Voliunus aulem ([iiocl pifsens<br />

comprouiissum vpI submissin usqiift ad iiislans<br />

festuin Pasclie Doniiiii Iiaheal fîriuitateiii. Proiiiit-<br />

tiniiis cciam vol)is adinvicem , siib pena et jiira-<br />

moiilo predictis . quod nos, durante compromisso<br />

hiijiismodi, giierram, dampna, jicavaniiiia, vel in-<br />

iiu'ias in jieisonis, terris, bominibiis, vaiitoribiis<br />

el rébus ipsorum adinvicem, non faciemns, non<br />

inferenius, nec liei'i vel inferri procurabiuuis ipio-<br />

(jun modo. Et si ,<br />

duranle eoniproniisso bujusmodi,<br />

bomines noslri, Gastonis, dampn.:, gravaniina, vel<br />

injurias feeei-int dielo comiti vel lionn'nibus suis in<br />

personis vel i-ebus sine nostro niandato, dicto (ias-<br />

toni ', nos predicta adinvicem vobis sub pena pre-<br />

dicta promittinuis facere eniendari. Et ad presens<br />

coni])ioinissuni ,<br />

arbitrium, dictum, lauduni, ordi-<br />

nacioneni ac voluntateni " dicti doinini noslii régis<br />

in predictis omnibus et singulis constanter obser-<br />

vandum, obligamus vobis adinvicem nos et heredes<br />

ac successores nostros; et, si forte contingat quod<br />

dominus noster rex prediclus per se vel per alium,<br />

ut supradictum est, de predictis et super predictis<br />

dictum seu onhnacionem non prolerat. raciones<br />

nlrique^ parti nostrum remaneant salve et jus<br />

cujusiibet, in slatu quo erant tenqjore conqjro-<br />

missi presenlis. In quorum losliuionium nos, pre-<br />

dicli Gasto et Escbivatus, sigilla nostra presenti-<br />

bns duximus .ipiionenda. El ad majorem omnium<br />

jirediclorum lirimlaleni, sigillum |)redicli domini<br />

nostri régis [irocuravinms et fecimus apponi.<br />

Et nos jirediclus l'ex , ad preces et inslanciam<br />

prodictorum (iastonis el Eschivati, sigillum nos-<br />

trum presenlibns apposuimus in lostimonium veri-<br />

latis. Datum, etc., apud Aljbevillam, sccunda die<br />

Junii, anno Domini .m", ducentesimo septuage-<br />

simo nono.<br />

MEMItll. 6.<br />

1286. Pvo Vinnlone , l'icccomilc Bcarnic, cl Eschi-<br />

vnlo, comitc Uigorrc. — Rex Guitardo de Bui'go,<br />

milili, domiuo de l'erlolio, et maffislro Jobanni<br />

' l.p ms. réjiètc ioi : vi-\ Inntnttilnis suis.<br />

'-<br />

Ms. ordÙKlcionl ac vntnntntr.<br />

^ Ifi coimnencf ta memiiiianv fî.<br />

I<br />

[A.R.vu°-i279]<br />

Gerardi, canonico Sancti Severini Burdegale, salu-<br />

tem ei dileccionem. Preces nostras vobis facimus et<br />

man


(A.R. vir-ia7«j]<br />

mur in parlibiis gallicanis sigillatas , iiua cuni si-<br />

gillis ' pi-edictonim comitis et Gaslonis ^ Dalum<br />

apud Ablievillaiii, .ij. dio Juiiii, aniio Domini<br />

.m°. cc°. sepliiagesiino nono.<br />

^87. Pro Estulo de Stotevilla. — Rex concessil<br />

per lillcras suas patentes Eslulo do Stolewile (piod<br />

homines sui ducere possini quatuor saccos lanc et<br />

diniidium a' parlihns anglicanis usque [ad] |)arles*<br />

Normannie, dum tanien faciani inde consiicludines<br />

débitas et usilatas. Uatum ajind Alilievillain , .iij. dio<br />

Junii.<br />

288. Pro episcopo Bathoniensi et Wellensi, et An-<br />

tonio Bck. — Rox fonslalmiario castii sui Burdc-<br />

{jale, saluleni. Cum vencrabilis patei- R., Ratbo-<br />

niensis el Wclieiisis episcopus, et dilectus rlerit-us<br />

noster, Antonius Bek, se pro dileclo et (ideli nostro<br />

Gasione , viceconiile Biornie , diversis creditoribus iti<br />

(|uinjfentis libris sleiiingonini nbligavcrinl.et idem<br />

Gasto eisdetn cpisropo et Antonio ad débita illa<br />

inde flqiiiot^nnd.i assignavcril mille Mbras bnrdega-<br />

iensiuni


76 ROLES GASCONS.<br />

lensis episcoj)i, et Olhonis ' de Gramlisono, dudum<br />

in Vasroiiia gerenfimn vices noslras, de exitibus<br />

eostuine noslro Burdegale vel de focagio terrarum<br />

Medulci et Bogii", autaliunde, ila quod non opor-<br />

teat nos pioptor hoc de cetero soUicilari ; ot, (pic-<br />

qiiid ei soheritis racione premissa, precipinius in<br />

vestro compolo ailocari. Et recipiatis ah eis htteras<br />

prediitoruni episcopi et Olhonis'^ conl'ectas super<br />

(Icbilo niemorato. In ciijiis lei, etc. Datum ut s".<br />

292. Pro Ollioiic de Leomnimia. — Rex. Notum<br />

facinius iiniversis qiiod, cuin ex parte Othonis de<br />

Leoniannia , militis, lidehs nostri , inler cèleras sup-<br />

pheationes nohis t'aclas, diceietur ijuoil ah eo teni-<br />

poi'e'' cili'a (pio Sos ' [habuiniiis, et] recepimus<br />

:ipud Lectoiam horiiagia, fidelitatcs et recognicio-<br />

nes qiioriimdani milituni.doniiceilonitn, et aliarura<br />

personarum Feodi Marchonis", in dyocesi Lecto-<br />

rensi, vassailoiuni nostrorum et (ideliuni, videlicet<br />

doniinorum laslroiuni de Bcarraco, de Sancto Me-<br />

dardo, de Sancto Martino de Gueyna, de Roqua,<br />

de Podio Carrexalart et de Hocapina ', et ((uorunidam<br />

aliorum locoruin et lenemeutoruni predicte terre<br />

Feodi Marehonis et in diocesi Lectorensi, idem<br />

Otho fuerit per gentes nostras, protextu ]iredicto-<br />

rum honiagioruni, lidelitalum et recognicionuni<br />

ainotus a saisina^ jnsticie sive jurisdiccionis' imiue-<br />

iliate (piam ipse Otho [et] sui predecessores hahebant<br />

et consueveiant cxcercerc inter personas doraino-<br />

nini locoruni |>redKt(iriini eteorniii predecessores,<br />

necnon saisina '"jiistieie resorti de justiiialil)ns cas-<br />

' jMs. Olliani.<br />

Les [Kijs ilo Méilor el de Burli (Ciroiide).<br />

' Ms. Otlioiii.<br />

'' Ms. ipsi. I.'abi'évialion de ce mot ( ipi) et celle de tcm})»rc<br />

itrc), peuvent être confondues parles yeux, dans une écri-<br />

ture oii Vr à iiitj;;nc (|ueui! ressemble à un p. l.a même lanle<br />

de copie a été répelée au bas de l'acte, sii lignes avajit la fin.<br />

^ Sos (Lot-et-Garonne, arr. Nérac, c. Mézin).<br />

'' Fimarcon , pays dont le nom persiste encore dans celui<br />

de La(;arde-Fimarcoii (tiers).<br />

' lierrac, S.nint-Mézard, Saint-Hartin-de-Goyjie , Lar-<br />

ro(|ue-En|;aUn , l'ony-Cor(;elart ou Pouy-Hoijuelaure, et Ro-<br />

c|népine (Gers. arr. Lectoure).<br />

' lHs./fHi«n.<br />

^ Ms. vilerdkciouis et tiicdiiitt'.<br />

" Ms./«(sm«.<br />

[.4. R. vii'-iayg]<br />

trorutn ipsoriiui, quani qnideni jurisihccionem '<br />

inniediatam et resorti ipse Otho tenejjat a nobis in<br />

feothim inmediate, cuni Iota aiia terra sua Feodi<br />

Marehonis, ctiin homagio et obsequio exercitus de<br />

duobus mihtibus et ahis deveriis, sicut aiii ha-<br />

rones Vasconie, ut dicebat: supplicareturque no-<br />

his, ex parte i])sins Othonis, ut sihi dignareinur<br />

restituere justieiaui siq)radietani , eademqiie sup-<br />

phcacio^ reverendo in Christo patri domino [Ro-<br />

hertoj, Bathonieiisi et Wellensi episcopo, elOlhoni<br />

de Grandisono , luqier in Vasconia locum nostrum<br />

tenentibus^, facta fuisset, et per eos


(A.R. -'279] ROLES GASCONS. 77<br />

senescalli quas liabet super premissis , sicut lacio-<br />

nabilitor fuerint retiiieiide.<br />

294. Rex omnibus ballivis et lidelibus suis ad<br />

quos présentes liltere pervenerint, saluteni. Sciatis<br />

quod.ad instanciani diiecti el fidelis nnstri Wilieinii<br />

de Monte Uevelli , perdonavimus Pclni [de] Varviinna<br />

sectani |)acis nosti-e que ad nos pertinet pro morte<br />

Pelri de Sireis de Sancto Milioiie', undn rollatus<br />

est, [etj ullajjariani, si qua in ipsuin [irotnulgata<br />

fuerit pro eadem morte; et firmam pacem noslram<br />

ei inde concedimus , ila tamen quod slet recto in<br />

curia nosira, si quis versus euiu indo loqui vo-<br />

iui^il. In fiijus rci, etc. Datum sub sigilio quo uti-<br />

nuir in partii)us Iransmai'inis, apud Abbeviliain,<br />

.V. die Junii, anno rejjni nostri scptimo.<br />

[BiH'c] Vaeat quia alibi injru in yolitto, siib ulia<br />

forma '.<br />

295. Pro Johannc de Greilliacn et Amaiieo de<br />

Mota, domicello. — Rox. .Xotiun (acinuis nnivorsis<br />

quod super qucstionibus et controversiis que inler<br />

Jobannem de Grelly, niibteni. suo, vel Clarniunde,<br />

(iiie quondam Gaillard! de l.andirano, noniine. ex<br />

parte uua , et inter Amancuui de Mota , doniicellum<br />

ex cillera, vertebantur, de coiisensu ipsarum parciuni<br />

in nosira prcsencia talis ordinacio firil facta : vide-<br />

licel quod idem Joliannes liberavil et liberare pro-<br />

misit oMuies res et bona seisita per eum vel man-<br />

datum suum cuni fructibus inde perceplis, qiias<br />

res et bona prcdictus Amaneus advocat se toncre<br />

in i'codum inuiiediatum a'nobis a])ud I^ingonium;<br />

salvo jure ipsius Jobannis in premissis, ipiod per se<br />

vel per procuralorem poleril petere et defendore<br />

corani constabulario nosiro liunlegale , cui causam<br />

i[)sam commisiraus et commitlinms per présentes<br />

audicndamet fine di'bilo lerminaiiilam. lleni, idi>m<br />

Jubannes dedil ad recredenciam dicte Ainanevo<br />

medietatem parve justifie de Lingonio et niedie-<br />

latem |)eda{fii ferri crudi ' cum l'ruclibus inde per-<br />

ceplis; pro qua medietale justicio et pedagii idem<br />

' Saint-Émilion (Gironde, arr. I.ibournc).<br />

' Voir plus loin n° 3 18.<br />

' CcUc expression se retrouve dans un acte relatif au péage<br />

de Langon , que cite Du Cangc au mol Ferrmn, n' 4.<br />

Amaneus recongnovit se diclo Jobanni fecisse<br />

bomagium, receptis lidejussoribus de staudo juri,<br />

rjuantum debebit , coram ipso Johanne vel suo man-<br />

dalo inlra scri[ilis : videlieel Jobanne de Aqnis,<br />

vicecomile Tarlacensi , et Gcralilu de Mola , IValre<br />

Ainnnevi predicli. El si su|)er prediclis IVuclibus<br />

perceplis de rébus advocalis a nobis, cl de rébus<br />

pro quibus diclo Jobanni de Greyily racliiin lïiil bo-<br />

magium, conlendeielur, est aclinn (piod magisler<br />

Adam de NOrfouk possil inde incjuirere per se vel<br />

per alium. non tanupiam jndex sel lamquam com-<br />

numis aniicus; et,


78<br />

lur, cl por eos de preiliclis rébus fiat divisio intcr<br />

partes; el qiiod equum et racionabile i|)sis electis<br />

visuin i'iieiit, ordinefur el a parliljus iuviolabiliter<br />

observelur, et ut quod per ipsos eleetos faclum lïie-<br />

ril in liac parte sit ralum. Ilem, idem Jolianiies<br />

de Grcylly tenelur sulîicienlercavere, ad esganhim<br />

ipsorum clectonim, quod dicta Clarinunda, ciiiii<br />

veneril ad iegiliinam étalera, secundum consue-<br />

ludines Vasconie, ralillcabit et approbabit dietam<br />

divisionem et omnia et siiijjula que per dielos<br />

super premissis fuerint ordinata. Testes autem (|ui<br />

necessarii fuerint in premissis, compelli vokuniis<br />

per senescailum nostrum Vasconie vel ejns iocum<br />

tenenteiii. ad requisicionem constabularii seu ma-<br />

gistri Ade, vel subrogati ab eo, ac electoruiu pre-<br />

dictoi'uiii. Et liiis omnilnis supiadictis consentinins,<br />

salvn in ipsis jnre nostro, ad ijuod manuîenenduni<br />

vchuniis i|uod in prodictis agendis et defendendis<br />

constituatur pro nobis per dicluni constabulariuni<br />

et adsit defensor legilimus. Et dieto Johanni de<br />

Greilli inhibenius ne per se vel aliiun ,<br />

ROLES GASCONS.<br />

in robus quas<br />

diclus Anianeus ndvocal a nobis, présumât ipsum<br />

ninleslarc, vel aliquid in nostri vel dicti Amancvi<br />

prejudicium altenqjlarc, (juons(jnc jus ipsius Jo-<br />

liannis de (iieilli fueril persentenciani ilcclaralnni',<br />

mandantes dicio coiistabulario nt ipsum Amaneuui<br />

et sua ab bujnsmodi molestiis et attenqjtatis defen-<br />

dat. Datuni ut s", apud Abbeviilani, .iij. die Junii,<br />

anno regni nostri seplimn. Prcdicta vero poteslas<br />

electorum durabit usque ad inslans festum Nalaiis<br />

Doniini et non idtra. Uatum die et loco et annn<br />

predictis.<br />

Ista littera duplicatur, nicLil mutalo.<br />

MEMBR. 5.<br />

29('). Pro Armano de Moule Aci/to. — Rex con-<br />

stabuiarin Burdegale, salutem. Mandamus vobis<br />

quod liabere farialis dilecto el fideli nostro Armanno<br />

de Monte Aculo , militi , omnes ' exitus et provcnlus<br />

terrarum ejusdem Arnianni qui fuerunt in manu<br />

nostra,alemporePasee,annoDomini .m°. cc°. Ixx".<br />

Ms. (Icclaratam.<br />

Ms. omnibus.<br />

[A. R. vii'-iayç)]<br />

oclavo, ustme ad dieni recepcionis presencium litte-<br />

rarum, ad cnjuscumque manus exitus illi devene-<br />

rint; el,si qui exitunm prediclorura soluti fuerint<br />

ad scaccarium nostrum Burdegale, vel ad manus<br />

alicujus vel aliquorum de dono nostro vel assigna-<br />

cione nostra devenerint, lune eidem tanluin de<br />

scaccario nostro prediclo reslilualis quantum sic<br />

fuerat recepluni, datum vel assignatum. Et vobis,<br />

predicte conslabularius, in compoto veslro alioca-<br />

buntur. In cujus rei, etc. Datuni ut s".<br />

297. Pro Bertraiidc de Lados. — Rexconslabu-<br />

lario Burdegale, saiulem. Mandamus vobis quod<br />

babere l'aciatis dilecto et fideli nostro Bertrando de<br />

Lados, domieello, omnes e-xitus et proveutus ter-<br />

rarum ejusdem Berlrandi qui fuerunt in manu<br />

nostra a lempore Pasce, anno Domini niille-imo<br />

ducentesirao septuagesimooctavo '. El si qui exiluum<br />

predictorum soluti fiierant ad scaccarium nostrum<br />

Burdegale, vel ad manus alicujus \el abquoruiii<br />

de dono nostro vel assiguacione nostra deveneruut,<br />

lune eidem lantum de scaccario nostro prcdicto res-<br />

liluatis, ([uanlum sic fuerat recepluni, datuni, vel<br />

assignatum. i'^t vobis, ])redicte conslabularius, in<br />

compoto veslro allocabunlur. In cujus rei, etc. Ua-<br />

tum ut s°.<br />

298. Pro Eschirato, comité Bifforrc. — Rex<br />

conslabulario Biu'degale, salutem. Cum duduni<br />

conce'ssei'imiis Escliivalo ,<br />

coraiti<br />

Bigorre , (iileli<br />

nostro, duccnlas libras monete burilegalensis de<br />

costuma ville uostre Burdegale, ad lotam vitam<br />

ejusdem comilis percipieudas, nisi intérim sibi in<br />

Vascouia [vel] alibi usque ad sumniam predictàm<br />

provid[erJinius; et boc feceriraus ob ccrtas causas,<br />

prout in litteris nostris concessionis ejusdem ', quas<br />

idem comes habet exinde, plenius continetur, nec<br />

in eisdeiii litteris nostris certus terminus contineatur<br />

quo sibi satisfiat de dncentis libris memoratis, vo-<br />

lumus et vobis mandamus ut de arreragiis conces-<br />

sionis summo predicte satisfaciatis eidem comili iu<br />

inslanli feslo beati Martini yemalis, el ex lune anno<br />

' Ces<br />

trois (iLM'niers mots en inlerligue. Le ms. ajoute ; illi<br />

dei'cniiiiit.<br />

^ Ms. eisdem.


[A.H. vii^-iayol<br />

quolibet in eodem feslo, de sumiiia ducentaïuiii li-<br />

braiiiiii prediclarum ; et, quicquid ci solveritis ra-<br />

cioiie |)re


80<br />

noslri, vel prosecneioiie eoruiiuleni agendoriim<br />

vel pro aliis casilnis oxtraordinariis dictum dominum<br />

nostrum regeni tangontihus uijiciimque; ita<br />

videlicet quod diclus dominus senescallus de diio-<br />

Inis iiiilibus lihris turonensium sibi assignatis per<br />

anaiiin pro vadiis suis in diclis ageiidis armonim,<br />

parlamenloruni, et aliis extraordinariis, singulis<br />

dieijiis fjiiilnjs premissa durabunt, expendere tenea-<br />

tur lanlam pecdiiie sumniam quaiilain potest facere<br />

siugulis diebus anni pro suis vadiis de lotaii quan-<br />

titate pecunie siipradicte; et totiim residuuiii per<br />

niaiHim magistri Bernardi piedicti , proiit sLi|ira<br />

dictum est, niinistretur; dictum eniiii seuescailum<br />

ad reddenduni eompolum de predictis expensis no-<br />

iunuis obligari. El, si t'orle miigister Beruardus pre-<br />

dictus quocumque impediuiento


[A.R. vii'-i279l r.ÔLliS GASCONS,<br />

(liclis '<br />

; et, ul libcncius iioc l'acialis, iiiiuiiiins vobis<br />

présentes sub sijfillo quo utiiniir [in partibiis] eis-<br />

mariiiis. Daluni ni s".<br />

iO.T. l'rn icfrf , de domino Otiione lie Graiidiioiio<br />

missn in /h.sh/(j\-. — Uex univoisis et sin^jnlis probis<br />

hominibus et bubilatoriims do (Icresie et de (îer-<br />

neseif ' ac alionnn locornm et insniarum circuni-<br />

adjacenciurn, salulcin. Noveritisqnod nos niitlinuis<br />

loco noslri dilocluni et fideloni nosdnm Olhoneni<br />

de Giandisono, niiliti-in, e\bibili)reni presenciuni<br />

ad sciendnni el inquirendum de statu iocornni et<br />

terraruni predictaruin, et de omnibus juribus nos-<br />

tris ac de suf[)nsiis' et injuriis nobis vcl noslris<br />

predecessoribus faclis ibidem, necnon ad corrijjen-<br />

dum, enietidandiiMi et ordinandnni in prediclis et<br />

super prediclis ipic lioiiori el iililitali noslri et dicte<br />

patrie viderit expedire; niandainusque \ol)is el<br />

omnibus aliis quoi-nm interesl qualiinis, ipinnlurii<br />

ad preniissa [leiliin'l, eid


8:> ROLES GASCONS.<br />

doiiiinii tcn-f Agcnnensis et perliuenciarum. In<br />

cnjus rei lesliiiionium has litleras nostras fieri feci-<br />

iiius jjatenles, nostro sigillo signal;is. Dalmii a|iafl<br />

Abbevillaiii, ut supra.<br />

olO. Pro rcge , de code»» '.<br />

^S'1 1 . Pro rcgc, (le jiimmeiilo iiomhie suo eptscopo<br />

Ageimeiiti [)restaii(lo'\ — Rex venerabili in Gbristo<br />

palri. . . '. episcopo Agonnensi, salulom et dilec-<br />

cionein sinceram. (luni, sicut intcllexiinus, doiiiini<br />

terre Agennensis, (pii pro (enipore fuennil , consiie-<br />

vei'uut vobis et prcdocessoribus vestris (juoddaiii<br />

facere juranii'nluiii , et nos ad l'aiiendum illudjii-<br />

ramentuni vobis, lanijuam doniiiius Agennesii et<br />

racione dominii Icrro Agcnnensis, icnearaur, pa-<br />

ternitaleni veslrani affcetuose roganius quatinus<br />

predictum juramentum a. . . ', senescallo nostro<br />

Agenuensi, quera ad hoc laciendum poniinus et<br />

conslituLnnis loco nostri, in forma consueta reci-<br />

piatis. Volumus autem et conccdimus quod, per re-<br />

cepciouem bujusmodi jitrainenli a..., senescallo<br />

nostro, vobis et vestris snecessoribus et ecclesie<br />

Agennensi nulluni in posterum piejudiciuin gcne-<br />

retur, nec factuni istiid ad conseqnenciain trahi<br />

possit. In cnjiis rei leslinioninm has lilteras nosiras<br />

fieri fecinius patentes nostro sigillo sigiiiatas. Datuni<br />

ut s".<br />

312. Pro regc , de eodcm''. — Ista litlera dup-<br />

plicatur, tamen istis verbis, in una ipsaruin litte-<br />

rarnm, fin aniniani nosiraini addilis.<br />

313. Pro Giiilliiirdo de Ihirgo. — liex (•oiislai)u-<br />

lario suo Burdegalo, salntein. Gum de dono nostro<br />

concesscriiniis Guilardo de IJurgo, domino de Ber-<br />

dioiio, niilili. Ildeli noslro, qiiadringentas libras<br />

' Répétition littérale de l'article précédent, excepté i(ue les<br />

trois mots in animam nostraiu mam|uent après juratncnta.<br />

Cf. le 11" .Si 2.<br />

^ Publié daus Rymcr.<br />

' Le nom est en blanc. C'est Arnaud VU de Cot (1J71-<br />

iq8i).<br />

' l.r<br />

ntiiii est eu blanc , ici et plus bas.<br />

' Publié dans Wyni-y.<br />

turonensiimi nigronun ,<br />

pm<br />

[A. R. \ri'-i279]<br />

plnribus et diversis<br />

[causis] et expensis factis [ler euni in nostro servi-<br />

cio et pro eo,in parlibus Vasconie et alibi: et volu-<br />

mus qnod easdem (ptadriiigeiitas libras habeat el<br />

recipiat de illo debito in quo heredes Bertraudi<br />

Caylhau, deluncli, vel alii pro eis, nobis tencnlur<br />

proximis terminis quibus nobis debent solueiones<br />

fieri de debito eodem, vobis mandamus ut eideni<br />

Guilardo de dicio debito, jiroximis leuniiiis, ul<br />

dictum est, easdem quaib'ingentas libras luro-<br />

nciisiiim i'aciatis babere; et eosdem heredes vel<br />

alios nobis propter hoc obligatos, postcpinm ei sa-<br />

lisl'ecerint de dicta summa, quitetis el absolvalis<br />

nostro nomine de endem, eamqiio inler vestram<br />

receptani conqiutetis; et nos eandem in vestrocom-<br />

poto precipiinus allocari. In cnjns rei teslimoiiium<br />

has lilteras nostras fieri l'eeimus patentes, sigiiiatas<br />

sigillo ipio iitimiir in [lartibus cismarinis '. Datiiin<br />

ut s°.<br />

3 1/1. Pro rege, de diver.iis a regc Francoriiiii<br />

pelciidi^-. — Excellenlissiiiio prineipi, karissimo<br />

consanguineo et domino suo, Philippo, Dei gracia<br />

Ffrancie régi , rex Anglie , salutem. Gelsitudini vestre<br />

karissinium patmum et fideleni nostrum, Guiliel-<br />

iiium de Valentia , militem , exhibitoreni presenlium<br />

destinamus , ad requirendum et rccipiendum a vobis<br />

vel mandalo vestro universa et singula que per vos<br />

suiit nobis tradenda et liberanda in civitatibus el<br />

diocesibus Lemovicensi, Catiurensi et Petragori-<br />

censi, ac eciam Xanctonensi ullra lluviuni Charen-<br />

lonem. neenon ad pctenduni et requirendum de-<br />

liberari surprisa, sasila vel alias amparala jier vos<br />

gcnitoreinque vestruni gentesve vestras, eorumve<br />

auctorilale, que genilor nostor vel nos seu gentes<br />

iioslre, post [laceni diiduni faetaiii ' inler ipsos geni-<br />

(ores nostros, lenuiiiius in terris predietis, et que<br />

in ipsis terris ad nos pertinent seu perlinere pos-<br />

sunt vel debent quoquo modo; vos allectuose ro-<br />

gantes ipialinus preilicto patruo noslro (aeiatis de-<br />

liberari premissa. Çatum apud Logardum '', snli<br />

'<br />

'<br />

'<br />

Ms. Iratismarinà.<br />

Publié daus Kymer.<br />

I.e traité de Paris, l'iôg.<br />

Gart-lés-Rue tSouiine. arr. Abb'nille). Voir J. Garnier.


|A.a.vii'-ia79l RÔLES G.ASCONS. 83<br />

sigillé noslro ([iio utiimir in partibus cisiuaiiiiis,<br />

.viij. (lie Juiiii, auiio rep,iii iiosiri septimo.<br />

31 5. l'io rege, aliler de codem. — Rex universis<br />

et singulis episcopis, decanis, capitulis, abbatibus,<br />

convenlibiis, prioribus, celerisque ecclesiaruni pn'-<br />

latis, coinitibus, viceconiilibus, baroiiibus, uiilili-<br />

biis et uliis nobilibus, inajoribus, consolibus, uni-<br />

versiUilibus, conniiiinitalibus, seiiescallis, balli\is,<br />

et omnibus aliis ])or civitiUes, castra, villas cl dio-<br />

cèses Lemovicenceni, Calurcensein el Petragoricen-<br />

seni, ac eciani in rivitate et diocosi Xanelonie iiltni<br />

lliiviinu Chareutani ronstitutis, ad quns présentes<br />

littere pervenerint , salutein. Noveritis (piod nos po-<br />

nimus et constituinius, loco nosiri, karissitnuin pa-<br />

tnuim et (idelein noslruni, Willclnuini de \ aleiitia,<br />

niilitein, e\bil)iloreni prosentium, ad petendura, rc-<br />

({uirendum et recipiendnni pro nobis et ad o[)us nos-<br />

tri ab exrelluntissiiuu domino nostro riiili|>pi>, Dei<br />

gracia Francie rege, vel cjiis niandato, ea umnia<br />

et singula que nobis sunt tradenda et deliberanda<br />

per ipsuni in prediclis civitatibus et diocesibus.<br />

necnon sur|)risa. sasita vel aniparata |)cr ipsum<br />

dominum nostrum regeni vel ejus gcnitorem, ont<br />

eorurn génies , eorunive auclorilale, que post paceiii<br />

diiihnn l'aclani inter dicluni genilorein l'I lienri-<br />

funi, regein Anglie, genilorcni nostrum, tenui-<br />

mus, nos vel genitor nosicr genlesve nosire, el <br />

modo. Danuis aiileiri per présentes dido nostr i<br />

palruo |)()teslateni et inandatuni re(]uirendi et reci-<br />

piendi a vobis el ab aliis (|uibuscumque juramenla<br />

fidelitates el alia jura, deveria, serxicia cl redevcn-<br />

cias que «lomino régi Fl'rancie el suis faciebalis cl<br />

prestabatis, el que facere el prestare debebatis ei-<br />

dem el suis , ac ponendi in pri^diclis terris senes-<br />

callos, ballivos, jiidices el ministros, et eisdeni va-<br />

dia assignandi, et alium vel alios subslituendi seu<br />

depulandi in preinissis, proul viderit expedire;<br />

mandantes universis el singulis, ac aliis (pioruni in-<br />

tcresl, quatinus in premissis et preniissa t^ngentibus<br />

Diclionnaire lopographi^ue de la S'Mme (t. XXI et XXIV des<br />

.Mémoires de la Société des antiquaires de Picardie).<br />

dicto palruo noslro, sicut nobis, vel depulando ab<br />

eo, in preinissis pareatis et eciam inlendatis'. l)a-<br />

tu?n ut supra.<br />

."MO. Pro rege, aliler de eodein. — Rex univer-<br />

sis présentes liltcras insperltiris, salutem. Noverilis<br />

(juod nos inittiinus cl constituinius, loco nostri , ka-<br />

rissimum patruum et (idelem nostrum Guillelniuin<br />

de Valencia, mililein, exliiliitorem preseaciuiu, ad<br />

requirendum et rt'ci|)ii'nduiii , nomiiie nosti'o el ad<br />

opus nostri , saysinara civitalis, castrorum, villarum<br />

et terre Agennesii ciim perlinenciis, per karissimuin<br />

consanjfnineuin el doiniiunn nostrinn l'iiilippuni,<br />

Dei gracia Francie regem illuslrem, vel ejus man-<br />

datuin, nobis vel mandalo noslro tradende et deli-<br />

berande, necnon ad ponendum ibidem senesc.illuni<br />

castellanos, juilices, ballivos et alios ministros ad<br />

custodiain cl regimen terre predicte, et |adj adsi-<br />

gnanduiii eis vadia, |)roul viderit expedire; man-<br />

dantes universis quorum inlerest quatinus eidein pa-<br />

lruo nostro el scnescallo depulando ab eo, tanquaiu<br />

nobis et castellanis, judicibus, ballivis et aliis mi-<br />

nislris, (piantutn ad eos [)erlinel, j)areant et inten-<br />

danl. Danius eciam prediclo palruo potestalem el<br />

spéciale mandatum ponendi seu depulandi aliiim<br />

seu alios. loco sui, ad l'aciendum et exequendurii<br />

premissa et quodlibct premissorum, quando vohie-<br />

ril et viderit expedire. In cujus rei testimoniura bas<br />

lilleras nosiras licri fecimns jiatentes, sigillatas si-<br />

gilli) (|iio titiiiLur in paitilms cisinarinis. Daliiin<br />

apnd maueriuni iioslrum a])ud Gardani prope<br />

lluam', anno rcgni nostri septimo, .ix. die Junii.<br />

317. Pro rege , de prociirnloribu^ coiisliliiti.i. —<br />

Rex universis |)rescnles lilleras iuspecluris, salutem.<br />

Noveritis quod nos facimus, constituinius el ordi-<br />

naiiius dileclos et (ideies nostros, niagistros Rone-<br />

lum de Sancio Quintino , canonicum Leraovicenseni<br />

Pctrum Odonis, Petruni de Podio el Rainiundum<br />

de Ferr. , canonicum Sancti Sevcrini Rurdegale, cle-<br />

ricos, el eoruni qnenilibcl in solidum, ita quod non<br />

sil inelior condicio occupantis, unius vel plurium,<br />

' Mp. impcndfilis.<br />

' Gart-lès-Ruc (Somme).


84<br />

procuriil()rcs nosiros nd ]>roinoven()um cl ])rose-<br />

quendiini jiro iioljis el iiomine noslro inqiiisicio-<br />

iieiii seii inijiiestiiiii per quosdam, e\ parte doinini<br />

régis Krinicir, fl quosdam, ex parte nostra. depii-<br />

landos, l'aciendaiii siqiei' lerra quam bnne iiieniorie<br />

Alpli'iiisus, (pioiidain coines Pictavie el Tholose,<br />

lemiit in diocesi Caturcensi, ex parte seu racione<br />

Jolianiie, (jiiondam ejiis iixoris, el ad producen-<br />

duni lestes et proljaciones, et facienduiu «lia que<br />

dicto negocio inqiiisicionis viderint cxpedirc; ra-<br />

Uim liabentcs et iinuuin quicquid per diclos pro-<br />

curatores uosti-os vel eorum allenim actuin vel<br />

proruratuni fiierit in preniissis; el liée onuiibus<br />

quorum inleresl l't interesse polesl siguilicamus<br />

per présentes, sigillalas nostro sigiilo quo ulimur<br />

in portilius cisniarinis. Datum ut s".<br />

MEMBR . k.<br />

318. Pio Pelio lie ( arrana , de pcrdoiidcioiic régis<br />

sihi farla pro iiiorlc Pcrri do Sireis. — |{ex senes-<br />

callo siio Vascouio et oTuuibus liallivis et lidelibus<br />

suis, ad quos présentes lillerc pervenerint, salnlem.<br />

Veniens ad nos Petrus de Varvana, doniiccllus,<br />

nobis ostendit ijuod dudum, eo minime présente<br />

in [)aitibus Vascunie, set pro suis ncgoeiis alibi<br />

absente, luit vocalus et proclamalus quod veniret<br />

ad jus et in [ilinibus delectibus posilus et landeni<br />

propler eosdcm di'fectus bannitus, occasione uiortis<br />

Pétri de Sireys, burgensis Sancli Emiliani, de qua<br />

se fore (-w ) ctdjiabiieni dillitelur, ostendens nobis<br />

(juoriMndam relifjiosorum lilleias cpd lestiQcantur<br />

in ris quod dictus l'etrus de Sireys, iti suo decessu,<br />

conslanter asseiuit eundem domiccllum non esse<br />

culpabiiem de sua morte; nnde humiiiter suppli-<br />

eavit (pidd super predictis eidem adbibere salulare<br />

remedium digiinrcuiur; nos vero, ad devotam sup-<br />

plicarionein ipsius, necnon preces dilecti el fidelis<br />

nostri Willelriii de Monle lievelli, t'amiliaris nostri<br />

dictas vocaeiones el proclamaciones ad jus, deleclus<br />

eciam et baiiniiiienlum predicla eidem onmino re-<br />

nnltinuis, el noiinnus eidem domicello aiiqiiod pre-<br />

jiidiciuni, quantum in nnbis est, generare, sel ea<br />

omnia elsingida |ii'nilusa(hmllanuis;ita tamenquod<br />

idem domicellus steljuri, incuria nostra vel nbi de-<br />

ROLES GASCONS.<br />

|A.R. vM°-i279]<br />

bebit, cuilibel querelanli, iii eodein slatu in quo eral<br />

ante voea(iones,drrectuset banimenluin predicluni.<br />

In cnjus, etc. Datum apnd Abbevillam, sub sigiilo<br />

quo ulimur in parlibus galbcanis, .vj. die Junii.<br />

319. Pro iiiaffislro Petro de Podio. — Hex di-<br />

lecto et fideli suo conslabulario Burdegale. salulem.<br />

Cura nobis constet per teslimonium Luce de Tany,<br />

mililis , et magistri Bouelti de Sanolo Quinlino, fide-<br />

lium nostroium, quibus fideni super hoc adhibenuis,<br />

quod idem Lucas , terapore quo exstitit senescallus<br />

noster Vasconie , videlicet die sabbati anlc Annun-<br />

ciacionem béate Marie, anno Domini .ni°. cc°. sep-<br />

luagesimo quinlo', constiluil magistrum Pelrum<br />

de Podio judicem nostruni Petragoricensem et Le-<br />

movicensem et Caturcensem ,<br />

in (juo offîcio postea<br />

conlinue est moratus, et quod assignavit eidem pro<br />

suo salario sexcies viginti libras tmonensium an-<br />

nuas. vobis mandannis quatiims, liabilo compoto<br />

euni prediclo magisiro, a dicta die sabbati citra,<br />

super predicto salario et ab eo perceptis, ejusdeni<br />

salarii lacione, solvalis eidem , (|uaincicius poterilis,<br />

quicquid invenialis eidem dobeii de sabirio supra-<br />

dicto ; et nos, (piic(juid vos ex causa siqiradicla eidem<br />

solvisse conslileril, vobis i)reci|iiimis in ^estro com-<br />

|iolo allocari. In cujus rci testimonium bas litteras<br />

nostras mitlinnis jiatentes, sigillalas sigiilo noslro<br />

([uo uliiiuu' m |)arld)iis cismarims. Datum ul s".<br />

1)20. l'rn Ariiiildo île Saiirlo Quiriro. — lie\<br />

senescallo suo Vasconie et conslabulario suo lîur-<br />

degale, ac aliis omnibus ad (|uos présentes litière<br />

pervenerint, salutem. Seiatis quod concedimus Ar-<br />

naldo de Sancto (.)uirico. . .' [caslrum] de Sort '<br />

cum suis peilinenciisuniversis, babendum el tenendmn<br />

a nobis per i|isum, loto tempore \itesue, boc<br />

modo qnod solvat amuiaiiiri domine Marie Ber-<br />

[irandij '. . . de Sallu seplem libras el dimidiammor-<br />

' l.e ù'.i mars 157.').<br />

Tache d'eDcre ([ui recoin ri' environ (iiuilre ou cinq mots<br />

à ia fin de chaque lifjtn'.<br />

' Sorl ( Lautles . arr. Ua\,c. .Moulfort).<br />

'' Sur<br />

Marie Berli-antl de Sanlt, \oir Currows . Brocti-^ 0/<br />

Beawepaire , p. 87-38 , el Notices et extraits des mss. , t. XIV,<br />

p. kkiî. tjC personnage à qni la lellrc est adress'-e tire sans


[A. U.vii'-iQ79i<br />

ROLKS<br />

lanorum in festo Natalicii Doniiiii, (|uanicliu vixrrit<br />

dicta Maria , cl post pjtisdem obituin soKal cl rcd-<br />

dat. . . [sc|i](ciii lihras ot diniidiaiii mitilanoiuiii<br />

terniino su|)rndicto; cl quoil ibidem in iiuila cl donio<br />

nostra caslri predicti teneatsuum domifiliiini princi-<br />

pale cl iocMin. . . : ila lamen (|iiod. post cjusdem<br />

Ainaldi oliilinn, dictuni castrnui cuin pcrtincnciis<br />

universis ad nos et nostros libère reverlatur; unde<br />

vobis niandanuis |<br />

atibns. prioribus et aliis<br />

ciclesiarum prclatis, roniilibus, \icecoinitibus, ba-<br />

l'onibus, niibtibns, cetcrisipie nobibbns. wnsnli-<br />

i)iis, communilalibus scn univei-sitatibiis, et omni-<br />

bus aliis ail quns présentes littere per\enerint, in<br />

civitate dioeesi ac terra Ajj-ennensi et pertincnciis<br />

conslitutis, salnlcm. Noveiitis (piod nos niillinnis et<br />

constitniinus, loconoslri, karissiniuiii palriiuin et<br />

(idcIcMi noslnnn t'uiilleliiiuin de Valentia, niilitem.<br />

exliibitorein prescnriuin , ad re(|uircndiini et reci-<br />

pienduin, nostrn noniine, ad opnsnostri, saysinani<br />

civitatis, castrorum, villarnm et terre Agennen-<br />

siniii, cmn |)crtineiiciis, per karissimuin consanjjui-<br />

nciini el doiniiiuni nostruni Pliilip|)uni, Dci gracia<br />

FIrancie regeni illustrem , vel ejiis inandatuin , tra-<br />

dende et delibcraiide nobis vel nostro niaiidato, et<br />

ad recipiendnni pro nobis et ad opiis nosiri, a vobis<br />

et([nibnscum(|ue aliis, juranienta, lldelitalcs otalia<br />

jura, deveria, servicia et redcvencias, ipio dicto<br />

domino rejji rirancie et suis faciebatis et presla-<br />

balis. duin tenuit dictam lerram, et que facere el<br />

prcslare debcbatis eidem et suis racione terre pre-<br />

diete; mandantes vobis et vestrum cuilibet quati-<br />

nus in premissis et premissa langentibus dicto pa-<br />

Irno nostro et alii depulato ab eo seu ponendo<br />

loco sni ,<br />

ad premissa pareatis et intendatis. In cnjus<br />

ilouto sou nom de Saint-Cricq-Ch,Tlo3se (Landes, air. Saint-<br />

Scver, c. IIa|;ctmau).<br />

' I^e nom es( en blanc. Cf. n° 3ii.<br />

GASCONS. 85<br />

rei testinionium lias lilteras nostras licri lecimus<br />

pali'Mles, sijjillatas sijjillo (pio utimur in ()artibus<br />

cisrnariiiis. Dalum a[)ud (iardani prope ituam,<br />

.viij. die Junii, anno regni uoslri .vij\<br />

322. Forum per quam litière Inidiinliir domliin<br />

Willelmo de I akiititi. — Seiendum quod bec littera<br />

et decem ultime littere superioris rotuli, excepta<br />

illa (pie (liripjitur couslabulario Burdegale, tradnn-<br />

tur domiuu Willelmo de Valencia sub lali forma<br />

quod utatur eis quibus necessario ' indiguerit, el<br />

alias secum refei'al, caMcellarie doniini régis Anglie<br />

restiluendas. Dalum ut s'.<br />

323. Pro (liiidoiie de Leiiiilaco. — Uex cousla-<br />

bulario caslri Hurdegale, salutem. .Mandainus vobis<br />

([uod, quanicicius polciitis, fnriatis liabcre dilecto<br />

patruo et lideli nostro. Guidoni de Leziniaco ', re-<br />

siduum


86<br />

piriiiissis, pri'clpinuis in veslro corapoto allocari<br />

sine ililiicullate (juacuinque. In cujiis, etc. Datuiii<br />

nt s".<br />

325. Ptv rcgc , de lerris alieiintls. — Rex dilfctis<br />

el (idelibussuis, scnescallo Vasconieetconslabulario<br />

liurdejifale vol euruni alteri, salutem. Mandamus<br />

vobis el vestruni ciiilibet ut, si qua castra, ioca,<br />

terre culte aut inculte, aque, molendina, redditus,<br />

homagia, justiciatus, ant nlie quocunique res de<br />

nostro l'eudo veiidit;i fuerinl temporibus retroaclis,<br />

et senescallo nostro Vasconie vel constabuiario Biu-<br />

degale qui pro lempore fueruut minime preseutala,<br />

prout fieri dol)et de consuetudine patrie geneiali<br />

qua suijditi nostri utunlur in suis feodis ', dura<br />

venduntur, aut eciani, si qua de prediclis, fuluris<br />

temporibus , venalia exponantur, retinealis pro nobis<br />

et ad opus nostri prcdicta sic vendila vel que venalia<br />

exponentur, pro precio quod datum est vel ofTeratur<br />

(le eis el pro minore, sicul consuetudo recpiiril, si<br />

id utililali nosire viderilis expcdire; vel, si forte ea<br />

relinere pro nobis expediens minime vidcalur, jus<br />

nostrum et vendas exigatis de eis, secundum quod<br />

eas e^xijjunt et recipiunl alii domini feodoriim", ad<br />

bec facienda aller vestnim alteruni non ox])i'clans;<br />

et, quicquid solverilis pro talibus enicndis cl reli-<br />

nendis ad opus nostri, in veslro coiiqwlo precipi-<br />

raus allocari. In cnjus rei testimonium bas btteras<br />

nosti'as lieri l'ecimus patentes, sijjilhitas sijjillo quo<br />

uliniur in parlibus cismarinis. Dalnm apud Gar-<br />

dani, .X. die Junii, anno regni nosiri .\ij".<br />

320. l'ro vcjic, de iiKjiiiskioiic. — Piex universis<br />

présentes litferas inspeclnris, salutem. Noverilis<br />

quod damus et concedimus plenariam polestatem<br />

el spéciale mandatum magislro Ade de Norffoulk ,<br />

constabuiario nostro Burdeiple,inquireMili de métis<br />

et pertinenciis foreste nostre Burdegale , el oaniibns<br />

supprisis per quoscimique factis in nostrum preju-<br />

dicium de eisdeni perlineiiciis et foresta, el, si qui<br />

asserani siqier aliqua parle dicte foresle concessionis<br />

ncistrelitleras |<br />

' \U.Ji-oiiflix.<br />

- Mn.ft'oiifiiinint.<br />

nosiri] vel predecessorum nostroruni<br />

ROLES (lASCONS. [A.R. vii'-iayg)<br />

babere, recpùrendi exbibicionem earum et exami-<br />

nandi easdem; ac eciam inquirendi de juribus nos-<br />

tris que in paludibus adjacenlibus civilati nostre<br />

Burdegale babenuis vel babere debemus. el eciam<br />

de supprisis l'aclis in eis '<br />

;<br />

neciioii revocandi et i-e-<br />

ducendi ad manum nostram quicquid ad nos per-<br />

linet et |)ertinere débet in eis ac eciam foresta et<br />

pertinenciis prediclis; et aproandi seu meliorandi<br />

easdem paludes iu toto vel in parle, prout ulililali<br />

nostre vidèrent expedire; ralnm et gratum liabenles<br />

et pei'petuo habituri quicquid per dictuni constabu-<br />

larium nostrum actura , procuratum , vel ordinalum<br />

fueril in preniissis. In cujus rei testimonium bas lit-<br />

leras nostras fieri fecimus patentes, sigillatas sigillo<br />

quo ulimur in parlibus cismarinis. Datmu apud<br />

Gardam , .x. die Junii, anno refjni nosiri .vij°.<br />

327. Pro rcffc , de foresta Uurdegale. — Rex<br />

magislro Ade de Norlbfoulk, constabuiario siio<br />

Burdegale, salnlem. Noverilis quod nos damus vo-<br />

bis plenariam polestatem et spéciale mandatnin<br />

tradendi et infeodandi" siib cerlo censu annuo,<br />

quiluiS placueril et viderilis expedire, foreslarn<br />

nostram Burdegale et perlinencins ejusilem foresle,<br />

ad colendum, |dantandum ibidem vinens, et alias<br />

teneiulum ab illis qui de ea récipient su!) luijusmodi<br />

censu, prout eis magis ])lacuerit et visum fuerit<br />

expedire; ralum el gralura liabenles el perpelno<br />

babiluri quiwpiid per vos el vobiscum aciniii ,<br />

or-<br />

dinalum, vel concessuui fuerit in preniissis; et ilbid<br />

coiilirniabimus per carias, duni fuerimus re(piisiti.<br />

lu cujus rei leslimoniuni bas litleras nostras lieri<br />

fecimus patentes, sigillalas sigillo (juo ulimur in<br />

parlibus cismarinis. Datum a[iud Gai'dam , .x. die<br />

Junii, anno regni nosiri .vij".<br />

328. Forma jnicis iiiler regein Fniiicie et regem<br />

Aiiglie^. — Edwars, par la grâce de Dieu roys<br />

d'Engleterre, sires de Irlande el diix de Aijuilaine,<br />

' .Sur los palus el marais de Bordeaux, voir rarliilo 3.'!<br />

du ii\ro III de Baurein [ydriétc.s hordflttiscs , l. II, |». 17O).<br />

- Ms. infi-otidantU.<br />

^ De ce Irailo, Rjiiier donne l'expédition (en latin et en<br />

t'ranrais) laile au nom du roi de Franre. Nous avons suivi la<br />

iiunn'1'olatinn des arlicles


[A. H. vu"- 1279]<br />

nos fesims a saver a Unii ccus ki sunt e ki a venir<br />

sunt ke : [i] cum nos requeïssuni nostre chei' cosin<br />

el seyngnur, Pli. , par la gi-nco de Dieu roi di» France,<br />

et li demandissom kc il , soliini la funne de la [tes<br />

ke jadis fn fête eacordé entre soen père e le nostre,<br />

de noble remenibrance, c'est a saver Lovs, jadis<br />

rois de France, et Henri, jadis rois de Enfjletenc,<br />

nos rendist e ileliverast la terre do Ageneys, la<br />

quele estoit venue après 1(! décès de soen uncle<br />

.4ll\ins, jadis cunte de Poytiers, et do la cuntesse<br />

Joliane, sa femme; et ke il, a l'esgard de piodes-<br />

homes ke feussent noine/. de une part et de autre,<br />

nos feïst escbange cnvenable do lotes ieeles choses<br />

do trois citez et de treis e^ esches : ce est a savoir<br />

de Limoges, de Gaùrs et de PieregorI, les queles<br />

choses il ne puet mettre ho;'s de sa mcvTi par Icltres<br />

de son père ou de ses anccssui's, cuni li ilovant dist<br />

roys lors ses pères ne peùsl avoir purcbacd, solum<br />

la furme de la dite pes, envers cens ko ces choses<br />

fonnont , ke nos les eiissuns ewes dodonz le terme<br />

establi en la pos; [a] et requeïssons encore ke il<br />

feïst enquere en bone foi et de plavn , pai' prodes-<br />

honios el Icaus, do une part el d'aulro, si la torro<br />

ke li dis cuens de Poitiers tin[l] en Canrsin de par<br />

sa femme feu don roi d'Englotorre ' doiie'e ou baill(*e<br />

oveske la terre de Agenoys, en tout ou en partie,<br />

par mariage ou par gagiere, a sa soer', ke fu niere<br />

le cunt Roymon de Tolouso doroinemonl mort; el,<br />

si il esleyl trové ko oinsifusl |d'| icolc terre , la quele<br />

li vint après le desès don cunte et de la cuntesse<br />

de Poyliers^ devant diz, et la quele il lient en fee<br />

ou en demeyne, il nos [la '] donast solunc la lenenr<br />

de la pes devant dite; [3] et [cum] l'on propousasl<br />

encuntre, pur le devandist notre seyngneur le roi<br />

de France , ke nos , avant totos ces choses , estevnns<br />

temu a fore li donor la sciiTlif dos cbovalors et dos<br />

viles do terres ke ses pères doua au rioslro on l'a-<br />

vandite pes, de quele soiirté la furme devoyt oslre<br />

tele, c'est a saver ke li bomo et les viles des dites<br />

terres jurroieni ko il ne durroyent ne cunseil, ne<br />

torce, ne eide pai- quoi nostro pères ne si hoir<br />

'<br />

iîicli,iid I", Cœur de Lion.<br />

'<br />

.le;iniie, feuituo de Kaiiuond VI.<br />

' Ms. l'oijtieres.<br />

' Ce mol est suppléé d'après Ryuier.<br />

ROLES GASCONS,<br />

venissent eucuniro la dite pes, et ke, si il avenoyt<br />

ko nostre pères ou si hoir vonissent encuntre . el ne<br />

le vousissont amender pus ko lo roys de France les<br />

on avroyl fel rcquore, cil ke la seùrté averovt foie<br />

dedenz les trois nioys ke il les averoyt fet requere<br />

sorroyeni lonuz de estre aidanz al roi de France et<br />

a ses hoirs cunire nostre pore et cuntro ses hoirs,<br />

gcskes atant ke ço feust amende suQisaument a<br />

l'esgard de la couil le roy de France: el devoist<br />

estre l'enovelé ceste seiirtd do dis ans en dis auns, a<br />

la re voies<br />

pa[r]lo'es seur lotos les devandites choses, fou l'oie<br />

entre nous el le [de]vandist nostre seigneur le roi de<br />

France parduiablo pos et concorde, par la quele il<br />

nos a rondiio, solonk la l'urmo de la dite pes l'ete<br />

entre nostre pore et le sien, la terre de Ageueys,<br />

la quele li eschel de la cuntesse Johanno devant<br />

dite, a nous et a nos heirs, a tenir j)ardurabloiiient<br />

de lielde ses hoirs, rois de France, par col meime<br />

homago ligo par le (fuel nous lonouns de lui, cum<br />

du.v d'.\quilaine cl porcs de France, loiile la terre<br />

ke nos avons de par noslre pore ou reaume de<br />

France; el le roi de Franco (loiiioure ([iiile de la<br />

ferme ke il poiet (sic) avant pur colle terre. [(j| Et par<br />

cesle pes nos quiUi iceli rois a lou/. jours, pur li et<br />

pur ses hoirs el pur ses successeurs, les |s]ere-<br />

menz de la seiirli" des chevalers , dos homes et dos<br />

viles, des tories (pie ses peros dona au noslre par<br />

la pes fêle jadis entre eus, sioimi il est dist par<br />

devant, ço est a savoir louz icous soreineiiz (pio il<br />

pooyt demander par celé pes l'ete eiilie nos pères;<br />

' Les<br />

lUiner.<br />

mois sicnm hi partie, elc. . tic sont pas donnés p:ir<br />

87


88<br />

et si aukuiis de ces seieincnz siiiit receiis j)iir le roi<br />

(le France devandit, il les a qiiitez |)iir sei et pur<br />

ses hoirs et [mr ses successours, et en asouz ceus<br />

ki les seremenz firent, si ankun en soit fet. [7] Et<br />

nos, pui' nos et pur nos hoirs et pur nos succes-<br />

surs, li avurn quili' pardurablement toz les eschanges<br />

que nos ii demandions ou poiuns demander pur ceus<br />

de Iroiz cillas et do trois eveschoz devant dites, ke<br />

sonnl privileg-ez, par letties dou roi Lois devant dil<br />

ou de ses ancessonrs, qu'il ne puissent esire mis<br />

hors de la main le roi de France, et demorent a nos<br />

et a nos lieirs iceaus privilegez de trois citez et<br />

de trois evescliiez devani dites que se sunt turnez<br />

jiiskes au jour d'ui ou |<br />

oui '] olieï a nos et a nostre<br />

])ere, seit de leiu' voleiilë. seil a la requeste dou dil<br />

roi de Fi-ance ou de soeu père. [ 8J<br />

lordance, li devani ilit noslre sires le rois de France<br />

RÔLES GASCONS<br />

Et jiar reste con-<br />

est tenuz el a preniis ke il fera enquere, de la nia-<br />

nere desus dite, si la terre ke li cuens de Poitiers<br />

tint en Caorsin de jiar sa femme feu doncie ou bail-<br />

lie, en tout ou en partie, dou roi d'Engleterre par<br />

maria j;e ou par {;a{|iere a sa suer que lu niere au<br />

counle de Tholouse, sicum il est dist devant; et ço<br />

ke trov(i serra ke en fu einsi baillié ou doué, il nos<br />

serra lenuz a doner, selonc la tenur de la dite pes<br />

fête entre nos pères. [9] Et reste pes cteeste acor-<br />

dance, sicum ele est cuntenue en ces |)resentes<br />

lettres, et touz les arlicles qui sunt contenu en la<br />

dite ])es que fu fêle jadis entre nos pères , fors ceus<br />

(pii suiil changiez par cesie ])resenti' acordance,<br />

nos a\ons promis el promettons a tenir, a gardir el<br />

a cum|)lir fermement. [10] Et toutes ces choses,<br />

en la présence dou dit noslre seigneur le roi el en<br />

la noslre, nos avons l'et jurer en nostre aime an<br />

saintes évangiles par Jolian de Vesci", nostre che-<br />

valer, a ijuel nos douâmes poer et comandement<br />

especial a ço jurer en noslre noun et en nostre aine;<br />

el, kant a ces choses einsi tenir et acumplir, nos<br />

avons obligt' et obligeons, nos et noz hoirs, a nostre<br />

seigneur le rei de France avant dit, el a ses hoirs<br />

et a ses successurs. [11] Ft cil mesines'^ nostre sire<br />

' Ce mot est supplée d'apivs Kymer.<br />

' Sur Jean de Vesci , voir le Calemlar nf thc patent rolts.<br />

Edward I, laSi-iaga, et Robeils, Ciileii


[A. R. vil" -1 37(1]<br />

diem et dies quern et quos contingcrct vos tenere<br />

ad exhibenduni justicie coinplemenlurn dilecto et<br />

fuleli nostro Gnstoni, vicpcomili Bearnie, super<br />

facto d


90 ROLES GASCONS. [A. H. •1979I<br />

karissiulo, doriiiiKi AU'oiiso, Deifji-aciaRoinaiioruin<br />

semper augusto, Castellc, Tholeti, Legionis, Gal-<br />

licie, Sihillf, Coiiliibe, Mairie, Gyenni et Algar-<br />

baruni régi illuslri' . . .<br />

MEMBU. .>.<br />

3o6. Pio rei'C, cl piinve Saiicti Ai'iti Sciiions,<br />

cl Gulliiinio (le Snncto Germauo , cl dllis. — Rex di-<br />

lecto et lideli suo Luce de Tbauey, luiliti, vel ejus<br />

iociini tenenti, salutem. Mandamiis vobis quatiiius<br />

cum consiiio. . . ^, scnescalli nosti'i Vasconie , et con-<br />

stabulaiii iioslri Biirdegale ,<br />

aut illiiis aiit ilioruni<br />

quem vol quos dictus senescalliis vei constabulariiis<br />

ad boc [deputandos] reputaverint, audiatis ques-<br />

tiones seu controversias que suiit iiiter nos, ex uua<br />

pai-te, et piioreiii Saiicti Aviti Senioris'' et Galbai-<br />

diini de Saricto Germano ', vei qiiosciiiiique alios , ex<br />

altéra, apud Belluinmonlem, apud Podium Guil-<br />

Iclini, et apud ],iu(liaiii'', vei in [lerlinenciis pre-<br />

(liclorLMu IcHoruMi, racioue ipiiii'Uiiidaui airaliuiii<br />

seu ])lacearum pro domibus vel pro ceteris, raciiuie<br />

jui isilicciduis predii'toruiu loeorurii, seu (pialil)el<br />

ali:i i-aci(ine; et questÎDiies seu conlioversias jiiijus-<br />

iiicidi, iu (piibus jus nosirum exigalis e! defendatis,<br />

pace, judicio. vel aliter, proul niajjis ad opus uos-<br />

tri, secuiiduiM jusliriaui. viderilis expedire, ternu-<br />

nelis; et l


lA. H. vii°-i9 791 ROLES GASCONS. 91<br />

(lilur, quod, non tanquam ballivus noster, sed tan-<br />

(juam baro, lenealis predicta. Datiiiii iil s*.<br />

340. Pro PoHcio .liiiati. — \\c\ dilecto cl lideli<br />

.siio, constabidario suo Burdegale, saluteni. Man-<br />

dainus vobis qualiniis , juxia tftiioroiii litlcrariim<br />

per vencrabilcm palrciii in Chrislo 11., Dei jfracin<br />

Bathoniensoni et Weileiisem episcopuin , et Othoncm<br />

de Grandisono, niililetii, lune nostrum lociiin te-<br />

nentos in Aquilauia et V'asconia. concessarum , sub<br />

sijfillo dieti epi.scopi, dilecto et (idoii nostro Poncio<br />

Aniati, clerico, super suis feudo et expensis per<br />

annuni , audilo compoto ipsius Poncii , de hoc quod<br />

invoneritis sibi deberi salisfacialis eideni, et ex<br />

riunc certa vadia per dieni pro suis expensis,<br />

(juandociuiique ad exponsas senosralli nosiri Vas-<br />

conio non lueril , assijfnclis eidem l'oncio in nostro<br />

servicio existenti. Insnper, si locus de Lados', (picni<br />

lenef ex dono nostro, sibi non valuoril per annuni,<br />

deduclis expensis raci


02<br />

ISOLES<br />

iiUeiuliiiil; et hoc oiniiiljiis (jiinium iiilerest vel in-<br />

teresse potest sijjiiilicaimis per bas noslras iitteras,<br />

sigillatas sigiUo qiio utiimir in partibus cisma-<br />

rinis. Dalinii ut supra.<br />

34^1. Prn Oihonc de Grandisono. — Rex episco-<br />

pis, alibalibus, coniitibus, bai'onibus, justiciariis,<br />

vicecoiiiilil)Us, prepositis, ministris, et omnibus te-<br />

nentibus et liilebbus suis insuiaruni tle Gerneseyet<br />

aliarum irisulanun siiaium, sahitem. ('.uni de gi-a-<br />

cin nostra speciali concesseriuuis ' (Jileclo el /ideli<br />

nostro, Otboni de Grandisono, insulas predictas<br />

(uni nmnilius perlineiitiis suis, liabendas eidein<br />

Oliioni ad totain \itan] suaiii, voliis niandaniiis<br />

i|uod cidrin Ollioni, vel siio rerto atornato bas bt-<br />

teras deli'reiiti sno nomine, preslelis lidelilalis de-<br />

bilum sacranieiituiii, et (Jllioui, lainpiani domino<br />

Vf'stro, ad tulain vitam snaiii, et suis, silis in omni-<br />

bus intendentes et res[iondentes. In cujus.etc. Da-<br />

tum ut supra.<br />

3^5. Pro rcge, de inqulsicione super terra Wal-<br />

Icri de Sundun. — lîex dilecto et lideb suo Johanni<br />

de Grelbi, senescallo suo Vasconie, sabilem. Man-<br />

damiis vobis quatinus per vos vel aiium lide (bonum<br />

inquiratis , scu iiupiiri faciatis , dibgencius verilalem<br />

quanliun terra, (juani Galterus de Sandon., co-<br />

quus noster, lenet de dono nosdo in Olerone, et<br />

qnam Siepbanus, du(bini eapellanus nostor de-<br />

binclus, consiniililer tenuit, (bini vivebat, in eadem<br />

insula Oleronis, vabH de reddilibns quolibet anno,<br />

scrnndum plus et minus, et in qnibus rébus liujus-<br />

niodi valiir existât; et quod super liiis inventuni<br />

fiierit iiiibis, quamcicins jioteritis, snb vestro si-<br />

gillo inchisuri] (idebler sigiiilicare curetis. Datuni<br />

apud (Jiess\, .xiij. die Juiiii.<br />

3'l(). Pro Petro de Mniilc Ftcee/li. — Rex dilecto<br />

etfid:"lisni> iiKigisli'o Aib' de Norl'olk, constabnlario<br />

>w> l!iirdc!|ali', sahitcin et dilecciononi. Mandaiiiiis<br />

vobis qiialiiuis niiiiislretis expensas racionabiles<br />

' Le<br />

ib jiinvicr 1377. Voii- J. ll.ivot : Sirie clii-nnol. tlesifai-<br />

diens et sei


|A. 1!. \ir - 1 a7


n RÔLES GASCONS. [A.R. ^791<br />

domine de S;inclo Albino', Willelmo Gerodonis ',<br />

ci\i Hurdegale, cjiiani Bernardiis d'Aillyan' junior<br />

(enebat, el, judicaliun suum exeqiiendo, Ipsum<br />

Wiilelinuin posuerit in possessionem dicte domus,<br />

ac idem Bernardus, occasione cujusdam littPre ' a<br />

dileclis et fideiibus nostris episcopo Bathoniensi<br />

et Olone de Giaiidisoiio, gerenlibus in Vasconin<br />

vices noslras, ad vos vel niandatum vcstruiii, seu<br />

senescalluni Vasconie, directe super liberacionebo-<br />

nonim suornni, nitatur a dicte Willclmo posses-<br />

sionem dicle domus avocare, sentencie dicti Luce,<br />

imtno noslre, illudendo, mandamus vobis quatinus,<br />

occasione lillerarum dictoruni episcopi et Otoais,<br />

cumdcni Willehnum non presumatis aiiqualenus<br />

molestari, et ab incoala jam moiestia desislatis, el<br />

dictaiii seiitenciain suum eflectuni consequi pennit-<br />

latis. In cujus, etc. Datum ut supra.<br />

;!55. Pro Olivero de la Bard. — Re\ dilecto cle-<br />

lico stio magistro Ade de Norff. , constabulario cas-<br />

tri sui Burdegale, saiulem. Mandamus vobis quod<br />

habere facialis dilecto el lideii nostro Olivero de la<br />

Bard , familiai'i nostro , novem marcas stcrlingoruni<br />

in partem solucionis annui feodi sui quod percipit<br />

ad scaccarium nostrum Burdegale, et recipialis<br />

inde ab eo litfcras suas patentes; nos([ue vobis su-<br />

per hoc allocacionem debitam facii'mus habere.<br />

DatiiNi ut s'.<br />

;S56. Pro Ida de Norff. — Rex auditoribus com-<br />

poti in:i{;islri Ade de Norfl'. , conslabidarii noslri<br />

Burdegale, salutetn. Allocale eidein luagislro Ade<br />

vijiinti sex libras, Iresdeciin solidos et (piatiior dc-<br />

narios tnronensiiTm nigrorum (pios l'cli-o Slephaiii,<br />

civi Burdegale, vciiienli ad nos Ainliiainun, pro<br />

e^iieusis suis in vi'iiiendo et redeunilo de nianclalo<br />

nostro [lersolvil ; ilein . \ig'iiiti libras ejusdem monde<br />

' Saint-Aubin-e[i-Jallt', dont parle iUiurfiil [Var. hordet.<br />

L 11, p. i.'i/i). Ka (lame de Saint-Aubin est apprit'-i' pins Inin<br />

.(.V 375) Ma,js.<br />

~ Voir riiisloii'c (te ta maison Gérandun dans t,. Di'onyn,<br />

liordfau.r "c/s iù-''io, p. -îô^; elle était situëf mie Obscui-e,<br />

appelée plus lard rue de la Tour-de-Gassics.<br />

' Ms. DailUijn. Cf. plus haut n" aoy.<br />

* Le lUs. ajoute ; qiiam.<br />

quas ex dono nostro pro uiio jocali persolvit eidem.<br />

Item , allocale eidem constabulario viginli sex libras<br />

tresdecim solidos et quatuor denarios quos Rei-<br />

muudo de Mirallo, ad niandatum nostruiu venienti<br />

Ambianum, pro suis solvit cxpensis. Item, allocale<br />

eidem conslabulorio triginta libras ej\isdem monele<br />

([uas magistro [Pelro] Odoni[sj, cli'rico noslro, ad<br />

niandatum noslrnni ad predictum locum venienti<br />

pro expensis siu's persolvit. Item, allocale eidem<br />

viginli octo libras ejusdem monele quas magistro<br />

l'etro de Podio , judici noslro Petragoricensi et Le-<br />

inovicensi, ad diclum locum de mandato noslro<br />

venienti, pro suis persolvit expensis. In quorum<br />

omniimi testimonium bas litteras noslras lleri l'cci-<br />

mus patentes. Datum apud Waban' in Ponlivo,<br />

.xiiij. die Junii.<br />

.3.57. Pro WilMmo de Henovre. — Johannes de<br />

Greylly recognoscit se debere Willelmo de He-<br />

novre, clerico, .xliiij. solidos, .viij. denarios, sol-<br />

vendos eidem in festo apostolorum Pétri et Pauli<br />

proximo futuro, produabus cartis sigillatis sigillo<br />

domini régis, imde idem Willclmus manucepit Ip-<br />

sum Johaimemerga omnes acquietare;et, nisi fece-<br />

rit, concessit quod levetur de terris et calallis suis<br />

in Vasconia. Datum apud Valleyse", .xiiij. die Junii.<br />

358. Pro eodcm. — Thomas de Sandwyco, se-<br />

nescallus Pontivi, recognoscit se debere Willelmo de<br />

Henore .xiij. marcas, .v. solidos, .iiij. denarios, sol-<br />

vendos eidem in feslo beatorum apostolorum Pétri<br />

el Paidi, pro octo cartis sigdlo domini régis sigil-<br />

latis eidem Thome liberatis, videlicel pro qualibel<br />

caria .xxij. solidos, .iiij. denarios; et, nisi fecerit,<br />

quod levelur de terris et calallis suis in comilalii<br />

Kaiicie. DatuiM Muslerollii\ .xvj. die Jimii. Uude<br />

idem Tiiomas solvit .xxij. solidos, .iiij. denarios.<br />

' Wabcn<br />

[BilTé] Siilrit et quietus est.<br />

MEMim. 2.<br />

359. Rex dilecto et lidili suo magistro Vde de<br />

(Pas-do-Calais, an', et c. AIontreuil-sur-Mer).<br />

au n" 3'*8.<br />

' Valloires . comme<br />

' MonIreuil-sui'-Mer.


[A.R. vu"- 1-179]<br />

Norfl'. , coiistabulario suo IJtirdegale , vel ejiis locum<br />

lenenli, saluleni. Mandaïuus vobis qiiatiiius dileclo<br />

et (idcli iioslro Willclmo de Monlo Hevolly liaberc<br />

laciatis cenluiii libras tHi'oiieiisiuiii di; ilnrio iiostii),<br />

el eas in compoto veslro precipiiniis allocari. T. li.<br />

apud Mustrolliuiii, .xvj. dit; Junii.<br />

360. Edward, etc.', a sa cliere cosyiie el fêle<br />

Conslauncc, jadis l'etniiio de noble remeiiibraiicc<br />

Henri de Alcin., noslie cosyu', saluz. Nos vos fe-<br />

sunis a saveyr ke nus avons eu parolys a voslre<br />

père' du mariag^c de vus' el de Edmuu [de] Genève,<br />

nevu/. le esveke de Lengris ' el nostre cosyu ; el pur<br />

ce ke nus vodrum ke celé chose se feyr', vus priuins<br />

ke vus veylleyl acorder, kar nus entenduiis keccesl<br />

voslre prou cl voslre lionur; et ja seyt isço ke vus<br />

seez lyd a nos par serment ke vos ne vos peiisoz<br />

marier saunz nostre cungd, endreyl de ce mariage<br />

vus donum le cung*;, el vos relessum le serment<br />

ke vos nos aveyl fet ke vos ne vos mariez saunz<br />

' Publié dans Itymor.<br />

' Ms. cosyur.<br />

' Gaston de B6


VII<br />

ROTULUS VASCO^IE<br />

DE ANNIS REGNI EDWARDI I OCTAVO, NONO ET DECIMO ^<br />

MEMBR. 1 0.<br />

30)3. De lerni Affcimciisi extenilcndii. — Rex ve-<br />

nerabili patri. . .", Agcnnensi episcopo , et dileclis-<br />

l't lidolibus suis G[u]itardo de Burgo et magistro<br />

Adc de Norir. ,<br />

cnnslidjulario suo Biinlegale, salu-<br />

leiii. Quia, oh qiiasdam convenriones inler karissi-<br />

niain matrein nostram Aliaiioram, reginam Auglie,<br />

et nos, iiiitas super vero valore leri-e nostre Agen-<br />

iiesii, voluituis certiorari, assip,navimus vos, vice et<br />

l'x parte nostra,ad exteudeiiduiii terrain prediclani<br />

et ad iiiquireiidiiin de vero valore ejusdeni (erre,<br />

reddituum, [icdagiorum, prolicnoruin et aliaruni<br />

perliiienciaruiu suaruni quarunicumque, qiiorum-<br />

cuinque noinine censeantur; ita videlicet (|Uod, si<br />

ipsi Ires ad linciiileiiderenequiveriiil , tiuicduo ipso-<br />

riiiii ad lior intendant, una cum Irihus vel duobus<br />

quos preiala inaler iiosira ad hoc depiilaiiil e\ jiarle<br />

sua. Et ideo vobis niandamus quoil ])reinissa l'acia-<br />

tis in forma predicta, et exteutamct inquisicioneni<br />

prcdictas nobis, sub sigillis vestris et sigilliseoruni<br />

per quos l'acte fuorint, niittatis,etboc brève. Mau-<br />

daviuuis enim baronibus, militibus, burgensibns<br />

cl coinnuiiiitatibus terre predicte, (puni voijis ad<br />

preniis.sa facienda, ul [iredictuni est, in omniiius<br />

siiit inteudeiiles, respondentes, consuleiites etauxi-<br />

lianles, proul eis scire l'aciatis ex |iai'le nostra. In<br />

' l.f! ms. n'ii (iii'uii lih'c : Ilolulus \iisroiiw de aimo reipii<br />

n'i^is Edwtti-ti- i,Jilu i-fo's îknrki, uctavn.<br />

' \,o uciiii esl en lilario. (j'esl Arnaud VII de (lot.<br />

DE A.NNO OCTAVO ( 1-271»-1280).<br />

cujus, etc. Datuni apud Divises', .xix. die Deceni-<br />

bris [1279].<br />

3tii. Pio al/hiilc (le Soriliin. — lîex magistro<br />

Ade de NorlF., constabidario suo Bnrdegale, salu-<br />

tein. Cuni celebris memorie dominus Henricus rex,<br />

pater noster, duduni teneretur dilecto nobis in<br />

(iln'islo abbati de Sordua* in centuin inarcis, pro<br />

dampnis que quondain sustinuit in guerra Vasco-<br />

nie , de quibus prefalo abi)ali quincjuaginta niarce<br />

persoivunlur, nos, eidem abliati graciain lacère vo-<br />

leates specialern, concessiinus ei quin(juaginl.i iii:ir-<br />

cas'pro predictisquinqiiaginlaniarcis, liabendasde<br />

dono nostro ad clausuram ville de Sordua. Et ideo<br />

vobis mandamus quod eideni abbati easdem quin-<br />

quaginta marcas liberai'i faciatis, liabendas in forma<br />

predicta ; et nos vobis inde debilani allocacionem<br />

liabere l'aciemus. T. R. apud Wyntoniam, .iiij. die<br />

.lamiarii [1 280].<br />

365. Pin Vilidi de Cmqjenc. — Mandaltini esl<br />

magistro Ade de NorlF., conslabulario Rurdegale,<br />

quod Viiali de Gaupene, Lucc de'fany et Elia de Ilau-<br />

villa ', super liiis que corara ipso proponere volueril<br />

secuudum foros et consneludinem parcium illaruni<br />

plenam et celerem justiciam l'acialis. Daluni ut s".<br />

' Dcvizfs<br />

. coinlé di' WiUs.<br />

-'<br />

Sordes ( Landes, atT. Da\,c. l'pyrohorade ).<br />

' l'eul-Alrc , ici et plus bas , faul-il libvas au lieu do marcas.<br />

' Sur ce dernier personnage, voir Boberts, Calvndarium<br />

^


[A.H.viii''-i-28o| UOLES GASCONS.<br />

366. De ordiiiniido intcr Reimuiiitum Anuildi cl<br />

Auecruiii Rohcrii , super quuditm dkcnrdia etc.— Rex<br />

dileclo et lideli suo Johaiini de Groilly, senoscallo<br />

suo Vasconie, salulein. Guiii, sicut iiitellcxiriuis,<br />

Heymundus Ariialdi de Donio Nova et adhérentes<br />

eidem, super discordia que erat inler nos et i|)sos',<br />

ordinacioni v(!slre se siipposiierint, appellacioni<br />

interjecte ad doiiiiniini rejfeni Kl'ranconini a seiies-<br />

cailo noslro Vasconie renunciantes expresse , voliis<br />

mandamus cpiatinus inler ipsos et partem Aujjeri<br />

Koljcrli curetis tidiler ordinare quod civiliis nnslra<br />

.Aquensis' adeo bene cuslodiatur, ([uod raei'catores<br />

et cives ejusdeni rivitatis die nocteqiie tute et se-<br />

cure ad lacienilinn sua neifjdci;! possinl incedere per<br />

candetn, provi-o ([uod super murdris et homicidiis<br />

hinc indo factis durante discordia, serunduiii foros<br />

et consnetuilines civitalis iliius, justifia picna liât;<br />

et ul liée, nostra voluntas optatum sorciatur elTec-<br />

tuin , taleiii ii)i preticiatis preposituni (pii nostruin<br />

intime dilijjat coinnioduni et lionorein, et jura nos-<br />

tra scrvare et cuilibet, sine rcspeclu, velitjusticiam<br />

cxhihere. Datuui ut s'.<br />

367. Pro Peiro tie Tossa cl Couvcnicntc , uxore<br />

ejus. — l\v\ onuiilius, elc, saiuleni. Sciatis quod<br />

in reconipensacioneni duodccim niarcarum annua-<br />

ruiu quasdederainus l'elro deTossa etConvenienti,<br />

uxori sue, eivilms uostris Aquensibus, ad vilain<br />

ipsorum et superstilis eoruindein, et quas venera-<br />

bilis paler in Ghrislo R. , Batboniensis et Wellensis<br />

episcopiis, cancellarius nosler, et dileclus et lidelis<br />

noster Otto de (irandisono, tune vices nosiras jje-<br />

renles in Vasconia , eisdem assifjnaverant in terra de<br />

la Bene', quam dileclus et fi


98<br />

ROLES<br />

dictas in lolulis nostris Vasconiu nichiioniinus de<br />

verho ad verbuin i'acienles irrotulari. luciijus, etc.<br />

T. fî. apud Wyiitoiiiam. .v. dio Januarii.<br />

370. Uex omnibus, etc., saluteni. Cuin iliidum<br />

dedissemus et concessissemns dilecto et lîdeli nostro<br />

Vitali de Caupene terras nostras de Pontes cum per-<br />

linenciis, ad vilain ipsius, nos, propler laudabile<br />

serviciiim et diutiniiiii ijuod idem V'iUilis nobis ini-<br />

pendit, xoleiites [)ersoiiani ipsius in suis posteris<br />

bonurare , ad ipsius iiistanciam concedimus, pro no-<br />

bis et beredibus nostris, quod, si eumdein Vitalem<br />

decedere contigerit, Eiia de Caupene, nepote suo.<br />

superslite, idem Elias terras prediclas cum perti-<br />

nenciis habeat et teneat de dono nostro toto lem-<br />

pore vite sue , faciendo inde sei'vicia consueta ; ita<br />

quod, post obitum utriusque, terre predicte ad nos<br />

vel lieredcs aostros intefjre revertantur. In cujus, etc.<br />

T. ut s».<br />

.")7I. Pi-o codent Vitali de Caupene.— Rex senes-<br />

callo suo Vasconie et omnibus aliis ad ijuos, etc.,<br />

salutem. Cura dudum dedissemus et coneessissemus<br />

dilecto et liib^li iiosli-o Vitali de Caupene lenas nos-<br />

tras de Pontes et -<br />

il'Aiiribail (l.auilcs, ••. Moiilfurl)-<br />

GASCONS. [A.R. vni°-i98o]<br />

seisinam babere l'aciatis iii forma predicta. lu<br />

cujus, etc. T. ut s'.<br />

372. Pro Pelro de Tussa et Convcnientc , ujore<br />

ejus. — Rex senescallo suo Vasconie, constabulario<br />

Burdegale et preposito Aquensi qui pro lenq)ore<br />

fuerint, salulem. Cumin reconqieusacionem illaruni<br />

duodecim maicarum quas nuper dederamus Petro<br />

de Tossa et Gonvcnieati, u\ori ejus, civibus nostris<br />

Acpiensibus, ad vilain ipsorum el superstilis eorum-<br />

dem, annuatim percipiendas in terra de la Beiie<br />

quam dilectus et[lidelis noster, Lucas de Tany, lenet<br />

ad presens, eis concesserimus viginti libras morlanorum<br />

in prepositura iioslra Aquensi, pei- manum<br />

ejusdem prepositi qui pro tempore fuerit. singulis<br />

nnnis ad tolam vitam ipsorum Pétri et Convenientis<br />

el superstitis eorunidem, sicul in litteris nostris<br />

patentibus quas ei inde lîeri fecimus plenius con-<br />

tinetur, vobis, prefate preposite, mandamus quod<br />

prefatam pecmiiam de exitibus prepositure predicte<br />

prefatis Petro et Convenienti et eorum superstiti , ad<br />

terminos in litteris nostris ])rcdictis contentos, ba-<br />

bere faciatis juxta formaiu litteiarum prediclarum.<br />

Et vos, prcl'ati seiiescalli' cl cousiabularius, pre-<br />

dictas viginti libra.s morlauorum prefato preposilo,<br />

(pii pro tempore fuerit, in exitilius prepositure pre-<br />

dicte allocaii faciatis in forma predicla. T. ut s".<br />

373. Pio Vitali (le Caupene . — Kex omnibus, etc.<br />

Cum dudum dilecto el (ideli noslro \'ilali de Cau-<br />

pene dedissemus et coneessissemus quicipiid babe-<br />

banuis et babere debebamiis in parocbiis de la<br />

Luke et de Onaid , Aquensis dioeesis, baliendum et<br />

tenendum sibi el bereddtus suis de suo corpore lé-<br />

gitime procrealis, nos, altendenles obse(|uium diu-<br />

tinum et lidele quod idem VitaUs nobis impendil<br />

bucusque, et sperantes quod beredes sui id idem<br />

facient in fuluruni ,<br />

et propler boc volentes, conteni-<br />

plaeione i])sius, suis faceie graciam pleniorem el<br />

personam ipsius Vitalis in suis posleris honorare,<br />

damus et concedimus eidem Vilali et beredibus suis,<br />

dominis de Caupene .quiccpiid in prediclis parocbiis<br />

liabuinuis et babere debuiuuis, babeiiilum et te-<br />

nendum eidem Vitali, tolo tempore vite sue, el, post<br />

ipsius obilum. beredibus suis ilomiuis de Cau|)ene


[A. R. vin°-ia8o] RÔLES<br />

inincrpetiiiiiii . laciendo inde nol)is et liprodihiis<br />

iinstris idem Vilalis et heivdes siii', doiniui de Cau-<br />

pene, unuin servientem peditem de excercitu et<br />

iinuin par calcariiim


100 UOLES GASCONS<br />

cuiri iu Vasconiu cxccllnilissiiiii [)ritiri[)is et doniiiii<br />

Ivlwiitdi, régis Aiifjlic, doiiiiiii Ilibernio cl ducis<br />

A(|iiilaiiie, noUim l'aciiiius uiiiversis quod conces-<br />

siniiis, iiotniiii' dicti donnai uoslri, et dimisimus in<br />

Ibodiini seii ciiipliileosyin Desirate de .Mente , iixori<br />

Doniinici de Belus, civis Baione, et eideni Domi-<br />

nieo, pro nvore i[)sa et suis heredibus et successo-<br />

ribus, cridani seu jus proclaniandi puljlice onuiia<br />

(|ue debent et cniisueverunt proclamari apiid Baio-<br />

nam, eum biis liberlatibus : (juod sit lilier et ini-<br />

munis ab exercitu ville et exitibus, et cuin omnibus<br />

aiiis juribus et liberlatibus debitis et consuetis ad<br />

eundem cridani, et diclani Destratam ejusve mari-<br />

luni predictnni racione ipsius cnde speclantibus;<br />

ita lanien (juod dicti conjugesel sui heredes et snc-<br />

cessores in dicta crida reddant inde et persolvant,<br />

noinine dicti doniini noslri régis et beieduni ao<br />

siiccessnrun) snnruni, conslaindario l)iii(je


A. lî. >8ol UULES GASCONS. 101<br />

vixerit, a iiobis'percipieiidas, et vos id ila esse inve-<br />

neritis, tune id quod inveneritis dictarn deciniain<br />

valere sing;ulis annis de rcdditu ad conimiineni<br />

exlimaciiiiieiii , alibi suppleatis eidcm iiuifrisin) Jo-<br />

Iiarini, uhi niagis pro nohis et ipso vostra discrecio<br />

vidcrit expedire. Nos vcro quicquid super hoc fece-<br />

rilis ratuni haliebiinus et acceptiirii. T., etc."<br />

379. Pro lierimido Fabri. — PiPX dilectis et li-<br />

deliltus suis Jolianiii de Greilliaco. scnescallo suo<br />

Vasconie, et Ade do iNoilT. , constahulario suo liur-<br />

degale, vel eorum alteri , saluteni. ('.uni, pro jjrato<br />

et laudabili servicio (|uod dilectus olericus noslcr,<br />

ISernarilus l'abri, iiobis iiii|ieudit et adbuc iuipcn-<br />

det, dedcrimus et roncesserinius eideui Bernardo<br />

deciuiaiu uostrani in parochin do .Malbaiis in ilio-<br />

resi Vasatensi, liabondatii et teueiidnin de nobis el<br />

heredibus noslris, loto temporc vite sue, prout iii<br />

litleris iiosiris |KilentibLis (juas idem lieru.irdus<br />

inde liabcl plenius vidobilis rontlneri, vobis tiiau-<br />

damus cpiod euudein ISernardurn in corporalcm<br />

posscssionom cjusdom tlccimo ])er vos vel aliuiu<br />

induci faciatis. lit si forte niafjister Joliainies Donii-<br />

nici, (pii diftani dtïcitnani tenet e.x assi([narione nos-<br />

tra , asseral [ledajfiuin et cetera que tenet de nobis<br />

apud .Miliian et Lsostani sibi non sullicere, sine<br />

décima meiuorata, ad compleinentum dncentarum<br />

iibrarum luronensinin (|uas ei concessimus singulis<br />

annis, (juoad vixerit, a nobis pcrcipieudas , el vos<br />

id ita esse inveneritis, tune id quod inveneritis<br />

diclam decimam valere singulis armis de redditu<br />

ad conimuneni cslimacioneni , alibi suppleatis eidem<br />

ma,(|islro Jolianni, ubi magis pro nobis et ipso ves-<br />

Ira discrecio videril expedire. Nos vero quicquid<br />

su|)er hoc leceritis ratum habebimus et accc[)tuui.<br />

T. W. apud Wistnionasleriuiu, .xviij. die Mail.<br />

Ilespice ceditlam pendenlem pro eiidem Bernurdu'.<br />

380. Pro rcgc Caslclle'. — Rex inajori et jura-<br />

lis Baione, saluteni. Mandamus vobis (piod, si se-<br />

renissiinus princops Alphonsus, Dei gracia (iastello<br />

rex illuslris, sororius nosler, fustaui ad l'acienduni<br />

Voir ic numéro préccdonl.<br />

Publié daiij iîymcr.<br />

galeas el naves contra Sarrucenos, iniinicos cluis-<br />

tiane fidei , in civitale el districtu veslris eniere , vel<br />

infra districtum vestruni naves et galeas ad hoc<br />

l'ac(;re construi volueril. ipsum vel nuncios suos<br />

eandem einere , el ipsani et dictas naves el galoas<br />

exinde extrahere et ducere quo volueril pro sue<br />

libilo volunlatis libère porniillatis; (|uod si carpen-<br />

larios et lactores iiavium et (jalearuni liuinsniodi île<br />

civitate et districtu predictis habere volueril, vos<br />

ipsos, cuni snper hoc per ipsum vel mandatuni<br />

suMiii rorpiisiti luorilis, niillalis eidem. lu cujus.elc.<br />

T. It. apud Westmonasteriuiii . .xviij. ilio Miiii. El<br />

dii|dicanliu°.<br />

381. Pro llnslaiido de Molti. — lîex dileclo cl<br />

(ideli suo magislro Ade de Norfl. , constabulario<br />

suo Burdegale, salutem. A oniens ad nos lioslandus<br />

de Mola, doniicellus, nobis luimilitor sup(ilicavil<br />

(pioil.ciun de approbata ol obsiMvala consueludine<br />

parcium V'asatensium, in (piibus lorro el touemenla<br />

l'isclaranunide, lilie i|non(lam (iaillardi de Mola,<br />

l'ratris sni, |)ro majori parle consistunl, lutela et<br />

custodia ejusdem Ksclarannuide ad i|)sum, tancpiam<br />

ad propinquiorem ex parte patris ejusdem Escla-<br />

ramunilo, debeat pertinere, i|)sam sibi restilui vel<br />

salteni in manu nostra puni, quousipie discussum<br />

fuerilad t|uem spectare debeat ijisa custodia, nian-<br />

daiemus ; peciil insupor quod , cnm ipse medieUitem<br />

terrarum el tenemontorum, que |)aler ipsius Ros-<br />

tandi et Gaillard! habuit et habero debuit tomporo<br />

morlis suo ia diclis partibus, jure hercditario vin-<br />

dicarc |)roponat, quas terras et tenementa Johan-<br />

iies de Grelliaco, senescalius nosler Vasconie, una<br />

cum dicta Esclaramunda, detinet, super hoc sibi<br />

justiciam (iori laceremus; nos igitur, attendentes<br />

(|uod dictus Joliannes, ex (|uo pars est in predictis,<br />

suspeclus judex niorito j)ossit haberi, voi)is nian-<br />

daiinis (piatimis, vocalis partibus coram vobis et<br />

earum racionibns anditis, fai'iatis ei.sdem super<br />

predictis onuiilius, et super aliis que alibi abeodom<br />

Jiilianno coram \oliis pelero volueril, socundiim<br />

l'oros el consueludiucs parcium in quibus res petite<br />

consistiuil, vice nostra, juslicic complemenluui. In<br />

cujus. etc. T. li. a|)iid Wcsmonaslerium, .xxvj. die<br />

Maii.


102 ROLES GASCONS. A. R. viii°-ia8o|<br />

352. De caitxa inter Johaimetn de Gicilly et Ama-<br />

iieiiiii de Muta decidenda. — Rex eideni , saluteni.<br />

Ani.ililus ReyniiiiKli de Solerio et Doalus de<br />

Lailij'. , procuratores Amanevi de \lola. doiiiirelli.<br />

in iiostra pi'esencia conslituli. procura torio noniim;<br />

dicii Amanevi , reniinciaverunt expresse appeliacioni<br />

a vobis, aiiclorilate niistra cognoscentiltus in causa<br />

([ue erat inler Johanuein de Greilliaco, seiiescalluni<br />

noslrum Vasconie, ex parte uiia, et dictnm Ama-<br />

iievuni , ex altéra, ab eodein Anianevo ad curiaiu<br />

illustris régis l'rancorum iiiterjecle; et ideo vobis<br />

mandamus cjuatinus eausam ipsani in statu in c[uo<br />

erat,(iuando a vobis appellatuni exlilit.absque ali-<br />

tpia pena eideui Amenevo proplcr boc iufligenda<br />

resumentes , ipsam, seeunduni illarura parcium con-<br />

sueludines, decidatis, et eundem Amanevnm , fanii-<br />

liares et fautores suos prolegentes et defendentes,<br />

non |)ermittatis ijisos vel eorum aliqueni per dictuni<br />

.lohannem \el suos in personis vel bonis ipsoruni,<br />

durante causa bujusniodi, et potissimein rébus que<br />

de noliis [advoral], moleslai-i. Et si que contra eos-<br />

deiu vel eoiuni ali(pieni per dicluiri Joiianiiein vel<br />

suos injuste a(lenq)lala vel presunqila invenerilis,<br />

illa in staluni debltuni revocetis. Nos enini super<br />

liiis omnibus et singulis. tenore presencium, vobis<br />

committimus vices nosiras. In cujns, etc. T. ut s".<br />

i)8.i. Pio llri/iitiiiido MarLcsii el allis in brevi.<br />

— Rex Jolianni de Gredliaco, seriescallo suo Vas-<br />

conie, vel cjus locuni tcnenli, saluleni. Reyniundus<br />

Markesii, civis noster Vasatensis, pro se, Bernardo<br />

de Ladiisel Reyiruuido deCossyno', Dobis huTiiiliter<br />

supplicavit quiid, cuni ipsi a quodani judicio lato<br />

contra ipsos per prepositum seu justic[iariuni] epi-<br />

scojii et capituli Vasalensiuni, lanquam a falso el<br />

iiiiquo ad ves train audiencianiappeliarunt.pendente<br />

appellacionis bujusniodi negocio, nicbil pernn'tte-<br />

rennis contia eos indei)ite attemptari; et ideo vobis<br />

mandamus quod contra eosdem nicbil perniiftatis<br />

' Ces trois bourgeois di; Bazas avaient été conilainncs poui-<br />

meurtre par- le prévôt de t'évêque et du cliapiire. Voir dans<br />

Bynier un acte daté "die lune post festum b. Matbie apostoli<br />

anno Doniini 127011, et placé par erreur en février la^r). Dans<br />

la Table liiiUiriqve des diplômes (t. VII), il esl daté du 96 fé-<br />

xricr i-3l?o (.w). La date exacte est : a5 seplembre 1-179.<br />

a quoquam , pendente appeliacione predicta , leinere<br />

attemptari ; et , si quid inveneritis atlemptatum , illud<br />

in statum debitum revocetis. Datum apud Westmo-<br />

nasleriinn, .xxix. dieMaii.<br />

38.'j. Pro Guillehno Ariialdi et aliis civibii-s Baioiie.<br />

— Rex senescallo suo Vasconie, saluteni. Alias<br />

scripsiuius ' majori el juratis Baione quod super pla-<br />

leis et nassa ^ quas GuilleJmus Arnaldi de Sauvenak'<br />

et quidam alii cives Baione babebani ex concessione<br />

nostra per cartas nostras, eum dictis Giiillebno et<br />

aliis amicabiliter eomponere procurarenl, alioipiin<br />

ad parliamenlum nostrum ad très septimanas post<br />

Paschain prociu'atores et nuncios destinareut factu-<br />

ros et receptnros super predictis quod requireret<br />

ordo juris; veriun iideni major et jurali nec eom-<br />

ponere, sicul ex relatu dicti tiuillelmi didiciinus.<br />

nec ad parliamenlum mittere ciu'averunt; quare ex<br />

bubundanti eosdem niajorem et juratos requirendos<br />

duximus et liorlandos quod super nassa et plaleis<br />

supradiclis cum prefalis Guillelmo et aliis amicabi-<br />

liter eomponere non poslponant; et ideo vobis man-<br />

damus quod partes veslras interponere euretis effica-<br />

citer quod buiusnmdi di.scordia amicabiliter sopia-<br />

lur: alioipiiii nienioralis Guillelmo et aliis cartas<br />

nostras quas liabenl su])er premissis observari t'a-<br />

cialis iuviolabililer et teneri. T. ut s".<br />

38,5. Pro regiim, mntre régis. — Rex dileclis et<br />

lidelibus suis Jolianni de Greilliaco, senescallo suo<br />

\asconie, et magistro Ade de NorfF. ,<br />

conslabulario<br />

suo Burdegale, saliitem. Cuni Gytardus de Burgo<br />

ad mandatuni régis Francorura nuper tradiderit<br />

viceconiiti Fronziaci quasdam terras in castellania<br />

''<br />

de Burgo supra mare que<br />

karissime malri nostre<br />

Alianore , regine Anglie , in dolem fiierant assignate<br />

nos, eideni niatri nostre teri-as illas rceompensari<br />

volentes, vobis mandannis (pujd de aliis terris nos-<br />

' Allusion<br />

est laite à cette ieUre dans les l^tudcs histo-<br />

riques sur Baijonite , par Balasque, t. II, p. hitli.<br />

Nassa, barrage à poissons (Du Caupe).<br />

' Sanbagnac , dépendance actuelle de Dax , relevait autre-<br />

fois de Saint-Vincent-de-Xaiiites { ISiill. de la Sac. de Borda,<br />

1SS7, p. a8ç)).<br />

' Bourij-sur-Mer (Oironde).


[A. i;.viir-is8o] RÔLES<br />

(ris iii Vasconia , iibi inelius vidorilis exjjedire , eidein<br />

nialri noslix' iisque ad valorem U'rrariiiii i|ue pre-<br />

l'ato vicecomiti per prefatiim Gylanlum tradite fue-<br />

lint, u( j)redictiim est, per Icjjalcni extentam de<br />

terris illis [)er vos l'aciendam, sine dilacioue assi-<br />

jjiiari facialis tcnenda in recompeiisacionem ter-<br />

raruin predirl;irniii, nisi easdeni terras (|ue dicto<br />

vicecomiti Irailite fuerint por Hytardtini predicluni<br />

rebabere et eidera matri uoslre restituere possitis.<br />

Et boo non oinittatis. Datuni apud Weslmonaste-<br />

riiun, .iiij. die Junii.<br />

38C. Pro Anuildo Johumis, cive Baione. — Hex<br />

omnibus, etc., saiiilcni. Inspexiiuus litleras paten-<br />

tes qiias veaerabilis pater \\. ,<br />

Batbouiensis et Wel-<br />

lensis episcopus , et diiectus et ûdelis aoster Otto<br />

de Graudisono, nupcr {feientes vices iioslras in<br />

Vasconia, fecerunt dilecto nobis Arualdo Jobannis<br />

de Conties<br />

', civi Baione, in bec verba :<br />

(tR., permissione divina Balboniensis et Wellcn-<br />

sis episcopus, et Otto de fjrandisono, miles, gerou-<br />

tes vices iliustris doniini reg^s Atigbe in Vasconia,<br />

universis bas litteras inspecturis , saluleni in Do-<br />

mino. iNovcrilis nos litleras Hcnrici, quondani re(jis<br />

Anfflie iliustris , sigillo ipsius di miini régis sigiilatas<br />

vidiaso, lejjisse et diligcnler inspexisse, et quarinii<br />

lenor de verbo ad verbuin setjuitur in bunc nioduni :<br />

trHenricus, Dei gracia rex Anglie, dominus Hi-<br />

wiiernie , dux Normannie , Aquitannic , et comes An-<br />

ffdegavie, arcbicpiscopis, opiscopis, abbalibus,<br />

f prioribus, comitibus, baronibus, justiciariis, vice-<br />

Tconiitibus, pi-eposilis, niinistris et omnibus bal! vis<br />

'et lidelibus suis , saluloin. Noveritis nos concessissc<br />

rdilecto et lideli nostro Ogero deMurlens, fdio Ogeri<br />

-de Murlens", civi nosiro Baione, quod facial ad<br />

'custuni suum duos furnos exlra civitatom Baione,<br />

fin nova villa que vocafur Burgus Sancti Andrée^,<br />

-ex parle civitatis orientali, ludiendos et tonendos<br />

rrdc nobis et bercdibus nostris sibi el bereilibus suis<br />

^bbere, quicte, bene et intègre in per|ieluum , salvo<br />

' (;oiilis( l.,Tii(lc8,au dcbouclié de l'étanj; do Saiijl-Julrcn).<br />

' CeUc fainilli; existait encore à Bayoniie au xi*' siècle<br />

( Livre des EtMi>aemenU , p. Sicj : tiAugcr de .Moilansr). Mur-<br />

leiis est peut-ôtre Mortaas.<br />

^ Lp lîoiir|[-Ni,'iif, aiij. quartier di' liayomie.<br />

GASCONS. 103<br />

I "predictos<br />

. \ beredes<br />

i die<br />

"jure ecclesie Baione; ita scilicel cpiod, si disracio-<br />

ffnetiirquod ecclesia Baione nicliil de jure percipere<br />

Tdebeat de exitibus diclorum furnorutii, predictus<br />

f Ogerus el beredes sui annualini rc(l


lO'i lioLKS GASCONS. lA.R. laSol<br />

m-aciam l'aciTC in liac parlP, concessirnus ei (juoil<br />

ipso l't liorodps sui redilant nobis et bereclilnis nos-<br />

tris, noi' inamis eonstabnlarii nostri castii Baione<br />

qui pro toiiiporo l'iioi-it, prediclas quatuor iibi-as per<br />

arinum, quas pcr eundcni coiislaliulariuni consla-<br />

bnlario caslri noslri Bin'degale ad opus noslrnni<br />

vohimus libfrari. In cujus, etc. T. R. apud West-<br />

ninuask'riuin, .vj. die Junii.<br />

;'>87. Pro hahitaloribiis terre de Geosse. — Rex<br />

omnibus ad ([nos, ete. , saluteni. Inspeximus lillcras<br />

sigiilis venerabilis palris !!., liallioiiiciisis el Wol-<br />

lensis episcopi , caiirellarn noslii , el resumanl. In (]uorurn lesti-<br />

moniuni sigilla nostra duximus apponcnda. Dalum<br />

.vj. kal. Augnsli, anno Domini .ni°. ce", septuage-<br />

simo .viij '.i<br />

In cujus rei leslimonium bas lilteras nosiras lleri<br />

f'ecinius patentes.<br />

388. Consimiies lilleras liabenl bomines Iran-<br />

cales domini régis babitalores terre de Senaus^ de<br />

verbo ad verbum. In cujus, etc. ï. ut s'.<br />

mGMBH.<br />

1 h. {l.\ DOItSQ.)<br />

.'58'.). Pro Jordano de liisiiln. — l!e\ seuescallo<br />

suc Vascoiiie, salutem. Jordano de Insula, domi-<br />

cello, intellexinuis rel'erenle quod, cum, morluo<br />

Otone de Casaiibono^, avo suo materno, adivisset<br />

bereditatem dicli Otonis el bona, inter que castrura<br />

' de Gasalibono cl baronia . «pie a nobis inniiediale<br />

leneri debent et de quibus domino Henrico régi, jia-<br />

tri nostro, facla fuit recognicio , ut idem domicejhis<br />

;iudivit dici , Gerardus , comes Erniinaci el F(i»zen-<br />

ciaci<br />

', asserens dictum oaslrum el baroniam esse<br />

debere de t'eodo suo ex donaciono seu concessione<br />

noslra, dicluni domicellum voluil conq>ellere ad<br />

bomagium sibi faciendum pro Castro el baronia<br />

' Le 37 juillet 1378.<br />

' Pays clonlie nom s'esl conservé dans celui de Saint-Mai-<br />

Lin-de-Seignaux (Landes, arr. Daï).<br />

^ Jourdain iV de TLsIe, père de Jourdain V. avail êjiousé<br />

Faydite , fdle d'Otton de Cazaubon ( Bceur de iiascoj;nc, t. .\.\I<br />

1880, p. 27). Il y a dans Rymer l'acte d'hommage et d'aveu<br />

de Jourdain V à Edouard I (de Down Ampney , le iC mars<br />

1280); il s'y intitule viconile de Corneillan (Gers, arr. Mi-<br />

rande, c. Riscle) et sire de Cazaubon; il y énumore les Gefs<br />

qu'il lien! du roi d'AUj'jleterre au diocèse d'Afjen : la ville de<br />

Dunes (Tarn-et-Garonne, arr. Moissac, c. Auvillar) et fléjien-<br />

dances, ses possessions à Monsempron (Lot-et-Garonne, arr.<br />

Villeneuve, c. Funiel ), Puymirol (arr. Agent et une partie du<br />

château et de la baronnie de Fumel.<br />

' Cazaubon (Gers, arr. Condom).<br />

^ Géraud V, comte d'Armagnae et de Fezensac (P. Anselme,<br />

I. 111, p. .'11 3). .


[A.K.vm'-i28o]<br />

])ro(lidis, eoiit'm domicHlo conlrariiim .issciviilc,<br />

oh quoriiin roiileiicioiiem vos vel jfc'iilfs vf-slivilic-<br />

tiiiii caslruin et liaroniam copislis in iriaïuini iios-<br />

tiaiii; et (|uia Miliiiirus ([iiod ud'iqiic parti ploiia et<br />

céleris jusiicin exiiihealiir iii |irIKMI!i;. I.').<br />

;}'.)0. Pro Willeliito (If Moiitf Kcrelti. — Kex om-<br />

nibus, etc., sahiteni. Scialis nos dédisse et ronces-<br />

sisse, quantum iu nobis est. pro nobis et bereibbiis<br />

nostris, dilec to et lidcdi nustro Willeinio de Monte<br />

Uevein illam placiani cuni perlinenriis in Lcy-<br />

bnrna', in Nasconia. (pie fuit ma


lOG ROLES GASCONS. A. li. 280I<br />

euiiileiii veiiionleiii ;»! civilalPin eiiiuli^iii bénigne,<br />

|];icilipe el fliiiie.iliililer nuimlarcnius atlniitli. El<br />

Idcii \oliis liiMiiilci' injiinniinus et niandainus ([na-<br />

tiniis sii|ira(licUnii l'cnein Casleile ad proiliotam ci-<br />

vilalem , ut |ii'edicluni est , venienteni , bénigne , paci-<br />

lice et aniicabililer adniiltatis. juxta ipsius doniini<br />

régis Fianeoiuni beneplaeitiini et niandatuiii. In<br />

eiijus,etc. T. R. apiid Langel., .x\. (be Julii.<br />

'M'i. De lioiiuiffiis cl. serviciis burgcnsium de iii-<br />

sula OliTunis , etc., roiiis/ii'x. — Res (bleolis ol iide-<br />

bblis suis universis, niibtibws, oivilnis, liiirgeu-<br />

sdjus, el (iMindiMs de msida Oleionis. de Bitrgo<br />

sii[(ra mare, de Saiieto i:lniiiioiie et de Inler duo<br />

maria, sakileni. Cuiii karissiina mater iioslra Aba-<br />

iKira, rejjina Anglie ilbistris, iioliis remiserit el<br />

(piieUiin claniaverit (piic([ui(l juris baliuerit in<br />

bcmiagiis el serviciis vesiris et in omnibus lerris,<br />

leoilis et tenementis (pie iiabnit m parlibiis \eslris,<br />

exeepto Sancio \b-ikario. \nbis rnandanius (pioil<br />

de eelero sitis inlendenles el i'(>spondenles, uomiue<br />

noslro, dilectoel liileb iiostroJobanni de GreilHaco.<br />

sem-scallo noslro Vasconio, (jnnmdiu nobis jiia-<br />

ruerit. In cujus, elc. T. R. ul s'.<br />

;')',).>. Pro Lncii de l'Imiii/ de llelloiiioiile' . —<br />

Rex<br />

omnibus balbvis et lidebbns suis Vasconie ad<br />

fjuos, etc., sabilem. (iuni in curia dilecli et lidebs<br />

nosiri Lnee de Tany de liellomonle " inler ipiosdnni<br />

niagnales de leiia sua iliiilem ibielbnn sil vacbalum ,<br />

ae biens (biebi iibns, de assonsn predicii Lnce,a(l<br />

Mia|oreni seemilalem ejusdem. assigiiatus sil exira<br />

leodum snnm apnd RMrdej|,dam, nos, \olentes idem<br />

duebnm pronl jnslnm luerit de(liici el lineni dcbi-<br />

linii sorlii-i, \obis manckimus ipiod magisiro Poncio<br />

Amali, ballixo preiHcli Luce. iH aliis liaMivis suis<br />

iliiib'in, pro cnnservaeione juris ejusdem Luce, in<br />

bac pni-te assislalis el eisdem consulenles silis et<br />

anxilianlcs, cpiociens ab eis super boc fueritis re-<br />

ipnsili, non permillenles diclum duelbini indebite<br />

per abquorum violenciam impeibi'i. Nolumus antem<br />

pi'r assignacinnem (bidb pi-edicli l'aclam in rivitale<br />

' Publié<br />

dans Kjujer.<br />

' Bcaiinioiil |l)iiiil(i||iii', ,iri'. l!i'i'i;oi,ir ) . (|iio l.uc ilo Taiiy<br />

c-oiniTlil rii b;isli(l.' ! ( I'. Ansclluc, I. VII, p. :iilil.<br />

I<br />

; siilviilis<br />

noslra predicla el evlra liMMbuii prelali l^uce et<br />

alias, jnri sno in casa consimib aliipialeuus pre-<br />

juJicari seu deiogari. In cujus, etc. T. R. apuil<br />

LangeL. .xviij. dii; Jnlii.<br />

396. De apiielhicione fnctil pcr Poiiciutii de Moni.<br />

— Rex universis présentes litteras inspecturis, sa-<br />

b.item. .\overitis qnod in curia nostra constitntus<br />

Poncius de Moi'a , (be Veneris ante festura béate<br />

Marie Magdalene, coram magistro Adam de Norf-<br />

folch. ,<br />

constabulario noslro Burdegale, et magistro<br />

Wiilebiio de Estden.', clerico domine Abanore, ka-<br />

rissinie matris noslre, appellavit ad pedagiimi Mar-<br />

mande. oflerens (piingenlas Hbras tnronensinm ni-<br />

grorimi. uRra sex miba bbrarum ejusdem monele<br />

(jnibns dictum |)i'(lagium fuerat arendatum, pro-<br />

milleiis se [)ro pic(Hcla pecunie snmma salisl'accio-<br />

nern idoneam preslatiniim. hi cujus rei leslinio-<br />

ninni bas btteras palenles sigillo noslro sigiHari<br />

leciinns, in lestimoninmpremissorum. Daliim a|)n I<br />

Langeb, .xx. die Julii.<br />

397. De ciialodi)! fnrcste de Biicntiiinis cniwessa.<br />

— Rex constabulario caslri sni Rnrdegale, .salnleni.<br />

Gum nos Viviano, latori presenciuni, concesseri-<br />

mus, (juamdiu noslre placnerit volnnlali. cuslo-<br />

diani loresle noslre de Baconnavs" ad vadia que<br />

Peirns Ruele ])ercipiebal ibidem, scilicel duorum<br />

siilidoriiiii luroncnsKini per dieiii . iiiaridannis vobis<br />

(piod, amolo predicio l'elro de dicla cnslodia, ean-<br />

dem piei'ato \ iviano dcliberetis et dicta vadia<br />

diiornm solidor((m, ni dicliini est, de noslro per-<br />

eideni. Incipicl anleni ejus l)aj|a die (pia<br />

intraliit servicium anledictum. T. ut s".<br />

398. Pio Ciuihivdo de Podio. — Rex eidem con-<br />

stabulario, saintem. In placilis (pie (iaillardus de<br />

Podio mo\ere inlendil coram noliis in curia nostra<br />

versus Gaillardum de Rupe de (pubusdani terris el<br />

tenemenlis et rébus aliis, vobis committimus vices<br />

' Cp<br />

persoiiiiai^e est plusimics fols fit»'- dans h' Cnlrudar uj<br />

juttcul riiUs. Edivai'tl I, laHi-i'jcfj.<br />

- Poiil-étiT Béquignaiix (Gironde, cnnimmii' du liouscal,<br />

]irès lîiiidi'autl. Baun;iu ( Viii: bordel., I. II. )>. 3oS) parlo<br />

précisi'iueiit d'une focèL royale au lîouscat.


lA.R.viii"- laHo]<br />

nostras, iiiandanlps ([uod, vocalis parlibus coiiiiu<br />

vobis, et audilis super hiis jure et pelicione iiidali<br />

(iailiardi del'odio.ei inde, seciindum lejfem etcon-<br />

siieluditiem parciiitu iilariiin, liori faeialis releris<br />

juslicic (oiii|il('iiientiiiii. lu cujus, etc. T. H. apnd<br />

Langel., .\\. dieJulii.<br />

399. De manerio de Talomone eiiiendo. — Ue.\<br />

dileclo clerifo suo iiiagistro Ade de NorlF. .<br />

consla-<br />

hulario suo Hurdejfale, salulcui. Srialis ipiod di'di-<br />

tnus voliis |)otestaleui enieuili nobis maueriuni de<br />

Talomone in diocesi Xanctoueusi ', el uiedii-laleni<br />

cnstri de Villa Lata " cuin suis perlinenciis iu dio-<br />

cesi Hnrdegale, prout vobis magis cxpedire viderit<br />

ail opus uosli-uni. El nos vobis in coiupolo vesiro<br />

de exilibns ballive veslre prcdicle pecuniain (piam<br />

cirea eniptioneni iilaui posnerilis volutnns allocari.<br />

lu cujus, etc. T. ut s".<br />

/lOO. Prn iiin/rlutio Ida de Moiff. — He\ andilo-<br />

libus couijioti ninjfistri \di'dr Noriï. ,con>;taiiiilario<br />

Burdeg-ale, saluleni. AUocale eidem magislio \dc<br />

in coriipolo suo. do exitibus ballive suc picdicle, id<br />

quod Suivit dilecto n(d)is l'etro de Mmite Itevelli , |tro<br />

expensis suis (juas fecil IJurdegale pro se el pi'o<br />

(|ualuoi' eipiis et (pialuor niulis durtis de llispnn-<br />

uia, et pro ex|)ensis (pias l'ecil duoendo eosdcni<br />

e(juos el inulos de Burdejjala iu Augliam, prout<br />

dictus couslabnlarins per tesliinoniuni rontrarotu-<br />

latoris castri uostii liuidegale doceie |)oleril se sol-<br />

visse. In cujus. etc. T. ut s'.<br />

/lOl. Prn (iuidone de Leziniaco. — Rex ouuii-<br />

bus,


108 liULES GASCO^S. [A. H. Mil - 1 280<br />

suo lîiirilcn^iile, suliil;io<br />

nostro Marmandf Affaicitsit dhccsis; si pour une cause quel-<br />

conque les produits de ce péa||o venaient à se tai'ir au point<br />

de ne pouioir l'ouinir celle sonnne ajinindie, le comte et la<br />

comtesse décident quod de nliia itrovcntihns noslrix t't rrdditi-<br />

bus bnitlivic iiostrc Ageiii n-ih , . . rcddntiir ri-idcm pecunia supra-<br />

dictti. L'acte est reproduit une seconde fois dans le même re-<br />

gistre , fol. 3.^11. avec celle différence qu'ici la rente à servir<br />

est de tioo I. l. au lieu de 4ii ; c'est le cbilTiv iloriné par noli-e<br />

ms. Voir au surplus liimtaric : Haiiit Louis et M/onse de l'ni-<br />

tîer.H , p. 8'), et les Layettes du Trènor des cliaytes, t. Itl,<br />

n" 6oâ(j.


|A.li.Mii-ia8o] HOLES G ASGONS. 109<br />

ahljatissc et convpiilni vcl eoruiii mantlato anuis<br />

singulis, prout ad hoc nos lenci-i viderilis, persol-<br />

vatis; et voliis allocabuiiliir. Iii ciijus, etc. T. ut s*.<br />

/lOi). De ijiKitlam caria mngi.slro Ade de Sorff.<br />

liberanda. — Hex Aruaido (iuilli'liiii, civi Biirde-<br />

gale,salulein. Ciiiii caita dcconvencionihus diiduin<br />

initis per lioijei-uni de Leybiirna, lime seiiescalluin<br />

nostriiiii \ asconiç, iiiter nos et (|uondain doiiiinani<br />

de Blaiikelord', de caslio ejiisdeni loci ciini perli-<br />

neiiciis pênes vos ex causa depositi resideat, vobis<br />

mandanuis (pio*l carlam illam dilecto clerico nostro<br />

inagisiro A B., Dei<br />

peniiissionc Balhoniensis et Wellensis episcopus, et<br />

Otto de Grandisono, miles, gerentes vices illusiris<br />

régis Anglie in \ asconia , saluteni. I.itteras doniini<br />

nostri régis nos vidisse et récépissé noveritis in liée<br />

verba :<br />

rEdwardus, Dei gracia rex Anglie, doininus Hi-<br />

-bernie e( dux A(|uitnnie. veneiabili in (Iliristo<br />

f-palri B., eadeni gracia liathoniensi et Wellensi<br />

irepiscopo, cancellario suo, et dilecto et lideli suo<br />

'Oltoni de (îrandisono, saiuleni. (.uni per Iilleras<br />

:'iH)slras patentes concesserinms Paschali del l'yiiu,<br />

-burgensi uostro Baione, quod singulis annis ha-<br />

Tbeat et percipiat a nobis quindecim libras nior-<br />

''huioruiu ad scaccariuin nostruni Buidegale ad<br />

trsustenlacionem suam, vobis ad inslanciam dicii<br />

fl'aschalis mandanmsqnod, si, in instanti adventu<br />

Tveslro apud Vasconiam , videritis ubi easdem (piiri-<br />

' I.a dame de Blanqucfort s'oppcloit Mabilia (/id'o^'iuroiK,<br />

1. I, a la table).<br />

rdccini libras niorlanorum ad siislenlacioiieni suain<br />

(taniuialini percipiendas alibi ad nostruin el ipsiiis<br />

^rconiniodum poleritis assignare, lune alibi certiini<br />

trlocuni eidem assignelis ubi (Visdem quindecinÈ<br />

'rlibras rt'cipiat annuatiiu, proviso (piod de eiscaccarium donuni noslri Burdegaie , in quo<br />

prius erant assignate eedem quindecim libre, a pre-<br />

slacione nieraorale sunune pecunic exoneretur oni-<br />

nino. In cujus vei teslimonium |iresenlibus apposiii-<br />

mus sigilla noslra. Dalum Baione, .xiij. dii- Julii.<br />

anno Doniini .m°. cc°. septuagesimo octa\o.n<br />

Nos aulem , assigiiacioiuMii prediclam latain lia-<br />

bentes, vobis niandamus (jiiod as-igiuuionem illam<br />

teiieri el observari facialis in forma predicta. In cu-<br />

jus, etc. Dnlum apud Eboracum, .xviij. dicAugusIi.<br />

'i 1 1 . De potentate data alienandi incurfcmcnia lio-<br />

nonim [injuiobiliuin , etc., iii tcna Ajjeniicnsi. — Bex<br />

omnibus , etc. , salulem. iNoverilis i|uod commillimus<br />

plenariam potestalem et spéciale mandatumdileclis<br />

el (idelibiis nosiris Jolianni de Greilly, senescallo<br />

nostro Vasconie, et conslabulario castri noslri Bur-<br />

degaie, vendendi ex causa permulacionis, conce-<br />

dendi cl alias, prout voids expedirc viderint, alie-<br />

nandi iacurrcmenta bonorum inmobilium etjurium<br />

que ad nos pertinent vel perlinerc dobent el eciaiii<br />

perlinebunt in terra Agennensi, et sunt vel esse<br />

dcbent de lelroleiido noslro, ac eciam illa que sunt<br />

vel esse debent de feudo noslro immediato, ncc-<br />

non allodia que ad relinendum et conservandum<br />

nobis sibi iildia minime videbuntur, ratuin


110<br />

lecoiiiU in linr parlr. Iii cnjusetc. , ppr iiiniin ^muiiiih<br />

(luialuras. T. H. apud Eboratiiin, .wij. die Augiisti.<br />

Mû. Dr compolo Berlrniidi de Ci/coniis audieiulo.<br />

— Mandatutn ost niajjislro Ade di; Norff. , cousla-<br />

buJario Burdegale, (jiiod finalem compotum, de<br />

loto lempore quo liortiandus de Gyconiis fuitsenes-<br />

callus régis in Lemoviconsi , Petragoricensi et Ca-<br />

turcensi diocesibus ', de omnibus receplis suis et niisis<br />

audial, el dehiis que sibi debebunlur de raciona-<br />

bilibus iiiisis suis et vadiis eideni indilale satisfieri<br />

faciat. T. ul s'.<br />

h\?). Do potestnte data fackndi et conslriieiidi<br />

hasddas, etc. — liex omnibus etc., salutem. IVove-<br />

ritis quod l'OiumiKimus plciiariam poiestalem ei<br />

spéciale uiandatum dilectis el lldeiiiius noslris Jo-<br />

banui de Greilly, senescallo iinsli'o \ ascoiiie, et ...<br />

ciiuslabuiai'in casiri ii()>lci liuidegale, lacieudi el<br />

conslrueudi basiidas. el ad i|).-!ai'um ccinsti'uccio-<br />

nein , ex causa ciupcionis, |)ei'mutacionis et alias,<br />

adquiiendi jura, deveria, lercas cl alia imiuobilia.<br />

el ob (adquisicioiiçsj bujusmodi de terris noslris cl<br />

juribuscl deveriis in escambiuui coucedeudi in tei'-<br />

ris noslris \ asconie el Agencsii , et alia facieiiib circa<br />

premissa que necessaria et ulilia videl)uulur pro<br />

nobis. Si qua vero cousiabuiarius nosler Burdegale<br />

pro|)ler adquisiciones bujusmodi solveril, illa pre-<br />

cipiinus in suo compolo alloeai'i. ralum iM llriiium<br />

babitiu'i quicquid iidem .lobannes el conslabularius<br />

feceriut iu premissis. In cujus, elc. , jier ununi an-<br />

NUMi duraluias. T. ul s'. ]]l dupplicanlur.<br />

'l I 'l. Df fonijKiiiciiiln ciiiH ricecoiiillr F/roiiciaci<br />

siipcr {oiilritciviiiliiis . elc. — l!ex omnibus, etc., sa-<br />

lulem. .Noverilis quod danuis el concedimus pei' pre-<br />

^enles liltei'as pleiiain el liberani poleslateui ibleclis<br />

et lideiibus noslris .lobauni de (ireillv, senescallo<br />

nosiro<br />

I<br />

Vasconic cl] Agencsii, et niagislro Ade<br />

lie Norir . conslaliulai-io casiri noslri Biu'degale, el<br />

cuibbet corum , pacilicaudi, compoiiendi, Iransi-<br />

gendi cl alias conveuieudi ciun lievmuudo, viceco-<br />

' Il avail clr nuiriDiu le uS iiovriubri; 1279 (11° '?5'i).<br />

WiLES GASCONS. [A.B. viu'- i-jSo]<br />

i mite<br />

Fronciaci, et tiliis suis', de omnibus conten-<br />

cionibus et querelis hereditariis el aliis que sunt vel<br />

esse possunt inter nos , ex una parte . el diclum vice-<br />

connleui et suos lilios qualileicunupie, ex altéra,<br />

simul vel divisim, gratuni et ralum babiluri pro<br />

nobis et noslris heredibus el successoribus quicquid<br />

per diclos Jobannem el niagislrum Adam, vel per<br />

eorum ijucuilibel aut cum eis vel eorum quobbet,<br />

actum fuerit in hac parle. In cujus , elc. Datum xit s".<br />

Il 1 ô. De polestate data recipieiidi clericos et latcos<br />

nd servichim t-egis. — Rex universis présentes lil-<br />

leras inspecluris. salulem. Noverilis quod damus<br />

el commiltinius poleslateui el spéciale mandaluni<br />

Jobanni de Greilliaco, senescallo nosiro irr ducalu<br />

.Aquilanie, reci[)iendi ad nosirum servicuiiii clericos<br />

el laïcos, el consliluendi eisdeiu salai'ia cl vadia,<br />

prout sibi niclius pro nobis videril expedire , nec-<br />

imn amovendi a nosiro servicio clericos el laïcos de<br />

quibus sibi eciaiu videbilur expedire, el eorum sa-<br />

laria el vadia revocanili, ac alia circa |)remissa el<br />

eorum (juodbbet laciciidi lyic necessaria vel ulilia<br />

videbuntur eisdem; ralum et gralum babeiiles (piic-<br />

ipiid lieliii premissis per senescallum nosiriuu |)re-<br />

dicliuM. lu cujus. elc. Dalum ul s".<br />

MKMlili. !>.<br />

^llG. De Joliaiiiie de Greil/i/. eoiistiluto senescallo<br />

in Vascoiiiii , etc.' — Rcx arcbie|iiscopis, episcopis,<br />

abbalibus cl celeiis ccclesiarum ])relalis, comili-<br />

bus, vicecomlllbus, baronibus, uiililibus, domicel-<br />

lis, majoribus, juralis, communilalibus, castella-<br />

nis, prepositis et ballivis. ac aliis (pid)uscum(puî<br />

sulxlilis el lideiibus suis iu \asconia, Agenesio,<br />

Leiuovicensi, Polrag-oriceiisi cl Galurcensi diocesi-<br />

bus el Xanclonia ullra lluvium Gbareuloiiem con-<br />

slilulis, salulem. Quia Jobannem de Gri'iliv. nii-<br />

litem, fideiem noslrinii, senescallum nosirum<br />

predictaruni lerraruni, lacimus et coustituimus,<br />

' .Ses deux fils, Giiillauuie Aniaiiicu rUiuillamnc Arcy sont<br />

nommés plus loin { n" /188 ).<br />

• I*ul)lié dans Hymer. Jean de Grilly n'rtait encore séné-<br />

chal que pour la Gasco|;ne; il l'est mainlenant pour toule la<br />

Guvonne. Cf. 11° Vï'i.


[A.Ii.v[n°^ia8o] ROLES GASCONS. 111<br />

vobis iiiandanius liriniler injuiijjpiiilo (jiuiliiius pi-<br />

(lein ,<br />

tuiiqiiaiii nosiro senescallii cl vcstro. silis obe-<br />

(lieiites, intcndentes et per oninia respotulentcs,<br />

f|uousqiie a nohis aliiid recpporilis in iiiandniis. Iti<br />

cujus.elc.T. Il.npud Kboi'acuiii, .wij.die Augusli.<br />

^rl7. De cnpellnnia in ecclesiu béate Marie de<br />

Castro Oleroiiis coiifeiciida. — Rox discrète \\vo<br />

iiiafjistro (joinbaudo de Merralo, canonico occlesie<br />

Saneli Seveiini iiiirdcgale, saluleiii. Ciiiii dilocliis<br />

nosler Hiifjo IViri , prcsljytor, (a|)oIlaniis rapoilanio<br />

(piaiii upii^copiis Xaiicloni'iisis olini iiislitiiit in<br />

ecclesia benle Maiin de Castro Oleronis ad collacio-<br />

neiii unstrain, spcrlaiidis ci'rtis persoiiis, ut inlfl-<br />

loxinnis, cniiiiiiiseril poleslalein ip^ani ra[)cllaniaiii<br />

libère resignandi, vobis coniniilliiniis cl tiiandaniiis<br />

qiiod , si dirlarii rapniianiaiii a prociiraloie dieti Kii-<br />

gonis l'etri , liaitenlo super hoc polostatctii. corarii<br />

vobis loco noslri resignai'i contingat, ipsaiii resigna-<br />

cioiicin adiiiillalis o( candciii cappllaniaiii per rosi-<br />

giiacioni'iii bujiisiiiodi vel alias jibi'raiu l'I vacaiili'in ,<br />

ouin terra Oleronis a manu domine matris nosire<br />

ad manntii noslr-ani devenerit. |)i>r-oni' idonee ronfe-<br />

ralis , et iilum ciii eandcm eonliderilis in corporalem<br />

possessioneni dicte ca|)ellanie et perlinenriariim<br />

vice iiosira taciatis induci. .Nos enim omnibus sub-<br />

dilis nostris prccipimus iil super premi-sis vobis<br />

obediant et intendanl. In cujns, elc. Dalum ni s'.<br />

/ri 8. De ohediciido Joliaimi de (îreillij. — lie\<br />

universis prelalis, baroiiibns, inilitibus. domicellis<br />

et aliis qnibnscnmqne nobiiibus el igni)liilil]iis in<br />

terra \ancloiiensi nllra llnsiiini (^liarenloncm, in<br />

insnla Oleronis i I in linrdeg[alensi] ronsliliilis, sa-<br />

Inlein. Mandarniis vobis (piod, posiqnani terre (pias<br />

serenissima domina Alianorn, regiiia \nglic,maler<br />

iiostra, lenet inlocispredictis,dilectoet liileli nosiro<br />

.iolianiii de (îreilly, seneseallo nosiro Vasconie, per<br />

génies ejnsdem matris nosire iibej-ate fiierini , eidem<br />

Jolianni obedialis et inlendalis, (pions(]ne alind a<br />

nobis receperilis in mandatis. In cujus,elc.T. ut s°.<br />

Ali). Pro Jokannc de Greilhj. — Rex omni-<br />

bus, etc., salulem. Erapcionem et adquisirioneni<br />

quas dilertus el lidelis nosler Joliannes de fïreil-<br />

liaco, senescalltis nosler Vasconie et Agenesii. lecil<br />

ad opus suum el heredum suorum a niagislro Jo-<br />

hanne Cot'erii, clerico, de domo Hocliefer. , cnni<br />

perlinenciis, nection el de lerra que fuit qnoiidam<br />

Hugonis de Castro Mauronis', miiilis, (pie quidem<br />

domus, jiertinencie et lerra sunt in dincesi Age-<br />

nensi, quantum in nobis est, ratilicanius. approba-<br />

nuis el ronfirmanuis, eo non obslante cpiod con-<br />

Iraclus prediilus l'uil inilus ipso Jobauno exislenle<br />

in ollicio senescalcie .Agennensis predicle; ila tanien<br />

(piod.si terrain predieli llngonis ali([uo lem|)oread<br />

opus noslinm babeie velinms, lune e;im ad idem<br />

loriiin ail ipiod idem Joliannes leri-am iihim liabuil<br />

babeanuis. In cujus, etc. T. iî. apiid jiburacum<br />

.xix. die Aiigusti.<br />

'\-(\. Rex universis présentes lilleras inspec-<br />

Inris, salulem. Noverilis cpmd nos (olam lerram,<br />

jura et onnua alia iniuobilia cum perlinenciis suis<br />

in caslro de Falgaroliis '<br />

el loco de Celsac' el alibi,<br />

ubicunupii' in rivilale Agenensi el diocesi consli-<br />

lula fuerint vel esse debuerinl. Rerirandi de Kalga-<br />

riis. miiilis deluncli . bomimnn<br />

ac leiiilalarioiiini<br />

suorum , nobis incursa occasione liomicidii de (inil-<br />

lelmo (Jalsam, domicello, conunissi, dilectoet (ideli<br />

nosiro (iiiillelnio de Monle Revelli. milili, a


112 ROLES G<br />

[de] Pynn, civi Baioue, ([uindecim liliras innrlano-<br />

l'iiiii quas ei prius ooncosseraiiiiis ilo dono noslro<br />

ad siislciitacionoiii siiam, peL'cij)iendas de exitibus<br />

liiPiMisidirc l'aiono. singiilis annis, in iiipdia qiia-<br />

dragesima, prout in lilleris paleiilibiis eoriimdoni<br />

i>p!sroj)i etOllonis de assi,f;nacio;;e illa quas insjifxi-<br />

iiiiis iHibis conslat, cl idem l'asrbalis nobis dede-<br />

lil inli'llijji ipiod (piedani arrerajjia ei debentiir de<br />

qiuiiil(v-i]ii lilii'is |irrdiclis, nos, arrei'ap,in illa cidem<br />

l'ascbali [lei'soKi vojentes, vobis niandaiiiiis quoil<br />

id quod sibi aivtro est a Icnipore doni nnsiri pre-<br />

dii'li silii l;;c!i. iinn de sutnnia arrerafjioriini illo-<br />

nini vobis nil pleniiiii ciirisliloi'il . pei'Sdlvi larialis<br />

eidoMi; et nos \(diis indc debilani alloraeioneiii lia-<br />

bere lacieniiis. In cujns, etc. T. R. apud Eboracnm,<br />

.xviij. die Aiiniisli.<br />

'i:^^. l) Jolicniiir lie (irci/lji, coiistilulo •^'•iirscfillo<br />

in ihiciilii .[(juiiini'c. — !te\ nniversis a)Thie])isc()-<br />

pis, epise(i[iis, abbalibns, jirioribns et aliis ercle-<br />

siaruin prelalis, cninil.ibns, viccconniibns, baroni-<br />

bus. ijiilililins, doniicejlis, niajoribns, juralis,<br />

connnnniis, senescallis, casielianis, prepositis et<br />

ballivis ac aliis cninscninquc ciindicionis existant in<br />

lolnKiio dncaln ;\i]inlani(^ riinslilnlis, salutein. Onia<br />

.Inl'anni'iii de (ircdliaeo, niiliti'in . lidriern n


[A.R. viii°-ia8oJ<br />

liOLES<br />

'l26. Pro magktio Alla de \oil/'. — llex dilocto<br />

cl liileli suo Jolianni de Greilliaco,seiiescalli) suo iii<br />

ilucalti Aquilanie, et constabulario Burdegale, salii-<br />

lem. .Ne dileclus clericiis noster, majjister A


Il'l HOLF.S GASCONS<br />

ncislin (l;iillni'.l on hlam-,<br />

^ Toul près (le Urillac se Ironve MireniHuI |<br />

c. le Jîiiî[iie 1.<br />

' Penl-éire<br />

hlanl .<br />

Dordojjne<br />

Oimiuihui. ceniinuMi' île Dniiville i f. Villain-<br />

= l'enl-èUe l'aun.il ( r. Saillie- M\ ère).<br />

" Sans (hnile Nielii.iinl. nnlé parle viromie de (ii)ui-{;nes<br />

{Diclidini'i'ri' injitiniiipltkjiie dr lu Ihir In^'iiif) ihins la coiri-<br />

miine rie KliMirar (e. le liii|;ne ).<br />

' Sur<br />

\rM seigneurs île Lainliias i<br />

(jiromle, an-. Bordeaux .<br />

e. Podensac). loir li;iineiii. ] nriétrfibordrliiîsrs . I. III. p. -jo-.<br />

I<br />

\. li. viii"-i a8o|<br />

l'onslabidario no-lro [iurdegale, qiicin super biis el<br />

aliis dederanins pailibus auditoreiu ,<br />

discussuni essel<br />

ad qucni deliei'el ejusdiui l'.srliaraniuiidine cuslo-<br />

dia jiertinere, idem lainen .loliannes, |iosl 7uan-<br />

daliini uostruni receptum, fecil vel |)erniisil, cnin<br />

prohibere posset, inler quendani nepotem suuni el<br />

ipsain Escharamundinaiu inatriinoniiim celebrari,<br />

in noslri niandali ronteniptiim el ipsius Rostandi<br />

prejudieiuni niaiiif't'slun!; ipiare vobis niandanins<br />

quod, vocatis partibus coraiii vobis, lam super lioc<br />

qnaui aliis (pie idem Rostandus contra predictuin<br />

.lolianneni propouere voluerit coraui vobis, facialis.<br />

seCLUidiini foros et consneludines jialrie, jusliciaui<br />

indilatani. lu ciijus, pIc. T. ut s'.<br />

'l-i'i. Dr i-(i)iimifisi(iiir farta m rniisi^ rniihii/ioii-<br />

lihiis Jdliiniiirni ilr (îrrilhj irvocuUi. — lie\ dilectn<br />

sibi nia;;islro (ioinbaudo do Mercato el oinniiins<br />

aliis ad quos. etc., salulem. Meniininuis quoil nu-<br />

por causas oiinies el siugulas conlingeules dilec-<br />

tuiii et liileieiu iiosiriini .lobanneni de Greilly, se-<br />

uesralliiiu iKistriiiu \asconii', el (pioscunique alios<br />

abersarios sMos, vobis, Gonibaiuln preilicio, dictis<br />

adversariis absentibiis, per nosiras lilleras com-<br />

luisiiuiis aiidiendas; veriini, ipiia dicli adversarii<br />

liabent, siciitasseruiil ,<br />

Missiispeclos. nos, noiontes<br />

eosdein corain sns[)ecl'i silii indice liligare, coni-<br />

niissioneiu super biis vobis l'aclain ex nuiie lotaliter<br />

revocaiiuis, et, ne cause InijusMioili propter delee-<br />

liiiii iiiiiieis dincius prolelentnr, voliinius el inaii-<br />

dainiis quod parles predicle in uniuii vel duos jn-<br />

dices conveniant el coiicordenl ,<br />

quibiis cognoscendi<br />

inler ensdeni Jobanneiu el aibersai ios snos (pios-<br />

cnniipie. deoniuibiiset sinjjnlis de (|uibiis est ques-<br />

lio intei' eos. el l'aciendi onuiia el singiila que circa<br />

coitiinissioni'iii liujiisinodi l'iierinl necessaria ,<br />

li'iiore<br />

preseneiiini auclni'il.'ilein coucediiniis el eciain la-<br />

cultalein , volenles quod uni vel diiobiis a diclis par-<br />

tibus eleclis concorililer. iii onuiibus que ;id [ire-<br />

dicla perliiieni . parealur. In cujus. ejc. T. iil s".


\. R. |-!8o| IIOLKS (lASCONS. 11.")<br />

MKMISIt. 1 I .<br />

'|3.'). Pio Beiiraiido, itrcliidiacoiio .l(fciieii.si. —<br />

lîe\ uiiivcrsis seiiescallis, juiiicilius, Icillivis, rus-<br />

l.'liaiiis, celcristjiie niiiiisliis iii Ajjcnesio consli-<br />

(iilis el qui pro luinpore tucriiit, sivIulL-iii. Quia<br />

(lilcctuin rleiicum iioslium I5i'rlinii(liiin, arrhidia-<br />

conum AjfuneiiscMi , et otunia bona sua suh spcciali<br />

|>i'olec(iouc nostrn suscipimus. voliis pi'ceipicudu<br />

iii.'indainiis cpinlituis prodicUiin ai'cliidiacuiiurii iii<br />

posscssiime dcciiiianiiu et nlioium Uouoiiiin suo-<br />

l'iiiii rnainileiiealis, cl euiu et lioua sua ah oiiini in-<br />

juria fl iiioleslia defeudalis, salvo in onuiibus jure<br />

uoslro. Il) cujus. etc. T. R. apud WVstmona'stiMiuiu,<br />

.\\i(. die Noveinljris |<br />

i-j8()|.<br />

'l'M't. l'ro Gaylarilo tk llotiauilla. — Re\ om-<br />

nibus ad quds, etc., saluleiu. \ olenles diieclo et<br />

liiii'li iii hli'ii (laillai'do de Ruvisvilia, doiiiiiio île<br />

Miiuriionte ', graciaiii laeere specialeiii . ruiÉcessiuius<br />

eideni, pio mii)i.s ol iiercdibus nosiris, i|uod ipsi<br />

et beiedes sui, doniiui Miriiiioiilis, >i\\l de ciiria<br />

Vasaleiisi, de ijua ipse ol patri- suiis liaclenus l'iie-<br />

riuil, el pei- l'oros el cousueludiues ejusdeni cune<br />

roganliu' et judiccntur, si hoc pos^il lieri sine pre-<br />

judioio alieno. Concessinuis eeiani Gaillardo el he-<br />

redibus suis, pio nobis el lieredibus uostris, quod<br />

in eastio el caslellania Miiiirionlis non colliifalur<br />

vc! ievelur locajjiuni aliipiod, cciani si alii de ilitta<br />

curia locajjiuMi nobis vel lieredibus nosiris iii loi-ris<br />

suis ecncesserini , nisi de ipsius Gaillaidi \el licre-<br />

duin suoruiii expressa processeril volunlale. Insii-<br />

pei" l'oddidiiiius cidern IJaillaidu. de jjracia noslra<br />

speciali, ruedielateni fommiinis in caslellania de<br />

liellyaco (piam idem Gaillardus palreni suuin per-<br />

(êpisse inuilis teniporibus assereb;il,licet per in(|ui-<br />

sicioucni qiiain ad inslaiiciain ipsius Gailiardi super<br />

hoc lieri leciinus hoc modo debito non probassel.<br />

IJiiare omnibus ballivis el lidelibus uosti-is pieci-<br />

Voir |)lus haut ii' 'i3i.<br />

DE ANiNO N0^0 (1280-1281).<br />

piinus ipiod enndein (iaillarduni super preniitsis de<br />

celcro nullateiius iiupiietenl. In cujus, etc., T. R.<br />

a|)iid Westnionaslerium, .xxiij. dio Novenibris,<br />

anno. elc. l'jl dupplieanlur.<br />

'|37. l'ro [j'cneimi episcopo et siihdilts suis. —<br />

Rex dileclis suis universis seuescallis, judicibus,<br />

ballivis, caslcllaiiis, ceteiis(pic minislris in A{[ene-<br />

sio constilulis et (pii [)ro tempoie riierinl , sahileiu.<br />

I.icet \enerabilis paler Aiualdus, Dei gracia Aj;e-<br />

nensisepiscopus, in serviciosuo(»/e) existai, iuvenil<br />

lanien, ut asseril , (jui in deciiiiis suis abjiiralis el<br />

incursis el possessis, aliis(pie bonis suis elsiibiiilo-<br />

ruin siiorum impedimenta preslaie non loiinidanl,<br />

personas invadeudo, décimas el i)oiiaoccii|ianilo et<br />

diripieudo; cuuKpic seues^'allus noster A{j


ik; ROLES (iASCONS. A. K..v"-ia8i]<br />

scopii , f I licraldo Del Got , niilili . Iijilri sud ', liieii-<br />

cifiiii coiistruentli in feodo de Livrano", quod do<br />

n(d)is immpdiafo lonoiil, doinnni l'orlcni rirciiiu-<br />

dahiiii imiris, liirribiis cl l'ossjilis. p| sic circuin-<br />

daUiiii jiuiiis, tumljus el fossalis silii pt lieredibus<br />

suis (çnerc. Et idfo voltis iiiandaiiius qnntiniis eos<br />

fl lieredes siios prediclani dnimini coiislnipre ol<br />

Icnere periiiillalis, ila taiiieii (|iiod domuiii prc-<br />

diclaiii iiohis cl scncscallis nosli'is. [lai'alis \cl iratis,<br />

(piocipiisnimiiiio indigucriiiius, tradcrc Icneaiiliii'.<br />

Im cuiiis. c((\ T. ut. s".<br />

/n59. l'ro iiiHgisliri Pdiiciii AiiKili. — lîcx coDsta-<br />

liidaiio suo Burdejfale, saliitom. Mandaiiius vol)is<br />

(|iioil aiidialis coiii|ioliipri magislii Poiirii Aiiiati.dc<br />

expensis (jiias lecit in diversis negociis nostris et<br />

ohsequio nosiro et de aireragiis feodi siii (jnod de<br />

nobis percipit aiimiatini , et eidem de racionaliili-<br />

l)us ex|ietisis suis cpias t'ecit in negociis nosliis ])re-<br />

dictis et obse(]uio nostio et de arreragiis l'eodi sui<br />

piedicii, de qnibus legilinie duccic poleiil eoram<br />

\nbis, salislieri facialis, pnnil de jiiie fiicrit la-<br />

cieiidiiiii; et nos vobis indc deiii(;iiii aildcacionciii<br />

lial)ci-e l'acieiiuis. lu ciijiis. clc. T. l'i. apud Wal-<br />

siiinliari) \ sexio die Jaiiiiarii fi-)8i].<br />

i'iO. De Iracliniilii r! iinliiiiiiiild niiii l'jiixcdjid ri<br />

caiiiliiln I iixiitrnsiljuf:. — l!c\ iiiii\crsis ad (pins piv-<br />

senles lillere jierveucriiil , saluleiii. Ne cdiicnrdia<br />

inler nos. ex parle uua, el vencrabilciii pali'ciii<br />

episnipuiii cl capiluiiMii Vasalcnscs. ex allera. per<br />

veiierabilerii pairciii arcliiepiscopiiiu \u\ilaiuiiri,<br />

cl ndiiiiciii \n-iiiM (I., Cdiiiileiii Ariiiaiiiari . pr'c-<br />

Icinili occisidiu' ipieiiniidarn arliculoruni obscu-<br />

roruiii. pioul prima raci(,' \idebalur, et alioi-iini<br />

nobis preju(bciabuMi iii eadem coiiiposicionc cnii-<br />

lenliiriiiii, reinaneal iinpcrfecta, a-isignavinuis cl<br />

eonsliluiiiius dilectos et lideles noslros Jubanneiii<br />

de (ireilHaco, niagislruin lîei-arduni Del (iot, arelii-<br />

' liéraiiU el Arnaud cliiionl lils de Si-iicbriin II d.' Gol.Voir<br />

(ic)urcellcs, Pairs de F/ancc, t. VI.<br />

' I^ivraii, rliàtcau de la commune de Sainl-Gennain-d'E^-<br />

leuil (Giriinde, air. lîordeaux, c. Les|iaMc). \oir Baurcin<br />

Vnyicles boiih-hiscs , t. I, p. !.S3.<br />

^ Walsingliam, conilé de Norlbil..<br />

diacouuiu iMmitaldenseni '<br />

iii ecclesia Agenensi, el<br />

inagislrum Adam de Norll. , vel duos eonnn. ad<br />

traclanduni el oïdinanduiii cuni diotis ejiisfopo el<br />

capilido, \el illis rpios ad boc duxerint deputan-<br />

dds, su])er declaracione et miligacione aiticulorum<br />

oljseurorum et aliorum nobis prejndiciabiim. pinut<br />

nostro videtiir consilio, et ad l'acienduin ea que<br />

eirca bec l'iierinl oporluna, raliim babiluri el<br />

gralum cpiicquid per ipsos vel euni ijisis tribus<br />

vel (bioluis eorum dcrlaratnin, niiligatuiii \el fac-<br />

liiin l'uei-il in ])reniissis. Et bec omnibus quorum<br />

iiileresl signilicaniiis per pi(>seiiles lilteras sigillo<br />

nostio sigillatas. T. li. apud Sbuldbam ', .xviij. die<br />

Januarii.<br />

'l'rl .<br />

I<br />

Respire rethilnni jtruilrnlrni jn-ti iiuigi^lrn Adif<br />

de Norff.<br />

1\ (;edi;L\. |<br />

— Rexdileclis etfidelibussuis<br />

aiiditdribus ciimpoti dilecli elerifi sui. niagistri<br />

Ade de Norll'.. ronstabularii ISurdegale, saluleiii.<br />

Mandaniiis vobis ipiod. si vos oinnes ad dicluiii<br />

roiiqiotuin andiendiiin, de luto lemporc quo idem<br />

magister Arlain biil cnnslabnlariiis nosler liiir.le-<br />

!>;i|c. iiilciiderc ncquiverills. lune duo vcsliiim ail<br />

boc inleiidani , jiixla lenoreMi lillcraniiii venera-<br />

bilis |)atris H., Balbdiiicusis el Welleiisis epis-<br />

copi , cancellarii noslii. it dilecli el lidclis noslri<br />

(lllonis de Graudisono, nnper vices noslras ge-<br />

rencium in Vascoiiia, vobis inde conreclaruiii.<br />

T. \\. apud Sbuldbaiii , .xviij. die .laiiuarii . aiino<br />

iidini.<br />

'l'ilJ. Dr iijirixd /'(irii'inlii. — l!ex dileclis clericis<br />

suis magislro Beraldo Del (lot, aicbidiacono Moiilal-<br />

densi in ecclesia Agenensi, el \de de Norll'.. saln-<br />

leiu. Discordanle Doato de Fini bus in l'ornia cujns-<br />

dain conqiromissi sen submissionis sub sigillo curie<br />

nosire Vascoiiic exliibili vel exliibite, corani nobis<br />

facii ab ipso Doalo pio se et parte sua ,<br />

ni dicebatur.<br />

ex una parle, lievinundo Marscasii el Hernardo di;<br />

Nadils pio se cl parle sua . ex altéra, nos primo per<br />

' Moiilaut, un des li'nis arcijidiaconi's du diocèse d'Amen<br />

(Lot-et-Garonne, ari'tuidis.^enifiit de VMIeneuve-siir-Lot, c.<br />

Villeréal 1.<br />

-' ShoutdiKim.<br />

comle de Norfolk.


\.K.i\"-i28il ROLES GASCONS. 117<br />

magislriwn Bonelluin deSanclo Quiiilinoet Pctruiii<br />

Oiloiiis.ct [losttiiocliiiii pri-iiiagisli'uiii Ucyiiiuiiduin<br />

lie Fenoiia et l'oiiciiiiii Ariiuli super lontia liujus-<br />

iiiiidi cofiiijroiiiissi addisei cl nobis relerri iiiaiida-<br />

xiiims vi'i'itatem; voiiuii, (|iiia certis de caiisis vo-<br />

liiiiius ([iiod apiisa liiijustiiodi por vos (iat, vobis<br />

iiiandaiiuis quod, vocalis qiios viderilis evocaiidos,<br />

non per publiée vel consuele incpiisicionis njuduni<br />

sel alias per vestie solliciludinis niiiiisicrium,<br />

nprisam predictani dili^'enlissinie l'aciatis, id quod<br />

iiivenci'ilis ad proxiiiiurn paiieanieiUuiii nostruni<br />

Pasclie sub sigillis vesliis nobis fidelitei- rcniissuri.<br />

In cnjus rei tesliinoiiiutn lias lilleras vobis initti-<br />

mus patentes. T. ul. s'.<br />

'l'i-'i. Dr conteiicione iiilev Joliaitiwiii de Giotlli/<br />

rt Aiiiiineriim de La Mole audiendn H lerminandti. —<br />

rie\ dileclo clerico sno lierardo, aicbiiliacono in<br />

ecelesia Ajfennensi, salutcni. Scialis cjuod, cuni<br />

inler dilecliiiii et lideieni nustrum Joliaïuicni de<br />

(irevJv. rcnescaliiiMi noslrutn Vasconie, ex parle<br />

una. et Anianevuni de La Mole, ex altéra, super<br />

cpiibusdani terris et possessionibus in \a$couia<br />

eoiilencio ^il exorla , et ideni Anianevus jndii'iuni<br />

inde. quantum iii ipso est, dillujjiat. el in judices<br />

conq>etentes qui contcDrioneui illani audiant el<br />

leriiiiiienl noiit, ut accepinius, consenlire. nos,<br />

eandeni conleucioneni sopiri volentes justicia ine-<br />

dianle. vobis et alicui lideli nostro parciuni illaruni,<br />

(pieni \ obiscurn duxeritis adjunijenduin , darnus po-<br />

lestalerii per |)resentes ad inducenduni via; noslra<br />

partes ipsas, ut ipse in judices conipclenles con-<br />

senriant (pii dictum nejrocium terniinenl in forma<br />

juris. Ouod si alterutra parriuni id facerc renue-<br />

ril , vobis comniittinius vices nostras partibus dandi<br />

judices bujusmodi qui, loco et vice nostra, vocalis<br />

parlibus corain eis et audilis liinc inde pro|)onen-<br />

dis. |>i('nani habeant poteslatein vice noslra diclain<br />

contencioneni auiiicndi et judicialiter terniinandi,<br />

liront de jure el secnndnrn foros cl consucliidines<br />

piircinin illaruni niclius tore viderint lacicnduni.<br />

lu iiijus, etc. T. 11. a()nd Desening'. .ix. die Fe-<br />

biMiarii.<br />

' DiMiiiif;. ciiiiiti- (le Snffolk.<br />

Vi'i. Prii rpiscoju) AgeiiCHsi el Beruido Del Gol.<br />

— liex siMiescallo .suo Vasconie, salulein. Cuiii<br />

dedciinius licenciani venerabili patri Arualdo, l)ei<br />

jjracia Ajfenejisi c|iisr(ipo, el Heraido Del (!ol<br />

IVatri suo, niilili. constrncndi doinnni forteni apud<br />

Livranuni, in locoqnein iiinicdiatc se rocofjaoscniU<br />

Icnere a nobis, proul in caria noslra inde conl'ecla<br />

plenius coiitinetur ', vnbis inanilaiiins tpiod. si ipii<br />

eosib'm Iralres vel coruni allcrnin in conslruclione<br />

doDuis iiujusniodi qunmodoiibel presuinpscril ini-<br />

pedire,vos inipeditoivs cosdein ab linjusmodi ini-<br />

pediniento conipescatis. (pianidin iideni Iralres pa-<br />

rali l'uerint coram nobis inde slare juri. T. 11. apud<br />

\Vinde.sorani , .xxj. die Fl'ebruarii.<br />

/lia. De Castro de Ponte [ iii | Xnitcloniu senescallv<br />

I ascoiiie liberaiidv. — Rex dileclo et lideli suo Flic<br />

lludelli, domino de Ponte, saluleni. Quia caslro<br />

veslro de Ponte', Xanclonicnsis dioccsis, quod de<br />

l'eodo noslro fore dinoscilur, ad preseiis indi{;enius.<br />

vobis niandamus quod castruni illnd dileclo el liileli<br />

noslro Jobanni de (irciily, senescailo noslro \asco-<br />

ine, \el ejiis ni;iridalo présentes lilleras delerenti<br />

liberelis, secuiiduin (|uod fcuduin prcdichiiii rc-<br />

quiril. In cnjus, etc. T. il. apud Clarendonani,<br />

.xxviij. die Marcii.<br />

'l'iG. Uc Jortalicw Jaciendo. — liex dileclo cl<br />

lideli suo Jolianni de Cîreilly, senescailo suo \ as-<br />

conic, saluleni. .Mandanius \obis qnatinus ail bas-<br />

lidara de Poiiiijji^s ' quoddam fortaliciiiniel alia dicU;<br />

basiide uecessaria fieri faciatis, (iront vesira dis-<br />

crecio utilitati nosti'e magis viderit expedire, el<br />

custus ibi neccssarios jier conslalndariuni noslrnni<br />

IJurdegale exsoivi l'aciatis; el in coinpolo sno eos<br />

volumus idiocari. T. ut s°.<br />

h'il. De castiis rejiariiitdia. — Maiidatuni est<br />

Reyrnundo de Mirallo, constabnlarin lasli-j liinde-<br />

galc, quod castruin re{;is Xanclouie el alla castra<br />

régis in custodia senesralii régis in dncaln Aipiitanic<br />

existencia cooperiri et reparari faciat coopeiinienlH<br />

' Voir plus haut n° 4,38.<br />

'' Pons (Cliaienle-Inféiicurc).<br />

' Non identifié.<br />

. .


118 liOLES GASCONS. \.R. i\ -I -loi 8i<br />

cl rc|);ir,iciiiiio (|iiiliiis nc'i'cssjii'io indigviit; o( ciistus<br />

(iLios :i(l licic l('(i>ril sil)i in loaipoto suo allocu-<br />

Imiitur. T. ut s'.<br />

A'ilS. Dp ciiIcpIo tinte Ixiaùdiim de Li/biirnri ja-<br />

ciriido. — lic\ diloclo et liileli suo Joliaiini di'<br />

(ircyly, seiiescallci suo Vascuiie, salulem. Quia in-<br />

If'llexiiiius (|uod bastiila de Ijiljurna ' meliorarelur<br />

cl in ncislri commodnni ac liominiim paixiuiu illa-<br />

ruin ciiinnimiem rcderct uliiitatcin. si quoddam<br />

calrcliMii ' in |)akMlc anie diclani haslidani exis-<br />

tcntc versus Bnrdpjjalani lialieielni-, vojjis rnanda-<br />

tnns (|uo(l, si lioininrs parciiiinftarumdeni raicelimi<br />

Inijnsniiidi , si cis in nulle lilii'is liin'iiei;alensnini<br />

ad iadurain ejnsdem sniiveniainns, lacère vulnei'inl,<br />

linic easdeni mille liljrasin l'aelnra falreli illius per<br />

ciinslalinlariiMn nnslrinii lini'dejjaie puni laciaLis;<br />

et nos eas cidcm eonstahulario in conipolo suo vo-<br />

Iniiius allocari. lu ciijus, oie. T. ut s'.<br />

^l'iO. De coiiteiidniie iiilnr Johaiinem île Greilli/ et<br />

Amiiiirniiii île \lnlii luidiriiilii el termliinndn. — liex<br />

ddiMio i-lerico suo luajjisln) Ade de iNorll'. . salutern.<br />

Scialis quod. euni inler dilcctuui el iidelcm uos-<br />

triuu Jolianncni de (îreilly. senescalluni uostruni<br />

Vasciinie, i<br />

\ paite una, el Anianevuni de La Mote,<br />

ex alleia, super quil)usdaui lerris el possessiouibus<br />

in Vasconia, contencio niovealur, el idem Aniaiicvus<br />

jndiciuni inde, ipianluin in ipso est, dilTuijiens, in<br />

judices conqielenles cjui conlencioui'ni illani audiaut<br />

et teruiineut noiit, ut aerepiuius, oonsentire, per<br />

(|uod nos, conlenrioneni illani sopiri volentes jus-<br />

licia incdianle. uupei- per lilleras nosti'as patentes<br />

poleslaleni deilnuus dilecto clerico nosiro Bei'ardo,<br />

arelùdiaiono in ecclesia Ajjenensi, et oi querii securn<br />

ad lioi- ad|iui;;endiiin ducrrel, ad inducenduin viee<br />

nostra parles ipsas ni ipsi in judices compétentes<br />

consrniireni ([ni in forma jni'is diclum negociuui<br />

lerniinareiil ; l'I idterins, si alterutra |(arciuni ipsa-<br />

rum id lacère remdssçt, oideni Bci-ardo commi-<br />

simus vices nosiras |)artibus ipsis judices dandi,<br />

(pu idenani liaberoul polestalem diclani contencio-<br />

liiboiinip.<br />

- lili.iussée. Viiir Du C:ii]j;i' au mol l'.aU-^a.<br />

iiem vice nostra audiendi et jndicialitei' tei-minandi,<br />

nos, quia jaiu accepinius quod idem Berardus ad<br />

preniissa l'acienda inlendcre ue(]uit ad presens,<br />

vobis et alicui lideli unslro parciinn iilarum, qiiem<br />

ad lioc vobiscnni decreveritis assmnendum ,<br />

per pré-<br />

sentes eandem damus poteslatem , ad iuducendum<br />

videlicet vice nostra partes prediclas, ut in judices<br />

coni|)etenles consenciani qui in forma juris iiego-<br />

cium audiant et ferniiuent contencionis supradicte.<br />

(Juod si alterutra parciuni id facere noluei-it, vobis<br />

siniililer cimuuittimus \ices nostras partibus ipsis<br />

judices dandi qui, vocatis partibus corani eis, audi-<br />

lisque liinc inde proponendis, loco et vice nostra<br />

plenam liabeaut |)oteslatem diclani conlencionem<br />

audiendi et judicialiler leiininandi , proni de jure<br />

et secundum l'oros el consuetudiiies parçium illa-<br />

iiun melius fore \iderint ficienduni. In cnjus, etc.<br />

T. ut s'.<br />

'l.")0. [<br />

Iknjurf cetltiliim in-iiil 'ili'iii pi'it uiiti^isii'ii Ilinœtto<br />

du iSaiirtii Qiniitino.<br />

In ci;uiL\.<br />

— lldwardus. Dei ijracia l'cx<br />

I<br />

Ang'lie, doniirnis ililiernie el dux Atpiitanie. dileclo<br />

(>t lideli suo Jolianni de (jreyiy, seu(>scallo suo Vas-<br />

couii\ salulem. Mandanius vobis (piod liabere fa-<br />

cialis dileclo clerico nostro. nia;;'istro Bonelto de<br />

Sauclo Quinlino, i\\n n(^{;iiciis nosiris in partibus<br />

Vasconie pci' prew^ptnni uoslruin inlendil, singulis<br />

aniiis, duiri negociis illis inlenderit per precepluiu<br />

noslrum. racionabiles expcnsas suas, proiil disciT-<br />

(ioni veslre mag'is '<br />

viderit expedire, duin [irosecii-<br />

cioni negociorujn illorum inlenderit per precepinm<br />

nosirmn. Teste me i|)soapud Wodeslok", -xxiij. die<br />

A])rdis, auno rcgni noslii ni)nii.<br />

.'|.">1. /*)•'/ iiiii/fistri) Sti'pliiiiio dr Ln l'Yi/lo. —<br />

Mandatum csl conslabularin Bnrdcjjale (piod allocct<br />

niagistro Slcphano de f>a Fl'vie, receplori régis<br />

Agcncnsi, in |)roxinio conqiotusno de exilibus terre<br />

Agenensis, ducenlas libras Ini-onensiiun i|uas libera-<br />

vit dileclo clerico régis, magisiri) Bonello de Sancto<br />

(Juintino, in subvencioneiu cxiiensarum suarum<br />

' Ms. majiis.


|A,li.ix"-ia8il MOLES GASCONS. 119<br />

lier ipsiiin lachii-uni circa prosecucioneiii nqjocio-<br />

riini iioslroruni in parlibus illis ol ;ililti , iiiino |)rc-<br />

seiili. Datuiii ajiiid Woiicstok, .xxiiij. die Aju'ilis.<br />

fl't'I. Manduliitii esl Johiinni de nieilly, senes-<br />

callii \asconie, qiiod liaberc l'acial siiijjulis annis<br />

inajjistro Boiiclto de Sancto Quintiiio. «jiii negociis<br />

i-egis inteiidil in parlilnis Vasconie per precepliiiii<br />

re(fis, raciiinabiles oxpeiisas suas, proiil diseic-<br />

rioiii ejusdcMi Jiihaimis iiiagis videliiliir expi'dire.<br />

quïimdiii idem inajyisler prosecueiiuii iiegocioruin<br />

illoi'iim iliidom inlniideiit per preeepliim refjis.<br />

Datiiin II! supra.<br />

[BifTc] Vucat quin reslitiita esl lillein ; el lilmnla<br />

fuit ci jieeunia ail e.rpcnstii , de irnrilcroba legi».<br />

^if)."?. Pro Aymardo (ji-osali.—Rexdilecloel lideli<br />

suo .lolianiii de (îreilv, senesrallo siio Vasroiiie , vel<br />

coiistnliidaiio suo Itiiidejrale , saluleiii. (,)iiia ex |>arle<br />

(Ayniardij Crosati, civis l'ampelone', iiol)is esl<br />

ostensuin ipind .<br />

licet diidiiin iDanilaveriiiiiis Tliniiie<br />

de lp|ie;p'i\e, (pimidaiiiseiiesrallonoslin Vasconie",<br />

et WillelnioGaujjer, lune eonstabulario Burdejfnle',<br />

(|uoil pielalo Avinanlo vel ejus eeilo iiiincio mille<br />

libras tiii'oiicnsiiini . in i|iiibus leiiebamur eidem el<br />

pro qiiibus Joliaiiiic^ de \ aleri versus preratuin<br />

Aymarduiii (idejussor iiosler exlileral, solvereiil<br />

prou! in lilleiis nostfis eis inde diiectis plenius<br />

contineUii', iideni Thomas el Willelmns de predicta<br />

pecunia jirel'alo Ayniardo in niillo salisfeceruni<br />

née piM- nus liacleniis inde salisfaeluin exlilil, vobis<br />

inanilaiiius ipiod.si per recnijnicionein prelaliWil-<br />

lelini vobis conslare possit quod prel;>lus Aymardus<br />

de prelala poeiinia niebil reeeperil , lune, receplis<br />

ab eo iilleris nosiris paleiilii)us per qiias ad dicinm<br />

debitum assoril nos leneri, necnon et Iilleris palcn-<br />

lii)us preliiti .Inliaiiiiis per (|uas fîdejussor noster<br />

devenit, Iilleris eciam nosiris |)atenlibus per (pias<br />

prefalis Tbonie el Willelnio alias mandaviiiuis de<br />

siilucione debili illiiis facienda, idem debilum diclo<br />

' Sur<br />

ce bourgeois de l'ampeliine, voir VHùloire de In<br />

ffucrrc de Movarrc (éil. Fiancisquc-Midicl), p. 53 1.<br />

' En ia68. Voir l'introduction nu lonn- 1 dos Itoles gatcoiis<br />

Suppli'mcnl, p. r.ix.<br />

' Eu laOi). Voir ibid.. p. (xx, note 7. Cf. les n"' 81) et 173.<br />

. .<br />

Avinanlo. \el ejus eerlo atlornalo lias lilleras iios-<br />

Iras del'eienli, sine dilarione persoivalis. T. li. apud<br />

Weslmonasterium , .xij. die Maii.<br />

'l5'l. Prn IleiimiiHilo Pidifrijn. — liex eisdeiii.<br />

salulem. Mandauuis vobis (piod peeiiniam in qiia<br />

teneinur lîeimundo l'ulgevn, eanij)soii Burdeffale,<br />

de parle que ipsuin eonlingil île debilo ipioii per<br />

lilleras veneral)ilis palris li., Halbonicnsis et VVel-<br />

lensis episropi , et dilecli el fitlclis uoslri OUonis<br />

(le lirandisono. nuper locum iiosiriiin lenencinni<br />

in ptirlilms predietis, debemus campsorilnis eivi-<br />

lalis predirle. eidem Ueyniiiudo de ciisliinia ipiaiii<br />

nobis deberi el reddi ronliiijjil in eadem civilale<br />

de vinis socielalis Pétri de ISnlIeryne' el sorielalis<br />

Willeliiii de Margot, salislieii l'arialis. In (ujus,elc.<br />

T. iil s".<br />

MKMlill. I U.<br />

'1.')"). De riillficncinne tlicli ( piscopi \/ieneiisis iitlcr<br />

Joliaiinrin de GrciUij el mufrislnim Giiillelmiiin Moli-<br />

iierii . super iiuiiddiii eoiitroieisia , etc. — liex om-<br />

nibus, etr.. salulem. Iiispexiniiis lilleras \enera-<br />

bilis palris \rnaldi. rpiseopi Agenncnsis. in bec<br />

\erba :<br />

"Nos Arnaldiis.Uei gracia episcopus Agcunensis,<br />

nolnm l'arimus iiniversis boe presens inslrniiienlnm<br />

pulilicuin [inspecluris<br />

I<br />

(piod, cum qiieslioseii cou-<br />

Iroversia essel el fuisscl seu fulura sperareliir iiiler<br />

nidiileni \irum, dominiiin Jobaiineni de (ireilliaro.<br />

mililini. illuslris domini rej;is Anglie, diicis Aipii-<br />

lanie. senescalluin in ipso diiealu, vice cl nomiiie<br />

predicli doinini régis, ex iina parle, el magistrum<br />

Guillelmiini Moliiierii, sindicuni el habcnlem spé-<br />

ciale iiiandaliiiii super lioc, ut dieebal, proul in-<br />

slruinenlis piiblicis per iiiaimm pulilicaiii cniifeclis<br />

sindiratiis ejiisilem plenius conlini^lnr, consiilum.<br />

universilalniu el liominnm villariim, caslrornm et<br />

locorum deC.oiiilomio ". ili' M


120 ROLES GASCONS. lA-R-ivO-iaSil<br />

(le Monte Gaprelli', de P^rnxino-, de Andirano\ de<br />

Villa Nova', de Sancto (jaiidemio<br />

de Retrosinjyida<br />

', de Bovis Monte,<br />

'', dn Caliiiliaco ', de Forcesio, de<br />

nii|)e Foi'cessi', de Franciseano", de Gaossenx "',<br />

de Saruto Oi-i-encio ", deBerauto.detJastroNovo'',<br />

de Lûberiis".et de Monte Regali '<br />

', vice et norniue<br />

eorinndeni. ex altéra, siijier eo quod diclus sin-<br />

diciis dieebal qiiod lioniiiies dictoinni castroruiii,<br />

villariiiii al([iie locoruni |ioterant poi'Iare, liabere<br />

et eipieie ubicunii|ne et undecumque sa! , et vendere<br />

idjiniiiKjiie vellent illiid inlVa tanien certes limites,<br />

dictns vern . 190.<br />

' Andiran (arr. e[ c. Nérac).<br />

' VilIriicuve-dr-Mi'zin (c. Méziii).<br />

' Non idenlifii'.<br />

" Beaiiiuorit-sur-rOsse et Lai-i'essinjîle (Gei's, aiT. el c.<br />

Condom |.<br />

' Cali(|iiac iLol-pt-Uaroiiiio . arr. «l c. Ncrac).<br />

'' Fourcès cl I.aro(]ne-Fonrc^s ou sur I.Obse (Gers, arr.<br />

Gondoni . r. Montréal 1.<br />

' Krancescas(l.ol-el-GaroMne. arr. Nérac).<br />

'° Causseus (Gers. arr. cl c. Condom).<br />

" Saint-Orcns (c. Valence).<br />

'- Béranl el Casteinau-.'sur-l.ovjjjiioii ( arj-. et c. Condoni I.<br />

'^ I.oubère, entre Mézin e! Villejipuvc-snr-Mezin.<br />

" Montréal (tiers, arr. Coudom ).<br />

olliciales ceteros afficianlur injuriis, set poeins in<br />

tranquillilatis pace per eosdeni légitime, ni eon-<br />

dccet. del'enilantur, pro boiio pacis volenles pre-<br />

dicle finein controversie iinponere, conslitulis in<br />

nostra presencia ]iia,o;is!ro PetroRainuindi, judice<br />

ordinario \oeimi, prociiratore in lioc iiegocio per<br />

piedii-liini doiiUMum Joliannein de (ireillv, nomine<br />

predicli doniini régis spccialiler coiistilnlo, pront<br />

in lilteris sne jtrocnracionis patentibus sigillo pre-<br />

dicli doniini Joliannis pendeati sigillalis, quorum<br />

lenor annolatur inf'erins, plenius conliiietur, ex nna<br />

parte, et predicto sindico, ex altéra ,<br />

in modum qui<br />

seqnitur protuliiiins dicluin noslrnni, ordinacionem<br />

sen arbitriuni : \ idelicet quod quicnnique bonio vel<br />

ieiiiina preJicloruni castroruni, villarum el loco-<br />

rnin sal eniere, recipere et babere undecnnKjue vo-<br />

lucrit, boc ei liceat, el libère et absque orani<br />

inqiedinicnlo quod eidein non fiai per predictum<br />

senescallnni vel aliurn, ejusdem noinine vel eciam<br />

))redi(li domiiii logis, recipial, eiiiat vel liabeat;<br />

ila tanieii qnoil pro (pialibet niensnra quani por-<br />

labil ubicuinque in Ajjeiiesiuin cuiii etpio seu equa,<br />

inulo vel mula, asino vel asina, vel alio animali<br />

qiiocnmqiie, cnin curru eciam sen qnadriga vel<br />

alio veliiculi génère seu specie, vel lioiiio vel Ce-<br />

iiiina |iorlabit ad collnm vei alias quoquo modo,<br />

duos solval denarios arnnidensos vel unuin inor-<br />

lanensem pro mensina


|A.R.î\°-t28.1<br />

ROLES<br />

(luni (Ippiitnlus fiieril hona liili". Dicimus eciani,<br />

ordinamus ac ecianti arbitramur super piedictis<br />

ijnod qnicnmque honio vel femina prpdictnrum<br />

caslniriini, vilianim ali|iie locoriini, sal ad portaii-<br />

diiiii in Ageiiesium, ubieuinqiie vel undecuiiKine<br />

illiid iwepnrit, emorit vel linbuerit, aliiinde lamen<br />

(juani il salino Ageniii, nocpssai'io ciim diclo sale<br />

transire babeal per ali(|ucm de locis, per quein<br />

lamen nialnerit, supeiins expressalis, videlicel per<br />

[.anssinlia, vel Cabiniis, seii l'elrain Crescenleni,<br />

vel Losppyros, seu Montein Rcfjaleni; et si aliquem<br />

ve! ali


122<br />

Ad liée nos, iVlius {iryimiiifli. jiulex el procii-<br />

ralor nredictus, arliiliiuiii .<br />

oïdinacioiiPiii el diclnni<br />

reverendi palris:, predicli doinini episcopi, de con-<br />

siiin et nssi'usu nnliilis viri Steplinni Ferrioli el dis-<br />

creli viri magistii Stei)haiii de V\ln, receptoiis red-<br />

diliiiiiii pr'edicli dotiiini régis in Agenesio. qui<br />

présentes eranl ihideni, auetorilale. vice et noniine<br />

prrdicii doniini Johannis de (ireilliaco ae eciani<br />

doniini noslii régis, landanuis. nmologaniiis ae<br />

eciani approbamns, et sigillnin nosli-nm una curu<br />

siHIlis prediclornin doniini episeopi ei sindici, Sle-<br />

pliani Ferrioli el didi rereploris, nobilisviri Guil-<br />

lelnii lievninndi


(A. R. .r-.a8i]<br />

cpioil preseus coraproinissuni duret usqiit^ ad iIl^lims<br />

fpstuin INalalis Doiiiiiii, et ([uod do prcsenli com-<br />

|iniiuisso fiant duo piiblica instrumenta ejnsdeni<br />

tenons, quorum defcnsor doniiai rejjis prediclus<br />

lia[>i-bit ununi et diclns sindicus aliud; (|ui quidiiii<br />

siiidicus proniisit et débet facere ralilicare istud<br />

eoijiproniis^utn ab boniinibus dictoi'uni locoruin,<br />

funi siqxT boc fueril requisitus. \cla l'iierunt' bec<br />

apud G[ajvanetnni", (bc \eneris posl fe»lMiii Om-<br />

iiidin Sunclonini, anno Duniini .m", ce". Ixx\°. \ in<br />

presencia et Icstimonio niajfislroriiin Ueymundi de<br />

l'errcria, Bcnianb l'abri, (iuillebni Mote, dotnino-<br />

runi (Juiliebiii de Pudenasio ' et Arnaldi de Uovin-<br />

bano', rnditum, l'etri de Nbirlorelo, et niei, Dulccti<br />

de (iosoniio, publie! nolarii in senesiallia Ajjen-<br />

nensi, (pii bec scripsi et in lonnani pidjbcain re-<br />

degi, et rnetiin apposui seqiieiis sifjnuin, régnante<br />

iloniino I^ , i ej^e Angbe, cl Ainaido, episcopo Ajjeii-<br />

nensi , supradictis.n<br />

Teuor vero procuraciouis seqnilnr in bnnc ino-<br />

dnin : trNovei'int mnversi présentes btleivis in-<br />

specluri ipiod nos, Jobannes de Greilliaco, miles,<br />

illustris domini rejfis Anglie, ducis Aquitaniiie,<br />

scnescaibis in ipso diicatu , lacimiis l'I constiliiinius<br />

procuralores nostros niaj|istrum l'etrum Iteinnuidi,<br />

judieem ordinarimn Ajfennenseni , et iHdcctnni,<br />

clericum etnotai'iinn uostruni in Ajfciiesio, et (jnem-<br />

lib^t eorum in solidum, ila quod non sil inelior<br />

condieio occiipanlis, in négocie compromissi quod<br />

vertitur coram leverendo pâtre domino A., epi-<br />

scopo Agennensi, inter nos, nonnne domini nostii<br />

preilicii, ex parte una, et procuralores villarnm de<br />

Coudoinio et aliarum que causani movebant super<br />

saiino contra dominum nostrum piediclum; dantes<br />

eisdem procuratoribus noslris (denariam poteslalem<br />

et spéciale mandatuin procedendi coram diclo do-<br />

iiiino episcopo in . tii.<br />

RÔLES GASCONS. 1-23<br />

;;aiuli, el alia laciendi que nos lacerenms si jire-<br />

sentes esseinns, raluin et firnuim habenles el per-<br />

peluo babiluri quicquid per ipsos vel eorum allenim<br />

actum fueril vel eciani procuratum. Kl lioc diclo<br />

domino episco|)o et qiiibusciimipie (pioruui inler-<br />

est signilicainus per ])resentes, sigillalas nostro si-<br />

gillo. Datuni Marmande, .xj. die Movembris, anno<br />

Domini .m°. cc°. Ixxx°.i<br />

Inspexinuis eciam lilteras Jobannis de Ureilli,<br />

^euescallinoslri iu ducal u Aqinlannie, in hecvcrba:<br />

irlniversis présentes lilteras iiispecturis, Jobannes<br />

de Gi'eilliaco, miles, illustris régis Anglie, diiris<br />

Aipiilainiie, senescalbis in ip.so ducalu, snluleni.<br />

Noveritis (piod. ciiiii (pieslio scu conlroversia fu ril<br />

inter nos, loco el nomine dicli domini nosiri, e\<br />

parle una. el sindicum consuUim, universitaliim '1<br />

linminiim villarnm de Condomio, de Nairiaco, de<br />

Medicino et aliarum plurium villarum et locoruni<br />

idlra (îaronnam conslilutorum, ex allera , suiieieo<br />

quod diclus sindicus dicebat (piod lnimines diito-<br />

rtmi castrorum, villarum alqiie lucorinn ]iiileranl<br />

portare, babere el emere ubicumque el vendere<br />

sal, undecumque el ubicum(|ne vellenl iilud. infra<br />

lamen cerlos limites; uo-; veto dicebanuis, nomine<br />

prcdicti domini nostri, rontrarium, scilieet (]U(jd<br />

boulines predit'lorum castrorum, villirum alquc<br />

locoruni de salino de Agcnno dmiilaxal, et non<br />

aliunde, debebanl sal reci[)ere et babere; et super<br />

questione el conlroversia bujusmodi per nos, ex<br />

parle una, et sindicum seu procuralori'ni niajoris<br />

partis castrorum, villarum alijue locoruni j)ii'dic-<br />

lorum, ex altéra, in reverendum pali'eni dominnni<br />

Vrnalduni. Dei gracia episcopuin Ageunensem,<br />

lueril coinpromissum. iilenupie dominus episcopiis<br />

proiiuncia\eiildicluiii suiim, et ijisius [irominciacio<br />

seu ordinacio per diclum sindicum el per discre-<br />

tum virum, dominum Pi Irum lieymundi, judieem<br />

ordiiiarium Ajfennenseni, procuralorein nosiriim.<br />

dicli domini nosiri ri noslro nomine, omologala<br />

lueril ac eciam a|(|)robala . pi oui in lilleris iiide coii-<br />

fectis dicli domini e|)iscopi el alioruin plurium [iro-<br />

i)orum virorum sigillis sijfillalis plenius conlinelur,<br />

nos predictam pronunciacionem et ordiiiacinni'in,<br />

dicli domini nostri el nostro nomine, laudamiis,<br />

omologanius ac eciani approbamus. El ad ipsam m-<br />

i6.


124<br />

dinacioncm e( j*rommfi;icii)iieni i|isiiis(|iii' observa-<br />

ciouem ailinillinuis et adniilli voluinus et inandanius<br />

lioniines de Podonasio', de Fendis ', deLigardis', de<br />

Gazao Podio', del Voipilloii', qui una eiim aliis su-<br />

pradictis similem questionern ac causam lialjueraiit<br />

et habebant, necnon bomines de Spienxs', de IJe-<br />

daissano ', de Nazarel*, et de Podio Fortis Acus ",<br />

([ui eaudem questionern ex eadem causa poteraiit<br />

siiscitare, licet causam super hoc cum aliis non m -<br />

vissent, ut sic in premissis onines preiHcti ejusdini<br />

condicionis ac prestacionis existant. In (juoruin les-<br />

tinioniuni nos, dictus senescalius, sigfiilum noslriiin<br />

presentibus duxinuis a|)ponendani. Daliiin Aoonni,<br />

die sabbati anle festum beali Grp^i'orii. aniio Dti-<br />

raini .m". cc°. Ixxx" '". i<br />

Eapropter nos , rex predicttis, pio nobis et siicces-<br />

soribus nosiris dictuni arliitriuiu , et ordiiiacioneni<br />


[A. K.iv-i->8il<br />

a|ifrle in lUrocjue negocio in scrijttis sub sigillo<br />

vestio et illius |)(!r qucm iieiit ini|aisicioiies seu<br />

aprisie predicte noLis niittalis, sine mon; ilis[)en-<br />

(lio, et lias litteras fideliler interelusas. Daluni apuil<br />

Westmonasteriiiiu , .xxiiij. die Maii.<br />

457. Pro Johanna de Marchia. — l{e\ senescailo<br />

suo in oodein duratu vel ejus locum tonenli in |)ar-<br />

libus Bui'dejjalensi et Vasaten^i, vel alibi, saluteni.<br />

Mandatnus vobis (piatinus Joliannain de Marcbia,<br />

karissimani ucptem nostram, rastris et iocis m-<br />

rébus aliis sii)i pro dote sua seu dolalicio per Ber-<br />

iini'iluiu Ksii, «loiniccllurn, viruin ejus qui luit',<br />

relictis seu assignatis, prout ad nos perlinet et<br />

peitini're polesl, facialis jjaudeiv, predicta lan-<br />

quarn nostia ab onuii injuria et violenciis ac gra-<br />

vantiuibus indebitis dcfendentes. Datimi ut supia.<br />

MEMini. ().<br />

'l58. Pro Amiineo de Luheiiij. — l\ex senescailo<br />

suo in codeiu diicatu, et omnibus aliis présentes<br />

litteras inspecturis, salulem. Super eo quod Ama-<br />

neus de Lobcny '. doniicellus, dicebat ipioil , runi in<br />

terra sua quani tenct de nobis inuiediale in rcoduni<br />

in prepositura et justiciatu nostro de Régula, vellet<br />

conslrueredomuni seu iiianeriuni pro sua mansione<br />

et sine niagno et indebito fortalicio, et per vos, se-<br />

nescalluni nostruni , et ex parte vestra dieebat super<br />

hoc indebile iin|)ediri , ordinavinius quod per de-<br />

pulandos a nobis locus adeatur in ([uo dictuiu o|)us<br />

incepil, et si-iatiu- cujusuiodi foilaliciuni vellcl ibi<br />

facere, et si quod et quale prejudicium nobis vel<br />

aliis nuiic aut futuris temporibus posset itnniinere<br />

exinde, et de aliis cirruriistanciis; et de boc quod<br />

invenietur, nobis veritas referatiu-. Kt intérim coii-<br />

cessimus eideni Amaneo quod douuun ligneam<br />

' lioniaid<br />

Ezy, Dis il'Ariianieu VI d'Alhrel; il fit son tcsla-<br />

nient le a:! décembre ij8o (P. Anselme, t. VI. p. ao8). \,c<br />

V. Anselme se trompe quand il dit qu'il épousa Jeanne de<br />

Lu9i|;iiun tvcuvc de Pierre de Joinvillcnj au contraire, elle<br />

épousa Pi.'rre après Bernard (Delaborde, les seigneurs de<br />

JoinvUle. p. umG); clic était sœur de Guyard, comte de la<br />

Marche.<br />

Peiit-t'Ire Loubens {Gironde, arr. et c. la lïeole).<br />

ROLES GASCONS. 1:2 5<br />

ereclani ouni suis appetidiciis, (Hi;mliMU perlinet ail<br />

clausurain de terra, vel de lijf nis et , ad cooperlurmn<br />

de tegula ', et ;;d alia opéra iuleriora, possil perli-<br />

eero, sine omni clausura alia, pali[s] et ingenio el<br />

ponte lovadicio^ et augmiiulacione fossalonnu el<br />

aliis operibus magni fortalicii, mandantes vobis el<br />

omnibus aliis gentibus nostris per présentes quod<br />

contra ordinacioneni et concessionem linjusmodi<br />

non faciatis alicpiid, nec lieri permittatis contra<br />

Amaneum |)redictnm. Datum apnd VVestmouaste-<br />

riuni, .wvj. die Maii.<br />

/|59. Pro hominibns de Coiidomio. — Uex senes-<br />

cailo suo in eodeiu ducalu vel ejus locuiu tenenti,<br />

salulem. Mandamus vobis qualiiius hominibus ville<br />

de (londoniio consuetudines et liberlates suas, ([iii-<br />

bus liactenus pacilice et racionabililer usi sunt, ser-<br />

velis et faciatis servari. Uatum ul supra.<br />

/|60. De villa (le Leijburiia fortijicmidd . —<br />

, .<br />

Uex<br />

eidem senescailo \ couslabiilario lîui'degale el<br />

oiimibns aliis ollicialilms ad ipios, etc., saluteni.<br />

Mandamus vobis cl vestruni cuiiibel ipiatinus lit-<br />

teras concessioiiis diiduni lacle per locum nostrum<br />

tenenles lune in Vasconia. pro villa nostra de Le\-<br />

burna claudenda et forlillcanda, secundum Ibr-<br />

mani in ipsis litteris eontenlam, teneatis et teneri<br />

faciatis; proviso qucd niajoi', jurali et biugen.ses<br />

dicte ville circa boc impendaiil de suo quod debenl<br />

et impenderi! promiserunl. Uatum ut su|)ra.<br />

'i6 1 . De barra coiicessa ad rcparuciouein potUis de<br />

Condomio. — Uex univcrsis présentes litteras, (;tc.<br />

salutem. Notum facinuis (|uod nos hominibus de<br />

Condomio concessinuis barram seu catbenam pro<br />

ponte dicte ville reparaudo, usque ad Ires annos<br />

levaudam in liiuic nioduiu ; videlicet a (|uiilil)el<br />

saumario onerato, unum deiiaiium nionele coi-<br />

rentis, et a quolibet boinine oneralo transeunte,<br />

unum obolum ejiisilem monele; proviso hoc (piod<br />

dicti homines de Condomio ad dictam rej)aracionem<br />

impendant «pied debent el consueverunt inipen-<br />

' Ms. Rejpila.<br />

^ Ms. lavadicio.<br />

' Après senescailo, le ms. ajoute :aluh'iii.


1ï>G<br />

(lere, l't (|iiiiil illiid (|ii(jd levaliiiii lueril jnelrxlu<br />

dicte liarre scu calhene aJ usus alios non conver-<br />

lanl. Datuni ut supra.<br />

'(62. Pro homiiiibiis casfri de Astaforti. — Kex<br />


A.». iv-taSil HOLKS G ASGOiNS. 127<br />

inslitucndi ad nos(ros reddiliis coUigendos ibidem,<br />

vnl .1(1 nnsirarii |)i'P|)osiUiram tonondani. iifc causas<br />

tangeiilrs nos vol diclain villain aiil Ijurgenscspjus-<br />

detn aiidiondi', nisiper rcsortuin ad i|)siussenescnlli<br />

vei ejiis iocutn teiiPtilis audiptiriain (jiieslio del'cra-<br />

Itir, set hec cl oiiiiiia alla, que nos aiil villam nul<br />

btirgenses noslros tanjjent, dicli deriri disposirioni<br />

que non cédai in lesioneni nostrormn jnriuni. re-<br />

linqnanlni'. El nos eidcrn proniotnri et delensori.<br />

qnantiun ad premissa pcrtinct, ab omnibus pareri<br />

mandarniis per présentes quamdiu nobis placueril<br />

iluralnras. Datum ut s".<br />

ZiGfi. Pro Mailla de Lebreto. — Mandalum csl<br />

senescailo in ducalu Aqnitanie vel ejus locuni le-<br />

nenti in [)artibus Burdegaiensi et \ asatensi vel<br />

alibi, quod Malbam de Lebreto' castris et locis ac<br />

rébus aliis sibi pro dote sua seu dotnlicio per Aina-<br />

nevuiM de Lebrelo, virum ejus (pii fuit, relictis seu<br />

assignalis, prout ad regem pertinet et pertincre<br />

polesl ,<br />

facialis ifaudrre. piediclam [M.|, lanquam<br />

rejjeMi, ab otniii injuria et violenciis ac {fravami-<br />

nibus indcbitis defendentcs. Datum ut s'.<br />

'iG7. De comjiroiniiio facto /mper miilenrionihus<br />

et dixcordiis motLs inter episcopum Baimie , et inajorem<br />

centumtiue pares et totam commimitalem llaioiie. —<br />

In noniine Domini, amen. Quia niulte circninslancic<br />

t'arli atrocilatem liabent merilo milijjare, nos, Ed-<br />

wardus, Dei gracia rex Anglie, dominus liibernie et<br />

dux A([uilannie. a venerabili patie Domicio, eadeni<br />

gracia Baionensi episcopo '. ex parte nna . e( \<br />

majore, renlnmque paribns ac tota conuinu)itati'<br />

Baione, ex altéra, super conlencionibus. (pieslioni-<br />

bus et discordiis inler eos motis', in nos arbilrandi,<br />

' M<br />

9. andire.<br />

' Mattie, fille de Pierre de Bordeaux, veuve d'Am.iiiieu \ l<br />

d'Albret. fit sim tesUiineiit eu txXi I<br />

P. Auseline, t. VI,<br />

|i. '^08 , et <strong>Rôles</strong> irasonx. t. I , à \a Uible , au mot \maneuit df<br />

Lebreto ).<br />

* Dominique de M.nns.évêqne de Bayoune depuis i':»7(j<br />

IGall. chrisl., t. I. roi. i3i5). Cf. Balasque et Dulaurens,<br />

Études nir ISaijonne , t. II, p. i.Sti.<br />

* Le nom du ruaire do Bayonnc est on blanc. Celait Pierre<br />

Arnaud de Viele {Kiwlex mtr Baijonne . t. II. p. .^.^.I ).<br />

' Toute celte aiTaire est lonjjuement résumée et eoramentée<br />

,<br />

ordinandi, t'aciendi, dilliiiieiidi aile et bassi\ non<br />

servalo eciain |uris ordine, poleslale translata,<br />

prout in comproniisso super liiis facto |)leiiius con-<br />

linetur. ex bono et eipio aciis et processu diligenler<br />

exaiuiiiatis, priisalis uudiipie |)ersonaruru , rerutn<br />

et nejfociorum condicionilms iniiversis, arbilramur,<br />

dillinimu-i, slatuinuis, ordinamus, laudamus et di-<br />

ciniiis (|uod pro injuriis Deo, ecdesie et pre(liot


128 ROLES GASCONS. A. R.<br />

in liiiiusiiiodi cnllorlis alii|iiniKlo |i;iiiperes indebite<br />

pravandir, precipimiis quod snnespalliis nosler nut<br />

liallivus videat ne niniis oiierentur nec, pretextn is-<br />

tius pecnnio. cdiiecta inajoris pecuaie fiat. Voluinus<br />

cciani et precipimiis ut procnratores paitiuni aut<br />

pnrtes ipse coram nobis présentes hoc noslruni<br />

arbilrium, diffinicionem, statutum, ordinacionem,<br />

laiidum etdiclum stalim per suam scripturani erao-<br />

logent et acceptenl. lieservaraus itaque nobis spe-<br />

cialiter potestalem hoc nostruni arbitrium, diffini-<br />

cionem, staluluin.ordinacionemjaudum etdiclum<br />

corriffiMidi, dcclarandi et interprolandi ahas, semel<br />

an piuiies, prout nobis vidcbilur expedire. Et in<br />

hiis unmibiis resi^rvainus nobis regalem potestatem<br />

et dominicain emendas capiendi pro liiiilo nostro,<br />

cnni nobis plncuei'il, (jualcmis predicla deiicla nos-<br />

tram i-f'giani potestalem (iircnib^rint seu domini-<br />

cain. Nos vero Robertns, It^'i fjracin Batbonicnsis et<br />

Wcliensis e|iiscopns, a paitibns prediclis arijiter<br />

concorditer sitriiHlec clcctns, in hiis, si rpie sint<br />

ipie jnre rcfcgante non possunt cadere in jierso-<br />

nam domini legis, prout in forma conipromissi<br />

[)leniiis ciinlinclnr, scnlencias excommunicacionis<br />

et inliM-dicii in |)rodirtos majorera, cenlmu pares<br />

et communitalem predictam lalas, arbitrainur,<br />

ordinamus, diffinimus et dicimus per Jîaionensem<br />

rpiscopum revocandas, et petentes ab eodein abso-<br />

lucionis beneliciam ex dicta causa sine didicuhatis<br />

obstaciilo lore absolvendos. Datnm et actum iii pa-<br />

lacio nostro regali, tercio die Junii, anno Donn'ni<br />

.m". cc°. odogesimo primo. Et triplicantnr.<br />

/|G8. Pro Gtiidone de Lcziimco. — Rox ooLiiibus<br />

ad quos, etc., sakilem. Scialis (piod concessiinus<br />

dilccto avuncnlo noslro, Gnidoni de Lezioiaco, ma-<br />

nerlum nosirunideChaurapaigno' cum [icrlinmciis,<br />

quod est in episco|)alii \anctoniensi, haijendnm et<br />

lonondum cnm omnibns nd manerium ilkid s[)ec-<br />

tanlibus ad lolam vit.im ijisius Gnidonis; ita (piod<br />

posl decessum ejusdcm Guidoiiis dictnm nianerinm<br />

cum onniibns perlincnciis suis ad nos el lierodes<br />

noslros intègre rcverlaUn-. In cujus , etc. , T. R. apud<br />

Westmonasterinm, .viij. (be Junii.<br />

' Champagne<br />

(Gli.nrcnlf'-liilcrienre , .irr. Maronnes, c.<br />

Saiiit-A(;nanl).<br />

Rt mandatuni est Johanni de Greilly, senescallo<br />

^asconie, quod eidem Guidimi manerium ilUid li-<br />

beret, babeuduni in forma predicta. T. ni s°.<br />

469. De pectinia constnbulurio Burdegale persnl-<br />

venda. — Rex executoribns Aymerici Sicardi. biu-<br />

gensis de Sancto Eniiiiano, salutem. Gum, sicut<br />

inteileximus, dictus Aimericus nobis teneretur in<br />

septingentis quinqnaginta Hbris bnrdegalensium<br />

et de ip.sa pecunia mandaverit in sua uUinia vo-<br />

luntate nobis satisfieri, mandamus vobis quati-<br />

mis dictani sunnnain jiecunie constabulario noslro<br />

Burdegale vel ejus mandato, nostro nomine, per-<br />

soivalis; et nos de eo quod eidem soiveritis in bac<br />

parte vos, heredes, ac bona dicti Aimerici absol-<br />

vimus et imperpetuum quielamus. In cujus, etc.<br />

T. ut S-.<br />

470. Pro Ilulierto de Rmtigacio el nliis in breri.<br />

— Edwardus, Dei gracia , etc. Noium facimus uni-<br />

vcrsis ad quos jiresentes lillere jiervenerint quod<br />

concessinuis Huborlo de Rnstigacio', Guillelmo el<br />

Jacobo de Velnla, fratrilms, el sociis eorum de<br />

Placencia", quod possint salvoet securc ubicumque<br />

per terras et potestales nostras el subditorum nos-<br />

troruni ire et redire ac morari, et suas mercandi-<br />

sas excercere, faciendo el persolvendo débita con-<br />

sueta. In cujus, etc. T. nt s'.<br />

471. Pro Garciano de Angulis et uliis in breei.<br />

— Rex sene.scallo suo in eodem ducalu vei ejus locum<br />

tenenti in partii)us Rurdegalcnsi et Vasatensi,<br />

saintem. Mandamus voiiis qnalinus Garciam de<br />

Angulis', militem , et ejus niatrem, ac Reniundiuu<br />

(Juillelmi île Lados '<br />

in iiiis que advocanl se tenere<br />

a nobis nominalim apud Lados et peilinencias, ma-<br />

' Sur la Société des Rustifjazzi fie Plaisance, voir Piton.<br />

ïj^s Lombards en France, \i. 8o. Paf;os if)7 et 9o3, on y voit<br />

mentionné nn "Oberlusde Hnstigaz" ,<br />

- Plaisance (Italie).<br />

à l'année 1299.<br />

^ Les Angles (Hautes-Pyrénées, arr. Argelès,c. Lourdes).<br />

La généalogie de la maison d'Angles est donnée, 1res incom-<br />

plète, pai' Davezac, Etudes sur le Bi^jorre, t. 11, p. 'i3.<br />

* L-idos (Gironde, arr. liazas, c. Anros). Voir \rchires<br />

liistor. de la Gironde, l. lit, p. 3y.<br />

,


[A.R.iv"-i28i]<br />

nuleneatis,


130 HOI-KS (;ASGO^S. lA.H. i\"-i->8il<br />

Hi'iimiiidiis (le Mirallci lecil so pieposituni piiorjs<br />

(le li(>;;iilii d iioriiine ij)siiH [iriniis in ipsa villa de<br />

liegtiia, piolexiii doniinii, ([uedain exicrcuit el dii'-<br />

liis |)rior mine o\c rcet, in prejudiciuni jurisdiclio-<br />

nis el doniinii quod ad nos in ipsa villa nianifeslc<br />

noscitur perlincre , vocatis ad hoc Rainiundo de<br />

Pinibus pio nobis et dicto Rainuuido de Mirallo et<br />

aliis qui fiierint cvocandi, secunduin articules ex<br />

parle dicti Rainuindi de l'inibus vohis tradendos,<br />

inqiiiratis diligonlcr ci lidcliter \('ril;item . (>t (puid<br />

inveneritis nobis niillali^. imn inrn pn-sontiliiis. stdi<br />

vestris sigiiiis inclusuni. Va nos iii.iiiil.iiiins pcr |irr-<br />

senl(^s nt nli omiiiinis parc.itiir \ol)is, (jnantnni<br />

perlini't .id |irPMiiss;i. Dnluiii apiid Westnionaste-<br />

ridrii . .\ ii|. die Jiiiiii.<br />

'|77. Pro Gui/lr/iiio Arimlili cl iiiiilmsilinii allia ci-<br />

riliiis lliuoiie.—Ivin ardus, etc. , etdiix A(pLilaunic.<br />

senc'seallo siio in codeni ducalu vel (^jus locurn te-<br />

nenli in districtu cin'ie Sancii Scvcri '. salutrni.<br />

(uini (lilecliis ol lidnjis nostcr Nucas de Tanv, lune<br />

sciicscalliis iKisler in Vasconia, conc(^ssprit. auctori-<br />

lalc noslra el Honiin(i, GnilN^hno Arnaldi de Sali-<br />

bayliik.^ et (piibusdani aliis civiluis Baione (piasdani<br />

placeas, basas, solos sive loca in ieoduni inmedia-<br />

tum sive in eTn[iliiteosim , et quandam nassain sive<br />

paxei'iani in lluiiiine de l' Adoi-, lenenda de nobis<br />

sub cerla Iniiiia, el major, jnrati et cenlniii pares<br />

et (piidain abi de civibus nostris 15 lione se o|)po-<br />

suissenl el ali(pia iiii[ie(liiiirnla preslitissenl in-<br />

debite. ut dieebalui-, m- nos iiianila\issenuis dictnni<br />

(iniilelnunu Arnaldi el alios, secuiidiiin proposilinn<br />

cai'larinu nosiraruui , ni sibi ('(incessis rMannleneri<br />

doiiec aiidixisseuius luunirnenla \el jura civinni<br />

nostroruni |ireilicloruin se (ip|iiiuencinin , per (pie<br />

abud l'acire nio\e[i'('|iMur. (|iioil ' ad<br />

prcseus parlea-<br />

iiienluiM nnslrunidilleiri manda viiuus. ciiistilulisiii<br />

ipso parliamcnld noslrcroraiii nobis dicloduilleimo<br />

\riialdi. t'\ im;i parle, elniajore el piocuraldribiis<br />

jnralorum et centnm parinm pro se et connnunilate<br />

(liile ville lîaiiine, ex allera . visis privilejfiornui<br />

suoium lranscii|ilis (pii' exiiilmei-iinl iii judirio ro-<br />

' Ms.<br />

Stnirli Sri frrilii.<br />

" Vdir |)liis li^iiil n' :;s'i<br />

' M.s. ijiu-.<br />

.<br />

' nianeria<br />

\ ram<br />

imbis . auditis et intelleelis que una ])ars contra<br />

alleram de jure suo et inipcdinientis indebitis et<br />

inobedienciis factisab op[)oneutii)ussnpradiclis pro-<br />

ponere v(jluerunt. onniibus circinuspeclis, quia pei-<br />

verba privili^jj-ii eoruni in |)roprietate seu fundo<br />

terre luillum jus eis attribuitnr, et nos et predeces-<br />

sores nostri per nos et génies nosiras in seisina<br />

fuerinuis de proprietalibus terre, et expresse soluni<br />

sive fundus terre exripitur, predictas concessioues<br />

fadas dicto Guillelmo Arnaldi et aliis per senten-<br />

ciani nostrain dicimus et precipinius (îrmiter ' ob-<br />

servari, volentes (jnod, si aliqui ex nunc ansn<br />

tenierario ])resiunpserint, revocaverinl et rem ad<br />

statuni pristinum et [injdebituni perduxerini , adeo<br />

contra ipsos viiiliter piocedalis quod eoruni correc-<br />

lio et piMiicio aliis Iranseat in exemplum. Datuni<br />

ut ,s'.<br />

ME.MBH. 8.<br />

'|78. De honuigio Jordiiiii de Podin , etc. Ed-<br />

wardiis, Dei gracia, etc. ^otunl lacinins universis<br />

ipnxl Jordanus de l'odio'\ doinicelius, fecit nobis<br />

homagium ligium de suo manerio cuin pertinenciis<br />

vocato (le Brunhaco\ ac de terris et tenenientis el<br />

possessionibus aliis quas habet et habere débet in<br />

parrocliia de Marinliaco, el in parrocliia Sancti Vin-<br />

cencii, et in parrocliia de (Jorraco, et in pai'rochia<br />

Sancii fiendegarii, el in parrocliia Sancti Romani,<br />

diocesis Vasatensis<br />

', (pie oninia diclus .lordanus as-<br />

seruit (piod ipse el sui anlecessores teniierant in<br />

alodiuin libère, el ((iie recepit a nobis lenenda ex<br />

mine in Ieoduni imnedialinu euiii dicio liomagio cl<br />

niio pari cirotecariini nlbaruuL in iimiacione do-<br />

mini de aca[)te, et ciiiii aliis deveriis racione feodi<br />

debitis et consnetis, el (jue antea debebat elconsue-<br />

veral nobis el anleeessoribus nostris lacère, sicut<br />

alii teuentes allodia in diocesibus in qiiibus sunt<br />

et parocliie picdicte. I']| mis prediclum<br />

boinagiuiii cl alia rcrepimiis, jure mislio salvo el<br />

' Ici coimiifiice hi membu\n\ .s.<br />

' !,(<br />

1,1' l'ncU (Giroiidr. ;ut. lii Hi'*o!«' , r. SaiiMHtM-re).<br />

Bournai^, près ilii l'uch,<br />

' Ci'S cinq paroisses s'appellent aiijotiifriiiii M(îrignas<br />

.Saiiil-Vincent-dc-Pei'tignas , (joirac, Saint-Lq;ir, Sainl-Ho-<br />

maiii, loules localités situijes dans le ('ailloli dr* Sauveterre.<br />

.


[A. U. IX" -1^8 il RÔLES GASCONS. 131<br />

qiioliiii'l nliciKi, ila (jiind caprio linmajpi [iii'ilicli<br />

non cedat in |)i'('ju(liciuni juris allciius ciijus-<br />

ciinique; et in prediclis rcbiis sic receplis » nobis<br />

in feodum dictuni Jordanum el herodes l't suoces-<br />

sorcs suns ab onini vi et injuria por scnnsi-allnni<br />

nostium, ballivos cl alias jfonlps noslras, qni niiiic<br />

sunl vol pro Icmpore fueiinl, defendi pt>r [)rflSPritPs<br />

niandainns. T. li. apud Weslinonaslprinm . oclavo<br />

dio Jniiii.<br />

/i79. Pro liomiiiibus porlus (le lieiirritli. — lliw<br />

aicliicpiscopis, elr., salntoni. Inspcviniu'i i-artani<br />

([iiaiii Hojjerus de f^ejburna, quondani (jerens<br />

vices noslras in Vasconia, fecil boniinibus porlus de<br />

Heairidi! ' el de An{[leln' in lier verba :<br />

"Omnibus lam prosenlibus cpiaui i'uluris ailtpios<br />

pri'seules iitterc pervenerint, Hojjerus di' l.ev-<br />

bui-na, jfciens vices doniini Edwardi in N'ascouia,<br />

salnlcni in Domino. .Noveiilis (|uod nos, boniinuni<br />

j)ortns de Bearrid/. supplicacionibus inclinali, cnni<br />

eisdeni pro se et boniinibus d'.Anjjlel conveninins,<br />

viccetnuuiine dicii nosiri doniini ,iii liiinc inodijin :<br />

videlicelipiod eisdein liominibiis porlus de Itearrid/.<br />

et de Aiijfleto l'ilicredibus coruiii dediinnselconces-<br />

sinins liccnciain. vice dicii iioslri doniini, pisrniidi<br />

et capiendi ad opns ipsorum bnlenani. balcnnluni<br />

el cavelatum. sint niascnli vel leniinfeji; ila taiiien<br />

(piod [iro ipiolibel islornin pisciuni dicti boniiues<br />

de Beaii'idz el d"An{[lel et eoriiin ln'ii'des tenenlur<br />

darc el solvei'e dicto domino nostro et beredibus<br />

suis qnindecim libras inoilanoniin . solvendas el<br />

l'i'ddeiidas caslellaiio liaioiie (|ui|»i() li-inpoie fiiciit,<br />

ad opns dicii doniini noslii apud Maionaiii. inlVa<br />

quindenain |)i()\iiiiiiin post caprionem «licloniin<br />

|)iscinm.(jiinveneriinli'iiaiii nobi-;cuin , \ic('pri'dicti<br />

domini noslri, piefali li


132<br />

liuiillior ilriKilins lilil(l('jj;i|pilsis iikiiii'Ic cl lllliilil<br />

robam, sieiil uni de clciicis luistris, (jiius sibi ilo-<br />

lieiiiu-i, j)ioiit liqiiet ycv litlei'as raagisiri Ade de<br />

iNiirir. . diidiiin conslabularii iiosiri Burdegale, d<br />

aliiii'uiji ad coiiijiolurri ilicli niajjislri Poncii [icr \os<br />

aucloiitale nostra deputaloruiii, retenlis |)(>nes vos<br />

dictis litteris predicti niagislri Ade et alioruiii aii-<br />

diU)i-uin iircdictoruin sui coinpoti (juas iiispi'ximiis;<br />

et vobis allocabuiiUir in coiiipofo voslid. Daluiii<br />

ul s".<br />

/|8l. De Iracltiiidi) siiprr coiiipoxiciiiiic superfacto<br />

(jaturcensi. — Kex oiiinibus, etc. , saliilnii. Sciatis<br />

(|uod dedimus jHileslatom ddectis et (idebbus iius-<br />

tiis Johaniii de (iroilliaco et magistro Bonelto de<br />

Sanclii (Juinlino Iraclaiiili de ((iinijosicioiie cuiii<br />

assigiialis doiiiiiii régis FTraiicnriiiii super t'aclci<br />

Gaturceiisi, de ijiii) per diserelus viros ab ipso do-<br />

iniiio re|re et imbis cornimiMiler eleclos, seeiindiiiii<br />

l'oiMiaro picis mile (pioriilarii ml'i' clare iiieiiion'f<br />

Lodovvvcuiii, l'I'rancie lune, et lleiiriciiiii, palreni<br />

iiosirum, Auglie reges', lleri deiiebal iiiipiisicio,<br />

iieeiioii roniponeiidi, transigeudi el alliroiandi.<br />

priiiil iiliiilali iiostre iiiagls \ideiiiit expedire, ra-<br />

linri babilori el graluiii (jiiicquid per i|)sos Iracla-<br />

luiii, Iransacturn el allirinaliini l'nerit m preiiiissis,<br />

prcsentiliiis iisipie ad fesliiiii saiieti Micbaelis proxi-<br />

iiium dnraliiris. In cnjns, elc. T. I). apnd Wesliiio-<br />

nasleriiMii. .\\vii|. die Jiiiiii.<br />

'iKl'. l'ro Uillrl,,,,, ,lv Moule Heeelli. — lîex<br />

oninibiis, elc, sabileiii. Cnni iinper dederinius et<br />

eoncesserimns dilecto el lideii iioslro Willebiio de<br />

Monte lievelli lolani lerrani . jnra el oiniiia alia in-<br />

uiobiiia ciini pertinenciis suis in caslro de Ffalga-<br />

roliis'- et loco de Gelsac el alii)i, idiienmijue in ci-<br />

vilale Agenni et diocesi coiisliliil i , (pie l'iierinl vei<br />

' Allusion<br />

il na iirliclc du Irailc de l'iiris (i3 oct. iMJij) :<br />

"Il siM-a PiKinis en Ijonc lui et de plaiu , a nosliv raquesle,<br />

pai- prudes homes d'une part et d'autio a ce elluz , se ia terre<br />

que li cuens de l'oili.fs tient en Caorsin do par sa famé fn<br />

don roi d'Knj;leterre douée ou haillée aver l,i terre de Age-<br />

nois par niai-iage on par );a|;iere, en tôt ou partie, a sa suer,<br />

qui fu mère le conte Raynion de TLolose darreetiement mort ii<br />

{Layettes du Trésor ilrs chartes, I III, |i. /1S7).<br />

' Voir plus baut n" '120<br />

H 1. K S (i A S C iN S. [A . li. i v' - 1 a 8 1<br />

esse debnerinl Berlrandi de Ffalgariis. iiiililis de-<br />

funcli. bominnni ac feiidalaloriiiin snorum, nobis<br />

inciirsa occasione lioiiiicidii de (jiiillebiio Galsani,<br />

domicello, coniinissi , babeiida ad lolaiii vilain ipsiiis<br />

\ViHelnii. nos, eidem V\ iliebiio graeiain facei'e vo-<br />

leiites nlieiioreiu , dediinus el concessinius ei tolam<br />

lerrani, jura el oiniiia alia snpradida. babenda<br />

eidem Willeinio et lieredibus suis inipeipeluuin,<br />

salvo jure qiiulibel alieno. In cujiis, elc. T. ul s'.<br />

^80. De j/olcst(ite data rei'ikiuU iiwmrimeiila iito-<br />

billiiin, elc. — llex dileclo clerico suo, magislm<br />

Siepbano de La Flyte, receptori suo Ageiinensi, sa-<br />

hiteni. Vendendi, per visuin senescalii iioslri \ as-<br />

conie, vel conslabularii iioslri lUirdejjale, iiicni'ri-<br />

nienla inobiliuni et inmobiiinm tpie nobis in balliva<br />

veslra jain aceiderniit vel accident posinioduni, ipie<br />

iillra annnin el inensem in niannni iioslrain non<br />

possumnsfclinerc, vobis tenore presenciuin liberani<br />

concedinius lacullalein. (lelernni volunins (piod do-<br />

nios,iiiolen(lina,finiiael aliaedilieiaiioslra in balliva<br />

veslra ipie reparacione iiiili|;('nl ,<br />

per \isiiin diioinin<br />

proboriiiii el legalinni liiiiiiiniiiii jnrali>riuii , [ler<br />

seiiescallnin nosirum Vasconie vel coiislabnlariuni<br />

noslruin lUirdegale assigiiaudorum, reeniendelis el<br />

repaielis; el ciislus (|uos ad hoc posuerilis, in coin-<br />

polo vesiro vobis precipimns allocari. In cnjus,elc.<br />

T. li. nt s', l'er legeni el consiliuni.<br />

'l8'i. Piv mugklro Steplumo de La l'Jjjte. — llex<br />

senescallo suo in ducalu Aipiilanie cl conslabulario<br />

suo Bui'ilegale, el omnibus aliisad (pios, etc. ,salii-<br />

leiii. l'repler laiidabile lesliiiioniiiiii ipiod de dilcclo<br />

clerico noslio, magislroSlepbtnio de La Fl'yle, acce-<br />

pinius, concessinius eidem (juod ipse sil recejitor<br />

iio-ler in Ageoesid in Inrm;! tpia per dileclnm pn-<br />

Irunm el lidelem nosli'iiin, Willelnuim de \ aleiicia .<br />

dinn |)ro nobis l'iiil in parlibns ilbs, ad boe extilil<br />

assignalus, el vadia eidem jier dicluin palrniini<br />

propter lioc assignala in suo com|iolo, (jiiaiiidiu<br />

nobis placueril i|)suin noslruin esse receplorem ibi-<br />

dem, precipitnus allocari. Ft i[uia inagisler Ada de<br />

NorlT. , nuper conslabiilar'ius noster iliidcni, quein<br />

idem patrnus iiosler iid audiendum ipsiiis Slepliani<br />

conipotumassignaial,constabulariedimisil ollicioni.<br />

1


A.K.ix" laSil iU)Li:s (;Asco^s. \:v.]<br />

voliiiiius qiiod dicliis Stephojius, ciiiii coiisl;ibui;irio<br />

Biinlcgale ([iii pro Icinpore l'uerit, de otmiibus ifi-<br />

ci'|)tis suis et lihoracionibus liabeat coiiipuUire el<br />

illi laiitiiminodo respondere, iiisi forle aliud ordi-<br />

naiidiini dtixeriiiius in bac parle. Et idco vobis,<br />

sent'srallc et coiislabularius, mandanius «piod pre-<br />

dicta servari iacialis. ut superius est expi'fssuni, cl<br />

eidem tanquaiii retc|)ton uoslro Agciuieiisi in hiis<br />

(|u ad bujusmoili olliciuin [xM'tincul obcdiri. lu<br />

cujus,ftlc. T. I\. apud W ostmonaslenuni,.xxviij. dit"<br />

Juiiii. Pcr lejjcin et coiisiliuin.<br />

/iS."). De crtsf/'o de Tuniiiii Jticiciido. — lîcx di-<br />

Ipftd clerico suo, raajfislro Slepliano de La Flyte,<br />

rcri'plori suo Ajfeiuiensi . sahilcin. Vdbiunis et<br />

Mianduuuis


\u<br />

preiliiiis (|ue sufficerp dcboanl pro îjnroiilo nostrii<br />

pt vcstro, ipso judicalo iiiligon(er insppcto, ()osse.s-<br />

siniiPin oiiinium rerum de quibus sumiis tenenles,<br />

ipiî ilelibin'aiida psset dicto vicecomiti, si viveref,<br />

per judioatiiiii predirUim et declaracioiipm juiaio-<br />

riam dicti vicecomilis el aliarum personaruin nbla-<br />

taiii subscciitam d" coiitentis in judicato predicio,<br />

prefato Guillflmo Arcii deliberetis , salvo juin iios-<br />

lio, in pi'oprietale; et sciatis quod idem Willelnuis<br />

Arcii de liiis que nos sibi deliberari uiandanius, ut<br />

pif'dictiiin esl , l'erit nnliis bomagium et fidelitalem,<br />

e( nos illud recepimiis, saho jure iiostro et alterius;<br />

el ab ipso Willelino Ai-cii instniiiienla hajjealis re-<br />

cognicionis in rastio et thesauraria noslra l>iir-de-<br />

gale deliberaiida de rébus (juas sibi deliberaveri-<br />

tis. et siib (jiui l'orina ipsas l'es leiiet de noliis. In<br />

rnjns, elc. T. li. apud Wesinionasieriiiin, .\iij. die<br />

Julii.<br />

/iS;). Re\ dilerlo el lideli siio Johaniii de (ireilly,<br />

senescallo suo in dncnlii Aqnilanie, saliiteni. Man-<br />

dainus vobis quod, andila querela Willeiuii Arcii,<br />

niiiilis, de quibusdam terris el juribus in casiro et<br />

casleliania de liui'jj'o supra mare (|ue ad ipsum


lA.K. i\''-ia8il KOLKS GASCONS. 135<br />

lidos turonensiuni, priiis imle coucessis onerelur,<br />

absque ducenlis et viffiiili libiis luroiieiisiurn (|uas<br />

cornes Pelrafjonceiisis de eodeiii pedajjio exigit a<br />

nobis ', sicut per exlentam per dilectos et fidèle!;<br />

noslros (îvvitaiduiii de Kurgo et magislnim Adam<br />

de .Nord', accepimus; et nos, in ieci)in|)eiisacioueiii<br />

oneris ]»i-eriictaruiii (|uadrin{jentariiiii Iriginta et<br />

(piiiupie librariini , sexdecini solidonim et oclo de-<br />

iianoniiii liirotiensiiiin, concesseriniiis eidem inatri<br />

iioslre totani saliiiarii nostraiii Ageniiensem ruiii<br />

omnibus peiiinenciis suis, habeiulam et tenciidaiii<br />

ad lolain vilain suam et exerutorilm'; lestameoti sui<br />

posl morlem


136<br />

ROLES<br />

bularii) Iiiinie{|ale qui mine siiiii el |)ni teinpore<br />

fiieriiil , qiialinus de prpcliclis promissis dieto Poiieio<br />

eidi'in vcl suo niandalo salisfacient; el sibi alloca-<br />

hitui' in coinpoto suo. Et in lestiinoniuni premissa-<br />

luni nos, dicliis epis"opus, noslrum sigilluni pi'O<br />

nlnxjufi noslruni apjiendiuius presenlibus. Datuni<br />

Akistris', iPi'cio die in e\ilu Seplembris, anno Do-<br />

mini .m", ce". Iwviij".»<br />

(^uas ([nideni lilteras, quas pênes nos relinenuis,<br />

el in eis contenta rata liabontes et giala, \obis et<br />

vesirnm cuilibet niandanuis quod omnia in pic-<br />

diclis iiltrris contenla, sienl superius conlinenlni-,<br />

eideni Poneio li'neatis iirniiti'r et serveti-;. in rnjus<br />

rei lestimoniuni lias iitleras nostra-i lieri i'eciimis pa-<br />

tenles. Datuin apml Estuodc", primo die Angiisli,<br />

annri regiii iiostri iiono.<br />

'il''i. Qiirddui lillcra direda rcgi per hotiniic» ha-<br />

IkiiIc^ Icrrus el J'coiln iii Uoriio. — Domino suo pre<br />

cnnclis niortalibus diligendo, domino Edwaido,<br />

Dei gracia illnslri régi AiYglle, domino Hibernie el<br />

diici Aqnilannie, sui fidèles milites, doniicelli et<br />

librri liomines : Johannes de Greilliaco, Giiillelmus<br />

IJemardi dOriion '\ Amanevns de (lis, dominas de<br />

I5essanat\ Viviaiis de Saiiclo Martine', Arnoidns<br />

Amanevi de Canqielo ', inililes, Ainanevus de l^e-<br />

brelo", Giiillehiins d"Ossoa", Gawardus de Mola,<br />

Garcias Arnaldi, virecoines Vlariliuie<br />

", Ainanevus<br />

de Lesgor". Lombardns de Scolissa, Rolandns de<br />

Moyssac, Raymnndiis de Losinlian, l'rtnis Bcrnar-<br />

diis \rnaldi et Beimitiis de Monlanier, liaymundns<br />

' (liiitres<br />

^<br />

((iirouds, an', l.iliouniu).<br />

t];ipt\voo(i , oomlé d'Essev.<br />

Villi'n;i\e-d'Oi'iion, près Hordeanx. Sur la seifjneui'ic<br />

[)Iiis l;ird coudé d'Omoii, voif Baureiii, Var. horikl. , t. II.<br />

p. S'ill.<br />

' .Sans doute Bcssaii, dans la comiiiuno i\i.\ Civrac-oii-<br />

Médnr, (Gironde, arr. cl c. Lnsparrc). Voir Baiirein , Variélès<br />

bordvhisi'S, t. I. p. aGG.<br />

' Sans doule Sainl-\lai-liii -d'Oney (Landes, arr. el c.<br />

Monl-de-l\Iarsan).<br />

" liampel [ibid. ).<br />

l'ils cadet d'Anianii'U VI ( Lnchaire, Iticucil de (crics de<br />

raiteieii dhderle frasrnii , p. ^>)).<br />

" Onssc (Landes, orr. Moht-dc-.\Iarsan , c<br />

Mai'L'iunc, pays du di'|iailenii>nt des Laudes.<br />

" Lesgor (Laudes, -aiT. Saiut-Sevei', c. Tartas).<br />

.\rjusan\).<br />

,<br />

GASCONS. [\. R.iV-iaSi]<br />

.\inalili de Binhelas, Gnillelmus Fnrli d'Ornoy,<br />

Hngnelsde .\ovelliano', .Anianevus de Gis, (iarcias<br />

Arnaldi de Hoy, Arnaldiis de Montquer, domiceili<br />

Johannes Columbi, civis Bnrdegale', Agnes, nxor<br />

qnondum doniini Gawardi de Lugautenc \ militis<br />

defnncti, iiomine filii sui, et Petronilia ])eu Tev,<br />

lerras et l'eoda in Borno* habentes, se ijisos ad<br />

ejusdem perpetuum obsequiuiu el debitnm faiiui-<br />

lalum. Domiiiarionem vestram lenere voluiiuis [iro<br />

constanli quod nnllalenus nobis placel ut allain jus-<br />

liciam terraruni noslrarnm preiliclariim . ipie ad<br />

vos et jirogenilores vestros peiiincl ab antiipio, in<br />

Arnaidnm Rayniniidi de Solerio vel ali(pipm alinni<br />

maxime ignobilcm transf'eralis vel aiiiriatis de manu<br />

vestra : rnm eniiii lerras easdeni el l'enda leneamus<br />

(h vobis in feudnni, non immerilo nos gravarel , si<br />

vobis et veslris super feodo, et alii vel aliis super<br />

alto jusliciahi terraruni noslrarnm lialierenuis pa-<br />

rère. Unde sup|)licanius excellencie veslre ne in<br />

veslruin et nostrum prejudicium aliquem super pre-<br />

inissis velilis ex nunc audire, aut nos per interro-<br />

gaciones varias inl'estare. Nnnquara enim jireniissa<br />

proponinuis sustinere, nisi id faceremus, quod ali-<br />

sit, coacli a vobis; et, ut vobis appareal liquide de<br />

voluntate iiosira predicla, |)resenles doininacioni<br />

veslre millimiis sigillalas noslris sigillis, l'I , cnm<br />

omnes iKin liabeamns sigilla. sigillé arcliipresbileri<br />

de Roriio iilininr in liac parle. Datum prima die<br />

\laii, anno Doniini .m", ce", oclogesimo priniii.<br />

Et meinoranilnm quod isia lillera Iradila liiit<br />

l'elro Lassa\lli, jireposilo de Plerbel'averia '<br />

, ,<br />

ri de<br />

Dorno, tradenda lieyninndo de iMyrayl, conslabu-<br />

lario Hnrdegale , iiiler alias carias régis cuslodienda<br />

ila ([iioil régi inde respondeal ad mamlatum régis.<br />

V,)5. Pin Pelro \ss(i!h". — liex oinnibiis ad<br />

i|Uos, etc., salnlcm. iNovcnlis ipiod pni boiio id<br />

' Noaillau<br />

((iii'onde, arr. Bazas, c. ViUandraiit).<br />

- .lean ('olon , fils de Gaillard {Archhes historiques de ht<br />

(lironde, I. V, p. ;i3â).<br />

•^<br />

\Is. Lngantent. In Gailîardus de Ln


[A.R.i\°-i28i]<br />

lauilnbili sonicio quod dilectus et fidelis nostcr<br />

l'ctrus Assalli de l'ndcnzak ' nohis iiiipfindil, foii-<br />

cediiiius jiro nobis et hcrcdibus nostris, (inantiiin<br />

in nobis est, eidein Peiro, pro se et beredibiis et<br />

successoribiis suis recipienli, qiiod possit con-<br />

struere et lacère cniislnii ad opiis suum, in sta-<br />

{[no iiostro Miiiiisaiii' vel extra ipsum slag-num,<br />

ubi magis sibi viderit expedire, in terra nostra,<br />

inler dirluni slagninu et mare, unuin inolendiniini<br />

ciun loi rolis (juol voiiieril, et omnibus jinibiis<br />

et pertiiienciis in receptione aipie el decursu , in<br />

domo et aliis ad dictnni niolendiniitii nocessariis et<br />

nlilibiis, babenibini et len('n(bnii a nobis et bere-<br />

dibiis nosiris in einpbiti'siin iinne


138 ROLES GASCONS.<br />

suoium [irncuratoruni iiiter cetera propter hoc ad<br />

nos iii Aii!;lin Iransmissoruiii, qui Liu-gensiimi et<br />

conimuiiie dicte ville majoreiu paiteni l'aciebant, et<br />

ad quos et ad alios biirgenses ipsiiis loci qui omnes,<br />

valde paucis exceptis, iu hoc concordabaut, majo-<br />

rin et jus oHgendi majorem in villa predicta Sancli<br />

Eniiliani pertinebat, ut ilicehant, recepimus et re-<br />

cipiinus a;l manum uoslrain ])rodictam majoriam<br />

cum suis pertineuciis, consuotudinilnis, libeilalibus<br />

et foris eoruiii aliis iu suo robore debito perinau-<br />

snris; et pisdeui concessimus et coucethiiuis in iiui-<br />

joreni dileclum et lidcleiu noslrum Pdruni Fer-<br />

randi, militem, a doniinica post instaiis l'estum<br />

sancti Laurcncii usijue ad annum, mandantes<br />

omnMjiis hurgensibus et communie piedicle et aliis<br />

([uoruni intercst, ut dicto Peiro Feriandi, milili,<br />

(juantuiii ad ofliciuni majorie predicte pertinet,<br />

sicut inajori suo pai'i'ant et intendant, el , |)rcdicto<br />

anno complelo , aliuiii majorem qui non erit de dicta<br />

villa nec de territorio de hiterdordonia , consimihter<br />

oisdem daimnus et sic deinceps annis singulis ia-<br />

ciemus. In ciijus, etc. Datuni ut s°.<br />

i99. Pio magisiro Poiwio Amali et aliis in brcvi.<br />

— Piex omnibus ad quos, etc. Noveritis cpiod ad<br />

concedendnm, modo et forma debitis, pro domibiis<br />

et ahis editîciis faciendis in antefossatis et aliis<br />

locis vacuis (jua ex concessione nobis fjicta vel fa-<br />

cienda per (juoscum(pu' vei alio modo liabemus et<br />

habere


[A. i-j8i RÔLES GASCONS. 139<br />

bilitcr ostendere poterit coraiii cis. T. H. ;nuid Fl'n-<br />

binge', .iij. «lie Augusli.<br />

[ BilTé] Vacal quia nliler in cediita peiideiiti. Rcs-<br />

jnce ccdutnm peiitlenletn.<br />

502. [In CEDiLA.] Edwardus, Dei gracia rex An-<br />

glie, dominiis Ilihcrnie et diix Acjuilanio, consla-<br />

bulario siio Burdi'galo, snhilcm. Mandaniiis vobis<br />

quod dilpolo et fidftii iiosiro Jidianni de Gioilliaro,<br />

senpscallo iii ducatu Aquilanic, in coiii]ioto siio duo<br />

inilia trescenlas scxaginta et sex lil)ras, sex soli-<br />

des pt sp[)("m doiuirios Imrdpgalpiisos pro divprsis<br />

misis et ex])eiisis ac doiiis ppr ipsiiin in advenln<br />

reguin Francie cl Caslpllc in Vasconia niipcr faclis,<br />

prout idem spnpscaliiis misas et pxponsas ac donn<br />

illa in codem ad\cutu nobis ostendidit {aie), ])er<br />

parliculas noniine noslro fecisse, allocptis. Et nos<br />

prpdiclani ppciiiiip sunimatn vobis in poiiipoto ves-<br />

tro laciemus aliocari. Teste nie ipso apnd Fol)enge,<br />

tercio die Augusli, anno regni nostri nono.<br />

503. l'io l'oncio Aiimli , clerico. — Hpx consta-<br />

bnlai'io su» Huniegale, salutcm. Manrlanius vobis<br />

quod, viso compote (juod dilectus pI lidciis noslcr<br />

Poncius Aniali, elerieus, vobis seu dpputatisa vobis<br />

reddidil, ab eo tcmporc et citra de ijuo non com-<br />

pulavit, de suis cxpensis diurnis usqucnd dieni pre-<br />

senlacionis presenciuni, compotnni dicli Poncii au-<br />

dialis, et de px|)ensis qiias inveneritis eum lecisse<br />

sequendo Jobannem de (Jreilly, mililem, senescal-<br />

lum nosirum in diclo (hicatu, posl quandam con-<br />

lenciiinpm que intcr eos extilil , vel exislendo post-<br />

niodum in Vasconia, vei ad nos veniendo, morando<br />

aul redeundo, iipcnon de arreragiis sui i'endi et aliis<br />

sibi proniissis, secundnm tenorera litteranim nos-<br />

irum iocum tenencium lune in Vasconia, satisfa-<br />

eialis indilate; et vobis in conqioto veslro alioca-<br />

buntur. Dalum ut s*.<br />

50 'i. Hex omnibus, etc., saluleni. Scialis quod,<br />

si Josse, liiius quoudam Cressentis, Judei, solverit<br />

nobis seu conslabuiario nostro Burdegale annnatini<br />

in festo .Nativilalis Domini duasmarcas argenli, et<br />

' Fobliliii;, conitù d'Essex.<br />

Léo, frater suus, consimililei' duas niarcas, et Sa-<br />

muel, filins Josse predicti, dimidiam marcani, et<br />

Aleinanda, soror eorumdem Josse et Leonis, aiiam<br />

dimidiam marcam, et omnes insinud, (piando a<br />

conslabuiario noslro Burdegale fuerinl requisili<br />

centum libras burdegalensis nionete, [)redictos Ju-<br />

deos absolvimiis, (piaiitnm in noliis est, ab omni<br />

lailia et exactione alia (pwun ab cis' possemus<br />

percipere el iiabcre. dum apud Lcctoram suum<br />

donnciliimi babuerint et ibi residerint, mandantes<br />

per présentes senescallo nostro in dielo dnraln el<br />

constai>ulario nostro Burdegale, et aliis minislris<br />

nostris qui suiil et pro tcnq)ore fuerint, ut nichil<br />

amplius a predictis Judeis lèvent aut exiganl facicndo<br />

predicta. Dalum iit s*.<br />

[Bilïé] Vacul quia aliter i/i/eriiis-.<br />

505. Pro Bcnediclo de Thnz/icio , judco. — Bex<br />

senescallo suo in ducatu Aquilanic el conslabuiario<br />

suo Burdegale rpù nunc sunt et pro leinpore fue-<br />

rint, salutem. Ex parle Renedicti de Tliozacio\ judei<br />

nostri Burdegale, nobis est inlimalum quod, licol<br />

ipse litteras noslras habeal ne amplius quani in ip-<br />

sis conlinclur possit exigi, nicbilonn'nus vos contra<br />

lenorem ipsannn lilleraruni eundem indebite mo-<br />

lestatis; (piare vobis mandanuis quod, si aliquid<br />

contra lenorem diclarum lilterarum indebilealtemp-<br />

lastis.illud in slalum debilum revocelis et revocari<br />

facialis. Datunt ul supra.<br />

500. Pro Wlllclmo de Moule Rerelli. — Manda-<br />

iLun est conslabuiario Burdegale quod in |)roximis<br />

i'uturis annis allocet Willelino ilc Monte Revelii,<br />

custiidi ballie (]Uê est iiiter duo maria, ia firma<br />

ejusdeni linliie, cenlum marras qiias rex ei conces-<br />

sil, tam [iro bono et laudabili servicio suo régi diu<br />

impeuso (juam pro e(juis régis per ipsnm divprsis<br />

vicibiis liberatis; et rex eas ia compolo suo l'aciel<br />

aliocari. T. R. apud Canluariam, .xij. dio Augusli.<br />

507. Pro Josse , Jilio quomlnin Cresseiilis , Judei,<br />

el nliis in brcoi. — Rex omnibus, etc., salutem.<br />

' Le<br />

ins. ajoule «on aianl possiwms.<br />

^ Voir plus loin n" 007.<br />

' Toiiîac (Lol,arr. Caliors, c. Piiy-l'livAque ).<br />

18.<br />

,


l/iO ROLES GASCONS. [A.R. iV'-iaSi]<br />

Sciatis (jund coacossimus Josse, filio quondam Gies-<br />

seulis, Jiiilei, et Leoni, fratri ejus, Samueli, Clio<br />

predicti Josse, et Alemande, sorori eorunidem Josse<br />

el Lconis, qiiod, cuin ipsi onines insiiiiui ad requi-<br />

sicionem coiistabularii iiostri Burdegale nobis sol-<br />

verint ceiilum libras burdegalensiiim, iiJern Judei,<br />

quanliim in nobis est, postca sint quieli ab onini<br />

lallia el exaellone qiiani ab eis percipere vel habere<br />

possenms, dununodo apud Lcctorain ' domicilium<br />

suuni babneiint et ijjideni fuerint résidentes, ila<br />

taiiien quod, a leinpore qiio predicfas cenliini libras<br />

nobis plenai'ie persoivei'int, iideni Judei qiiinque<br />

niarcas arjfenti nobis seu constabuiario nostro qui<br />

pro tempore fuerit annualim ad fesluiu Natalis Do-<br />

inini solvant : videiicet prediclus Jusse, duas mai-<br />

cas, Léo, duas niarcas, Samuel, dimidiani marcam<br />

et Alemanda, aiiam dimidiam marcam, mandantes<br />

per présentes senescallo nostro in eodem ducatu<br />

et constabuiario nostro Burdegale et aliis minis-<br />

tris nostris ibidem qui pro tempore fuerint, quod,<br />

cum prefati Judei predictas centum libras nobis<br />

solvennt, nicbil amplius lèvent aut exigant ab eis-<br />

dem, dum tamen iidem Judei predictas quinque<br />

niarcas nobis reddideriut annuatiiii, sicut predic-<br />

tuni est. la cujus, etc. Dalnm apud Ffobingc,<br />

.iii°. die Augusli. Duppiicantiu-.<br />

Et mandatura est senescallo in ducatu Aquitanie<br />

quod, cum prefali Judei predictas cenluni [niarcas]<br />

constabuiario pri'dicto vice régis [)lenarie pei-soive-<br />

rint, et de s(]liicione iiide facta per litteras testimo-<br />

niales ejusdem conslabuiarii sibi coiislilerit, tune<br />

ab eisdeni Juileis' predictas ijuincpie marcas régi<br />

animaliin reddentibus \ ut predittum est. iiiciiil<br />

amplius exigal.<br />

MEMBlî. ().<br />

508. Pro reg'ma Aiiglic, miilrc Rex<br />

dileclis el lidelibus suis Jobanni de Greilly, senes-<br />

callo suo Vasconie, vel Reymundo de Alirallo, con-<br />

stabuiario Burdegale, saluleiu. Quia vobinnis quod<br />

oclingente triginla et quinque libre slerlingorum,<br />

' Ms.<br />

Lfctiiriiuu.<br />

I.o ms. ajouLe litleras.<br />

' Ms . rcddcnd. , avec un siyiic U'abivvialiou.<br />

in quiljus lenenuir karissinie nialri noslre Alianore,<br />

regine Anglie, et que sibi assignate sunt racione<br />

dotalicii sui in eustuniis nostris Burdegale per novas<br />

convenciones inler nos et ipsam confectas in festo<br />

ajiostolorum Simonis et Judo proxinio future',<br />

juxla tenoreni lilterarum inter ipsam et nos inde<br />

confectarum, modis omnibus persolvantur, vobis<br />

mandaraus quod pecuniani prediclam oideni malri<br />

noslre vel ejus cerlo allcirnalo persolvalis ad ternii-<br />

num prediclum, sine ulleriori dilacione; et si pecu-<br />

niani illani eidem niatri noslre ad terminuni predic-<br />

lum non solverilis, tune allornalum ])refate ninlris<br />

nostre slalim post eundem terminuiiL costumas<br />

illas lenere, et omnes exitus earumdem jier visum<br />

altcrius veslrum de die in dieni percipere permit-<br />

lalis, douée eidem matri noslre de pecuuia predicta<br />

per recepeionem bujusmodi plene fuerit satisfac-<br />

tum; et hoc, sicut nos et honoreni nosirum dili-<br />

gilis, nullatenus oniitlatis. T. B. apud Wyndeso-<br />

l'am, .xij. die Septembris. Et sunt clause.<br />

509. Pro commuiiilitle judcoruin Vasconie. — Rex<br />

senescallo suo Vasconie et constabuiario suo Bur-<br />

degale, salutem. Ex parte comraunilatis judeorum<br />

nosirorum Vasconie nobis est ostcnsuni quod ipsi,<br />

ad proiuracionem et insligacionem qunrunidam<br />

eiiudorum suorLim .<br />

|)ri)pter modicas et levés occa-<br />

siones, per graves l'edempciones el intollerabiles<br />

l'aligantur et indebite pcrtractantur; nos igitur, no-<br />

leiiles eis injuriaii in bac jtarle, vobis mandamus<br />

quod, prefalosjudeos juste deducentes, ipsos siqier<br />

querelis quas de eis lieri contigerit faciatis pci' pro-<br />

bos et legitimos christiauos, piout justum fuerit,<br />

judicari. T. R. apud Lindhurst ", .iiij. die Octobris.<br />

510. Rex eidem, salutem. Ex parle comniuni-<br />

talis judeorum nosirorum Vasconie nobis est osten-<br />

suiu quod per varia et immensa talliagia ad que<br />

ipsi talliiti fuenuit temporibus retroactis, in tan-<br />

tum gravati existunt quod plures eorum, relictis<br />

domibus quas inbabitare consueverunt, ad alia loca<br />

extia potestateni noslram se diverterunt el, ubi<br />

' I.c 28 octobre.<br />

- Linilhurst, comlé de Soulihaunilo'i.


[A.R.ix"-i28i] RÔLES<br />

solebant esse quincjuaginta judei talliabiles, juin<br />

paiiri ivmanont qui leiii|iorilHis dcbitis poteriiit<br />

talliari; (juocirca vobis luaiulaimis quod |nefatos<br />

judeos per taliiagia hujusmodi inloUerabilia de ce-<br />

lero non gravctis, j)pr(|iiod niinienisjudeorum qui<br />

rémanent niinoretur. T. ut supra.<br />

511. Pro rcfflnn Anfflie,miitre re/rU '. —<br />

Rox se-<br />

ncscallo suo Agennensi vel ejus locuni tenenti, sa-<br />

lulem. Cum per iilteras noslras palentes pro iiobis<br />

et hercdibus nostris concessorinuis karissiine nia-<br />

tri nostre Alianore, reginc Anglic, pcdagiuni ville<br />

nostrc Mireinaude cuni passagio cinalli, nassis et<br />

parco nostro ejusdem ville, et omnibus juribus et<br />

pnrtinenciis suis, lial)onda et lenenda eidoin niatri<br />

nostre ad tolani vilain suam et executoribus tes-<br />

tamenti sui post morleni ejusdem matris nostre,<br />

libéra et ([uiola ab omnibus foodis, elemosinis et<br />

oneribiis (piibusciim(|iio, ipie de prediclis pedagio,<br />

passagio, nassis et parco exigi poterunt a quo-<br />

cumqtio, |)i() mille quadringeiitis et (piincjiiagiiita<br />

libris slcilingorum, diiiii'c iidem oxecutoros drcem<br />

mdia marcaruin inde, etdealiis (|ue conlincntur iu<br />

prediclis lilleris noslrispatenlilniseisinde coiifectis,<br />

levavorint ail cxecucionein lestameiiti predicti inde<br />

faciendam, et idem pedagium de elemosinis pro-<br />

genitorum iiostrorum, regiim Aiiglic, usque ad<br />

siimmam ([iiadringontarum triginta et quinijuc li-<br />

brarum , sexdecim solidorum et oelo denarioruiii<br />

tiironensiiim, videlirct do quadringenlis libris liiro-<br />

nensiumabbalisse FonlisEbrardi, |de] viginti libris<br />

arnaldeiisium, que valent sexdecim libras et tres-<br />

decim solidos cl quatuor denariostmonenses, bospi-<br />

lali l!ossido\allis,do viginli libris arnaldcnsium, que<br />

valent sexdecim libras tresdecim solidos et quatuor<br />

dcnarios turonenses, monialibus de Condomio, et<br />

de sexaginta solidis arnaidensium , que valent quiii-<br />

(piaginla solidos luronciisiuiii , prius indo concessis,<br />

oneretur, absque ducentis et viginti libris turonen-<br />

sium quas cornes Petragoricensis re-<br />

dicte pecunio quain prcdictus comes de prediclu<br />

pedagio recuperabil; el nos et heredes noslri pre-<br />

dicto matri nosire vel executoribus suis prediclis de<br />

toto residuo pecnnie predicte per predictuni comi-<br />

lem sic recuperate satisfacere tenebimiu' alibi per<br />

présentes. Et idco vobis mandamus quod eidem<br />

matri nostre vel cerlo procuralori suo de predicla<br />

salina cum omnibus perlinenciis suis plenam sai-<br />

sinam babero l'aciatis, habendam in forma pre-<br />

dicla. In cujus, etc. T. R. a])ud Wcstmonaslerium<br />

.xxix. die Octobris, anno nono.<br />

512. Rex universis presenles lilleras inspecturis<br />

vel audituris, salutem in Domino sempilmiani. No-<br />

.verilis nos, de assensu et \olunlate carissime malris<br />

, ,


U2 l'.ULES GASCONS. I.V.R.<br />

iiostro Alianoie, rep/ine Anglie, assignasse et con-<br />

stiluissc dileclos et liileles nostros mngistrum Adam<br />

de Norir. ,<br />

iiiagislrum Ravmundum de la FeiT[aiiaJ<br />

Rogei'imi de Ho, clericos nostros, et Petrum de<br />

Monte Rivelli, ad prtendiira el proseqiicndum , no-<br />

niine matris uostre predicle et nosli-o,actioneni,c]iie-<br />

rdam, racionem et deinandani qnas habeimis vel<br />

nlii[iio modo liaherc poterimus versus Willeiiuum<br />

RiiU'y, na|)er baliiviiin Xanctonie el preposilum in-<br />

sule Oleronis, Nicholauni de Passa Fyoles, Garena-<br />

riiun Morniun ' etWillelmuin Ausierii, nuper ser-<br />

vientes in Xnnclonia, etsubditos illornrn, et versus<br />

preposituni de llejors<br />

", Willelinuin de Gacliettis,<br />

Nicliolauni Maidurre, Johaunom de Fioribus, Elyani<br />

Chcsac, luiper preposilos iiisule Oleronis, et sub-<br />

dilos illoniMi, de raciociiiio, arreragiis, dc^bitis,<br />

bereditatibus et adquisilis illoruiu quibiiscuin(ju(^<br />

teinpore ollii-ii sui in lerl'is supiadiclis, \(ilentes cl<br />

niandanles qiiod corani predictis niagislro Adam,<br />

magistioReymiindo, Rogero di' Ho, cloi-icis nostris,<br />

et Peti'o, vel duobus ilioruni qui presi-nles lue-<br />

rint, de preinissis omuibus querclis '<br />

ad ]>rediclani<br />

iiialroni nostram et nos spectautibus respondeant<br />

et satisfaciant, tanquam ballivi el olliciales terra-<br />

ruin supradiclarum; danuis eciani piediclis niagis-<br />

tro Ade, niagistro Reyniundo, Rogero et Petro, et<br />

duobus iiloium qui presonlos esse poterunt, potcs-<br />

tatcm capiendi et seisiandi heredilates, onmia bona<br />

et adquisila prediclorum ballivorum, etdis])ouen


[A.r,. N"-i38i]<br />

(leiii Artialdi extitil supplicatum ut i|)siiin supi'i-<br />

(liilis (i;ictioriil)iis (Ifleudi al) cjusileni (iaillardi<br />

vinli'iiciis iiiaiulareriiiis; nos ilaiiue, ipsius sii|)-<br />

plicacionibus iiiclinali, voLis til ciiilibet veslruiii<br />

niaiiilatmis «[uotl, eundctii Ainaldiun piotojjpiiles<br />

et dclcndeiiles , non (nMinitlatis ipsuni per dictuin<br />

Gaillardiim vel aliuiii contra pacliones predictas in-<br />

debile inoleslari. Dalum apud Wcstuionastei-iuin,<br />

.xxiiij. dio .Novembris, anuo, etc., .x°. [liîSi].<br />

515. Pro precciilore cl aiiioiiicis ecclesie Bunle/ra-<br />

leiisis. — Hex eideni senescallo et niajori Burdc-<br />

gale, saluteni. Precenlorcm Biirdejjalensis ecclesie<br />

cl aiios canonicos ejusdeni (|iii dilectum clericuiii<br />

noslruni nia{[istmm Boraldtnn, arcliidiaconiini<br />

Miinlalilcnsein ', sibi, quantum in i|>sis extitil, in<br />

Burdejjalenseni archiepiscopuni elegerunt, habeiilcs<br />

et por nostros haberi volontés propensius conunen-<br />

dalos, vobis inandatnus (piod eosilein preccnluiein<br />

et canonicos , lioniiiies el bona ipsoruiii manute-<br />

nentcs, protc{|enles et defendenles, non perniiltatis<br />

ipsos in pei'sonis aul bonis a suis einulis vel aliis<br />

quibuscumque indebite niolestaii ; el si quiil eis<br />

lorislacluin lueiit, id laciatis siuedilacioue (pialibct<br />

eniendaii, ne iiileni piecentor et canonici e\ lioc ex<br />

(|uo lioneraii luorentur videanlur incoinnioduni re-<br />

|)ortare. Datuni ut s'.<br />

51(i. Pro lluffone de Monte Menardi. — Hex di-<br />

lecto sil)i tiiajjislro Stepliano de La l'fyle, receptori<br />

redilituuni suoruni Agcncsii, saluleni. Guni nos di-<br />

lecto el (ideli nostro Hujjoni de Monte Menardi,<br />

niiliti, bastidani nostrain de Villa Francliia^ duxe-<br />

riiuus conimittendani, ad vadia ([ue custos predicte<br />

bastide percipere consuevil, que de rcdditibus nos-<br />

li is Ajjenesii volumus liJjerari , vobis niandanuis ([ua-<br />

tinus predicla vadia, secnndum (piod sencscallus<br />

noster Vasconie ordinuverit et vobis pec litteras suas<br />

' Simon de Roclicchou.nrd , arclieviV|Up do Bordeaux , clant<br />

mort le ag août 1179, le siègo resta vacant pendant quatre<br />

ans; c'est dans cet intervalle que se place cotte tentative pour<br />

élire Bérand, archidiacre de Montant (diocèse d'Ajfcn), dont<br />

la G«//iVi christ, (t. II, col. 827) ne parle pas.<br />

' Villefranclie-du-Queyran (Lot-et-Garonne, arr. Nérac,<br />

f Casicijaloux).<br />

RÔLES GASCONS. 1/1:5<br />

[ a<br />

niaiidabit, eidein iniliti liberelis, una cuni aliis va-<br />

diis que racione bastide» Sancte Fidis '<br />

el de {jiMcia<br />

per nos sibi l'aria percipere consuevit; el eailein in<br />

compote vestro precipitnus allocari. T. ut s°.<br />

517. Pio VorUtnurio de Mundyrun '. —<br />

liex se-<br />

nescallo SUD Vasconie, salutem. Dileclo et lideli<br />

nostro Fortunaiio île Mundyrun^ volenles graciarn<br />

f'acere specialeni, eideni concodinius el licenciani<br />

dainus ut in manerio siio de Mundyrun quanidani<br />

doinuni possil construerocuin ibrialicio conipelenti :<br />

el ideo vobis niandaniiis (piod eundeni non inq)e-<br />

diatis nec inipcdiri perniiltatis (pioniiinis dictain<br />

dunuini ciun l'ortalicio in manerio [)rediclo possil<br />

consirucre, prout su|)crius est cxpressum, reci-<br />

pieiilesab ipsosecuritalcni idoneani pei-lilleras suas<br />

patentes vel per cartatu de cartulario ([uoil ])redic-<br />

luni fortaliriuni nobis, vel .seiiescallis iiosiris qui<br />

pro leinporo l'uerinl, liberabil, quoeienscuin(|iie el<br />

ipiandocuniijucrucritrequisilus. In cujus.etc. T. H.<br />

apud Weslinonasleriuni .<br />

.xxv.die Novenibris.<br />

518. De compolo balliforuiii Vasconie irci/iicndo.<br />

— Hex dileclo clerico suo nian;islro Stepliano de<br />

La Ffyte, receptori A(jenensi, sahileiii. Ciini di-<br />

Icctis el lidelibus noslris Ado de NorlF. , Jolianni<br />

de Fl'or


U'i ROLES GASCONS<br />

ijiiolilipl iiKinilato alio non obstanle, prediclo nia-<br />

g-istro Ade sine dilacione iiherelis, et eisdein Ade,<br />

Johanni et Guillelnio in omnibus que nd dictuni<br />

rompotum pertinent pareatis rt intendalis; nos<br />

eiiiiii cjiioad premissa eosdcni ponimus loco nostri.<br />

In cujus, etc. T. li. u! s\<br />

519. Rex Reymundo de Mirallo, constabulario<br />

liui'defrale, Guiilelnio de La Veille, et omnibus<br />

niiis i)allivis nostris in Vasconia, salulem. Cum<br />

dileclis et (ideliluis nnsliis mag-istris Ade de Norff.<br />

Johanni de Fforgelis , clericis , et Guillelmo Emei'ici<br />

i-ivi Burdegaie, per litteras nostcas niandaverlmus<br />

ut a \oliis de liiis rjuibus nobis teneniini de lolo<br />

tempore vestro, de redditibus et exilibus terre nos-<br />

tre Vasconie per vos reeeptis, eompotum a vobis<br />

reci|)iant et rereplum examinent et compleant di-<br />

ligenler, ac omnia arreraffia in quibus inveneriiit<br />

vos teneri , idem magister Adam a vobis recipiet<br />

in quadam summa ])ecnnie in qua tenemur eidem<br />

pro arreragiis eompoti sui dedueenda, vobis et<br />

cuilibet vestrum lirmiter injuiigentes precipiendo<br />

mandatnus qtiatinus, quam cilo per ipsos vei duos<br />

ipsorum requisiti fuerilis, reddatis eisdem eompo-<br />

tum vestrum de omnijjus supradictis, et arreragia<br />

in quibus vos teneri ronlijjerit, quolibet mandato<br />

alio non obstanle, jirediclo magistro Ade sine dila-<br />

cione liberelis, et eisdem Ade, Johanni et Guillelmo,<br />

in omnibus que ad diclum compolum pertinent,<br />

pareatis et intendalis. Nos enim quoad premissa<br />

eosdem poninuis loco nosiri. In ciijiis, etc. T. ut s".<br />

520. Rex dileclis clericis suis magisiro Ade de<br />

Noriï. et Johanni de Ffoi-gellis et Guillelmo l">me-<br />

ri[ci], civi lîurdegale, salulem. Mandamus vobis<br />

(piod, voratis coram vobis Reymundo de Mirallo,<br />

conslabulario liordegale, et Guillelmo de La Veille<br />

et aliis ballivis nosiris Vasconie, et Siephano de La<br />

Ffyle, reeeptore reddituuin nostrorum in Agenesio<br />

ab eodem Reymundo de Mirallo, de lenqiore (pio<br />

recepil constabulariam prcdictam Burdegale', et a<br />

predicto Guillelmo, de tempore (juo cuslumam nos-<br />

' C'est à partir (le laSi iiue Pairaond du Mirail est qua-<br />

lifié counélabli! de Bordeaux. Voir plus haut n' lih-j.<br />

,<br />

,<br />

[A.R. x'-iaSi]<br />

tram Burdegale dicitur récépissé, et ab aliis bal-<br />

livis Vasconie usque ad diem reeepcionis presencium<br />

lillerarum , et a Siephano prediclo , de tempore citra<br />

quo vobis, magistro Ade, coinpoluin suuni reddi-<br />

dit, scilicet a festo Omnium Sanctoruni, anno regni<br />

nosiri nono , uscjue ad idem festuni , anno revoluto<br />

recipialis conq)olum de onmibus reddilibus et aliis<br />

exilibus terraruni nostrarum Vasconie et Agenesii,<br />

et idem compolum diligenler examinelis et lidehter<br />

lerminetis, el oimna arreragia in ipiibus iidem<br />

(iuillelmus , Reymundus et Stephanus et alii ballivi<br />

qui conqjoluni suum minime reddiderunt nobis, in<br />

suo conqiolo tenebuntur, vobis, magisiro Ade, per<br />

eosdem Guillelmum, Reymiinduni et Slephanum<br />

el alios ballivos sine dilacione liberari preci|iinnis,<br />

usque ad suraniani octo niiliinn quadringenlariun<br />

sexaginta noveni librarura, dccem et novem solido-<br />

rum burdegalensis monete, in quibus vobis, magis-<br />

tro Ade predicto, tenenuu-, ut dicitur, de (inali com-<br />

poto vestro reddilo coram coraputatoribus vestris a<br />

venerabili pâtre R., Bathoniensi et Wellcnsi epi-<br />

scopo, et dilecto et Cdeli uostro Ottone de Grandi-<br />

sono, nostro noniine, deputatis. Et si predicla arre-<br />

ragia ad solucionem predictepccunienonsufficiant,<br />

volumus et lirmiter preci])iendo mandamus senes-<br />

callo noslro Vasconie ut, cum sibi conslileril per<br />

litteras patentes prediclorum receptorum conq)oti<br />

vestri prcdictam summam pecunie vobis ex fmali<br />

coiiq)oto vesiro esse debitam, idem senescallus per<br />

litteras sigillo curie nostre Vasconie sigillatas, vel<br />

aliter (pio commodius polerit, creditoribus quibus<br />

lenemini arl residuuni nos obliget el vos exinde<br />

quielari et liberari facial, ila cjuod nos sollicilari<br />

de celero non contingal. Kl nos eisdem Revnnmdo,<br />

Giullelmo, Siephano et aliis ballivis nostris Vas-<br />

conie tenore presencium precipimus et mandamus<br />

ut super premissis omnibus vcdiis obediant et in-<br />

tendant, non obstanle si constabulario Burdegale<br />

mandaverinius quod conq)otuin dicli Stephani do<br />

La Ff\ te recipiat de redditibus in Agenesio reeeptis<br />

sub quacunique forma veiborum. In cujus, etc.<br />

T. ut s".<br />

MEMBli. G. (/.Y DORSO.)<br />

521. Pro abbalo Sancli IJcrmevu. — Rex con-<br />

,


[A.P,.x°-i28i]<br />

ROLES GASCONS. l/i5<br />

slabuiario suo Burdegale, salulom. Cuin vobis alias 523. De hiislida de Salvalerra commissa '. — Rex<br />

rnandaverimus qnod expensas qiias quondam reli-<br />

giosiis vir Petrus, ahbas Sancti Ffwmerii', feccrat<br />

piopter hasiidaiii Salvelerre' qiiani de niandalo<br />

nostro faciendam inceperat, liberaretis eidem ad<br />

requestam siinm, et, siciit inlelioximiis, prediclas<br />

ex])ensas non liberaslis eidem, ac idem ai)bas jain<br />

in Anglia diein clauserit exlremiim, nos, noicntes<br />

quod pro expeusis factis ab ipso in proseoiicione<br />

nejjocioriini iioslronim abb^icia predicla palialiir<br />

in ali(pio detrimentuni vel ère aliène debeat one-<br />

rari, vobis pfeci|)ienilo niandanins quiilinus omnes<br />

expensas prediclas cpias idem ai)lias in prosecu-<br />

cione negociorum nostronim stqier dicta bastida<br />

facienda fecit, et eciam expensas per i[)suni factas<br />

in veniendo ad nos in Angliani et nionmdo, et<br />

eciam expensas faciendas in redenndo circa corpus<br />

ipsius et familiam, donoc ad diclam abbariani ve-<br />

nerint, prout racionabiiiler jiirate luerint, eidem<br />

abbacie sine dilacione aiiqua liberari faciatis; el<br />

(|nicquid rncionc prerlicta eidem liberaverilis, vobis<br />

preci])imus in vestroconipoto allocari. incujus, etc.<br />

T. R. apud Weslmonastorium, .x. die Novembris,<br />

anno noiio.<br />

522. Pro miiffislro Elia de Mnriolio. — Rex universis<br />

présentes litteras inspecturis, salutem. Cnm<br />

religiosus vir Petrus, quondam abbas Sancti Ffre-<br />

merii , Vasatensis diocesis , in villa nostra seu bas-<br />

tida Salvclerre, ejusdeni diocesis, per i|)suni de<br />

niandalo nostro incboala, magislro Elie de Mario-<br />

lio', clei-ico, otTirium notarié seu ctu'tolarie nomine<br />

nosti'o concesseril et in dicte oflicio instituent eun-<br />

ilem ,<br />

nos prediclam concessioneni eidem magistro<br />

Klic faclani ratilicamus et eciam conlirinanuis,<br />

(piamdiu vixerit et bene in dicto olficio se habnerit<br />

el (idelis erit. T. H. ut supra.<br />

' La Gii/(i« chrMdna (t. II, col. iai8J nolo comme abbc<br />

de Saint-Ferme Pierre do Saint-Michel, de 1208 à laS-'i.<br />

Mais on voit plus loin (n'Sgg) que l'abbé Pierre (appelé<br />

r-de Sanrlo Michaele^i au n* 606) eut pour prédécesseur un<br />

autre Pierre. La GaUia les a confondus. Pierre I" mourut en<br />

Angleterre après le 8 juin laSi (cf. n' 472). Pierre II de<br />

Saint-Michel était déjà abbé en juillet laSa (n" 599 el6o5).<br />

' Sauveterre-d»-Guyennc (Gironde, arr. la Réole).<br />

' Peut-être Marcuil (Gironde, arr. Libourne, c. Pujols).<br />

nÔI.ES CVSCONS. — u.<br />

priori de Cidturis ', Vasatensis diocesis, sahilem.<br />

Cum, racione jiiris quod dilecli et lideles noslri<br />

Johannes de Grcilly et Aloxandcr, doinimis de Bra-<br />

geraco', in bastida nostra de Salvalerra asserunt se<br />

babere, de quibus per magislros Adam de Nord', [et ]<br />

Jobanncm de Forgetis mandannis iiupiiri , ordiiiave-<br />

rimus (piod a conslructione predicte bastide usque<br />

ad instans parleamentum nosirum |)nst Pascliam<br />

cessetur, et quod dicta bastida in eodem sinlii in<br />

(pio nunc est usque ad predirtum tempiis rcmaneat<br />

ut intérim de jure (>orumdem Jobannis v[ AlcxaiiiJri<br />

ipii prediclam bastidam in prejudicinm eorunidom<br />

asserunt esse factam, [inquiratur |, de fidelit^ile et<br />

diligencia veslra pleniiis confidentes, prediclam<br />

bastidam de Salvalerra vobis diixiiiius committen-<br />

dam; et eandeiii usque ad tenqius predictum in<br />

statu in quo nunc est ciistodiatis; ila (piod reddi-<br />

tus el exitus dicte bastide nomine nostro perci-<br />

piatis, de eisdem constabulario nostro Burdegale<br />

respondenles. El ideo lenore presenciiim babilalo-<br />

ribus dicte bastide et omnibus aliis subditis nosiris<br />

firmiter injungendo mandamus quatinus super pre-<br />

missis et omnibus (pie ad (>remissa pertinent, vobis<br />

pareant cl intendant, donec aliud n nobis recepe-<br />

rinl in inandatis. In cujus, etc. T. ut s'.<br />

MEMRIl. i).<br />

52-'l. Pro Alrxaiidro, domino de lirafferiaco''. —<br />

Rex senescallo suo Vasconie et constabulario Rurde-<br />

gale, salutem. Snpplicavil nobis dileclus et fidelis<br />

noster Alexander, domimis de Brageriaco, quod,<br />

cum ipse in cerla siimnia pecimie nobis tenealur<br />

racione i'ocagii terre sue nobis in Vasconia concessi,<br />

acvos pecuniam illain liberari mandaveritis, et nos<br />

nobili Mnrgarole, uxori sue, teneanmr, ut asscrit,<br />

in qiiadam summa pccunie, pro exjiensis per ean-<br />

deni factis in servicio nosiro in guerra Bcarnie,<br />

' Publié dans les Archives lii'itonquea de ta Gironde, t. VII ,<br />

p. .37.<br />

' Coutures (Gironde, arr. la Réole, c. Monséifjur).<br />

' Alexandre de la Pébrée, seigneur de Bergerac par sa<br />

femme Marguerite, fdle d'ÉIie Rudel (voir plus huit n laG).<br />

' Ms. Brczeriaco, ici comme trois lignes plus lias.<br />

'9<br />

,


\à6<br />

predictam suraniam pecunie nobis debitam in ex-<br />

pensis predictis uxoris sue compensare velimus;<br />

qiiaie vobis mandamus qualinus, cura vobis con-<br />

stilerit de prediela sumiua pecunie racione focagii<br />

débita, eandem in expensis predicte uxoris sue<br />

compensetis, recipienles iitteras patentes ab eodem<br />

quoil eadeni uxor sua eandem suumiam pecunie<br />

eidem Alexandre compensatani [et] quietatam in<br />

expensis predictis quas petit a nobis, allocabit, et<br />

de dicta suninia nos faciet esse quietos; et vos vel<br />

alter vestrum factura hujusmodi exequatur, ces-<br />

sautes penitus ab inqnictacione dicti Alexandri<br />

super sumraa racione dicti focagii petenda. In cu-<br />

jus, etc. T. R. apud Westmonasterium , .xxv. die<br />

Novembris.<br />

525. Do Iriiclinulo aiipcr permiitacione comilalus<br />

Btjgorrc. — liex dileclo et lîdeli suo Jnlianni de<br />

Greilly, senescallo suo Vasconie, saluteni. De flde-<br />

iitale vestra plenius confidentes , vos ponimus loco<br />

nostri ad tradanduni, oi'dinandnra et coinplenduni<br />

cura dilecto et (ideli nostro Eschivato, coniilc Bi-<br />

gorrc, vel cura illo quem loco sui ad boc duxerit<br />

assignanduni , super permutacione vel escambio seu<br />

quavis alia concessione de comitatu Rigorrc nobis<br />

per eundeni couiiteni facienda; et ([uic(piid jier vos<br />

et perattornatura ejusdemcomitisactumfuerit, ra-<br />

tura habebimns et acccptum. In cujus, etc. T. ut s".<br />

526. De Imclando siiiier lcmpor[al]ilate ecclcsie<br />

AiuvilHiie. — Piex dilcctis et fidelibus suis Gastoni,<br />

vicecoiniti de Biarnia, et Jobanui de Greilliaco, se-<br />

nescallo suo Vasconie, salutera. De fidelitate vestra<br />

plenius conlidenles, vos loco nostri poniraus ad<br />

tradanduni, ordinandum et coinplenduni cura \e-<br />

nerabiU paire Aiuanevo, Dei gracia arcliiepiscopo<br />

Auxitano, et ca])ilulo suo, super hoc quod iidem<br />

arcliiepiscopus etcapituluni suuin recipiant a nobis<br />

et lieredibus nostris, ducibus Aquitanie, tenipo-<br />

r[ai]itatera ecclesie Auxitane; et quictpiid per vos,<br />

Gastoneni et Joliannein, dando, cuncedeuuo, per-<br />

iiiul.iiido, Iractando, ordinaudo cuni eisdem arclii-<br />

episcopo et ejus capitule factura fuerit, raluui lia-<br />

bebiiiuis et acccptum. lu cujus, etc. Dalum apud<br />

Westnionasteriuin, .xxviij. die Novcrabris.<br />

RÔLES GASCONS [A.R.x'-i28i]<br />

527. De inquisicionefacienda de basiida de Salva-<br />

terra. — Rex dilectis clericis suis magistris Ade<br />

de Norff. et Jobanni de Fforgetis, salutera. Cura<br />

dileclus et fidelis nosler Jobanues de Greilly et<br />

Alexander, dorainus de Bregeraco, bastidara nos-<br />

tram de Salvaterra, eo c|uod eandem cum perti-<br />

nenciis de fcodo siio esse proponunt, in prejudicium<br />

ipsorum esse asserant inclioatam, supplicantes ut<br />

eandem bastidara ccssari faciamus, donec de jure<br />

eorunidein plenius fuerit inquisilum, nos, eoruin-<br />

dem peticionibus inclinati, oïdinavimus quod dicta<br />

bastida in statu tpio nunc est usque ad proxinuini<br />

parleamentum nostrura post Pascham lemaneat , et<br />

de jureeorumdem Jobannis et Alexandri et alioruiu<br />

qui se ibidem habere jus asserunt inquiralur; et<br />

ideo, de fidelitate vestra plenius confidentes, vobis<br />

precipiinus et mandamus quatinus ad prediclam<br />

bastidara de Salvaterra personaliler accedentes, de<br />

jure eorumdera Jobannis et Alexandri et omnium<br />

aliorum qui se in dicta bastida jus babere conten-<br />

dunt , et Jordani de Podio et nostro , vocatis quorum<br />

interest, tam super possessione, proprietate, alta<br />

vel bassa justicia, feodo, quam super aliis que expe-<br />

dirc viderilis, inquiratis plenius veritalem; et quid<br />

super boc invcnerilis , ad dictiim parleamentum no-<br />

bis fidebter baberi facialis. Mandamus eciam om-<br />

nibus ballivis et subditis nostris tenore presencimn<br />

ut in liiis (pie ad preinissa pertinent vobis pareant<br />

et intenilant. In cujus, etc. Datuiu ut s°.<br />

528. Pvo mngisiro Ada de Norff. — Rex dilecto<br />

et fideli suo Jobanni de Greilli, senescallo suo Vas-<br />

conie, salutera. Cura nos, sicut intellexiinus, di-<br />

leclo et fideli clerico nostro luagistro Ade de Norff.<br />

dudura constabuiario Rurdegale , racione predicte<br />

constabularie teneainur in ccrta surama pecunie,<br />

prout in finali conipolo suo de niandalo nostro et<br />

eciam de mandato venerabilis palris [R.], Batlio-<br />

niensis et Wellensis epicopi , et dilecti et fidelis nostri<br />

Ottonis de Grandisoiio , luilitis , gerenciirai vices nos-<br />

tras in Vasconia, ivddito cerlis personis ad id assi-<br />

gnatis, evidenter apparet, ac arreragia constabula-<br />

rie Burdegale et alioruiu iiallivoruni de Vasconia et<br />

eciara Slepbani de La Fyte, receptoris nddituum<br />

nostroruni in Agenesio, in quibus nobis in finali<br />

,


fA.R. \'-i28i-i28al KÔLES GASCONS. '1/<br />

coinpoto siio eidem magislro Ade et aliis coaiidilo-<br />

ribus suis reddendo tenebunlur, raandaverimus libe-<br />

rari, ac loto cordis effectu vpliinus' eiindpm iiiajjis-<br />

lriiniAdaiii,(juipro[)redicfasuinnia pcciiniediversis<br />

creditoriltus obligatus existit', sotvi penilus et qiii-<br />

tari, vobis proeipipiidoniandamiis (pinlinus de dicta<br />

pecunio ijuniililale iii qiia por littcras aiiditonini<br />

compoti pi'cdicli ioaf[istri Ade invenerilis nos teneri<br />

per sijjilliirii nostnini ciiiic Vasconie vel alitor, proul<br />

coimiiodins (ici! poterit, nos eisdeni creditoribus<br />

quibus idem Adam tenetur pro dicta pecunia obli-<br />

{fetis, et euiidem Adam absoivi et fpiiotari penilus<br />

faciatis. Voluinus lamen quod pecuiiiani quain de<br />

arreragiis predictorum constabularii, ballivoruni,<br />

et Slephani do La Fl'yte predii-li, receperil do dicin<br />

suinnia pccuilio oidrin Ade débita, lolalitcr dedu-<br />

catis. In cujus, etc. T. ut s".<br />

529. De piocuriilore pro capellis rcffis.—iie\ om-<br />

nibus bailivis , etc. , salulem. In omnibus causis et ne-<br />

gnciis libéras capellas noslras in regiio nnsiro AngHo<br />

constitulas ubiiuuKjue et corani quibuscunupie per-<br />

sonis conlingenlibus, diieclum clericuni uoslrum,<br />

Riubdpbuin de Merlawe ', nostrum prociiratorcni<br />

l'acimus, eonstiluimus ac eciam ordinamus, daiites<br />

eidem polestatem specialem nomine nostro agendi,<br />

defendendi ac eciam prosecpiendi jura et Hberlales<br />

noslras in capellis prediclis et eorum pertinenciis,<br />

tam in relms cpiam in personis, ])rout juri et<br />

boneslali régie videbitur convenire , appeliandi<br />

eciam, ap[)ellaciones prosequendi, et omnia alia et<br />

singtda l'aciendi ipio ad eonservacionem et tuicio-<br />

nem jurium et iibertatum hujusmodi pertinere nos-<br />

cuiitur, ra(um et (irmum habitiiri quicquid diclus<br />

Hadul|)liiis qiiibiisciiniquc dicbus et loris nomine<br />

noslro in premissis omnibus et singuiis duxerit f'a-<br />

ciendum. IIecomriii)us (juoruni interest tenore pre-<br />

sencium inlinianius. In cujus, etc. T. H. apud<br />

Westmonasterium, primo die Decembris.<br />

' Ms. voluniiti.<br />

' Ms. insittil.<br />

' Ce Raoul do Merlawe est encore, lo 37 sept. laSi,<br />

nommé procureur, pour trois ans, dans toutes les causes<br />

conccrnanl les chapelles royales ( Calendar nf paient rolti.<br />

Edward I , lotli-figa , p. i35).<br />

,<br />

530. Pro Liica de Thany et geiitibus suix. — Rex<br />

senesrallo sue in ducalu Aquitanie et ejus locum<br />

tenentibus in Burdegalensi et Vasalensi, l'etragori-<br />

censi et Agennensi ])artibtis, et aliis balliviis suis ail<br />

quos présentes litière pervonerinl, salulem. Manda-<br />

nnis vobis et veslrum cuilibel quatinus non impe-<br />

diatis génies dilccti noslri Lucc[de] Tany, mililis,<br />

quominus possinl, proul justum est, suumjudicium<br />

pi-olalum conira Guillelnnim de Birone, Gaslonem<br />

et Pelium de Gontaido , Iralres ', et eorum lidejusso-<br />

res, de quadam compulsione in personis* et rébus<br />

eormn facienda, quia delcrerunt in proseeucione<br />

cujusdani duelli quod lirmaveranl , et verboruni que<br />

proposueranl bine et inde, ul dicitur, exerucioni<br />

débile demandare, el sua jura opliuere, set ad lioc<br />

presletis, quantum poterilis socundum jusliriam,<br />

ubicumqueinpotestalenostra,di(tol,uceetsuisgen-<br />

tibus, veslrum cnnsilium et jiivamen. In cujus, etc.<br />

Daliimapud Kemescye', .xx\ij. die Decendiris.<br />

531. De potexliite tracUmdi cmn regc Franco-<br />

riiiii, etc. — Itex Jolianni de Greilliaco, militi,<br />

senescallo suo Vasconie, el magislro Bonetlo de<br />

Sancto Quinlino, in erriesia I.emovycensi arcliidia-<br />

cono, salulem. Lt super biis que dominus et con-<br />

sanguineus noster l'bilippus, rex Francoruni, no-<br />

bis racione paris jam durluni inite inler celeliris<br />

memorie Lodowycuni, Ffraneoruni, et Ilenricuni,<br />

palrem nostrum, Anglie reges, liberare tenetur el<br />

super omnibus aliis que racione dicte pacis pelere<br />

possuraus el debemus, et (pie dirtam pacem tan-<br />

gunl, Iractare, ordinare, componere, [)ormutarc<br />

noslro nomine valeatis. vobis plenam concodimus<br />

polestatem , ratum babituri quicquid per vos faclum<br />

luerit iu premissis, presenlibus [losl l'eslum sancli<br />

Joliannis Baptiste proximo futurum minime valilu-<br />

ris. In cujus . etc. Datum apud Persbore \ secundo<br />

die Januarii [1282].<br />

' (îuillaume de Biron est qualîGé «{lamoiseaiin dans un<br />

acte d'homma(jc et d'aveu de i38(i (Bibl. nat. Périj^ord,<br />

t. Xll, foi. 5 v"). — Pierre de Gontaud, écuyer, est qualifié<br />

BStre de Bironi! en laSS [ibid., t. X, fol. 81 v").<br />

' Ms. prUoitU.<br />

' Kempsey, comté de Worcester.<br />

' Pershore, même comté.<br />

'9-


l/i8<br />

532. De «(M.s7( que rciiitur iiilcr Johannein de<br />

Greilli/ et Amaneum de Mota audicnda, etc. — Ilex<br />

dilecto clerico suo iiiagislro Rcmumlo de Ferr.<br />

canonico Sancli Severiiii Burdegale, salutem. Cau-<br />

sam que inter fidèles noslros Joliannem de Greilly,<br />

iniiitem, ex parle una, et Amaneum de Mola, do-<br />

niicellum, ex altéra, super hiis que dklus Amanens<br />

advobat a iiobis se tenere apud Leugoneni coraui<br />

uiagislro Adam de NorlT. , aucloritate et vice noslra<br />

coguoscente, verlebalur, de fidelitale et discrecionc<br />

vestra plenc confidentes, vobis in eodem statu quo<br />

est, audiendam coramiltiinus et fine debito termi-<br />

nandam. Vubinuis taiiieu quod iioiiiiue uoslro le-<br />

gittinuis delcnsor detur per vos, si ad nos viderilis<br />

pertincre, mandantes et precipicnles omnibus quo-<br />

rum iiileresl ut ipioad premissa vobis [lareant et<br />

intendant. In cujus, etc. Datuni apud Kemeseye,<br />

.xxvj. die Decembris [i28i|.<br />

533. Consimiles litière dirigunturmagistrofiun-<br />

baldo de Mcrcalo, canonico Sancti Severini Burde-<br />

gale. T. ut supra.<br />

53i. Consimiles littere diriguntur magislro Jo-<br />

iianui Gerardi, canonico' ejusdem loci. T. ut s".<br />

535. De caslris et alii.i cdijiciis in Agenesio rc-<br />

pnniiulis. — Rex leceptori redditunm suoruni in<br />

Agenesio, salulem. Mandamus vobis quod ea (pie<br />

ad reparacionem et sustentacioneni castroruni ri<br />

aliorum edificiorum nostrorum in Agenesio per \i-<br />

sum senescalli nostri Agonesii necessaria fuerunt,<br />

vos per assensiim ejusdem senescalli ponalis ;<br />

,<br />

et ea<br />

que apponclis precipimns in veslro coni|)oto allo-<br />

cari. Dalum ul s',<br />

53G. Consimiles lillere dirigunlurieccplori régis<br />

in Xanclunia de reparacione cl susientacione cas-<br />

lioi'uni el aliorum eilificioruni régis in Xanclonia.<br />

Dalum ul supra.<br />

537. Consimiles lideir dirigiinliir conslabulario<br />

Burdegale de reparacioiic et suslenlacioMC caslro-<br />

' ]\ls. ctuiouioi.<br />

ROLES GASCONS. [A. R. r-iaSi-iaSa]<br />

rum el ediliciorum régis in Vasconia. Datum ut<br />

supra.<br />

538. Pro magislro Osberto de Baggeston.— Rex<br />

conslabulario suo Burdegale, salulem. Mandamus<br />

vobis quod magislro Osberlo de Baggeston. ,<br />

quon-<br />

dam conslabulario nostro Burdegale, pecuniam<br />

quam invenerilis sibi deberi perfinalem compotum<br />

quem per dilectos el fidèles nostros magistrum Adam<br />

de NorlT., conslabularium uoslrum Burdegale, et<br />

Guytarduni de Burgo, majorent ejusdem ville', au-<br />

diri l'eclraus de loto lempore quo idem magisler<br />

Osberlus luit coustabularius nosler predictus, lia-<br />

bere f'aciatis; et vobis allocabitur in compoto veslro.<br />

Datum apud Uffeubam ', .xj. die Jauuarii , aiuio de-<br />

cimo [i 282 J.<br />

539. De mancrio de Meray et insula Oleroui.i'<br />

capieiidis in maniim régis. — liex senescallo suo<br />

Vasconie, salulem. Per senescallinn noslrum Xanc-<br />

lonie nobis exlilil inlimatum quod, cum i[)se, ra-<br />

cione aplegiameiili (piod \Villelnuis de Cbesac de<br />

vi el injuria conira dilcclnm et fidelem uoslrum<br />

\\ illelmum Talilere, milileni, fecerat super mane-<br />

rio de Meray<br />

', de quo idem Willelnuis Cbesac asse-<br />

rebat se per eundem raililem fuisse spoliatum , et ra-<br />

cione cimtraplegiamenli per eundem militem facti,<br />

manerium de Meray, super quo inter eundem mi-<br />

litem et predictum \\ illelmuui controversia verle-<br />

balur, in manu nostra posuissel, ac ccrlos ser\ienles<br />

ad cuslodiendum dictura manerium nomiue nostro<br />

constituisset ibidem , qui |)redictum manerium no-<br />

mine nostro tenuerant per certum lempus el lene-<br />

banl, Jobannes Bussel, major insuie Oleronis, cum<br />

mullitudine juraloium suorum ausu lemcrario ad<br />

dielum manerium cum armis venieus portas fregit<br />

dicli manerii el, eosdem servienles alrociter verbe-<br />

raus, de diclo manerio violenter ejecil eisipie claves<br />

dicli manerii abslulil, et juralos suos nomine cuslo-<br />

' Giiitard de Bon 17,^ fut maire do Bordeaux eu 1377-1278<br />

{.l/r/ii'tTS histin-iqncR tir la Gironde, I. XXViï, p. iGtj, 261;<br />

Livre des Coudnues, p. /io5).<br />

' Oiïenhaiu , couité de Worcesler.<br />

^ Ms, Holeroiiis, iri el pUi^ ioia.<br />

' Non ideiitilié.


[A. li.X°-1982]<br />

die dimisit ibidem, maneriuin predictiim occupans<br />

el adliuc detinens occupatimi , in nostre jurisdictio-<br />

iiis elusionem et non modicum conlempluin; sii|)er<br />

ijuilms idem major |)ro se et prociiralorc piedieto-<br />

rum jui'atonim coram nostris aii(litoril)us requisi-<br />

tus reroffnovit .-liiqiia esse vera , ctijus rcco(jnieioneni<br />

sijfillo siiu sigillalaiu una cum sufjgestione senes-<br />

calli predicti Xanctonie nobis facta vobis mitlimus,<br />

firiniler injungendo (piatinus, tani secundum coii-<br />

fessata (jiiani seciiiidiini ea que in predicta siigges-<br />

lione continenlur super negalis , facta diligeuli in-<br />

quisicione, dictiim majoreiii et omnes juiatos qui<br />

predicle Iransgressioni et occu|)acioiii dicti nianerii<br />

in terfuerun t , per capeioneni rerum et cor|)oris us(]ue<br />

ad conqielenleiu eiiiendam nobis et noslris facien-<br />

(lam acriter Cfmqieilatis, ne tantu^ excessus im-<br />

puuitus remaneat, nec propter facilitatem venic alii<br />

in casu consimili delinquendi sumant exenq)hun;<br />

manerium auteni predirtuni ad inanuni nostram<br />

capiatis et teneatis, donec secundum consuetudinem<br />

Oleninis justicia siqier lioc fada fiieiit inter parles;<br />

et quos ibidem iutra fores inveneiilis carecri inaii-<br />

cipetis, donec tanlum excessum emendaverint no-<br />

bis et nostris. Majoriam auleni dicte insuie (juam<br />

ex nunc propler excessum predicluni ab eodem<br />

majore et juratis suis nobis facluin, prout idem<br />

major pro se et procurator pro connnunitale insulo<br />

predicti' confessus est, ad manuni noslrani ex nunc<br />

cepimus, capiatis et nostro noniine teneatis, donec<br />

aiiud a nobis receperitis in mandatis. Datum apud<br />

Evesham, .xij. die Januarii, anno decimo.<br />

Itespice ceiltilam jieiidenla» pro subdilis Sanctonie<br />

et (le inxula OleroiiisK<br />

5/i0. Pro Wilklmo Tailtefer. — Rex senescallo<br />

suo Vasconie, salutem. Monstravit nobis dileetus et<br />

fidelis nosler VVilielmus Tavlifer. niilis, quod, ouni<br />

\\illeimiis Chcsaic eiindein \\ illelinum Tayiifer su-<br />

per niancrio de Meray cum perlinenciis in insula<br />

Oleronis, de quo per eundem WilIcinHim Tayiifer<br />

se asserebnt fuisse contra jusiiciam spoliatum, co-<br />

nnu si'uescallo nostro Xanctonie vocari fecisset,<br />

petcns se rcstilui de manerio supradicto, idem W il-<br />

' Voir plus ioin ij" ôia.<br />

RÔLES GASCONS. 1'.9<br />

lelmus Tayiifer, die sibi assignata corani rodem se-<br />

nescallo comparons, proposuit (piod, cum ipse esset<br />

juralus niajoris et conmiuiiie insiiio Oleronis, coram<br />

eodem senescallo super hujusmndi aclione que |)er-<br />

sonalis erat respondere minime lenebatur, petens<br />

ad curiam dicti majoris et examen se remitli, ac<br />

Jobannes Bussell, major dicle insuie, euiidem Wil-<br />

lelmum Tayiifer, tanquam juratum suum advoans,<br />

coram eodem .senescallo ad examen suum remitli<br />

peciit, cum lioc sibi licri deberel secundum privile-<br />

gium et consuetudines eorumdem majoris et jura-<br />

toruni concessas et baclenus usilalas, ut (licebat,ac<br />

idem senescallus, noiens eundem Willebuum Tay-<br />

iifer super predictis racionibus admitten', et ipsum<br />

pnsuit in defeclu, ac prediclum Wiilelmum Cliesak<br />

conlrajusticiamjudicavit esse' in possessioneni dicti<br />

nianerii cum perlinenciis, racione dicti defectus',<br />

iiulucendum, a quo jmlicii) lantpiam pravo el iui-<br />

quo idem Willeliiius Tayiifer, |)rose,ac iiiem ma-<br />

jor, pro se et juralis suis, ad nos immillime, ut<br />

dicitur, appellaruul. super premissis justiciam sibi<br />

fieri postulantes; quare vohis mandamus (jualinus,<br />

vocalis partibus et omnibus quorum interest , tam<br />

super appellaciono (piam super principaii, lacialis<br />

eisdem justicie conq)lementum, et quicquid post<br />

appellacionem perdiclum senescallum factum fuo-<br />

ril occasione dicte appeliacionis, in staluni [irisli-<br />

nuni revocetis. Dalum apud Persbore, ut supra.<br />

541. Pro Slepltano lialardi. — Rex dilcclo sibi<br />

magistro Ste[)hano' de La Ffyte, receptori suo in<br />

terra Agenesii, salutem. Exposuit nobis Slepbanus<br />

Ralardi , ballivus nosler de Grandi Castro ' et de Cor-<br />

nillans '% Agennensis diocesis , quod , cum nos in villa<br />

de Cornillans quandam aulam baberemus, cujus<br />

magna pars pre vetustate diruta fuit et allera pars<br />

ruinam minabalur, idem ballivus nosler aulam re-<br />

|)araii et quedam alia edilicia ibidem lieri fecit, licct<br />

super boc niandatum superioris non babuisset, nos<br />

igitur, factum suum approiiantes iii bac parle , vobis<br />

' Ms. et se.<br />

^ Lo nis. rcpèto in possessioneni .nvant inducendiim.<br />

'<br />

]\!s. Rnffcro.<br />

' Puymirol (Lot-et-Garonne, air. Agcn).<br />

' Corneillan (Gers, arr. Condom, c. Montréal).


150 ROLES GASCONS. [A. R. : a<br />

mandamus niiod aulim illam et edificia videatis, et<br />

surii|)tiis quos circa emendacionein ejusdem aule et<br />

consliiiclionem edificiorum predictoruin idem bal-<br />

liviis nostei- raciouabiliter se posiiisse et per visiim<br />

proboruin et legalium homimini docere poterit, co-<br />

rain vobis recompensari seu allocari faciatis eideni ;<br />

et nos id vobis in compoto vestro precipimus allo-<br />

cari. Datuui apud Cirencestriam ', .xxv. die Jainiarii.<br />

542. [In cedula.] Rex senescallo suo Vasconie,<br />

saluteni. Ex gravi questione suixlitorum nosti-orum<br />

de Saiictonia et de insula Oleronis ' accepinius quod<br />

Willelnins Rull et Willelniiis l'iopositi de Deros',<br />

ballivi preiliclaruni lerraruni Saiirtonie et Oleronis,<br />

teinporo (pio jiredicte terre in manu nialris nostre<br />

karissiine exislebanl, eosdem el alios nostros sub-<br />

dilos gra\iter oppresserunt, Iwiia eoriini indebite<br />

capiendo, nonnullos incarcerando, terras el |)Osses-<br />

sioues eoriini conira justiciani oecupando, seisiendo<br />

et injuste adqiiireiido, el adcjuisita sub noslro no-<br />

mine relinenilo, multiiqiie alla et (Hversa gravnniina<br />

eisdeui in rébus et corporibus inl'erendo, jura el dc-<br />

veria noslra et karissiine matris nostre decnrlando,<br />

el, ul ballivi, relinentes sub noslro nominc, (|ue<br />

sibi poslmoduin ap[)ropriaverunl el adlmc appro-<br />

priata illicite delinent contra juramentum suum , in<br />

prejudicium nostrum et predicte karissinie matris<br />

nostre el subditorum noslrorum, el jaclurani non<br />

modicam ac jurediclionis nostre contemplum: sub<br />

quibus inquiri et jusliciam fieri sibi predicti noslri<br />

subdili supplicarunt, proponenles eciam quod su-<br />

per preniissis el aliis gravaminibus predicla ka-<br />

rissinia mater nostra in([uiri niandaverat et ince-<br />

perat rentra ipsos \Mllelnuim Rufi et Willelmum<br />

Preposili el alios ballivos.que inquisiciones nondnm<br />

exiiterant lerniinale quando de mauibus dicte<br />

jnalris nostre rccejiimus dictam lerram ; quare vobis<br />

precipieiulo mandamus cpiatinus ))er vos seu per<br />

alios discri'tos viros, vocatis eciam qui fuerint evo-<br />

candi, tam super prcmissis gravaminibus quam su-<br />

per aliis quiliuscunique jier (juoscuincjue subditos<br />

nostros prediclaruin terrarum pro se vel pro nobis<br />

' Cirnirester, comté rie Ciloucesler.<br />

- Ms. Ilokroiiis, coiimio deux ii|;nes plus bas.<br />

^ Hiei's-Brouoifc , comme au n° 48o(?J.<br />

8 al<br />

proponendis, contra ballivos prediclos inqiiiralis<br />

seu inquiri faciatis diligentissime verilatem, a lem-<br />

pore quo dictas ballivas tenuerunt, et quecumque<br />

exacta , extorla seu injuste recepta vel indebite ad-<br />

cpiisita emendari cuni justicia faciatis; el hoc sine<br />

dilacione facere nullatenus oniitlalis. Precipimus<br />

enim eisdem ballivis tenore presencium et omnibus<br />

quorum interest ut vobis seu deputandis ' a vobis pa-<br />

reant in bac parte. Dala^ apud Evesbam, .xij. die<br />

Januarii ,<br />

anno regni nostri decinio.<br />

MEMRR .<br />

5i3. Pru lioiiiiiiilnis Lrclore. — Rex dilecto et<br />

lideli suo Joliamii de Groilly, senescallo suo Vas-<br />

conie, salutem. Ad requisicionem proborum bomi-<br />

num nosti'orum Lectore vobis mandamus (piod ad<br />

villam Lectore acredatis et muros ejusdem civitatis<br />

videatis, (jualiter videlicet et per quos reparari<br />

possinl el dei)eanl, el de reparacione eorumdem,<br />

si necesse fueril, taliter ordinari facialis (piod id ad<br />

securitalem el coinmodum ejusdem civitatis cederc<br />

possit. Cetcrum , quia civitas illa pai'va est, volumus<br />

et mandamus quod non permiltatis de celero quod<br />

aliqui reiigiosi de novo civilatcra illam ingrediantur<br />

ad inlinbilandum infi'a muros civitatis ejusdem, et<br />

(juod omnes novas alienaciones arearum seu pla-<br />

ccarum quibuscnmque viris religiosis fadas vel ad<br />

manuni mortuam pnsitas, quatenus de jure et se-<br />

cuudura legcm et consuetudines parcium illarum<br />

fieri polerit, faciatis in irritnm revocari. T. R. apud<br />

(lirenccstriam, .iiij. dieFebriiarii, anno, etc. , .\". Et<br />

sunl clause.<br />

5/j4. Rex eidem Jolianni , salulem. Volentes pro-<br />

bes homines nostros Lectore in suis juribus manu-<br />

leneri, justicia mediante, vobis mandannis quod<br />

bajulo noslro Sancli Clari ^ per vestras litteras detis<br />

in mandatis quod predictos probos homines nostros<br />

non compellal ad pedagium vel alias consuetudines<br />

prestandum quas ipsi haclenus prestare non con-<br />

sueverinl, et quod homines ipsos pro portacione<br />

' Ms. (lehitatidh.<br />

' Ms. Data , en toutes lettres.<br />

Ix.<br />

' Saint-Clai' (Gers, arr. Lectoure).


[A. H. x'-ia8a]<br />

armorum quam nuper fecerunt in ecclesia Sancte<br />

Marie de Haiielare' non {jravet aut mojpstet, do-<br />

nec aiiud a nobis hoc habuerit in niandatis. Datum<br />

ut s*. Et sunt clause.<br />

545. llex eidom senescaiio suo, salutem. Mau-<br />

damus vobis quod , si probi honiines nostri Lectore<br />

necesse iiabeanl ad eotnpellenduni aliiiuos de coii-<br />

civibus suis qui jurati sunt ad arma ad habendum<br />

arma consuela prompla, cum o])us fuerit, lune ois<br />

consilium et auxiliuni vestrum ad hoc impendatis,<br />

prout a


15-2<br />

cimus c'\pe


[A.R. x°-ia82] RÔLES GASCONS<br />

bHsdam responsiim nostrum feciimis vobis ex pyitc<br />

nostra vive vocisoraciilo plrniiis rcfoiTiidiiiii , vobis<br />

manilamus qund eideni Royniundo iii risdom (irmam<br />

(idem adliibeatis. T. W. apiid Sliyiebuin,<br />

.xviij. die F(>l)ru.iiii. Kt siint clause.<br />

55'i. De siibmissione Elle de Castellionc. — liex<br />

dileclo sibi FMc do Castclh'one, saluteni. Cuiii vos<br />

nu|icr bcrcditalein veslrani de (-aslellione a nobis<br />

pecieritis', et postmodum vos, ad nos personaliler<br />

accodn(es, indc suliiiiiscrilis vos nostie tolalilnr vo-<br />

luulali, vobis iiiandanius (piod sitis corani uobis in<br />

parliamento nostro quod erit apiul Weslnionaste-<br />

riiim in craslino Asceiicioiiis Doinini proxiino fu-<br />

tiiro, ad audicndum volunlalnn iiosdarn super<br />

submissione predicla. In oujus, etc. T. 15. apud<br />

Shyreijurn, .xviij. die Februarii.<br />

555. Pro regiim , maire vegix. — Rex dileclis et<br />

/idclibiis suis Johanni de Greilv. scnescallo siio Vas-<br />

conie, vel ReinnuKlodc Mirallo, conslabulario Rur-<br />

dejjale, salulem. Quia voluuius qiiod oclirijjente lii-<br />

(jinta et quinijiie libre slerliii;[orun), in quibus<br />

teiiernur karissimc inatri nostre Alianore, reffine<br />

Anjflie, et que sibi assijjnate sunt raeione dolalicii<br />

sui in custumis noslris Burdejyale per novas con-<br />

vencionos inter nos et ipsam factas.in festo Pascbe<br />

proximo futuro, juxia tcnoivni lilleiaruin inler ip-<br />

sam et nos inde confectarum , niodis omnibus persol-<br />

vantur, vobis mandaniusipiod pecuniani prediclani<br />

eidein inalii nostii; vel ejus corlii alloinalo persol-<br />

vatis ad terminum predictuni , siufî ullerioii dila-<br />

ciono. Et si pecuniam illaiu eidcni matri iiosti-e ad<br />

' La lettre de soumission d'blie do Cnstillon nu roi d'An-<br />

î;Ielerre pour toutes ses terres à Fiiynonnnnd, Castilion et<br />

Béiiauges (i8 août laSo) a été publiée dans les Archive!<br />

Iiiêlor. (iirimdc, t. VI, p. .'iGrt. Il y a dans le ras. de la Bibl.<br />

C.otton. Jutius E. I. une lettre d'Kdouard I" sommant Élio do<br />

comparaître devant lui (i" décembre laSi), une autre or-<br />

dunn^int au sénéchal do Ga9C0(;ne do transmettre à Klio celte<br />

citation {ibidem) et enfin la procuration donnée par le lieu-<br />

tenant du sénécbal à un notaire pour f.iire ladite citation<br />

{3o janvier laSa). Ces actes sont en copie dans le fonds<br />

Moreau de la Bibl. nat.,vol. 637. fol. n'i. Klie était fréro<br />

cadet do Pierre, vicomte de Castilion, dépouillé par Simon<br />

de Montfort (Rùlet gatcon» , Supplément au t. I, p. Lxvi.<br />

r.iii.KS G isroN5. — 11.<br />

153<br />

terminum })rcdictiim non solveritis, lune allorna-<br />

lum piefate consortis nostie stalim post enndem<br />

terminum custumas illas lenere et omnes exitiic ea-<br />

runidem per visiwn alleiius vosirum de die in diem<br />

percipere permiltalis, donec cidem malri iiosire de<br />

pecunia j)redicta per recepcionem hiijiisiiiodi \)\eiu\<br />

luerit satisfactum. Et hoc, sicut nos et iionorem<br />

nostrum dilifptis, nulialeiius omiltalis. T. li. apud<br />

(Juenylon', .xxvij. die l'Icbmarii. Et sunt clause.<br />

5.)G. Proctirnlores super ducalu Aquilnnie. —<br />

Régi Fiancorum rex Anglie, saiutem cum sincère<br />

dileccionis continuis incrementis. -Noverit vestra re-<br />

;yia celsituiio (piod in omnibus causis et negociis<br />

motis et movendis in curia vestra a (]uibtisciiniqne<br />

contra nos, et a nobis contra quoscum(]ue arciii-<br />

episcopos, episcopos, abbales, priores, et alios<br />

prelalos, capitula et conventus, comités et viceco-<br />

mites, comraunitales et omnes alios, ciijuscnni


154<br />

ROLES<br />

comilrm Siibaiidic , etc. — Rex orauibus, etc. Scialis<br />

qiiocl, ciiMi inter inagiiificuni principom ilominuin<br />

R., regem RoiiKinoriiiii illuslrem, ex parle una, et<br />

nobilem viruin Pliilippum, comitein Sabaudie,<br />

consanguiueum iiostnim, ex altéra, conlencio seii<br />

guerra sit suborla, qiiod nos tedet, nos, propter<br />

affectionein benivolam quani erga ulramque par-<br />

cium geiiiiuis cthabeinus, ipsonini tranquillitateni<br />

et pacem plurimum affectantes, dilectis et tidelibus<br />

nostris Ottoni de Grandisono, faniiliari et secretario<br />

iniiiti noslro, et niagistro Johanni de Derby, decano<br />

Lichefeldensi , clerico noslro', teiiore presenciuni<br />

plenam dedinius potestalera tractandi, si partibus<br />

placuerit, cnm partibus ipsis, et ordinandi intei-<br />

ipsas qualiter, j)er viam pacis aut conconlie, hu-<br />

jusniodi conlencio seii guerra decencius et honestius<br />

valsai lerniinari, et eisdem Olloni cl Johanni , qua-<br />

teniis negociiun iliud nos contingit, ad premissa fa-<br />

cienda comniiltiinus vices noslras, et cos ad hoc<br />

loco nostri duximns substituendos. Nos enim ralnni<br />

habemus et acceptum quicquid ipsi vice nostra el<br />

loco nosiri foceiiiit in preniissis. In cujus rei, etc.<br />

Datuiii apiid Gyrencestriam , .xij. die Februarii<br />

anno, etc., dcciiiio ".<br />

' Jean de Derliy reçut le ao février laSa l'aulorisaliou île<br />

se rendre outre tner pour ie service du roi (Calciidar of pa-<br />

tent rolls. Edward }, isSi-iaSa , p. la).<br />

^ Ms. nono , ce qui est une indication erronée. La 9° année<br />

du règne d'Edouard I" commençant ie ao novembre ia8o,<br />

le la février appartient à l'année laSi. Or, nos rôles eux-<br />

mêmes nous montrent que, en février ia8i,ie roi Edouard I"<br />

était daus l'est de l'Angleterre : ie 6 janvier, à WalsingUam,<br />

comté de Norfolk [i\" 'jSij); lo 9 février, à Disning (n° 'i43)<br />

et le 18 fé\ rier, à Sbouldbam ( n"' hUo , U'it) , localités situées<br />

dans le même comté. Il ne pou\ait être en même temps dans<br />

l'ouest de son royaume. Au contraire, en i'j8a, il était, le<br />

a5 janvier et le U février, à Cirencester, comté de Gloucester<br />

(n°'5io,54a); Iesi5 et iSfévricr, aSherbornc, comté de Dor-<br />

set(n°' 55i,553 , 56o); le 37 février, à Quennington, comté<br />

de Gloucester (n° ô5'i). L'inventaire du rêle des lettres pa-<br />

tentes pour In lu" année donne les mêmes résultats: en 198a,<br />

il montre lo roi à Cirencester les 3, 4 , 7, 10, la février, et<br />

à Slicrborne les i5, 17, 18 , ao février [Calmdar qflhc paient<br />

rolls. Eilviard I, laSi-ia^a, p. 10-1 a). La date anno, etc. ,<br />

«ono n'est sans doute qu'une distraction du scribe, caria mem-<br />

cnANA 'c , au 1I118 de laciucllc a été transcrit notre n" 5O7, ap-<br />

partient en l'ail à la 10" année, laquelle commence vers le<br />

milieu de la mf.\ibrin\ ( voii- plus baut, on tète du n" 5i4 ).<br />

,<br />

GASCONS. [A. R. x'-iaSa]<br />

Consimiles litière fiebant eisdem Olloni et Jo-<br />

hanni super predicla pace tractanda, cura, bac ad-<br />

dicione :<br />

rrqualiter per viam pacis aut concordie, ut<br />

predictum est, seu treugei. etc.<br />

558. Régi Alemannie iliuslri, rex Anglie, salu-<br />

tem cnm sincère dilectionis continuis incrementis '.<br />

Cum inter vos, ex parle una, cl Pliilippum de Sa-<br />

baudia, consanguineiim nostrum, ex altéra, con-<br />

lencio seu guerra mota sit, ut accepimus, quod nos<br />

ledet, nos, ob sincère dilectionis affectum qiiem<br />

erga vos et ipsum comitem habemus, injuiixiinus<br />

dilecto et famiiiari ac secretario nostro, Olloni de<br />

(irandisono, et dilecto clerico nostro, magislro Jo-<br />

hanni de Derby, decano Lichefeldensi, quod ad<br />

])artes vestras ea occasione specialiter iter arri]naiit<br />

ad tractaiidura vobiscum, si vobis placel, et cum<br />

[irefato Philippo, et ad ordinanduni juxta circum-<br />

spectioncs suas qualiter jierviani jiacis vel concor-<br />

die melius et honestius sedari possit hujusmodi<br />

conlencio si\e guerra, magnillcenciam veslrarn<br />

alVcctuose roganles quatiiius, cum negocium ip-<br />

sum racione partis utriusque nos contingere fa-<br />

teamur, cum prelatis Oltone et decano, cuui ad<br />

vestram ])resenciam accesserint, super facto ilio<br />

Iractalmn habere et eis credere velitis, et ordina-<br />

cioni cpiam [ler viam pacis vel concordie inilo fe-<br />

cerint conscnlire. Dedimus autem eisdeiu per nos-<br />

' Cet<br />

acte et les quatre suivants (n*" 558-56a) ont été pu-<br />

bliés par Rymer, seulement dans un ordre difl'érent. Trompé<br />

par ia fausse indication d'année par laquelle se termine le<br />

'<br />

n 557 , ïïymer a attribué ces actes à la 9" année du règne<br />

d'Kdouard I" et les a placés par conséquent à l'année i'38i.<br />

La date exacte, ainsi que le montre la note précédente, est<br />

laSa. — Quant au différend entre Rodolphe, roi d'Alle-<br />

magne, dont le fils. Hartmann, décédé récemment, avait été<br />

fiancé avec une fille d'Edouard V\ et Philippe , comte de<br />

Savoie, qui était frère delà reine d'Angleterre Aliéner, mère<br />

d'Edouard I", on en trouvera le détail Jans 0. Lorenz, Deutsche<br />

llexchiclite im .i/ii-.iir"" Jahrlmnderl , t. II, (1867), p. 4a2-<br />

4-1 j, et surtout dans Paul Fournier, ie roijamne d'Arles et<br />

de lVe»ne {1891), p. a'io-aôS. Enfin l'ambassade d'Otton de<br />

tirandson a été racontée d'après les sources anglaises dans<br />

Allgcmeine Monalseknft (année i85i,p. 070), par R. Pauli.<br />

ipii, de plus, a résumé lui-même cet article dans lui mémoire<br />

sur les rapports de l'Angleterre avec la Prusse et l'Autriche,<br />

inséré dans ses Bilder ans Ah-England (187O), p. iaa-198.


Iras patentes iitteras, pro co (jiiofl nofjnciiim ip-<br />

sum nobis exstat multiim cordi, super hoc plenani<br />

et specialem jiotestatcm: ita (piod ipiiccjiiid ipsi<br />

vice noslra et loco nostri fecerint in preiiiissis ra-<br />

tuin habebimus et acceptuin, et semper protnpli<br />

primus ea facere que vestris l)eno[)lacitis noveri-<br />

mus convenire. Datum apud Sliireburn, .xviij. die<br />

Ffebruarii.<br />

559. Consirailes lillcie diiijjuntiir Philippe . co-<br />

miti Sabaudie, mutatis rautaiidis, etc., cl quod<br />

credal prefalis Oltorii et decaiio, etc.<br />

560. Rex dilecto et fideli .suo Oitoiii de (!ran-<br />

dissouo, saluleni. Cuiii iiiler jiia(fnificiim piiiicipein<br />

dorninuiii H., [regeni] lîornauoniiii ilhisircrn, el<br />

dilectum consangiiiiicum noslruni Philip|)uiii. co-<br />

initi'iii Sabaudie, sirul nostis, contoiioio scu jpierra<br />

sit niut;i, nos, (pii paitein iilranique specialis di-<br />

Icctioiiis brachiis amplexamur, dcdiinus vobis et<br />

ddeoto cloiico noslco, nia{jistro Johanni de norhy,<br />

decano Lychcfeldensi , (|uem proptor hoc ad vos<br />

transmittitnus, specialem et plcnain potestatein , pcr<br />

iiosiras palenles Iitteras quas ei liberari feciniiis,<br />

Iractandi iuter partes ipsas et ordinandi juxtn cir-<br />

cumspcctiones vestras qualiter et per quam viatn<br />

pacis vol concordie aul sallem (reuge, vel alip modo<br />

honeslo etdccenti ,sedan possit hujusmodi conlencio<br />

sivo guerra , et vobis et prefato ma{jistro Johanni<br />

super hoc, quatenns negociuin illnd nos conlingerc<br />

polest, per easdem Iitteras commisinius vices nos-<br />

tras; et ideo vobis mandanuis qiiod, perviani pacis<br />

scu concordie , tractatum cum partibus ipsis habca-<br />

tis dilifjentem, et per unam viarnm illarum, si quo<br />

modo lieri possit, parles pacilicctis; et si id per vos<br />

ad presens fieri non possit, tune per viam Ireugc<br />

procedatis in ncgocio predicto; et diligenciam et<br />

laborem vestroin , tuni propter iaboi-em nostruni<br />

lum propter misas irapendendas, tum propter alia<br />

incomoda vilanda, omnibus moilis (juibiis poleritis<br />

adhibeatis, quod negocium ipsum fine v()li\o va-<br />

lent consummari; et prefato decano, cui injunximus<br />

quod vobis in preinissis inlendat et consilio vestro<br />

utatiu' et (|uoil ci in hac parte injiinxeritis faciat,<br />

adhibeatis iii hiis que vobis super liiis ex j)arle<br />

,<br />

RÔLES GASCONS. 15J<br />

nostra viva voce referet, plenani fidem. T. R. apud<br />

Sliireburn . .xviij. die Februarii.<br />

5()1. Kl inandatum est eideni Otioni quod ad<br />

pacem inter dictas partes reforniandani inlerini<br />

quantum poteril diligenter laboret, et (piod scire<br />

faciat [iredicto decano apud ', ubi idem de-<br />

canus ei occurrere poterit, ad premissa cum ipso<br />

facienda, et pro diversis obstaculis que in eundo<br />

polcrunt evenire, rex mitlit ad ipsuni Otloneni<br />

duos de nunciis suis, ut alter eorumdem prefato<br />

decano occurrat apud ', ad ipsum decannin<br />

<strong>info</strong>rmanduni , (]uibus diebus et locis piefalo Ot-<br />

toni occurrere j)oterit pro premissis, et alleiiun<br />

nunciuni , cum<br />

iidcni Otto et decanus adinvicem<br />

colloijuiuni liabuerini, re|;i sine dilacione reiiiillat,<br />

ipsum regem de eo quod intérim per ipsum Olto-<br />

nem fieri conligerif reddendo plenius ccrciorrm,<br />

et cciam (piod idem Otto alium nunciuni pri'diclum<br />

seciini retineat, quousque cum partibus predictis<br />

(rartalum liabiierint in premissis, et tune eumlein<br />

nnni'ium ad regem remittat, ipsum su|)er fado suo<br />

in hac parte cerciorandum; et quod idem Otto pre-<br />

fato decano credal, etc.<br />

562. Item mandatum est Thome de Sabaudia<br />

quod ad pacem inter dictas partes i-eforinandam<br />

modisquibus mejius, caucius el secrecius [lolerildi-<br />

ligenter se intromittat, ita quod regem ipsum super<br />

industrie et diligencia sua ita circumspccte et secrète<br />

in premissis adliibenda mcrilo debeat connnendare,<br />

et quod predictis Ottoni el decano ciedal, etc.<br />

563. De négocia Sancti Mcliani aiuliciido, etc. —<br />

Rex dilectis cl lidehbus suis Johanni de Greylly,<br />

senescallo suo Vasconie , vel ejus locum leneiili , et<br />

inagistris Ade de Norlî. , el Gumbaido de Mercato,<br />

audiloribus datis ad negocium Sancti Meliani ' au-<br />

diendiim, salutem. Veneruut ad nos quidam de<br />

probis hominibus ville predicle el nobis aliqua iiia-<br />

joritalem ejusdem vilh; contingencia exposuerunl;<br />

quocirca vobis mandamus quod, audilis racionibus<br />

' Un blanc dans le ms.<br />

' Saint-Kmilion.


156<br />

suis (jiias pro nobis, ut dicunt, coraiii vobis expo-<br />

iieiit occasione majoritatis illius, ciijus ciistoiJiam<br />

dilecttis et fidelis noster Petrus Fferrandi lialiel, ad<br />

iiistanciain et rogaliiin proboriiin lioininuin ville<br />

predicte per nos, et cisdem pienius intellectis, in<br />

dicto facto taliler et lain fideliler piocedatis quod<br />

neutra paicium in aliijuo injurieliir et quod pleua<br />

iiat justicia utrobique ,<br />

et quod salvetur nobis racio<br />

nostra in liac parle. T. R. apud Dunameu. ', .vij. die<br />

Maicii.<br />

564. Pro majore cl cotiitiunutnlc Baione. — Rex<br />

dilectis et lidelibus suis Jolianui de Vescy et Anto-<br />

nio Bek, salutem. Querelas aiiquas nobis ex parle<br />

uiajoris et connnuuilalis Baione nuper depositas<br />

audiviraus, et pacicnter non l'erimus si inter ipsos<br />

ibidem contenciones alique suborle fuerint vel dis-<br />

cordie suscitentur, et iibenter^ paci et Irnnquillilali<br />

civitatis ejusdem ne singularuui personaïuni pro-<br />

viderc vellenuis et prospicere [pro] posse nostro;<br />

quapropter vol)is mandamus quod, expletis in re-<br />

niociorilnis paitijjus que vobis ii)junxinuis, i)er civi-<br />

lalem prediclam redeatis et, audilis diligenler et<br />

iuleliectis que dicti major et cives proponenda<br />

duxeiint undique coiani vobis, remedium udbiben;<br />

curelis (piale viderilis oportuiuini; et, si quid sub-<br />

i'uerit quod per vos nequeat commode expediri, re-<br />

feratis id nobis cuni red[i]eritis ad nos, ut tune,<br />

liabila super hoc deliberacione et eousilio, inde or-<br />

dinenms et lieri faciamus quod pro bono pacis vide-<br />

renius faeiendum. T. H. a|)ud Divises', .\iij. die<br />

Aj)rilis.<br />

565. De Pctro de Monte Revelti. — Rex di-<br />

ieclo, etc., Peiro de Monte Reveiii, sakilem. Lit-<br />

tei'as veslras recepinius et audivimus que nobis per<br />

easdeni scribei-c voluistis; veruiu, (piia de consilia-<br />

riis noslris ali(juos qui de rébus et negociis par-<br />

cium Vascouie baberent noticiam juxta nos non<br />

babuimus lune présentes, vobis responsum dare<br />

non potuimus illa vice super hiis que niandaslis,<br />

set cum senescallo noslro parcium predictai'um et<br />

' Down<br />

Aiiipnpy, cuiiilij de Glouccster.<br />

- Ms. librrintiiv.<br />

' Dfvizcs, couilé de WiUs.<br />

RÔLES GASCONS. [A. R. x'-iaSa]<br />

cum aliis consiliariis noslris et iidebbus noslris ibi-<br />

dem debberetis in premissis et traclatum babeatis<br />

cum cisdem , i'aciendo quod pro bono pacis decrcve-<br />

rint faeiendum. T. ut supra.<br />

566. De controversiis inter regem et episcopum et<br />

capilulum Vaantcnses , etc. — Rex dileclo, etc., Jo-<br />

banni de Grciiiy, senescallo suo in ducatu Aquitanie<br />

salulem. Super controversiis pendentibus in curia<br />

Ffrancie inter nos, ex parte una, et episcopum et<br />

capitulum Vasatenses, ex ailera, volumus et man-<br />

damus, pro co quod episcopus et capitulum pre-<br />

dicti nobis rebelles l'uerunt et nocivi, quod in cis-<br />

dem per viaiu lilis el juilicii ulterius procedalur, si<br />

id ad nosirum coumuxlum et ad eorumdem epi-<br />

scnpi et ca[)ilidi l'aligacionem fore viderilis oporlu-<br />

num. Quod si ob aiiquas causas utile fore non vide-<br />

rilis, miltiinus vobis lilteras nosiras donn'no régi<br />

Ffrancie dirigendas, négocia prcdicla tangentes, ut<br />

petislis, qxias eidem porrigere potei'ilis si id vide-<br />

rilis expedire; alioijuin cusiodiatis eas nobis, cum<br />

oportune polerilis, remitlendas. Dalum apud Ces-<br />

triani, .viij. die Juiiii '.<br />

567. De castris repnrandis. — Rex dileclo, etc.,<br />

Jobanni de Greiily, senescallo suo, etc., salutem.<br />

Quia ifltellexinms quod castra nostra Vasconic el<br />

alibi in ducatu noslro Aquitanie reparacioiie et<br />

emendacioue nmltum indigent, vobis niandanms<br />

quod castra ilia reparari et emendari faciatis decen-<br />

ciori modo el minus sunqiluoso quo polerilis, prout<br />

ad commoduni nostrum el securilalem magis vidc-<br />

bilis expedire. Et boc non oiuillalis. Datuni apud<br />

Ceslriam, ul s°.<br />

568. De tractando super ncijocio comitis Btjgorre.<br />

— Rex eidem Jobanni, salulem. De negocio nos el<br />

'<br />

Il y a dans Pijiiier, à la même date (Chesl(>r, 8 juin<br />

laSa), une letlro d'Edouard I" à son cousin le roi de France<br />

Philippe III , portant sur le même sujet. Cette lettre a été ré-<br />

éditée par ChampoUion-Figeac (Lettres de rois et reines, t. I ,<br />

p. Soa), d'après une copie de Bréquigny, qui l'a puisée ail-<br />

leurs que dans les liâtes gascovs. Dans Chauipollion , la lettre<br />

est suivie d'une sorte de mémento, qui ne se trouve pas dans<br />

Rynier, et qui rappelle un certain nombre d'affaires concer-<br />

nant la Guyenne, à suivre devant la cour de France.<br />

,


[A. U.x°-ia82]<br />

corailem Bigorre tangente , de quo nobis per Re\ -<br />

ntundiini M.ti-kesii iiiamlaslis, voluiniis et tiianda-<br />

iiius quod cuui eodeni comité super eodein iiegocio<br />

tractetis, ita quod in certos articulos descendatis. El<br />

quia ipsuni iilicpiaiido mulnhilcni iiivcninius, expe-<br />

dit l'I \oluiMUs quod niodis (juilius niclius facieii-<br />

(hini fore videritis per scripluram obligctur ad ea<br />

liiniiler oLservanda qiic inter vos et ipsurn inter-<br />

iorula et conconlata fueruut; de premissis, si nobis<br />

placcant, cum nobis conslitcrit de eisdem, cl de eo<br />

itulo per vos ullerior [sit] trac-<br />

tatus, ut roinposicio illa sic ullerius pcrlrartata in<br />

scripturam in eo modo redigalur ([uo débet nostro<br />

sigiilo consignari, et nobis per dilectos et fidèles<br />

noslros Joliauuem de Vescv et Antonium lick vel<br />

abuiii lidelim nuncium per vos nobis remiltalur ut<br />

nos, inspecta composicione illa, tucius in ea procc-<br />

dere valcamus. Datuni apud Cestriam, ut s'.<br />

570. De Gasionc de Bieniin. — liex eidcm Jo-<br />

lianni .<br />

salulem. Mantlamus vobis (piod in causa que<br />

est inler nos, ex parte una, et Gastonein, vicecomi-<br />

tcm Hiernie, ex altéra, de Augerio de Miromonte<br />

in prisona detenlo, ad judicium procedatis et in<br />

causa illa inter nos et ipsum Gasloneni lieri faciatis<br />

justicie complementum in forma qiiam nobis per<br />

Heymumlum Markesii nuper mandavistis, et secundum<br />

quod j)ro nobis magis viderilis expedire. Da-<br />

tuni ut s'.<br />

571. De Iraclando cum capitula Leclorciisi. —<br />

' Voir plus loin ri° 585.<br />

ROLES GASCONS. 157<br />

Rex eidem Jolianni, sa!uteni. Mandanius vobis quod<br />

super facto escambii unper facli inter nos ol capi-<br />

tulum Lectorense, cum ipsis de capitnlo Iractatum<br />

habeatis, et videatis in quo loco in Agenesio vel<br />

alibi arroragia et redditus quo eidem capitnlo occa-<br />

sione dicti est-aïubii assignanda restant, cominoilius<br />

et cum minori danqino nosti'o possent assignari, et<br />

liabito tractatu illo cum ipso capitnlo nobis dis-<br />

tincte et aperle conslare facialis de premissis, pro-<br />

viso quod capitulum predictuni nobis faciat ea que<br />

liltere escambii predicti in se proporlant; de quo<br />

siniiliter per vos lieri volumus cerciores. Dalum ut s".<br />

572. De oïdinacionefactn defacloribuspannofuiit<br />

liurde/fale obieiranda. — Rex eidem Jolianni, sa-<br />

luteni. Mandanius vobis quod ordinacionem factam<br />

rorani nobis in presencia vestra de factoribus pan-<br />

noruin Rurdegale teneri et obsrrvari facialis in forma<br />

iiide provisa, si ipsi faclores pannorum in foiiiia<br />

illa id voluerint observari , accepta prius ab eisdem<br />

sccuritale t;ili


158<br />

et iiberam committiimis potestatctn, promittenles<br />

nos perpetuo servaluros (jiiicijuid per vos soiuni<br />

in hiis que de jure vel consuetudine poterilis, et<br />

cum assuiiipta a vobis alla persona ecclesiastica in<br />

liiis que solus de jure vel consuetudine decidere non<br />

posselis, super preniissis vel aliquo premissoruni<br />

ordinatuni, com])osiluni fuerit vel eciani arbitra-<br />

tuin, renunciantes expresse omni juri de persona<br />

incerla in arbitruin non suraenda. Et liée vestre<br />

régie niajestati pt omnibus quorum inlerest vel<br />

interesse polest signiiicamus per présentes. In cu-<br />

jus, etc. DaUiinapud Gestriam, .viij. die Junii.<br />

57'l. Pro Rcijmundo Maikesii. — Rex Jnhanni<br />

de Greilly, senescalln suo in ducatu Aquilanie, et<br />

magislro Stepliano de La Fl'yte, saluteni. Quia non<br />

est consuetudinis cime noslre Anglie quod corn-<br />

niissiones caslrorum noslroruni Vasconie vel Aj;e-<br />

nrsii siib sigillo nostro quo ulinuir in Anglia alicui<br />

lieri l'aiiamus, nos, pro laudabili servicio quod<br />

licyniundus Markesii nobis iinpendil ipsum favore<br />

beuivolo prosequentes, vobis niandanius quod eideni<br />

Reymundo castrum de Penne in Agenesio' nomine<br />

nostro connniltatis,custodienduni adnostreetvesire<br />

beneplaeituni voluntalis, prout ad commoduni nos-<br />

Irum magis videritis expedire. Datum apud Ces-<br />

Iriam, .x. die Junii.<br />

575. De majore preficiendo. — llex rideni Jo-<br />

banni, saiulom. Quia in fine cujusiibct anni prelici<br />

débet major in villa Sancti Eniiliani, vobis inanda-<br />

mus quod in l'esto sancti Laurencii proxirno future'<br />

quando tempus liujusmodi prefectionis instabit, ut<br />

dicitur, nomine nosiro aliquem viruni discrelum et<br />

ad hoc ydoneuni ibidem gcnlibus noslris de Cumlia'<br />

preficiatis in uiajorem, si nos ibidem majorem pre-<br />

ficere debeamus. Datum apud Ce>triam, .xiij. die<br />

Junii.<br />

576. Pin Aaion de Londoiiui , Jiideo Burdeijnle.<br />

— Rex constubulario suo Burdegale, salutcm. Vo-<br />

lentes Aaron de Londonia, Judeo Burdegale, et<br />

' Penno (Lot-et-Garonne, an'. Villeueuve-sur-Lot).<br />

^ La Saint-Laurent est ie lo août.<br />

^ Saint Laui-ent-des-Combes, près de Saint-Émilion.<br />

RÔLES GASCONS<br />

[A. R.x"-i28a]<br />

Rose, uxori ejus, graciam faceie specialera, con-<br />

cessimus eis quod a die confeclionis presenciuiu<br />

per sex anaos sint quieti de omnibus talliagiis et<br />

coutribucionibiis nobis a Judeismo nostro Burdegale<br />

prestandis pro duabus marcis nobis intérim an-<br />

nuatim reddendis. Et ideo vobis mandamus quod<br />

a predictis Aaron et Rosa duas niarcas, tempore<br />

predicto durante, singulis annis ad opus nostrum<br />

recipientes, ipsos de omnibus et singulis talbagiis<br />

et coutribucionibus inter Judeos nostros ejusdem<br />

ville assidendis per prediclos sex annos quietos esse<br />

l'acialis. In eujus, etc. T. ut s'.<br />

577. De Castro Iradendo. — Rex dilecto et iideli<br />

suo Johanni de Greilly, militi , senescalio suo Vas-<br />

conie et ,\genesii, salutem. Ex parle Slepliani de<br />

La Ffite, receptoris reddituuni nostrorum in Age-<br />

nesio, nobis extilit suppbcaturn ut aliquem certum<br />

locum in Agenesio ad custodiendum cailas, liltei'as<br />

et insirunienla nostra que pênes ipsum résident,<br />

(jue sine pericido custodire non polest, liberari<br />

laceremus eidem. Unde nos, super hoc providere<br />

volontés, vobis mandamus (juatinus castrum uos-<br />

Iruni de Marmanda , sub oisdeni vadiis quibus teneri<br />

consuevit, tradalis eidem usque ad noslre benepla-<br />

eituni volunlatis. In cujus,etc.T. R. apud Gestriam<br />

.xvj. die Junii.<br />

578. Pro Guidoiie de Leziniaco. — Rex consta-<br />

bulario suo Burdegale, salutem. Gum nos karis-<br />

sinio patiuo nostro, Guydoni de Leziniaco, de dono<br />

nostro concesserimus mille libras tuionensium de<br />

quibus, ut inlelleximus, .salisfactum est ei de oclin-<br />

genlis et (piinquaginta libris, et residuura debeUu'<br />

eidem, vobis firmiler injuugendo mandamus (jua-<br />

tinus quicquid de predictis raille libris non invene-<br />

ritis esse solulum, sine dilacione liberetis eidem. Et<br />

nos illud in compote vestro precipimus allocari.<br />

Datura ut s°.<br />

579. Pro magislro Johannc Doniinici. — Rex<br />

dileclis et lîdelibus suis Johanni de Greilly, militi,<br />

senescallo Vasconie et Agenesii, magistris Rey-<br />

mundo de Fferrar. ,<br />

canonico Sancti Severini Bur-<br />

degale, et Stepliano de La Ftyle, receplori reddi-<br />

,


[A.R.x'-iaSa]<br />

tuum noslrorum in Agenesio , salutem. Ut pensionoin<br />

fliicentarum librarum magislro Joliaiini Dnminici,<br />

nomine nostro pro Castro iiostio de Millaiio ' cuni<br />

pertinenciis, que (ludum cidem dedimiis', valeatis<br />

in ioco coiiij)etenti assijjnare vei minus, prout cuni<br />

ipso ordinale poteritis, vobis omnibus vel duobus<br />

ex vobis plenam et liberam concedimus poteslatera,<br />

ratuin habituri cl {jratnm quiajnid par vos vel per<br />

duos ex vobis actuni fueril in premissis. In cu-<br />

jus, etc. T. ut s*.<br />

580. Pro custode fratrum Minorum in Afjenesio.<br />

— Rpx ma(jistro Stepiiano de la Fille, receptori<br />

reddiluuni noslrorum in Agenesio, salutem. Man-<br />

damus vobis qualinus liberctis custodi fratrum nii-<br />

iKiruni in Agenesio ccnluni libras lurononsinni, de<br />

dono nostro, pro fralribus Minoribus custodie sue<br />

misericordiler vestiendis; et easdeni iu compote<br />

vestro precipinius allorari. Daluni ut s'.<br />

581. î)e mnlrimomn Alianore , Jilie rcffii. — Rcx<br />

omnibus ad ([uos j>rfisentes liltere pervenerint,<br />

salutem. Noverit universitas vestra tpiod, cum<br />

duduni iriler inclilum domirelluin Alfonsum. primo-<br />

gcnilum doniini P., Dei jpacia régis Arragonura<br />

iiluslris, tune infunlem .4rragonum, et Alianoram,<br />

liliam noslrani. essont contracta s|)onsalia, nostro<br />

et prefati domini régis consensu mutuo concur-<br />

rente, ipsis sponsis jani in étale nnbili eonstitulis,<br />

(jiiaiilum ad nos pertinet placel nobis quod ipsi<br />

sponsi per se vel per nuncium vel per epistolani,<br />

qualenus jura permittunl, matrimonium conlra-<br />

lianl per veiba de presenli. Nos vero, occasione<br />

nialriiuonii luijusmodi, eidem lilie nostre dolem<br />

(piindecini inilium marcaruni sierlingorun consli-<br />

tuimus et assignamus in pecunia numoranda, quam<br />

([uidem pecunie summam tempnre tradurtionis pre-<br />

fale (ilie nnslre in domuni sui soceri prefalo inarilo<br />

vel suo patri, ipsius mariti nomine et mariti dolis<br />

nomine, solvere promiltimus et intègre numerare,<br />

ailiricnles et relinenles specialitcr et expresse ut, si<br />

prcfata filia nostra rébus bumanis, non existentibus<br />

' Meilliiin (Lot-et-Garonuc, arr. Mnrmande).<br />

* Le ras. ajoute et dictum castrum ad nos reciperc après<br />

dedinuts.<br />

ROLES GASCONS. 159<br />

liberis, exhumalur, tota dos ad nos et lieredes nos-<br />

tros intègre revertatur, cnncedenles lainen cidem<br />

filie ut in casu predicto de tercia jiarte dicte dolis<br />

in ultima volunlate sua disponendi liberam liabeal<br />

facultatem. Et ad solucioiiem [iredicte dotis prefalo<br />

marilo vel patri suo, ipsius mariti nomine, lideliter<br />

faciendam , obiigamus nos et heredes nostros et om-<br />

nia bona nostra specialiter et expresse. In rujus , etc.<br />

T. ut 8*.<br />

[Bille] Vacat quia rfstiluta/uit ; et lancellanus<br />

mandavit de Rothelan ' cancellari.<br />

582. Pro abbatisxa et monialibus de Coiidomio.<br />

— Rex magisiro Stephano de La Elite, rece|)lori<br />

reddituum noslrorum in Agenesio, salutem. Ex<br />

parte abbalisse et sororum minorum de Condomio<br />

nobis extitit supplicatum quod, cum nobilis quon-<br />

dam .\lfoasus, cornes Pictavie, et Jobanna, uxor<br />

sua , concessissent eisdem sororibus Minoribus vi-<br />

ginti libras turonensium annui redditus, percipien-<br />

dasab eisdem in portu de Miremaunda\ ac de ilictis<br />

vigiuti libris in possessione fuissent usqne ad tempus<br />

quo diclus portus ad manusnosiras pervenit, soivi<br />

et liberari eisdem dictam pecuniam cum arrerngiis<br />

mandarcmus; set quia ad concessiouem eorumdem<br />

comitis et uxoris sue et [ad] donaciones factas posl<br />

|)acem inler inrlite recordacionis Ludowycum<br />

Ffrancorum , et karissimum patrem nostrum , Aii-<br />

glie rcges,initam [qos] esse non credimus obligatos,<br />

supplicacionem earumdem monialium noiiduximus<br />

eoncedemlani ;<br />

tamen de gracia eisdem concedimus<br />

viginti libras turonensium per vos semel liberandas<br />

et, si ad id nos teneri contigerit in solurionepredicta,<br />

redditus allocaudos; et idco vobis mandamus (pia-<br />

tinus prcdictas viginti libras turonensium in forma<br />

predicta eisdem sororibus Minoribus libeietis, quas<br />

in vestro conipoto precipimus allocari. l)atum )it s".<br />

583. Pro Guldone de Lezininco. — Rex dileclo<br />

et fideli suo Jobanni de Greilly, senescallo suo V as-<br />

conie, salutem. Ex |)arte karissimi patrui noslri,<br />

Guidonis de Leziniaco, domini de C/Oinpiniaco',<br />

' ni]iicldlan,en Galles. Voir plus loin n" 587.<br />

' Vnii' plus haut n" '191.<br />

'<br />

(iui do Luzi(jnan, sire de CoRuar. Voir plus jiaul n' 3-2.3.<br />

,


IGO ROLES GASCONS<br />

liobis monslratuni extitit quod, cuin eidem mane-<br />

riuni iioslruni de Gnmpania ' cura pertinenciis ad<br />

vitani suam de dono nostro concesserinius , quod<br />

est in episcopatu Xanctoniensi, iocum vestnini<br />

tenens in Xanctonia feodum de Ffayola', et lalia-<br />

gium de Sancto Aniano ', et ripagium de Sanclo<br />

Jobanne ', que omnia île pertinenciis ejusdem<br />

nianerii esse a iongo lempore dicebantur, eiileni<br />

bberare recusavit, eo quod predicta de pertinen-<br />

ciis ejusdem manerii existere non credebat; unde,<br />

cuni per litteras vestras patentes nobis constite-<br />

rit, inquisicione facta super hoc diligenti, quod,<br />

a ternpore quo cornes Pictavensis tenebat terram<br />

de Xanclonia, posiiit predicla feodum de Ffayola<br />

et taliagiuin de Sanclo Aniano et ripagium de<br />

Sancto Jobanne in pertinenciis manerii supracbcti<br />

nos, noientes donacionem predicto patruo nostro<br />

graciose factam restringere set pocius ampliaro,<br />

vobis precipiendo mandamus quatinus predicla<br />

feodum , tallagium et ripagium una rum predicto<br />

manerio eidem patruo nostro sine dilacione iiberare<br />

facialis, ita quod de cetero ad nos rccurrere uecesse<br />

non habeat ex boc facto. Datum ut s°.<br />

58i. Pio Avmncvo de Mota. — Rex dileclo<br />

clerico suo magistro Berardo Ffal)ri, canonico<br />

Sancii Severiiii de Burdegala, sahitoni. Cum causam<br />

que iiiler lidcles noslros Joiiannem de Greilly, ini-<br />

lilein, et Amanevum de Mota, domiceHum, super<br />

biis que iiiem Arnanovus a nol)is advoat apud I^vn-<br />

gonium '', vertei)atur corani niagislro Ada do Norif.<br />

vice nostra cognoscenle, magistro Reymundo de<br />

Fferrar. , concanonico vestro, dudum concesseri-<br />

inus, ac coram eodcni R. aliquantulum procedendo<br />

ad nos per eundem A. appeilalum fuei it, et ex (bcla<br />

causa appeliacioiirm hiijusmodi non admiserinius,<br />

vos ad instanciam ejusdem \maneYi cileni Rey-<br />

11 \i\nil encore en ia88 (Delislc, Bibl. École des Charles,<br />

II' série, t. II, p. 54 1).<br />

' Voir plus liaul n° 468.<br />

I,a Fayolle, coniraune de .Saint-Denis-tlu-Pin (Cbarente-<br />

Inférieiirc, arr. et c. Saint-Jcan-d'Anj;ely).<br />

' Sainl-Ajiiaut-lps-Marais.<br />

' Saint-Jeaii-d'AngC'ly.<br />

' LangOD (Gironde, arr. Bazas).<br />

,<br />

[A. H. X"- 1282]<br />

mundo in cognicione et decisione dicte cause ad-<br />

jungendum duxinius, secundum formam eidem<br />

Reymundo comniissam; et ideo vubis mandamus<br />

quatinus cognicioni el decisioni dicte cause una<br />

cum eodem magistro Reynuindo vacare velitis; pre-<br />

cipimus enim predictis partibus et omnibus quorum<br />

interest ut quoad premissa simul cura eodem Rey-<br />

mundo vobis pareant et intendant. In cujus, etc.<br />

Datum ut s°. Duppbcanlur.<br />

585. De poleslate traclandi cum Aiixitaiio arclii-<br />

episcopo super advocacionc teiiipordlitalis sue et archi-<br />

cpiscopatus mi. — Rex omnibus ad quos, etc. , sa-<br />

lutem. Sciatis quod nos ddectis et fidelibus nostris<br />

Gastoni, vicecomiti de Biernia, et Johanni de<br />

Greilly, militi, .senescallo nostro Vasconie, daraus<br />

potestatem tractandi , ordinandi et componendi cum<br />

venerabili pâtre Amanevo , Dei gracia arcbiepiscopo<br />

Auxitano, nostro noiiiine, super advocaciono leni-<br />

poralitatis sue et archiepi^ropalns sui ', cl faciendi<br />

eidem cerlani et racionabilem compeiisacionem de<br />

terris, villis. seu r.=ddild)us noslris, jirout iideni<br />

Gasto et Joliannes cum eodem arcbiepiscopo diixe-<br />

rint ordinandum. Composicioneni aulem per ipsos<br />

faclani sub preniissis ralilicare et conlirmare pro-<br />

miltimus bona lide. In cujus, etc. Datum ut s".<br />

580. De causa que vertilur iiilcr Julianncm de<br />

Greilly et Amanevum de Mota mulienda, etc. — Rex<br />

dilecto clerico suo magistro Reynuuido de Fferr.,<br />

canonico Sancti Severini de Burdegala, salutem.<br />

Per vestras patentes litteras inteileximus quod , cum<br />

causam que inler fidèles nostros Joiiannem de<br />

Greilly, militem, ex parle una, et Amanevum de<br />

Mota, domiceHum, ex altéra, super biis que dictus<br />

Anianevus advobat se lenere a nobis apud Lingo-<br />

nium, coram magistro Ada de Norff. , vice nostra<br />

cognoscente, vertebatur, vobis cominisissemus au-<br />

diendam et fine debito lerminandam, presentibus<br />

certn die partibus coram vobis, dictus Joliannes de<br />

' Voir déjà sur celte question les n^' 5^0 et ôGr); joindre<br />

la lettre de Jean de Griily au roi d'An|;leterre à propos des<br />

intrigues de farchevèque d'Auch et de son frère, ie comte<br />

d'Armaf[nac, qui a été publiée par Cli.-V. Langlois, Le rèjne<br />

(le l'hilippe lu le Hardi, p. 438; cf. t'/»/. .p. i3o.


Grcillv propopnit et |)eciit dictuin Amanevum peti-<br />

rioiii sur- olim [n'oposilo rospondere roraiii vol)is<br />

aucloritale rommissioiiis predictc ; veruni idem<br />

Amaiievus proposiiit quod, cum causa que erat<br />

inter ipsum el euiidcni Joliannoin (h Groilly ptimo<br />

dicio magistro Ado, secundo inajjistro (junil)audu<br />

de Morcato, et poslmodurn niagistro Johanni Oe-<br />

rardi, e( iterum poslea de ronsensu parciiim lios-<br />

tando de Solerio et Reyinundo de Mirallo commissa<br />

fuisset, et sic cofjiiicio translata erat in eosdem<br />

Roslandum et Rovnniuduin, el tenipore cognicioiiis<br />

vobis facte predicta causa eratroranidiclis Ilostando<br />

et Rejinundo el non corani uiagistro Ada |)redic(o,<br />

et causa que erat coram inagislro Ada inter dictas<br />

])arles et non aiia vobis erat conimissa , et dicte par-<br />

les nuil.mi causani liaberent coraiu eodoin inajfis-<br />

tro Ada set coram Roslando et Reymundo predic-<br />

tis in quos, ut dictuni est, translata erat co;j-nicio,<br />

racione fommissionis eis facte, vos in dicta causa<br />

procedere, racione commissionis vestrc, minime<br />

debebalis, nec idem Amanevus respondere coram<br />

vobis niiiiiiiie lonebatur, maxime rum iii commis-<br />

sione vobis fada de commissioneeorumdem Rostandi<br />

et Reymnndi nulia lieret mcncio |)or quam possi'l<br />

eoiiim commissio revocari, dicto Joliamie do (ii'eiliv<br />

ex adverso proponeute vos posse procedere, racio-<br />

uibus non obstanlibus supiailictis, lum


1C)-J<br />

tiim, contrahendi, ac eciani pelendi et recipiendi<br />

oldiffaeinnem per euiidom re,",em vel aliuni, noniim^<br />

suo, l'acieiidani ,<br />

pro quindecim niilibus niarcarum<br />

eidem Alianore per nos consdtulis et assignatis in<br />

dolem silii restituendis, si inai'itum siuim premoii<br />

conligerit, vel nobis, si eadetii filia noslia sine libe-<br />

ris decederet , ac eciam inc[uirendi valorem villarnni,<br />

lerrarum seu locorurn que eidem lilie nostre assi-<br />

gnai'i pro arris, vel sibi et nobis pro dote obligari<br />

debent, prout inter eosdem regera, pro se et lilio<br />

suo, et Johannem de Vescy et Antonium Bek extitit<br />

vel extiteril ordinatum", et eciam intrandi, tenendi,<br />

conservandi seu coniniittendi possessioncm omnium<br />

predictorum , et recipiendi juramenta iidelitatis et<br />

omnimodam obedienciam et jurisdiclionem a sub-<br />

ditis locoriim debitam , et faciendi in preinissis quic-<br />

quid jioBsenuis lacère, si présentes esseraus. Volu-<br />

mus eciam et concedimus ul liée ornnia et singula<br />

' M. F. Darwin Swift a public, le premier, dans Eiiglish<br />

liklorkid Itcviirv ( av rii 1 890 , p. 328 ) , le texte du traité conriu<br />

à Sorde, le 9 octobre 1273, entre le roi d'Angleterre et Pe-<br />

dro, fils et héritier présomptif de Jayme I", roi d'Aragon,<br />

pour le mariage d'Aliénor, fille du roi d'Angleterre, avec le<br />

(ils aine de l'Infant Don Pedro : i-Anno Domini 1373, .vii. id.<br />

Octobris, in villa Sordue. . ., doininus Edwardus, Dei gracia<br />

illustris rc!i Anglie. . ., et illustris Infans Petrus, inagnifici<br />

régis primogcnitus, volentes iuler se dileclionem et veram<br />

coricordiara firmiter durare et eandem per afGnitatis viiicu-<br />

lum consummare, convenerunt quod prcdictus dominus re\<br />

Anglie desponsaret filiam suam et illustris regine, domine<br />

Alianore, conjugis sue, majorem filio majori predicti domini<br />

Infanlis et illustris domine Constancic , uxoris sue. . . Unde<br />

predictus dominus re\ siib forma predirla filiam suam des-<br />

|)onsavit per verba de fiituro filio predicti domini lufantls. .<br />

Testibus venerubilibus patribus Auxitanensi arcbiepiscopo et<br />

episcopo LectoriMisi, Erbivardo de Gbabbenajs, comité Bi-<br />

gorne, Aymerico de Riipe Cavardi ,<br />

. ,<br />

Imberto Guidonis, Ho};cr(><br />

de ClilVord, Jnbanne de Bonn, militibus, et Antonio Bcck<br />

rleriro predicti domini régis, Bernardo Roggerii .<br />

ROLES GASCONS<br />

comité Pa-<br />

lariense, Blasio de Alagone, Atbone de Focibus, R. Dor-<br />

tbau (sic), P. de Offegato et Berengario de Monte Pavonis,<br />

militibus predicii domini Infantis. . .» Quand la jeune prin-<br />

cesse Aliéniir fut nubile (elle était née en laGù), des négo-<br />

ciations furent entamées pour le mariage. Aliéner désigna<br />

elle-même comme ses procureurs Jean de Vescy et Antoine<br />

Bek, qui avaient déjà été témoins au trailé de 1273. Le con-<br />

trat fut conclu en ellet et le mariage célébré par j)rocura-<br />

tion lo i5 aoùL i-*82; mais les choses en restèrent là. Jamais<br />

Alienor ne vit son i'|iou\ (Green, Livcs of titc princesses of<br />

Kiighiiiil , t. II, p. aS2-3o5).<br />

[A. P.. x^-1282]<br />

pro se facere valeant , vel per alios quos ad hoc con-<br />

jnnclim vel divisim duxerint assignandos, ratum ha-<br />

bituri pro nobis et tilia nostra tpiicquid per ipsos<br />

J. et A. vel per eorum assignatos aclum fuerit in<br />

premissis. In cujus, etc. Datuni ut s".<br />

MEMBR. 3. [in DORSO.)<br />

588. De Gasione de Byeniia. — Rox dilecto, etc.<br />

Johanni de Greilly, senescallo suo in ducalu Aqui-<br />

tanie, saiuteni. [Répétition littérale du n° J70.]<br />

Datum apud Cestriam , .viij. die Junii.<br />

589. De tractando cum vicecomite Ffronciaci, etc.<br />

— Rex eidem, salutem. Super fado ipiod est inter<br />

nos, ex parte una, et vicecomitem Ffronciaci, ex<br />

altéra, volumus et mandamus quod eum ipso vice-<br />

comité diligentem tractatum babeatis, ita quod cas-<br />

truni Ffronciaci de feodo nostro reinaneat, si per<br />

tractatum hujusmodi fieri possit quoquo modo. El<br />

si fortasse id perducere non possitis ad effcclum,<br />

tune cum eodem vicecomile de aliis controversiis<br />

que sunt inter nos et ipsum tractetis et eas ad cer-<br />

tum finem deducatis, si possitis, et' de fado illo<br />

nos distincte et aperte reddere curetis cerciores.<br />

Datum ut s'.<br />

590. De caMro de Penne commisso. — Rex ei-<br />

dem Johanni et magistro Stéphane de Laffyte, re-<br />

ceptori suo in Agenesio, vel eornm alleri, salutem.<br />

Cum commiscriraus dilecto nobis Hcymimdo Mar-<br />

kesii castrum nostrura d(î Penne ' in Agenesio , cus-<br />

todiendum quamdiii nobis placuerit, ita quod no-<br />

bis inde respomleat sicut alii custodes castri nostri<br />

|)redicti nobis hactenus inde respondere consueve-<br />

runt, et pro custodia illa recipiat vadia sua sicut<br />

alii custodes vadia sua pro custodia predicta reci-<br />

pere consueverunt, vobis mandamus quod eidem<br />

Reymundo castrum nostrum predictum libcrelis<br />

rustodiendum in forma |)reilida. Datuni apud Cestre<br />

ut supra.<br />

591. Rexeisdera, salutem. Cum, pro laudabili<br />

' Pcnnc-d'Agen. Voir plus haut u° 576.<br />

,


[A. l\. x'-iâSa]<br />

servicio qiiod Reymundus Markesii nobis impentlit,<br />

concosserimus ei quod ipso faabeat dislodiam castri<br />

de Penne in A^jenesio quanidiu nobis placiierit, et<br />

non sit consuetudinis curie nostre Angiie ([uod<br />

liujusiiiodi comniissioncs sub sigillo nostio quo in<br />

Anfjlia utimnr fieri faciamus , vnl)is mandanius quod<br />

eidcni Reyniuiido castrurn illud uominonostro com-<br />

mittalis custodiendum, proul ad opus noslruni<br />

juxla veslram disciecionom ma{jis viderilis cxpe-<br />

dire. Datum ul s".<br />

Vacat fjuia aliter ex alia parte rotuli.<br />

592. De biirgeiisibus de Podio, etc. — Rox oidciu<br />

Jobanni, salutein. Quia vobimus quod causa quo<br />

est iiilor nos, ex parlo una,ot burjronsosde l'odio',<br />

ex allora, dobilo liiie deoidalur, \obis iiiandanius<br />

quod ad decisionem ejusdoni cause, quanicicius se-<br />

("unduin lejjoin et consuoludinoin parciuni illarum<br />

potcritis, duiii laiiion jus noslruni in oiiiniijus sal-<br />

vuiii sit, procodatis et quid inde fecoritis nobis in<br />

proxinio parloamonlo nostio post feslum sanrli Mi-<br />

chaeiis proxiino fuluiuin distincte et apertc con-<br />

slare faciatis. Datum ut s".<br />

593. Pro Poncio de Cur. et aliis in brevi. — Rex<br />

eidem, salutcm. Mandamus vobis quod, si Puncius<br />

de Cur. , Ri'yuiunthis Fulconis, Poirus Truk , Klyas<br />

Reginaldi et alii conipUces sui, capti et detoiiti in<br />

l>iisona nostia pro quodani contemptu qiiem nobis<br />

fecisse dicuntiu-, ])rcstiloiiiit voi)is racionabileni sc-<br />

curitatoni, videbcet quibbet pro quolibet, vei alio<br />

modo racionabili, ad supponendum se alteet basse<br />

voluntati nostre pro contemptu illo, tuuc ipsos per<br />

bujusniodi securitateni a prisona qua occasione pre-<br />

dicta detinentur, sine dilacione debbcrari faciatis.<br />

T. R. ut s".<br />

59.'i. Pro Guidone de Leiiniaco. — Rex eidem,<br />

salutem. Quia por litteras veslras patentes quas<br />

nobis nuper transmisistis accepinius quod quedam<br />

res, que dudum adjunctc fuerunt niancrio de (lani-<br />

pania ' luinc sunt loco pertinenciarum ejusdeni<br />

' Sans doute Puch-dc-Gontaud (Lot-et-Garonne, arr. Nc-<br />

rac, c Dtiiiiaz.in).<br />

' Voir |>las haut n* 588.<br />

ROLES GASCONS. 163<br />

nianerii, vobis maïKbimus quod res ilias dileclo<br />

avunculo et fideb noslro Guidoni de Leziniaco, cui<br />

manerium de Canqiania cuni suis pertiLicnclis cou-<br />

cessimus, babendum ad totara vitam stiam, res<br />

ilhis nomine pertinenciarum ejusdcm mancrii bbe-<br />

relis babeniias in forma predicta , et , antequam res<br />

illas eidem liboraveritis, recipiatis abeo cartain suf-<br />

ficientcm ad opus nosirum quod ipse in manerio<br />

iJlo seu rébus ad illud pcrtineutibus nuibuii jus,<br />

nisi tantummodo ad vitam suam . poterit vindicarc.<br />

Uatum apud Cestriam , .xix. die Junii.<br />

.')95. Pro fmlribiis Minoribu.'i de Leclora '. —<br />

Rex dilecto et (idoli suo Jobanni de Grcilly, juiiiti,<br />

seiiescallo suo Vasconie, salulom. Ex |)arle fraimm<br />

Minorum do Eeclora nobis extiiit liiiiiiililor- suppli-<br />

catum quod, cuiii oisdcm inhibuissemiis, ad in-<br />

stanciarn et ijuerelaiii cpiscopi et liominurn de Loc-<br />

tora, ne in jilalea quani babeiit iiil'ra civitalcm de<br />

Leclora, in (]ua eciani editicare inceporaiil , ultcrius<br />

edificarc présumeront , donec intor ipsos fratres et<br />

eosdem episcopnm et lioniines dicte ville, in quo-<br />

rum prejudicium idem ediGcium fieii dicebatur, de<br />

mentis cause cognosceretur et didineietur, eaiidem<br />

inbibicionem amoveri de gracia facerenms; nos ijji-<br />

lur, sic volontés oisdem frati'ibus existere graciosi,<br />

ut aliis injuriosi esse minime videanuu', vobis man-<br />

damus quatinus super hiis que in dida plalea infra<br />

diclam civitatem baclenus adquisicrunl, dummodo<br />

ibidem ultorius nil adcpiirant, prediclaiii iiiliiiiicio-<br />

nem amovoatis quantum ad nospertiact, nisi lumen<br />

predicli episcopus et bomines dicte ville causam<br />

racionabileni |)retenderint, quare id lacère minime<br />

deboalis, su])erqua, auditis parlibus, faciatis bine<br />

inde justicic complementum. T. R. ut s".<br />

59G. Pro C.omitissa, domina de Doiiomonte. —<br />

Rex eidem Jobanni, salutem. Ex parte Gomilisse,<br />

domine de Bonomontc, nobis monstratum oxtitit<br />

([uod, cum osset in possessionc paciOca casiri de<br />

Bonomonte, dilectus et (idolis noster Aiigerus Mota,<br />

miles, locum vestruni tenons in Ajjonosio, predic-<br />

' Putili'qiar Chaïupoilion-Figeac, Lettres Je rois et niticSf<br />

t. I, p. .'iofi, d'après une copie de Bréqnignj.


IGi<br />

tam ilominam propter quoLldum iiuinlium quoJ<br />

Forlunaiius, Joliannes et Gerardus, filii ejusdem<br />

domine, in terra noslra perpeirasse diciiiUur, in-<br />

debite disseisivit, supplicans ut predicluni castriuii<br />

eidem restitui mandaremus; unde nos, volenles<br />

eideni domine gi'aciam facerc in hac parle, voljis<br />

mandamus quatinus diligenter inquiratis si predicli<br />

(iiii ejusdem domine de predicto murdro l'ueriut<br />

culpaijiies, et si hoc fecerint se defendentiljus, et si<br />

predicta domina de eodem Castro fuerit contra jus-<br />

ticiani disseisita; hoc autem per veritalera, famam,<br />

presumptiones et credulitatera inquiratis, rescri-<br />

bentes nobis per veslras clausas lilteras quid super<br />

hoc poteritis invenire. Si vero dicta domina super<br />

restitucione dicti castri intérim agere vohierit, ce-<br />

lerem justiciam faciatis eidem. T. ut s°.<br />

597. De viatrimonio flic régis. — Rex dileclis<br />

et lidchbus suis Johanni de Vescy et Antonio Bek<br />

saluteiii. Per liiielcm clericum uostrum, magistrum<br />

Bonettum de Sancio Quintino, audita reiacione de<br />

hiis que cum egregio principe, rege Arragonum,<br />

super niatrimonio lilie nostre et [iriniogeniti sui<br />

per vos ordinata existunl, conteuli sunuis ])ienias<br />

et ])arali ; quare vobis inandanuis, liahila dehliera-<br />

rione cum consdio uostro, qualinus diçlum mulri-<br />

monium juramento lirmetis, et qiunitum cum jure<br />

poteritis, com])leatis. Arras autem non augnienlum<br />

ehginms et per vos ehgi precipinuis. Terminuiii<br />

eciam traductionis predicte lihe et solucionis pe-<br />

cunie dotis sue voiunuis assignari per vus ab in-<br />

stanti festo Omnium Sanctorum uscjue ad duos<br />

annos, si ])otestis commode, siu autem a dicto l'esto<br />

us([ue ad anuum ; ita quod tune predicta liHa ad<br />

partes illas sit adducta. Regina eniin, mater sua, et<br />

karissima mater nostra nolunt suslinere, projiter<br />

teneritatem ejusdem lilie, quod antea Iraducatur.<br />

Hanc autem racioncm eidem régi vel lilio suo po-<br />

teritis assignare; Htteram autem nostram obliga-<br />

toriam super solucioue dolis l'acienda vobis mit-<br />

timus, si necesse lùeril Uberandam. De sedicione<br />

autem inota per Wallenses non moveainini, quia<br />

eosdem non credimus uec presumimus aiiipios<br />

habere fautores , et de die in diem potestas eorum<br />

minuilur; et speranuis quod in brevi jileuissime<br />

,<br />

ROLKS GASCONS. [A. R. x'-iaSa]<br />

conlundeniur ; uec occasione eorumdem vohuiius<br />

ut, omisso expedicionis vestre aliquo ai'ticulo, ve-<br />

nire festinancius properetis. T. ut s°.<br />

598. Francia. — Régi Ffrancorum rex Angiie,<br />

saiutem et felices ad vota successus. Cuni ex virtute<br />

pacis inter indite recordacionis Lodowicimi, pa-<br />

treni veslrum, Fliancorum, et karissimum patrem<br />

nostrum, Angiie reges, et ex ordinacione Ainbia-<br />

nensi mulla nobis in Lemovicensi, Petragoricensi<br />

et Catiucensi diocesibus iiberare leneamini, que<br />

liberata non fuerunt , et umlla que liberata et postmodum<br />

sub prisa fuerunt restituere debeatis, ad<br />

que requirenda diiectos et fidèles nostros Johannem<br />

de Greilliaco , militem , senescallimi nostrum Vas-<br />

conie, et magislrum Reimundum de Fferrar. ad<br />

vos duxinuis destinandos, placeat exceUentissime<br />

vestre régie majeslati facere liberari premissa et<br />

inipusicioucui super fado Caturcensi, prout alias<br />

secundum l'ormam pacis ])redicte inchoala extitit,<br />

lerminari. Litteras eciaiu tangentes terias Agenesii<br />

et Sanctonie, per vos nobis reslilutas, que pênes<br />

magistrum Egidium (Jameiini, pi'ocuratorem exe-<br />

cutorum comitis Pictavensis, residere dicuntm- et<br />

ad regimen predictaruin terrarum nobis sunl neces-<br />

sarie, placeat domiuacioni vestre senescallo uostro<br />

Vascouie facere liberari. \';deat ceisitudo vestra bene<br />

et diu. Datum apud Cestriam , .xxj. die Junii.<br />

599. Pto burgensiliiis et liabitatoribus hmlide<br />

Rex dileclo sibi in Cbristo Petro,<br />

Saleeterrc '<br />

. —<br />

abbati Sancli FQ-emerii, saiutem. Cum nuper vobis<br />

injuuxerimus cpiod in loco Salvelerre ^ quaudam<br />

basiidam nostram, quam bone incmorie Petrus,<br />

predecessor vester, ad mandatum nostrum mcepe-<br />

rat, lieri faceretis ibidem, et poslmodum, pro eo<br />

quod quidam de hominibus nosiris Vasconie fac-<br />

tioni illius bastide se opposuerunt, asserendo rpiod<br />

bastida illa in prejudicium facta fuerat eorumdem,<br />

ejusdem bastide factionem ad tempus suspeiuli et<br />

quaudam intpu^stam inde lieri fecerimus per diiectos<br />

et fidèles nostros, inagistros Adam de Norfolch. et<br />

p. 3;|.<br />

1*uI)Im/ djins les Archives liisl'jri'iiies de la Gironde, t. Vil,<br />

Siiuveterre. Voir pins liant n" ôai.


[A.R. x--ia82]<br />

Johannem de Fforgelis, super jui'e eorum qui bas-<br />

tide illi se opposuerunt ; per quam quidem inques-<br />

tain , cuin dchila juris sollcinpnitate faclain et noLis<br />

liansinissaiu ac dilifjenter inspcctain et cvajninalain,<br />

lucide compertum fuit quod iili qui se op|)osuerunt<br />

bastide predictc nicbil pro se habebaut seii probai'e<br />

potueraiil , iicet super lioc coiain iiiquisitoribus<br />

nostris predictis testes quos voluerant produxissent<br />

per quod i)astida illa, sicut eani fieri prccepinius,<br />

(icri non polerat aut dcijebat, nos, bastidani pre-<br />

dictam , quam<br />

ex causis premissis sine injuria alicui<br />

facienda facere possunuis, conipleri vob'ules, vobis<br />

inandaiiius quod bastidani piedictani fieri et manu-<br />

teneri laciatis, |ir(iut ineepla fuit et prout ad o|)us<br />

noslruni et utililatriu iioniiiuiiii noslronini de bas-<br />

tida iila iiiajjis videritis expedire. Datum apud Ccs-<br />

Iriani , .iiij'°. die Julii.<br />

GUO. Uex diicclis ciericis suis niajjistris jobanui<br />

de Ffurgetis, Reymundo de La Fferer. et Ber-<br />

nardo Fl'abri , etc. Cuni nirper injuuxerimus di-<br />

leclo nobis in Cliristo abbati Sancti Ffremcrii<br />

quod in loco Salveterre, quem abbas nionasterii<br />

Bloviinontis ' et Jordauus de Podyo nobis dederaiit<br />

quandani baslidam ([uani boue uicniuric l'cli'us,<br />

predeeessor suus , ad niandaluin nostruni inceperal,<br />

licri faceret, et postuiodum, pro eo quod (blocti et<br />

fidèles noslri Jubanncs de tireiily et Alex[aader] de<br />

lirijjeriaco baslidam iilani in prejudicium ipsoruni<br />

fuisse dixcrant inchoatam, ejusdem bastide ulterio-<br />

reni factionem suspendi fecerimus ad tcmjius, et<br />

inquestam lier! dejureeoruuuleni Joliannis et Alex-<br />

nndri et omnium aiiorum qui se ibidem jus baberc<br />

dieebant; per quam (piideni inquestam per diioctos<br />

et fidèles nostros niajfislros Adam de .Noil'olcb. et<br />

Jobanuem de Fforgetis, vocatis coram eis omnibus<br />

(pios neffocium iliiid tangebat et qui iiupieste illi<br />

intéresse vulebant, cuiii débita juris sdllempnitate<br />

factam et per eosdem niagistros Adaiu et Jobanneni<br />

nobis Iransiiiissamac diligenler iiis[)eclaiu et exami-<br />

natani, lucide compertum luit ijuud iili (|ui se oppo-<br />

suerunt bastide predicle nicbil pro se habcbant scu<br />

' r,a Gallia clirislinna (I. l, col. 1217) marque un Guil-<br />

laume I'' abbé de Blaziinont ((lirondc, arr. la Itéoîe, r. Sau-<br />

vetcrro) en 12G7 et en i3o6.<br />

, ,<br />

ROLES GASCONS. 165<br />

probare potuerant, licel super hoc coram inqui-<br />

sitoribus predictis testes quos voluerant produxis-<br />

sent, per quod bastida illa, sicut eam fieri prece-<br />

pinms, fieri non poterat aut debebat, nisi quod<br />

duodecima vel décima pars ejusdem baslide sita<br />

est in solo Atbalasie ', «pie fuit uxor Riidelli de Rri-<br />

geraco, per cpiod predicto abbati Sancti Ffremcrii<br />

dedinuis in mandatis quod ipse baslidam illnm,<br />

quam ex causis premissis sine alia injuria alicui<br />

facienda facere possunuis, compleri et inaniilenori<br />

faciat, prout incepta est et prout ad opus nostrum<br />

et hominum nostrorum de bastida illa iiiagis viderit<br />

expedire, nos, per baslidam illam neiiiini injiiriari<br />

volontés, vobis niandamus quod vos onines vel duo<br />

vestruiu, assumpto vobiscuni [ircdiclo abbalo Sancli<br />

Ffremerii, quem custodein nostrum illius baslide<br />

deputavimus , ad locum baslide predicte personaliter<br />

accedalis, et soliim illud predicle Athalasie, in qiio<br />

décima vel duodecima pars dicte baslide est, sicut<br />

jiremiltitui', incboata, videatis et de aliis terris pre-<br />

dicli abbalis Rlavimontis et Jordani, (jiii locum ad<br />

baslidam illam faciendam ibiilcm iu terris suis<br />

nobis dederunt, juslam et debilam recoinpensa-<br />

cionem per escambium vel ulio modo, si piedicta<br />

Allialasia voluerit, noiuine nostro assignari et ba-<br />

berc faciatis, jirout ad ntilitatem suam et habila-<br />

torum ejusdem bastide magis videritis convenire,<br />

salvis semper nobis actionibus nostris versus ean-<br />

deni Atbalasiam compctentibus, cuni inde loqui<br />

voluerimus versus eam; et si forsan eadem Atlia-<br />

lasia [iro solo suo predicto aUas terras ibidem iu<br />

escambium admittere noluerit, tune baslidam pre-<br />

dictam ex alia parte ejusdem bastide in solo pre-<br />

dictorum abbatis Rlavimontis et Jordani lieri, et<br />

dictam decimam seu duodecimam partem soli [ire-<br />

dicle Athalasie, in qua dicta pars baslide sita est,<br />

reslitui faciatis eidem ; et de consilio |)redicti abbalis<br />

Sancti Ffremerii provideri faciatis de libertatibus et<br />

liberis consuetudinibus quas habitatores ejusdem<br />

bastide et bui'geuses nostri ibidem liaberc, etqiiibiis<br />

uti et gaudere possiiit, ad securitalcm iilorum et<br />

commodum nostrum ; et do libertatibus et consue-<br />

tudinibus illis, cmn inde per vos provisum fueril,<br />

' Voir plus loin le n' 768 , où flic est appelés Tiialcsia.


166<br />

riobis distincte et apeile sub sigillis vestris vel si-<br />

gillis (luoriim Ycstriiui coustare faciatis, ul nos<br />

super liljerlatibus et liberis coiisui-ludinibus illis eis<br />

litleras nostras patentes Qei-i faciamus. Datum ut<br />

supra.<br />

MEMBR. 9.<br />

GO 1. Depoteslnteilataveridendi domos, vineas, etc.<br />

— Uex Stepbano de Laffyte, receptori reddituuni<br />

suoruin in Agenesio, salutoni. Ut terras, domos,<br />

vineas et alia tenementa minuta que nobis in Age-<br />

nesio sunt vel erunt vestro tempore ineursa, ita<br />

quod precium vendiciouis cujuslibet eorumdein<br />

tenementoruin vel possessionum precium centum<br />

iiiiraruiu turonensium non excédât, per visum di-<br />

locti et fideiis nostri Augeri Mota, railitis, ad uliii-<br />

tatem nostram vendere, permutare seu in empbi-<br />

leosim perpetuam vel ad tenipus Iradere nosiro<br />

nomine valeatis, vobis damus pleuam et liberani<br />

poteslatem. In cujus, etc. Datum apud Ceslriam<br />

.XX. â\o Junii.<br />

60:2. Pro magistro Reymundo Stincii. — Rcx<br />

eidem Stepbano, salutem. Ex parle magistri Rey-<br />

mundi Saucii, judicis nostri in Agenesio, nobis<br />

extilil supplicatum ut salarium sive vadia que de-<br />

bentur eidi'm pro servicio suo cum arreragiis, se-<br />

cunduin convenciones habitas inter ipsum R., ex<br />

parte una , et vencrabilem patrem R. , Batboiiiensem<br />

et Wellensem episcopimi, et Ottonem de Grandi-<br />

sono, mililem noslrura, ex altéra, dum gerebant<br />

vices nostras in jiarlibus Vasconie, solvi [et Hbe-<br />

rari] mandaremus; unde nos, attendentes quod qui<br />

ad onus eligitur repelli non debeat a mercede, vobis<br />

precipiendo mandamusqualinus predicta vadia cum<br />

aireragiis et debenda , quamdiu in servicio nostro<br />

l'uerit ibidem, liberelis; et nos ea iu compote ves-<br />

tro preci[iiums allocari. In cujus, etc. Datum ut s°.<br />

603. De pntc.flnte diila compoiiciuli cum vicecomite<br />

de Fronciaco. — Rex omnibus, etc. , salutem. Scialis<br />

quod dilectis el ildelibus clericis nostris magistro<br />

Bonelto de Sanilo Quintino, Reymundo de Ffer-<br />

rariis et Rernardo Fabri, vel duolius ex ipsis quos<br />

présentes esse contigeiit. danuis potestalem com-<br />

,<br />

ROLES GASCONS<br />

[A. R.X°-1289.]<br />

ponendi pro nobis cum vicecomite de Ffronciaco<br />

super omnibus querelis quas babel contra nos, vel<br />

nos contra ijisum , excepta (piestione quam contra<br />

ipsum et conimunitatem Petragoricensem movimus<br />

in curia Ffrancie, super feodo et justiciatu castri<br />

de Ffronciaco et pertineuciarum ejusdem, ratum<br />

liabituri ijuicquid per ipsos, vel duos ex ipsis ac-<br />

tum fuerit in premissis. Et composicionem faclam<br />

per ipsos, ut diclum est, ratificare et confirmare<br />

promittimus bona (ide. In cujus, etc. Datum ut s°.<br />

606. De coiistahuhrio Biifdcfjale. — Rex consta-<br />

bulario suo Burdegale, salutem. Quia circa prose-<br />

eucionem negociorum noslrorum in Vasconia multas<br />

et diversas oportel expensas facere, de quibus ga-<br />

rantum aliquod non babetis, volumus et precipi-<br />

mus ul ea que per visum et preceptum dilectorum<br />

clericorum noslrorum ,<br />

magislroium Reymundi de<br />

Fl'errar. et Beruardi Fabri, ad utilitatem seu uc-<br />

cessitatem nostram et negociorum noslrorum ex-<br />

penderitis, vobis in vestro compoto alloceulur.<br />

In cujus, etc. Datum ut s".<br />

605. De hastida de Salvalerra custodieiida , etc.<br />

— Rex dilecto sibi in Ghristo Petro de Sancto Mi-<br />

cbaele, abbati Saucti Ffremerii, salutem. De fideli-<br />

tate et circmiispectione vestra liduciam gerenles<br />

specialem, vos cuslodem nosirum bastide de Salva-<br />

lerra quamdiu nobis placueril facimus [et] constitui-<br />

mus per présentes , vobis mandantes quod bastidam<br />

prediclam, sicut incepta est, Ceri et compleri fa-<br />

ciatis, et eam cuslodialis et manuleneatis, prout<br />

ad utibtatem nostram et burgensium ac habitato-<br />

rum ejusdem basiide magis videritis expedire; ita<br />

([uod de exilibus inde provenienlibus nobis possitis<br />

respondere; et circa custodiam ejusdem bastide<br />

tabler vos babeatis (juod ex boc circumspectionem<br />

et diligcnciam vestram merito debeamus commen-<br />

dare. Volumus autem et mandamus per présentes<br />

senescallo nostro et omnibus aliis ballivis et iidelibus<br />

nosUis parcium illarum quod vobis, quoad négocia<br />

bastidam illam tangencia , pareant et intemlant. In<br />

cujus, etc. Datum apud Ceslriam, .iij. die Julii.<br />

606. Pro burgciisibiis de hastida Sdlvetcrre. —


[A. U. x°-i28a] ROLES G ASCONS. 1G7<br />

Kex dilecto et lideli suo Jobaimi de Grelliaco, se-<br />

uescallo suo Vasconie , et omnibus aliis sencscallis<br />

\ asconic qui [H'o tem|)ore fueriiil, et eonini locurn<br />

tenenlibus, saliitem. Volenles Beruardum de Se-<br />

naux, presbilerum, Wiilebiiuni lieymundide Segur<br />

et Jordaimm de Podio et coniiii {Tenus, ac aiios<br />

burgenses et homines de baslida nostra Saiveterre<br />

in suisjuribus nianuteneri, protegi et defendi, ita<br />

(|und prrvosaut abos baibvos nostros ibidem nulla-<br />

tenus indcbile molesteiitur, vubis mandanius (|Uod<br />

prediclos Bernardum, Willelraum et Jordanum et<br />

eorum genus ac alios Inu'gi'nses et bomines nos-<br />

tros de bastiila j)redicta manutcneatis, prolegatis<br />

et deferidatis, non inferentes eis vel, quantum in<br />

vobisest, inferri peiinilleiiles injuriam, molestiam,<br />

dampnum, impedimentum seu gravameii; et, si<br />

quid eis forisfactum fuerit, id eis secnndum foros<br />

et consuetudines parcium illarum eisdem faciatis<br />

emendari. In cnjus, etc., quamdiu régi placuerit<br />

duraturas. Dntuin ut s*.<br />

607. De casiris Vasconie munimdis, etc. — Rcx<br />

dilecto et fideii suo Johanni de (îroibaco, senescallo<br />

suo Vasconie, saiutem. Super eo quod nobis de ser-<br />

vicio domini régis Flrancoruni sunimonito scnp-<br />

sistis, vobis signilicnnuis qudil (be et k)C0 sum-<br />

monicionis ejusdera intersitis personaliler, diccntes<br />

qiiod pro noliis accessislis ibidem, ot si vos de ser-<br />

vicio ([uod a nobis cxigunt fuerint aliocuti, respon-<br />

deatis quod in pace inde inita nondum reperitur<br />

dicti servicii cerlitudo, set nicbibiminus parati estis<br />

de gentibus nostris dicto dumino régi succursum<br />

facere in suis agendis cum fueritis requisiti, sicut<br />

a nobi< babotis speciabter in preceptis. De casiris<br />

autem nostris in \ asconia munien(bs, abas vobis<br />

signiGcavimus quod ea raeliori modo ({uo possetis<br />

niunirelis; nnde de Iiiis que in partibus iliis de<br />

nostro perquircrc poteritis, municionem facialis in<br />

eisdem, quia tani pro guerra nostra Wallie' quara<br />

])ro abis necessariis que nobis incumbiuil pecuniam<br />

ad boc vobis ad presens transniittere non vaiemus.<br />

De draperia autem a[)ud Burdegalam facienda, me-<br />

' I.asccondecampagnccontre<br />

les Gallois occupa Edouard I"<br />

pondant prosquo toute l'année 1281; le dernier prince indé-<br />

pendant, l.lewellyn , fut tué le 11 décembre.<br />

moriter credinuis vos tenere quod lam ore (piani<br />

litteris vobis alias iujunximus quod cum civibus<br />

nostris Burdegale tractalum et colloquium babe-<br />

retis super commoditale tpie' nobis accrescerc<br />

potcrit in bac parte et certitudine perpétua nobis<br />

inde facienda, de quibus adbuc nos ntdlaleiius<br />

cerciorastis ; pcr quod cum eis super boc, proul<br />

expedire videritis, colloquium babeatis, quia de<br />

nostro circa boc ali(piid apjionere consilium non<br />

babemus, quousque de commodo et ejusdeiu secu-<br />

ritate nobis constiteril evidenter; ex tune enim con-<br />

silium liîltcbinuis (juid circa boc facere nobis fuerit<br />

oportunum. Ceterum , qualiter terra nostra Vasconie<br />

feodis et elemosinis oneralur salis sumus certi,<br />

nicbiiominiis lamen aiii exinde proveniunl exitus<br />

et conuuoda, de quibus ea que nobis incundninl<br />

ibidem vos posse sustentari credimus condecenter.<br />

T. U. apud Hotbelan^, .xxj. die Julii.<br />

608. Pro Jiideis Vasconie. — Rex dilecto et lideli<br />

suo Jobanni de Greilly, senescallo suo Vasconi»;,<br />

salulem. Quia noliunus ipiod Judei parcium illarum<br />

per lallagia vel peralias prestariones nobis lariendas<br />

in lantum onerentm- quin habeant unde racionabi-<br />

liter sustentenliu-, vobis mandamus cpiod prefalos<br />

Judeos per lalliagia seu preslaciones liujusiuodi<br />

plus justo et solito non gravetis, nec ipsos aliler<br />

quam tractari debent im|)0sterum pertractctis. T. R.<br />

apud Uothelan, .xvj. die Augusti. Et sunl clause.<br />

Consimiles liltere diriguntur pro Judeis parcium<br />

illanim constabulario Burdcgali'. T. ul s".<br />

609. Pro majore et communitate civitatis Balone.<br />

— Rex dilecto et (ideli suo Jobanni de Greilly,<br />

senescallo suo Vasconie, salulem. Supplicaverunt<br />

nobis major et commimitas civitatis nostre Baione<br />

quod assisam in civitate predicta, qualeiii cives<br />

nosiri Burdegale in civitate sua liaberit, ij)sos pcr-<br />

millamiis babere. Quocirca vobis mandamus ([iiud ,<br />

inlellocla pleiiius pelicione eorumdem iii bac p.uto,<br />

ipsos [assisam] bujiistuodi pcrniittatis babi're,<br />

prout ad communeni eorum uliblatem viibu-ilis<br />

' Ms. q'tarn.<br />

' Hhuddiau, comte do Flint, en Galles.


168 ROLES GASCONS. A. n. x-isSal<br />

exjicilirc; ila qnod uobis per hoc daiupnum vel<br />

])reju(licium luillum Gat. T. ut s°. Et sunt clause.<br />

G 10. De basis Baioiic Iradeiidis. — Rex eidom<br />

senescallo, salutcm. Qnia voliinuis quod de basis<br />

nostris Baione samper cominodum iioslrum (lal,<br />

voLis iiiandamus quod Petro Arnaldi de Villa ' et<br />

Petio Reymuiidi de Aidi[r]^ basas nostras ibidem<br />

tradatis, prout base bnjusmodi aliis Iradi consue-<br />

verunt ibidem tempoiibus letroactis et prout ad<br />

Vùliintalem nostram videiitis faciendum. ita (amen<br />

quod aliis super boc con({ueri voleutibus respon-<br />

deant et stent juri. T. ut s°. Et sunt clause.<br />

Gll. Pro Pclro Arimldi de Villa'. — Rex om-<br />

nibus, elc. , sïiiutem. Sciatis quod concessimus,<br />

quantum in nnbisest, Petro Arnaldi de Villa, civi<br />

nostro Baioue, (juod in solo suo proprio, inlVa civi-<br />

tatem pp^didam, Ijaineiiin et sluvas facere possit<br />

duni lamen non sit ad nocumentnni alioruin, et<br />

quod inde stet juri in cnria nosha, si quis super<br />

hoc loqui voluerit versus ipsum. In cujus, elc. T.<br />

ut supra.<br />

612. Pro reffiiia AngUe, maire régis. — Rex<br />

dileclis el fidelibus suis Jobanni de Greylly, se-<br />

nescailii sun Vasconie , vi'l Reynuuido de Mirallo,<br />

conslabulai'io Burdeg-ale, salulem. ()nia vobinuis<br />

quod nclingenle et triginta (piinijue libre slerlin-<br />

goi-uni in quibus lenemur karissime nialri noslre<br />

Alianore, regine Anglie, el que sibi assignatesunt<br />

racione dotab'cii sui in custumis nostris Burdegale<br />

|)er novas convenciones internes el ipsani fadas, in<br />

l'esto aposlolorum Simonis el Jude [iroxinio futuro,<br />

juxta lenorem litlci'arum inler ipsani el nos inde<br />

confeclanini, modis omnibus persolvanlur, vobis<br />

manda mus ipiod pecum'ani prediclam eidem mntri<br />

noslre vel cjus certo attornalo persolvalis ad ler-<br />

minum predictuni sine ulleriori dilacione , nisi pe-<br />

cunia illa in loto vel in jiarlc sibi fuerit persolula ;<br />

t, si peeuninm illam eidem matri nosli'C ad 1er-<br />

minuiu predicUnii non solverilis, lune attornalo<br />

' .Surricrro Ainaiid de Viole, voiries n"' 88 et ¥^1<br />

'' Ardir est le jinui d'une famille connue do Rayonne.<br />

^ Ms. Vinea.<br />

.<br />

,<br />

prefate malris noslre slalini post eundem terminum<br />

custumas illas tenere et omnes exilus earuni-<br />

dem per visum alleiius veslrum de die in diem<br />

percipere permiltalis, donec eidem malri noslre de<br />

pecunia predicta per recepcionem bnjusmodi plene<br />

fuerit satisficluni. El hoc, sicul nos el bonoreru<br />

nostrum diligilis, nullatenus omillalis. Teste me<br />

ipso apud Rotbelan, .iiij. die Oclobris, anno x°. Et<br />

sunt clause.<br />

613. Pro alibate Pindingcnsi. — Rex senescallo<br />

suo in dncalu Aquitanie et omnibus ballivis el fide-<br />

libus suis ibidem, salulem. Cum dederimus licen-<br />

ciatn dilecto nobis in (.hristo abbali Radingensi,<br />

ob quedam négocia que sibi incumbunt, regnum<br />

noslrum exeundi et aliquamdiu in ])arlibus trans-<br />

marinis niorandi, nos diclum abbalem,eo amplius<br />

quod abbacia ejusdem de advocacione noslra et de<br />

fundacione progenitorum noslrorum exlitit ', Irac-<br />

tari favorabiiiler cujiii'ntes , vobis mandamus quod ,<br />

si ipsum alirubi sub poleslale noslia in dncalu<br />

jirediclo iransire conligeril vel morari, admillalis<br />

eundem curialiler et lienigne, non permillenlcs<br />

quod in persona sua vel bominibus aut rébus suis<br />

per aliquos iridebile moleslelur. Et, siijuid ei foris-<br />

laclum fuerit, id eidem l'acialis absipie dilacionis<br />

inconimodo emendari. T. R. apud Dinbegh ", primo<br />

die Novembris'.<br />

' L'alibaye de Reading avail été en effet fondée en liai<br />

par Henri I"(Du(;dale, Monaaticon iingUcannm , t. IV, p. a8).<br />

i/abbé à (pii le présent acte est adressé était Robert de<br />

lîurgate, 1268-1987 (ibUl ]i. 3i).<br />

,<br />

^ Denbigh , en Galles.<br />

' Le rôle des années 8-10 d'Edouard I'' se termine par la<br />

transcription d'actes rédi(;és en français et tous relatifs à l'ad-<br />

minislration du Ponlbieu. Ces actes couvrent 1 e dos do la<br />

MEMBRANE 2 et ceiui de la îiembrxsa i. Le recto de la mem-<br />

BRiKA 1 est en blanc, sauf l'annotation suivante, qui sert de<br />

titre au riilc tout entier :<br />

Vasconia. — De asnis regni nEcis Edwardi , filii iiecis IIbn-<br />

RICI, OCTAVO, NONO ET [dECIMo].<br />

Et notandnm qnod fimnia que tauffunt ]'asroniain ifrotitlatituv<br />

infra istum rolulum , et ca que lan


Mil<br />

ROTULUS VASCONIE<br />

HE V>>() l«E(iM MEGIS EmV\ni)l I liNDECIMO.<br />

MKMIIII. G.<br />

(»l/i. De iiKiffislio Jdlmniie lie l.iiscy , admisso in<br />

clericuiii irifi.s. —<br />

\\o\ ilili-clis silii iiuijjistiis liii-<br />

iii'tlo (le Siinctii Quiiiliiio cl ccteris i)rocuialoiil)us<br />

suis iii ciiri.'i Kraiicif i'\islen(iliiis. s.iliili'iii. (Juia iiil<br />

misimus discrcturii \iruni, iiuigislnini Jolianneni<br />

(le Lascy, jiiris ci\ilis professorciu , iii raniiliareni<br />

clpricuni nosirum, volfules quod ipse Iraclalibiis<br />

aegocioruin noslronim in cuiia Franciu peisona-<br />

liter inlersil (jnamiliu iiobis placucrit, proul ei pcr<br />

nos esl injuncliim, ita cpioil négocia illa de consl-<br />

lio vestro cl siiu regaiitiir el fianl, vobis niandanuis<br />

({uod eiindeiH niagistruin Joliannoiii ad hujiisinodi<br />

nostra négocia traclanda advncelis inler vos, tpio-<br />

ciens opiis luoril . cl in cis de consilio suo opcre-<br />

niini in foiina piediclo. In cujns, elc. , duraluras<br />

donec aliud indc duxcriinus ordinandnin. T. It.<br />

apnd Rotlielaii ', .v. die Dccembris, anno, etc., nn-<br />

decimo [ i a8:! |.<br />

(ilT). De tompoxicioiie facienda intcr ricecomilcm<br />

IJrunciaci et regem. — Ik'X onniibus, elc, sabi-<br />

teni. Sciatis quod nos diieclis clericis nostris ma-<br />

gislris Bonello de Sanct» Quintino, Heynnindo ili><br />

Kfcrar. , et Bernardo Fabri , vel duobus ipsKi-um<br />

([uos présentes esse contigerit, daiiuis polestateni<br />

Iraclandi et ordinaiidi curii vicecomite de Flron-<br />

' llhuddlaii,<br />

coiuté rie Fliiit, nii (îalles.<br />

nÔLES (ilSC.OSS. — II.<br />

(128-2-1283.)<br />

ciaco de coniposicione lacieiida, iioinine nosdo,<br />

snpor onniilxis ([ucieiis, actioiiibiis, son dcniandis<br />

molis inlor nos, ex jinrlc una, cl ciindeni vice-<br />

comilcm, c\ altéra, sive sint realcs sive persona-<br />

ics, excepta causii pcr nos contra ipsuin niola in<br />

cnria Francie sujicr indebit;i advocacione caslii<br />

de Flronciaco, et super jiirisdiclione cl subjec-<br />

tione cjusdem castri, ratuiii iiabilnci quicipiid<br />

per eosdeni clericos noslros vel duos ipsoruin ac-<br />

lum l'uciil in [)rciiiissis. hi cujus, elc, duraturas<br />

ipiousquc cas duxcriinus rcvocandas. Datuni apnd<br />

Rolhclan, .v. die Dccembris.<br />

GKJ. L)e compostcione Jdcieiida inler rrf^cin et<br />

eptscopiim et cnpitulum Aiiicieiises. — Rex omni-<br />

bus , etc. . salutem. Sciatis (piod nos dilectis et (idc-<br />

libus i\ostris Jolianni de Greiliy, niiliti, senescalli)<br />

noslro Vasconie, et magislro Konelto de Sancio<br />

Quintino, in ecdesia Lemovicensi archidiacono,<br />

vel eonim alteri, damus poteslalem tractandi et<br />

.<br />

orcbnandi cum veneiabili paire . . ', e[)iscopo, et<br />

c^pitulo Aniciensibus , de com|iosicione lacieiida<br />

nomiiie nostro inler nos et eosdeni cpiscopuin et<br />

capiliilum, in causa ipiam iidem episcopus et ca-<br />

pituluni habent contra nos in cnria Francie super<br />

leodo et doniinio coiiiitalus de lîigorra"; et quid<br />

per ipsos Jobannem d Boiielliiiii vel eoruni alte-<br />

' I.o iiiiiu csl en blanc. C'est (iiiillatiiiie 11 do la l!oiii>,<br />

évi>(|iio du l'uj, mort en it!8.3 (Gallia chrimiaiia , 1 (I.<br />

col. 7181.<br />

- Sur cft |ii'


170 ROLES (;ascons. \K. R. 1282<br />

nim aciiini fiieril in preiuissis, laluni hahebimus<br />

et compleri faciemus. In fujus, etc., dnraturas ut<br />

supi-a. Daliini ut .sM|)in.<br />

617. De co)iiposlcioiiefiicieii(ln iiiler rrgem fl com!-<br />

tem Petragonccnsem. — Rex oTunibus ad quos , etc.,<br />

saluteni. Sciatis quod nos dilecto clerico nostio m.n-<br />

gistrolîonettodeSanctnQuintino, in ecclesia l


[A. R. \i°-i282-it!83|<br />

ter reffis per atlornatos suos , ((iios ad lioc ordina-<br />

vit, sibi inde, prout juslam fuerit, saLisiieri faciet<br />

ad plénum. Datutu ut supra. El l'ueruut clause.<br />

623. De Pclro de Podett-^ak et tiliis in brevi po-<br />

iiendis per mnnuenpcionem. — Hex dilecto et (ircdictu[u est. lu cujtis, de. ï. B.<br />

ul supra. Gauc|eilarius| maad[avitj de Botbclan.<br />

()2G. De viisis iir/feiitels et u/i'i.s- jocuUbux i/uv<br />

fuerunt mu/pslri Ade de l\orJ/. cu.ilodieiidix. — Be\<br />

Joliauni de Greyily, senescallo suo Vasconie, salu-<br />

lein. (juia intellcvinuis quod vos mqjcr, post mor-<br />

lem magistri .\de de iNoriï. , quondani coustiibularii<br />

noslri Burdegale, libres, vasa argcnlea, jocalia.<br />

pecuuiani, qiiaindam capaiu de scrico, et abas res<br />

suas sub custodia exccutoruui suoruni existeacia<br />

cepistis seu capi l'ecislis, nec permitlilis ijjsos exe-<br />

cutores de bonis iliis aliqiiam adminislracionem<br />

liabere. vobis luandamus quod omnia bona pre-<br />

dicta diclis executoribus sine dilacione, cavilla-<br />

cione, vel excepcioue aliqua, deiibcretis et delibe-<br />

rari faciatis ad cxecucioncni dicli teslanicnti iade<br />

lacieudain, cl pccuniaiu illaiu (juani a liernardo de<br />

Gajiipis, cive et campsore Burdegale, ueciiou et<br />

cartas, lilteras, instrumenta, et omnia alia uos et<br />

prcdiclum niagistrtun Adam langeucia, de maïut<br />

et custodia predicti Bernardi cepistis seu capi fe-<br />

' Camps<br />

(Gironde, arr. Libourne, c. Coutras).<br />

aa.


172 IlOLES GASCONS.<br />

cislis, et que iileiu lieniardus uoniine predicli<br />

ma^islii Adi^ vel execiitoruin sunriim rcceperat.<br />

(Iili'(li> clei'icd iKisIro inagisiro Osberlo de Bages-<br />

(on., contraioliilatmi nostro Burdegale, Iradatis<br />

et iiberelis inililati', piistodieiida por predieluni<br />

magistruni Osbcrtiini, dnnec aliud indo duxeri-<br />

nius ordinanduiii. In cnjus, l'tc. T. H. apud Ro-<br />

ihelan, .viij. die Januaiii.<br />

627. Pro Arimlih dp La Natide. — Hex senes-<br />


|A. K. m"-i-j83]<br />

si in prediclis négligentes >el reniissi l'ui'rilis,<br />

sci'ibiinus magistio R. de l'Terrai'. (jiioil ilc pre-<br />

iiiissis veiitatein adiliscat, et dicliiin mandaluni<br />

noslruni pro diclo Amanevo exeqiialur iu l'ornia<br />

predicla. Datum apiid Rolhelan, .\j. die Januarii.<br />

Et fuenint clause. Canc(ellanus| niand[aYit] de<br />

Ruthcinn.<br />

6150. De causa que veititur inter Johannrm de<br />

Greilly el Amaneum de Mola audiendn. — Rex nia-<br />

gistro Reiinnntlo de Fl'errar. ,<br />

cani)nico Sancti Seve-<br />

riiii liiirdegale, clerico suo, salulcm cl dilcctiuncin.<br />

Ciiisain que vertitur inter Johanneni de (îreilliaco,<br />

iiiilitem, ex iiiia paitc, et Aniaiievuiii de Mota, do-<br />

micelluni , ex altéra , super liiis que idem Amanevus<br />

atlvoat se tenerc a nobis in l'euduni . audiendani in<br />

ctiriis el assisis debitis et coiisuclis.inias perseues-<br />

calluiii iiostnini Aquilanie vel ejus locuni tenentem<br />

in illis parlibiis teiieri, et iu quilius causas alioruiu<br />

liaioniiiri et li


174<br />

MEMBR. b.<br />

63."). De piocuratovibus conslilulia. — liex om-<br />

nibus ad quos, etc., salutem. Sciatis qiiod nos di-<br />

Icclis clericis nostris magisliis Bonelto de Saïuto<br />

Quintino , Jolianni de Lacy et Ueymundo de Fferrar.,<br />

vrl diiobiis ipsonim quos présentes esse conligerit,<br />

damus et concedinuis plenani et liberam potesla-<br />

tem et spéciale mandalum romponeudi, coiicor-<br />

daiub , paciflcandi, ordinaiidi et eciain conipro-<br />

niiltendi, alte et basse, cum pcna vel sine pena,<br />

sub forma de qiia sibi videbitur expedire, pro<br />

iiol)is et heredibus nostris, cum vencrabili pâtre<br />

Amanevo, Dei gracia archiepiscopo Auxiacensi',<br />

super advocacione lemporalitatis sue et arcliiepi-<br />

scnpatiis sui, proinittentes nos ratum habiluros et<br />

gratum quicquid per dictos procuratores et altor-<br />

iialos nostros, vel duos ipsorum quos présentes<br />

l'sse contigerit, super premissis el singulis premis-<br />

sorum ,<br />

simul vel divisim, concedcndo, remittendo,<br />

(leclarando. permutaudo, vel alias, fuerit conipo-<br />

silnm, ordinaluiu, concordalum, seu ab assunien-<br />

dis et eiigendis arbitris vel arbitratoribus dictum,<br />

pionuueiatum .<br />

vel eciam arbilratum. In cujus. etc.<br />

T. R. npud llotlielan, .xij. die Jaiiuarii.<br />

63G. Rex omnibus ad quos , etc. , salutem. Sciatis<br />

quoil nos dileclis clericis nostris magistris Bonetto<br />

de Sancto Quintino, Johanni de Lacy et Reymundo<br />

de Fl'errar. , vel duobus ipsorum quos presenles<br />

esse conligerit, danuis et ccmcedimus plenam el<br />

liberam potestatem et spéciale mandalum conipo-<br />

ni'udi, concordandi, pacilicandi,ordinandi el eciam<br />

CDiiipromittendi, aile et basse, cum pena vel sine<br />

pena, sub forma de qua sibi videbitur expedire,<br />

pro nobis et beredibus nostris, cum vencrabili<br />

patie [Iliigone^], episcopo , et discretis viris ca-<br />

pitulo Vasatensibus, super omnibus et singulis<br />

eonlroversiis et questionibtis, beredilariis et aliis<br />

quibuscum(pie, que siuit et esse possunt inter nos<br />

' Anianieu (l'Anna|;iiac, ar(.-lievc(|uf ilAiich de 1 3G3 à 1 3i 8<br />

{Galtia clirisliana. 1. 1, roi. i|i|3).<br />

' Huijups II do Roi-liefort,i'véqupdeBazas de 1-277 ^ '^gi<br />

{ ibiil. , \. Il , col. laoo). Voir plus hautn" 21 j.<br />

KOLES GASCONS.<br />

[A. R. M°-I283]<br />

et gentes nostras Vasconie, ex parte una, et preHi-<br />

tos episcopuni et capituium, ex altéra; proniillen-<br />

tes, etc., de verbo ad verbum ut s\ In cujtis, elc.<br />

T. ut s".<br />

C37. Pro Oiiffci'o de Malo Leone. — Rex dilecto<br />

et lideli suo . . . . , senescallo suo Vasconie (pii pro<br />

tenqjore fuerit, vel ejus locum tenenti, salulem.<br />

Cum dilectus et fidelis uoster Ougerus de Malo<br />

Leone bene el lideliter se gesserit in servicio nostro.<br />

ob (juod de familia et domo nostra retinemus ac<br />

ipsuni favore prosequitnur et prosequi volunius<br />

speciali, vobis mandamus firmiter injungentes<br />

quod ipsum Ougeruni in omnibus suis agendis,<br />

tanquam fainiliarem nostrum et de domo nostra<br />

specialiler balientes recommendatuni , sibi el suis<br />

in omnibus negociis suis que coram vobis et pênes<br />

vos babet expedire, graciam et favoreni, cum ea<br />

boneslale (pia decet el expedire videbilis, inpenda-<br />

tis, ila (piod ipse inslanciam nosti-am sibi senciat<br />

])roriiluram cum effeelu. El hoc non omillalis.<br />

Datiim apud llnllielan, duodecimo die Ffebruarii.<br />

El sont patentes.<br />

038. Pro Rcijimindo de Amirall. — Rex consla-<br />

bulario caslri sui Burdegale et audiloribus compoti<br />

Reyniundi de Amirail., qui jiro lempore fuerint,<br />

salutem. Mandamus vobis rpiod allocelis dicto Rey-<br />

mundo, in compoto suo vobis reddendo, ceutuni<br />

et quadraginta libras, et decem et septem denarios<br />

sterlingorum, in quibus ei tenemur pro centum<br />

doleis (.s/c) vini ab eo captis ad opus nostrum, et<br />

liberalis dilecto servieuli nostro Malbeo de Golum-<br />

bariis', pincerne nostro, et ei de dicta summa pc-<br />

tunie satisfaciatis, nisi per compotura ipsum iiive-<br />

niatur quod tantum nobis debeal de receptis sibi<br />

lactis Domine uoslro. In cujus, elc. T. R. apud Ro-<br />

thelan, .viij. die Ffebruarii.<br />

G39. Pro Berardo Fraiicoiiis. — Rex senescallo<br />

suo in eodem ducalu et con-^tabulario Burdegale,<br />

el eorum cuilibet, salulem. .Mandamus vobis quod<br />

Berardo Ffranconis, civi Burdegale, trescenlas li-<br />

' V


[A. I«. xr-i-i8?.]<br />

bras liironensiura ni{Tronini quas mag-ister Aflam<br />

de NorlT. , lune constabiilariiis , et Osbertns de Bag-<br />

{jupstonc, coiilrarotiilator rasd-i iiostri IJurdejjale,<br />

per eorum lilleras patmites débitas p\ inuliio rece-<br />

(jcrunt pro iiobis, et sexcentas libras barde[g;a]-<br />

Innsis monete per alias lilleras patentes dicti iiia-<br />

gistri Ade, ronstabidarii ,<br />

eidem burgensi ex muliio<br />

similiter reccptas pro nobis, ad solvendnni dilccto<br />

et (ideli nostro (lastoni, vireconiiti Biernie, per nos<br />

débitas, cnni celeritate qua poleritis, retentis pênes<br />

vos dictis litteris et aliis SH])er hoc relinendis, pro<br />

iKibis persolvatis et habere faciatis. Et vobis alloca-<br />

biintur in compoto veslro. Daluni apud Hothelari<br />

ut s". El fueriinl patentes.<br />

(i/lO. Pro lldimunilo Bnbirti. — \\e\ senoscallo<br />

suo in eodem dnralii et ronslabuiai-io suo Rnrde-<br />

jjale , et eoruin ruilibel, salntein. Quia coneessimus<br />

dileflo el Hdeli nostro Bainiundo Boberli. \ice-<br />

coinili Tarlacensi ', ([uino-eiilas libras tiironcnsiiini<br />

ex dono nostro, ipias vohinius ipsnm habere in<br />

accpiietarione debili


176<br />

mandantes insiiper senescailo nostro, liallivis, et<br />

aliis ministris, ut predictas libertates et convencio-<br />

nes per vos datas et concessas servent et teneaiit,<br />

et servari et teiieri faciant ab omnibus, et quod in<br />

lioe diligenciam apponanl. In cujus, elc.T. R. apud<br />

liolhelnn, .\x. die Ffebruarii.<br />

()'|/). Pro Vivimo Boni Filii. — Rex omni-<br />

bus, etc., salutem. Sciatis quod, pio bono et hiu-<br />

dabili servieio quod Viviaiuis Boni Filii nobis in-<br />

pendit, concessimus ei pazeiiam de Methok '<br />

Vasconia, babendani et cuslodieiidam qiiamdiii no-<br />

bis piacuei-it. In cujus, etc. T. R. apud llotlielan<br />

Axiiij. die Fl'ebiuaiii.<br />

Et inandaluni est Jolianni de GreUbaco, senes-<br />

cailo refjis Vasconie, vel ejus locuni tenenti, quod<br />

eidcm Viviano |)azeriaiii predictam liberet, lia-<br />

beiidam et tenendam in forma predicla. T. nt<br />

supra.<br />

6'l5. Pro Gnilhinlo de Pod'io-. — Rex dilecto<br />

clerico suo, magistro Gumbaido de Mercalo, salu-<br />

tem. In placilis ipie Gayllardus do Podio movere<br />

iutendit corain nobis in rui ia nostra \ersus Gaillar-<br />

dum de Ru|)i>, de quibusdam terris et tenementis<br />

et rébus aliis, vobis committimus vices nostras<br />

mandaiiles quod, vocatis parlibus et auditis super<br />

liiis jure et peticione prel'uti Gaillardi de Podyo, ei<br />

inde secundum legem et consuetudinem parcium<br />

illarum (ieri l'aciatis céleris justicie complemenluni.<br />

In cujus, elc. T. li. apud Rolhelan, .\\v. die Fie-<br />

bru a ri i.<br />

6'l6. Pio Ernaldo de Jiisis. — Rex dileclo et li-<br />

deli siio Jobanni de (ireiiiiaco, senescailo suo Vas-<br />

couie et constabulario caslri sui Burdegale, vel ejus<br />

locum tenenli, salutem. Ouia accepimus quod Pey-<br />

levinus de Millauo quin(juagiuta libratas terre sue<br />

infra honoreni de Miiiano, que sunt de bereditale<br />

Baldewinc. lilie et iieredis Ernaldi de Jusis, mili-<br />

tis, (pii (leraldarn, sororem el beredem ipsius Pei-<br />

' Miiloc, dans lu bassin d'Arcachon. Voir Baui'pirt , Vai-iélés<br />

bijrdcloiscs , t. III, |i. 327.<br />

^ Voir plus liani n" 3


[.\.'K.vi--i-i83]<br />

niiiiis iiilogi-e rcsponderi. Kl, (]iii;i domine inalii<br />

iiostre irdditiis prnvenioiilps t\p pcdagiis cl ciislii-<br />

mis de iMireinande iiilegraliter concessimiis , volu-<br />

mus et vobis inandainus quod tanlumdem attornati^<br />

ejiisd«>ni inalris nostrode noslris propiiis lodditihtis<br />

in illis partibus tacialis irfiiudi, quanla est stimnia<br />

pecunifi (|ue debeliir |)redictis abbalisse el conven-<br />

tui de hiijusinodi pedajjii et custiimo rcdditibus<br />

annuatini. Supplicavinius eiiiui prel'ale domine,<br />

inalri uosti'o, ut attornalis suis in dictis parlihns<br />

conslitutis injuiijjat et mandet ul ibidem preuniam<br />

a noslris recipiant, jjfo iila quuntitatc videlirel<br />

qnam iidcni abl)atissa el con\entiis sunl do diolomm<br />

pedag'ii el cuslume reddilibus peicepturi.<br />

Taliler hoc mandaluni nostrnni ouretis exeqiii el<br />

i(npioro (jiiod abbalissa et conventus monaslerii<br />

antedicti ex causis jam dictis cxpensas et dampna<br />

non sustini'anl nllerins aiil incurrniil. el (jnnd nos<br />

non oporleat super hoc uiauum apponeic sollici-<br />

tudinis aniplioris, undc nioveri scu lurbari non in-<br />

nierilo dcluNiiniis. Datiun apud Holbi'laii , .iij. lYw<br />

Marcii. Kl sunt clause,<br />

O'iS. El mandaluni esl niafjislio Sle|)bano de La<br />

Flilhc, rcci'ptori A[;enesii, quod prcdictis abbalisse<br />

et convenlui aireragia liujusniodi aljsque dilacione<br />

solval; et rex id quod eisdeni solverit, laciet sibi<br />

'<br />

in sno conqwlo allorari ; et l'aciel eciani quod dein-<br />

ceps eis respondealur ad plénum de prediclis red-<br />

dilibus in suis lerniinis, prout consuevennit illos<br />

perri|)ero lem|)nribas relroaclis, juxta modum el<br />

lormam in lillcris quas rex senescallo Vasconic<br />

super iioc niillil, (b'claralani. Daliini ni s", Kt sunl<br />

clause.<br />

6'i9. Ilcm niaiidaliim esl ISc} niundu de Miraili.<br />

conslabulario Burdej^ale. quod prediclis abbalisse<br />

el convenlui arreia


178<br />

l'icx clilecto ot liclfli suo Jolianni de Greiliy, se-<br />

nescallo suo Vasconie, saliilem. Veuiens ad nos<br />

prior doiinis de Pnraviso ', que est (îlia monasterii<br />

Fontis Ebraiidi, nnbis ex parle ahbatisse et con-<br />

ventus ejusdi^ni nionaslerii siipplicavit qiiod, cuiii<br />

clarc meiiioi-ie predecessores nosiri dicto nioiias-<br />

torio Foiilis iîbnmdi el omnibus inembris suis ab<br />

olim per carias suas concessei'uiit ul ])ersone spec-<br />

tantps ad idem moiiasterium lilipie essent, iibique<br />

in feri'is ipsoriim snbditis dominapioni, a presta-<br />

cione pedagii el custume, ut predicte doniui de<br />

Paraviso in Agenensi situate diocesi, lanquaiu<br />

meii)l)i'o monasterii antedicti, illam libertatem con-<br />

eedere curarcinus, ut de bladis, vinis, ac aliis re-<br />

Inis suis per viam vendicionis et quamcumquc<br />

aliam, commodum suum facere possiut libère et<br />

absque prestacione pedagii seu custume. Preterea<br />

peciit idem prior quod, cum quondam .lolianna,<br />

regina Sicilie* et roniilissa Tiiolose \ niedietatem<br />

piscature piscerie de Mirmande prefate domui de<br />

Paraviso concessisset, in cujus tamen possessione<br />

non extitit hactenns, ut super hoc faceremus eidem<br />

graeiam specialem; quocirca vobis mandanuis<br />

quatinus super factis hujusmodi et suis circunistan-<br />

ciis universis diligencins inquiratis, et quid et<br />

((uanluni nobis possct seu nostris horcdibus depe-<br />

rire, ot quod dampnum eciam provenire, si peti-<br />

cioni exhiliile laverenuis; et qund inveneritis in<br />

premissis nobis conslare per lilteras veslras l'acia-<br />

tis, consiiiiini vesirum et alioruni similiter, (jui<br />

de consiiio nosiro in partibus ilbs exislunt, et quid<br />

senciunt in linc paite nobis jilenius rescribentes.<br />

Et boc nullatenus omittatis. Daluiii ut s". Et sunt<br />

clause.<br />

653. Picx |)riorisse el oonvenlui Fontis Ebraudi.<br />

salutem. Alïectione plena recepinius iitteras quas<br />

nobis misislis super eo quod pro nobis nostra([ue<br />

' Paravis (Lol-et-Garonnc, arr. Nérac, r. I.avardac).<br />

= Ms. Scicilii:<br />

' Jeaiiiip, fille de Henri II el d'Aliénor d'Aquilainc, épousa<br />

d'abord (iiiillaiime II. roi de Sirilc (Benoit de Peterliorough<br />

Rolls Hcries, l. 1, p. i5.S). puis Haimond VI, comte do Tou-<br />

louse. Elle mourut en septembre iiçii, ( lîoffer de Howdcn ,<br />

ibiil. , t. IV, p. (|6 ).<br />

,<br />

ROLES GASCONS. [A-R-xf-iaSS]<br />

sainte Dominum non desinitis' e.xorare, prout ee-<br />

dem litière continebant, devocionem vestruni gra-<br />

ciarum aciione miiltiplici prosecjiienfes; négocia au-<br />

tem vestra, |>ro ([uibus nos rogatis, expediviraus<br />

qualenns ea expedire potuimus ad presens, prout<br />

prior de Para\iso, nuncius vester, lalor presenciuni<br />

vobis polerit plenius exponcre viva voce. Ad hoc<br />

vero quod nos requisivistis de nostra fiiia ^ in vestro<br />

monasterio monachanda , non possuniiis voiiis modo<br />

certuni dare responsum, quoniani non erat nobis-<br />

cum, set cum doniuia maire nostra; verumpla-<br />

nien, ubicumque fuerit, erit vestra. Ut igitur de<br />

statu nosiro vestris desideriis satisfiat ,<br />

, ,<br />

significamus<br />

quod, per Dei graciara, pleua gaudemus corporis<br />

sospitale, et négocia nostra, laudelur Allissinius,<br />

jirosporautiu'. Et quia veslras preces nobis credi-<br />

mus. immo pocius sensimus profuisse, quesumus<br />

nt apud pium Patrem Altissimum pro nobis devotis<br />

intprc('ssionil)iis insistatis, ut nos et actus nostros<br />

dignelur dirigere per suoruni semitas mandalorum.<br />

Datum ut s".<br />

0)54. De hasttdn de Doua Giirdii. — Rex seues-<br />

callo suo in ducatu Aquilanie, constaimlario Bur-<br />

degale, eteorinn euilibet, saluleni. Mandanuis vobis<br />

([ualinus, retonto ad opus nostruni et bastidi; nostre<br />

' Ms. ilffiiitis.<br />

- Marie, sixième fdle d'Kdouard V et d'Aliéner de Cas-<br />

tille. Elle naipiit le 1 1 mars 1378 ; elle allait donc avoir cinq<br />

ans au moment oi'i le roi fit écrire la présente lettre à Gila<br />

prieure de Kontevraull. La réponse de la prieure a été con-<br />

servée; M"' M. A. E. Grcen en a donné une traduction au-<br />

i;laise ilans la bio{p"aphie qu'elle a consacrée à la princesse<br />

Marie ( Tlic In-es 0/ ihe primemcs 0/ England , t. II , p. ûog-<br />

'iio). Finalement Marie ne fut pas cloîtrée à Fontevrault.<br />

l,a reine Aliénor, mère d'Kdouard I", étant toujbée malade<br />

au couvent d'Anieslmry (comté de Wilts), souhaita d'y ter-<br />

miner ses jours et voulut avoir auprès d'elle .sa pelite-DIle<br />

Marie, qui fit en elVel profession le i5 août ia85. M"° Green<br />

cite ejicore une lettre de l'abbesse de Fontevrault, Marguerite<br />

de Pasej, demandant qu'au moins .Marie leur fût envoyée<br />

quand sa jrand'mère serait morte; mais elle n'eut pas plus de<br />

succès que la prieure (iila. La parole donnée par le roi :<br />

ttubi-<br />

cumque fuerit, erit vestraw, fut cependant tenue, car Ames-<br />

bury, depuis la réor(;anisatiou du monastère par Henri II en<br />

1 177, était rattaché à Fontevrault ( Rujfdale , Moiinsl. aiiglic. ,<br />

t. II. p. 33.'?). La phrase «Ad hoc vero. . . erit vestraii a été<br />

citée te\tuellement par M"" Green d'après notre u" 053.


[A-R-M'-iaSS]<br />

vocale de Bona Garda', in pailibiis curie nostre<br />

Sancti Severi' ronsti-ucte, de teriis et lencmentis<br />

diiecti et fideiis nostri Bcrnardi de Arricau', mililis,<br />

ipsi bastide circumadjacentibus, quantum videritis<br />

expedire, de valoie ejus (piod retiniiei'ilis, ut pre-<br />

dictiim est, prelato milili de denariis uostris vel per<br />

escambium competens de terris nosli'is et valore<br />

oijuivaleiitilius satisl'aciatis; et vobis allncal)itur in<br />

coiiipoto vestro. Insuper de dampnis etinjuriisque<br />

se asseiit sustinuisse occasione dicte bastide , voca-<br />

tis qui evocandi fuerint, celcn'm justiciani faciatis.<br />

Datuiii apud Aberconewoy' in Snawedou, .xv. die<br />

Marcii.<br />

655. Pro n'Odonc de Mareiis. — Rex dilccto et<br />

fideli suo Johanni de (îreilly, senescallo suo Vas-<br />

conie, vel ejus locum tenenti, salutem. Gum n'Odo<br />

de Marens, qiii in servirio nostro in presenti expe-<br />

dicione nostra WaNie iaudaliiliter deservivit, nuper<br />

a terra nostra \asconie utlajjetur pro morte ciijus-<br />

dam lioniinis, i|)so non citalo, suninionilo sou con-<br />

victo, sel penitus l'actuni pro quo utiajfatus fuerat<br />

ignorante, nos, ad instanriam diiecti nobis Elie de<br />

(janipane, prcfalo n'Odoni paceni nostrain, quan-<br />

tum in nobis est, rcmcessinius. Et ideo vobis man-<br />

damus quod eidem n'Odoni pacem nostram obser-<br />

vari et sncundum ronsiietudinein parcium iilarum<br />

habcri laciatis, it;i lamen quod stet recto iii euria<br />

nostra, si quis versus euni iade loqui voluerit. T. R.<br />

apud Aberconewey in Snaudon, .xviij. die Marcii.<br />

Ml'Miin. II.<br />

G56. [IxcEDiLA.| Rox senescallo suo Vasconic<br />

et ejus loeura tenenti, salutem. Quia Ik-rlrandusde<br />

Podcnciaco, doniiccllus, recognovit coram nobis se<br />

debere Viviano Boni Filii ([uinquaginta et duas li-<br />

bras turonensium et ti'ijjinta solidos slerlingorum,<br />

solvendos cidem Viviano apud Burdegalam in festo<br />

Pentecostes proximo future . conccdendo quod, nisi<br />

' Boiincgarcle-cii-Cliaiossc (I.audes, arr. Saiiit-Scvcr, c.<br />

Amou ).<br />

^ Ms. Sancti Sevcrim.<br />

' Anicau (Landes, arr. .Monl-dc-Marsan , c. la Glorieuse).<br />

* Conwav, comté de Carnarvon, en Galles.<br />

RULES GASCONS. 1<br />

70<br />

fcccrit, tune pecunia predicla de bonis mobilibus<br />

et inmobilibus ipsius lîertrandi in Vasconia per vos<br />

vel niinistros nostros Vasconie statim post feslum<br />

prediclum levelur ad opus ejusdem Viviani, tan-<br />

(|uani pro re firmala et judicala in caria nostra Bur-<br />

degale, vobis mandamus quod, si predictus Ber-<br />

ti'andus predictam pecuniam predicto Viviano non<br />

solverit in festo predicto, tune [jccuniam illam de<br />

bonis mobilibus et inmobilibus ipsius Bcrtrandi in<br />

Vasconia post prediclum terininum levari et pre-<br />

dicto \ iviano liberari faciatis, juxta forniam rc-<br />

cognicionis predicte. T. B. apud Aberconewey in<br />

Snaudon, secundo die .Vprilis.<br />

657. De trans/jTCs.sioiie amUenda cl Icnnmaiida.<br />

— Rex dilectis et lidelibus suis Gaifrido de Gcyn-<br />

villa et Antonio Bek, salutem. Quia intelleximus<br />

(|uod diverse conlenciones et discordie babite sunl<br />

inter diversos bomines ville nosire div I.ejburna'<br />

et magistrum -Vlbartum, custodem. ejusdem ville,<br />

de divereis transgressionibus et excessibns eisdeni<br />

bominibus per prefalum Albartiim faclis, ni asse-<br />

runt, assignavimus vos ad qucrelas omnium et sin-<br />

gulorum de villa predicUi, de Iraiisgressioiiibus et<br />

excessibus illis coiiqueri volencium, audieiidas et<br />

lerniinandas, et ad inquirenduni , |)er sacramentuni<br />

proborum cl legalium bominum ville prodicle par-<br />

tibus non suspecloruni, de tran.sgrc'ssionibus et ex-<br />

cessibus predictis pienius verilatem et ad jusliciam<br />

inile fariendani, secnndum legoin et cmsuetuilinem<br />

|)arciura illaruin, et juxta tenorem cujusdam litière<br />

et quarumdam pelicionum quas vobis transmiltiuius<br />

sub pede sigilli nostri, et ad custodem prediclum<br />

amovendum et alium loco ipsius substilueiiduni, si<br />

necesse fuerit, prout magis videritis expedire. El<br />

ideo vobis mandamus quod ad certes diem et lo-<br />

cum, quos ad boc providerilis, vocatis partibus<br />

])redirlis coram vobis, premissa faciatis in forma<br />

predicla. Mandavimus enim majori et juralis ville<br />

predicte ipiod ad ceilos diem et locum (pios ei scire<br />

facietis, venire faciatis coram vobis partes piedictas<br />

et lot et taies, etc. , per quos, etc. In cujus, etc. T. R.<br />

apud .\l)erconewey in Snaudon, .vj. die Aprilis.<br />

' I.ibourue (Gironde).<br />

23.


180 HOLES GASCONS. >\.?,. 1283<br />

(iôiS. De jiiileshilc dulii coinpoiieiidi . de. , riiiii epi-<br />

scopo et capitula Vasatensibus. — Rex omnibus, etc.<br />

siilulein. Sciatis qiiod nos dilectis clericis nostris<br />

inagisli'is Gombaido de Mercato, Johanni Girardi<br />

et Reynuindo de Fferrar. , canonieis ecclesie Sancti<br />

Soveriiii Burdegale, vel duobus ipsorum quos pré-<br />

sentes esse conligei'it, danuis et coucedimus plenaiii<br />

et liberam polestaleni et spéciale mandatum coni-<br />

ponendi, concordandi, pacificandi, ordinandi et<br />

ei-iani coniproiiiitlendi, aile et basse, ciim pena vel<br />

siiiu (iona, sali forma de qua sibi videbitiir expe-<br />

dii'O, pro nobis et Iieredibns nostris, cum veuei'abiii<br />

paire [Hugone], episcopo, et discretis viris capi-<br />

tulo Vasatensibus, super omnibus et singulis con-<br />

lnnersiis('t «jueslionibus lieredilariis et aliis qui-<br />

bubcumque, ([ue sunt et esse po^sunl int'jr nos et<br />

génies nostras \ascoiiie, ex parte uua, et prelalos<br />

episcopum et capitnlum, exaltera .<br />

proinillenles nos<br />

ralum liabiluros el graluii! quicquid pcr diclos pro-<br />

cuialores et allornatos noslrcs vel duos ipsorum<br />

(pios [)resentes esse contigerit super premissis et<br />

singulis preniissoruni, siniul vel divisim, conce-<br />

dendo, remitlendo, deciarando, pernmtando, vel<br />

alias, liiej'it coiiÈpusitum, ordinalum, concorda-<br />

lura, seu ai) assuinendis et cligejidis arbitris vel<br />

arbilraloribus dicinm, pronunciatum, vel eciam<br />

arTjilratum. In ciijus, etc. T. II. apud Abercone-<br />

«•ev in Snaudon, .xj. dii' Aprilis.<br />

(j,)9. Ik ciipclliiiiui casirt Biirdegiile ilala. — liex<br />

conslaliulario casli-i sni Uurdogale i|ui pro tempore<br />

ineril, salulem. Sciatis (|uod dedinuis et coneessi-<br />

mus (lilcclo nobis in tJInislo Uicardo Trencbe, ca-<br />

pellano, ca])cllaMiar]i castii nosiri predicii cmn per-<br />

tineiiciis, habcndain et Irnendani ad tolam vilain<br />

ipsius lîicardi, |)ercipicndo inde vadia sua codem<br />

modo quo Hicanliis Spek., nu|icr reclor capellanie<br />

|iredi(le ilelunçlns. capcllaniam illani liabuit et le-<br />

luiil, l'I dicta \adia ]icrce|)it in vila sua. Et ideo vo-<br />

bis maiidaiiuis qniid |>rediclum liicai'dnm Trencbe<br />

in corporalcm possessioiiem ca))elianie predicle cum<br />

pertinenciis inducalis in loi ma predicta. In cujus, etc.<br />

T. \\. ut supra.<br />

(')G0. Pro iibhdlc cl coineutn Silec Mcijoris. —<br />

,<br />

lîex dilectis et lidelibus suis (ialfrido de Gyenvilla<br />

el Anlonio Bek, salutem. E\ querela dilectorum<br />

nobis in Cbrislo abbalis et conventus Silve Ma-<br />

joris ' accepimus quod dilectus et fidelis nosler<br />

Jobannes de Greilly, senescallus noster Vasconie,<br />

sibi, monasterio. ecclesiis et hominibus suis vio-<br />

iencias, dampiia elgravamina diversa intulit. Nos<br />

igitur, eisdem abbati et conventui ac bominibus suis<br />

justicie complementum in bac parte exbiberi volen-<br />

les, assignavimus vos ad iii(|uirenduni inde plenius<br />

veritatem. et ad violencias, danqina et gravaniina<br />

illa audieudnm et terminandum. secundum foros<br />

et consneludines parcium illarum. Kt ideo vobis<br />

maridamus quod ad certos, etc., incpiisieionem<br />

iilain l'acialis vel aller vestrum laciat, si and)o ad<br />

boc vacare non polerilis, et violencias, danipna el<br />

gravamina predicla audiatis et terminetis in forma<br />

jiiedicla. El si ambo vel neuter vestrum ad boc va-<br />

care |)oteritis vel poleril , tuuc vices vestras aliquibus<br />

personis fide dignis conimittatis qui melius sciverunl<br />

et poteruni ad hoc inlendere. Mandavinius enim<br />

predicio Johanni quod vobis vel commissariis, seu<br />

suhsiitutis vestris, in premissis pareat et intendat.<br />

In cujus, elc. T. ni s'.<br />

CCI. Pro execuloribiin teslumenli et familia ma-<br />

gistri Adc de Nor/f. — Rex eisdem, salutem. Ex<br />

paite executorum teslamenli et familie magislri Ade<br />

de NoilT. ,<br />

quondam conslabnlarii Bindegale, nobis<br />

est oslensum quod dilectus et fidelis nosler Jobannes<br />

de (ireilly, senescallus nosti'r Vasconie, et Reymun-<br />

dus de Mirallo, nunc constabniarius lîuidegale, vio-<br />

lencias, dampna et gravamina non modica super<br />

carlis, instrumentis el bonis que luerunt [iredicti<br />

Ade, eis contra justiciam intulerunt. Nos igitur,<br />

eisdem execuloribus et l'amilie justicie comple-<br />

mentum in bac parte exbiberi volentes, assigna-<br />

vimus vos ad violencias, danqjna et gravamina illa<br />

audienda et lermiuanda ,<br />

secundum foros et consne-<br />

ludines parcium illarum. Et ideo vobis mandamus<br />

quod ad certos, elc, violencias, danqjua el grava-<br />

mina predicla , et eisdem execuloribus et l'amilie<br />

plenam et celerem justiciam inde lieri l'acialis, se-<br />

' La Sauve-Alaji'Ure (Giroiiik', air. BorJcuiu, c. Créon)


lA-lî-xr-taSSl ROLES GASCONS. 181<br />

cundum Ibros, etc., iUi quod nnii oporieat nos am-<br />

plius indc sollicitari; mandavimus onim prcfalis<br />

Joiianni cl Fteyniundo (jund vobis in preniissis pa-<br />

reanl et iiilendant. In cujus, etc. T. ut s'.<br />

662. [ In cedui.a.] Kdwardns, Dei gracia rex An-<br />

glie, dominas Ilibcrnie et dux Aquilanie, dilecto<br />

et fideli suo Joiianni de Greiliaco, sencscallo sno<br />

Vasconie, salulem. Cnm quedani arreragia (pinrum-<br />

daiii redditunni, quos abbalissa et convcnliis nio-<br />

nasterii Fontis Ebraudi de pcdagiis et custumis de<br />

Mirmande' consueverunt percipere, debeantiir eis-<br />

deni, ul aceepinius, et nohimu-; cjuod ea, (jue a<br />

predecessoribus nostris rcgibiis Anglie ipsis in pu-<br />

rani et perpcluam eleinosinani siinl largita, pcr nos<br />

ab(pialcnii$ sulitialuiiUiir. sou jx'c dissrinulariones<br />

oliquas diiïerantui', j)rcsei'tini cuiu religiosas pre-<br />

diclas intcr alias quascuuKpio fnvore spccialissinin<br />

proscquaiiiuj', nos', iicct podagiuni cl cusluiuarii<br />

de Mernianda domino malri nostre Alianore, rc-<br />

gine Anglie illustii , intogralilor conccsscriiiuis.<br />

mandavinuis' dilcctis cl lidclibus nostris .Arnaido<br />

de Gyi'un


182<br />

cundum qiiod vestra tliscrecio inagis viderit expe-<br />

rlire. Taliter hoc iiiandatiim nostrum curetis exequi<br />

et iin])lero, qiind abbalissa el convontus nionasterii<br />

anledidi ex caiisis jnni diclis expensas el danipna<br />

non snslineaiil uHeriiis aiil incurrant, et quod uos<br />

non oporteat super hoc ni.muin apponere solhcitn-<br />

dinis ampHoris. undo moveri spu turbari non in-<br />

nierilo debeaniup. In cujus, elc. T. R. apnd Aber-<br />

conewey in Snaudon, .x. die Aprilis.<br />

6(56. Rex dileclo et fideii suo magistro Stéphane<br />

de La Ffithe, receplori suo de Agenesio. salufeni.<br />

Gum quedani arreragia quonnmlain leddituum<br />

quos abbalissa el conventus Fonlis Ebraudi de pe-<br />

dagiis et custumis de Miriuande cousueverunt per-<br />

cipere, debeanlur eisdeni, ut accepinius [et] nobis<br />

fuit monsliatum, el nolumus quod ea, que a pre-<br />

decessoribus nostris ipsis in purani et perpetuam<br />

elemosinnm sunt laigita, per nos ali({uatenus sul)-<br />

trahantur, vobis mandamus et firniiter iiijungimus<br />

quod diclis abbatisse el coiiventui arreragia luijus-<br />

modi absque dilacione solvalis; et nos id quod<br />

cisdem soivcritis, vobis allocabimus. Faciatis eciam<br />

quod deinceps eis respondealur ad plénum de pre-<br />

dictis redditibus in suis lerniinis, |)rout consueve-<br />

runl iilos percipere leniporibus red'oactis. Tabler<br />

hoc niniKlaluiii noslrum exequi el implere curetis<br />

quod nos non o])orleat super iioc aniplius solhci-<br />

lai'i, unile niovtri seu turbari non iumerilo debea-<br />

mus. T. ni s°.<br />

Vdcut (juui reslilulc fneinnl litière et cancellate'.<br />

065. Pro cvcciitovibus tcslamcnti Emcrici Sicardi.<br />

— licx dilectis el lidelibus suis G. de. Geinvilla el<br />

Antonio Bek, sakiteni. Cuni senescailus nosler Vas-<br />

conie et conslabuJarius noster Burdegale per lilte-<br />

ras suas nobis significaverint quod executores tes-<br />

tamenli Emcrici Sicardi, quondam burgensis do<br />

Sanclo Emiiiano^ defuncti, asserunt se habere<br />

quandam iilleram jusliciarii nostri Ilibernie, super<br />

centuni marcis sierlingorum eidem Enierico de-<br />

bitis ex quadatn prisa vinorum ad opus noslrum<br />

' Cet i\cfo et le précédent sont en elîet biffés sur ie rMc.<br />

''<br />

Saint-tmilion (Gii'onde).<br />

RÔLES GASCONS<br />

[A. R. XI»- 12 83]<br />

dudum fada , quas quideni cenlum niarcas in quadam<br />

suninia pecunie per ipsum Emericiim nobis in<br />

testamento legata postulant aliocari ,<br />

vobis manda-<br />

mus qualinus, visis piediclis lilteris, et auditisque<br />

super hoc dicti execulores petere voluerint , faciatis<br />

noslro nomine quod inde videritis expedire. Datuni<br />

apud Aberconwey, .xxiiij. die Aprilis.<br />

66G. Pro Giiilleimo Ihth.<br />

I)ii)i>ciisi de Sanclo<br />

Emiliano. — Rex dileclis et lidelibus suis G. de<br />

Gyenvilla et Antonio Rek, salutem. GuiUelmus<br />

Buk., bin-geusis de Sanclo Emiliano, nobis con-<br />

querendo monstravit quod, cum ipse et fralres sui<br />

pro quibusdam certis summis pecunie eisdem de-<br />

bilis pcdagium de Castellione' et de Peirofixa' a<br />

vicecomilc Caslellionis obligatum haberinl, et c\<br />

promissione seu licencia nostri idem pedagiiun ali-<br />

quamdiu tenuissent, dilectus et fidelis noster Jo-<br />

hannes de Greilliaco, miles, senescailus noster Vas-<br />

conie, eosdem de dicio pedagio, aniequam prcdicta<br />

pecunia solula fuisset eisdem ,<br />

indebite disseisivil<br />

supplicando ut prediclum pedagium reslilui, vel<br />

de dicta pecunia , prout jusle per lilleras ejusdem<br />

vicecomitis de Castellione vel aliter probare pote-<br />

ril, sibi satisfieri facerenuis, quare vobis manda-<br />

mus ut, vocalo eodem Johanne el aliis quorum<br />

inlerest, visisque lilteris uoslris, et receplis pro-<br />

liacionibus ejusdem Guillelmi su|)er debilis supra-<br />

diclis, el audilo compolo ab eodem Guiilelnio de<br />

hiis que recepit de pedagio supradicto, et de quibus<br />

sibi salisfaclum exlilit, el per quos super hoc exlitit<br />

perlurlialus, verilatem plenius iudagantes per vos<br />

vel per alios, tolum residuum quod sibi deberi do-<br />

ciieril Suivi, vel pedagium reslitiii facialis eidem. In<br />

cujus, etc. Datum ut s°.<br />

667. Pro Willclmo Amanevi. — Rex omni-<br />

bus, etc., salutem. Gum Reymundus, ffiiondam<br />

vicecomes de Ffronciaco, castrum suum de Fronciaco<br />

cum pertinenciis de comité Pelragoricensi advoca-<br />

veril, quod de Icodo noslro existere aeserimus, ac<br />

' Ciislillon-sur-Dordogne (("lirondc, nrr. Libournc).<br />

^ Pierrefifte, port sur la Dordojjne. commune do Saint-<br />

Sulpice-de-Faleyrens ,<br />

près de Saiut-Émilion.<br />

,


[A. R. XI"- 1983] HÔLES GASCONS. 18:5<br />

Willelmus Aniancvi, pjusdem vicecomitis filius ot<br />

lipres', ;ul {fraciam noslrani venorit, nos, de speciali<br />

gracia, eidem coiicediiniis ut, si leoduin prodicli<br />

casiri per aliquam viam ad nos redire coiiligerit,<br />

mdliiiii silii vel lioiedibiis siûs super proprietate<br />

dicti castri occasioiie predicte advocacionis fiai pre-<br />

judieiuin, nec propler hoc iiobis vel iiercdibus nos-<br />

Iris ineidere valeat in coininissuin. In cujus, etc.<br />

Datiini apiid Aberconwey in Snandon, .xxiiij. die<br />

Aprilis.<br />

668. Pro vicecoinilc de Fronciaco. — Rex dilectis<br />

et fidelijjus suis (i. de fiyenvilla cl Antonio Bek ,<br />

sahiteni. Cinn, siciit intelleximus, senescalliis nos-<br />

ler Vasconii' nomine noslro Icncat foroslani de Ara-<br />

bya' et homines Deliabet, ciun pcrlinenciis que ad<br />

vicecomilein de l'"roiiciaco pertinerc dicuntur, vo-<br />

bis niandainus (juatinus, si jnstiim fuerit et expe-<br />

(bie videritis, prouiissa sibi restilui faciatis. Datum<br />

ul s".<br />

669. De feodis alienalis et in mantim mortuain<br />

posilis, etc. — Rex viceconiili de FTronciaco, sa-<br />

kilrni. bilrllf'xiiuiis


18i ROLKS GASCONS. [A.R.vi°-ia831<br />

()72. De ji(ite\liit" (Idtii comjioiiciidi, etc.. cum<br />

iiicnaloiibiif, i-illaruiii Tliol'i.ic , Moiitis Albani, etc.<br />

— Rex oinnilms ml ((nos, clc, saluleni. Sciulis<br />

(|iioJ nos (liloclis el lidfliljus nostris Johanni do<br />

Greilliaeo, inilili, seiiescallo nosiro V.-sconie, ma-<br />

[lisU'is Bonelto do Saiiclo OiiiiUino, Johanni do<br />

Ffoijielis et lleymiindo do Kferrar. , idericis, vol<br />

tribus sou diioljiis ex ipsis fjnos présentes esse<br />

conliwrit, daniiis el coiiccdiiiius plenain el iiherain<br />

polestaleni et spéciale niandatniii coniponendi, con-<br />

cordandi, pacificandi, ordinaiidi et eciam compro-<br />

niitlendi, aile el basse, cuni pena vel sine pena<br />

sub forma qnaeisdcm expcdire videbitur, pronobis<br />

et lieredibus nostris, cum mercatoribus villanun<br />

Tbolose, Moiilis Alliani, Moysiaci', et aliarnni vil-<br />

larurn de dominio domini régis Fl'rancorum et<br />

nosiro, in causa quam dicti mercatores sou aliqui<br />

alii intentant contra nos in cnria predicti domini<br />

régis l'Trancornm, snper majori cnsluma Burdegalc<br />

et super custuma de Royano"; proniiltcntes nos<br />

raluni babituros et grnium quici[uid pro nobis et<br />

lieredibus nostris per dictes procuratores et allor-<br />

natos nostros, vel ires, vel duos ipsornm quos<br />

présentes ess? contigerit, snper premissis el sin-<br />

gnlis premissoruni , coneedendo, remittendo, de-<br />

clai'ando, vel alias conipositinu fuerit vel concor-<br />

datuni, son ab arbilris el arbitratoribus eligendis<br />

diclnm l'uerit, vel eciam arbitratuni. In cujus, olc.<br />

T. ut supra.<br />

(173. Pro Pctro de Bi/ous cl Wilklmo .fralrecjiis.<br />

— Man


[A.«.m°-i-j83J<br />

ROLES<br />

(le Meni[i]sano ' iipiitl Aberconwcy in Siuiiuloii , sexto<br />

(lie Miiii, jiiino rpjj-iii nosiri imdocimn. Kt nos vol)is<br />

preiliclas derem lil)ras, sox solidos ft odo denn-<br />

l'ios in compolo vestro faciemus allocari. T. R. aj)iid<br />

Abt'rconwev in Snaudon. .\j. die Mail. Kl siint pa-<br />

tentes, l'cr billaiii (piani (aiic[ellannsj niandiavil|<br />

de Aberconwey in Snaudon.<br />

G70. liex dijccio el (Ideli siio Jobauni de (îreillj ,<br />

sencscallo suo Vasconie, el ejus locnni (enenti,<br />

nccnon niojori ville sne liaione. sa.'ntcrn. \ olentcs<br />

dileclo nobisJobanni de liardus, nierculoii Baione,<br />

pro bono servicio (juod nobis iii excoreilii noslro<br />

Wallie j;ratanlerini|)endi( ,jfraciani (ieri spccialein^,<br />

vobis nian(]anins (|uod, de busis nostris apnil Baio-<br />

nani assijjnundis, predicto Jobanni ntjani basain<br />

conipelcntem, inter doninni de Dusians el ina^niini<br />

ponloin', de laliltidine vijfiiiti rnbiloriini et lonjfi-<br />

lur(>[iin(niioi'es<br />

\i(ii]i basis bnjusniodi a nobis babcntes nobis pro<br />

basis suis rcddnni anniialini. In cujtis, elc. T. lî.<br />

apiul AbeiTonuev in Snaudon, .\j. die Maii.<br />

[lîilTé] lacat qtiia aliter inj'cniis^.<br />

G77. De ((lu.sii iijiiielldciollis i/uaiu AiimiK'u.i de<br />

Areysfecil commissa nd amUcndum. — lîex dileclis [el<br />

lideliliusJsuistiaHVidci iledenxilla. inilili,et Antonio<br />

Bck., cicrici), saluleni. Causani ap|icliacioiiis ijuani<br />

' Miiubtiii (Landes)'.'<br />

' Par lotlrc patente du ag avril ijSS, ce Jean de llanliis<br />

reçut une lettre do |irotection pour trois ans, parce qu'il a\ail<br />

abordé le premier àConwny avec un chargement de vins, pen-<br />

dant que le roi élail dans celte place {Cateiular nfpal. rolU<br />

p. 6.'i). Son fils Guillaume est nommé an ini^me endroit.<br />

' l.c pont Mayou, sur la Ni>e, à Bayunne.<br />

' Voir plus loin n° 680.<br />

RÔLES GASCONS. —• II.<br />

. .<br />

GASCONS. 18.5<br />

I<br />

1 rionein<br />

I<br />

i<br />

.Vinaaeus de .Areis', civis Burdsjjale, al) aiidieneia<br />

locuiii leniMilis in Bin'dejfalei)si el \asalcnsi dioce-<br />

sibussenescalli nostiiin predicio diiealu ex quodani<br />

jiidicic) per ipsiiiu locurn lenenteni eiiin sua ciiiia<br />

pro \uda, nxoro i|uondaiu Arnnidi rie Granboler.<br />

civis Burdejjale defuneti, et coiiti-a dicliim \nia-<br />

neiun |)rolalo, asscrit se fecisse ad nos de eonsensu<br />

dicii Arnanei personaliler, ex uua parte, et Peiri<br />

.\rualdi deiiiaubolef. et AnianeiSicardi deBolvac^<br />

piocuralorum litteralorie destinatorum per diclam<br />

.\udam, ex parle altéra, rorani ixdjis pro dicta<br />

appellacion(! prosecpienda comparenriuni, vobis,<br />

Galfrido el Anlonio, el veslrum cuilibel audiendain<br />

ooniiniltinnis et line debilo terminandain, man-<br />

dantes vobis ijuatinus, cum dicte partes ad vos<br />

propler lioc venorinl in Vasconiam ad examina-<br />

dicte cause appellacionis, intendatisetsu|)er<br />

ea vice nosira (piod jusliim l'uerit decernalis. Kl nos<br />

mandamus lenore prcsenciunt onuiibus quorum<br />

iulerest ut, (piauluni ad premissa perlinet, vobis<br />

et veslrum cuilibel pareant et itilendanl. T. B.<br />

a[)ud Dolviilalan\ .xx. die Maii. Kt diq)plicautin'.<br />

(J7S. Pli) Lrnnldo de (itiinxtoiie. — llex dileclo<br />

cl (ideli suo Jobamii de (ireilliaco, senescalio suo<br />

Vascoiiic, salutem. Guni dilectus el fidelis noster<br />

Krnaldus de Gavasione leneretur nobis in mille li-<br />

bris miu'Ianorum, ac nos ducenlas et quin(niaptinjjenlis et ipiin-<br />

(luaginla libris residuis de sunima predicta mille<br />

librarum , sub modo el forma conveneionum inter<br />

nos et ipsuni conrectarimi , de siumiia tocius debili<br />

predicli nobis reddenda, eidem Aiiialdi) castrum<br />

suum de Kulbeni) ' (jiiod est in manu uostia, iiln;-<br />

rari taciatis sine iiiora. Kt lioc non omitlalis. Daliim<br />

apud Aberconwey in .Snaudon, .\ii|. die Juiiii.<br />

13/ y. J'ro (jarsioiw Anuikli. — liex omnibus ad<br />

(jiios, etc., salutem. \oientes fawre graciam spe-<br />

'<br />

1,0s .\yres, à Bordeauv ( Ilôlet gascms, t. I, n' /i5a(i).<br />

- Rouillac (Gironde, arr. Bordeaux, c. Carbon-Blanr).<br />

' Dulvvyddelan , comié de Carnarvon , eu (Jallcs.<br />

'<br />

I >ii;ny (Basse.s-Pyrénées, arr. Oiihez, r. Arza((|).<br />

lui-i.iMfric >ii<br />

,


186<br />

cialem dilecto nohis Gaisid Ei-iinidi |iro laiulabili<br />

servicio qiiocl in expedicione nostra Wailie nobis<br />

imijeiidit, |)erdonavimus ei bannicionem quam in-<br />

currit occasione transgressionuiii (juas Bernardus<br />

de Gar. ,<br />

quondam pater suus, nobis perpetravit;<br />

ila lanien quod idem Garsins s(e( rcclo in curia<br />

nostra Vasconie, si ipse idem nobis in aliqiio foris-<br />

l'eeerit. In cujus, etc. T. ut s".<br />

680. Pio Joliaiiiie de Bavdus , niemtlorc. — Rex<br />

dilecto et fideli suo Johanni de Greilliaco , senes-<br />

callo suo Vasconie, et ejus iocnm tenenti, necnon<br />

inajori ville sue Baione, saliitem. VoJeules dilecto<br />

nobis Juhanni de Bardus, niercalori Baione, pro<br />

bouo seivicio (jiiod nobis in exciTcilu nosiro Wallio<br />

gratanter iinpendit graciam fieri specialem, vobis<br />

inandamus quod, de basis nostris apud Baionam<br />

assignandis, predicio Johanni unani basani ronipe-<br />

lontem, inter domum de Uusiauset magnum pon-<br />

lem' , de latitndine viginli cubitorum et latitudine<br />

basarum aliarnm pjusdem ville, liberetis, tenendam<br />

et habendam sibi et lieredibus suis sub oisdem li-<br />

berlafibus quibiis alii basas suas lenent in eadem<br />

villa. El si foilc nulle base remaneant ibidem adhuc<br />

assignande, Imic aliquam basam alibi, quam ipse<br />

Johannes duxerit acceplandam ,<br />

de longitudiiie sexa-<br />

ginta cubitorum et, in latitudine, quatenus mare se<br />

retrahil, eideni Johanni, tenendam et habendam<br />

sibi et heredibus suis sub libertatibus predictis,<br />

assignelis; ita lamen quod ipse Joiiannes et heredes<br />

sui pro basa ipiairi sibi diLxerilis assignandam cer-<br />

liim reddiluin reddanl per annuiii nobis et liere-<br />

dibus nostris, in l'orma ([ua propinquiores vicini<br />

basas hujusmoili (eneates nobis pro basis suis red-<br />

dunl annnatim. In cujus, clc. T. R. apud Aber-<br />

coMwey in Snandon, .vij. die Jnnii.<br />

Rcupicf rntulum peiideiilem de diirrsis Ulteris<br />

missh régi Francie et tdih regilms et princi-<br />

pilins'.<br />

' Voii' [jIus liant 11" 67O.<br />

Celle note, écrite en haut de la membi\an( 'i , renvoie auï<br />

actes consignés sur la membiwn* 3. Celte dernière, au lieu<br />

d'être, comme à i'ordinaire , cousue au bout de la précédente<br />

:i été attachée en têli> de la j|n\TBi\4NA !i cl de manière à re-<br />

couvrir celle-ci presque enlièreiiicnt.<br />

,<br />

ROLES GASCONS.<br />

MEMBR.<br />

[A.R.xi°-i283J<br />

08 1. Edward, pai' la grâce de Deu, rey de<br />

Engleterre, etc.'. A sun très cher cosin Pierres, ûz<br />

le noble rey de Fraunce, conte de Alenzon e de<br />

Bleys^, saluz e bon amur. Nous receumes vos lettres<br />

e vus mercioms de ceo qe vus estes désirons a savoir<br />

boues noveles de nus; dnnt nus vous fesoras asa-<br />

voir, cbior cosin, qe nus sûmes sein e haitié , la<br />

Deu merci, [trest a ferc chose qe venir vus puist<br />

a bien e a honur. Vostre estât, qe Deu touz jors<br />

face bon, e si rien voilletz vers nous, sovent nus<br />

maundés. Saluz c a Deu. Don[(''es] a Aberconewey<br />

en Snaudon, le .xwj.jonr de Marz, le an de nostre<br />

règne .xj.<br />

C82. Serenissimo princijii, domino Rodulpho',<br />

Dei gracia imperatori Romanorum el semper au-<br />

gusto, Edwardus, eadem gracia, etc., salutom et<br />

coiilinua prosperitale lelari. Gratissime nobis vene-<br />

ruiif serenitatis vestre litière que salubrem status ves-<br />

Iri continenciam nunciarunt , vobis assurgeiites (sic)<br />

ad grates quod certiludinem slalus nostri exquirere<br />

vobis placuil per easdem. Ut igitur super hoc vestris<br />

desideriis satisllat , vestre ccisiludini innotescatuos,<br />

per Dei graciam, plenegaudeie beneficio sospitalis<br />

parali ea f'acere que scirenius vestre magnitudini<br />

fore grala, altencius deprecanles quatinus slaluni<br />

vostruni una cum aliis vistris beneplacitis nobis ve-<br />

lilis rescribere, quociens vobis aderit oportunitas<br />

nunciorum. \ alite. Dalum apud Aberconewey in<br />

Snandon, .xx. die Marcii.<br />

G83. Edward . par la grâce de Deu , elc. '. A sun<br />

très cher cousin Charles, |)rince de Salerne e sei-<br />

gnoin- de MonI d'Angele'^, e saluz e bone aiiinr. Pur<br />

' l'nblié dans Ryiner.<br />

' Pierre, fds do Louis IX, mort le avril ia84 {llistorieiis<br />

de Fnmcc, t. XM , p. yS ).<br />

' Ms. l'hilipp').<br />

''<br />

t*nblié dans Rymcr.<br />

* Charles 1" d'Anjou rétablit en faveur de son fils Charles<br />

en laOg, la principaulé de Salerne et lui donna, en outre,<br />

le comté de Lésina, la cité d'Andria el l'honneur de Honte<br />

Saut' Augelo.<br />

,


[A.R. x.°- ia83J<br />

ceo qc nous cnlendoms ([o vus esles désirons a<br />

saver Ijones noveles de nous, nus vous fosonis asa-<br />

voir (je nous suraes sein e hailié, la Don merci, e<br />

èsmerveillons meut de ceo tje vus nous mauiidastcs<br />

rien par les messajjes le rey vosiro pierc, e enten-<br />

dons qe vus savez bien ceo q'il nus manda. E sachez<br />

qe nous ne avoms pas otrié sa requeste de estre<br />

(janloin du champ de la bataille qe enprise cstonli'C<br />

lui e le rey de Aragon, mes le avoms refusé tut<br />

outre; e si vus encoroueetz de ceo, le nous par-<br />

donez; mes peine e tra\ail volcnticrs mctlrioms qe<br />

bone pes fust entre eaus. Douées a Abciconwey en<br />

Snaudon, le .xxv. jor de Marz.<br />

fiS-'i. A très excellent e très puissant prince<br />

Challes. par la grâce de Deu rey de Jérusalem e<br />

de Sezile, du ducheédel'uillc, duprinceé de Capes,<br />

princes de la Mourée, scnatom- de Rome, d'Anjou,<br />

de Provence, de Foucarjuier, de Tonnerre quens',<br />

l'Alward, par icele nicsme grâce rey de Engle-<br />

terre, etc. , salutz e veraie amour, oveaparailiie vo-<br />

lenté a louz se[sj bons picisirs fero'. Nous receu-<br />

mes, cher cousin, vos lettres le .xxij. jor de marz<br />

en la abbeie do Aberconwey par voz raessiiges,<br />

en les (pielcs nsloit coiilemi (jue \ns e le rev de<br />

.\ragon avez enqirise bataille', chascun ov cent<br />

' Charlos, frôre do Louis IX. reçut en apanafjc le comté<br />

dWnjou. Après son m.iri.iye avcr Itéalrix, fille de Raymond<br />

Bérenijer, comte de Provence. I.i4(uellc était sœur d'Aliénur,<br />

mère d'Kdouard I", il prit les litres de comte de Provence et de<br />

Forca)(|uicr et de luarquis de Provence. Béatrix étant morte on<br />

i-]67, il épousa, l'année suivante, Mar|;ueritc, fdlc d'Eudes,<br />

duc de Bourpogne .<br />

et prit le titre do comte de Tonnerre après<br />

la mort de son beau-père (la^'i). 11 fut trois fuis sénatt-ur de<br />

Rome, la troisième fois en iq8i (to mars). En 1377, il hé-<br />

rita de son fils cadet, Philippe, epaux d'Isabelle do Villehar-<br />

douin, les principautés d'Achaie et de Morée. La même<br />

année, il acheta de Marie, fille de Bohémond IV, prince d'.^n-<br />

tioche. tous les droits i|ue celle-ci prétendait avoir sur le<br />

royaume de Jérusalem et il prit olliciellement le titre de roi<br />

de Jérusalem le là juillet 1377. Il était roi de Sicile, du du-<br />

ché de Pouiile ot de la princi[>:uité de Capoue depuis i-i6.'>,<br />

époque oii le pape l'rbain IV lui en donna (aî( juin) l'inves-<br />

titure. Voir Durrieu ,<br />

' Publié dans Ryn»er.<br />

I^s arcliivex angevines de Xaptes, p. 180-<br />

' Voir dans II; mer (3o déc. i-j8o) le traité ([ui réçla les<br />

conditions du duel projeté entre Chartes I" d'Anjou et Pierre<br />

l'.OLES GASCONS. 187<br />

ch(evale]rs '<br />

; e , por establir liu e terme , ordenasles<br />

douze ch[e\ale]rs, diasc.un sis de sa part, les qeus<br />

douze par voz assens establireiit qe vus fusetz a<br />

Bordiausie premier jour dejung a vouz présenter<br />

devant nus pur la avantdile bataille fero. e nous<br />

priastes qe en totes maneres fusoms a jour, ensi qe<br />

pur noslre absence la bataille ne fust doiaiè, qe le<br />

délai vus serreit mont griclz pus qe vus serrietz<br />

venuz de si loing e ausi graunt travail, si nous ne<br />

fusoms au terme desutzdit. E encore estoit contenu<br />

en les avanldites lettres qe les choses sont ensi liées<br />

entre vus, qe par lettres, (]e par seremenz, q'il vus<br />

covenl estre devant mis ou liu e ou terme dessuzdit.<br />

Sor la qeu chose notis vus fesoms a savoir, cher<br />

cousin, qe , qant vos messages nous vindrent, nous<br />

esleioms en nostre gerre de Gales, si come il vus<br />

])urrunt dire, la (jeu gerre nus enlendoms pro-<br />

cheinement mettre a lin par l'eide de Dieu. Et pur<br />

ceo qe la bosoigne nous touche mont a queor qe<br />

vus nous avez mandé, nus vous entendoms de en-<br />

voier en bref tens ims messages, par les qeus nous<br />

vous froms a savoir clcremeiil tote iinslre vo!ent(' sor<br />

la avantdile bosoijfne. Douées coin avant. !'] simt<br />

cesles lettres paleiiles.<br />

68."). Al prince (îlialles. rey de Jertisalem e de<br />

Sezile, etc., F'^dward, par icele mesme grâce' ivv d(;<br />

Engicterre, etc., saluz e verrai amiu', ove appa-<br />

raillc volenté a touz ses bons pleisirs'. .Nous re-<br />

ceumes, très cher coiisvn. vos lellres, le .xxij. jor<br />

de marz, en la abbeie de Aberconwey par vos mes-<br />

sages, en les queles estoit contentiz ke vus e le rcv<br />

de Arragon avez emprise balaile, chescun ov cent<br />

ch[evalejrs; e,pur establir liu e terme, ordinastcs<br />

.xij. chivalers, chescun sis de sa part, les qeus .xij.<br />

par vos assens establirent qe vus fussct a Hur-<br />

deus le preiner jor dejung, a vus présenter dovani<br />

nus pur la avantdile bataile fere, e nous priastes<br />

qe en totes tnaneres fussoms al jor, ensi (je pur<br />

noslre absence lu bataile ne fust delaé, ke le délai<br />

d'.\ra|;on. Cf. Ch.-V. l,anj;Iois, ie ré/;nc de l'Iiilippc III Ir<br />

Hardi , p. I '1 1<br />

.<br />

' Ce mot, ici et plus loin, est écril en al)r''-j;é.<br />

- Ms. I mesine celé grâce.<br />

^ Publié dans Rynicr.


188<br />

vus siTinit mont greCs, juis (je vus seirielz venuz<br />

de si loing, o ausi graunt Iraviiil, si nous ne fu-<br />

soins al terme desiizdit. E encore esleit contenu en<br />

les a\antdiles lettres (je les choses sunt ensint liez<br />

entre vus, ije jiar lettres, (je par sereinentz. qe il<br />

vus covent estie devant nus ou lu e ou terme avant-<br />

ditz; sor la quen cliose uns vus fesoms asavcir,<br />

clior cousyii, que nus avoms regard(ie e jiensée,<br />

eouie celé chose qe mont nus louche au quer e qe<br />

niDut nus semble gri s e jjcsant, e avoms ausint<br />

regardez la graunt anuir e le cosinage qe est<br />

entre vus e nous, e la jjrocheinté de sanc «je est<br />

entre nus e nostre cher cousin, vostiefiz, ensein-<br />

hli'Uient ove graimt aniur (je nus avoms a lui; c<br />

avoms eneoie regaidc'e e jioisé le graunt jieril e le<br />

graunt damage (je avendreit a la crestienti- si ceste<br />

chose se leïst. Nous, totes icestes choses regardées e<br />

Lieu estroit exaniint^es, ne jjouoms' trover en nule<br />

mauere en nostre queor (je si graïuit cruauti' se<br />

leist devani nous, ne eu nostre [jner. ne en autre<br />

liti ou ims le j)usoms desturber. E, chier cosin<br />

inout nus serroit gre\e chose e estraunge (je en teu<br />

manere vus receiisoms en nostre 1ère, qe si graunt<br />

iiouur nous i'eistes e si bel nous receiistes en la<br />

vostre , quant nous revenisnies de outre mer. E<br />

\us jirioms, très cher cousin, que vus nous teignez<br />

j)ur escus(3 si nus ne fesoms en ceste chose vostre<br />

lequeste, kar sachez de \enlé (je, jjur gainer tous<br />

dcus reaunies corne celui de Gezile e de Aragone,<br />

nous n'en serioms gardeins du chanijj ou la sutz-<br />

dite balaile se feïst, mes nieltrioms jieine e travail en<br />

(oti's les n)aneies (je nus saverioms (je j)es e acord<br />

l'usl mis entre vus. corne celui (je mont le vodreit<br />

et miiul le désire. l)(raéez a Aberconwey en Snau-<br />

doii. le .XXV. jor de Mars, l'an de nosti'e règne .xj.<br />

()8G. A inesuie le rey, saluz c j)reste volenté a<br />

ses bons j)leisirs". Sachez, très cher cousin, qe sor<br />

celés liosoigues, sor les (jeus vu-; nous enveiastes<br />

voz lettres e voz messages, enveioms a vus nos<br />

certeius messages e nos feaus e noz leaus Geffrei<br />

de (îyenville e Anlovne Rek. , jii'eseutors de ceste<br />

Ms. pnrromx,<br />

I*ul)lié djiris iiviiier.<br />

.<br />

ROLES GASCONS<br />

[A.R.xi-1983]<br />

lettre; e vus jirioms qe eaus deus e un de eaus<br />

ensement voiliez crere en ceo q'il vus diront de la<br />

nostre part sor les besoignesavantnom(^es. Don[(;'es]<br />

a Aberconwey en Snaudon, le quint jor de Avril.<br />

G87. Excellenlissimo principi P., Dei gracia<br />

illustri régi Arragonie, Edwardus, etc., salutem in<br />

Domino '.Cuin dilectos et lideles nostros Galfriduni<br />

de Gienvilla et Antonium Rek.. exhibilores presen-<br />

cimn, de (juorum probate fidei sinceritale jilenam<br />

opiinemus Gduc iam , a nostro latere ad vestrani<br />

j)reseuciam destinemus, excellenciani vestram re-<br />

(juirinuis et roganuis (jualinus velitis eisdem et eo-<br />

rum alleri, su[)er liiis (juc ex jiarte nostra vobis ex-<br />

jiresserint viva voce, lidem inilubitabilem adhibere.<br />

Dalum apud Aberconwev in Snaudon . .iiij. die<br />

Aprilis, anno Doiuiui .m". cc°. octogesimo tereio.<br />

El mémorandum quod iste très littere précé-<br />

dentes smil j)atentes.<br />

Et sriendum (juod inia littera de crcdencia clausa<br />

dirigitur predirto régi Sicilie et una alia régi Arra-<br />

gonie , tercia régi Francorum . quarta Gastoni , vice-<br />

comiti Byarnie , quod credaiit predictis Galfrido et<br />

Antonio in hiis que eis dirent ex jiarte régis. Et<br />

siml omnes clause.<br />

088. Rex Johanni de Greilly, senescallo suo<br />

Vascouie, vel ejus locum tenenti, et constalmlario<br />

suo Rurdegalo, salutem''. De probate fidei dilec-<br />

torum et lideliuni ac secretariorum nostrorum Gal-<br />

fridi de Gyenvilla et Antonii Rek. sinceritate plenam<br />

fiduciam optineutes, ipsos a latere noslro ad vos<br />

destinamus liiis diebus, pro arduis et sj)e(;ialibus<br />

negociis nostris in jiartibus Vascouie exjjcdiendis,<br />

secundum quod eis plenius injunximus ore tenus;<br />

unde vobis mandanuis, in (ide et dilecllone (jui-<br />

bus nobis tenemini, liriniter injinigeutes quod eis-<br />

dem (jallrido et Antonio et eorum alleri, iu luis<br />

que vobis ex jiarte nostra dicent et injungent viva<br />

voce, cnnlatis et lideni indubilaliilem adhibeatis, et<br />

ea modis onuiibus exjileatis, ac i[)sis intendentes,<br />

respondcnlis, consulentes, el auxilianles si'is in<br />

' l'iiblié dans liyinor.<br />

• Les n"' G'S8-Im(7 oui Hp |<br />

iihln


[A.ii. M"- 1-3831 UÙLES GASCONS<br />

pceinissis. Dalum apud Abercoiiwoy in Siuuulon,<br />

.iiij. (lie Aprilis.<br />

689. Consiniiles litière dirigiintiir arcliiepisco-<br />

pis, episcopis, abbatibus, prioribus, decanis, inili-<br />

tibiis, cominunilatibus et omnibus aliis, tani eccle-<br />

siasticis (|uain viiis secularibus, de terra Vasconie<br />

ad quos, etc.<br />

690. Gonsimiles littere dirijfunttir arcbii^pisco-<br />

pis, etc., de terra Agenesii.T. ut s*.<br />

691 .<br />

Item coiisiiniles littere dirijyuiitiir uuiversis<br />

el sirijjulis cnininuiiitatibiis terre Vasroiiie. 1". ut s".<br />

692. Item consiniiles littere diriguatur uuiversis<br />

et siflgulis communitalibus terre Agcuesii. T. ut s'.<br />

693. Item consimilos littcio diiiguntur decano<br />

el capitule Sancii Severini Burdegale. T. iil s'.<br />

69'l. ilem consiniiles littere ilirigiuitur decanu<br />

et capitule Sancti Andrée Burdegale. T. ut s".<br />

695. Item consiiuiles lillrri' diiiguntur decano<br />

et capitulo Sancti Severi. T. ni s*. Kt sunt omnes<br />

paleiilos.<br />

696. \\c\ majori et probis buminibus suis Bur-<br />

degale, salulem. De curiali subvencione quam<br />

nuper, occasionc expedicionis nostre Wallie, ad<br />

rogatum dilecti secrelarii et tidelis noslri Antonii<br />

Bek. vel nomirie nostro facluni, nobis gratanter el<br />

liberaliler fecistis, vobis (piaulas possumus aciiones<br />

rel'erimus graciaruni, scire vos volentes (juod,<br />

propter lidelitaliset gralitudinis veslreconslanciam<br />

ac promptiludinem vestram, \obis volumus obli-<br />

gari in luis omnibus (jue respioiunt vestruiu ciiiu-<br />

nioduiu et boiiorem leniporibus oportunis. Uatuni<br />

a|mil Aberconwey iii Snaudon, .iiij. (lie \prilis.<br />

' Au<br />

(>'.)7. Consiniiles littere diriguntm- Imiiiviselpro-<br />

ms. , la iiicntiuii de clucuoe de ces ville» forme iiii<br />

alinéa séparé. Ilymcr a icproduit celle dis|iosilioii.<br />

189<br />

liis bominibus de' Biirgo, de Leyburiui, de Sancto<br />

Mibone, do Sancto Maccario, du


190 ROLES GASCONS<br />

701. De dcimriis pro ciiiis solfcmlis. — Rex<br />

conslabiihiiio suo liunlegale, saluleni. Cuiii lenea-<br />

iiiui- Reyimindi) Ffiiiinag. in sexaginta et deceni<br />

libris slerlingorum , ]iio trigiula et quinqup doHis<br />

viiii ad ii|His uostrum ab eo eiiiptis per Matlieiim<br />

de Coluuibaiiis, pincernam nostrum, anno legni<br />

nosti'i undecinio, vobis niandaïuus quod eideiii<br />

Ueymundo peciiniain illani citia festum sancli Mi-<br />

l'haelis proximo futuium liabeie (acialis. Et nos<br />

ppciuiiam illain in compolo vestro vobis faeienms<br />

allocari. T. Pi. apnd Abei[con\vey] , .ix. die Julii.<br />

702. Consimiles lilleras Label Elyas de La<br />

Naude eidem constabulario , de sexdecim libris ster-<br />

liiigornin siiii soivendis, etc., pro octo doliis vini<br />

ab eu emplis per prediclum Matbeuni, etc., ut s°.<br />

703. Gonsiiuiles lilteras habel Wiilelnius de<br />

Bouu eidem coiistabidario , de triginta et diiabus<br />

libris slerlingorum sibi soivendis, etc., pro sex-<br />

decim doliis vini ab eo emptis ail o|ms régis per<br />

dictiini Matheum, etc., iil s".<br />

704. Consimiles lilleras habel Matheus de Mer-<br />

cors eidem constabulario, de quadraginla libris<br />

slerlingorum sibi soivendis, etc., ])ro vigiiili doliis<br />

el una pipa viin ab eo emplis ad opus régis per<br />

prediclum Matheum, u( s". T. ut s°.<br />

705. Iiex constabulario suo Burdegale, salutem.<br />

Mandamus vobis quod sine dilacione liabere faciatis<br />

Petro de Insida sexaginta et quinque libras, tres-<br />

decim solidos et novem denarios slerlingorum, in<br />

(juibus ei lenemur pro vinis ab ipso Petro ad opus<br />

noslrum caplis apud Crikel' inWallia, anno regni<br />

nosiri undi'cimn. Et nos eos vobis in compolo<br />

vestro allocari lacienuis. T. R. ajuid Kaernarvan ',<br />

.xvij. die Julii. Et fuerunl patentes. R[ex] man-<br />

d[a\il] de Kaernarvan sab privalo sigillo.<br />

706. Consimiles lilleras liabel Petrus Peu-<br />

nuseide, de quinquaginla el uua libiis, novem<br />

' Cricliflt, coiriti' de Slirewsbury.<br />

' Cai'iiai'voii , eu Galles.<br />

\\.\\.M°-i-?Xi\<br />

sohdis el duobus denariis, pro vinis caplis ad opus<br />

régis, ul supra. T. ul s*.<br />

707. Consimiles lilleras habel Johannes de<br />

Pynes, de decem el octo libris, deeem et octo so-<br />

lidis et octo denariis, pro vinis ad opus régis, ut<br />

supra. T. ut supra. R[f'x] mand[avil] , ut supra.<br />

708. Pro ]Villrl,„o de Monte Reeelli — Rex<br />

omnibus, etc. , salutem. Sciatis ipiod dedimus licen-<br />

ciam dileclo et fîdeli noslro Willelmo de Monte<br />

Revelh concordandi cum Bernardo de Alyan el<br />

Bernardo de Alyan, nepole ejus, super molendinis<br />

de Ga el de La Margaunte super ripariara de Jale'.<br />

In cujus, elc. T. R. a])ud Kaernarvan, .xij. die Julii.<br />

Canc[ellai'ius] mand[avil] de Kaernarvan.<br />

709. Rex omnibus, etc., salutem. Sciatis nos<br />

dédisse, concessisse, el hac caria noslra confirmasse<br />

dileclo et fideh noslro Willelmo de Monte Revelli<br />

oinnes terras et tenemenla illa cum pcrtinenciis,<br />

que fuerunt Reymundi de Markaus , nu|)er defuncii<br />

in archiepiscopatu Burdegale, una cum omnibus<br />

aliis que ad terras el tenementa predicta accidere<br />

polcrnnt, habenda et lenenda eidem Willelmo et<br />

heredibus suis de nobis et hcredibus nosiris iniper-<br />

peluum , faciendo nobis el heredibus nostris ser-<br />

vicia inde débita et consuela. In cujus, elc. T. R.<br />

apud Kaernarvan , .xv. die Julii. Canc[ellarius]<br />

jnand[avit] de Kaernarvan.<br />

[liill'é] Mulaliir, quia aliter in cedula pcitdeiile.<br />

liespicc cediilam pendentem pro eodem Wi7-<br />

lebno',<br />

710. [l.\ cEricLA.] Rex omnibus, etc., salutem'.<br />

Sciatis nos dédisse, concessisse, et hac caria nos-<br />

lra confirmasse dileclo et fideli nostro, Willelmo<br />

de Monte Revelli, onmes lerras et tenemenla illa<br />

cum pcrtinenciis que fuerunt Seguyny de Maickaws<br />

mililis defuncii, in dominii de Burgo supra mare<br />

' La<br />

Jalie de lîlanfjiiefort, ruisseau qui se jetle dans la<br />

Gironde, en aval de Bordeaux.<br />

^ Voir le numéro suivant.<br />

^ Publié dans les Arcl'in's historiques de la Gironde, t. Vil,<br />

p. i.'.7.<br />

, ,


[A.R. xr-ia83]<br />

in arrliiepiscopatii Burdegale, et tpe per fbris-<br />

ractuiii ipsius Segiiiny ad inaimin noslram deve-<br />

iiei'unt, et (pie Riyinuiidus de Maickaws et Wil-<br />

lelmiis Sefjuyiii, filii iirefali Segtiyni, tenuerniit ad<br />

vilain siiain de (jracia nosira speciali , iiaheiida el<br />

Icneiida eideiii Willelino de Monte llevelli et iiere-<br />

dibus suis de nobis et hercdibus nostris, una ciim<br />

omnibus aliis que ad terras ilias et tenemenla pre-<br />

dicla accidere poterunl iniperpetuuin, l'aciendo<br />

nobis el heredibus nostris scrvicia inde débita el<br />

fonsueta. In cujus, etc. T. R. apud Kaernarvan,<br />

.XV. die Julii. R[ftx] mandavit miilari.<br />

711. Pro Willelino de Lunat. — Rex ouuiibus,<br />

etc. , salutem. Donacioneni cl concessionoin quas<br />

dileclus et (îdelis iioslcr W illeinius de Monte Revelli<br />

fccit Willelmo de Lunaz ', de terra


1'Jl><br />

Bainiicsio', el iii c;ilj;iii;r el herbngio iliclo lorre,<br />

et in omnibus jiiribiis et peiiinenciis enruuidetn,<br />

sine juris pi'fjudicio alieni; ita quoil ipsa Marga-<br />

rcla a nobis p( nosiris heredibus et snccessoribus<br />

|iiedicln leiieat in fenduin, una cnm aliis i'eudis<br />

suis, et ([uod piedicla Maivai'ela, pr.) se el suis<br />

heredilnis, det et concédât nobis et nostris imper-<br />

petuuni,nd l-icienduiu nosli'oni onuiiniodani volun-<br />

tateru. ([uicquid juris. proprielalis, jiossessionis,<br />

douiinii, seu devcrii cujuscnnique liabet vel babere<br />

polest quoquoniodo in villis et parrocbiis de Naus-<br />

sanas\ de Bana, de Monîe Canino', integraliter.<br />

et in villis et parrocbiis de Monsac et de l'erinn '.<br />

secnndnni lerniiuos snbscriptos :<br />

HOLES GASCONS.<br />

videiicet de nio'a<br />

vocata del Gbaronluer, seeun(hnn quod reclius itnr<br />

ad pontem vulgariler appeibUum de La Cabana "<br />

versus Bellum Monlem', et exinde secunduni quod<br />

goeile rectius procedit sub ecclesia de Pinu versus<br />

niotam vocatani de Lopdac, et de eadein luola,<br />

prout rectius ilur versus petram vocatam Poussi-<br />

nera , el exinde pront rectius itur ad fontem de La<br />

Vacberessa et exinde secinidum quod rivus, qui<br />

derivatur a dicto fonte, descendit et vadit ad rivuni<br />

vocatuni del Goson', et exinde secunduni (juod idem<br />

rivus del Coson descencbt et cadit in (luvinni Dor-<br />

donie; ita quod illa oninia, que ex illis teruiinis<br />

pi'eilictis snni iulus versus Bellum Monteni, sunt<br />

nostra, et cetera omnia versus Gunbac intus ab<br />

illis lenninis dicte Margarele et beredibus suis per-<br />

pctuo remaiiebunt, nos, pro nobis et- nostris be-<br />

redibus, dictani ordinaiionem gratani et ratam<br />

babenuis et teuore presenciurn conlirmamus, cl<br />

volunuis ac coucedimus ut (juicquid in cnntentis<br />

in dicla ordinacione babere possnmus et debernus<br />

secun


A.li. M°-ia83| ROLES GASCONS. 193<br />

(|iie habel velliaberc puli'st


19'i<br />

72 J. Et iiiaudalum osl senescallo Xanclonie,<br />

lliesaïu-ario Agenesii, et omnibus aiiis ballivis régis<br />

in (Idcatii Acjuitaniiie, iil de omnibus bailiviis suis<br />

et (le hiis (|ue i'ece])erunl et iii ([uibus régi le-<br />

nentur, de lenipore (|uo receperunt baiiivias suas<br />

seu olllcia, de ipiibus alii iioniine régis finaleni<br />

compotuni minime reiididerunt, respondere, salis-<br />

f'acere, finaiem compolura reddere et obedire sine<br />

(lifTugio eurent eidem. In eujus, etc. Dalum ul s',<br />

.xxxj. die Augusii.<br />

722. De potestale data inqvircudi de traiisgres-<br />

.Hioiiibus et bdtlivos ainovcndi, etc. — Rex eidem P.,<br />

constabulario suo Burdegale, salutem. Lt omnes<br />

baiiivias nostias de Vasconia, Agenesio, et Xanc-<br />

tonia, et loto ducatu Aquilannie in manu veslra<br />

ponere et de tiansgressionibus ballivorum , a tem-<br />

père quo receperunt baiiivias illas factis, inquirere,<br />

ballivos amovere et alios ponere, transgressiones<br />

eorum corrigere et puniie noslro nomine, et easdeni<br />

baiiivias ad llrmam dare vel sub eeilis vadiis coni-<br />

mendarc, prout utilitati nosfre ex|)edire vobis vi-<br />

debitiir, valeatis, vobis plenam damus polestateni<br />

et spéciale mandatum, omnibus ballivis et subdilis<br />

nostiis parcinm eaiumdem mandantes et te.iore<br />

presencium injungenles ut in nnniibns ]ireniissis<br />

et (juolibel prenn'ssoruni vobis pareant et intendant.<br />

In cLijus, etc. Datiirn ut s°.<br />

72;i. Pro Matlieo de Colnmlmr/is. — l!e\ ei lein<br />

conslalndaiio, salutem. Intellexiinus (pind dilectiis<br />

et (idelis nostec Ksci[ivalus, coines Bygorre, débet<br />

\latbco de (liilinid)ai'iis, pincerni' nostro', CMitiim<br />

fnarcas steilinifor(n]i , dalo su[iit linr lidejussnre<br />

linberto, panelario nostro, et eidem Hoberto qua-<br />

di'agiuta inareas, qiios denarios solvere debuissct<br />

dictis Matlieo et Hoberto, ut assermit, terminis<br />

jani e]a[isis; unde vobis mandaiiiiis (pialinus, si<br />

vobis conslilerit de predictis dcjjills, de |)rimis<br />

denariis quos dicto comili debetis persolvere pro<br />

uobis de custuma noslro Burdegale vel aliunde in<br />

partibus Vascoiiie. de diclis ccntuin niarcis dicto<br />

Matlieo et de dictis (juadraginta niarcis dicto lîo-<br />

' Voir<br />

|ilus li.Tul 11" ."î? , Gy.') . etc.<br />

ROLES GASCONS. jA.R.xi'-iaSS]<br />

berto vel eorum mandato satisfaciatis. Et vobis allo-<br />

cabitur in compote vestro. Datuni apud Cestriam<br />

.iij. die Septembris. Et sunt patentes.<br />

72^. Pro executoribus testamenti magistri Ade de<br />

I^oiff. — Rex dilecto sibi in Cliristo priori fratrum<br />

jn'edicatorum Bnrdegale. salutem. Quia de bono et<br />

fideli ob-:equio ipiod magisler Adam de NorlT.<br />

niiper constabiil.irins nosler liurdegale, in vita sua<br />

uobis prestitit in ollicio supradicto. IVequenter an-<br />

diviimis testimonium lïde dignum, per quod res et<br />

négocia ejnsdem felicius cupinuis protractari, vobis<br />

niandamus quod bona dicti magistri Ade, que posl<br />

niorlem suani per dilectum et fidelem nostrum<br />

Joliannem de (ireilliaco, seneseallum nostrum Vasconie,<br />

ob causas aliquas capta fuerunt in manum<br />

nostram. et que postea per dilectos et fidèles nrs-<br />

tros Antoniiim Bek. et Galfi'idum de fienevilla vobis<br />

ciistodienda tradebantur, executoribus testamenti<br />

dicti Ade lib'^relis ad execucioneni testamenti illius<br />

inde faeiendani et coniplendani voluntatem defuncti.<br />

T. R. apud Macleffeud.', .xj. die Septembris. Et<br />

fuerunt patentes.<br />

725. Pro Willchiw L/i Veille, tnevcatori. — Rex<br />

magislro Petro de Lek., constabulario suo Burde-<br />

gale, salutem. Mandamns vobis ([iiod .<br />

de<br />

,<br />

|)i'iiiiis<br />

denariis quos levari coiitigerit de custuma nostra<br />

Mnrdegale. babeie (acialis Willebiio La \'eille, mer-<br />

catori', totam pecuniain in ipia pro nobis se obli-<br />

gavit ad inaiidatum diledoruin et lldelinm nos-<br />

Iroruni Autonii Bek., niinc Dum Imeiisis electi',<br />

Galfridi de Gyenvilla et Jobannis de Greilli, senes-<br />

caili nosiri Vasconie; ita tainen ijuod nos acquie-<br />

tet de pecunia su|)radipta. T. R. apud Maclelleld,<br />

.xiiij. die Septembris. Et sunt patentes.<br />

' Macriesfield<br />

MEMIÎR. 1 .<br />

72(). Pro e.reciU


fA.R.xi'-taSSj IIOLES G ASC ON S.<br />

Norff. — Re.x dileclis et lidelibus suis Galfrido de<br />

(ivenvilla et Johaniii de Vallibus', inililibus. isa-<br />

luleni. (îuin dilectiis et lidolis nosler Joliaiiiies de<br />

(iicilly, miles, senescaHus noster, et Reymundus de<br />

Miiallo, coiistabuiarius nosler, Burdegaie exislen-<br />

les, ac l'rater Klias C.iiculi de ordiiie fralium Miiio-<br />

rum , ([ui fuerat unus de audiloribiis cuiii|(oti dilecti<br />

rierici iiostri , magisiri Ade de Nord". , niiuc defiincti<br />

de tenipore quo idem Adam fuerat constabularius<br />

noster Bm-dt'gale, atile licyiiiundum predirtiim<br />

post coiupotum dicti Ade,dum vivebal, redditum,<br />

codem magislro Ada defundo. dicereiit prefatiim<br />

compotum pbiribus racioiiibiis foie sus|)ectiini et<br />

nos plui'iinmii in co dampniiicalum fuisse, (]uas<br />

racioiies coram voI)is, Galfrido, et dileclo nobis<br />

in Christo Antonio Brii., nunc electo Uunebneusi,<br />

missis ad partes Vasconie de latere nostro, dictas<br />

Johaniies de Greilly proposuit cl proponi focit,<br />

prout contiiienlur. ut asserit, in (juodain lotulo<br />

quem nobis misit, innuens per suas littcras nobis<br />

directas quod vos, dirlus (ialfridus, absente de<br />

Burdegala dicio Antonio |)ro nostris negociis, pro-<br />

ccssislis supirlieialiter ad e\ariiinandum dicturn<br />

conipoluiii , et visus fuistis veile pincederi! ad a|>-<br />

probamhnn oundetii; (piic(|uid auteiii dicerclur a<br />

eeteris, sibi et pluribus aliis videl)alur expédions<br />

ut diclus compotus diligeiilej' et li a nobis; licet auteni,<br />

secundum ea cpie inlelloxiiiius, onniibus conside-<br />

ralis, salis {sic) toilerare possenius ne uiterius de<br />

dicIo conipoto (piercretur, ne jus noslrum oiimino<br />

neebgcre videaniui-, ;idbuc voliunus et mandamus<br />

([uod, assuni|)lo vobiscuiii (Hleclo clcrico nostio<br />

iiiagistro Boiiello de Saiirto Quiutino' ri magislro<br />

Jobaune de (lalliano', decano Sancii Severini Bur-<br />

degale, vel eorum aitero, dictutii Joiianneni et<br />

aiios su|>(!r biis(pie rontia (bcluiii conipotuni pro-<br />

pouere vobieriiil vel jarji |)i-oposueruiit, audialis. et<br />

secundum ea i[ui' invcnerilis execuloribu'; lesla-<br />

' Jean<br />

ndc ValliliHs» est fr«|iiciiinient cité dans le Cahmlar<br />

of patent rotU, en qualité de jujje itinérant. Le a novembre<br />

ia83, il recul une lettre de protection jiour trois ans. parce<br />

c|u'il allait pour les aflairesdu roi en Gascogne (p. 8.^).<br />

' Saint-Quentin (Gironde, arr. Libourne, c. Branne).<br />

* (iaillan (Gironde, arr. et c. de Lcsparre).<br />

,<br />

19.-)<br />

Hienti dicti defuncti, \el ad cxoneracioiicin siiaiii<br />

creditorilius ejusdcni dcliincti, !-ieul alias iiianda-<br />

viriius, de pecunia quam sibi per nos deberi cou-<br />

stiterit salisderi et oninino expediri et terminari<br />

taliter fariatis et terniinelis, (juod nobis debeat esse<br />

gratum, el lama et jus dicti deluncli, nisi in culpa<br />

l'uerit, serventur illesa; nosque inandanms per pi e-<br />

senlcs magislro Petro de Lek., conslabulario nostro<br />

Burdegale, quod in solucionibus pecunie noslr(! el<br />

aKis vobis pareat in biic parle. El cideni consla-<br />

bulario volunius in coinpolo suo allocari. Daluiii<br />

apud Acion Burneil.', .xviij. dieOctobiis.<br />

727. De defensoribus coiislilull.t iii causa .live<br />

causis, motis iiiler Jolianiiein de Greilly et Aiiinneuw<br />

de Mola. — licx dileclis sibi Galfrido de Gene-<br />

v\lla et Jolianni de \allibns, inilililiiis, salulcm.<br />

('.oiniiiissionem cause sive caiisaniiii, mole sive<br />

luotarum, inler dilectmii et lidoleiii nostriini Jo-<br />

bannem de Greylly, militem, ex iina parle, el inler<br />

Amaneuin de Mola, domirelluiii, ex allera. su|)er<br />

qnibusdain rébus [codalibus tpias diclus Aiiianeiis<br />

a nobis advobat se tenere apud Lengoniuru*, seu<br />

earumdem reriuu prelextii, quam nuper feciinus<br />

dileclo clerico nosiro magislro Iteimimdo de<br />

l'Terrar. , canonico Sancii Severini Bmdcgale, ad<br />

supplicacionem cjusdeiu clerici circa alia nos lan-<br />

gencia babenlls mullipliciler inlendore, revocan-<br />

les, cause si\ecausaruiii earunidein cognicionem el<br />

decisioneni vobis el \estrum cuilibet conimiltiniiis<br />

per présentes, cum potrslale consliluendi super<br />

prediclis causa vel causis, qualenus nos laiigiiiil ,<br />

uijiiiii vel piures legitimos defensores pro nobis,<br />

qiiandocumque el (|U()cienscnriiqiic vobis vid .bitur<br />

e\|»edire, vobisque mandamus «pialinus, vocalis<br />

partibus cl aliis (pii fuerini «ncicandi. super pre-<br />

diclis procedalis et procedi lacialis, |)roiit jusluin<br />

fuerit. Nos enim maudniiius lennie près ncium om-<br />

nibus quorum inleresl, iit, i|iiaii'iinM ad |)rcmissa<br />

pertinet, vobis et vesirum cuilibel pareanl et iii-<br />

leiidant. Daliiin apud Aclon Burneil., .xvij. die<br />

Oclobris. Per brève de parvo sigillo.<br />

' Aclon Burneil, comié de .Slirewsbury.<br />

' Langoii (Gironde, arr. Bazasj.


196<br />

ROLES<br />

7i8. Pio Gtiillurdo de Luiula. — Pie\ niiini-<br />

IjLis.elc, sahiferii. Cuiii quidam, qui se asserebat<br />

uiocuniloreiii rialliardide Landa ',(loiiiicelli,etquo-<br />

iimidiiJii IValiiiiii suoruiii et alioriiui de sua f'aïudia<br />

eisdeiii Galliaido et aliis in prisona iiiajoris civi-<br />

Inlis nostre nur.lejfale deleiilis. pro siispicione cii-<br />

jusdaiii hoiiiicidii in jurisdiclione dicti iiiajoris per-<br />

petrali. et, eodciii (Jailhardo inscio, alj audieneia<br />

locuiii teneiilis in iliis parlijjus Joliannis de Greiiiy,<br />

seiiescalli nostii tnnc in ducatu prediclo, ex deleclu<br />

juris, iil dicebat, ad CLiriam doniini [Pliilippi],<br />

l'ei'is Flrancoruni, appeliasset |irn eodeiii (ialliardo<br />

et aliis supradiclis, et postmodiun idem Gaihar-<br />

tlus , cum iiberalus esset a predicta prisona , et facto<br />

imposito per judicium cuiie dicti majoris pio se et<br />

abis predietis ini|)nsonatis et pro quibus appella-<br />

lum fuei'at et siniiiiter iiberatis, ad nos in Angliam<br />

accessissel, supplieans nobis quod, cum appellaeio<br />

seu appellaciones predicte de ronseieneia sua vel<br />

aliorum predicloi-um minime processissent et ipsis<br />

imprisonatis, ut dictujii est, l'acte laissent, nec<br />

ipsas vellent prosequi seu ali(jnatenus se injuriare<br />

exinde, nos suain resijjnacioneiri pio se et aiiarum<br />

iliiiaruni appi'llacionuiii admiltere, et eis penani<br />

seu ejiiendam \\\ cpiam versus nos possenl inci-<br />

dere pro appella(iouii)us et resignacionibus ])re-<br />

diclis remillere, lerrainque ejus, donios, et bona<br />

iii manu iiosti'a saisila occasiune predielorum per<br />

diclum senescalium seu alias geiites noslras ipie<br />

e\lab:inl , l'aciTe restilui, de exitibus \ei'o iiule |)er-<br />

ceplis ac «le dampnis sibi dalis in destruclionibus<br />

domoruni, arborum, bladi et aliter, ex parte dicli<br />

senescalli niandare satislieri ad cognicioneni pro-<br />

boi-um viroruiii, si inveiiirenl predicta dampna<br />

allala fuisse indeliile, dignaremur. Cum antem<br />

nobis constilerit per alios lidc dignes quairi pre-<br />

dictum Galliardmn de processibns predietis, nos,<br />

altendcnti's tpiod dietus Galhardus et sui fratres<br />

predicti in lidelilate quain ipsi et progenilores eo-<br />

rum liabuerunl liaclenns ad nostruin domininm<br />

persévèrent, de noslra gracia spécial! dictain re-<br />

signacionem recepimus, el i[isMin Galliardum et<br />

fratres et eorinn aiiiore alios r.<br />

' l'eniic ( Lot-ol-Gai-oriiiP . an'. VilIciienve-sm-Lol).<br />

''<br />

M.-i. Guhirih).


fA.H. xi°-iâ83] ROLES GASCONS. 197<br />

iliiiiiiuo [ilej Corregfiauo', tradalis et Iradi Incialis,<br />

ad vadia que tempore doinini rogh Ffrancorum<br />

et, anle ipsiini, tempore Alphoiisi, coinilis Pictavie<br />

et Tholose, duiii lenuenint terrain de Agenesio et<br />

(licluiii castrum, consuevenint assignari et solvi,<br />

et eodem modo quo tune dicta custodia tradcbatnr.<br />

Duluiii a[)ud Acton Buniel., .wiij. die Octoljris.<br />

7;51. Pro Hepnmulo de Amirallo. — llex diiecto<br />

clcrico siio magisti'o l'etro de F^k., coiisUd)ulario<br />

siio Burdegale, salutem. AUocale Reyniundo de<br />

Amirallo, nu|)er constabidario nostro ijjidem, in<br />

eonipoto suo baiiisie sue, quingenlas libras turo-<br />

nensium quas diiecto et fideli nostro Willelnio de<br />

Monte rtevelii pro equis iinstris ail n|)us nos-<br />

Iruni emendis, lilieravit. T. li. apud Acion liurnel.,<br />

.xxij. die Octobris. Per brève sub privato sigiilo.<br />

7.'52. Pro cxccutoribus teslameitli Gaschie , que<br />

fuit lixor Gtisslonis de Marcliin'. — Rex senescallo<br />

suo Vasconie et constabulario suo IJurdegale, sa-<br />

lutem. Mundanius vobis (piod viginti et sex inilia<br />

solidorum et viginti et duas libras turonensiuiii<br />

nigrorum et duodeiiani busselloruin frumcnti sine<br />

dilarione babere faciatis exccutoribus lestamenli<br />

(Jascbie, ([iiondam uxoris Gassionis de Marcliia'<br />

defuncle, pro Castro de Talamone' nobis per exp-<br />

cutores testanienti cjusdein Gascliie vendito ol con-<br />

cesso, jii\ta paclioncs et conveiiciones inter ililcclos<br />

et lideles nosiros Antoniuni Bek. , nunc Dunelmen-<br />

seni electum, et Gainiiluni de Gyenvilla, qiios ad<br />

parles illas Irniisniisiinus ex jiarle nostra, inilas et<br />

lirinatas, cl jiixta tenorem cartularioruin Rurde-<br />

gale super lioc confectorurn; ila quod pro delectu<br />

solncionis predicle dicti execulores ad nos iiecesse<br />

non babeanl rcdeundi. V.i nos dictam pecuniam,<br />

(lun sobila iiifjit, vobis in compoto vrsti'o \oluinus<br />

alloeari. T. 11. a|)ud Acton Rurncll. , .xx. die Uclobris.<br />

' CoMrréjiiii, commune do VilIcnave-d'Ornoii (Gironde,<br />

arr. Bordeaux, c. Pessac).<br />

' Publié dans les ;1it/iiïc» /iMforijiif» Je la Gironde. I. VII,<br />

p. i'»;.<br />

' Sur Gassioii de l.


198 PiÙLES GASCO^^S. rA.R.xi°-i283l<br />

ibidpni debere oonlingit, allocet, donec ei de parle<br />

(|iie ipsuin conlingit de debi(o predicto plcnarie<br />

fiieril satisfactiiiii. T. R. apud Acton Biunell.,<br />

.xxviij. (lie Octobris.<br />

7157. De officio senescalcie Vnsconie coiinnisso.<br />

— Rex univeisis et singulis prclatis, baronibas,<br />

iiiilitilms et libère teiieiilibus, niajoribus, juratis,<br />

consuliljus et coniiminitatibus, fastellanis, prepo-<br />

sitis, et bailivis et fideHbiis suis predicti ducatiis,<br />

ac aiiis ad quos présentes lillere pervenerint, sa-<br />

luteni. Sciatis quod conimisimus dilecto et fideli<br />

nostrn Jobanni de Vaiiibus , militi , officiuni et re-<br />

giiiien senescalcie predicti ducalus cum omnibus<br />

ad dictuin ofEcium pertinentibus, quamdiu nobis<br />

|)laruerit. Et ideo vobis iiiandanius quod eideiii<br />

Jobanni, quamdiu eum tenuerimus in diclo oflicin,<br />

in omnibus tanquani senescallo pareatis, respon-<br />

deatis et fideliter infendatis. In cujus, etc. Dalum<br />

ajnid Acton [Burnell.], .xviij. die Oclobris.<br />

738. El de rntllis senesrnkie. — Rex omni-<br />

bus, elc. , salutem. Sciatis quod [pro] offieio senes-<br />

calcie ]iredicli ducatus quod comniisimus dilecto et<br />

fideli nosiro .lobaimi do Vaiiibus, milili, quamdiu<br />

nobis placucrii, assigni.mus eideni Jobanni, quam-<br />

diu in diclo oflicio fuerit, ut est dictum, [quod] lia-<br />

bcat et percipiat prn va<br />

fuerit, velejusmau(lalia|)ud Runlegalam, duo milia<br />

librarum turoiicnsium per annuin, vel eorum valo-<br />

rem conqielentein. llabeateciam et percipial racio-<br />

nabiles expensassnas per manuin dicti cnusiabularii,<br />

vel ejiis mandali, ultra sua vailia |ireilicla, quando-<br />

ounKjue ipsuru Joliannem, senescallum nostrum,<br />

ad parliameiila seu ad curias domini régis Franco-<br />

l'um vel alibi pro noslris agendis extra diclani se-<br />

nescalciam conligeril prolicisci. Idem vero Joliannes<br />

débet el leuelur, dum extra i|)sam senescalciam fiie-<br />

ril, de dielis vadiis suis dunrum milium librarum,<br />

illis qui locum suum lemu;rint m eadcm senescal-<br />

cia providere, seu vadia conq)etencia assignare.<br />

Mosque mandamus coiislabulaiio nosti'O Rui'degale<br />

(}ui lumc est vel pio tenqioie l'ueril, quod eidem<br />

senescallo vel suo mandato dicte vadia et expensas<br />

in forma predicla habere facial; et ea volunuis et<br />

mandamus eidem consUibulario in suo compoto al-<br />

locari. Incipient aulcni vadia senesealli die qiio in-<br />

grcssusfueril senescalciam et officium supradictum.<br />

In cujus, etc. T. ut supra.<br />

739. De poleslale data senescallo lasconie.—Rex<br />

omnibus, etc., salutera. Sciatis quod daraus per bas<br />

nostras litteras specialiter potestatera dilecto et fi-<br />

deli nostro Jobanni de Vaiiibus, militi, senescallo<br />

nostro predicti ducalus , super<br />

causis el de causis<br />

controversiis et negociis, presentibus et futuris,nos<br />

langenlibus et tangere valenlibus, experiendi,com-<br />

promillendi, Iransigendi, coraponendi et aliter or-<br />

dinandi, prout ad nostrum conimodurn viderit ex-<br />

pedire; et quod fecerit in bac parte gratum<br />

liabebimus et babemus. In cujus, elc. Dalum apud<br />

Acton Burnell., .xviij. die Octobris.<br />

740. Rex omnibus, etc., salutem. Sciatis quod<br />

damas per bas nostras litteras specialiter potestalem<br />

dilecto et lideli iiosiro Jolianni de Vaiiibus, militi,<br />

senescallo nostro predicti ducatus, vasia, foreslas,<br />

nemora, basas, el alias possessiones slei'iles nobis<br />

vel quasi stériles, quas babemus, seu habere debe-<br />

mus in partibus dicte senescalcie, appro[pr]iandi<br />

emeudandi , in feodum seu in empbiteosim conce-<br />

deudi, permutaiidi, et alia inde faciendi que ad<br />

noslrum cnunnodum viderit expedire; et gralum<br />

habebimus el babemus. In cujus, etc., appendimus<br />

presenlibus nnslrimi sigillum. Dalum ut s'.<br />

741. Rex omnibus, etc. , salutem. Scialis (pmd<br />

damus ]>er hasnoslias litteras specialiter poteslalem<br />

(lilecio et fideli nosiro Jobanni de Vaiiibus, militi,<br />

senescallo nosiro predicti ducatus, senescallos seu<br />

locum lenenles, judiccs, caslellanos, promotores,<br />

procuratores, di'fensores, consiliarios el alios servi-<br />

tores, (juibusindigueril ad dictum diicalum noslrum<br />

custodiendum et regendum , relinendi , ponendi<br />

sive subsliluendi, et eos destiluendi el mulandi,<br />

eisdemque salaria', l'euda sive vadia compelencia<br />

assignandi, et qualiler inde salisfial per constabu-<br />

' Ms.<br />

mhniia.<br />

, ,


IA.R.xr-i283J RÔLES (JASGONS.<br />

lariuiii iiosiriitii Biirdegale, eidem constabulario vel<br />

ejus luctiin tenenli imnciandi sive inandandi lille-<br />

ratorie e( patenter; et quod perdictum Joliaiinem,<br />

senescaHum uostruin , lactum seii nrdiiintiiin fuerit<br />

in hac parte, gratiim haltebimiis et habeniiis. In<br />

cujiis, etc. Datiini ut s".<br />

7/l2. De jmrendo seiiescallo Vasconic. — Rex<br />

constabulario suo Biirdojyale, ([ui nunc est vel pro<br />

lenipore fuerit, saluteni. Mandaïuus vobis quatinus<br />

diiecto et (ideli noslro Jolianni de Vallibus, railiti,<br />

nii foninnsiiiuis olliciiiin senesralcie predicti dii-<br />

ealus quanidiu nobis plaruerit. in satisfaclionem<br />

salariorum, feudoiuin, sive vadionun corn|)eteu-<br />

ciiiin nostris seivilonbiis,(juiiius indijjuerit addic-<br />

liiiii (liKatutu nostrnin cuslodien lam et rejjendnm,<br />

eciani si racluni armonini ant alii casus exlraordi-<br />

199<br />

riarii pro iionore sou jure nostro lialiendis vel con-<br />

servaudis interveueriut, et in omnibus cpie ad dic-<br />

luni olficiuui senescidcie pertinent, qnimdin in<br />

\ i rcctu, ou lil le liti-t> suiv.'iiil ;<br />

VtSCD.lIA ET POSTIVUM. — De v\>0 HEGSI IlEUIS EdWARDI . FILK<br />

REGIS IIenkiii, i:>deci«o.<br />

El sc^'iidum quod en qitr tanifititt Vascoiiiant iriolutantuf<br />

in/ra ûtum rotiditm , et ea que lan/^nnt Pontivum in dorso<br />

'jiisdem .<br />

Comparoz la titre du l'iiio précédont, ii" 6i3.<br />

Par suite d'une erreur dans le iiuiU(Jrota|;c des pièces, l'uclc<br />

suivant, auquel il u d^jà été précédciuiacut ronvoyé (voir<br />

il" 5.'), page l'i, colonne i), porte le n" 7/16 au lion de 7'i:i.<br />

.


IX<br />

ROTLILIJS VASCONIE<br />

DE A^'NO REG.M REGIS EDWVRDI I DI ODECIMO.<br />

ME.MBR. 8.<br />

7'iG. Pvit liiivgeniihiix ville Sa It^eteire , ilc liher-<br />

Rex universis présentes<br />

Idiibiis (('s- concessis '. —<br />

lilteias ins[)ecluris, salutem in Dnmino. Moverilis<br />

ijnod nos, prndenciuin et l)onornm consilio et linr-<br />

latu lialiilo, dileclis et lirlelibiis nosiris l)urp;ensiljus<br />

bastide seu ville Salveterre", Vasafensis diocesis, et<br />

eorniii successoribns ])ipsentibiis et l'ntui'is, pornos<br />

etonHiessuccessorPsnoslros,liberlales,foros et ron-<br />

sueludines inf'rasi-riplas, |)ioiil seijuidu', duxinuis<br />

ronredendas. i Primo eis conceditnns et | ] doiianius<br />

loca seu placeas ad donios l'aciendas seu conslituen-<br />

das, slalueiites (piod (jueldiet |iiacea liabeat enses<br />

dicle ville qui ibidem ioca vel placeas roceperinl.<br />

in prima parle sue placée doniura constituere, sal-<br />

lem in teicia parte et in anteriori; et hoc in primo<br />

anno; in secundo vero anno, débet aliam terciam<br />

|iartcm perllcere, et posfmodum residuum (juili-<br />

bct cum poterit et placebit. [i] Staluimiis qiiod<br />

quelibet rarreria major dicte ville habeat quatuoi-<br />

sladia ubicumque et ])er lotum in anq)litudine.<br />

[.')] llem, volumus qnod (piilibet burpjOnsis dicle<br />

ville lenealur solvere pro qualibel concala Ires soli-<br />

dos pro leodo annualim domino feodi a quo terrain<br />

suam lenebit; de nemoribns solvel siiiiililor duos<br />

solidos lantiHii. [G | llem,<br />

slatuinnis (]iiod qiiilibet<br />

habitalor dicle ville jiossil dimillerc vel legarc, si<br />

alisipie herede deresseril . omnia bona sua mobilia ,<br />

possessioiics el leodum suuni lolum, iibicnn)qiie<br />

iin'ril . cui volueiit, dum taiiieii diclorum lionorum<br />

receplor facial dicte ville ([uod alius qui dederit<br />

priniiUis laciebat, et quod in iiigressu solvat il'e<br />

qui prelala bona receperit medietalem pro sporlula<br />

illius pecunie que annualim domino feodi sohi<br />

consuevit, et sporlulag iiujiismodi solvet domino<br />

cuilibet a qiio bona sua lenebil , proul superius est<br />

cxpressum. In alicpio casu alio habitatores dicte<br />

ville solvere sporlidam non tenentur. Excipitiiv la-<br />

men (juod nullus ])oteril majori domino vei ecclesie


A. H. 1283] ROLES GASCONS. '201<br />

dimittere vel legare possessiones


202 ROLES GASCONS.<br />

in crasiino saiuli Romani duodecim jnrali ' in villa<br />

predicla eliganlnr; ila quod perjuialos, qui tem-<br />

|>ore etaniio precodenli jiirati extilerinl, cum con-<br />

siliii illitis qui loeum nnsirnm tencliit ibidem et<br />

aliorum bonoruMi de villa illi juiali l'ului'i ponau-<br />

liir: el jiualiuiil ad sancta Dei ewaugelia illi jurati<br />

eiecli quod iideliler erga nos el communitalem lo-<br />

tam dicte ville, in quantum scieni et poterunt, se<br />

liabebunt. [ao] Item, concedimus supradiclis bur-<br />

gensibus quod nos non ponenius judiceiu" aliqueni<br />

in dicta villa Salvelen'e absque voluulale et ronsilio<br />

juratonim et comniunitatis dicte ville, l-ii] Item .<br />

nos non debemus aliquem burgenseni dicte ville<br />

Salveterre capere nec bona sua ,<br />

quanidiu possit el<br />

velit jus facere coram nobis , nisi homicidiuni pei<br />

peiraverit, vel atrox vulnus fecerit, vcl aliud com-<br />

miseril unde penam corporalem debeat sustinere.<br />

[aa] item , statuinius quod burgenses dicte villeibi-<br />

dem liabilanles ad (juerinioniam alionjus non Ira-<br />

banlur, nec niandentur coram sencscallo nostro vel<br />

alibi in causam secularcni, (juamdiu ibidem parali<br />

siiit vcl fuerint stare juri, nisi propter propria<br />

l'acla nostra. [aSJ Ilem, nos vi'l bajulus nosler non<br />

delienms piguerare nec capere pro debitis pannos<br />

lecti burgensiurii liabilancium in dicta villa, seu<br />

vestes (]uas porlabunt assidue, nec armaluras, nec<br />

bhiiluiu paralum jiorlandiad molendinuin, nec vi-<br />

num perforaluiii cotidie ad bibendum. [a4] Ilem,<br />

voluMuis quod de omnibus mercaturis (pie ibidem<br />

porlabuntur liospes mercaloris possit medielalom<br />

de diclis mi'rcaliu'is relinere pro eodem jirecio quo<br />

vendenlur alii, ikim lamcn lios|ies solvat precium<br />

mercalori. [a-SJ Item, slatuimus ([uod quilibet bui'-<br />

gensisdicli; ville possit relinere de terris et |)Osses-<br />

sionibus (pias liabebit circa villam, quantum duo<br />

boves perannum excolere poterunt bono modo, el<br />

uiuuu eslironem ' terre pro orto, et ad opus vinea-<br />

rum unam concatam terre; et, si piuribus terris<br />

indiguerit, nos cum consiliojuratorum debenuis ei<br />

liaut.<br />

' Corapai'oz les vari;iiiles Iburiiies por te n" 55 , jjuliliû plus<br />

' Ms. .Iiiiliiim. l.a cbarin pour Saint-Osberl lionne la bonne<br />

leçon.<br />

•* Dn<br />

Caiijfe, au mot Hlsliio , cite ce passaj^e des couUiuies de<br />

Sauvoterrc d'après le reg. •j/i du Trésor des chartes, cb. 658.<br />

-<br />

[A.R.iu°-i283J<br />

terras dimittere competenter. [36] Item, statuimus<br />

quod ponatur notarius in villa predicta de consensu<br />

nostro et juratorum supradiclorum. [ay] Item, sla-<br />

luimus (juod ali(juis bm'gensis de villa predicta<br />

non teneatur nianulevare aiiquid alicui, nisi velit.<br />

[28] Item, statuimus quod, cum senescallus de<br />

Vasconia de novo venerit, eis jurabit; et dicti bur-<br />

genses jurabunt senescallo nostro, prout in aliis<br />

villis terre nostre Vasconie observaliu'. Rajulus<br />

eciam quocienscumque mutabitur in villa predicta,<br />

,<br />

jurabit predictis biu'gensibus servare libertates,<br />

foros et consuetudines eis concessas et eciam obser-<br />

vatas, et quod eos defendet et fidelis erit in omni-<br />

bus toto posse. [99]<br />

Item, statuimus quod, qui-<br />

cimique conimiserit liomicidium in dicta villa . si<br />

invenlus fuerit vel fuerit l'ugilivus, tolura mobile<br />

ipiod babuerit erit nostrum. Hereditates vero et<br />

bona inmobilia ad heredes suos proprios devol-<br />

vantur, dum tamen ipsi solvant débita et creditori-<br />

bus satisfaciani; et, si forte solvere noluerint, bona<br />

sua inmobilia creditoribus tradantur et quod ipsi<br />

.solvant census et feodum aimualim domino seu do-<br />

minis feodorum. [3o] Item, ccmcedimus dictis bur-<br />

gensibus quod habeantsigillum commune clausum;<br />

et dictum sigillum debent custodire duo boni viri<br />

el fidèles dicte ville, eiecli de consilio nostro et ju-<br />

ratorum: et ipsi jurabunt servare lideliter sigillum ,<br />

el quod non sigillabuni cum di


[A.R.xii°-i983] ROLES GASCONS. 203<br />

7-'i7. De ordinacione facta inter regem et epi-<br />

scopum et decanum et cnpitnlum Vasatciises. — Rex<br />

omnibus, etc., salutem. Litleras vcnenibilis patris<br />

P., Dei gracia Adiirensis et Saiicle Quiterie epi-<br />

scopi'.et discreti viri magistri Poncii iIr lnsuia,(le-<br />

cani Xanctonie, vidimus, legi fit inspici l'ociinus di-<br />

iigeiitpr, quanim ténor de verbo ad vcrbum scipiitur<br />

in hune modum :<br />

rrlliiivcrsis pn'sentes lilteras inspecturis, Peirus,<br />

Dei graria Adiirensis et Sancte Quilcric cpisco|)US,<br />

et magister Poncius de Insula, decanus Xancto-<br />

nie, salutem et habore menioriain subscriptorum\<br />

Noverit universilas vestia nos vidisse et iegisse hl-<br />

leras sigiliis reverendi patris domini llugonis.<br />

Dei gracia episcopi, et venerabilium viroruni capi-<br />

tiiii Vasatensis, ac eciam magistrorum Ronetti<br />

de Sancto Quinlino, arcbidiaconi de Mayniaclio '<br />

in ecclesia Lcmoviccnsi, et Reymundi de Ffcrrer.<br />

canonici cccicsie Sancti Severini Burdegaie, procu-<br />

ratorum ilinstris régis Anglie, ducis Aquitannie,<br />

sigillatas, super roinproniisso in nos facto per epi-<br />

scopuui et capitulum tl procuralores prcdictos<br />

confectas, (juarum leiior seipiilin- sub hac forma :<br />

wNoverint nnivcrsi presiMilcs lilteras insperturi<br />

rr(|uod, cuin iiilcr nos, Hugoneiii, Dei gracia epis-<br />

rtcopum, et capitulum Vasatenscs, ex parte una, et<br />

Tdoniinum Edwardum , illustrem rcgcni Anglie , du-<br />

trcera A(piilannie, et gentes suas in \asconia, ex al-<br />

ittera, su|)er justicia ulta et bass.i civltatis et distric-<br />

irlus Vasatensis, rogalia sive cuslodia bonorum<br />

Tepiscopnliuni, sede Vasatensi vacante, caslris de<br />

'tllereino et de Gans\ violenciis et dampiiis, et aliis<br />

irpluribus articulis multe ardue controversie verte-<br />

itrentur et jani aliquandiu |)erdiirassent , nos, cpi-<br />

irscopus et capitulum sujiradicti, attendenlesquod,<br />

r lam propter fortem et duram cervicem et rebellio-<br />

' Pierre II. cïi^qup d'Aire 1 3(17-1 a8'i (Gatlia cliris(., 1. 1,<br />

col. 1107).<br />

' Analysé d'après une autre sourco, (ibid., en noie).<br />

* Meymac ( Corrèze , arr. Usael ). Les arehidiacresde l*é\ ^nue<br />

de Limoges n'exeiçaicnl p,ns leur juridiction snr un territoire<br />

déterminé et immuable ; aussi étaient-ils le plus souvent dé-<br />

si(;nés comme étant rin ecclesia Lemoviccosin. Bonct de<br />

Saint-Quentin est d'ordinaire qualifié de cette dernière façon<br />

(Abbé Texier, l.e Pouillè du diocêge de Limoges, p. 7),<br />

' I.erm (Gironde, arr. Bazas.c.GrignoU), Gaus (c.Bazas).<br />

,<br />

'^nem subditoriuii uosiroriiin ipiani resistenciam<br />

-gencium dicli régis et ducis, prefatn justicia, eciam<br />

-si in manu nostra more solilo et an(i(juo existerel,<br />

rriiobis ad nullani utilitalem cederet setadonus, et<br />

-midto plus incommodi quam coniniodiaportarot,<br />

r propter graves et inporlabilcs nobis expensas quas<br />

roccasione dicte jiisticie lenende cl exceicende tani<br />

" nos quam predecessores nostri hactenus feceramus<br />

iret adhuc in prosecucione causarum ol coulencio-<br />

-mini liiijiismodi incuri'crc haboliamus, ac eciain<br />

Toccnsione hujiismodi jiisticie relroaclis tenq)oribus<br />

-Tinidla mala et liomicidia conligoranl el cotidie con-<br />

-liiigebant, et justicia ([uasi in nosirif» nianlbus de-<br />

f peribat, redditus et exilus ecclesie exinaniebantur,<br />

(tnec divinis ofliciis polerainus altendere ut dece-<br />

rrUai, el non soliim viciiii sel eciam suliditi cornua<br />

f contra ecclesiam erigebani et in prosecucione ipsius<br />

rfjusticie multo plus (piam valeiel uns expendere<br />

roportebat, iiec sine ciijusquaiii pi)toncioris manu<br />

- poleramus in dicta justicia dominari ; perpcndentes<br />

t^eciam manifeste quod do pace et de benivolencia<br />

'prefali domini régis et gencium suarum nobis el<br />

ffficclesie nostre, quasi iu sue dicionis medio consti-<br />

ttulis , magna poterat sccurilas el trancjiiillilas et per<br />

rrconsetpenscounnoditates plurime, lam in personis<br />

-quam in augmcntis redditniiin el aliorum nostro-<br />

- rum conservacione jiiriiim obveiiire , deliberacione<br />

-iiabita cuni pcrilis, viam parare volcnles per quam<br />

rpossemus ad etrectiim liujiisniodi devenire, nos.<br />

rrepi.scnpus et capitulum supradicli, et nos, Ronel-<br />

ttus de Sancto Quintino, arcliidiaconiis de May-<br />

T macho in ecclesia Leraovicensi, et Roymundus de<br />

cFferrer. , canonicus ecdesie Sancti Severini Rur-<br />

trdegaie, dicti domini régis et ducis clerici et ipsius<br />

r- procuralores ad lioc specialiler dej)utati, proiit in<br />

-suis iitleris palentibus contineUir, quarum lenor<br />

"infei'ius presentibus Iitleris est inserlus, super pre-<br />

-niissis et omnibus aliis et singiilis (juestioiiibus,<br />

rcontroversiis et querelis, que sunt vel esse possunt<br />

(tinter nos, episcopum el caiiituliim, ex parlr-una,<br />

!rel dictum doniinum regem el diicem et génies<br />

-suas, ex altéra, compromittimus alte et basse in<br />

rrcverendiiiri palrein in t'-hrislo doniinum P., Dei<br />

iTgiacia episcopum .Vdurensem, el \enerabilem et<br />

itdiscretiun viruin magistrum Ponciiim de Insula<br />

,


204<br />

rrdeeanuiii Xanctonie; ila quod ipsi nnibn concorrli-<br />

ffter, vel diclus (loiiiinus episcopus Adureiisis soins,<br />

rper viam et inoduni vendicionis, perniutncionis,<br />

"advocacionis el roco,(fni('iouis, donacionis, seu al-<br />

rloriiiR cujiiscumfpie concessionis et translacionis,<br />

rrjurisdiclinnis et juslicie aite et basse civitatis et<br />

ffdislriclns Vasatensis et aliarum possessionum seu<br />

rrjurium noslrorum, cum pecunia ad eniendum<br />

frredditiis sen possessionos, et cuni aliis jnrilius,<br />

tflibertalibus sive deveriis dicti domini régis et du-<br />

rcis, et per alias quascumque ordinaciones et com-<br />

T posicioiies de quibus \iderint expedire, possiol<br />

'finfra instans festuiii Omnium Sanclorum diclum<br />

rtsuum, coinposieioncm, arbitrium seu nrdinacio-<br />

rrnem, tanqnam aibitri, arbitralores sou amicabiles<br />

(rconipositores ordinare, jH-oferre, arbitrari et pro-<br />

rrnunciare una vice vel jdiiiibus, (pincumque loco<br />

fvel tempore, die fesliva vel non festiva, stando vel<br />

trsedcndo, iiiscriplis vel sine scriptis, parte |)resenle<br />

rrvel absente, licet non per conturaaciam, omni<br />

rligiira jndicii et jiiris soilempuilate vel online in<br />

rparle vel in loto servatis vel penitiis preterraissis:<br />

f promillentes nobis adinviccm , sub pcna mille mar-<br />

Tcaium bonoruni et jegaliuiu slerlingorum , solven-<br />

tf dornm a jiarte que dictum arbitrium , pronunciacio-<br />

f nem , composieiiincm seu ordinacioneni linjnsmoili<br />

rrnon servai)il |)arli premissa servanti et servare vo-<br />

r^lenli, (jiind nos, pi-cfali episcopus et capitnlum a[i-<br />

t-probai)iimis rt ralillcabinuis el servabinuis. Et nos<br />

rrprediili Bnnellus et Ueynuuidus quod dictus domi-<br />

tnus rex el dnx approbabit, ratificabit, conlirmabit<br />

rret obsei'vabil et obscrvari faciet et manilabil (jnic-<br />

frqnid |)ei' diilos dominos episcopum Aduroiisem et<br />

rfdecamim Xanctimienscm concordiler, vel per dic-<br />

rrlnni dominum episcopum Adurcnsom solum super<br />

trpremissis et racione premissorum fiierit dictum,<br />

frarliitcatum, pronunciatum, seu eciam ordinatuni,<br />

f [approbabinuis et ratiiicabimns et servabimusj.T!<br />

n-Tenor auleni iilterarum predicii domini régis<br />

talis esl :<br />

ffEdwardus, Dci gracia rex Anglie, doininus Hi-<br />

T bernie et dux Aqnitanic, omnibus ad quos présentes<br />

irlitlere pervenei'int, salulem. Sciatis quod nos di-<br />

ttlectis et lidelibus nosiris Jolianni de Greilliaco, nii-<br />

ttlili, senescallo nostro Vasconie, et magislro lîo-<br />

ROLES GASCONS<br />

[A.R.xn'-i2 83]<br />

rr netto de Sancio Quiiitino et Reymnndo de Fferrar.<br />

rrvel duobus ipsorum quos présentes esse contigerit<br />

tfdamus et concedimus plenam et liberam potesta-<br />

rrtatera et spéciale mandatum compouendi, concor-<br />

rrdandi , pacificandi , ordinandi et eciam compromit-<br />

rtendi alte et basse, cum pena vel sine pena, sul)<br />

rrforma de qua sibi videbitur expedire ,<br />

,<br />

pro nobis et<br />

fflieredibus nostris , cum venerabili pâtre episcopo et<br />

rrdiscretis viris capitule Vasalensi , super omnibus et<br />

rsingulis controversiis et questionibus bereditariis,<br />

ret aliis quibuscumque que sunt et esse possunt<br />

rinter nos et gentes nostras \ asconie, ex ]iarle una ,<br />

ret prefatos episcopum etcapilulum Vasalenses, ex<br />

rraltera, promittenles nos ratum habituros et gratuni<br />

f-quicqnid per dictos procura tores et altornatos nos-<br />

rtros vel duos ipsorum, quos présentes esse coali-<br />

frgerit , super premissis et singulis premissorum con-<br />

rcedendo, remiltendo, pennulando, declarandovel<br />

tralias fuerit compositum , ordinatuni concorditer,<br />

tfseu ab assumendis et eligendis arbitris vel arbitra-<br />

trtoribus dictum, pronunciatum, vel eciam arliilra-<br />

rrtum. In cnjus rei testimonium bas btteras nostras<br />

rrliori fecimus patentes. Datum apnd Abeiconwey<br />

(fin Snaiulon, .\\v. die Aprilis, anno regni nosiri<br />

rundecimo'."<br />

ffEt in testimonium premissoi-nni nos, episcopus<br />

fret capitnlum supradicii, jiro nobis, el nos, jirefali<br />

fBoneltus et l'eynnuidns, pro dido domino rege,<br />

frpresentibus sigilla nostra duxinuis ajiponenda.<br />

ff Datum el actum apnd \'asatum, .iij. idus Julii,<br />

n-anno Domini m." ce", octogesimo lercio. "<br />

trîNos igitnr, epi.scopus et decanus [)redieli, re-<br />

cepto in nos ad inslanciam dictarum parcium<br />

liujusnmdi compromisso, jiei-jiendentes causas que<br />

prefatos episcopum et capitidum ad l'aciendum<br />

compromissum predictum iriduxerant evidentissime<br />

fore veras. ampiiacinni' iliviui ollicii, Iranquillitate<br />

ac aliis niultis commodilalibus que |)er aniocionem<br />

et ordinacionem queslionum et controversiarum<br />

prediclarum ipsi ecclesie in personis et rébus ac<br />

eciam toli clero et populo civitalis ejusdem evenire<br />

])oteranl, diligenler pensatis, communicato aliquo-<br />

runi prelalorum, magnalum el alioruni prudenlum<br />

' Comvay, le qô avril ia83.


[A.R.xii°-ia83]<br />

consilio, illorum polissimc quos zelare tTe(lel)ainiis<br />

prel'ate ecclesie coiniiioduni et honoreni , in nomine<br />

sancteet individue Trinitalis, l'alris et Filii et Spi-<br />

ritiis Saiicti, aiictorilale et poleslate compromissi<br />

predicti , arbitramur, pronuncianius , seu eciani oi-<br />

diiiamus quod prefali episcopiis et capiluliim Vasa-<br />

Ipiiscs [)ro se cl suis suceessorilius concédant et Ira-<br />

dan t vel (piasi domino Edwardo, Dei gracia régi<br />

Angiie, domino Hihernie et duci Aquitanie, pro<br />

ipso et suis lieredibus sive successoribus, sive se-<br />

ncscallo suc Vaseonie, ejusdem régis et ducis no-<br />

mine, me


206 ROLES GASCONS,<br />

[iro ipso leiieliit assisiam , ipso senescailo vel locuni<br />

suum lenonte pro tribunal! sedente, omnis jiiris-<br />

dictio et justicia et alia que inde provenient siiit<br />

propiia seuescaili. Prefatus insuper rex et (lux.<br />

senescallus suus et episcopus Vasatensis, quilibet<br />

eoium per se, in laïcum de faniilia sua halteant<br />

omnem jurisdictioneni et justiciam altam et bas-<br />

sani; ijuiiibel vero canonicus Vasatensis in fami-<br />

liani suam communeni jui-isdietionem et justiciam<br />

habeat, excepta justifia niortis, muliiacionis, et<br />

legaiis vulneris, que erit commuais régis, episcopi<br />

et capituli predictorura ; et gagia et alia inde pro-<br />

veniencia ijloruni erunt' ad quos casus justicie<br />

pertinebunt, ita quod in hoc casu illi soli de Camilia<br />

intelliganlur existere, qui non erunt cives et erunt<br />

ad viclura et vesiitum dominoriim régis et ducis,<br />

senescalli, episcopi, et canouicorum predictorum.<br />

De omnibus tamen aliis qui aliquo modo venient<br />

ad pret'atum regem et duccm, senescallum vol alios<br />

ballivos suos ,<br />

de civilate Vasatensi vel dislrictu civi-<br />

tatis ejusdem, racione vel oecasione jurisdictionis el<br />

justicie predictarum, episcopus et rapituium lia-<br />

beant niedietatem; cum autem |>refatus rex el dux<br />

donuim, nuu'um, vel focagium et collectam, vel<br />

aliam subvem-ioncm recipiet in tota terra sua me-<br />

diala vel iiirnediala Burdegalensis civilatis et dio-<br />

cesis et eciani diocesis Vasatensis, tune illud quod<br />

recipiet de civilate et distridu Vasatensi totuni sil<br />

régis; si vero alias de civilale et distridu Vasatensi<br />

recipiet aliquod de prcdiclis, lune episcopus et capi-<br />

lulum supradicii liabeant inde modielatem. In om-<br />

nibus insuper augmentis el melioramenlis tempora-<br />

libusque decetero quoquo modo fient et [irovenienl<br />

in civitiite el dislrictu prcdiclis in balis, jionderi-<br />

bus, niensui'is, l'urnis, et aliis siniilibus cpiibus-<br />

cumcpie, lial)eant prefatus rex el dux mediela-<br />

leni, et episcopus el capilulum aliam medietalem;<br />

idenKjue rex et dux sine prcdiclis episcopo el capi-<br />

tulo, et ipsi episcopus el capilidum sine rege et<br />

duce predicto, nullani advocacionem novam possil<br />

deinceps recipcrc de biisqni sunl in ci\ilale et dis-<br />

lrictu prcdiclis; jurarnenUim qnoque quod a civi-<br />

bus Viisalensibus rpiscopo Vasatensi pro se et capi-<br />

' Us. erit.<br />

[A.R.xn°-iû83J<br />

lulo Vasatensi sive ecclesia consuevitfieri et prestari<br />

sit commune parlibus anlediclis , ita quod episcopus<br />

Vasatensis pro se, capilulo sive ecclesia régis et du-<br />

cis prediclis, et rex et dux predictus, vel suus se-<br />

nescallus pro ipso rege et duce, episcopo el capi-<br />

lulo sive ecclesia, in novilate sua, a civibus et<br />

burgensibus de Vasato predictum récipient jm'a-<br />

menlum ; el nicbilominus senescallus dicti régis et<br />

ducis, in novitale sua, a civibus Vasatirecipiat jura-<br />

mentum quod haclenus recipere consuevil , et quod<br />

dicti episcopus et capilulum in boc nullalenus con-<br />

tradicaut. Item, pronunciamus et ordinamus quod<br />

|)refali rex et dux vel allornali sui in Vasconia pro<br />

dicta medietale jurisdictionis el justicie aile et basse<br />

civilatis et districtus Vasatensis dentetsolvant pre-<br />

fatis episcopo el capilulo tria milia librarum bur-<br />

degalensis monete, semel lanlnmmodo solvenda-<br />

rum; et quod predicli episcopus et capituluni<br />

babeant juiistUclionem et omnem justiciam aliam et<br />

bassam in casatis sius , in parrocbia de Heremo et<br />

de Gans; in aliis vero casatis suis extra civitatem<br />

el dislrictum Vasali et exira parrochias anlediclas<br />

in diocesi Vasatensi, quantum protenditur inme-<br />

diala jurisdiclio el alla justicia dicti régis el dncis,<br />

babeanl prefati episcopus et capilulum bassam jus-<br />

ticiam et eciam magnam sive altam, secundum pa-<br />

trie consueludinem, ubi contra casatimi ipsoram<br />

erit questio tanlummodo de clausura vel iinpedi-<br />

menlo, seu exaracione, sacione', seu dirrupcione<br />

vie vel itineris publici vel privali, licet eci;un vio-<br />

lenter fada dicalur; nec casali diclorum episcopi el<br />

capituli in diclis parrocliiis vel alibi in diocesi<br />

Vasatensi per gentes dicti régis et ducis ad caval-<br />

gatam vel excercitum conqjellantur. Item, si pêne<br />

vel gagia, ob defectum habitatorum Vasali et dis-<br />

trictus qui non ibunt ad excercitum régis et ducis,<br />

babeanlur, episcopus el capilulum Vasatenses ba-<br />

beant inde tanlunmiodo vicesimam partem. Si quis<br />

vero ob defeduiu cavalgale vel exccrcitus non facti<br />

episcopo el capilulo ad emendam vel gagium te-<br />

ncatui-, inler partes prcdidns régis, episcopi et capi-<br />

tuli per médium dividalur. Item, idem rex eldux,<br />

senescallus vel alius ballivus suus, non impediant<br />

' Ms.<br />

slationc.<br />

,


[A.H.xii°-i283]<br />

i|uorainiis episropiis V asafi vel oflicialis suus juris-<br />

(lictioneinsuain libère valeant excercere, nec super<br />

hoc sciVnler f'acieiit aiil perinittpiit impedimenttim<br />

preslari. Cuslodia quo([iic bonoriiin episcopaliurii,<br />

sede vacante , sit perpeluo capituli V'asalensis , ila<br />

quod dictus rex Anglie et dux A(juilaiinie, senoscal-<br />

lus vcl iilii liallivi siii iii Vascnnia , racione vel occa-<br />

sione regalie vel ciistodie, nidluni faciant impedi-<br />

iiienlmii in eis, nec racione vel occasione rejfalie<br />

vcl ciisloilie possinl in eis jus ali(juod vendicare.<br />

Item, episcopus et capituluni Vasatenses liaheant<br />

castra sua sive domos suas cuui juribus et perliuen-<br />

ciis suis, census, feoda, pc(la|fia. tcydaiu, vcndas,<br />

nuiidiiias, mercata, niolendina, et oninesalios sucs<br />

retidilus el ])rovciilus, pcnas, jjajjia et incurra-<br />

Micnla ([ue inile provruicnl; liabeanl eciani peiias cl<br />

{jnfjia census non soliili vel racione solucionis ulli'a<br />

di'bilum lenipus proroffale, et alia jura et doveria<br />

Imcteuus usilala, intègre et sine diuiinucione (jua-<br />

cunique ; et in ipsoruni pedajjii, leyde et aiiorum<br />

rcdflilunm siioruni el juriuin |jcrc('ptionç pcr cives<br />

Vasali vel aliosarlc vol ingénie non fraudenlur. El<br />

prepositusepiscopi et capituli predicloruni sive pia-<br />

jjerius infra civilalem et dislriclum ejusdeni ac eciam<br />

inl'ra peadjjitiani [sic) sive lirniles peadgini (si(;)sui<br />

possint orreslare sublrahenles pcdagiuni, leydam<br />

seu vendas, et bona non pedagialascisire, rctinere,<br />

ac eciam liberare; si lanien propler arreslacioneni<br />

vel seisiacioncin liujusniodi insurgal [(jueslio] , cause<br />

congnicio corani [)rcpositis communibus de Vasato<br />

fiât el ecian» Icrminelur; et cuni lerniinalum fueril<br />

bona fore incursa, vel penaiii scu gagiuin deberi<br />

racione Icyde sou pedagii non soluli, illa diniil-<br />

tanturet dclibercnlur peadgino (sic) cpiscopi el ca-<br />

pilidi vcl corutii niandilo. Itiu-sus, si quis civis vel<br />

de faniilia civinni conira cpiscopuni presoncialiler<br />

vel alias publiée conlunieliani verbo vel fado coni-<br />

niiseril , proinde ac si in personam sencscalli ; si in<br />

canonicuni vel pre|)osiUini dictoruni episcopi el ca-<br />

pituli, proinde ac si in personam preposili legis de<br />

\asalo: si iii familiain episco|)i, proinde ac si in<br />

Tamiliam senesc;dli ; si in faniiliam canoniei vel pre-<br />

posili ipsorum episcopi et capituli, ac si in laini-<br />

liam preposili régis de Vasato coniitiisstun l'uisset,<br />

puaiatur, salva ullra hoc districtione canonica,<br />

ROLES GASCONS. 20:<br />

quantum raeio suslinebil. Item, si clerici civitatis<br />

vel diocesis Vasatensis insurganl contra episco-<br />

puni , capituluni el canonicos nicnioratos vcl ali-<br />

queni eorumdeni, cum armis vel sine arniis, invo-<br />

cato ab eisdem vel aliquo eorumdeni auxilio dicii<br />

régis et ducis, seuescalli vel ballivoriun suoruni,<br />

rex el dux, senescallus suus et ballivi sui in civitate<br />

et diocesi Vasatensibus imperciantur eisdem auxi-<br />

lium et juvamen, nec eis vinlenciani vel gi-avamen<br />

lieri pcrniillant scienlcr. N'ullus eciam gamloat pri-<br />

vilegiis civiuni vel burgensiuni de Vasato, nec a<br />

preslacione pedagii vcl alioruni oncrum sil inmu-<br />

nis, iiisi (|uolibcl anno pcr nniiiii mensoni contl-<br />

uuum cum familia sua apud Vasalum teneat fociun<br />

vivnm. Rcv, episcopus cl capituhiin habeant carcc-<br />

icm coinmunem in ali(pio loco rivilalis sumptibus<br />

communibus construenduin , el cuslos carceris eril<br />

communis. Item, quilibcl senescallus Vasconic et<br />

(piilibct prcpositns régis de Vasato, iii novitatc sua<br />

cum primo venerint apud Vasatum , jurabunl super<br />

allare Sancti Johannis do Vasato scrvare intègre<br />

hujusniodi pronunciacioncm cl ordinacionem , el<br />

scrvare el defendere episcopum , capilulum el cano-<br />

nicos Vasatenses, el bona eljura ipsoruni; el qui-<br />

liliet e[)iscopns Vasatensis, in novitale sua, necnon<br />

sindicus aul procurator capituli Vasatensis, in ne-<br />

vitale cujnslibet episcopi, liabens ad hoc spéciale<br />

mandaluni, jurabunl similiter super allare Sancti<br />

Johannis se pronunciacioiiem el ordinacionem hu-<br />

jusniodi intègre servaluros. l'ronunciacionem au-<br />

tem el ordinacionem hujusmodi rex Anglie el dux<br />

Aquilanaie prcdictus el singuli successores ejus rati-<br />

licabunl et approbabunt cum litteris suis palcnli-<br />

bus, et facient jurare in ariimam suain se pronun-<br />

ciacionemetoiilinacionem hujusmodi irreiragabililer<br />

servaluros; quani pronunciacioneni et ordinacionem<br />

prefali procuralorcs ilicli régis el ducis et magisler<br />

Folquelus de Preichaco', nllicialis Vasatensis, 1'. de<br />

Perquerio, Vasalmensis-, G. Maurini, Gainagensis'<br />

' Précliac (Gironde, arr. liazus, c. Villoiirliaut).<br />

' Archidiaconé de Vézaume, dans l'éviklié d'Agen , |)uis,<br />

après i3i7, dans celui de Condom.<br />

' Archidiaconé de Gamages, diocèse de Bazas. Son nom<br />

lui vient d'un ruisseau qui se jctt" dans la Dordognc après<br />

a\oir passé à Blasimorit.<br />

,


•208 ROLES GASCONS<br />

ai-cliidiacomis,iii;i,fjislri liaymun


[A. 1!. Ml» 1983]<br />

feuda lenfbuiitur. |3J llfiin, (juod lialntantes dicte<br />

ville possint (ilias suas libère iibicumque voliierint<br />

inariUire et (iiios siios ad sacros ordiiie> promi)-<br />

veri. I 4 | Item , qiiod nos nec ballivi nostri non<br />

capieiiuis aliquem liabitanleui dicte ville, nec viin<br />

ei l'arieiiuis, née saisieniiis bona sua, diini lamen<br />

voluciil lirinare slaie jnri, nisi pro inurdiv) vel<br />

moiie lioiniiiis vel plag'a inortil'eni , vel alio cri-<br />

niine pro (juo corpus suiini et b(in:i sua nobis de-<br />

i)eanl esse incui'sa. [û] lleni.tpind ad qneslioncrn<br />

ve! claiiiorem alleriiis non niandabit nec cilabit sc-<br />

nescalhis noster nec ballivi sni , nisi pro facto nos-<br />

ti'o propi'io vel querela, alicipere ad censnni vel ad<br />

donuni de quacumipie persona volonté veiidere, xel<br />

<strong>info</strong>udare, vel ressuas inmobilesdare, exceplis niili-<br />

taribns et IVancalibiis fendis que non possunl emere<br />

vel recipere, nisi pro iiosiraet snccessoruiii nostro-<br />

riini voliintate. [lo] Item, dequocuniqne soloipia-<br />

tuor brassatis delalo et ain[)litudineet deduodecim<br />

delon,filudine, habebiinussex denariosohiiariini, et<br />

de qiiocuinque solo sex brassatis de lato et anipli-<br />

ludincet diiodeciin in longitudine, habebimus ocio<br />

denaiios obliarum tanlum, et sccundum majus et<br />

minus, in festo Cathedre sancti Pétri'; et lotidem<br />

de acaptaffio in mntacione domini; et si vendaii-<br />

lur, babebiiiuis de emptoro vcudas, videlicel duo-<br />

decimain partein precii ([uo vendetur; et, si obli(?<br />

ad terminum non solvantnr, (juinque solidi nobis<br />

pro jjagfio persolventur, et dicte oblie. [ii| Item,<br />

si aisine vel alia nialellcia clam liant in dicta \illa<br />

et perlinenciis et honore ejusdein, liet per nos vel<br />

locnin nostnim tenenlem einenda super illis robus,<br />

secniidum bona stainta et usus approbatos dioce-<br />

sis Ajjennensis. (ta| Item, senescallus nosler et<br />

ballivus dicti loci tenentur jurare in principio so-<br />

nescalcie et ballivie, coram probis hominibus flirte<br />

ville, quod in dicto ollicio lideliter se habebunl , et<br />

cuilibet jus facient ad posse suum , et approbatas<br />

consueliidines dicte ville et staluta racionabilia ob-<br />

servabiint. [i;î| llem, consulcs dicte ville mnlentur<br />

quolibet anno in festo dathedre sancti Pétri; et nos<br />

et noster ballivus debemiis a[)ponere et elijjere<br />

ipsa die sex consnies catholicns de liabitantibus in<br />

dicta villa, illos quos" inaffis bona Dde et conimuiii<br />

proliciio in ilida villa videbimns esse jionos; (pii<br />

cfinsules jiirahiinl hallivo nosiro et populo dicte<br />

ville quod ipsi bene et lideliter gardabuut l'I


iJlO PiOLf:S GASCONS. [A. H. 1283]<br />

[servare]. [li] Kl ntes, el levandi per soliJimi el per libram, cum<br />

consilio viginli quatuor Labitaucium ia dicta villa<br />

elecloi-um prn cotnmunitate, missiones et expensas<br />

de liabilaiilibus in dicta villa (jue per lepaiacionem<br />

dictaïuni reruni lient vel que fient per aliqua com-<br />

munia négocia ad commune proficuum dicte ville<br />

redundancia. [i5] Et qui in quarreriis surdes nii-<br />

serinl, per bajulum nostrum et consules dicti loci<br />

puniantur, sceunduni quod eis videbitur i'acien-<br />

duin. fi6] Et quilibet laicus (jui in dicta villa vel<br />

pertinenciis ejusdera liabebit possessiones vel red-<br />

ditus, racioae illarum rernm, ipse et successores<br />

sui in expensis. niissionibus et talliis, que lient per<br />

cousules ad prolicuum dicte ville, ul dictum est,<br />

faciaiit et doneni , ul alii liabitatores in dicta villa,<br />

per soliduMi et pei- libram; et, si iioc facere nolue-<br />

riiit , quofi noster bajiilus eum iinpignoret ad in-<br />

slanciam ])redicliirum consuluni. El clerici el alie<br />

persone privilegiate ad boc lenebunlur de omni-<br />

bus suis possessionibus ([lias non liabebnni de lie-<br />

reditate, de (juibus rebns iieredilariis non lenentin-<br />

aliipiid dare, nisi de eorum procosseril volunlali'.<br />

jiyj Item, res comeslibiles de foris apporlate ad<br />

vendendum, que deinlra mediamieuram eruni a|)-<br />

portate ad vendendum, non vendantur, douce primo<br />

ad placeani dicti caslri fuerint apporlale; el,si ali-<br />

ipiis contra l'ecei-it', em[)lor el xendiloi- i|udibel in<br />

duobns solidis et diniidio puniatur, nisi sil exlra-<br />

neus qui consuetudineia ignorel. |i8| Item, ipii-<br />

cumque alinm percusserit vel lirabit ' cum pugno,<br />

vel palma, vel [lede, irato aninio, si sanguis non<br />

interveneril et clamor l'aclus fuerit, in quinque so-<br />

lidis pro justicia puniatur, et emendam facial inju-<br />

riam passo secundum racioneni; el si sanguis in-<br />

terveneril, in viginti sobdis (lercuciens, si clamor<br />

l'actus l'ueril, puniatur; et si cum gladio et lusle,<br />

vel pelra, vel Icguln, si sanguis non interveneril,<br />

si clamor fucliis fuerit, in \iginli solidis peicuciens<br />

' Ms. roiili ajitcichut.<br />

" Rymei- donne rirahil , que les coiiliuuateurs de Du Cange<br />

iliorrhoiit à nxplii|iier à l'aide de l'iiii|;lo-sasnn. Dans les<br />

chartes pour Villeréal elpoui' Saint-l'astour pnljliées plus loin<br />

(n°'i 108 et 121)7), il y utraxail, qui justifie la leçon tiruliil.<br />

pro JHsIicia jmnialur; et si sanguis iulervenerit el<br />

clamor factus fuerit, in sexaginta solidis jiro jus-<br />

ticia puniatur et emendam facial injuriani passo.<br />

[ig] Iteni, si aliquis alium iulerfeceril et de morle<br />

culpabiiis reperialur, ita ipiod bomicida reputetur<br />

per judicium nostre ciuie, puniatm-, el bona ipsius<br />

nobis sini incursa, solutis lanien primo debilis suis.<br />

[aoj Item, si alitjuis alicui obprobria dixeril vel<br />

verba contumeliosa irato animo, et inde liai clamor<br />

ballivo nosiro, in duobns solidis etdiiuidio pro jus-<br />

ticia puniatm-, et emendam facial injnriam passo;<br />

et si ali(|uis corani ballivo nosiro vel noslra cnria di-<br />

cal verba conlumeliosa irato animo, in quiiKpie so-<br />

Ii(Hs |)ro justicia puniatur, et emendam facial inju-<br />

riant passo. [ 9 1 J Item , quicumque bannum nostrum<br />

vel bajuli nosiri tVegerit , vel pignus per ipsiim fac-<br />

lum et \)V0 causa judicata sibi attuleril , in Iriginla<br />

solidis pro justicia puniatur. \-2-2] Item, qtiicumque<br />

fiu'alus lueril ledam, in decein solidis [)unialnr.<br />

I<br />

0.3] Item, adulter et adultéra, si in adultei-io re-<br />

pcrimtlur et clamor l'aclus fuerit, vel videbitur per<br />

boniines lide dignos , vel in judicio confessum fuerit<br />

in cenlurn solidis quilibel pro justicia jiunialur.<br />

vel midi cuiranl villain; et sit opcio eoiuiu


|A. lî. \ii"-i983| HOLliS<br />

vendis' coasulibus ad opus dicle ville pio justicia<br />

piininliir. Kt loluin qiiod iiidc coiisnles liiiiielmiil<br />

deltciil iKinere in coiiirmiiie pioliciiiini dicte ville,<br />

ulpote il) reparacione (piarreriurum, poncium,<br />

l'oncium el coiisimiliiiin; el si ullra diiodeciin<br />

denarios valel res qiiaiu iiide cepeiit, i» de-<br />

ceni solidis iiobis pro jiis(icia puniatur. \'Â si de<br />

iiocio (plis inlraveril, el fruclum, feiiiini, paleam<br />

vel iiijiuiin ceperil , in triginla solidis nobis pro<br />

insliri-i punialur el etnendain l'aeial danipnuin<br />

passo. Kt si bos, vel vacca, vel beslia grossa inlra-<br />

veril orlos, vineas, prala alterius, solval dominus<br />

beslie sex denarios consulibiH dirte ville, et pro<br />

prjrco(vel) sue, si iulrent, Ires denarios, el pro<br />

dnabus o\ibus, ca|)ris, irois, solval dominus cujus<br />

b('sli(! eriint iinuin denarinm consniibiis ilicte ville;<br />

el inde l'acial ni diriiiiu est, et eniendel cnjus eril<br />

ortus,\inea \ei |)raluiM. ay Item, cpiieunupie te-<br />

( |<br />

nuerit faUiim ponilus, vel lalsatn nieiismam. vel<br />

falsam ulnam, dnm lanien super hoc débite eritin-<br />

stnictinn, in sexaffinla solidis punialur. 38 | ]<br />

lleni,<br />

|)ro clamore debili vel de conlraclii, vel alia causa<br />

simili, si ibiilcm, vidolicel prima die, in presenria<br />

nostri bajuli confessum fueril pro debilore, sine<br />

lile el sine judieiis, nicliil nobis ])ro jiisliria persol-<br />

valur, set iidVa ocio dies ballivns nosler débet fa-<br />

ceie solvere el complere debiloi-i ipiod coiircssum<br />

corani ipso l'ueril ; aliter nllia deiiilor in dno-<br />

bns solidis el dimidio nobis |)ro jnslicin punialur.<br />

ag I<br />

I<br />

Ilem, |)ro onnii clamore simplici do (pio lis<br />

movealur et uude indiicie' petanlur posi senten-<br />

ciani,


212<br />

'<br />

07 lleiii, iiisliiinientu l'acla |irr iiolaiiuiu<br />

I<br />

I<br />

nOLES GASGOAS<br />

dirto<br />

villo illaiii viiii opliiieaiit ul [iiililica insiruineiila<br />

()|)tiiienL |38| Heni, si qiiis ])i-o lali'ociiiio siispen-<br />

(lalur, (lecein lilire iiobis peisolvantur pro jiislicia,<br />

si lioiia sua taiiluni valeant, solulis Jehitis suis, et<br />

resifluuMi si! liereiiuiii ejusileni. [3f)] Item", \o-<br />

lunius t]UO(i liajuhis et crinsulcs diclc ville j)0ssiiil<br />

lacère slalula insiuiul cl iiou i|uililK't perse; iluni<br />

laiiieii illa slalula siut e( leduinienl ad comuiune<br />

conimoduiii ( t ulililalem iiostrain et lialjilanciuiu<br />

rcl'alus rex cl duxpersuos et<br />

didorum e|)iscopi cl capiluli procuralores ad suam


[A. R.xii°- 13831<br />

vel sui seiipsc;illi instanciain ordinandani sumptibiis<br />

suis rc(|niri facial a sedo apnstnlica ronlirmacionom<br />

istius cl aileriiis proniinciacionis cl onlinacionis<br />

iioslre, et ociani, ([iianlurn iii ipso crit, conliriiia-<br />

cioiieni hujiisnioili a scdo aposloiica facial opli-<br />

neri. Pronuiiciacioncm et ordinacionem presen-<br />

lem rex Anglie ratilicabit et eonlinnaijil per suas<br />

paleiites litteras et in aniinain suam faciet jurari.<br />

Ouain pronunciaciotiem et ordinacionem prefali<br />

procicralores dicli l'egis et diieis et maffistri Fol-<br />

(|ui'liis (le Pressaco, oUicialis Vasalensis, P. de<br />

PerTUni\ersis prcseiitihus cl fuluris, Hugo,<br />

iJei gracia episcopus et capilulutn Vasatenses, salu-<br />

leni in Vero Snlulari. ( Lu sitile comme nu n" y'ij,<br />

juxijii'à lu fin d'' /'nc/c. j<br />

750. Pro mngisiro KUa de Mariolo. — Rex<br />

dilectis cl lidclihus suis magistris Jobanni de<br />

Ffnrgetis et Bonetto de Sancio Quintino. salulem.<br />

l'A parle magislri Klye de Mariolo, nolario liasliile<br />

noslro de Salva Terra. nobis exlilil supplicaliirii ut,<br />

cum circa négocia ejusdern bastide eundeni occu-<br />

patum esse plenuntpie contigerit, propler ijuod<br />

suum non potesl Iretjuonler oUiciuni excercere,<br />

concederemus eidem licenciam ul, cum volunlate<br />

et assensu bomimim dicte bastide, licerel eidem<br />

alium vel alios nolarios conslilucrc loco sui; unde<br />

nos, religiosi viri abbalis de [Sancto] Ffermario<br />

pro eodeni cicrico siipplicnntis jirecibus iuclinati,<br />

\obis raandamus «piatinus, si secundum consuelii-<br />

dinem aliarum bastidarum islud (ieri licite polerit,<br />

\os eidem Klye licenciam subsliluendi, ut dicliun<br />

est, nostro noniine Iribuatis; et (piod per vos aclum<br />

fuerit in premissis raluni liabebiuuis et acceplum.<br />

In cujus, etc. Dalum ul s*.<br />

ROLES GASCONS. 2i:$<br />

751. De Joresia piopp litirdeffalnm siib iinniin<br />

Rex dilectis el lidelibus<br />

ceiisu tradmda, etc. '. —<br />

suis magistris Ronelto de Sancio Quintino , Johamii<br />

de Fforgetis, Osberto, conlrarotulatori Rurdegale,<br />

clericis, Simoni Gondomerii, Bernardo Ffranconis,<br />

Rustando de Solar. ,Elye Carpentarii.civibus Rur-<br />

degale, salulem. De lidelitate veslra pienius con-<br />

(identes, volumns et concedimus ut vos sinud vel<br />

quinque , -seu quatuor, vel Ires vcstrum, una cum<br />

prediclo magislro Ronello, (|uos présentes esse<br />

contigerit, valealis nostro nomine dare, tradere el<br />

conceilere foreslam noslram que est prope Rurde-<br />

galam ad excolendum per diversas parles, lam ad<br />

vineas quam ad aliam agi-iculluram, sub annuo<br />

censu el sub annuis obliis ammalim solvendis, vel<br />

ad puram et perpeluam eiililbeosini seu (juovis<br />

aliomodo, prout iililitali noslre videbitis cxpedire.<br />

Kl quic([uid per vos, ut diclum est.actuni fuerit in<br />

premissis laluiii liabebimus el conlirmaliimus bona<br />

tide. In cujus, etc. T. ut s'.<br />

752. Ue nssciixii dnto composicioni ordinale super<br />

clitusurii muroruiii de Grandi Castro', etc. — Rex<br />

omnibus ad quos, etc., saliileni. Scialis quod,<br />

cum inter fidelem noslrum JoliaiH)em de Grel-<br />

liaco, militcm, sencscallum Vasconie, pro nobis cl<br />

nomine noslro, ex parte una. et consules et probos<br />

viros Grandis Casiri, ac consules el jirobos viros<br />

Monlis Clari\ ac eciam consules el piobos viros de<br />

Monte Fnankvno\ et consides ac probos viros de<br />

TurIJon^ ex parle altéra, super clausura nnu'orum<br />

dictarum villarum de Grandi Castro , de Monte Claro<br />

de Monte Fflankynoet do Turnon pei' predictos con-<br />

sules ac probos viros predictos facicnda, el super<br />

portaILbus earumdeni villarum propriis' sumpli-<br />

bus faciendis sub cerlis modo, forma el conven-<br />

ciouibus, cerla fuerit composicio, ut intelli^xinms,<br />

ordinata , ac carte do cartolario super premissis<br />

facte fuerint bine et inde, nos predicte composi-<br />

'<br />

Piibliétlîingles {rchii-fnfiistor.dt: la Gironde, t. \\\,[t. lîiQ.<br />

' Pujiiiirol (Lol-et-Garonncr arr. Agcn).<br />

* Monrlar (Lot-et-Garonne, arr. Villeiieuve-sur-Lol).<br />

^ Monflanf{iiin {ibid.).<br />

''<br />

Tournon-d'Ajjeuaiïi {ibid.).<br />

' M s. vesliis.<br />

,


21 'i<br />

cioiii sii|j('i- |)ix'iiiissis fade pleiiiiiii cl i>x[ii'essuin<br />

nrelioiiuis nsscnsiiin. In cujiis, etc. T. ut s'.<br />

753. De coiiiposiclonc fucifiula super apercioiw<br />

fin lui (le Holto, eir.'. — Rex ililecLis et fidelibus suis<br />

al)b;ili de Sancio Maiirino, Aiigero Mota, militi,<br />

inaoisiris BoiiiUo de Sancto Ouintino et Jolianni<br />

de l'Torgctis, saluteiii. Ut vos vel très vestruin quos<br />

pre-enles esse coiili;ierit enin veneraliili pâtre,<br />

e|)iscopo Catiurensi-, et ejiisdeni loci eapilulo, ac<br />

eciaiii ciini coiisidibiis et comuimiitate civitatis<br />

(laturceiicis et aliis qiios idem tangit negociiim<br />

su|)er apercione ihivii de Hollo el super impedi-<br />

mentis in dicto iluvio jam existentibus, propter<br />

(pie naves seu navigiuni de Caturco usque ad flu-<br />

Mien (iaronue descenderc non possunt, amovendis,<br />

Iraclare, componere, el ordinare nostro iioniine<br />

valeatis, vobis concedinms tenore presenciuin ple-<br />

naiiani polestateni. Coniposicionern autem seu or-<br />

dinacioncm per \os seu per 1res vestrum fac-<br />

lani iu preuiissis ratani liabcbimus et acceptain, et<br />

eandem coidirmabimus bona fide. In cujns, etc.<br />

T. ut s".<br />

Tô'l. De feodh in iimumn mntliiiim (iliciinlis in tiui-<br />

niim régis seisiandis. — Rex omnibus ad (juos ,<br />

, .<br />

ROLES GASCONS<br />

etc.<br />

saluteni. Sciatis quod nos ad saisianduni et pnnen-<br />

dum ad raanuin nostram, seciindum slalutuni<br />

curie l'francie, nobilia i'euda que in l'eudis et retro-<br />

l'eudis noslris alienata et iu uianu niortua seu<br />

ig'iiobiii posila sunt, dileclos et lideles iiostros se-<br />

nescalluiu nosirum l'eti'agoricensein et niagislrum<br />

lîonelluin de Sanclo (Juiulino. iu ecdesia Leniovi-<br />

cenci arciiidiacdnum, iu Calurcensi, Pctragoricensi<br />

et Lemovici'usi diocesibus tenore pi'esenciuui assi-<br />

gnanius, danles eisdeni spéciale mandatuui ut ea-<br />

deni lenda in manu nosira leneant, donec aliud a<br />

nobis rece[ieniit in niandalis. In cujns, etc. T. ut s".<br />

755. Rex onuiibns ad (pios, etc. , saluteni. Sciatis<br />

' Publié ainsi que tes n°'-7Ô7 et 761, par Champollion-<br />

Figcac, Lettres, t. I, p. .T-iS-S.So. Voir en outre ie Bull, des<br />

étmles litt. du Lot, I. Il, p. la'i pt a/11.<br />

- En iaH;i, l'évcque rlc. Cahors était Kaimond II fjc<br />

OirnelioT , 12X0-121)8 (Oaltia christ., t. I, col. i30|.<br />

[A. R. \M°-i:!83]<br />

quod nos, ad saziendum el poneuiluiu ad niaïunn<br />

nostram, secunduni statulum curie Ffiancie, nobi-<br />

lia f'euda que in feudis el relrofeudis noslris alienala<br />

el in manu niortua seu ignubili posila sunl, dilec-<br />

tos et fidèles noslros senescaliura noslrmn Xaiic-<br />

tonie et niagislrum Boneltiuu de Sancto Quintino.<br />

iu ecdesia Lemovicensi arcliidiacoiium, ac Peli'uni<br />

Odonis in diocesi Xancloniensi, tenore presencium<br />

assignanius, danles eisdem spéciale mandaliim ul<br />

eadem feuda in manu nosira leneant, donec aliud<br />

a nobis receperinl in mandatis. In cujns, etc.<br />

T. ut s'.<br />

756. De jioleslule (htla cnnijinnendi ciini uieica-<br />

loribus de Bm/renneo aupev ciistuma et pedagio de<br />

Letjbnrnii. — Rex omnibus ad quos [iresens scrip-<br />

luni, elc, salutem. Scialis (jiiod nos dilectis el lide-<br />

libus nostris niagislro Bonetio de Sanclo Quinliuo,<br />

Jolianni de Fl'oi'golis, Reymundo de Fferrar. . vel<br />

duobus illorum quos présentes esse contigeril<br />

plenani poleslalem el spéciale inandalum conipro-<br />

niillendi, paciscendi, el componendi ciini meica-<br />

toribus de Rra^eriaco et aliis qui conira nos causani<br />

movent in curia Ffrancie siqier custiima et pcdagio<br />

ville de Leyburna, concediinus pro nobis el liere-<br />

dibus nostris, ralum liabilnri quic([uiil jier ipsos<br />

vel duos illorum noniine iiosiro aciiiiii luei-il in<br />

premissis. In cujns, etc. T. ut s".<br />

7.)7. /'/() iiUxile el roneenin de llliiziinonl. —<br />

Re\ senescallo suo de Vasconia, salutem. C.nm reli-<br />

giosi viri abbas el conventus de Rlazininnl quicijuid<br />

babent avobent se lenere a nobis, nos, volenles<br />

eosdein liabere in speciali cuslodia, vobis nianda-<br />

mus quatiiuis eosdem religiosos, liomines et bona<br />

ipsorum ab omnibus injuriis, violenciis etgra\anii-<br />

nibus defendalis; et, si ipiid in personis vel rébus<br />

injurialum fueril, ernendari cuni celerata jusiicia<br />

faciatis. In cujns, elc. T. ut s".<br />

758. De poteslale data divideiidi el liiiiilaiidi<br />

terras, nemora, etc., ad Imslidnm de Sniva Terra<br />

spectancifi. — Rex ddectis et fidelibus suis abbati<br />

de Sancto Flirmario, magistris Ronetto de Sancto<br />

Quintino et Jolianni de Fi'orgetis, canonicis Agen-<br />

,


A. I!. xii°-ia831 HOLES GASCONS. 215<br />

neusibus, saliitcm. Ut vos vel duo veslriim , qiios<br />

présentes esse conligerit, leiras. iieinoni , prata,<br />

pascua ad l)aslidaiii nostraui de Salva Terra spcc-<br />

tancia, par vos et alios bonos vires dividere et<br />

liiiiilare possilis nostro iioniiiio, et pcrlitiencias<br />

eJLisdeni l)aslide recipere valealis, vobis loiiore pre-<br />

senciiim plenani concedimus potestiilem, raluiri<br />

babiliiri quicipiid per vos vel duos vestrum actuni<br />

liioril in premissis. In cujus, etc. T. ut s".<br />

7.")9. Pro maifiilro Sleiilmiio de La Ffyla. —<br />

Rex auditoribus compoti rnajjislri Sle])haiii de La<br />

Flita , receptoris reddituuui nostrorum in Ag'e-<br />

uesio, salulem. Cum idem Stephanus, ul inleilexi-<br />

inus, l)aHstas, j)erponlos, capellos ferreos, et alias<br />

ai'itialuras ad opus noslruin enieril et in castris nos-<br />

Iris de Afjenesio posiierit usquo ad precium novies<br />

vijjinli el derein iibrarum arrialdinoruiii ,<br />

vobis man-<br />

daiiius (piulinus ca ipie «le preniissis idem Sleplia-<br />

nns se expendisse dociierit, nsquc ad snmmam pe-<br />

cunie su])radicte in suo compolo allocetis. Ualum<br />

ul s'.<br />

760. De polestatc dnin compromillcndi cum exe-<br />

ciilnribiis Alfonsi , iiuoiidnin rowiiViv l'icltivie , -luper<br />

ccrlix hwilidi.s siiis in lerrii Agciineimi. — Ue\<br />

ouuiibus ad «pios, etc., salutem. Scialis (piod nos<br />

(liicrlis et lideillius nostris Jnbanni de (irtMlliaco,<br />

militi, senescallo nostro \asconio, et magistris<br />

Bonetto de Sanclo Ouinlino, Joliaïuii de l'Torjfetis<br />

el Kevinuiido de l'Torrar. , cioricis, plenam roncc-<br />

dinuis poleslalem compromilt


216<br />

imindus [)ieilictaiii constabulniiain recepit usque<br />

ad tfiiipus quo diniisit eandeTii , vos onines quinqiie<br />

eciaiii, vel (jualuor vestnim quos presonles esse<br />

coiilijjei'il, teuore |)resenciuiii assignaimis ; et ideo<br />

eideni lioimindo et omiiihus aliis subdilis iiostris<br />

per iiresentos iilteras ]irecipiond(i iiiaiidaimis qiia-<br />

tiniis idem ReiDuiidiis conipotuiii suuiii reddat<br />

vohis, utdicliim est, et omnes suljdili noslri in iiiis<br />

([lie ail predictiirii coiiipoluni jierlinont iiiia cum<br />

eodeiii lîeimindo cle Mirallo \oljis pareaiit et inten-<br />

dant. In cnjus, etc. Datuni ut s".<br />

7G5. Pro iiKijjislro Sti')ili(uiii de Lu l[/l/l'i. —<br />

Rex audiloribiis compoli niasjislri Siephani de<br />

LaFfita, receploris reddidnini nostroruni in Age-<br />

nesio, saliilein. (Jnin nos coinposirioni son ordina-<br />

fioui f'acte inler lideieni nostrnni .lulianneni de<br />

(ireilliaco, niilitpin,et consides villaruin iioslrarum<br />

de Grandi (jastio, de Monte (jiaro, de Monte Flan-<br />

kino et de Tnrnon', snpcr claiisura nmioruni dic-<br />

taruni villaïuni et poitaliltns faciendis, plénum et<br />

expressuni prebucrimus assensuni , vobis niauda-<br />

711US ut quicquid idem Steplianus secunduni formam<br />

predicte composicionis ad predicta poitalia<br />

t'acienda, per visum proborum virorum ad lioc per<br />

predictum senescalluni nostrum seii aliqueni as-<br />

siguatum ab eo, et per lideieni cleiicum uostruni<br />

magistrum lîonettum de Sancto Quintino, super<br />

iioc eligeudornni, se légitime docuerit expendisse,<br />

in suo conipoto alloietis. Datuni ut s".<br />

7G(J. De cerla cowposicioitc de Jiideis Agenensibus<br />

rccipieiidis pro ialla6t) à 1271J.<br />

L'arclievéquc d'York était (lualifié ingilie primait, et<br />

l'aixliev'èque de Cautorbéry, totius Anglit! primas.<br />

^ Sur Thomas deCtare, voir Roberts, CaUndarinm p^enca-<br />

loi^itnm , p. i3i<br />

* IjC i"aoùt I27'i.<br />

.<br />

,


[A.R. xif-ioSS]<br />

conveiitui i'ratriim Miiiorum de Baiona facere gra-<br />

ciani et nostraiii eleinosinatn in liac parte, ail siip-<br />

iilicaciuheiii eoriim nobis faclaiii super hoc iiicliiiati ,<br />

damus et concedinius per présentes conveiilui sii-<br />

pradictn, de terra et basis nostris apud Baionain,<br />

vijjinti (îl octo bracbiatas terre et basaruni iii lou-<br />

{yiluostquain fuerat assensata eideni , et quia '<br />

tencl)aimir l'espoiidere dicto Giquardo do cxitibns<br />

dicte balli\e a festo Nalalis Doniini , aiuio ejus-<br />

doni .m\ (X. Ixix'. , ns(|iie festuni l'asche tune fu-<br />

lurnin, ad ariiilriutu i'. de Montorovelli, cni de<br />

Qiandato nostro Iradita fuerat dicta balliva in<br />

festo Natalicii Domini prodicto, cuni per lempiis<br />

predictum do festo ^iatalis Domini usque l'aschani<br />

predictam prefatus Gyquardus, sectniduin firmani<br />

sibi concessani, dictant baliivaui tenere doberet,<br />

niandanms vobis (juatinus de donariis (pios * inve-<br />

nietis no-; debere de diclis .Iwj. libris et deceni<br />

solidis, ac de exitibus dicte ballive de toinpore<br />

predicto de festo Natalis Domini usque Paschatn<br />

' Forlancr ^de Casanovan est meritioiiiii.' comme sénéclial<br />

de Gascogne cil laOgl/idfcs/rojcJiu.t. I,Sup[>lémeiU, p.cîii).<br />

' Sur Guillaume de Montgaugcr, voir plus haut n' 8ij.<br />

* Ms. quod.<br />

' Ms. quod.<br />

ROLES GASCONS. M.<br />

RÔLES GASCO.NS. 21:<br />

Arnaldo Aiidocni, (îlio et heredi dicti Gyquardi,<br />

seu ilii cui debebitnr pro eodem Gy([uai'do, sa-<br />

lisfaciatis euni celeritale qua commode poterilis;<br />

retentis pênes vos iitteris nostris et dicti Fforta-<br />

nerii et constabularii supi'adiclis. ac présent ibus,<br />

et recognicione débita do solacione que liet, el<br />

(|uietancia de prediclis pro nobis. Et vobis alloca-<br />

biliir in compoto veslro. Datum ut s°.<br />

770. Rex universis ad ((uos présentes iiftere<br />

pervenerint, salutem'. Sciatis quod pro laudabili<br />

servicio quod dilectus clericus noster, magislor<br />

Gonibaldus de .Meicato, nobis impendit, volentes<br />

Gorabaldiiin de Cantenaco \ ncpotem sunm , favore<br />

et gracia ])rosequi speciali, concedinius lenore<br />

presenciuni eidem G. de Gantenaco et suis succes-<br />

soribus ut manorium suuin de Gantenaco in dis-<br />

triclu nostro de Burgo possit, piout sibi expediens<br />

videbitur, claudere, ac ibidem foiUdiciiim coii-<br />

struore et bnbere; ila (juod idem G. et sui succes-<br />

sores ipsuni forlalicium nobis et nostris successo-<br />

ribns ac sonescallo nostro, qui pro tempore fueril<br />

in parlibiis \ asconie, teneantiu- tiadere et delibe-<br />

rare, socnndum foros et consiietuilines illarum<br />

pnrciuni, et loiinani (|ua alii nosiri snbditi nobiles<br />

el fidèles habentes forlalicia iii Biir(l[egalensi]<br />

nobis super hoc sunt astrieli. In injus, etc. Datum<br />

ut s".<br />

771. Rex dileclis iiiercatoribiis suis Baruneino<br />

Galleri et sociissuis, lucrcatoribus Luco, salulem.<br />

Mandamus vobis ([uod de denariis nosiris vei vestris<br />

haberc faciatis Marlino de Marviilialo , iiieicatori<br />

Mori[anensi|, qiiingentas et quimpiaginla inarcas<br />

ad opus karissime consanguinee noslre Gonstancic<br />

de Biarnia, in parte soliicionis ciijusdam sumiiio<br />

peccunie in qua oidem Gonslancie loneinur. Kl nos<br />

' Publié dans les \rchivcs liùt'ui/iutx di; lu Oinmdc , t. VI! ,<br />

!>• '''Il-<br />

' Buuroin {Variétés bordelaises, t. I , p. .'i()7) idciilifie ciHIe<br />

localité avec la paioisso do.Saiiit-Didier-de-Caritenar (Gironde,<br />

arr. Bordeaux, c. CasteInau-do-.Médoc); il cite mémo une<br />

phrase extraite du présent acte ; mais ce Cantcnac , situé prés<br />

de Bordeaux, sur la rive jjauche de la Gironde, jwut-il bien<br />

être dit itin districtu noslro de Bui(;oi, Bouri; étant sur la<br />

rive droite ?<br />

28<br />

UpriULniE SATIOXALC.


218 RÔLES GASCONS. [A.R.xn°-iû83]<br />

iiide vohis debilnin iiilocacionem scu quietanciam<br />

liabere facieimis. T. , etc.<br />

772. Rcx Stepliaiio de LaFlite, leceptori suo<br />

in Agenesio, salutem. Cum Guillelmus Ganipanen-<br />

sis asserat quod , exislens ballivus noster in par-<br />

tibas Agennensibus, fecil pbires expensas in noslro<br />

sei'vicio nostra négocia prosequendo , tam ad manda-<br />

tnin dilectoruni et fideliuni nostrornni Augfii Mole<br />

subsenescalli in diclis partibus', [quam] niagistro-<br />

rum Reymundi Sancii , judicis majoris , Pelri I{cy-<br />

mundi Geraidi , jndicis ordinarii , ac vestii ad lioc in-<br />

siniuiconM>nirnciiini, uecnon et alias tam in balliva<br />

quam tune tenebat qnani extra eandem baliivam<br />

in casibuH (juos nisi ad expensas unstras non de-<br />

buit proseqiii, utdicit, vobis inandanms quatinus,<br />

audita racione et conipoto dicti (luiilehni de hiis<br />

in (juibus ex dictis expensis iuveneritis nos teneri<br />

racionabiliter eideni Willehno, satisfaeiatis eideni;<br />

retentis pênes vos iitteris et muninientis que pi'o<br />

nobis et garenlo vestro videritis retinenda super<br />

predictis. Et voliis allocabitnr in conipoto vestro.<br />

Uatum ut s'.<br />

7715. Rex conslaliulariosuo Rurdegaie, sahitem.<br />

Mandanius vobis quatinus convenlui Iralruin Mino-<br />

runi de Baiona de nostris redditibus et obvencio-<br />

nibiis civilalis et ville nostre predicto de Baiona<br />

cenluin libras bui'degalensinni de dono et elenio-<br />

sina nosira, ciiin ceieritale qua connnode fiei-i<br />

poterit, faciatis babere; retentis peni's vos presen-<br />

tibus et recognirioue débita solucionis cjue fiet de<br />

dictis deiiariis. Et votiis allocabitur in conq)olo<br />

vesiro. Datuni ut s'.<br />

11 li. Rex universis ad qnos présentes liltere per-<br />

venerint, salutem. Sciai is (|uod dilectus dericus<br />

nosler, Poncius Amali, reddidit racionem et compo-<br />

tum in garderoba nostra, tenqjore magistri Willelmi<br />

de Lnda, tliesauiarii ejusdem garderobe nostre, de<br />

quadringcntis triginta et octo libris, .vj. solidis, et<br />

' Dans<br />

les Arciiivcs municipales d'Agcu , Chartes, 1. 1 , p. i|3 ,<br />

M. G.Tholiii a |iublié uni- charte de cet


[A.R.xii°-ia83-i384] RÔLES GASCONS,<br />

predicta, salvo alias jure noslro et quolibet aliène.<br />

Datum ut supra.<br />

777. Rex dilecto et lideli suo Johanni de Greyiy,<br />

senescallo suo Vusconio, salutoni. Placot nobis quod<br />

adempcioncindotissive dnlalicii coniilisse Rigorre,<br />

relicle dilecli et lidolis nostri Eschivati, comitis<br />

Rijforre del'uncti ', procedatis ad opus nostrum; et<br />

quod fecerilis in bar parte ^ratum et ratiim habc-<br />

binius et babeinus, iiiaiidniile-i tenore preseneium<br />

constabulario noslro Rurdegale, qui nunceslet pro<br />

leiiipore l'uerit , quod , juxta vesirurn mandatuni quod<br />

ei feceritis,de prerio dicte enipcionis satisfaciat sine<br />

dilllcultate quaeiiiiiipie. Datuni ut s'.<br />

778. Rex conslabnlario suo liurdegale vel ejus<br />

iocuin teneiili. saiiitem. Mandamus vobis cpialinus<br />

preriuiii cujusdain ('(pii, (pii dicilur esseapud Con-<br />

doiniuni, et duorum vel Iriuni aliorum equoruni<br />

quos per dilectuni et lideleni nostrum Johanneni de<br />

Greyii, senescalluni nostrum, mandamus emi ad<br />

opus nostrum in [)arlibus Wascoiiie, et (|uos ' cum<br />

celeritate qua poterit per suflicienlem nuncium nos<br />

faciat babere, juxta mandaliim dicii seuescalii<br />

nostri persolvalis. Kt vobis allorabitur in compoto<br />

vfstro, una cum oxponsis etpiorum posl dictam<br />

eni|)cionem ad nos venienriiim , et ducciilis et cus-<br />

todieiicium diclos eipios. Dalum ut s'.<br />

MEMIiH. .'{.<br />

779. Novcrint universi ipiod nos, Couslaneia de<br />

Rearnio, vicecomilissa Marciani, |)romillimus('Xcel-<br />

ientissiinoprincipi domino nostrolîdwanlo, Deigra-<br />

' Esquivât,<br />

comte do liigone . lit smi lpst;iin(>rit :i Olili',<br />

ie 1 8 août 1 18.3 ( Marca , llitluire de liéarn , p. 832 ) ; il mourut<br />

peu après, c;ir, dès le i" soptcmbre, Constance. Gllo aincc<br />

(le Goslon do lîcarn, îippuyro sur le testament do sa (jrarid'<br />

mère, la romtossc t^crronclle , était reconnue comme dame<br />

de lîijjorre par la cour des pn-lals, barons, chevaliers, nobles<br />

et liourgcois (Arcbiies nationales , J. ay'i, n° «i ). Quant .i<br />

Ksquivat, teste sans enfants de sa femme Agnès dcFoix, qu'il<br />

avait épousée le a8 se|)lcnibrc iu.J6 (Anh. des Basses-<br />

Pyrcnèes, E. 3(ji)), il avait institué pour son béûtièro sa sœur<br />

Laure, > icomtesse de Tuienne ( Bibl. Ècoledeê Charles, W série<br />

t. III, p. 309).<br />

' Ms. et quod cos.<br />

,<br />

219<br />

cia régi Anglie, domino Hibernieetduci Aquilannie,<br />

(t in manu ejusdem lirriuunus, ad linc nos et bona<br />

nostraobligantes,subomnireuuiiciacioneet caulela,<br />

ubicumque fiierint, quod de iuobedienciis et Irans-<br />

grossionibus per nos et gentes iiostras contra dic-<br />

tum domiiium nostrum regemelsuum senescalluni<br />

in parlibns VVasconie factis, recipiendo bomagia,<br />

juramenta et alias obediencias villarum et babita-<br />

torum in planicie de Rigorre, vcxillum dicti domini<br />

régis prosternendo , vel alia atlemptando, eidem<br />

domino régi emendas et expensas ipias a nobis<br />

habere volueril re


uibus ejusdeni (li)mini nnsli'i regi-i satisfaccre vo-<br />

hinlati, predicla liomagia et jucaineiila fidelitalis<br />

et obedieiicie vobis omnibus et siiig-ulis icrnittimus<br />

lenore presencium et quilamus, exceptis [et] reten-<br />

tis noliis liomagiis et juramentis prelatorum ,<br />

ROLES GASCONS<br />

baro-<br />

nuin et iiobiliiim dicte planiciei ac eeiam hominuni<br />

el lialjitaloi'um valliuiu de Lavedaiio et de lîaregia ',<br />

que an(e dictain prohibicioneni rerepimus. Et si,<br />

per a|)risain de nuniidato dicti doinini régis facien-<br />

dani, eonslilerit nos, |)Osl prefatarn prohibicioneni<br />

aut saisynani dicli comilatusperdictumsenescailuni<br />

apnd Tarviani pubiice positani ,<br />

et poslquani posi-<br />

cio ipsius saisine |iervenit seti perveuire coniode<br />

polnit ad nos seu dominum genitorein nostruni<br />

|iredietuni, aliqua aiia boinagia et juvamenta vel<br />

obediericias que supra reniittinuis récépissé, illa<br />

ex nunc jienilus remittimus et quilamus, salve<br />

nobis alias in biis et omnibus jure nostro. In cujus<br />

rei leslimoniuiii sigiihnn nostrum presenlibus ap-<br />

pendimus. Dalum a[)ud Karnarvon in Snaudon',<br />

die Jovis in festo a])osto]orum Pétri et Pauii, anno<br />

Domini .m°. ec°. Ixxx°. quarto.<br />

781 . Universis prelatis , conventibus , baronibus<br />

nobilibus, juralis, consulibus, fommunilatibus, te-<br />

uenciariis et aliis quibuscumque habilatoribus comi-<br />

tatus et terre Bigorre et pertinenciarum ejusdem,<br />

Gonstancia de Bearnio, vicecomitissa Marciani,<br />

salutem et dilectionem sinceram. Rogamus vos et<br />

requirimus, vobisque mandamus quatinus excel-<br />

lentissimo principi domino nostro, régi Anglie, el<br />

suo senescallo in parlibns Wascoiiie jurelis quod,<br />

quamdiu saisinani comitalus et terre Bigorre cpiani<br />

ei tradidinuis relinebit, dicto domino régi et senes-<br />

callo suo eritis obedienles et intendentes ae fidèles<br />

in consiliis et judiciis; ad bec aulem volunuis vos<br />

aslringi, quamdiu dicta saisina durabit, contem-<br />

placionc nosirc Iranquillilatiset vestre, nonobstan-<br />

libus cjuibusiibel boiuagiis, juiamentis, fidelitati-<br />

biis et aliis obedieuciis nobis vel domino Gasioni,<br />

carissimo geniloi'i nostro, vol alii seu aliis nostro<br />

nomine,siMiul vddivisim, pervosfactis; salvo nobis<br />

' Piiys (lu I.avcclan ft voilée de Bari'gcs (Hautes-Pyrénées).<br />

^ Ms. Stvfiiftloii.<br />

,<br />

[A.R.xn°-i2 8i]<br />

alias in omnibus jure nosUo, el salvo quod j)er hoc<br />

vobis vel vestris successoribus in posterum nullum<br />

possit prejudiciuni genei'ari. In cujus rei teslimo-<br />

nium sigillum nostrum presenlibus appendimus.<br />

Datnm apnd Gaernarvon in Snaudon<br />

', die Jovis in<br />

festo beatorum apostolornm Pftri et Pauli, anno<br />

Domini .m°. cc°. Ixxx". quarto.<br />

782. Noverint univers! fpiod nos, Gonstancia<br />

de Bearnio, vicecomitissa Marciani, promisimus et<br />

firniavimus domino nostro régi Anglie, domino<br />

Ilibernie et duci Aquilannie, quod, si saisina vel<br />

possessio comitalus Bigorre aut eciaiu idem comi-<br />

talus per judicium curie domini l'egis predicti in<br />

Wasconia alii vel aliis qnam nobis adjndicata fuerit,<br />

nos, ad requisicioneni ipsius domini régis vel se-<br />

nescalli predicti , omuia liomagia, juranienla fideli-<br />

lalis , et obediencias per nos vel alium nomine nostro<br />

lecepla a quibuscumque, pretexiu coinitatus pre-<br />

dicti, in forma quam idem dominus rex vel ejus<br />

senescallus nobis injunxerinl , (piilabimns et eciain<br />

remittemus. In cujus rei teslimonium lias litteras<br />

nostras fieri fecimus patentes. Datum apud Kaer-<br />

narvan, die Jovis in festo apostolornm Peiri el Pauli,<br />

anno Domini .m", ce". lxxx°. quarto.<br />

783. E. Dei gracia, etc. dilecto et fideli suo Jo-<br />

lianni de Greylly, senescallo suo in eodem ducatu,<br />

salutem. Gum dilecla el fidelis noslra Gonstancia de<br />

Biarnio , vicecomitissa Marciani, roget et requiral<br />

universos prelatos, capitula, convenlus, barones,<br />

nobiles, juratos, consules, communilales, tenen-<br />

ciarios et alios quoscumque habilatores coinitatus<br />

et terre Bigorre el pertinenciarum ejusdem, quod<br />

nobis et senescallo nostro in partibus Vasconie<br />

jurent ([uod, (juamdiu seisinam comilatus el terre<br />

Bigorre ipiam nobis Iradidil relinebimus, nobis et<br />

senescallo nostro ernnl (ibedienles et intendentes ac<br />

fidèles in consiliis et judiciis , ad que vult eos aslringi<br />

quamdiu


[A. R.xii°-i984]<br />

per prelaclos coniilatui ol lerre Bigorre faclis , salvo<br />

eidetii ("nnslancio alias in oniiiilms jiii'o suo, et<br />

(juoil per hoc facieii(ibas dicturii jiu'aiiiciitutii vcl<br />

eontm successoriims in poslerum nulluiii possil<br />

pivjudiciiiiii geiicrari; pl ,<br />

quia posl pioiiiliicioiipiii<br />

vestri, sMicscalli iKistri. laclaiii doiiiiiio Gastoni<br />

apiid Tarviain<br />

', lioniagia et juraineiita fidclilatis cl<br />

obodienrie supiadicla [rcce[)il], e\r('[)tis et retentis<br />

eideiii lioiiiagiis et jui'ariienlis prolatonidi [et] ba-<br />

ronum dicle planiciei, ac eciain honiinuin et habi-<br />

tatoruiu valiiuiii de Lavrndano ol de Marcjjia que<br />

recepit, ut asseiit, aiite proiiibicioueui predictain';<br />

si, per nprisaui quaiii per vos vel euniniissarios<br />

vosti'os fi('ri iMandaiiius\ cniistitorit eandciri Con-<br />

stanciani, post diclain probibiciuiieui aul scisinaui<br />

dicti coniitalus per vos apud Tarviaui publiée posi-<br />

larn, et postquaiu posicio ipsius seysine pei-venerit<br />

seu pervenire couunode |)otuerit ad eandetu vel pa-<br />

treni suuin predirlnin, aliqua alia honiagia et jura-<br />

inenta vel obedieniias , quc-su|)ra rcruisil , récépissé<br />

ilta ex nunc peuitus rcuiittat et ipiietet, salvo sibi<br />

alias in liiis et omnibus aliis jure suo, vobis nian-<br />

danius quatiuus, liiis proarlis, recepla suflïcienti<br />

caucione a Gastone predicto quod nobis satisfaciet<br />

de enicndis et e\|)ensis quas babcre voluiruis ab<br />

eodeni, rarione inobcdienciaruni et Iransgressio-<br />

nuiu in dicto coniitatu ' et terra contra nos facta-<br />

luiii ,<br />

dicle Constancie \c\ suo procuralori de iiostra<br />

gracia in nos taiigentibus quatenus ad nos pertinel<br />

adniitlendo, douce ipsarii {;raciani duxeriinus per<br />

nostrani liilcraiu revocanilani, faciatis iiiaturuin<br />

justicie coniplementum , super iiiis et aliis, dilectis<br />

nostris luagistro Goinbahlo de Mercalo et lievinuudo<br />

Marqucsii. (pios ad nos transinisislis, crcdoiitcs, et<br />

ea (pie vobis dixcriiit lionorcm et coninioduni nos-<br />

truui tangcncia coriiplentes, sicut indiffnacionem<br />

nostrani cupitis cvitare. Datuin apud lîaladeulyn in<br />

Snaudon ', .xxvj. die Junii, anno regni noslri .xij°.<br />

Postqnain contenta in jircsentibus secunduui<br />

' Tarbes.<br />

' l.c ins. ajoute : et avant ni.<br />

' Le mot mandamits a été, par iiiadvcrtanM , mis apri%<br />

coiiêiilerit.<br />

* Ms. commilatu.<br />

' Baladeulyn en Snowdon , comté de Carnarvon.<br />

,<br />

RÔLES GASCONS. 2^1<br />

haruiii presenciuni continenciaiii et vestraiii discre-<br />

cioneiii coiiiplela fuerint , iiccora cl ciincta alia<br />

redenipciones et Lona alia que de dicto Gastone vel<br />

a suis gentibus et subditis capta inveneritis per<br />

génies noslras et subditos, leiiipore coiitencionis<br />

dicti facli Rigorre extancia vel non exiaiicia, in<br />

utilitalcni nostrani seu ipsaruni geneiuin aul sub-<br />

diloruin noslroruni conversa, restituatis et rcslitui<br />

facialis; et interiin oinnia recredantur; super lioc<br />

prediclis nunciis veslris crcdalis.<br />

78/|. Mandatuin est per lilleras clausas ' Jobanni<br />

Bunylar, iniliti, quod, excepta prius a Constancia<br />

de lîiarnio vel ejiis iiiandato possessione terraruni<br />

cl viceconiilatus de Marciano, casdcni dicte Con-<br />

stancie vel atlornalo suo liberet cuiii omnibus inde<br />

perceplis. Daluni ul s'.<br />

785. K. Dei gracia, etc., dileclo et lideli suo<br />

Jobanni de Grciliaco, senescallo suo Vasconic, salu-<br />

lem. Sciatis ([uod concessimus dilccte consanguinec<br />

nosli-e, Constancie de Riarnio, quod in omnibus<br />

causis et negociis nos langentibus,


222 ROLES GASCONS. A. R. -ia83-i28/i|<br />

liilr^los in consiliis cl jiuliciis; salvn quod per hoc<br />

non inteudiimis nec voluiiius juri dicte Constancie<br />

alias, ncc vobis aut libortatibiis vestris in aliquo<br />

dorngai-i, immo lani jura ilicle Constancie qiiam<br />

libertales veslias et consuetudines apjirobatus salva<br />

fore volnmiis et illesa. In cujiis rei teslimonium<br />

lias jitleras nostras lieri fecimus patentes. Datum<br />

apud Baladeulyn, .xxvj". die Junii, anno regni<br />

nostri diiodecimo.<br />

787. E.. Dei gracia, etc., omnibus ballivis et<br />

(idelihus suis ad (juos présentes litière pervenerint,<br />

saluteni. Soi ilis quod suscepimus in prolectioneni<br />

et defensionetn uostram venerabilem palrem Pe-<br />

Iruni, Sancle Quiteiie et Adurensem episcopuiu',<br />

boniines, res, redditus, et oinnes possessiones<br />

suas; et idée vobis mandauius quod dicluni Pe-<br />

tnini, bomines, res, redditus, et oranes posses-<br />

siones suas luanuleueatis, prolegatis, et defendalis,<br />

non inferenles eidcm vel inferri |)ennittentes iu-<br />

juriara, niolesliani, danipnuin, aut gravameu ;<br />

et,<br />

si quid eis rorislacluni fuerit, id sine dilacione la-<br />

cialis euiendari. In cujus rei tcstimonium bas lilte-<br />

ras nosiras lieri fecimus palenles, uscjue ad ([uin-<br />

quennium duratuias. Datuiu ut s'.<br />

788. E., Dei gracia, etc., cousiabulario suo<br />

Burdegale vel ejus locum lenenli, saluteni. Man-<br />

datnus vobis quatiuus tiilecto nostro clerico, nia-<br />

gistro lionelo de Saucto QuiutiHO, vei ejus man-<br />

dato, super cNpensis quas idem magisli'r habet<br />

facere in nostro servicio, ccntuni Jiiiras luroneu-<br />

simn facialis liabere; et vobis allocabilui' in com-<br />

|)o(o veslid. Daluiu ul s".<br />

MEMliR. 'i.<br />

78y. l'io MiiiKisse. Jiidf'O Agenni. — Rex senes-<br />

callo suo Agcnesii et Sicpbano de la Flîta, receptori<br />

suo in Agenesio, salulcm. Ex parli parle Manasses, Judei<br />

' Voii- plus haul n''jh-]. La Galliii c/iràïioim ( 1. 1 , col. 1187)<br />

dil que les frères de Sainle-Marthe admellent un Géraud<br />

comme successeur do Pierre 11 à l'évèché d'Aire en ia84.<br />

Notre n° 787 prouve qu'à la dale du 2(> juin 128^ Pierre II<br />

élail encore vivanl.<br />

Agenni, lilii .Incobi de Marnianda. nobis monstra-<br />

luni exlitit quod, cum multi subditi nostri de terra<br />

Agennensi eidem in diversis summis pecunie ex<br />

cerlis causis obligati existant et solucionis lerniini<br />

sint elapsi, nonnulli ex prediclis subditis, easdem<br />

pecunie sunnnas sibi solvere non curantes, niinan-<br />

tur eideni et dedeliitis suis salisfacere coniradicunt,<br />

in ejus prejudicinni et jactnrani. ])elens sibi super<br />

boc provideri; unde, cum non solum chrislianis<br />

veruni eciam Judeis noslris simns pislicie ilebilores,<br />

vol)is mandanius quatinus ea, que idem Judeus<br />

sibi deberi légitime docuerit, vos vel aller veslruni<br />

de bonis debilorura suorum levari et sibi solvi,<br />

seeunduni terre consuetudineni , facialis. In cu-<br />

jus, etc., quamdiu nobis placuerit duralnras. Da-<br />

luni Cestrie, .xxviij. die Decembris [ia8.'i].<br />

790. De Jiue rrcipieiulo super feoilh (dienalh in<br />

manu movliia.—Rex omnibus , etc. , salutem. Scialis<br />

quod nos ad reci])ienduin llnem seu composicioiieni<br />

nostro noniine super feodis et relrol'eodis nostris in<br />

Lemovicensi, Pelragorieensi el Caturcensi dioce-<br />

sibus, ajienalis in manu morlua vel ignobili, se-<br />

eunduni statulimi curie Francie, dileclos nostros<br />

senescalluin nostrum prediclaruni diocesiura el ma-<br />

gistrum Roneltuin de Sanclo Quintino tenore pre-<br />

senciuiu assignamus, raliini babiluri quicquid in<br />

premissis per eosdem factum fuerit. In cujus, etc.<br />

Datum apud Rurton super Trentain', .xxij. die<br />

Februarii [1 a84].<br />

791 . Eodemmodo<br />

assignantur senescallusXanc-<br />

toniensis, et prefatus niagister Bonettus et Petrus<br />

Odonis, vel eorum aller cum eodem Bonelto, ad<br />

recipiondum llnem, etc. , snjiei- feodis, etc., in dio-<br />

cesi Xanetoniensi alienalis, etc. Datum nt s°.<br />

792. De comimto maghhi .Ulr de Xoiff. rceranti-<br />

mindo. — Rex omnibus, etc. , salulem. Sciatis ijuod<br />

ad reexaminandum compotnm (piondam magistri<br />

Ade de Norlï. . constabidarii, ad terminandmn vel<br />

ad référendum nobis, si expcdire viderint, dilectos<br />

nostios magistrum Ronettum de Sanclo Quintino,<br />

' linilon-upon-Trent,<br />

comté de StalToid.


[A. R.xii'-i28/i]<br />

et Johannem de Forgetis, Petrum Odniiis, Eliam<br />

Carpentarii, cl Kustandum deSoiorio, vel ([ualuor<br />

seu 1res illorum ciim eodem Houello, tenore prcseii-<br />

citim assignaiims; et ideo omnibus subditis nostris<br />

iiijiingendo pi'eci|)imus iit in biis que ad preiuissa<br />

pei'linent eidein Bonello et aliis suprascn[)tis pa-<br />

reant et intendant. In cujus, etc. Datum ut s".<br />

793. De causis molis vel movendis per siibditos<br />

Vasconie contra Johannem de Grcllly, audiendi.i et<br />

terminandis , etc. — Rex dilecto suo tnajjistro iio-<br />

netto de Sancto Quinliiio, salulem. Ut causani vel<br />

causas, quani vel quas subditi nosiri Vasconie<br />

movent seu movere volueriut ronlra fidelera nos-<br />

Innii Joliarinem de Grcyllv, sonescallum uiistrutn<br />

\ nscoEiie , vel idem Jnbannos contra eosdotn subrlilos<br />

audire, pace vel judicio terminare, vel aliis quibiis-<br />

(unique, prout expcdire viderilis, ex parle iiostra<br />

eouimittere nostro uuiniiic valeatis, voi)is [ilenariaiu<br />

potestalcni presencium lenore coinmitlimus , spé-<br />

ciale mandatuni su|)pr lioc facientos. In cujus, elc.<br />

Oatuni utsiq)ra, .xxij. die Februarii.<br />

79'l. De int/uirendo xujier valore casir! de Monte-<br />

fernndl , etc.'. — liex dileclis cicricis suis niajyis-<br />

Iro Bonello de Sancto Quinlino et Rejinnndo de<br />

Fl'ei'rar. , salulem. Lt super valore caslri de Monle-<br />

ferandi', Biu^deualensis diocesis, et perlinenciarum<br />

ini[uiri , ac de vendicione seu perniutacione eju.s-<br />

doni caslri cuiu perlinenciis tractan; cuui domino<br />

dioli caslri nostro nominc valeatis, vobis conce-<br />

dimus polestalem plenariam et spéciale niandalum ;<br />

volenles ut quid super biis inveuerilis, nobis iideliter<br />

rel'eratis. In cujus, elc. Datuiu ut s".<br />

795. De cau.ta que vertiUir inler Anmnemim de<br />

La Mote cl Johannem de Greilly audienda et tenni-<br />

nanda, etc. — Bex omnibus, etc., salulem. Cuni<br />

nos dilectum clericura nostrura, magistrum Bonel-<br />

tum de Sancto Quinlino, pro quibusdam negociis<br />

nosli'is ad terraui uostram V'asconie tluxerimus<br />

dostinandum , eideni tenore presencium commilli-<br />

' Publié dans les Arch. ttistor. de la Gironiit' . t. VII , p. i ô i<br />

^ SaiDt-Louis-dc-Moiitfcrrand (Gironde, an'. Bordeaux,<br />

c. Carbon-Blanc).<br />

.<br />

RÔLES GASCONS. ±2i<br />

mus ut causani, (pie inler Aiuanevimi


224<br />

ROLES<br />

gorius (le Rokesleye', civis Loodonie, quod, ciiiii<br />

Petrus Vigerii, Rostandus de Solariis, cives Bur-<br />

degale, et lidelis uosler Guytardus de Rurgo,<br />

miles, se obiigaveriul, videlicel qiiilibel eorum in<br />

solidum ,<br />

eideni Gregorio in centum lonellis viai et<br />

dualjus pipis vini solveiidis et reddendis Londonie<br />

infra cerluiii li'iniiiuiiii e( snli cerla forma, proul<br />

in litteris eorunidem civiuin el niililis continolnr et<br />

in rotulis cancelliirio nosire, ubi de premissis re-<br />

cognicioneiii fecerunl, evideutei- apparel, iidem<br />

cives el miles |)rcdictos centum lonellos el duas<br />

pi[)as viiii soivendas, ut diclum est , reddeie non<br />

curarunt, iii jacturaui ejusdein Gregorii et non<br />

modicuin delrinienlum ,<br />

petens eosdeiu ad sohicio-<br />

neni debitam per nos conipeili; tnide, euui reco-<br />

gnicio l'acta in caneellaria nostra pro ic judicata<br />

penitus babcalur, et eideni (iregoiio in jure suo<br />

déesse minime debeamus.ac majori el juratis liur-<br />

degale niandaverinius ut eosdeni cives el miiilem<br />

per capcionem bouorum suoruin in jurisdictione<br />

Hurdegale exislenciuni ad plenani solneionem com-<br />

peliant, nisi sohicionem allegaverinl el probave-<br />

rint esse factani, vobis mandamus (irmiler injun-<br />

gendo ul, si iidera major et jurali in execueione<br />

mandati noslri predicta negbgentes per vos invenli<br />

fuerint vel reuiissi, vos, ob defeeluni ipsoruni, ad<br />

conipulsioneni preiHctani per capcionem bonorum<br />

eoruindeni Peiri, Rostandi el Guylardi, ubicumque<br />

inventa fuerint , donec ])lene de predicta ]iecuriia<br />

salisfecerini ,<br />

proccdalis. In cujus, etc. Dalum ut s°.<br />

71)1). Pro Elin , jdio Vtciidtkli de Londoniii , Jiideo<br />

Burdegale. — Rex onmibus, etc., salutem. Ad in-<br />

slanciam dilecti el (idelis noslri Wiilelmi de Monte<br />

Revclli, inilitis, conecssinnis pro nobis el hereiH-<br />

bus nostris lîlie, (ijio Benedicti de Loudonia, Jndi>o<br />

noslio liiu'degale, (juod ipse el uxor ejus el eo-<br />

rum bona. ipianidiu nobis placuerit, quielus sit île<br />

omnibus tallagiis, exaclionibus el deniandis, jier<br />

quinqne inai-cas sterlingorum nobis et bei'edilius<br />

nostris ad scaccarium uosiruin Burdegale singulis<br />

annis ad duos anni lenninos soivendas. videlicel<br />

' Ce (jréfjuire est souvoal cilé dans le Cakmiar oj patt'nt<br />

folls. Le roi lui conféra , le 3o mai i a85 , la j;ariie des cbaiii;es<br />

de Londres et de Cantorbéi-y (p. i08).<br />

GASCONS. [A. R.xnO-iaSi]<br />

duas marcas el diinidiam ad festum Pasclie el


[A. R.xii'-i384] ROLES G<br />

80 1 . Pro priore domus de Paravko. — l>cx oni-<br />

nihus ad quos, clc. ,<br />

salulem. Sciatis qiiod supplira-<br />

cioni fratris Benedicti de 'jorneliis, prioris doimis<br />

de l'araviio', sidj dicione nostra in dioci'si Ajfen-<br />

nensi conslihile, ad nos accedentis pei'sonaliter, in-<br />

clinai!, susL'cpinius eiiiiiloni priorem el prioratuiu<br />

seu donnini prcdictani t\o Paraviso, cuni ornnilms<br />

suis jiiribus fit possessionibus in personis el rébus,<br />

sub ndslia proledione cl cuslodia spcciali , senes-<br />

callo nosli'i), et illi r[ui pro lenipore fneril in illis<br />

parlibus, et omnibus aliis ministris noslris ot sul)-<br />

ditis, no eis inférant inferrivo perniiltaiil injui'iain ,<br />

niolesliam, vel jjravanien, firniiler iniiiberilos: et<br />

precipientes quod , si (juil ois fori-ifactnni fneril,<br />

id eniendonl celerilor ot faciant onieiid iri, oosdeni<br />

priorom et donium, cuin omnibus suis jnribus ot<br />

possessionibus in personis el rel)us, dicla prolec-<br />

tione et cuslodia in forma débita ot consuola fu-<br />

cienlcs gaudere. In cujus, etc. Datum ut s".<br />

802. Pm Ilfnric) l.c Walci/s , de caslro de Podi'o<br />

Guillelmi, cuin- bastidis, etc., ei eomiimsis. — lle.x<br />

omnibus ad quos, etc., salulem. Sciatis quod nos<br />

pro nnbis ol lion'dibiis noslris Iradinuis ot conce-<br />

dinnis ad firniani dilecto noslro llenrico Le VValoys,<br />

civi Londonie', pro se et berodibus ac assignatis<br />

suis recipienti.caslrnni noslrnm del'odio Guillehni'<br />

ciMii bastidis nostiis de Tfonroqua*, do lielloloco'<br />

et do Villafranca °, que fuit in bonorc ojusdcm cas-<br />

tri: item basti


23G ROLES GASCONS. [A.R.xii''-ia8/l]<br />

803. Et m;ini];iliini est senescallo régis duca-<br />

liis predicii et constabulai-io régis Biu'deffalo quod<br />

ambo, vel eorum aller, alfcrum super hoc non<br />

e\pectans, oranes frucliis qui recepti fuerint de<br />

prediclis concessis ad firniam a dicte feslo Nati-<br />

vitatis hr'ati .lohaniiis Bapliste prnxinio prelerito,<br />

usque ad teinpus quo diclus Henricus vel suum<br />

mandalum obedienciam et seisinam habuerit pre-<br />

diclomm, eidem Heiu'ico suove mandato restituant<br />

et reslitui faciant intègre, sine dilacione et didî-<br />

ciiltale quacunique. Et rex gi-aluni habet. Datum<br />

ul supra. Et sunt litière p:ilentes.<br />

804. Et niaiidatum est militibus, doniicellis,<br />

consulibus, probis hominibus, habitaloribus et te-<br />

nenciariis castri de Podio Guillelmi, bastidaruni de<br />

Ffonroqua, de Beiloioco , de Villafranca, de Bclio-<br />

niontp, Sancti .loliaïuiis de MoleriLs, de IJndia,trr-<br />

raruni et tenem^ntoriini de Goosse, de Senliaus, et<br />

de La Bene, et hoiiorum ac perlinenciariun pre-<br />

dictorum locorum, lerraruni et teneinentoiuiu, et<br />

aliis omnibus quorum intei'est et intéresse potesl,<br />

ad (pioium uoliciani présentes litière perveneriut,<br />

qnod in omnibus que ad prnuissn pertinent dicto<br />

Henrico et suo mandato usque ad diclos decem<br />

nnnos complelos, tanquam ballivo ipsoi-um sub<br />

senescallo régis ducalus predicii et ejus locum le-<br />

neule, posl([iinm présentes lilleras vel ejns manda-<br />

lum eis exliibiiei'it et eoium obedienciam de pre-<br />

dictis reijuisierit. jier onuiia j)arere curent. Daluni<br />

ul s". Et sunt litière patentes.<br />

805. Pro Pelro de Rurdegnla.—Rex conslabula-<br />

rio Burdegale, salulem. Cuni nos teneamur ddeclo<br />

nobis Pelro de Burdegala, mercalori Burdegale, in<br />

Irescenlis et (puidraginla et septem libris et unde-<br />

ciui denariis, quos nobis et nostris dudum mutua-<br />

vit, \obis maudamus quod, receplis prius a prefato<br />

Petro liiteris nostris et littei'is luagislri Ade de<br />

NorlVolcbia ,<br />

dudnm cousiabuiarii nostri Burdegale,<br />

pateutibus, qnas inde liabel, eidem Petro de pre-<br />

dicta pecunia in cusluina quam nobis debcbil de<br />

vinis suis propriis sine dilacione satisfieri faciatis.<br />

El nos pecuniam illaui in compolo vestro vobis al-<br />

locari faciemus. In ciijus, etc. T. R. apud Neu-<br />

gull<br />

', .xxvij. die Jidii. Can[cellarius] mandavit de<br />

Acion Burnell.<br />

806. De liherncionc castri et terre Tha/omonis',<br />

fnciendd , etc. — Hex C(mslabulario suo Burdegale,<br />

salutem. Mandanuis vobis quod, quanto conimo-<br />

dius et honestius polerilis, iutendatis ad liberatio-<br />

nem castri nostri et lerre nostre Thalamouis, et<br />

dedebitis, ad que liquido apparere polerit nos te-<br />

neri pro casiro et terra prediclis, per viam pacis<br />

aul viam alias nobis utiliorem satisfieri facialis. Et<br />

nos vobis in compolo vestro super hoc allocacionem<br />

debitam faciemus. Datum apud Porlelly in Snau-<br />

don ', quinio die Augusii.<br />

807. Pro Jolinnne de Bardos. — Rex senescallo<br />

suo Vasconie et ejus locum lenenti, et oumibus aliis<br />

ballivis ad quos, etc., salulem. Quia non l'iiil iu-<br />

lenciouis nostre quod dilectus nobis .lohannes de<br />

Bardos*, qui primus de suis parlibus cutn vi!iis et<br />

aliis victualibus veniens,nos etexcercitum nosirum<br />

Wallie visitîivil, aliquod darel nobis vel alicui alii<br />

pro ingressii base que est inter vallatum porlusVi-<br />

ridarii \ ex parle una, et vallalum magnum de<br />

Tarriila<br />

", ex altéra, apud Baionam, cpiam basam<br />

lolani cuni perlirionciis eidem Johauni,[)ro bono<br />

servicio suo (piod nolùs in excercitu nostro jire-<br />


[A. R. 28tl\ ROLKS GASCONS. •221<br />

ejusdem Johannis , pro mestiagio siio quod ihidoiii<br />

inhabitavil, nobis reddere consucvit, vobis iiianda-<br />

nius quod nicliil oiunino a prefato Jidiaiine ])ro iii-<br />

gressii predicte hasn exijjatis vel capiatis, sel inim<br />

basaiii illani ciitii pcrtinenciis per hujiisniodi red-<br />

ditiiTii sil)i et hcrcdibiis suis teiiere pcrmiltalis iin-<br />

pcrpetuuiii. El, si ipiid occasione ingressus dicte<br />

base ab eo captuin sil, id eidem sine dilacione res-<br />

tiliii farialis. In riijiis, elc. T. H. apud Portelly,<br />

(jiiinlu die Augiisli.<br />

808. De hominibux ivgis Francnrum in Vaxeonia<br />

receplaiitll.s , elc. — Rcx inajori , centuru |)ai'ibus et<br />

oiiiiiibus fidelil)iis suis Baioiie, snlutcm. Mandamus<br />

Ndbis (piud humilies doinini et cunsangtiinei nostri<br />

karissimi duiiiini, l'iiilippi, régis rrancurum illus-<br />

Iris, et omninioda vicUiaiia sua que per villaiii<br />

nosh'ain Baiono duxorit transiiiillciida, laD(piani<br />

nos! ra propria, rece|)tan el salvo ser^ari inibi fa-<br />

eiatis; et, si contigeril (piod de navigio requisierinl<br />

parles vcslras, juvetis eosileiii quateuus poleritis<br />

de navigio perquircndo. Prole^alis eciani ipsos cl<br />

insuper dclendalis, iicdampiinrii, injiu-ia aul iiioles-<br />

lia aliqua cis liât iupei'sonis aul rébus, niagisquaiii<br />

pi'opriis rébus iioslris. Daluni apud Kuornarvan in<br />

Siiicudon, .xiij. die Aiigusli.<br />

809. Coiisiniiles litière diiiguntur inajori, jiira-<br />

tis, et ouinii)us lidelibtis régis lîmiiogale, |)ro bo-<br />

niinibus ejusdeni régis Franrie et oinniinodis vic-<br />

tualibus suis (|ue per civitalem Riirdegale duxerit<br />

iransinilleiida, etc., ut s'.<br />

810. Consiniiles lillere (brigiintur Jobanni de<br />

Gieilliaco, scnescallo Vascuiiie, jiro hominiiius iMis<br />

cl oinniniodis vicliialibiis que per terrani \ asconie<br />

duxerit Iraiisinitlcnda, elc. . ut s*. Datuin ut supia.<br />

811. Pro Altiuiora, reffina Aiiglie, maire re/jis.<br />

— Rex diicctis et lidelibus suis Jobanni deGievIly,<br />

sonescallo suc \ asconie, vel constabuiario raslri<br />

sui Biirdegaie, salutem. Quia volumus ((uod mille<br />

s>xreiile sexaginl:i et deceni libre annue sterlingo-<br />

ruin, iii quibus teneniur karissiiiie niatri iiostre<br />

Alianore, icgiue Aiiglie, el que sibi assignato sunt<br />

racione dotalicii sui iii cuslumis noslris Burdegale<br />

|)er novas eonvenciones inter nos l'actas percipiende<br />

ad duos anni lorininos, niia videlicet niedielas in<br />

feslo apostoioruni Simoniset Jiide ' et alia niedietas<br />

ad festuni Pascbe, juxla lenorem litteraruin inter<br />

ipsani et nos inde coiireolaiinn. lundis omnibus<br />

persolvanlur, vobis niaiidaiiius((uod pecuuiaui pie-<br />

dictain eidem malri nostre vel ejus certo atlornato<br />

persolvatis ad lerminos prediclos, sine ulleriori di-<br />

lacione. Et si |iccuniain illain eidem malri nostre<br />

ad lerminos prediclos non solveritis, tuni; attoi-na-<br />

lum prefate niatris nostre stalim post eosdcm ler-<br />

minos custumas illas lencreel oniiies exitus eanim-<br />

dem per visum alterius vestrum de die in diem<br />

percipere perniitlatis, doncc eidem matri nostre de<br />

pecuuia prcdicta per recepcioneni linjiisinodi plene<br />

fueril satisfaclum. El hoc, sicut nos et honorem<br />

nostrum diligilis, nidlatenus oiniltatis. T. R. apud<br />

Overlon ', .xxvij. die Sepleml)ris.<br />

812. Itex omnibus ad quos, elc, saluleni. (liiin<br />

per lilleras noslras patentes ad quielem cl tianquil-<br />

lilatein ac utilitalem karissime malris noslie Alia-<br />

nore, regine Anglie, el nostrain, dederimus el<br />

concesseriinus eidem malri nostre, pro nobis el liere-<br />

dibus noslris |)cdagiuin ville nosliede Mirmaiindo ',<br />

,<br />

Uun per lerrani quant per mare, una cum passagio<br />

curalli el iiassis et pralo iiosiro ejiisdem ville, «uni<br />

oiiMiibus juribus et |)ertinenciis suis, cl cum omni-<br />

modis libertatibus, jurisdictionibus, doininiis, el<br />

aliis ad picdicla pedagium. passagiiim, nassas, et<br />

pralum (pialilcirumque ]ieiiinentiljus, habenda el<br />

lenenda pro mille (jiiadringenlis cl (piinquaginta<br />

libris slcrlingorum eidem malri nostre ad lotam<br />

vilain suani, et execuloribus teslamenti. soi posi<br />

morlem ejusdcm malris nostre. libère el quiète ab<br />

oniiiihus feodis el elemosinis ac oneribus qud)us-<br />

cumque. ipie de prediclis pedagio, passagio, nas-<br />

sis el pnilo exigi polopiint a quocumque ; et in-<br />

super concesseriinus eidem malii nostre (piod. si<br />

alique cleniosine, feoda, vel oiiera diclis pedagio,<br />

passagio. nassis cl pralo quoquo modo incumhe-<br />

' Le a8 octobre.<br />

- Overlon , coinlé


'2^8 r.OLES GASCONS<br />

leiil, que aliqui vel tiliquis occasione qunciiin([iie<br />

])elere possont \ei posset al) eadcin maire iioslia<br />

vel execntoribiis leslanieuli siii, racione pedagii,<br />

])assagii, nasse, el prati eoiiimdem, quod nos vel<br />

Iteredes noslii omne^ hujusiuodi eleiuosinas, feoda<br />

el onera suslineremiis, el ipsani malreni noslraiii<br />

el excculores leslamenlisui inde indempnesconser-<br />

\arpmiis, el ipsos deteiidei'eiiuis conlia onines:ila<br />

(pind ])i'o siitTima eleinosiuaruni , l'eodoriiiii, vel<br />

onerum, de ([iia eandeni iiialrem iiosliam vel exe-<br />

culores tcstaiiienfi siii oa-asione pedajjii, passagii,<br />

nasse, el |)iali |iredictorum, ul predicluiu csl.<br />

oneraii conligeril, ipsi iiiatri noslie vel exeeutori-<br />

Inis suis in tei-ris vel reddililnis in Anglia vel in<br />

Agenesio per legaleni extenlam, racionahileni re-<br />

coinpensacionein sine dilacione halieie facerciiuis;<br />

ac idem j)edagiiim versus diverses us(pie ad sum-<br />

mani sexcenlaruni (piin(juaginla et (|uinque liljra-<br />

rum, sexdeeiin solidorum el ocUi denarioruru lii-<br />

lonensium oneielur : videlicel versus aljbalissam<br />

Fonlis Ebroldi in quadringenlis libris turonensium<br />

comilem Petiagorieensem in ducenlis cl viginti li-<br />

bris lurouensium, lios|)ilaleni de Rossidevalle in<br />

viginli libris arnaldinoruni , qui valenl sexdecim li-<br />

bras, Iresdccim solides el(|ualuoidenarios luronen-<br />

siimi , moniales de (jondoniio in viginli libris arnal-<br />

dinoruni, qui valenl sexdecim libras, ti'esdecim<br />

solides et quatuor denarios turonensiiun, el prio-<br />

reiii de Garifa ' in sexaginla solidis arnaldinoruni,<br />

qui valent quin(|uaginla solidos turonensium, sicul<br />

per extenlam per dileclos el lideles noslros Guytar-<br />

duiii de Burgo et magislrum Adam de Norff. inde<br />

lactam acce])imus, nos, in recompensacionem eo-<br />

ruindem nnernni sexcenlaruni el quinquaginta el<br />

quinque libraruni, sexdecim solidorum et octo<br />

denariorum turonensium, eidem matri noslre et<br />

executoribus teslamenli sui ]iiisl niorleni ejusdem<br />

malris noslre, sexcentas quinquaginla el quinque<br />

libras, sexdecim solidos et octo denarins turonen-<br />

siiun concediiMus et assignamus jini nobiset here-<br />

dibus niislris, perci|iiendas el liabendas annuatim<br />

lie cusUunis noslris Burdegale, videlicel unam me-<br />

' Noti'e-Danii' (le Giimijufs, prieure de l'ordre de (Irand-<br />

inoiit ( Dnreii(;iies, Ptnrtli: liistoritpic litt dùicèse d'Agni<br />

p. 566).<br />

, ,<br />

[A. R. xii»-i984]<br />

dietatem in festo Purilicacionis béate Mrginis, el<br />

aliam medietatem in festo apostolorum Pliilippi et<br />

Jacobi', quamdiu pedagium illud tenebunt, jtixta<br />

formani concessionis noslre eidem matri noslre inde<br />

confecle. In cujus, etc. T. R. apud [Overton.j,<br />

.xxvij. die Seplembris. El dup|ilicanlur.<br />

813. Et raandalum est senescallo régis Vasconie<br />

et eonslabulario régis Burdegale quod eidem matri<br />

régis vel suo cerlo allornato dictas sexcentas quin-<br />

quaginta et quinque libras, .sexdecim solidos et octo<br />

denarios turoneusimn terminis supradictis habere<br />

faciant de cusiumis Burdegale .supradictis in forma<br />

supradicta ; et lilleras régis quas preflile abbalisse<br />

Fonlis Ebroldi de predictis quadringenlis libris<br />

turonensium de prediclo pedagio annualim per-<br />

cipiendis Augero Mole, niiliti, sub senescallo régis<br />

Ageuesii, magistro Reymundo Sancii, majori régis<br />

judici, et Stéphane de Lalfyte, receptori régis in<br />

Agenesio, direclas, régi transmisit, ab eadem ab-<br />

batissa vel suo atlornato, cui illas rex liberavil,<br />

recipianl et eas cancellenl, el régi transmittant [in]<br />

Angi[iani] cancellalas ; el rex predictas sexcentas<br />

quinquaginla el quinque libras, .sexdecim solidos et<br />

octo denarios turonensium annuas sic prefale matri<br />

régis vel allornato sue liberatas eis in compote suo<br />

rex vult allocari. T. R. ul su])ra. El sunt patentes.<br />

MEMlill. 1.<br />

81i. De liabilatoribvs coiiiitatus Bi/ffonr jioiiiidis<br />

Johanni de Greilliaco, senescallo Vnscrinie, etc. —<br />

Rex universis prelalis, capilulis, conventibus, ba-<br />

roiiibus, nobiiibus, jiiratis, consulibus, communi-<br />

latibus, lenenciariis, el aiiis quibuscumque habi-<br />

latoribus comilatus Bigorre, saiuteni et sincère<br />

dUectionis affectum. Vos omnes et singulos requi-<br />

rinius, vobis nicbiloniinus injungenles quoddilecto<br />

el lideli noslio Jebaiini de (ireyily, senesc;dlo noslre<br />

Vasconie , juretis quod , quamdiu seisinam comilatus<br />

et terie Bigorre, quam cepimus a dilecla cousan-<br />

g-uinea et ll


[A. R. xir-taSi] RÔLES<br />

nostro V'asconic obedientes crilis el inleiulenles ;<br />

salvo (|uod per lioc non inlendiinus née volumus<br />

juri dicte (lonstaiicie ali.is nec vobis aut liluTlalibiis<br />

vesliis in aiiijiio derojfari ; iiiinio, lani jura dicte<br />

Constaneie et cujiiscuinqiie alterius, quam liber-<br />

talcs vestrasetconsiieludines approbatas, salva fore<br />

\olunuis et illcsa. In cujus, etc. Uatum apiid liala-<br />

deulyn, .xxvj. die Julii.<br />

815. De bornagio Comtancie de lieamia , dedicto<br />

comiUitu cujilo , etc. — Rcx cepil homagium dilecte<br />

consanguinee et lideiis régi Constaneie de Hear-<br />

nio, de comitatu Bygorrc, salvo jure cujusliljet. In<br />

cujus, etc. T. R .apud Karnarvan, .x. die Octobris.<br />

81 6. Pro eadein Corixtiincia. — Rex consta-<br />

biilario suc Burdegaie, salulem. Mandainus vobis<br />

(piatinus dilecte et lideli nostre Constaneie de Bear-<br />

nia, viceconiilissc Marciani, secunduni litteras nos-<br />

tras dudum sibi factas de recipiendo certum tjuid<br />

per annuin, racione dolalicii in Anglia assignali, et<br />

partein aliquani ejusdcni dotalicii apud Burdega-<br />

lam , de hoc (juod ipsa débet et consuevit recipcre<br />

apud Burdegalam , «t est dictum , a die date presen-<br />

ciuni in posteruni,de noslra gracia , et donec aliud<br />

vobis mandaverimus , satisfacere procuretis ad terrai-<br />

nos assignâtes, sine dilacione, diniinucione ac difti-<br />

eultate (juacumque. Et vobis allocabitur in conqioto<br />

vcslro. Datuiu apud Kaernarvan, .xviij. die Octo-<br />

bris.<br />

817. Pro Gaslone, vicecomilc Beamensi. — Rex<br />

eidem constabulario ,<br />

salutein. Mandamus vobis tpia-<br />

tinns dilecto et fidcli nostro Gastoni, vicecomiti<br />

GASCONS. 229<br />

Bearnensi, duo iniiia libraruin et centuni raarcas<br />

sterlingoruui quas a nobis soiilus est recipere in<br />

cusiunia nostra Burdegaie annualini , a die date pre-<br />

senciuni in posleruni ad lerniinos sibi assignâtes,<br />

necnon de tennino sancti Micbaelis prcterito, de<br />

noslra gracia, et, donec aliud vobis mandaveri-<br />

mus. lacialisbabere plane et intègre. El vobisalloea-<br />

bitur in conipoto veslro. Datum apud kaernarvan,<br />

.xxij. die Octobris.<br />

818. Pro Aissko de Navallt. — Rex constabu-<br />

lario suo Burdegaie (pii nune est vel pro lempore<br />

fuerit, vel ejus lociun tenenli, salulem. Vidinms<br />

litteras patentes per quas dilectus cl fideiis nosler<br />

(iasio, vicecoines Bearnensls, dedil Aissivo de Na-<br />

valli.', niilili, renlum libras monete nostre Burde-<br />

gaie annuatim, de illis mille libris quasdictiis Gasto<br />

de dono nostro in feslo sancti Joliannis Baptiste in<br />

magna custunia noslra Bm'degale annualini per-<br />

cipit; que sohicio debuit incipere facienda dicto<br />

Aissivo, sccundum donnin dicii Gastoiiis, in festo<br />

Nalivilatis sancti Jobannis Baptiste, currcnte anno<br />

Doniini .m°. cc°. .Ixxx". primo. El quia dicliim Ais-<br />

sivum, propler serviciuni quod sirenue et lauda-<br />

biliter preslilit nobis in ullima guerra noslra Wallie<br />

gracia et favore proscqui volumus speciali, dictam<br />

donacioneni confirmamus eidem, mandantes vobis<br />

qualinus, annissingulis, in dicto l'esto sancti Joban-<br />

nis eidem Aissivo \cl suo niandato dictas ccntum<br />

libras babere faciatis, et sibi de arreragiis tcmporis<br />

preterili |)lane et intègre salisfaciatis. El vobis al-<br />

locabitur in compoto vestro. Datum ul s'.<br />

' Voir plas haut n" jSi.<br />

,


X<br />

ROTULUS VASCONIE<br />

DE A^NO REG.M REGIS EDWARDI I TERCIO DECIMO.<br />

MEMBR. 1 h.<br />

819. Pro Jacoho Johaiinis et sociis suis , incrciito-<br />

vihus de Ciidurcis. — Rex constabuiario suo Bur-<br />

degale, saliiteui. Cum teneanmr dileclo nobis Jacoho<br />

Johannis et sociis suis, mercatoribus de Cadurcis ',<br />

in diicenlis inarcis slorlingorum qiias eis in feslo<br />

Penlpcostes proximo preterilo solvisse debuimus,<br />

vobis niaiidanms (|ii(id, reccptis prius htteris nos-<br />

liis [Kitenlil)iis ([lias iideiii niPiralores inde habent,<br />

eis de predicla pecunia cutn celerilatc ijua poleritis<br />

salisfieri faciatis. Et nos ])ecuniani iilam in coinpoto<br />

vestro vobis allocari facienius. T. R. a|md liiisloll.<br />

.xxviij.die Decembris, aiino, etc., .xiij. [128/i]. Per<br />

inagislrum VV. de Marebia '.<br />

820. Rex coiislabulario suo Burdegaie, salutein.<br />

Mandanms vobis qiiod [de| ex[i]lii)usciislunie noslre<br />

Riirdegale babere l'acialis diieclis nobis in Cbris(o<br />

fralribus Minoribus de i'cne ^ in Agenesio viginti<br />

liiiras nigioruni luronensiuni in subsidiuni siislen-<br />

lacionis suc, de dono iiostro. Et nos vobis iiide<br />

. deiiitain ailocacionein lieii facienius. Datum apud<br />

liiisloll., .xxviij. die Decembris.<br />

821 .<br />

' Cahors.<br />

Pro<br />

(Irnildo et Pelro de Leviiiliuco', fralri-<br />

° Giiillniimn do Marrh, doyen (le Sainl-Martiii-le-GrauiJ<br />

plus tard év(*((uo de lîalh et Wells (i 298-1 3o2) et trésorier<br />

de l'Echiquier {Calendar of tke patenl rails, à la table).<br />

^ Voir plus haut n° 780.<br />

* L(;vigiiac (Lol-et-Garoniie. arr. M arma n de , c. Seyclies).<br />

,<br />

(128/1-1285.)<br />

biis. — Rex eidera, salutem. Mandanius vobis qua-<br />

tiniis. si vobis constiterit per liltoras venerabilis<br />

patris R. , Dei gracia Bathoniensis el Wellensis<br />

episcopi, et Oltonis de Grandisono, niiiilis, turte<br />

vices nosti-as gereuciuin in Vasconia, de ijuadam<br />

ordinacione et provisione mdle marcarum ster-<br />

lingorum , dandaruni et soivendaruni canibiatoi'ibus<br />

Bui'degale (jui tune eranl vel coi'ura heredibus, a<br />

quibus nos, dum ultinio fuiaius in Vasconia, mille<br />

sexcenlas el ipiadiagiala juarcas slerlingorum ba-<br />

bueranuis, ut dicilur, et [si] Geraldus et Petrus de<br />

Lcvinbaco , Iratres , exhibitores presencium , existuiit<br />

de dictis pei'sonis (|ue dictas mille inaicas percipere<br />

debeant, vos eisdem fralribus, sine dilacione ulteriori<br />

el diflicidtalcî, faciatis liabere, secundnm dictam<br />

ordinacioneiii


[A. R.xiii''-ia85] RÔLES<br />

iiosiri, predecessonim[que] nostrorum et tenen-<br />

rium, siib tloniinio, jiirisdiclione et preposiltira<br />

Ciistri nostri de Hegiila ' dicte diocesis, fiindaluin<br />

esse dinoscitiir, ad nos accedentis personaliter, iii-<br />

cllnati, didutnliospitalc, preceplorem Pi fralres Deo<br />

iriilii fariiulantes, ciini omnibus juribii'i el posses-<br />

sionibus suis in pereonis et rébus suscipimus, uobis<br />

salvo in omnibus jure nosiro , sub nostra prolorlione<br />

et custodia spcciali, lirniiter iniiibfMites senescalio<br />

nosiro, et iili (jiii [iro tompore fuerit in illis par-<br />

libiis, et omnibus aliis minisiris noslris el subdilis,<br />

ne eis infeiani inl'eiTivc permiltani injuriam, ino-<br />

lesliam vel gravamen, et precipientes qiiod, si quid<br />

eis t'orisfacluni fucril. iil emendeni celeriler et fa-<br />

ciant etnendari, predicluni bospilaie, preceptoreni<br />

el fralres cum omnibus juribus el possessionibus<br />

suis in pci-sonis el rébus dicta proteclione el cus-<br />

todia in fonna debiUi et consuela lacienles gaudere.<br />

In cujiis, etc. Dalum apud Balhoniani ", lercio die<br />

Januarii [i 280 ].<br />

82."5. l'ro Guillelmo Escarlete'. — Uex omni-<br />

bus, etc. ,<br />

snlutem. iNoverilis quod nos, pro nobis cl<br />

heredibus noslris, daiims el concedimus in eni-<br />

pbitcosini (îuilleltiioSc;ulale, burgensi nosiro Sancii<br />

l'jTiiliani, pro se el heredibus et successoribus suis<br />

recipienli, niolendinuni seu niolendinare nosirum<br />

cuni juri!)us ci porlincnciis suis, (pioil Iiai)onuis<br />

apud .Sanctiun KmiHanum extra portani liokeriam \<br />

el quod Johaniies do Floribus dudum consuevit<br />

tenorc de noliis, habendum et li'uenchnu eideiu<br />

Guillelmo, heredibus et successoribus suis in em-<br />

phileosim innif^diate de nobis et de licrcdibus nos-<br />

li'is, sub censu seu pensiono decein iibraruiu mo-<br />

nde noslre cuirentis in Burdegalesio , solvendarum<br />

et reddendarum, ([uolil)et anno in feslo Nalalieii<br />

Domini, casiellano nosiro Bunlegale vol ejuslocuiu<br />

tenenli, ot tolidem de acapt" in mulacione domini<br />

et cum aliis deveriis debilis ol consuelis inde fa-<br />

ciendis nobis et lieredibus noslris ac casiellano<br />

\.a Réole.<br />

' Bath, comlé de Somerset.<br />

* Publié dans les Archirc^ lâitoriques fie ta Gironde , t. Vit.<br />

p. !5a. Comparei" plus haut le u" igt).<br />

' Sur la porte Bouqueyre , à Saint-Emilion , voir le n° '196.<br />

,<br />

G.ASGONS. 231<br />

nosiro prediclo, secundum jus et usus ac consiio-<br />

tudines illins j)ati'ie; el predicluni niolendinuni seu<br />

inolen


232<br />

ciatis in seisiiiaiii iiioleudinaris seu ]iiolen(lini,cuin<br />

juribus et perliiienciis suis, Guilielmum predictum<br />

et eiinck'in indiictiim ipsa seisina facialis gaudere,<br />

omni impediiiieiilo aiiioto, et nostr.iin empliyleo-<br />

sini' recognoscere , cxinde recipienles dictum cen-<br />

sum et aiia deveria nosira , secundiim liltei'aniin nos-<br />

Irariim cniilineuciain piediclarum. Daliini ut supra.<br />

826. Pro liordihii-'i ma/fislrl Jolxinnin Dominici.<br />

— Rex inagislio Bnnelto de Saiicto Qiiintino, ar-<br />

cbidiacono Limovicensi, clerico siio, saluteni. Man-<br />

dainus voljis (jualinus addiscatis et scialLs ipias res<br />

iiiagisler Johannes Dominici", seu aiiiis vei alii pro<br />

eodeni, apnd Millianuni' et in illis partii)us, pro<br />


[A. R. Mil"- 112851 RÔLES<br />

execuloribiis dicti inafjistri Ade scu enruin eorto<br />

maiifliito, sine dilacioiie ((iialibct, liboivlis, ne les-<br />

taiiieiiti dicti defuiicti oxccucio de celero propler<br />

hoc relardeliir. Iii cujus, etc. T. ut supra.<br />

839. Pro AijVKndo Gro^sali, cive Painpcloiiie. —<br />

Rex dileclo sibi ReyrnundodeMirallo,constabulario<br />

suo Rurdefjalc, salutem, Cum per litloras nostras<br />

palciitos nunc senescallo nosiro Vasconic, etTliomo<br />

de l|)|)e{jrave, qiiondani soiiesKillo nostro ibidem ',<br />

et diversis constabularils nostris liui-dcjfale plurics<br />

mandaverimus quod Aymardo (Irossjiti", civi Paiii-<br />

])el(ii)ie, vel ejus i-crlo nuuciu, mille libias luroneu-<br />

siuiu, in quibus leneniur eideni et pro quibus<br />

Joliannos de Valéry versu^i prefalum Aymarduni<br />

lidejussor noslei' flevenit, soivi facerenl; et insiq)er<br />

per lilteras nunc senescalli nostri predicti nobis<br />

constet quod ex parle sua, raciono niandali nostri<br />

sibi super bue dirccti, vobis preceplum extilil et<br />

injuncluni , quod dictain solucionem facerelis absque<br />

niora; acjain ex jjravi querimoTiia prefati A[v]niar(li<br />

didireriinus (juod vus. latirpiam lot mandata nostia<br />

contcjnpnentcs, sibi de dicta [H'cunia in loto vel iu<br />

parle liactenus satisfacei-c non ciu'aslis, de (pio mi-<br />

ramur nec irnmerito et mnvemur, vobis iteralo mau-<br />

damus, (irmiter injungenles, quod prefalo Ay-<br />

manlo, vel ejus rerto allornato lias lilteras nostras<br />

defercnti, citra festuni sancti Jobaniiis Baptiste<br />

proximo futnruni, sine dilacioue ulteriori, nostro<br />

nomine persolvalis ad piiMium pecunintn anledic-<br />

tani. El boc, sicut indi{fnacioneni nosti-am vitarc<br />

volueritis, mdlalcnus omillalis; cl, facta cidem<br />

Aymardo solucione |)redict;i, recipiatis ab eo lil-<br />

teras per (juas in diclo dcbito asserit nos leneri,<br />

cl lilteras patentes prefati Johanuis île Valéry per<br />

quas lidejussor noster inde devenit, et eciani omnes<br />

alias lilteras nostnis quas per diversas vices Irans-<br />

niitti lecimus de solucione dicte pecunie facienda,<br />

siinul cum lillera predicti Ayniardi recepcionem<br />

dicte pi'cunic teslilicanté'. VX nos predictas mille<br />

' Tbomas d'ippegrave l'ut sônécbal do Gascojpie en octobre-<br />

décciiibro 1968 (Rnks <strong>gascons</strong>, t. I, Su|iplcinenl, p. eux).<br />

' Ce bourgeois de Pampeluiie est app:lé Aijmardwi Crotali<br />

au 11° 'iô3.<br />

^ Ms. testijicantes.<br />

BÙLCS i;\


iîlili RÔLES GASCONS,<br />

precipiDius in suo conipoto allocari. la cujus, etc.<br />

Diituin apud Weslinonasteriinn , .iij. ilie Junii,<br />

.•mno, etc., .xiij°.<br />

8.'i)i. Pro Gtilcclmo Aislini de Mota'. — Rex<br />

senescallo suo Vascoiiie, salutein. Cum Gaicelnuis<br />

Aislini de Mota, doiniceUiis. conqueratur teriam<br />

(luam paler suus habebat et ipse Galcelmus habere<br />

debebat iii Castro de Burgo, ad Ihciendiim fossatimi<br />

dicti castri occupalam fuisse, vobis mandaiiius qua-<br />

linns per vos vel alium seu alios de totali terra<br />

quani dictas Galcelmus babet et babere débet in<br />

dicto Castro, diiigenter veritateni inquiratis, vocalis<br />

qui fuerinl evocandi , et de ipsa restituciouem vol<br />

satislactioneni , quantum ad nospertinet. sibi, prout<br />

justuui t'uerit, lieri (aciatis. In cujus, etc. Datum<br />

nt s".<br />

S''ill. Pro majore H juvatis de Burgo '. —<br />

Rex<br />

eidem, saluteni. Mandamus vobis et districte pre-<br />

ripinuis qnatinus bliertates et alia duduin per nos<br />

concessa dileclis et lidelibus nostris, niajori cl ju-<br />

ratis de Burgo observelis, et eadcnr^ jier ballivns<br />

veslros seu locuni vestniin tenantes faciatis iuvio-<br />

labiliter observari; ita quod non habeant justain<br />

occasioneni su|)er boc conquerendi, cuni, e\ spé-<br />

cial! atreclione ([uaiu ad ipsos liabuiums et liabi»-<br />

nuis, in suis juribus velinnis eosdeui jier vos et<br />

alios baJIivos noslros favorabditer protegi et de-<br />

fendi. In cujus, etc. Datum ut s".<br />

835. Pro .loliiuiiie Alegrc , de preposiliiru de liar-<br />

saco''. — Re.x universis ad quos, etc., saiulem.<br />

Noverilis (piod preposiluram nostrani de Barssaco"<br />

cum omnibus juribus et pertineuciis suis concessi-<br />

nuis ad lirmain Johanni Alegre, |)ro cenlum qua-<br />

draginta et quinque libris monete burdegalensis<br />

' Publié clîins les Arcinves liisloriques de la Gironde , t. VII ,<br />

p. i5ô.<br />

'<br />

Pulilii' ibid., |i. lô'i.<br />

' Ms. eisiem et.<br />

'' Publié dans les \iclnrcs liislmiqnrs de lu Gironde, 1. Vit,<br />

|). 1&6.<br />

•219.<br />

' Sur la préiùh' rli' liiirsnn , voii- plus haut u°' i38 et<br />

rA.R.xm''-ia85]<br />

annis singuiis constabulario nostro Bui'degale per-<br />

solveudis, videlicet medietate dicle pecunie in me-<br />

dio et alia medietale in Une' cujuslibet anni,<br />

quanidiu nosire piacuerit voluntali; ita quod in<br />

biis (jue spectabunt ad otlicium prepositure pre-<br />

dicte senescallo nostro Vasconie et ejus locuni [te-<br />

nenti] sit obediens el intentus. In cujus, etc. Da-<br />

tuni ut s".<br />

836. Pro Gwitardo de Burgo. — Rex dileclo<br />

sibi Reymundo de Mirallo, constabulario suo Bur-<br />

degale, saluteni. Mandanniset districte precipiraus<br />

cjuatinus (îwytardo de Burgo, militi, seniori, sol-<br />

valis areragia vadiorum suorum de tempore quo<br />

fuit casiellanus noster Régule, prout eadera ex suo<br />

finaii compoto cum niagistro Adam de Norff.,<br />

quondam constabulario nostro Burdegale. facto,<br />

invenietis sibi deberi ; et quod de premissis solveri-<br />

tis eidem, volumus in vestro conipoto allocari. In<br />

cujus, etc. Datum ul s'.<br />

837. Pro lieredibus Elic de (]ampis. — Rex di-<br />

lecto et lideli suo Johanni de Greilly, senescallo suo<br />

Vasconie, salutern. Mandamus vobis atqne preci-<br />

|>imus quatinus beredibus Elye de Gampis *, civis<br />

quondam Burdegalensis, faciatis solvi per consta-<br />

bularium Burdegale porcionem ipsius contingentem<br />

de pecunia ([uam venerabilis pater, Ballioniensis et<br />

Wellensis episcopus, et Otto de Grandisono, du-<br />

dum locuiu nostruni tenentes in Vasconia, pro<br />

nobis reddi canipsord)us Burdegale mandaverunl,<br />

si nonduni de boc exiilit salisfactum; ita (piod de<br />

cetero super hoc non audiamus quorelani. Et illud<br />

(piod de premissis solulum l'iierit per dicluni cou-<br />

slaliulaiium. precipiums in suo compoto allocari.<br />

In cujus, etc. Datum nt s".<br />

838. Pro AriuMo Mercerii. — Gousimiles lit-<br />

ière diriguntm" eidem senescallo pro Arnaldo Mer-<br />

cerii. cive Burdegale. Dalum ut s°.<br />

839. De composicionibus el ordiimcloiiibiis obscr-<br />

Ms. fini.<br />

Ciunps (Gii'oude, aiT. Liboima', c. Coulras)


[A. R.xiii'-i985| RÔLES GASCONS. 2:î5<br />

vandis, eu. '. — Rex eidera, [salulem |. Ouni com-<br />

posiciones et ordinaciones inler génies nostras no-<br />

mine nosiro, ex parle una, . . . ', episcopuin el<br />

capiluluni Vasalenses, ox altéra, i'actas, duxerimus<br />

approbandas, vobis districte mandamus alqiie pre-<br />

ripinnis quatiinis diclas coniposiciones in omnibus<br />

observelis, et per génies nosiras facialis inviolabi-<br />

liler observan. proiit ad boc videbitis nos teneri.<br />

In cujus. elc. Datnm ut s*.<br />

8.'iO. Pro Petto MmuiljmyUani'' . —<br />

Ri'X l'iilem<br />

senoscallo Vasconie et Agenesii, vel ejns locum<br />

lencnli, salnlem. Mandamus vobis el distincte<br />

precipimus quatinus super dampnis illatis l'etro<br />

Monntpovllaiii el aliis excessibns rouira ipsum<br />

connaissis, ut dicitur, per Berti'amnuin de (lavo<br />

Monte', domicelbmi, et sucs, serunihun iiiqnestani<br />

inde factani vel alios processus super biis habitos<br />

ant aliis, celerem justicinm per vos vel per alium<br />

facialis , ita quod nb defcclum vestruDi non opor-<br />

teat enudem l'elruin ad nos liabere recursum, ip-<br />

sumipie a violenciis el oppressionibus rontra dic-<br />

luni Bertramnum et alios, prout justum fuerit,<br />

dclendatis. In ciijus.cle. Dalum ut s".<br />

H VI. Pro preceptorc el fralribiis lioxpilalis de<br />

Hassan'^. — Rex senescallo suo Vasconie vel ejus<br />

loruni (enenti, salulem. Cum preccplor et fralres<br />

hospitalis de Hassan [et] boiia ipsoruin ternporalia<br />

in garda el obediencia nostra Vasconie [sinl], vobis<br />

inaïulamus et ilistricle precipimus qualinus, si boc<br />

spontanée ar libère recoguoscani , ipsos in suis pos-<br />

sessionibus et libertatibus a violenciis, injui'iis<br />

et oppressionibus defendatis, et per liallivos vcstros<br />

' Publi»' (ims les Arrh. hUtor. de h Gironde, I. VU , p. lôî*.<br />

^ 1.0 110111 est CM Maiic. Voir plus haut ii^ -j'ty.<br />

' Montpouillaii (I.ot-ct-riiironiie, arr. M.irinande, c. Mci-<br />

Ihoii).<br />

* Cauinoiil ( I>ot-


23f> ROLES GASCONS.<br />

fiipi-il, voritate, vos vel duos vestruiii reddi et ros-<br />

lidii, prouljnshim ftierit, fiiciatis; taliter super hiis<br />

rai-icnlesquodolivpsliidefectuiiinosuiteriusniiniiiie<br />

sollicitari conlingal. lu ciijus, etc. Daluin ul s".<br />

8^5. Prn Gaslone,vicccomtl.eBcarneiisi\— Rex<br />

souoscalio sno Vaseonie elconstahuiario Burdegale,<br />

salulmn. Vobis et vestruni cuilibet niandanuis atque<br />

precipiinns qualinus solvatis seu solvi facialis di-<br />

leclo et iideli noslro Gasioni, vicecoinili Bearnensi,<br />

vel iiiandato suo. oninia aneragia de tenipore pre-<br />

teiito sibi débita el deiiiceps in Castro nostro Bur-<br />

dcgale de l'eodo suo, non obstanle abquo alio<br />

uiandato [ler nos alias super boc vobis vel alirui<br />

veslniiri l'aclo; ila


[A.R.xiii'-i285]<br />

nuis vobis quatiniis nd instancinin execiitomin les-<br />

tatucnli sivp iilliiiio volunlads Poncii Daiilnn , ci-<br />

vi.s Lugdunensis, delïiiicli, ini[uinilis per vos vel<br />

ppr alium seu per alios diligenler veritalein . ron-<br />

stilnlo pro nobis ali(|uo defensorc, super oinnihus<br />

que nobis a ilicto Poucio, lieredibus vel executo-<br />

ribus suis, et a nobis ipsis heredibus vel execu-<br />

loribus deberi dirunlur; el de eo quod, racione<br />

habita et coinpensacione lacta, alicui parciuin de-<br />

beri conslilerit, satisfactioneni fieri farialis, provi-<br />

deiiles in priinis, super satisfaclione bujnsmodi fa-<br />

cienda, prcstari a vobis a parle execuloi-nni vel<br />

hercduni predictoruni idoneaiu ciuicioneni; rursus<br />

super quadain douio Burdegaleque noniine nostro<br />

lenelur et dicti Poncii Fuisse asseritur, diclis execu-<br />

loribus vel alicui ipsorum , babeiili el exbibenti super<br />

hoc polestatem , f'acialis per vos vel alium , sine sub-<br />

terlugiii et dilacione superllua. justifie couipleinen-<br />

tuiu , conslituto siuiiliter |)ro nobis ad hoc idoneo<br />

delensore. Incnjus, etc. Hatuiu ut supra.<br />

851. Pro Petro de Solsipreza. — \\c\ cideni se-<br />

nescallo vel ejus locum teiienli, salutcni. Sigiiili-<br />

cavit nobis Petius de Solsi])reza, civis Bin'deffale,<br />

([uod, ruiM ipse haberel et possideret bona Auia-<br />

nevi de Pomeriis', nunc defuncti , sibi pro dote et<br />

dntalicio Willelnie, uxoris sue, relicte dicti Ania-<br />

uevi , obligata , proul in [>ul)licis iusirunientisdicilur<br />

ronlineri , Willehiuis Sanccii' de Pomeriis, post iler<br />

arreplum per qisuni Pelruiri ad nos veiiiendi, sine<br />

c;;use congnif ioni' occupavit boiia jucdicta , in ipsius<br />

Pétri |)rejudieiuni et gravaiuen ; (piocirca vobis nian-<br />

dainus qualinus. si vobis coustittrit ila esse, cuni<br />

onuii celerilale qua (ieri poteril , i|)suMi Peliuni re-<br />

duci faciatis in possessionein bonoruni predictoruni,<br />

et inde|)ercepta sibi reslitui faciatis. cuui i|)se,sicul<br />

asserit, paralus sil stare juri super bonis predictis<br />

cuilibel conquerenti. In cujus, etc. Datum ut supra.<br />

852. De defensoribus coiistilueitdix tu c


238<br />

(|iinlinus sii|)Pi' injiinis , violenciis, el alus excessibus<br />

per ballivos, servienles el alios hoiiiines bastide<br />

Salve Teire contra Wiileliiiuni Reymuûdi de Gen-<br />

ciaco', doniici'llurn , el boinines ac subdilos suos<br />

comiiiissis, ut dicitur, diiigenter per vos vel pei"<br />

alternin vestnim ciiui prediclo iiiagistro Bonello,<br />

iiKjuisila verilale, l'aciatis proiil iiiveiierilis eiiien-<br />

diiri, idem l'acieiiles de injuriis , vioienciis et aliis<br />

expessibus per dictinii VVillobmiiii Remundi et suos<br />

coiimiissis contra ballivos, servienles et honiines<br />

dicte bastide, si su|)er boc vos retpiiranl. Precipi-<br />

iiius si([uideni onnjiiius subdilis noslris «t in pre-<br />

missis voliis obediant el intendant. In cujus, etc.<br />

Datum nt snpra.<br />

855. De iiiqtiitiicione furiemla super conlroversia<br />

ijiie est inler Johaimem de Greilbj el Petrum Amall'iiil.<br />

— lîex cisdeni , salulem. Vobis comniitliinus<br />

et Miandanius qtiatiiius, super lotali conlroversia<br />

que estinter diiectum ot fideiem noslruni Johannem<br />

de Greyily, niilitern , ex parle una , et Pelruni Anial-<br />

vini" de Lyngonio, occasione ilineris seu vie ad do-<br />

muni dicti Peiri et aliaruni perliuenciaruni domns<br />

ejusdem (pie est prope ripani (luminis Gerunde,<br />

ex altéra, diligcnler per vos vel alleruni veslruni<br />

cuni diclo niajiislio Bonello inqnisila verilate.<br />


[A.K.xiii-ia85]<br />

nemur, serundum tenoreni coniposicionuin el ordi-<br />

nacionum predictanim: precipientes dictis niililil)us<br />

el (iiilil)f'li|)sorum ut dictis episcopo ntcapilulo vpI<br />

niaiidato ipsoriim prediclum larianl jiiranioiituni.<br />

[n cujus, etc. Datuiii ut supra.<br />

859. Pio Gaillardo de La Launde\ — iîi'N:<br />

RÔLES GASCONS<br />

di-<br />

lectis clericis suis iriagistro Bonctto de Sanclo<br />

Ouinlino, Hoyiuuudo Sanecii. Guinhauclo de Mer-<br />

cato, siduteni. Gailiiiardo de 1^ Launde, doiiiireliouoHlro,<br />

intelloximus roiiquereulP quod, mm<br />

soneseallus uostor Vascouie. seu locuin ejus leneus,<br />

dopiios dicli Gayllliardi sivo l'orlalipiuiii^ de La-<br />

lireda', ruin perlineiiciis suis et omnibus bonis aliis<br />

ibi o\istentibus, videbcot blacbirii, \inum, annalu-<br />

l'as, ieclos , superlectilia et iiudta aba boiia rerlis de<br />

causis seisivisspt et in manu nostra seisila (eneret,<br />

Micbael de Flolpbi'riis , preposltus dilecti et (Idebs<br />

nostri Jobannis de Greylly, si'nescalli predicti, de<br />

Insula in Arvano' et de LaïuHrano' cuin inullis aliis<br />

manu armât;) veniens ad dirlumiorum dr Lai)reda,<br />

(piem idem Gaiilbanhis de nobis advocal se lonero,<br />

IVortalicium, domos et cetera edificia in manu<br />

nostra existcuciaibrncrunlcldestru\eruiit, lionaijui'<br />

ibidem exislcncia asportaveruntet consumpserunt,<br />

rieruus et quasdam alias arbores domesticas incide-<br />

ruiit, injurias niultacpie alia dampna inlerendo ei-<br />

dem. que diclus (i. estimât duo milia librarum;<br />

que nniiiia petit a nobis sibi restitui et emendari,<br />

eo quod predicla omnia in manu nostra asserit tune<br />

Irmporis esse seisit;u ()uare vobis liriniter injuii-<br />

' Cet octo a été copié iiiio .seconde l'ois daiiâ noire r(>lo<br />

on tenues presque i(lenti(|ucs (n" 937). On notera ici tes<br />

quolquos additions et variantes fournies par cette seconde<br />

copie. Dans les dcui cas, la date est indiquée ilc la mémo<br />

façon : Dalum «/ tupra , ce qui donne , pour la première copie<br />

(n" 869), le /i jiiin(voir plus haut n°8/i3), et pour la se-<br />

conde (n" 937), le i'i juin (voir 11' gaO). Y a-t-il eu réelle-<br />

ment deuv actes orij^inaux identiques donnés la même an-<br />

née à vinpt jours d'int rvalle. on ne faut-il pas plutiU croire<br />

à une néfîlifjence du copiste, qui aura mal lu la date de Tori-<br />

ginal? Notre acte a été reproduit doux fois dans les Arclmes<br />

historiques d*i ta (iiromlg , t. VII, p. 107. et t. VIII , p. ti8.<br />

' Ms./or/i(oc«im.<br />

' L.ibrède (Gironde, arr. Bordeaux).<br />

* Islo-Saint-fieorges (c. Labrède).<br />

^ l.andiras (c. Podensac).<br />

jfendo mandamus quatiniis<br />

:239<br />

', vnratis onuiibus (pio-<br />

nim interest et inquisita super premissis dilif[encius<br />

vi'ritale, predicla oniiiiaper iiialefactores" emendari<br />

sine dilacione cuin juslicia lacialis'. Mandaiiius<br />

cciam tenore presenciuiii senescallo et aliis subditis<br />

nosiris ut vobis pareant in pivinissis '; ila lacientos<br />

ne idem (î. ad nos iteralo cjarnoieni simiii dirifjere<br />

neccsse habeat in hoc l'aclo. In cujiis. etc. Dalurii ul<br />

siqira. Dupplicantur'.<br />

800. Pro Bcriiardo Brcnicrii , cive Ihirdcgnto. —<br />

Hex dilectis suis majfislrn Ronello de Saiirlo (liiiii-<br />

lino, clericosuo, inajjislr


2i0<br />

ter veiitalem iiiquiralis , \ ocalis ((ui t'uerint evocandi<br />

et qiiod emendandiini ^idei-itis eineiidari fiiciatis,<br />

precipieiiles eidemspnesrallo el loruiii Mium Ipiienti<br />

ne dicio Bernardo aul suis iu personis aut rébus in-<br />

feraul, rouira jusliriaiu, iiiolesliain aut gravamen,<br />

sel slando juri ubi deljebunl siib plnia securitale<br />

consistant. Precipimus siqui leniprediclis senescallo<br />

et locuui suum toneiili et omnibus aliis sulidilis<br />

noslris ut inpromissis vobis obediaiil et intendant.<br />

In cujus, etc. Daluni ut supra.<br />

861. Pro Jordnno de Podio. — Rex eisdeiii , sa-<br />

luteiM. Vobis coiiHMiltinius et niandanuis quatinus<br />

super iujuriis, violenciis et aliis excessii)us coui-<br />

niissis et dainpnis illalis Jnrdano de Podio', ijallivo<br />

bastide Salve Teiic, per Johanneiii de Sancto<br />

Eufjendo, niiliteiu, lenenteni iocuni Johanuis de<br />

Greilly, seue^calli nostri Vasconie, el caslellanum<br />

Benaugiaruiu pro eodeni Johanne de Greyily, dili-<br />

genler vos vci alteruui veslruiu cuiu prediclo ma-<br />

gislro Bonello, vocalis qui l'uerint evocandi, in-<br />

quisita vcritate super preiiussis, lacialis prout<br />

inveneritis einendari. i'reci|iiii[nssiquiiieni oninibus<br />

subdilis noslris ul in preiuissis vobis obediant el<br />

inlcndanl. lu cujus, etc. Daluni ul supra.<br />

MEMisn. 1 a.<br />

802. Projnilriliii^ de ]lnuhiet'. — Rex senescallo<br />

suo Xanctonie et niagislro Bonetlo de Sancto Quin-<br />

lino, cicrico suo, el \\'iilebno Ffolcliaudi, receploi'i<br />

leddituuni noslroruni in Xanrtonia, saluteni. Sup-<br />

plicariMil noliis ri'iigiosi viri , |)rior el couvenlus<br />

doinus de .\rligia'\ Leinovicensis diocesis, (piod,<br />

cuni Alianora ', qiiondnni regina Auglie, ducissa<br />

Noirnaunie, Aquitanuie et coniitissa Andogavie, in<br />

purani eleniosinam ilonuii de Manbiet, Sancto-<br />

uiensis diocesis, el fralribus ibidem Deo servicn-<br />

libus, predictis priori et cnnventui de Artigia im-<br />

' Voir<br />

plus haut n"' 478 , 527.<br />

' Magné, cummuiie de Nancras (Charonle-Iuférieure<br />

arr. Saintes).<br />

•'<br />

L'Arti|;(', cominime do Saint-Deiùs-des-.\Iurs (Haute-<br />

Vienne, arr. et c. Limoges).<br />

* Aliéner (r.\(iuitaine, l'emmi' du roi Henri II.<br />

, ,<br />

ROLES GASCONS.<br />

[A. R.xrii°-i285J<br />

médiate subjeclis, pleuuin usiim in foresta de<br />

Baconeus ', ejusdeni Sanctouiensis diocesis, ad cau-<br />

i'agiuni suuiii et ad onmia edificia sua l'acienda el<br />

ad quoslibet usus eoruiu et eciam [lascua ad omnia<br />

animalia sua concessisset, ac ipsi fralres de pre-<br />

uiissis, a tempore de cujus conlrario menioria non<br />

exislil, in possessione fuerint pacitica el quieta, ac<br />

predicla foresta de novo per génies nostras ad agri-<br />

culturam redacta sil iu lolo vel niajori parle, proj)ler<br />

quod iidem Iralres piemissa usus et pascua liabere<br />

non possuut commode, utsolebant, super ipio, ut<br />

asserunl, graviter daiupnilicali exislunt, eisdcin<br />

super premissis aliquam recompensacioneni gra-<br />

ciose facere curaremus; unde nos, eorum supplica-<br />

cionibus indinali et ipsoruni indempnitali jirovidere<br />

voleules, damiis et concedinuis eisdem iVatribus de<br />

Manliiet quod, ultra illaui lerrani (piara dirli fralres<br />

de dicta foresta sub annuo ccnsu rece])erunt in<br />

feoduui et leneut a nobis, siciit alii coloni circiun-<br />

vicini, et de qua nobis in annuo censu reddendo<br />

tenentur, tam ipsi ([uani successores eorum ba-<br />

beant iniper|)etuum de douo noslro, de terra dicte<br />

loresle que aliis Iradila non exiilit, in loco conipe-<br />

lenciori ad comraoditalem dicle donuis, (puuitiim<br />

concedilur seu dalur vel conceili seu dari consuevil<br />

aliis agricolis circumvicinis terram dicte foreste le-<br />

cipientibus, excoien(bim per ceuluin solidos lu-<br />

ronensium annui redditus sive ceiisus; ita (juod<br />

prediclas cenlum solidatas terre in puram et per-<br />

peluam elemosinam absque onini ouere et quovis<br />

alio servicio leneant a nobis el noslris. Goncesserunl<br />

aulem nobis dirli prior el conxentus de Arligia<br />

({uod ipsi in predicla domo de Manhiet unum Ira-<br />

trem leuebunt conlinne in dicta domo île Manliiet<br />

[iro sainte anime nostre et parentum noslroruni<br />

quolidie celebrantem. Et ideo vobis mandanius fir-<br />

milei' injuiigendo (pu)d vos vel unus vesirum cuni<br />

eodem magistro Bonclto, queni présentent esse<br />

contigerit, prediclaQi terram pienominate foreste<br />

quani eisdem fralribus de nostro dono concessimus,<br />

prout diclum est, seilicet quantum consuetuni est<br />

' «Près de Sainl-Sornin-de-Mareunes, il y avoit une forêt<br />

ronsidérable ijui sVtcndoit du côté de Nancras et de Corine-<br />

Koyal, et que l'on nonimoit la forêt de Baconèsu ( Irch. Iiixt.<br />

de la Saialuiigti cl de fAunis, Méinoirvs , t. XII, p. "iô"/).


|A.R. \in'-i285]<br />

dari de terra ejusdem foresle |>ro cenluin solidis<br />

aiiiiui cciistis, assignelis, liberclis seii lilierari fa-<br />

ciatis eisdeni, oiniii occasione et dilacione rcinota,<br />

Nos eiiiin vobis omnibus vel uni veslruin cum eodem<br />

lîonelto, queni presenteni esse conli^'jerit, super hoc<br />

poleslateni concedinuis et quod per vos vel duos<br />

vestrum, ut dicluiii est, super predicta assijjna-<br />

cione et liberacione terre predicte factuiii fuerit<br />

ratum hahebiinus et acceplum, et per nosetberedes<br />

nostros id voUimus et preci|iinius observanduni. In<br />

eujiis, etc. Daluiii apud Westmonasterium , .iiij. die<br />

Junii.<br />

863. Pro (lotisUmcia de Beaniio. — Rex Rei-<br />

mundo de Mirallo, constabuinrio Burdeffale, et<br />

aliis constabuiariis qui j)r() tempiire fuerint, sa-<br />

lutem. Mandaiims vobis quod (Hierte et fideli con-<br />

sanfjuineenostre, Constancie de Bearnio, snivalis et<br />

reddatis sinjjubs annis de celero Iresceiitas libras<br />

sterliiigorutn in parleni dotalicii sui, per nos silii<br />

in rustuuia nosira liurdejj^ali! assijjnatas, et nicliilo-<br />

niinus (b' arreiajjiis ejusdem ibitabcii, prout alias<br />

|)er iiostras litterns recolimus nos mandasse, salis-<br />

l'aciatis eidem sine dilacione ([uacumque. Et nos in<br />

compotis \estris soluciones «[uas inde sibi leceritis<br />

volumus et precipimus allocari, taliter super hoc<br />

farioiites quod prnpter defectuni sohicionis liujus-<br />

iiKidi ad nos ipsam non oporteal ullerius habere<br />

re(jressum. In cnjus, etc. Datum ut supra.<br />

86.'). Adliuc pro eatlftn Constancia '<br />

. — \\c\ se-<br />

nescallo suc Vasconie, salutem. Signilicavit nobis di-<br />

lecta ronsanguinea nosira Constancia, vicecoiiiitissa<br />

Marciani, quod in cotiiitalu suo et baronia Marciani<br />

bastidani de novo iii ipsius prejudicium construere<br />

incepisti-;, jurisdictionern suam et jusiiriain ac<br />

libertates ipsius usurpando, ac inferendo sibi et<br />

suis genlibus multa jjravamina et alias indebitas<br />

novitates, in exheredacionein i])sius, dispendium<br />

et (fravamen. Quia vero dicte (Jonstancie injuriaii<br />

noluinus, innno sua négocia favore benivolo pro-<br />

sequi volumus et traclari, vobis mandanius (pia-<br />

tinus, ab hujustnodi uovitatibus et excessibus de-<br />

Publié dans Kyinor.<br />

i.Oles GISCOXS. — II.<br />

ROLES GASCONS. •2lil<br />

sistentes, predicta sibi amic^ibiliter eniendetis et<br />

emendari faciatis, taliter quod de vobis aut aliis<br />

nostris genlibus de celero non habeat materiani<br />

conqiierendi , vel saltem super hiis eidem celere<br />

judiciuin in curia nostra Sancti Severi secunduiii<br />

foros et consuetudincs ipsius curie faciatis, et ipsam<br />

suis debilis libertatibus et consuctudinibns usilatis<br />

et haclenus obseiivatis uti et gaudere pacitice per"<br />

mittalis. Datum, etc., ut supra.<br />

865. Adhiic pro endem doiisUmcia'. — Rex ei-<br />

dem, salutem. Cnni vobis alias mnndaverinms quod<br />

bona et averia capta de gentibus dilocti et lidelis nos-<br />

tri Gastonis, viceconiitis Rearnensis, et dilecte nobis<br />

Constancie, ejusdem Gastonis l\\'u\, imacuiiidampnis<br />

prodiclis genlibus illalis per ballivos et génies nos-<br />

Iras, occasione negocii de Bigorra, facerelis emen-<br />

dari, et nichil sit inde factum, til intellexinnis, vo-<br />

bis iteratoi mandanius quatimis, inipiisita per vos<br />

vel per alios deputandos a vobis de premissis ple-<br />

niiis veritale, que capla inveneritis cum darnpnis<br />

illalis prcdirtis genlibus emeiidai'i et restilui fa-<br />

ciatis , prout alias vobis per magistrum (jund>alduui<br />

de .Mercato et Reinunidum Mar([uesii nrolimusnos<br />

mandasse, tabler super hoc vos liabenles i(Liod<br />

claraor ad nos siqier hiis non veaiat ileratus. In<br />

cujus. etc. Datum ut supra.<br />

866. Rex senescallo suo Vasconie, salutem.<br />

Maiidamus vobis ipiod dilecle ronsaiiguinec nosire,<br />

Constancie de Bearnio, faciatis de celero habere sin-<br />

gulis annis trescentas libras sierlingorum in parlem<br />

dotalicii sui per nos sibi in rustiuna nostra Bur-<br />

degale assiguatas, et nicbilominus de arreragiis<br />

ejusdem dotalicii satislieri faciatis eidem, ab illo<br />

temporc citra quo dicla Constancia ultimo in An-<br />

gliam ad nos venit, una cum trescentis libris quas<br />

per nostras litteras mandavimus sibi solvi, sicut<br />

constabulario nostro Burdegale per nostras litteras<br />

dedimus in mandatis, taliter super hoc facientes,<br />

vos et consUibularius supradicti, quod propter de-<br />

l'ectum sohicionis luijusmodi danqjuum eadem Con-<br />

stancia non iiicurrat , ncc ad nos ipsam oporteat ulle-<br />

' Publié dans KymrT.<br />

T.iuLnic 5Arion


2V2<br />

riiis hac occasione habere regressuni. In ciijus, elc<br />

Uatuiii ut supra.<br />

867. Pio Gaijllnrdo de La Lande. — Rex eidem<br />

senescalli) vol pjus locuni leneiili, saluloui. Cuiii<br />

nos teri-am, (lonuiin et boiia Gaillardi île La Lande,<br />

(loMiicelli nosti'i, per vos seu per locuni vestruni<br />

lenenteni seisita occasione suspicionis cujusdam<br />

lioiuicidii Burdegale perpefrali, eidem Gaiilhardo<br />

vel niandato suo restitui et de exitibus terre el bono-<br />

ruin dieti G., ut dictuni est, seisitoruni cuni arn^<br />

rajjiis salislieri per vos uiandaverinuis, el man-<br />

daluui nostruni in liac parte, sicuteodeniGailibardo<br />

conquerenio intellexiuius, nondum curaverilis ad-<br />

implore, vobis ileralo (irniiter injungendo nian-<br />

danuis qnatinus prcdicta oninia, terrani, doiuos,<br />

bona, exitus terre, domoruni et alionun bouo-<br />

rum, curu omnibus arreragiis exinde levalis et per-<br />

cepli.s vci que percipi debuerunt, onini occasione et<br />

dilncione remota, eidem G. vel mandate suo resli-<br />

luatis vel reslilui facialis, ne nos ullerius exinde sol-<br />

iicilari continuai. lu cujus, etc. Dalum ut suimi,<br />

.viij. die Junii.<br />

868. Pvo Arnaldo, domino Gironde. — Rex<br />

eisdem, salutem. Cuiu nos terrain et bona Arnaldi,<br />

domini de Gironda, miiitis, que per vos seu de<br />

niandato veslro vel locuni vestrum tcnonlis seisila<br />

liierunt et adhuc delinentur, ut inleilcximus, ipsi<br />

luiliti posuerimus in nia[njleula', receptis ab ipso<br />

lidejussoribus Johanne Coluiuby el Simone Gondo-<br />

iiierii, civibus Burdegale, de slando juri in cuiia<br />

nostra Vasconie quantum debi-bit, \oliis maiidaiiiiis<br />

.il((ui' piecipiiiius qualiniis caudem terram et bona<br />

dicto Arnaldo vel niandato suo intègre et indilate<br />

deliberari et reddi t'aciatis cum fructibus el exitibus<br />

inde perceplis. Alioijuin daiuus (eiiore presencinm<br />

in iiumdatis dileclis nobis iiiagislro Bonetlo de<br />

Sancio Ouintino et luagistro Reimuudo de Flerar.<br />

clericis, vel alleri ipsorum, ut ob vestri negligen-<br />

ciaiii vel del'cclum preiiiissa execucioni ^ deman-<br />

dent, precipientes vobis, senescallo, et Reimuudo<br />

' Voir<br />

Du Cai]|;r au mol Manhnia ( corr. Maiilcnlti) , qu'il<br />

considèrB comme une autre l'orme de manu tevata.<br />

**<br />

Mp. e.reaic'wïicm<br />

.<br />

,<br />

RÔLES GASCONS. [A. R. xni"-ia85]<br />

de Mirailo, constabulario nostro Burdegale, et aliis<br />

subditis nostris , ut ipsis clericis vel alteri eorum in<br />

premissis obedialis et intendalis. Volnmus eciara<br />

quod dicto Arnaldo, advocatis seu cousiliariis suis,<br />

in personis vel rébus nullasinferatis oppressiones vel<br />

indebilas ' novilales. In cujus, etc. Datum ut supra.<br />

869. Piv exccutorihus testamenti magistri Ade de<br />

Norjj'. — Rex eidem senescallo et Reymundo de<br />

Mirailo, constabulario Burdegale, salutem. Quia de<br />

bono et lideli obsequio quod magister Adam de<br />

Norff. , quondam<br />

conslaliularius nosler Burdegale,<br />

in \ila sua noliis preslilil in officio supradicio, Irc-<br />

quenter teslimonium audivimus lide dignum, per<br />

quod l'es el négocia ejusdem felicius cupimus per-<br />

tracttu'i, \obis el vestrum cuilibel precipiendo maii-<br />

damus quatinus arreragia in quibus adhuc silii,<br />

racione liiialis compoti sui de tompore pellaliiiii Laiulirans cum suis per-<br />

linenciis, ratione dotis et dolalicii sui, vos ipsam de<br />

predicto loco de Landirans et suis peitinenciis dissei-<br />

sivislis seu disseisiri fecistis indebile, et contra fo-<br />

ins el consucludincs Burdegale, in prejudicium et<br />

(lampiium iiou iiiodicum dicte Isalielle. super (juo<br />

' Ms. indrbilales.<br />

- Public (laus les Archwcs historiques de la Gironde , 1. VU ,<br />

]). loi).<br />

' Laudiras (Uiroudo, arr. Bordeaux, c. Podensac). Voir<br />

plus haut n"' 189, aijô el38i.


[A.R.Mn°-i-2851 RÔLES GASCONS,<br />

peciil per nos siln renicdiiini adhilxM-i. (Juocirca<br />

vobis precipieiuio inandaiiius quatiiius, si ita est,<br />

diclain Isabellaiii in possessionein dicli loti de Lau-<br />

diraus et pertinenciai'uin suarum reducatis seu re-<br />

duci, vcl celcrein justiriaiii sihi (îeri socunduiii t'oros<br />

el consuetudines Burdegale l'acialis : ila (jiiod non<br />

o[)orteal uos ullei'ius sollicilai-i. In cujus, elc. Da-<br />

liini ut supra.<br />

871. Pro ballivis, servieiilibus et homiiiibus Salve<br />

Terre. — Rex dilectis suis magisiro Bonello de<br />

Sanclo Quintino, clerieo suo, el magistris (ann-<br />

baudo de Meroato, canonico Sancli Severini Bui-<br />

degale, et Reymundo Sanccii, rlericis, salulcni.<br />

Voliis coiniiiittinuis cl inandanius qiiatinus super<br />

danipnis, injuriis, viuienriis cl aliis excessilius per<br />

Elyani de Gonza, clcricuni Johannis de Greyily,<br />

iiiilitis, ballivis, servientibus el honiinibus Salve<br />

Tcire conimissis cl illalis, ut


'ik'\<br />

suo Vasooaie et Agenesii, saluleni. Cum dileclus<br />

nosler Joliannes Coiumby, civis Burdegaie , asserat<br />

sp et |)reflecessoi-es suos usos fuisse (juadam ft-an-<br />

rliisia per iioiie niemorie Pieymiindum , coinilem<br />

Tholosanuni, i[isis concassa, vobis mandamus qiia-<br />

linus, inquisita per vos vel alinm super lioo veri-<br />

tale, posilo([ae delensorepronobis, ipsa iranchisia.<br />

(piantiiiii ad nos porlinel , dictum Johanneni gaii-<br />

dere, proul justnm t'uei-it. facialis. In cujus, etc.<br />

I)aliim ul supra.<br />

875. Pro Peiro Ffevniidi. — Rex dilectis cle-<br />

ricis suis, inagisli-o lionelto de Sanclo Quintino,<br />

clerico suo, et magistris Guinixddo de Mercalo,<br />

canonicd Sancti Sevcrini liurdi^gaio, el Reyinundo<br />

Sanccii, doricis, saiuleni. Voiiis coiiirnilliinus el<br />

mandamus quatinus super inlroductionc ])orco-<br />

rurii facta per .lohanneni de Sancto Kugendo, le-<br />

nenlem locuui Joliannis de Greiily, senescalli nostri<br />

Vasconie , in nemoribus apud Saunbac ' , de qui-<br />

bus Peirns Fferandi, miles, asseril se esse et fuisse<br />

in possessionc pacilica, necnon super dampiiis et<br />

injuriis sihi illalis il)idem, diiigenler \os vel aller<br />

veslruni una cum dirlo magisiro Bouello, vocalis<br />

qui luerint evocandi, inquisita veritate su|M'r pre-<br />

missis, facialis proul invenerilis emendari. Preci-<br />

pimiis siquidem omniijus subdilis nostris ul in pri><br />

Miissis voliis oliedianl el intendant. In riijus, etc.<br />

Datiun 4il supra.<br />

87(i. Pvo Henttinlo IkinUyon. — Re.x eisdeni,<br />

salutem. K\pnsuit nohis Bernardus Bevyliiun, reclor<br />

ecdesie de Barhans ', Agennensis diocesis. quod<br />

quidam inicpiilatis filii de nocte ad donunu suam<br />

iioslililei' vciiicnli's, ipsam violenter cum armis in-<br />

vasenml el e\])ugnarunl, equas et porcos inilji inler-<br />

iecerunt , el alia dampna intuierunl eidem , in ijv<br />

sius injuriam el picjudiciuni el jiu'isdictionis nostre<br />

conlem|)lum; su|)er quiiius,[ul| idem reclor asse-<br />

ril, nidia fada fuit emenda, licel super liiis fuerit<br />

inquisitum; quocirca vobis connniltimus el man-<br />

damus qnalinus super premissis, secunduni in-<br />

' Saugnac.<br />

Voir plus baut n" '17,").<br />

' Barbas, comnuiiio de Saiiit-Eulrope-df-Boni (l.ol-cl-<br />

Goi'onne, arr. Villeueiiïe, c. Villf>iéal).<br />

ROLES GASCONS<br />

[A.B. \ni°-i285]<br />

questam inde fadam per vos vel per allerum \ eslrum<br />

cum dido magisiro Bonello faciendam , proul pote-<br />

litis, ad ipsum nialeficium puniendum, vocalis qui<br />

fuerinl evocandi, dido redori salisfactiouem el<br />

emendam compelenlem fieri facialis ; ila quod ad nos<br />

super hiis non oporleal idlerius defenn ([uerelani.<br />

PrecipLnms euim senescallo nosiro Agenesii el locum<br />

ejus tenenli el aliis subdilis noslris ut in premissis<br />

el ad premissa pcrtinenlibus vobis vel alteri veslruni<br />

cum dido magisiro Bomllo pareant el intendant.<br />

In cujus, etc. T. ut supia.<br />

877. Pvo Aniiildo llci/munili de Solerils. — Rex<br />

eisdeni, saluleni. Cum Arnaldus lle\riiundi de So-<br />

leiiis nobis insinuaxerit ([uod, de expensis per Gail-<br />

iarduui de Soleriis, quondaui [tatrem suuni', factis<br />

in guerra IS'avarre pro nohis, de vadiis suis non<br />

fuit, sicul debuil , salisfadum, et predicla \adia<br />

seu expense diledo el lideli nostro Jobanni de<br />

Greyily, timc senescallo nosiro Vasconie, in suo<br />

compolo dicanlur allocala fuisse, vobis conimilti-<br />

nius et mandamus cpiatinus vos vel aller veslruni<br />

cum prediclo magisiro Bonello , ^ ocalis qui fuerinl<br />

evocandi, inquiralis super premissis veritaleni; el,<br />

si invenerilis quod predictus senescallus predicla<br />

vacba seu ex|)ensas posuerit in compolo suo, com-<br />

pelialis eiindem ul nos versus dicluni Arnaldum<br />

liberel el quictari facial de premissis. Precipinius<br />

eiiim dido senescallo nosiro el aliis subdilis noslris<br />

ul vobis \el alleri \ eslrum cum pri'diclo magisiro<br />

Bonello iiilendanl el obediani in boc l'aclo. In<br />

cujus, etc. Dalum ul supra.<br />

878. Prn lloxiando de Soleriis'. — Rex senes-<br />

callo suo Vasconie vel ejus locuni lenenli, salu-<br />

tein. Monsliaxit nobis Roslandus de Soleriis, ci\is<br />

Bm-degale, tulor, ul dicilur, liheioium Willelmi<br />

de Bovis Villa, domini (pioiidam de l.ingonio pro<br />

parte, quod, cum causa verlrrchu' in curia Vasa-<br />

lensi inler ipsum lioslaniluni , noniiue lulorio dic-<br />

loium liberorum, ex paile una, el n Acoii , relic-<br />

lam dicii Willelmi, ex allera. lacione sui marilagii,<br />

' Voir plus baul n" S-j-S,<br />

' Publié (laus h's Airliivex liisloriqHes de la Gironde, I. Vil,<br />

p. iGo.


[A.K. vm^-iaSS]<br />

Augerius iVlola, miles, tune leiiens lociini \(^slruiii<br />

in Vasconia, boiui super quil)us ngehaUii- ail nia-<br />

uuni noslrani reccpit ul scquesler, ac atrice] ',<br />

"•lilia quoiMJaiu inclilc lecordacioiiis domini Pétri,<br />

t^comilis Sabaudie, Vienne et Albonis comilissa, ac<br />

irdomiria Ffucign[iaci] , ad ejus requisicionem et<br />

winterrogncioncm, nos récépissé et baliuisse ab<br />

rreadem domina de propria pecunia ipsius domine,<br />

tret causa boni et veri niutui et legalis, duo miiia li-<br />

-brarum turonensium, elquadringentasliiirasvien-<br />

tnensium , et ducentas nuircas boni el veri argenti<br />

irquas ])ecunias el pecuniarum quantitales univei-sas<br />

(Tel singulas proinillimus pro sti|mlacionesollenq)ni<br />

reidein domine presenti et stipulanli nos daturos,<br />

trsoluluros el reddiluros bene et inlegraliter, absque<br />

iTuIla diminucione, nulla fi'aude \el dolo adhibitis<br />

irin solvendo, eidem \c\ niandato suo et ruicumque<br />

irper.-ione ae quiliuscunupic personis ecclesiaslici*<br />

ir|vel) secularibus, mouastcriis, ecclesiis, collegiis<br />

iTseu univcrsilalibuN, eui et


2/i6<br />

ROLES<br />

Tcoinitotus Vionni'. et Albonis, coustiluenles ex<br />

iriuiiic, aniiiio Iraiisferenili possessionem el quasi<br />

rrpossessioiiem onmiiini et sinfjiiloruin hoiiorum<br />

ffprediclorum, (itiilo pigiioris et ypoleee, expresse iu<br />

rrdoininain piediel.ini , nos possidere et quasi pos-<br />

"sidere, nos velle possidere etquasi possidere oniiiia<br />

"singuia hona siqiradicta, nomiue dicte domine,<br />

trquoadusque eidem domine vei mandato sno, ut<br />

TSU|)erius diclum est, de fructihus et exitibus die-<br />

ifloruin Ijonoium pignori et ypoleee, ut supra<br />

frdictum esl , ohligatorum vel alin quocumque modo<br />

rrsatisl'acluni l'ueril plcmirie cl sine ali(pia diminu-<br />

f cione de jiredictis onuiibus et singuiis pecuniis et<br />

crpecuniarum cpiantilatibus, ac eeiam de omnibus<br />

ffcxpensis, dampnis, rostamentis et omni interesse<br />

f (puis, (jue et quod ipsani domiuam vel niandatum<br />

tfsuuin seu aJias personas alj eadem donnna causani<br />

frbabenles vel liabilura-;, ut dictum esl supra, qua-<br />

"iilercumque conligerit i'acere vel sustiuere pretextu<br />

fret occasione doli, fraudis, culpe, more, negligen-<br />

rffie nosire vel nostroruui heredum vel sucresso-<br />

rrrum adhibilc vel adiiilieude, contracte vei conlra-<br />

ffhende, in solucioue el circa soliicioneni ouuiium<br />

fret siugulai'um peruniarum predictarum et pecunie<br />

irquantilatuni, super (]uii)us omnibus et singuiis<br />

fcredi volunius simpliri verbo dicte domine, nulla<br />

«probacione sujier iiiis exacla vel exigenda ab<br />

teadeni. Volumus eciam et ex nunc aucloritalem<br />

"•ac pienariaiu pnlesl.ilem daiuus et concedinuis ci-<br />

rrdciH cliiiniiiç ut ipsa per s(^ vel pcr alias personas,<br />

"CujuscuiU(pie celsiludiuis, diguilalis, slalus vel<br />

rtcondicionis r>xisl ml. inijredialur el a|ijireliendat,<br />

rringrcdi cl apprelioiidere possil , (piamlocumque<br />

et<br />

rf(piocieuscuni(pR'silii [ilacuenl ,nulliuspcrsoue,do-<br />

fuiini, iiallivi, judli-is ;uit allerius jiersoneexpeclala<br />

trlicencia \el pelila, possessionem etquasi possessio-<br />

rrni'm oiiiuium el singuinrum bonoruui nosirorum<br />

f siqmuliclorum , nominc piguoris et vpotece supra-<br />

trdicte, cl eam possessionem et quasi possessionem<br />

rrrelinere et ])lene baberc cnm effeclu per quas-<br />

ffCuuKpie |)prsonas, prout sibi placuerit, quousque<br />

r'silii vel cjus iiKiiubilo vel personis ab ea causam et<br />

rrjus baiienlilius vei iiabituris plene et integraliter<br />

ffsalisracluMiluerildoomuibus el singuiis supradic-<br />

ftlis. Item, volumus et ex nunc precipinnis, dantes<br />

GASGOISS. |A. Ii.Mn°-i285]<br />

rrexpressim in mandatis' specialibus, sub debito<br />

fffidelitatum et honiagiorum et sub debito juris<br />

ffonuiimodi, quo et quilms nobis lenentur astricii,<br />

rromnibus baroniinis nosiris, caslellanis, vavasso-<br />

tfribus, vassallis, feodatariis,eniphiteotecariis, con-<br />

ffsitis^, colonis nosiris, et generaliler el speciaiiter<br />

r'onniiiius personis nobilibus et inuobilibus ad nos<br />

rfquocumque jure spectantibus, nobisque ex qua-<br />

rfCunKjue causa et quocumque modo subjeclis et<br />

itasiriclis, cujuscuTrique celsiludiuis, status, vel<br />

frcondicionis existant ,<br />

ut eidem domine vel mandato<br />

fsno oiiediant el respondeani et intendant, posses-<br />

rsionenique el quasi possessionem omnium et sin-<br />

frguloruni supradicio pignori el ypotece daloruni,<br />

fTuI supra, ingredi el apprelieudere juvent, ipsam-<br />

ttque el suos iu dicta possessionc el quasi pos-<br />

rrsessione manuteueanl [el] défendant, tpiousque<br />

rreidem domine vel inandalo suo, ut su|)ra, de pre-<br />

rrdiclisonuiiiius etsingulis ex |)ercepci


[A. R. xm^-iaSS]<br />

rrper interpositani personani, nec iii fiiliiiuiii ullo<br />

irlemporo faciemus vel (ieri curahimus. cpiomiiuis<br />

troiniiia el singula siipradida in siio roboio pcr-<br />

Tgoverent. Supradicla omaia et singula proiiiilli-<br />

"fiius por sli[inlapiones solenipnes predirli'


248<br />

constabulario suo Burdegale et ejiis locum tenenti<br />

saliilein. Ex assercione Aycardi Foitonis de Biirgo ',<br />

senioris, accepimiis qtiod, ciim Joliannes de La<br />

Bere, leinpore quo luit constabularius noster Bur-<br />

degale', assignasset dilecturu et lideleiu nostrum<br />

Austenciiuii Augeri ut de quodaru debilo, iu quo<br />

idem Auslencius iiobis cerla de causa tenetur, sol-<br />

veret predicto Aycardo quindecini libras burdega-<br />

lensiiim, in (juibus eidem Aycaido tenenuu- de<br />

quibusdaiu an-eiagiis feodi sui aiinui quod duduni<br />

ei concessiinus, piout per Jilleras ipsius Jobaunis<br />

patentes quas inspexinius pleniiis a[)pai'et, et pie-<br />

dicto Aycai'ilo de peciuiia illa nec per i|isuni Aus-<br />

tenciuni noc per [nefatum Jobannem liactenus fiie-<br />

rat satisfactLini, iit dicit, \obis inandamus ipiod ,<br />

si vol)is conslitcrit |iredictas ipiindeciin libras pre-<br />

dicto Aycardo deberi et cas sibi nonduin solutas<br />

fuisse, lune eas sibi sine ulleriori dilacione persol-<br />

vatis. T. R. apiid Westnionasteriuni, .vj. die Junii.<br />

881. Pio Gasione , vicecoinile Beariiie'. — Rex<br />

senesculln suo Vascoiiie, salutein. Ex parle (Ulecli<br />

et tidelis nosiri (iastouis, vicecoinilis de Bearnia ,<br />

nobis cxlilit compierendo nionstratuni (|uoil vos in<br />

baronia sna de (iavardano '<br />

quaudani<br />

bastidani de<br />

novo conslrui l'ecislis, jurisdictionem, justiciam oc-<br />

cupari, libellâtes, consuetudines ab anti(piis lem-<br />

poribiis usilatas iudebite usurpando, ac faciendo in<br />

terris suis nonnuUas alias indebitas novitates, in<br />

ejusdera Gastonis [)rojudicium et jactiM'am; super<br />

quo vobis luandauuis qualinus, si ijuas novitales<br />

indebilas vel injustas tam iu baslida quam iu aliis<br />

liberlatibus et usagiis suis debilis fecislis, eidem vel<br />

genlibus suis revocare cuni justicia studeatis, vel<br />

socun


|A. R.xm^-1285] RÔLES GASCONS.<br />

nello et Reimundo de Fferrar. in liac parle obcdiant<br />

et intendant, lu enjus, etc. Datuin ut supra.<br />

88i. Pro Elia de Caslellione' . —<br />

Rex eidem se-<br />

nescallo, salutera. Mandaniusvobis(piatinus, omni<br />


2:.o ROLES GASCONS. A. R. xm^-iaSSl<br />

lum ad ipsiim siciil usufrucluariiiiii poterit perti-<br />

nere; salvo tamen eideni Elye et suis heredilnis vel<br />

sucressorilms. non olistanlilius snpradiclis, fimni<br />

alio jure in projirietale et alias, si qiind haliere<br />

possit vel debeat in prediclis Castro et casteliania<br />

fl ])rTlinnnoiis, ex declaraciono vnl pronunciacione<br />

nostre volnntatis alias i'acienda , cuiii super premissis<br />

fuerimus plenius <strong>info</strong>rmati; salvo eciam eideni Elye<br />

el suis heredihus vel successoribus ,<br />

non obstanlibus<br />

snpradictis, onini jure in proprietate et alias quod<br />

habet vel bnbere débet in dictis Castro et castellania<br />

el perlinenciis, si contingat cpiod nos, morte pre-<br />

venti, quod absit, super ipsis Castro, castellania et<br />

jierlinenciis nostrain finalem non proferanius alias<br />

voluntateni. Volunnis nicbiloininus et niandanuis<br />

quod senescallus noster Vasconie. vel locuni ejus<br />

tenens, facial eideni Elye restilui sive reddi oiunes<br />

IVuclus, exilus et prnventus de dictis Castro et cas-<br />

lellania cl perlinenciis et iiianerio de Gauniaria el<br />

perlinenciis babilos cl jierccptos e\ (pio idem senes-<br />

callus ullimo seisivil vel seisiri fccil casiruiii, caslel-<br />

laniain et irianeriuiii supradicla, elqnoil de prediclis<br />

suum auioveal sciTienlem seu eciaiu servienles.<br />

Salvamus eciam nobis ac relincnuis poleslateiu<br />

dieendi el |)ronunciandi alias voluiilalem nosli'arii<br />

linaleiii supor diclis caslro, casleilania el perlinen-<br />

ciis aliis in lillera su|)p(isicionis et submissionis<br />

cnnlenlis, cuiii super eisdem lud'iinus |)lenius inlor-<br />

Miali: el, ne de premissis possil dubielas subnriri,<br />

\oluirnisquoddictus Elyasderecognicioneetappro-<br />

bacione premissorum nobis concédât lilleras sno et<br />

aliis sigillis aulenlicis sigillatas. In quorum testi-<br />

monium bas lilleras nostras fieri fecinms palenles.<br />

DaluMi ul supra.<br />

MEMISR. 10.<br />

887. Pio (\rpculonhus leslinneiili innyislri Adc<br />

(le Nor/f. — Rex dileclo clerico siio Reyinundo de<br />

Mirallo,conslabulario Buidegale, saluteni. Cuni vo-<br />

bis per nostras lilleras mandaverinuis ut pecuniaui<br />

el alia bona niagislri Ade de NoiC, jani defuncti,<br />

quondam constabuiarii noslri Burdegale, que |iosl<br />

' Voir<br />

plus haul 11° 87a.<br />

morlem ipsius cepislis seu eapi cl areslari fecistis,<br />

executoribus dicii magistri Ade seu eorum certo<br />

mandalo sine dilacione libernrelis, vos([ue dictum<br />

mandatum noslruni non curaverilis adinipiere. vo-<br />

bis ileralo precipinius et niandamus quatinus pe-<br />

cuniam et alia bona preiiicla, jiro quibus reddendis<br />

diclis execuloribus senescallo noslro Vasconie per<br />

nostras litteras scripsimus Gerardo de Risona, cle-<br />

rico, et aliis executoribus dicti detiincli seu eoruin<br />

certo mandato , omni occasionc postposila et reniola<br />

intègre et sine diffugio restilualis seu reddi el resti-<br />

tui fiicialis; ila quod non possitis super lioc redargui<br />

vel puniri de neglicencia vel defectu. In cujus. etc.<br />

Daluin apud Westmonaslerium, .viij. die.lunii.<br />

888. Pro At/cardo hjortonis. — liex eidcm , vel<br />

ejus locum tenenli, salulein. Cum dudum mandave-<br />

rinuis Willelmo deSaliuis et Reymundo deMaykan,<br />

tune constabulariis nosiris Burdegale, ul solverent<br />

Avcardo Florlonis', burgensi noslro de Burgo , vi-<br />

ginli cl duas libras cl decem solides sterlingoruin<br />

in quibus eidcm niercatoii leneniur, ut dicit, pro<br />

novem doliis vini ab eodem caplis apud Brisloll.<br />

ad opuskarissirne consortis noslre Alianore, regine<br />

Anglir, sicul palet per litleras noslras palenles<br />

eideni Avcardo inde confeclas quas nobis oslendit.<br />

cl predicti conslabularii |)rediclam pecuniam dicio<br />

Avcardo baclenus solvere non curavcrinl, in ipsius<br />

darnpnum non modicuin el gravanien, de (jno non<br />

immeiilo moveiiuir. vobis mandamus liiiniler in-<br />

jungcnles (piod , nisi vobis conslileril predictas vi-<br />

giuli et duas libras et decem solidos ciilem Aycardo<br />

solulos^ fuisse, eandem pecuniam eidera Aycardo<br />

sine dilacione persolvalis , vel pecuniam illam sibi<br />

in ali(juo certo loco, ubi eam commode recipere<br />

possil, assignari faciatis et, llicta sibi solucione pe-<br />

cunie illius, présentes lilleras nostias nna cum alia<br />

lillera noslra per quani clamai pecuniam illam sibi<br />

debeii ab eodem Aycardo recipialis. T. ut supra.<br />

889. Pro Elia de Cnstellione de mnnerio de Gnii-<br />

meria. — Rex universis ad quos . etc. , salutem.<br />

' Voir plus haut 11° 88n.<br />

- Ms. solutam.<br />

, ,


[A. I\.xiif-ia85] lîOLES<br />

Noverilis qiiod, cuni Elye de Caslellione, milili,<br />

(lelibeiavf'i'iinus inancriurii de Gaumerin rum suis<br />

perliueiiciis, proul ia lilteia noslia indu sibi con-<br />

cessa ' continetur, Yolumus et declaraimis quod per<br />

aliipia vcrba contenta in (pia


252<br />

inciiisa vel coiiiniissa in Agenesio esse contigeiit,<br />

et eadeiii retinerc commode non possumus, par<br />

visuni magisd'i Boneiti fie Sanclo (Juintino, clerici<br />

iioslri, venilei-p, peiinulare el infeodare iiostro no-<br />

mine valeatis, pront idem Bonettiis et vos utilitali<br />

nostre expedire \idel)itis, eidem Bonetto et vobis<br />

plenam polestateiii eoncedimus et spéciale nian-<br />

datiim. Quicquid auteni per eundem Honetluin el<br />

vos actuin l'ueril in premissis ralum iiaUeliimus et<br />

acceptum. In cujus, etc. Dalum apud Westmonas-<br />

leriuiii , .xiiij. die Junii.<br />

HD/i. De edificiis caslri de Tuvrmne conslnien-<br />

dii. fie. — Bex eidem, saintem. Mandamns vohis<br />

qualinus edinciaeaslri nostri deTurnone', prnulin-<br />

ce|)la sumI, constriii el compleri fiicialis. !n bastida<br />

eciaiii niisli-a de Valencia" unuTn porlale cuin elau-<br />

sura et lortalicio eompelenli per visiim olericornm<br />

nostroruii) magislii Boiietli de Sanclo Ouinlino et<br />

Stephani de Lal'yte facialis fieri. Et quod in expensis<br />

ponelis ilddem in compoto veslro precipinnis ailo-<br />

caii. In cuins, (le. T. ni supra.<br />

895. De redditibiis in Agenesio collii'endis , etc.<br />

— Rex eidem, salulem. Cumdileelusel lidelis nosler<br />

Johannes de G[r]eyliaco, miles, senescallus Vasco-<br />

iiie, vobis, ni inlelleximus, connniserit ut redditus<br />

uoslros in Agenesio recipere cl colligere uostro iio-<br />

minc valeatis , nos , comniissior.em bnjusmodi appro-<br />

banles, (|uanidiu nostre plaoueiilvoluntati, omnibus<br />

lidelibus et subdilis nostris tenore |)resencium pre-<br />

cipiendo mandainusqualinus in biisque i.d odieiuni<br />

reeepcionis prediclornm reddituum pertinent vobis<br />

pareant et inlendanl, donec vohinlalem uoslram<br />

sujier hoc 'duxerimus revocandam. In cujus, etc.<br />

Dalum ul supra.<br />

8'.)(j. De itpeiilins iieeessnriis in caxtio Xunetonie<br />

J'aciendis. — Bex Guillelnio Ffidcandi, receplori<br />

l'eddituuni suoium in Sanctonia, salulem. Lt per<br />

visum senescalii nostri Sanclonie opéra necessaria<br />

in cooperlura et operacione domoinm el lurrium<br />

' ToiM-iion-crA(;en:M9<br />

.•iur-Lot).<br />

( I ot-ct-(i.nroimn. arr. Vitieueiuo-<br />

Valencc-d'Agenais (T>irii-ct-GaioiiMC, arr. lloissac).<br />

RÔLES GASCONS. [A. R. xHf-ia85]<br />

castri nostri de Sanctonia fieri facialis vobis danuis<br />

potestatem plenariam et spéciale niandaluni, et que<br />

in expensis uecessariis ponelis ibidem preci])imns<br />

in compoto vestro allocari. In cujus, etc. Dalum ut<br />

supra.<br />

897. De ordiiiacione fuela siiper ei(sluma Bnvde-<br />

gale ratijicanda. — Bex dileclo et lideli suo Jobanni<br />

de Greili, militi, seiiescallo suo Vasconie, el Rai-<br />

mundo de Miralio, coiislabnlario suo Bnrdegale,<br />

salulem. Scialis quod' ordinacionem per vos, se-<br />

nescallum piediclum, nomine noslro l'aclnm sujier<br />

custunia nosira Bui'degale cum jirocuraloribus uui-<br />

versilatiun Tbolose et aliquarum aliai'um villaruni<br />

in ipsa (x[)ressarum , ratani el gralam babenuis , tam<br />

inarlicidis expressis in lilteris nostris inde confectis<br />

quam in aliis omnibus in eisdem nostris litteris ideo<br />

non expressis, ([nia non sunl perpetuo sel modico<br />

tempore durature. In cujus, etc. Dalum apud West-<br />

monaslerium . .x. die Junii.<br />

898. ho Ebolo de Podio Witlelmi el Uerlrondo,<br />

nepole suo. — Bex sene^eallo suo Vasconie vel ejus<br />

locum tenenti, salulem. Mandanuis vobis qualinus<br />

homines de Senon ' compellatis solvere Ebolo de<br />

l'odio Wilielmi" el Berirando, nepoli suo, domiceliis<br />

nostris, illa jura et cerla deveria in quibus lenen-<br />

lur eisdeju domiceliis, proul per judicinm lalum<br />

inler dictos domicellos, e\ parte una, et diclos bo-<br />

mines, ex altéra, in curia karissimc domine, matris<br />

nostre, quando Icrra Inter duo maria in suis ma-<br />

nibus exislebal. evidenterapparet : el super eisdem<br />

deveriis' a tenqKire lali judicii citra deljitis facialis<br />

eisdem domiceliis, vocatis quorum inlei'est , matu-<br />

rum el celere justicie coroplemenlum. Dalum apud<br />

Westmonasterinin , .xj'. die .lunii.<br />

899. De oiicvihiis neceasdiii-i m eaatris el forlnli-<br />

ciis in Vnsconia faeicndis. — Rrx Reyuuuidn de Mi-<br />

ralio, conslabniario Buidegale, salutem. Ut opéra<br />

necessaria ad reparacionem, cooperturam el sus-<br />

'<br />

Le ms. ajoute : ;«;.<br />

' Onon.prèsla Bastide-Boideaiiv.<br />

^ Piijj;iiilli' (Doi(to|;iie, air. Bergerac, c. Sigouiès).<br />

**<br />

Ms. dvnariis.


[A.R.-\in°-ia85]<br />

tenlacioneiii domorum, castroriiiii el loilalicifuiitii<br />

noslroruiii in Vasconia pervisum niaf>islri Osberli,<br />

coninirotiilatoris nostri Burdcfjale, tieri iaeiatis,<br />

vohis (laiiius [loleslatciii [)lenanaiii cl spéciale inan-<br />

datuni; et custus sive expensas quos vel (|uas po-<br />

nelis ibidetii, ut dictiim est, vnhis preripiiims in<br />

cotii])olo vestro allocari. In cujiis, etc. Dadini apud<br />

Weslmonasteriuni, .xiiij". die Junii.<br />

900. De compolo mn/fislri Ade de Norff. incluxo<br />

liberando. — Rex fratriltus [)redicaloi'il)us Burde-<br />

gale, saliil(>rii. Mandaiiiiis vobiscpialinus luiiipolurri<br />

majfislri Adi' de iNorlV. , incliisuiii in ijuadaiii airlia<br />

in doiiio veslia, per (ideles noslros GalIViduin [dej<br />

Geinviila, iiiililcni. el Anloiiiuin ' Bek., jaiii Dunel-<br />

niensein episcoputn', dcposila, et eciani eandem<br />

arciiani, proul sig^illala exislit, dileclis clericis nos-<br />

Itis iiia(;islfo Ronello de Sanclo Qiiintino et Uey-<br />

niiindn de Fferrai'. libei'elis. In ciijus, etc. Daliun<br />

lit siipia.<br />

'JOl. l)e hiisliilis Jacieiulis et libertaltbus coiice-<br />

dendis. — Itex dilecto clerico siio inajjislio Bo-<br />

nello de SaDcIo Qninlino, saliiteni. It in niola<br />

appellata de .Monte liiuno, prope ccclesiani do l'or-<br />

leto ' et in loresla appellata de Ffolcuse '. pi-ope Ma-<br />

rernandani et alibi in Va.sconia et in Agenesio, ubi<br />

ad ulilitaleni nuslrani ex|)edire \iderilis,ass()cialis<br />

vel adjunclis vobis alletto noslio Eboloni de Podio<br />

Willelmi'. scilicet pro duobus etjuis in obseqnio<br />

nosiro perditis el pro inio e(pi


25/i<br />

ROLES<br />

nos prcilicliis scxagiiiUi l'I 1res inarcas, ciiiii soluté<br />

fuerint, iii rorii]K>lo vesiro precipinuis allocaii.<br />

DaUnii lit supra.<br />

90'i. Àdliiic pro eodem Ebolone. — Rex dileclo<br />

clerico suo, magistro Bonelto de Sanclo Qiimlino,<br />

saliitem. Ciiiii venerabilis patei- R. , Bathniiiensis et<br />

Wellensis episeopus, et dilectus et fidelis noster<br />

Olo de Gratulisono, miles, lune vices nosiras gé-<br />

rantes in Vaseonia, magistro ilevmundo de Ffera-<br />

riis, canonioo Sancli Sevei'ini Burdegale, suis de-<br />

dissi^nl lilleris in mandalis ul , cuni Ebolus de Podio<br />

Willclini, doniieellus nosler, signitieasset eisdeni<br />

(juod, cuin qiiondani Bernardus de Bovis\illa,<br />

miles, anleipiam terra sua per commissuni ipsius<br />

Bernai di deveniret ad nianus nostras', liaberct et<br />

teneiel allani |nsliciani cl hassaiii |iarocliie Sancli<br />

Snipicii Inler duo maria", ar nos pr. diclain paro-<br />

chiam cum perliiienciis. proiil idcjn llrruardus lia-<br />

bebal et teneijal, concesserimns noinine pei'nuila-<br />

cionis l'^lioloni predicto, ac idem Kbolo |)i'ediclani<br />

jusliciam , iiallivis nosiris impe


(A. R.xiir-1285]<br />

Vasatensis dyocesis, ipse Anianevus advoaverat se<br />

tenerp et loiicre debrre in feodo a nobis (|uasi oiii-<br />

iiia supradicta, el sic ipsa bona eideni Jolianni in-<br />

ciderenl in coiniiiissuni secanduiii consueliidines<br />

Vasatenses, dicto Anianevo nol)is firmiler asseronlo<br />

se juxta iiiandatuiii pati'is siii et aliorutn proboniin<br />

viroram coiisilimn légitime advoasse a nobis orunia<br />

sn])radicta, paucis latiicn exce])lis, post nudtos trac-<br />

tai as


256 ROLES GASCONS. [A. R. ia85]<br />

vf'l jMo iiiedielalp, fjiuimcilo dicta assignacio vel<br />

solucio fuerit infra prerliclos duos annos pio nie-<br />

dietate coiiijileta; et quod exinde dictus Amane-<br />

vus istas sexaginla iihras ioterini . ut dictuin est,<br />

j)er prefatiini Johannein percipiendas possit aucto-<br />

ritate pio|)ria ])ercipere intègre vel pro niedietale<br />

ut supra dictum est, lanquaiu suas; si vero dictus<br />

Anianevus predictani assignacioneui sexaginta libra-<br />

rum rendaliuui par dictuni Jolianneni et suos per-<br />

pptiio, ul predictmii est, possidendaruiii non fece-<br />

ril , vel dictas mille et ducentn :<br />

lil>ras non solverit<br />

inlra duos annos prediclos, quod diclus Johannes<br />

predictas sexaginta liiii-as intérim, ul supra dic-<br />

tum est. percipiendas, (aiiidiu percipial el leneal in<br />

loto vcl pro medielale, ul su|>erius est expressum,<br />

([uouscjue comj)lela liieril in tolo vel pro parte di-<br />

inidia alia assignacio vel soiucio pecuiiie snpra-<br />

ilicta; et (juod uicliiloniiniis post dictos duos ar)nos<br />

dictus Amanevus ])nssil couqji'lli per rapcionem<br />

ouuiium l)onoruin snoruni a sencscailo nostro Vas-<br />

conie, vel locum ejus tenenle, ad conqjlendum assi-<br />

guacioneni vel solucionem prerlictaiu, sicul pro<br />

re cognita el percuriam judirala, sine aliqua alia<br />

cause coguicione, consueludine seu usu patrie non<br />

obslanle; et quod post coraplementnm dicte assi-<br />

gnacionis vel solucionis, sexaginta libre predicte<br />

intérim per dictnni Johannem percipiende ad ip-<br />

sum Auianevum libère, ul supra dicluni est, rever-<br />

tantur, secunduni formam et ordinacionem predic-<br />

tam, et cesset compulsio supradicta. Item, quod<br />

ilictus Amanevus jiro se et successoribus suis donet<br />

et quilet perpeluo dicto Jobanni |)ro se el suis suc-<br />

cessoribus illud juiamentum quod justic[iarius] de<br />

Lingonio vcl ejus locum lenens oidem Amanevo et<br />

suis predeci'ssoribus lacère consuevit, de respon-<br />

(lendo sibi lidcliter de porcione ipsuni Amanovum<br />

ante coiirccliouem prcseiicium contingente de fruc-<br />

tibus et exilibus parv(! jusiicie de Lingonio , scilicel<br />

de deceni et ocio deuariis, ([ni sunt qnarla pars<br />

gagii parve jnsticie supradicle, et eciani quicqnid<br />

juris diclus Amauo\us habet in deceni et octo de-<br />

nariis ])ieilictis; et cpiinl idem Anianevns |>rocurel<br />

et faciat, piout poleril bnna lide, juramento eciani<br />

super lioe pei' ipsum Amanevum preslando ad<br />

sancta ewangelia dicto Jobanni , quod Bemardus<br />

,<br />

d'Escossain', domicellus, obliget se pro se et suis<br />

beredibns obligacione personali, non feodali, dicto<br />

Johanni pro se et suis successoribus, de faciendo<br />

lieri eideni Jobanni et suis successoribus hujus-<br />

niodi juramentum per illum juslic[iarium |<br />

de Lin-<br />

gonio qui dictum juramentum facere consuevit; si<br />

\ero dictus Anianexus boe procurare non possit<br />

cum dicto Bernardo, super que suo predicto stabi-<br />

lur juramento, quod dictus Johaimes ex donaeione<br />

et (piitacione predicii Amanevi supradicta ad hoc<br />

faciendum faciat dislringi dictum Bernardum per<br />

judicium, si hoc lieri possil de consueludine illius<br />

jiatrie vel de jure, et sine aliquo alio incommodo<br />

vel |irejuilirio Amanevi jiredicti; ila lamen (piod<br />

dictus Amanevus teneatiu- assistere dicio Jobanni<br />

in causa predicla vel eciam ipsani caiisam incipere<br />

et ducere, si necesse lueril; el hoc licite tacere<br />

possil idem Amanevus cnnira diclum Bernardum,<br />

quous(]_ue dictum Johannem, \el alium (piem dictus<br />

Johannes deputabit, possit idem Amanevus, secuudum<br />

consuetudinem Vasateuseni, procuralorem fa-<br />

cere et coustilucre in causa predicla. Et si dictus<br />

Johannes juxta ordinacionem predictani non possit<br />

hoc per judicium vel alias de voluniale dicii Ber-<br />

nardi o|ilinere, quod jus i'eci[)iendi juramentum<br />

predictinn ad ipsum Amanevum , heredes et suc-<br />

cessores suos libère reverlatur, et lune dictus Ama-<br />

nevus et siiccessores sui teneantui' obligacione ])er-<br />

sonali perpétua, non feodali,


[A.l«.xiir-ia85|<br />

aliud jus et deveriuin, ;ui quod dicobat idt^m Jo-<br />

haniies dii'tiini Amaneviiiii sibi teneri, racione ali-<br />

ciijiis t'eodi, de omnibus et sinjjulis ipbus el jiiribus<br />

predictis cl aliis (jiubiiscunKjtie, iibicitin(|ue siiit,<br />

de ([uibus erat conlencio intcr i|)sos, et eciamlota-<br />

leiii ([ueslioiieiii et coiilruvprsiani siipradiclaai, cl<br />

(juicquid occasione dicte (jueslionis et roiitroversie<br />

dicliis Johaniics pecieral et pelere polerat ab Ama-<br />

nevo prodicto, otnnilius tainoii super liiis ordinalis<br />

in siio roborc duiatuiis; et ipiod diclus Aiuanevus<br />

remaneal in hooiajjio et advoacione iioslra de om-<br />

nibus aliis bonis suis a nnbis alias advoalis; el (juod<br />

prcfati Jobannes et Amaiievus prescntem ordinacio-<br />

nem el pronunriacionem approbeni eum lilteris<br />

vel instrumentis pu()bcis sibi afbiivicem ronceden-<br />

dis, quibus lidcs plena dcbeal adbibcri. Qiiam<br />

oi'cfinarioneni et proniinoiacionem nos, Kdwardus<br />

ve\ prediclus, ratam et «fralam babentes, ipsam<br />

maiidamus et pi-cripinius lampiam rcjn judiralam<br />

per parles pi-edirlas inviolabilité!' observari, ita<br />

quod medietalem chcli pedagii leri'i crudi, quam<br />

diclus Amanevus tcnebal de nnbis in fcoilo, diclus<br />

Jobannes lecojjnoscal se lenere et teneat a nobis in<br />

l'eodo , cum aliis que apnd Linjfoniuiu lenel in feodo<br />

seu tenere débet a nobis. In cnjus. etc. Datum apud<br />

Westiiionasteiium, .xv. dieJunii. F^ltsnntdupplicate.<br />

1)07. l'ro Aijschiiitlo h'ortonis. — Ue\ J'ievRiundo<br />

de Mirallo, constabulario Burdegale.salulem. (iuni<br />

Jobannes de La Hère', olim ronstabularius Burde-<br />

gale, dileclo nosiro .\iscbardo Forionis' de Bucffo<br />

dederit el eoncessenl in sobicione sui l'eodi quin-<br />

decim librns monele bmdefjaiensis, de illo debito<br />

in quo Vincenlius' Ohmeri ,<br />

niijps, dicio Jolianni,<br />

racione dicte conslabularie, lenebaluc, proiit in lil-<br />

tera predicti Joliannis vidobitis contineii , nec adbuc<br />

eidem Aycliardo. ul assorit, de diclis (piindecim<br />

libris lupi'it satisl'actuni , vobis mandaimis qnalinns,<br />

nisi vobis consl;ire possil dictas quindecim libras<br />

eidcin \\cliai'clo fuisse snlulas, et diclus miles<br />

' \ls. rf.' La Btjere. Voir plus li.itit n' 880.<br />

^ Ici, comme daus le litre. le ms. porte Poreonû. C'est le<br />

|iorsonnaf;e iippolc Aijcardiu Fortonin au n' 888 el ailleurs.<br />

^ Ms. Dintenciitti. Ce clicialioi' s'appelait sans doute Vin-<br />

cent Olunier.<br />

noLts oisïONs. — 11.<br />

ROLES GASCOÎSS. :257<br />

adbuc in sud debito leiieatur, ipsastpiindecim libras<br />

eideni Aycbardo solvi facialis; si vero dicttim luili-<br />

letu inveneritis satisfecisse de dicto debito , dictas<br />

quindecim libras solulas Aycbardo predicto. . .';el<br />

nos ipsas, cum ex bac causa soluté fuerini , precipi-<br />

mus in vesiro coinpoto allocari. In cujiis, etc. Da-<br />

luin apnd VVeslnionasterium, .xviij. die Junii.<br />

908. Pro mafristro Miirsilin, cnnonico Saiicli Sererini<br />

Biiide/rale, et nepole .1110. — Uex dileclis cle-<br />

ricis suis magisiro Guinbaudo de Mercalo et Ber-<br />

nardo Ktidiri, saluteiu.Oum Beviimndusde Mirallo,<br />

conslabularitis noster Burdejjaie , magistio Marsilio ,<br />

canonico Sancii Severini Btirdejjale, et nepoti suo<br />

in diversis artinilis injuriari dicahir, vobis coiimiil-<br />

linius el niandamns (pialinns de ipso Reymnndo<br />

per inipiisicionem vel alias prelalis magislro Mar-<br />

silio el nepoli suo facialis céleris justicie coiuplc-<br />

menlum ,<br />

ila neoporlealnosullerius inde sollicilaii,<br />

ipsos(pie std) securitale nosira lenenles, (piamdiu<br />

durabil corara vobis causa predicla inhr ipsos.<br />

Precipimus siqnidem omnibus subiiitis nnsliis ut iu<br />

premissis vobis obediant cl intendant. In cnjus, etc.<br />

Datum , elc. , ul snpra.<br />

909. De Elia (le (laslellione. — (<br />

Rex )<br />

dileclis<br />

suis raaffistro Bouelto de Sancio Quintino el Reyniiindn<br />

de Fferaria, clericis suis, salntetn. Cum<br />

Elyas de


258<br />

iiosU'o Vasconif et oinDil>iis iiiiis siiljJitis noslrisat<br />

iii preniissis vobis obediant e( intendant. In cii-<br />

jiis, etc. Datuni ut sujira.<br />

910. Pro Folcone d" Mastacin. — Rex senes-<br />

callo suo Sauclonieiisi et magistro Bonetto de Saiicto<br />

Quintino, çleiico suo, saluteui. Monstravit iiohis<br />

Ffolco de Mastacio, vallettus noster, quod, cum<br />

ipse et predccessores sui , a tenipore de cujus con-<br />

Irario niemoria non existit , habuerint et tenueriut<br />

inedietaleni ingagiis, eiiiendis, vendis, et aliisplu-<br />

ribns deveriis in civitafe Sanctoniensi ad nos peiti-<br />

nentibus, ac idem Ffulco habeat ibidem baliivum<br />

suum ad ])remissa recipienda una cum ballivo nos-<br />

tro et ad audiendas causas in cerlo loco ad hoc an-<br />

tiquilus deputato, prepositus noster Sanctoniensis<br />

prcdictas causas in abo ioco quam in consuelo au-<br />

dire, gagia, penas, emendas et aHa deveria com-<br />

numia levare et recipere, ballivo ejusdcni Ffuiconis<br />

inscienle et inequisito, ])resuniit, contia aiitiquam<br />

l't usitalani consiieludinem, in ejusdom Ffuiconis<br />

prejudiciuni cl jaclunini '. Quare vobis maiidanuis<br />

quatinus, super priMiiissis inquis-ita diligencius \r-<br />

ritalo, dalo pro noliisdelensore idonoo', (piodjus-<br />

lumfueiil, si invcnerilis ita esse, vocatis quorum<br />

interest, l'aciatis. In cujus, etc. Datum ul suj)ra.<br />

911. Ailhiir pio codeiii Foiroiie. — Rex eidcni<br />

Bonetio, salulein. Monsiravil uobis Ffolco de Mas-<br />

tacio, (loiuicrlius, (piod , cum<br />

ipse habeat et teneal<br />

(pioddaiu lerritorium vocalum Ougoni' prope Sanc-<br />

loniara, in quo tam ipse quam predecessores sui<br />

liabuerunt et excrcuerunt altam et bassam justi-<br />

ciam a tempore île cujus contrario memoria non<br />

existit, senescallus noster Sanctonie vel gentes sue,<br />

ipso mandante vel ratum hnbente, furcas exLs-<br />

lo[ites ibidem Contra jusiiciam dirruit seu dimii de<br />

' Sur les droits de Foulques de Matliii , seigneur dos Gonds<br />

il Saintes, voir aussi les suppliques qu'il adressa au roi de<br />

France, publiées par Morchegay. Heviie des Sociétés savantes,<br />

II' série, t. V ( 1867), !'• '*9** > ^' Bulletin du Comité des Ira-<br />

vau.v historiques, i883, p. 1. Ajouterles mentions qu'on ren-<br />

contre sur le même personnage dans les Archives histori'ines<br />

(le la Siiintcinge, t. I, p. log; (. XVI, p. !5a8.<br />

" Ms. idonin.<br />

^ Les (ionds , canton sud de Saintes.<br />

ROLES GASCONS.<br />

[A. R. xni°-ia85]<br />

no\ofecil, in ipsius Ffuiconis prejudicium et jac-<br />

Imani , super quo peciit a nobis remedium adhi-<br />

beri. Quare vobis niandanms quatinus, vocatis quo-<br />

rum interest el dalo pro nobis idoneo' defensore,<br />

inquisila super premissis et eciam super jure uos-<br />

Iro diligencius veritale, facialis c[uod su[ier hoc<br />

diclaverit ordo juris. Precipimus enim lenore pre-<br />

senciuni omnibus ballivis el subditis nostris quod<br />

vobis in \\ov facto pareant el intendant. In cu-<br />

jus, etc. Datum ul supra.<br />

912. Pio Guillelino Aia, milite. — Rex senes-<br />

callo suo Vasconie, Gumbaudo de Mercato et Rci-<br />

numdo de Fferaria, clericis suis, salutem. Discre-<br />

cioni vestre commitimusel maudamus quatinus vos<br />

vel duo vestrum super omnibus qnestionibus tpias<br />

Guilielnuis Aicz^, miles, babet contra nos occasione<br />

judicati pro Reinmudo, quondam vicecomili l'IVon-<br />

ciaci, paire suo, contra nos lacti in curia Ffrancie'<br />

et (pias nos habemus vel liabere possumus contra<br />

ipsum de hiis


fA.R. \m''-is85]<br />

nostrmn Vasconie vel ejus locum lenenleni, et l\ei-<br />

iniitiiliiiii fie Mirallo, ooiistabularium Biirrlegale,<br />

iiilflli'\('rimiis fuisse in seisiiia Irrre et Lononim<br />

suoriipii minus jiisie o|)jiiessuMi , et |)roptei' hoc<br />

personaliler ad nos veniendo lahoi'em subierit el<br />

expensas, el, sif[ut| lirmiler asscruil rorani nobis,<br />

velieineiiler linval rerlis de rausis coulinuari op-<br />

pressioneni prediclain , volentes vexacionem ipsius<br />

inilebilairi evilare, vobis maiidainds ali[ue precipi-<br />

nuis (pialinus dicliiia Arnalduiii et suos et eriani<br />

advocatos ipsius ab injusiia violenciis el inolestiis<br />

manlleslis conira diclos senescailiun, c()nstai)ula-<br />

riutii (;t quoinbbel aliutn auctoritale nostra l'un-<br />

gentes defendatis in personis el rébus; et, oinn de<br />

hiis vel siinibbus plenarie vobis conslabit, faciatis<br />

eideni l'aciouaiiibter eiriendari. I'reci|)iinus siqui-<br />

dein senescallo et conslabuiario supradiclis et om-<br />

nibus aliis subdilisnostris ul in premissis vobisvel<br />

dudbiis \estruni ()l)C(baiit el intendant, in ciijus, etc.<br />

Datum ut su|)i'a.<br />

MEMBfl . 8.<br />

'JKl. Rio l'Julcone do Maslacio. — Rex senes-<br />

callo suc Sanctonie el magisiro Bonello de Sanclo<br />

Ouiutino, clerico suo, sabili>ni. Monsliavil uobis<br />

I*"t'ulco de Maslacio ' quoil , cum<br />

nos liabeamus prope<br />

Sanclonam unam garennam cuniculoiiun in qua<br />

idem Fidro medielalem pro indiviso asseril se lia-<br />

bere, i)allivi nosiri cuniculos predicle garenne \en-<br />

dnnt, donani et rapiunl |>ro volinilale sua conira<br />

jusiiciam, ipso Klidcone invilo el irrcfpiisilo, in<br />

ipsius prejudicium et jaclur.iiii, iindr petit (piod<br />

no< prediclain garennam (Hvidi \el bailivos ab bu-<br />

jnsmo(b capcione desislere niandenuis. Item, sup-<br />

plicavil idem Ffidco (piod qnandam domuin snaiii<br />

dii'i'ularn, silain jnxia casircnn noshuni de Saïu-<br />

tona, per ijtsuMi reccblicari el cousirui permillanuis.<br />

Unde, ciun nos penilus ignoremus ulruni predicle<br />

garenne divisio et ciedificacio ejusdem domus sil<br />

ad uliblaleni seu ad danipnnm nostriirn. el in<br />

quantum et si possit fieri sine prejudicio alterins.<br />

et si predicla garenna inler ipsmn el nos, ul asse-<br />

' Voir plus haut n' 910.<br />

ROLES C, VSCONS. •ly.)<br />

rit, sil connnimis, nos, de premissis cerciorari vo-<br />

lentes, v(i!)is mandannis quatinus, inquisila de<br />

hiis diligencins verilaleel de aliis que circa bec ves-<br />

Ira disciecio videril inquirenda, ([uoil super hoc<br />

invenerilis, per vesiras clausas lilleras sub sigil-<br />

lis veslris nobis lideliler cuin preseiilibus lilteris<br />

rcniitlalis. Datum apud Wesliiionasteriuni, .x\. die<br />

Juiiii.<br />

915. Pro Arnaldo de La Naiidc — Rex dileclo<br />

el fideli suo Johanni de (ireyiy, senescallo suo Vas-<br />

conie, cnnslabulaiio ri preposilo l'mbrarie Rui'de-<br />

gale, salulem. V.\ p^ule Arnaldi de La Naiide', civis<br />

et mercatoris Rurdegale, nobis exlilit supplicalum<br />

quod eundein \rnaldum et suos in [lossessioni'<br />

reddiluum cl possessionum eidem per Beitrandtun<br />

el Bernardum de Ladils, fralres, et \rnalduni<br />

Monelarii, civem Burdegale, Iradilarum, subcertis<br />

paclionibus inler ipsos inilis el coram vobis, se-<br />

nescallo predicio, vel Incnm veslnim tenenle, lii--<br />

nialis, cum caria de carlulario sigillo noslroquo<br />

utimur in |iarlibus Vasconie consignata, de (juiiius<br />

omnibus, ut asseril, in ])osscssione pacifica exislil ,<br />

serundum conlinenciani carte predicle del'endi el<br />

nianuteneri iuan


260 RÔLES GASCONS. fA.R. 12851<br />

917. De paclionibiK coniploidis , etc.'. — Rex<br />

dileflo cleriro suo uiagistro Bonetlo de Sanclo<br />

()uiiitiiio, saiuteni. Mand;iTniis vobis (|uatiniis<br />

narlioiies (Mjram voliis initas et coniractas inler<br />

Gailiaiiluin ii"Escosan'", flomicellum , aljbatem de<br />

Rlas\monte ', et Jordaiium de Podio, domicel-<br />

limi, super iimitateni (sic) teiTaruin. pratoiiira et<br />

nemoruiii liaslide de Salva Terra, conipleri e( ser-<br />

vaii, proiit racional)ililer facte sunL, faeiatis. Pre-<br />

eipimus enini liallivis el suhdilis nosiris cpiod su-<br />

per hiis vobis pareant el intendant. Daliini ut<br />

supra.<br />

DIS. /')() Giilllrlmo Amimrvi''. — Rex dileclis<br />

sibi senescallo et constaijulario Buniegale, salutem.<br />

(luni iacioneconi[)osiiionis iiiler nos, ex j)artc una,<br />

el Gwillehnum Amaiievi , vicecoiuiteni de Kl'riin-<br />

ciaco, ex altéra, per karissiniani eonsortem nostrani<br />

Alianorani, reginaui Angbe, l'acte siipei- Iriginla<br />

niilibus iibrarum parisiensium pelitis a nol)is per<br />

eundeni vicecomilem in curia Ffrancie, racione<br />

l'ructuum j>ercc])loruiu de Castro suo de Ffninciaco<br />

cum pertinenciis, a lempore cpio idem easlrum pa-<br />

ir) predicti viceeoniilis restiliii debuit perquondam<br />

Siinonein, comitem I^eiceslrie, usque ad leiiipus in<br />

predicla curia iitis mole, adjudicatorum eidem, ul<br />

dicebal idem vicecomes, tenereinur iu qualuor nii-<br />

libus Iibrarum turonensiuiii seniel solvendis, de<br />

(piibus [e]idem vicecomili in parleni solulionis pre-<br />

dicle (piinjjciilas libras sterlingorum feeimus iibe-<br />

rari, vobis inaiidamus lirmiler iujungentes ((ualinus<br />

eidem \icecoiiiiti iiiilie octiiijjenlas et


[A. K. \iii''-ia85]<br />

altos, etc. , rtuificata et confiitnala '. —<br />

liox universis<br />

atl quos présentes littere [lervenerint , salutein. No-<br />

veritis quod nos forninni seu teiiorein coinposicio-<br />

nisfactcel initeiiiler cliiectos ol l'Klflcs^osl^os(;alls-<br />

l)ium {sic), Dei gracia abhalem Sancti [Ma^l•ini]^<br />

Ag-ennensisdyocesis , Augerium ' Mole , militein . sub-<br />

seiicscallum nostnini Ageiinensem , et niajfislrtim<br />

iioneilum de Sancto Quinlino, nostro nomine, ex<br />

parle iiiia, et magislros Elyam Suloris, canonicum<br />

Uauralc'iisern \ et Peiriiin de l'airaco . [cieririim]<br />

(ipiscopi (Jatiirce[isis, et diseielos viros l'eli'iiin<br />

(iunelli et Julianneiii Martini, consuliini civitatis<br />

(laturci proruialore- , i[)siiis e[)isc()pi et eonsidum<br />

et luiiversitalisCaturceusis nomine, ex altéra, super<br />

;iperliira llnniiiiis Olli °, vidiiiius, inlellexirinis et<br />

ins|ii(i l'eciiniis dilijjpiiier, qni lenor seqnilui- in<br />

liiinc niodum :<br />

tr In nomine Domini , amen ! Nolum sil (|uod , cnin<br />

Iraclutus din iiabitus liiisset iiilcr noliilein virum.<br />

doniinuni Jolianneni de Greilly, niiiilcni, illustris<br />

régis \nfjlio et ducis Aqnitaimie scnescallnm in ipso<br />

ducalu, non)ine domini régis prcdieli, e\ una parle,<br />

et reverendum patreni doniinum Rayniundum ,<br />

viiia providencia episcnpum Catnrcenseni', pro se<br />

et eeclesia Calurcensi, et codsuIcs et iiniversilatem<br />

Cialurcenses, exaltera, super aperiendo camino in<br />

llnmine OIti in dyocesihus Agemiensiet Calurcensi,<br />

et su[ier renioveiulis omniiius que inipedirent vel<br />

inq)edirc posseiil diclum caminnni, quoniinus |)er<br />

dicinni llunien possint navigia rrc(|uentari, tandem<br />

constitulisapiKi l'ennain*, .\gennensisdv0cesi3, dis-<br />

crelis \irisdunnnis (jasbone (sic), Dei gracia abbatc<br />

Sancti Maurini, et Augerio Mole, milite, snbse-<br />

nescalio Agi'unensi, et magistro Bonello de Sancto<br />

()uinlino, arcliidiacono Lemoviccnsi, Iraclaloribiis,<br />

compositoribus , ordinatoribus per predictum do-<br />

niinum regcm deputatis, necnon et niagistris \i\\a<br />

' Put)lié par (^harap()llion-Fi|;eac, Li'ttn'g , t. I. p. 3.'J3.<br />

' Gaubert Girval , abbé de Saiiil-Maurin , 1 a5


26^ ROLES GASCONS.<br />

coni|K'ilei-e e( plifiioriiie et areslare homines de


[\. ll.xiii" 1985] ROLES GA8C0^S,<br />

litem, senesrallum nnstrura in ducatu Acjiiitainiie,<br />

noiiiine noslro , ex parle una , et procuralores ronsu-<br />

Iditi et iiniversitatum civitulisTliolose ', Moyssiacy ',<br />

(le Rabastenx', Monlis Alhani*, de Sancto Barcio\<br />

dalliaci', Insule', et de Villaimiro % ex altéra, per<br />

dii'tum senescallum iiohis misse, audivimus legi<br />

et inspici feciimis diligenter, ctijus ténor seu siib-<br />

slancia sequitur in hune iiioduni :<br />

fNoverint iiniversi présentes lilteras iiispectiiri<br />

tpiod, ciiiii qucstio verterctur inter dominum illus-<br />

treni regem Anglie, diiccin Aqiiilannie, et gentes<br />

suas, ipsius rejjis et diiris nomine, ex parte una,<br />

et consules et universilales ri\ilalls Tlioiose, vil-<br />

laruin de Rabastenx, Monlis \lbaiii et de Mnis-<br />

siaco . ex altéra, super eo i|uo(i consules et<br />

universilales dictorum locoruni, procuralores vel<br />

sindici eorunidem asserebant quod predictus do-<br />

iniiuis rex et dux seu alii ejus nomine, de quo-<br />

libet dolio seu lonello vini de vineis lioniiiuini dic-<br />

larum uni\ersil;iluiii .ipporlato IJurdejjalain per<br />

lluMM'ii (iaione seu lijruude recipiebani, racione<br />

i-ii^luinc, plus deliiluel j)ius quaiu coiisuetuin cral<br />

recipi ab auti(|uo, diclo domino rege et duce et<br />

j;enlibus suis conirariinn asserenlibus. et super<br />

lu)c caus;i penderel in curia illustris domini régis<br />

Kfrancoruni, lanilem, proboriuu viroruiu inler-<br />

veuiente consilio el Iractatu inter nos. Jobaunem<br />

de Greylli , militeiu , dicli dornini rejjis Anglie , ducis<br />

\quilannie, senescallum in ipso ducatu ,ioco et no-<br />

mine ipsius régis et ducis, ex parte una. et nos,<br />

Arnaldum de Fonle, clericuiu, cixilalis Tlioiose,<br />

Moisiaci el de Rabastenx, nos, R.Salemonis, Monlis<br />

\lbani, cl nos. Arnaldum, de Sancto Barcio, Gal-<br />

liaci , Insule , et de Villanuiro consntum el universi-<br />

lalum procuralores, habentes poteslatem et spéciale<br />

niandatuni transigendi", compouendi et pacidcandi<br />

siqierpremissis.proul innnslrisj)rocurncioiiibusseu<br />

' Toulouse.<br />

' Moissac (T(ini-el-Garonne).<br />

' Rabastens (Tarn, an'. Gaillac).<br />

' Muntauban.<br />

' Non identifia!.<br />

" Gaillac (Tarn).<br />

' L'Isle-d'Albi (Tara, arr. Gaillac).<br />

" Villcmur (llautc-Garoniio, arr. Toulouse).<br />

' Ici couimeiicc la XEHBnMiA 7.<br />

-26;i<br />

sindicalibus plenius coalinelur, ex altci-a. lalis anii-<br />

cabilis cninposicio inlervenit quod prel'alus dominas<br />

rex et dux el heredes sive successores sui el iiii-<br />

nisli-i ipsorum deincep.s perpcliio de (juolibel dolio<br />

.seu toucllo vini de vineis bominum diclannn nni-<br />

vcrsilalum apporlalo Burdegalnm ad lerrani \el<br />

aquam et inde exirabendo, pio magna cusiunia<br />

Biu-degale vinorum que ibidem diversimode cpio-<br />

libel auno laxari cousue\i[, recipiant Burdegale ab<br />

eisdeni bominibus ipiinque solidos el quatuor dc-<br />

narios turonensium parvornm conipelencium , com-<br />

rnuniler receptibiliuni, vel valorem diclorum ipiin-<br />

cpio solidorum el (jualiioi- denaiiorum liiranousinni<br />

de moncta Burdegale, sc.ilicel sex solidos et quinque<br />

denarios etnbolum monete burdegalensis [)redii'le,<br />

ila quod libra turonensis , in solulione dicte custuine,<br />

valeat, ultra libram biirdegalensem, i|uin(piaginla<br />

di'Uarios burdegalenses el non ulli'a ; et quod con-<br />

slabularius Bui'degale vel quicnimpicalius receplor<br />

dicte cuslunie pro |)rel'ato domino lege et duce el<br />

suis succpssoribus possil eligen' rpinlibi'l anno,<br />

(jiiaudu el (juociens voliieiil, in (pia dictarinn pe-<br />

euniarutn volet recipere custum;nn prediclam .<br />

et<br />

nicbil amplius (piam supradiclniii esl possit exigi<br />

pro magna cusiuma pi'cdicla. lit si lorle monetaiu<br />

burdegalenseni muUiri aulemendari vel niinui con-<br />

ligeril , prefalus rex el ilux et successores sui reci-<br />

piant de (|uulibel dulio vini a predictis boininibiis<br />

pro predicta magna eusiunia dictos quinipie soliilos<br />

et ijualuor denarios lin'onenses. vel valoi-em ipso-<br />

rum lanlummorlo in valoi'e bui'degalensis monete<br />

tune mulate, ad eleclionem receplorum dicte rus-<br />

turae, ut superius esl expressum. Pro alia vei'o<br />

custunio vinorum vocale ysac. de quolibel cbdio<br />

vini de vineis bominum ])rediclorum apporlalo<br />

Burdegalam et inde, ut dielum esl, exirabendo,<br />

recipiani a diclis honnuibus medielalem lanluni-<br />

modo dicte magne cuslunu; in luronensibus vel<br />

burdegalensibus, proul receptoi' cushiuK-. ni snprn<br />

dielum est, dnxerit eligendum. Item, pro cnsluma<br />

vocala de Royano recipiant duos denarios el olioinm<br />

monete burdegaiensis de quolibel dolio seu Innelio<br />

vini bominum dicta lum uni\ersilaliini ,<br />

sine conlra-<br />

diclione alicjua. ex parle diclorum bomimun ul-<br />

terius diclo régi et duci seu minisiris suis super


264<br />

hoc facienda. ï)c pipis quocpie viui (licloriiiii ho-<br />

niinuiii, pro (jualibi t pii)o pro (|iia ilabitur fretuin,<br />

ieci|)ianl prcfali rex et dux et siii suicessores ine-<br />

dietatein cusluiuaium predictarum , proiit retroactis<br />

temporibus lieri consuevit; quas cusluiuas homines<br />

earuuidem universitalum suh modo et forma pre-<br />

dirtis prefalo régi et diici et suis successoribus vel<br />

minislris suis in posleriim Biirdegale soivere le-<br />

neaulur. T<br />

Quam composicinneiii et nrdiiiaeioneiii nos Ed-<br />

rtardus, rex et dux |)redictus, ralani et gi-ataui ba-<br />

bentes, i|)saMi acce|)lariuis et approbaiiuis, ralidca-<br />

nius ac eciam confiriiiainus, proiiiilleNtes pro nobis<br />

et heredibus sive siiccessoribiis iiosiris nos ipsaiii<br />

perpetuo servaluros et observari facluros. In cu-<br />

jUs,elc.T. li. apud VVestiiionasIerium, .xj. dieJunii.<br />

MEMItll. '].<br />

922. De pi-uteclioiic et coiiduclu. — Poncins<br />

(jycardi el lle\piiun(bis, fralei' ejtis, inercaloi'es<br />

Teloneuses ', babenl lilleras régis de proleclione el<br />

conductu iii duceiiiio viiia el alias luei'Caiidisas suas<br />

a parlibus Vasconii- us(pie ad parles Auglic ibidem<br />

morando et inde ad propria redeundo , et de vinis<br />

et mercandisis suis predictis pro voluntate sua ne-<br />

gociarido , l'aeiendo inde consueludines deliilas et usi-<br />

tatas in regno régis et jioleslale régis, per bienniuiii<br />

duraturas. Et diriguntiir littere senescallo Vascouie<br />

el onmibns balli\is et lidelibus régis ad (juos, elc.<br />

T. W. aj)iid Weslnionasleiiuiii, .xxiiij. die Junii.<br />

923. De. beneficik conferendh , etc. — l!e\ dileclo<br />

et lidi'li suo Johanui de Greylly, senescallo Vascouie<br />

et Agenesii , salulein. Guin, sicut intelleximiis, in<br />

lerra niisira Vasconie el \genesii aliquarnni eccle-<br />

siarnni coliacio seu presenlacio ad nos perlinere<br />

noscalur, vobis coiiniiiltinius et niandannis quati-<br />

nns , cuni dicla beiii'licia vel aliquod ipsorum vacare<br />

continjiel, vos ad ij)sa pei'sonas idoneas per vos vel<br />

per alium preseniclis vel eiideni conferatis, |)rout<br />

ad nos uoverilis peilinere. lucujusrei testimoniuni<br />

lias iillrras nosiras (ieii feciinus patentes. Datuin<br />

' Toulon.<br />

nOLES GASCONS<br />

[A.R.xin°-ia85]<br />

apud Westmouasterium , .xvij. die Junii , anno regni<br />

nostri lercio deciuio.<br />

92^. Pio Ai/cliardn Ffoitlionis'. — Rex eidein<br />

senescallo , salutem. Mandanuis vobis qualinus super<br />

undecinio sexterio salis quod Aycliardus Forlonis*<br />

de Burgo asserit se debere babere apud Burgum '<br />

in pedagio salis quod liabemus ibidem, inquiratis<br />

per vos vel per alium in proprietale et possessione<br />

diligenter veritalem, consliluto pro nobis aliquo<br />

defensore, el illuilquod inveneritis nobis reniittatis<br />

sub vesiro vi'l coiiniiissarii veslri sigillo fideliler<br />

interclusiiin, vel secundum ipsam inquestam, jure<br />

nosiro del'enso , faciatiseidem Aychardo jusiicie com-<br />

plenienluiii, proul idi'm Avchardusalleiuin isloiiim<br />

(luxeril acceplaiidum. In cujusrei leslinioniiim bas<br />

litteras nosiras (ieri fecimus patentes. Dalum a])nd<br />

Westmonasterium , .xxiiij. «lie Junii.<br />

925. l'ro Reyiiiiindo ilr Ffcrai: — lîex liev-<br />

mundo de Mirallo, conslabulario sno liurdegale,<br />

salnleni. Mandanuis vobis qualinus de equilatuiis<br />

quas Reymundus de Fferrar. , clericus noster, con-<br />

sumet vel ainillet in servicio nosiro, et s[)ecialilei'<br />

de quadam nuda ipiam aiidsit Londonie, raciona-<br />

bilem emendain facialis eidem; et quod ex hac<br />

causa solveritis volumus in vesiro conipoto allocari.<br />

In cujus rei testimoniuni, elc. Tesle rege apud<br />

Westmonasterium, .xxvij. die Junii.<br />

92(). De qiioilam iirbilrio interJohaniidii de Greilly<br />

cl GaiUdidiim de \<br />

Lu<br />

\<br />

Lande.<br />

— Ile\ Jolianni de<br />

Greilli , senescallo suo Vasconie , salutem. Cum , sicut<br />

per recordum el visum rolulorum noslrorum nobis<br />

constat, de ronlencione (pie eral inter Gaillardiim<br />

de La l.aiide, ex parle iina, el vos. ex altéra, super<br />

boniinibus de Teurak ' et leiris eoruni, qiios idem<br />

' Publié dans les Wchives liistoriqites de la Gironde ,<br />

I. Vlll, p. 21).<br />

Ms. PhortonU.<br />

' Boui'i;-9ui-Mer (Gironde, arr. Biaye).<br />

" Non identifié. Baurein [Var. Imrdcl. , t. II, p. 'ni)) fail<br />

allusion à un dillV-reud que Gaillard de Lalande eut «avec<br />

Jean di^ Greily au sujet des hommes de Turak , lieu dont on<br />

ne connait pas la posUion^i<br />

.


[A. n. : 1285<br />

RÔLES GASCONS. ^K><br />

Gaillarilus petebal sibi rostilui, oxtilerit conipro-<br />

niissuni pcr ipsuiii GaylliiiHlum el per UoyniiiiKliim<br />

iMarkcsii, iioiiiiiie vcslro, iii dilectuiu et lidelem<br />

nostfum Guitardum de Btirgo, inililem, ac ipse,<br />

|)i'oiil intf'llcxiinus, super premissis proiiuncinveril<br />

dicliini suiini, vobis inaiidainus ipiatiiuis predicto<br />

arbitrio sive diclo ejusdcm GuiUirdi sic prolato,<br />

|)roul jirslum osl, pareatis; aliu(]uin maffistris Bo-<br />

iielto de Saiiclo Quintiiiu, ileyniuiido Sanceii el<br />

Gunibaiidd de Merealo, vel uni corutn cum eodeni<br />

lîonello ((ueni piesnntern esse conlijjoril, tenorc<br />

presencium precipimus ul ad nbsei'vacioiieni pre-<br />

dicti arbilrii pei' eurideni (iaitarduiu prolati, proul<br />

juslnrn fuit, vos corapellant. l'recipiuuis eciaiu<br />

vobis el aliis ballivis cl subditis nostris ut predictis<br />

magistris vel uni eoruin cura eodem liouetto pa-<br />

reanl el intenduut. In cnjus, etc. Datuni apud Wesl-<br />

nionastoi'ium, .wiiij. dio Juiiii.<br />

927. l'io Gayllardo de La Lande. — \\e\ magis-<br />

tioIJonelto deSancIo Quinlino et IleyinuTidoSancii,<br />

(!unil)auilo île Mcicato, saluleiii. [/f


266<br />

jiuandi de raluiiipnia et veritale dicemia in ani-<br />

inani nostram, et subeundi cujuslibet alterius ge-<br />

neris juramenluin, subslituendi eeiam alinni vel<br />

aiios loco sui , et revocandi eosdem , quandocuiiique<br />

et cpiocienscumque ipsis procuratoribus \el eorum<br />

alicui videbitur expedire, et alia oiiinia et singida<br />

facieiidi que veri et legitimi procuratores facere<br />

possunl, ociam si inandatum exigant spéciale; pro-<br />

niiltimusque pro ipsis procuialoribus et substitutis<br />

et pro quolil)et corum rem ratam haberi et judi-<br />

eatuiii solvi sub ipoteca bonorum ducalus nostri<br />

predicti. Et bec omnibus quorum interest vel inté-<br />

resse potest signifîcamus per présentes. In cujus, etc.<br />

Dalum ut supra.<br />

9^i0. Rox iiiagnilico principi domino et consan-<br />

guineosuo domino Pliilippo.Dei gracia illustrissime<br />

Ff'ranroruin régi, saiulera. Noverit vestra regia<br />

celsitudo quod in omnibus causis et negociis motis<br />

et movendis a nobis in curia vestra contra arclii-<br />

episcopos , episcopos , abbates et alios prelatos , capi-<br />

tula et conventus, comités, vicecomites. commu-<br />

nitates et oranes alios, cnjuscnnupie condicionis,<br />

status vel dignitalis existant et a quibusciunque<br />

contra nos, i'acimus, consliluiinus el onlinamus<br />

procm'atores nostros magislros l'etruin liapiieli el<br />

Bernardmn Ffabri, clericos, et Reymundum de<br />

Mirallo, coiislabiilariuni Biu'degale. (jneiulibel eo-<br />

rum in solidiini. ila qiiod non sil rnelior condicio<br />

orcnpnntis, danli>s et roncedentes eisdem procura-<br />

toribus nosiris et eoi-nni cnilibct in soliilum poles-<br />

tatem et spéciale mandatum agenili. delendendi.<br />

lequirendi et supplicundi, jurandi de calunqinia el<br />

\ei'ilale dicenda in animam noslrani , et snbeundi<br />

(ujusliliel alterius generis juramenluni. subsli-<br />

tuendi eciam alium vel alios loco sui et revocandi<br />

eosdem, ([uandocumqne et (jnocienscniiKpie ipsis<br />

procm'atoribus vel eoruni alicui videjtilur expedire,<br />

et alia omnia et singula faciendi que \ eri et legitimi<br />

procuratores lacère possunt, eciam si mandaluni<br />

exigant spéciale; pi-omittimustpie pro ipsis procu-<br />

ratoribus et substitutis suis et pro quolibet eorum<br />

rem ralaui liaberi et judicatum solvi, sub y|)oleca<br />

bonorum ducatus nostri predicti. Et bec domina-<br />

cioni vestre et omnibus quorum intei'est et interesse<br />

ROLES GASCONS.<br />

[.\.R.xni°-i285]<br />

potest signilicamns per présentes. In cujus. etc.<br />

Datum ut supra.<br />

931. Pro inajoiT el jiirnlis de Lcijhiinia. — Rex<br />

dileetis clericis suis niagistro Ronelto de Sancto<br />

Quintino et Reyinundo de Fferar. , salnlein. Man-<br />

dannis vobis qnalinus super cpierimoniis et ipierelis<br />

quas major et jurali ville nostre de Leyburna pro-<br />

ponent coram vobis confia magistrum Osbertum,<br />

custodem ville predicle. el (pias idem Osberlus<br />

nomine nosiro proponet contra ipsos, vocalis (jui<br />

fuerint vocandi et auditis parcium racionibus, vos<br />

vel aller vestrum inquiratis diligenter veritatem;<br />

et que emendanda videritis, faciatis, prout justum<br />

fuerit, emendari. Precipimus sifjuidem senescalln<br />

nostro Vasconie et omnibus aliis subditis no.stris,<br />

ut in premissis vobis et utrique vestrum pareant<br />

el intendant. In cujus, etc. Dalum a|inil W(>slmn-<br />

nasleiinm, .xwiij. die Junii.<br />

ilEMHIt. G.<br />

932. /'co Gaillnjilo de La Lande. — Rex dilecto<br />

et iideli suo Jobanni de Greyily, senescallo suc<br />

Vasconie, salutem. Guin Gayllardo de La Lande,<br />

ai'migero nosiro, et sociis suis omneni penani et<br />

emendam in quam erga nos incideranl vel incidere<br />

polerant occasione appellarionis per ipsos vel no-<br />

mine ipsorum farle ad curiam riomini régis Fl'ran-<br />

coruin dnxerinms remittendam . vobis mandamus<br />

et disiricle piecipimiis ([ualinus, racione alicnjus<br />

del'ectus et cujuscuniqne alterius processus per<br />

cpieiiu unique nosiro vel ollicii vesiri nomine babiti<br />

in predicta curia Ffrancie conlra diclnni Gayllar-<br />

diun el suos. uullalenns procedalis et nullo modo<br />

conlrai-iuin alleni])telis. Et, si aliipiid conlra ipsos<br />

occasione dicii processus extilil atteiiqUaluni, illnd<br />

voiunuis penitus non tcnorc. In cujus, etc. T. u\<br />

supra.<br />

933. Pio Oabeiio, conlviiroUdiiUivc in cnsiro Biir-<br />

defffde. — Rex eideni et Reymundo de Mirallo,<br />

conslabulario Burdegale, salutem. Cum venerabilis<br />

in Cbrislo pater A., Dunolmensis episcopus, tem-<br />

pore ([uo per inandatum nostrnm ulliino fuit in


[A.R.xiii°-ia85] RÔLES GASCONS. :>C7<br />

Vasconia, diiecio iiosiro Osbeito, conirarolulalori<br />

nostro in Castro Bnrdc'jale, (Ip maudalo uoslro<br />

spociaii concesseril ad firniam rastrum noslrimi de<br />

Tlialamoiie ' cuni suis pcrtinenciis ad unum annntu<br />

continiium coinplelum ])ro trcscenlis et (piiiujiia-<br />

ginla liliris turoiiciisiuni iii{fi'oruiii, de ipiihus dc-<br />

heltanl ailocai-i cidein Osherlo ducente soxaginta<br />

et septei)! libre, noveni soiidi et undeciin denarii<br />

hiirdpjjalenscs, in quibus oideni Osbeiio ex finaii<br />

coiiipoto, de leinpore quo teiuiil constabuiariani<br />

Burdeg-ale, tcnebaniur, et quod de residuo predic-<br />

taniin tresfonlanini (piinqnajfinta liliranim turo-<br />

nciisitiiii constabidario luislio Biirde(;'ali! plene<br />

responderct, prout in litlera dirti A. picnius con-<br />

liiielur. et pivdicluni casiriini \r'i pcrtinencie ejus-<br />

di'iii jnxia concrssioneni picdiclaiii dictiis Osbcrtiis<br />

non lialturrit. piuptcr qund di> prodicta sunuiia<br />

pccunie nnnduin cxlitil siitisl'actum, vni)is et vcstrum<br />

('iiilil)ct pi't'cipiendd iiiandarnus qnaliims |)redictas<br />

diicentas sexaginta et sepleni libras, no\eni solides<br />

et undecini denarios Imniefjalenses dietu inajfistro<br />

Osberto, sine dilacione aliqiia, di'iiherelis sen deli-<br />

berari faciatis, vel diclum castruni cuni pertinenciis<br />

siTundnni concessiononi pivdiclaiu, onini inipedi-<br />

inento indu renioto, tradalis et liberelis eidern. Nos<br />

onira quicquid ex [liac] caus;i soluluin fuerit pcsr vos,<br />

constabulariiirn prrdiclnrn, volunins in veslio com-<br />

pote allocai'i. in cnjns, etc. T. ut supra.<br />

93 'l. De composicionc et onlimicione fiicta inter<br />

J. de Greilli/, nominc reffis, et procuratoie.i coiisiiluin<br />

et iiniversitatiim civitatia Tliolose np\nobata, etc. —<br />

Rex omnibus ad quos, etc., s;dnleni. [/?ey


268<br />

consulum el uiiiversitatuiii Tholose, Moissiaci, fie<br />

Rabastenx, Monlis Alhaiii, tie Saucio Barcio, (Jal-<br />

Ivaoi. Insuie et de Viiia Muro, ex altéra, factam su-<br />

])er magna custunia uoslra Biircleg-ale et quibusdani<br />

aiiis articulis in ipsa coinposicione contentis chixe-<br />

linins a])prol3andani , proiit in iitteris nostris inde<br />

cnrifeitis pienius continetur', nos, seciuidum pro-<br />

missionem seneseaili predicli l'aclani procuratoribus<br />

antedictis, volumiis el coneedinius quod predicla<br />

coniposieio et ordinacio oiiniihus univei'silalibns et<br />

hominibus Tliolose, Albiensis et Caturcensis" civi-<br />

latuin et diocesum observelui-. qiii infra certura<br />

tcmpiis a dii'lo senescallo vel conslabulario nostro<br />

Bui'degale prefigendum se el successores suos obii-<br />

gabiint cura Iitteris vel inslrunientis publicis dicLis<br />

senescallo et eonstabulario \el alicui ipsorura, no-<br />

mine nostro, ad seivandura nobis el lieredibus nos-<br />

Iris [nTpelno in ciisinmandis vinis suis apud Bur-<br />


[A.li.xiii"'-ia85]<br />

nunciaeionem , coniposicionem seii ordinacioiiem<br />

parilatem son [)!iri.ngium lafienduni de justicia et<br />

jurisdictione alla et l)assa, mero cl iiiixlo iiiiperio,<br />

que liahei)aiit in villa de Condomio et dislrictu<br />

ejusdein et in oastro de Kelrosingula et ejus perti-<br />

nenciis, ciun illustri domino Edwardo, Dei {^^-acia<br />

vegp, Anglie et duci Aquilannie, pro aliis cerlis ju-<br />

l'ibus, justicia , jnrisdiclionibus et redditibus dandis<br />

et roneedendis, prediclis abbati et convenlui et<br />

eoi uni monaslerio et suis successoribus a prediclo<br />

domino rege et duce, racione predicli pariagii seu<br />

paiilalis et |)eniuitacionis, romposicionis. seu or-<br />

diniiciiiiiis , coiironiiter proi'csscruiit ut , prciiicti do-<br />

mini régis et dncis pi-esidio etpolencia, dicli abbas<br />

et foiivenlns et eoruni familiu in [leisotiis, rébus,<br />

jui'ijjus et aliis suis deveriis teucrentur. El tandem<br />

nobilis vir doniinus Johannes deGreilly, tuiles, pre-<br />

dicti dnniiiii legis et dncis [senescallns J. tenens-<br />

(pie locuin ipsiiis doiiiini régis et dncis in ipso du-<br />

caln Aqnitannie et terra Agcnncnsi pro ipso domino<br />

rege et dure et ejus successoribus, ex parte nna<br />

et û-ater Ar\ens (jernaldi, ipsius inonastei-ii mona-<br />

cluis et procurator seu sindicus, dictorum abbatis<br />

et conventus liabens liberaiu potestatem et spéciale<br />

maudatum comprouiittendi super predirla promin-<br />

ciacione, pariagio seu paritate, com|)osicione sen<br />

ordinacione l'acienda, prout per lilleras patentes<br />

diclomni abbatis et couv(Mitus sigillis eorum pen-<br />

dentibns et integris sigillatas plenius apparebal, ex<br />

altéra, comproniisernnt super tractanda, ordinanda<br />

et l'acienda dicta pronnnciacione, pariagio seu<br />

paritate, coniposicione seu ordinacione inter nos<br />

Gansbertum, Dei gracia abbatem Sancti Maurini,<br />

pro parte dicti domini régis et dncis, et in t'ratrcin<br />

Arnalduiii. j)rioreni de iNeiriaco, pro parte dicti<br />

monasterii, prout in litteris compromissi super hoc<br />

facti sigillo rcvereiidi patris doiniui Johannis. Dei<br />

giacia episropi Agennensis, sigillatis plenius con-<br />

tinetur. Unde nos, dicti arbitri, ad requisicionetn et<br />

instanciam |)arciuni predirlaruni |>redirluni coni-<br />

protnissuni iii nos snscipionles, altondcnles eciani<br />

afFertioneni et \oluMtateni quani predicti abbas et<br />

conventus se haberc dicebant ad predicta facienda<br />

et conq)lenda, bubito su|)er hiis inultiplici et dili-<br />

genti traclatu adinviceni cuiii [tartibus supradictis,<br />

, ,<br />

ROLES GASCONS. 2G!)<br />

connnunicatoque super preniissis plurimoruni con-<br />

silio sapientum . in noinine Patris et Filii et Spiri-<br />

tus Sancti, amen, ordinavinms concorditer, jirout<br />

inferius continetnr : ut videiicel [ i ] predicli abbas et<br />

conventus pro se et successoribus suis recipiant et<br />

adniiltant predictuni dominuni regein et duceni<br />

pro se et successoi'ibus suis ad pariagium seu pa-<br />

rilatem, et comniunionem justicie et jurisdiclionis<br />

alte et basse, nieri et inixti inqicrii. (piani liabcnt<br />

in villa de (londomio el ejus districtu et in caslro<br />

de Relrosingnla et districtu et perlinenciis ejnsdeni<br />

et alioruni oinnimn et singidoi'uni ([uo preniissa<br />

tangunt vel langere possunl, et que ab eis dépen-<br />

dent vel depcndere possunt vel modo aliquo obve-<br />

nire,exceptis illisqin' in feriusexcipiuMlnr expresse;<br />

ila ([uod predicta justicia et jurisdictio alla el bassa,<br />

iTiernm el inixluin iinperium predicle ville de Con-<br />

domio et districtus ejusdem et castri de nctrosin-<br />

gnla predicli et ejus districtus et perlinenciaruin,<br />

sit [ler médium, inq)erpetunni,e(|ualiler el pro in-<br />

diviso. domini régis el dncis et abbatis el conventus<br />

predictorum. [uj Kt quod predictus dotiiinus re.x et<br />

dux, in recompensacioneru elpreciuni dicte permu-<br />

tacionis, pariagii seu parilatis, recipial et adniillal<br />

pro se el successoribus suis ju^ediclos abbalcni et<br />

convenluni et eorum monaslcrium cl succcssores<br />

ad pariagium seu parilatem el comniunionem lo-<br />

cius justicie et jurisdiclionis aile el basse, meri el<br />

inixli imperii, balliviarum de Condomio extra vil-<br />

lam et castri de Gualardo '<br />

et ejus perlinenciaruin.<br />

sicul eam dictus doniinus rex et dux liabel, exceptis<br />

iiiis


270 ROLES GASCONS,<br />

resmli et ajipolhicionuin , el exceplis casiris iii qui-<br />

bus baiones. milites, seii aiii nobiies habent jiiris-<br />

(liclionem altaiii et bassani, et excepto quod, si<br />

incnrsus eveniat in fendis que barones , milites seu<br />

nlii nobiies tenenl inmediate ad Trianum siiam , in<br />

quibus baijenl jiirisdictionem altani el bassani,<br />

quod ille incurstis sit et reiiianeat in proprietale et<br />

doniinio ipsius domini régis et ducis , ita quod dic-<br />

tnm monaslerium nuUam parleni habeal in eodem.<br />

|3] Item, quod, si venial incnrsus in fendis seu<br />

tenis que lenentur vel inqiosterum tenebnntur a<br />

barouiluis, mililibns, vel aliis nobilibns in qnibns<br />

non liabenl aitani jnrisdiclioneiii, iile incursus et<br />

eniolunientniu quod pnneniet exiiide infra metas<br />

seu ter?ninos dicte ballivie de Condoniio inferius<br />

expresses, excoptisjuiibus resorti et appellacioniim<br />

inter dominum rrtfem et ducem et al)batein pre-<br />

dicfns, eqnaliler dividalur; et idem de doiiùbus<br />

religiosorum ipiod de leiris et fendis dictoium nn-<br />

litum etnobilium observetur. [i] Item, (piod incur-<br />

rimenla que rex et (hix habebit de bonis imiiol)i-<br />

libus heielicornm vel aliter ad enm pervenient pro<br />

incursn. que erunt de feodo monasterii predicti,<br />

ea lenealui' dictus rex et dux infra annum ponere<br />

extra manum suam, el constituere persouam seu<br />

personas in eis similis condicionis cum priore, que<br />

reddcnt abbali seu inonosterio predicfo ceasuni seu<br />

deverium consueluni; et idem abbas et monaslp-<br />

rium predicti de feudis régis et ducis facere te-<br />

neantur. |5] Item, (piod jus quod rex et dux et<br />

abbas et monaslerium predicti habent in villa de<br />

Condoniio ' et Castro de Rctrosingula et eoruni per-<br />

tineuciis et extra, inba tenninos dicte ballivie Gon-<br />

domensis inferius exprimendos in rebns incurren-<br />

ilis, idem babcaul in pcndenlibus el jireteritis non<br />

exaclis, non solulis; et ipsum jus equalilei' pernie-<br />

dium pertineat pro indiviso ad eosdem regem et<br />

ducem et ad abbalem pi'edictos, exceplis terris et<br />

feudis quas nobiies inmediate leucnl ad manum<br />

suam, ut snpei'ius est expressum. [G] Termini vero<br />

seu mêle ballivie de Comiomio extra viilain suiil et<br />

inlelliguntur el conforniantur cum (erra domini Ge-<br />

raldi deArmaniaco,[cum] villa, el cum jui'isdiclione<br />

' \h.<br />

f'.fjiuloiuia.<br />

[A.R.xiii°-ia85]<br />

castriSurami'Podii", ex una parte, et cum jtu-isdic-<br />

lione castri Monlis Gaprelli\ex altéra, et cum rivo<br />

vocato laOssa'ex alio latere,et cum rivo vocatoLau-<br />

binlio'ex alio latere. I7] Ilem, quod si aliquis liaro,<br />

vel miles, vel burgensis, vel alius quicuinque infra<br />

tenninos predicle ballivie superius expressatos ha-<br />

bet terras, reddilus, pro quibus débet facere ali-<br />

cpiod deverium régi el duci, quori illud deverium<br />

sit propriuni régis et ducis; el si aliquod deve-<br />

rium debelur abbati seu monasterio pro consimi-<br />

libus terris et redditibus, quod illud sit abbalis el<br />

monasterii predictorum. Verum, si ab bac bora in<br />

antea dicte terre vel reddilus, sive essenl régis el<br />

ducis, sive abbatis et monasterii, caderenl in com-<br />

missuni , medielas sil régis et ducis el alia medielas<br />

abbatis et monasterii predictorum; et quod ex lune<br />

omiiia que langunl vel taugere possunt iusiiciam<br />

et jurisdictionem, morum et mixtum inqierium in<br />

prediclis, veniant in pariagium seu parilateui, el<br />

perliueant equaliler pro indiviso ad domimuu re-<br />

gem el ducem el abbalem et monaslerium predic-<br />

tos, cum determinacioue snpei'ius dicta. [8] Ilem.<br />

quod inciu-rimenta hereticorum, excercilus ei sa-<br />

linum in villa de Condoniio et extra, infra ler-<br />

minos predictos dicte ballivie pertineanl el rema-<br />

neaut ad dictuni dominum regem et ducem; ila<br />

tameii (juod , propter deverium quod rex el dux<br />

recipil in dicio saliuo, non prejudicelur monaste-<br />

rio in deverio quod recipil in sale quod portatnr<br />

ad villam de Condomio et exirahitur de ea, quod<br />

deverium est quedam mensura que vocatur [tlet.<br />

[9]<br />

Item, ordinavimus quod ballivus aliquis non<br />

possit cognoscere de jiu-e resorti predicti, nec occa-<br />

sione ipsius resorti abbalem vel ejus ballivum vel<br />

aliquem de suis punire, sel judex vel senescallus<br />

tantuni dicti domini régis el ducis possit cognos-<br />

cere et punire cum cause cognicione. dum l'ueril ne-<br />

cesse. [10] Ilem, quod rex el dux prediclus liabeat<br />

proprium bajulum pro se, et abbas el convenlus<br />

alium |>ro se, in villa de Condomio el extra, iiilra<br />

' Ms. Uni.<br />

'^<br />

' Moiicrabeau<br />

Saint-Puy ouSeiiipuy (Gers, arr. Condoin, c. Valence).<br />

( Lot-et-Garonne , arr. Nérac , c. <strong>Francescas</strong>).<br />

' Ms. Olfa. C'est la I.osse, qui passe à Ijarressingie.<br />

^ I/Aiivi^non.


[A.l{.xm^-ia85]<br />

leniiinos prediclos. [j i ] Item quod ballivns ' doiiiini<br />

régis et ducis predicti qui pro tcinpnrn l'uorit jiiret<br />

in novilale sua dicto abbati vel ejus locuni leueoti,<br />

anlcquam iu aliquo incipial per se vel per aliuiu<br />

ballivi oflicium nxpprceiv , quod lidolllrr respondcbil<br />

de omnibus quecumque provonient ad euiu vel<br />

aliuni,ejus nomine, racione jurisdictionis et justi-<br />

cie, meri et mixti imporii predictorum, bajulo dieti<br />

abbnlis vel oui ronuiiiserit ipse abbas, et quod (ide-<br />

iiter predictain jurisdiclioneiii et justiriam oxcer-<br />

cebil , tam pi-o rege et duce (piaiu abbate et monus-<br />

Iciio prcdirtis; et bajulus dicii abbatis Irneatur<br />

jurarc bajulo dicli doiiiioi régis et ducis iu forma<br />

supradicta apuil Condoniium, vel illi cui conunise-<br />

rit sen(-scalbis. [t-j] Item, quoil juret bajubis dicti<br />

régis et ducis qui pro li'inpore bicrit diclo abbati<br />

vel ejus mandato , ia novitate sua , jura , personas et<br />

ramiliam monasterii predicti pro possc del'endcre,<br />

servare et lueri bona (ide ab omnibus injiu'iis, vio-<br />

Icnciis c( dampnis a quibuseumquc inl'erendis et<br />

prccipne a se ipso, et illata ulcisci, et quod [)re-<br />

senli'iu conqjosicionem seu ordiuacionem et omnia<br />

et singula contenta in ea irrel'ragabiliter observabit<br />

et complebit, et observari pro possc faciet et coni-<br />

pleri , et non vcuiet contra eam vel nliqund de con-<br />

leiUis in ea. [i3] Item, quod bajulus abbatis (|ui<br />

pro temporc l'uerit juret sencscallo vel cjus man-<br />

dato apud (Condoniium, qiiando fueril reipiisilus<br />

per dictnm senescidium, sub illa forma sub qua<br />

bajulus domini régis el ducis leneturjurare abbati,<br />

ut in proximis duobus articulis superius est expres-<br />

sum de bajulo preilicli domini régis et ducis.<br />

[i/i] Item, ((uod ballivi, tani cepta ;<br />

et quod unns sine al-<br />

tère, nisi ex commissione alterius, nec cognoscere<br />

nec dellinire possil, vel nisi ille qui cognoscet per<br />

se vel per nuncium juratum primo re([uisiverit al-<br />

ternm quod iiromissis intersit, el (juod siq)cr dicta<br />

rcfjuisicione >lelui' dicto et verbo illius (jui requi-<br />

sierit vel nuncii jurali, si altermn requisisse asserat<br />

snb virtute prestiti juramenli. [i.'j] Item, quod, si<br />

' Acte<br />

suivant : bajulut.<br />

ROLES GASCO.NS. 271<br />

ab atidiencia dictoruin bajulorum tam doiiiiiii régis<br />

et ducis (piani abbalis appellari conlingat, ad judi-<br />

cem vel ad senoscallum appellelur; et quodjudex<br />

vel seuescallus prius cognoscat de appellacione , an<br />

sit jusla vel injusta; et, si jusla l'uerit, ille cogno.s-<br />

cat de appellacione ad quem luerit appellatum; si<br />

vero minus jusla fueril appellacio, judex vel scnes-<br />

callus [larles examini prediclorum bajulorum reniit-<br />

lat. [lOJ Item, quod dicli bajuli siinnl ambo per se<br />

vel per alios disbamiiaul et recredant liomines el<br />

|)ignora capta, vel aller eorum cum requisicione al-<br />

terius, et pignora in uno loco commnni anilio vel<br />

aller eorum reponant. [17 |<br />

llem, quod bajulus ab-<br />

balis el sui servienles jurati us(jue ad ceitiini mu-<br />

merum de mandalo ipsius bajuli bannire et pigiio-<br />

rare possint, el pignoru in uno loco communi<br />

repouant, el arma portent in villa et exira, irifia<br />

lerininos dicle balli\ie l'xpressos pi-o execncione of-<br />

licii sui, sicul nuncii bajuli régis el ducis; et ba-<br />

julus abbatis liabeal sex ' servienles el bajulus |n-e-<br />

dicli domini régis el ducis liabeal alios scx, el si<br />

opus fueril, augealur equaliler numerns eorum<br />

ulrinque per sencscallum et abbalem. Qui qiiidem<br />

servienles portent basionos depidos siguis lam ré-<br />

gis et ducis (piam abbalis et monasterii , sicul ea in<br />

sigilln communi eorunulem conlinenlm- inferius el<br />

ap|)arent; et si servienles bajulorum domini régis<br />

et ducis et abbatis délinquant vel aller eorum, per<br />

ipsos bajulos commuiiiter pnnianlur'. |i8) Item,<br />

quod in lola ballivia de Condoniio inlus et extra,<br />

infra temiinos superius expresses, gagi.i , pêne,<br />

mulcle, incurrimenta omnium renim mobilium el<br />

inmobilium, et alia quecunque provenientia ex ea,<br />

racioiK- jiirisdiclionis el jusiicie, seu mei'i et mixti<br />

imperii, sive collecle, lallie, vel muini, doni, aul<br />

focagii, vel alia quavis subvencione aul exaclione<br />

quacumquc, inler dominuin rogeni et ducem et<br />

abbalem jirediclos equaliler dividanlur; exceplis<br />

illis que excipiuntur expresse in presenti composi-<br />

cione seu ordinacione, et excepte (piod . si lola terra<br />

Agennensis vel major pars daretur domino rej"!<br />

el duci predicto, quod hoc quod homines de Con-<br />

dotnio et de ballivia Condomensi predicla dareni ei<br />

' Acte suivant : Irei; de luêuie à la ligne suivante.


272 ROLES GASCONS.<br />

in l.ili comniimi dono, sit |)i(i|iriuiii régis et ducis.<br />

[19] liera, (jiiod bajuli lam doinini régis et ducis<br />

qutini aljbatis silji adiuvicem reddant compotuni<br />

seu racionein de inense in meiiseni lideliter, do<br />

omnibus quecuuque ad eos pervenerini vel prove-<br />

iiient seu receperinl vel iccepturi sunt, raeione ju-<br />

risdiclionis linilivie Condomensis et justicie jn-edic-<br />

torum, et quod inler se nomiae dictorum domini<br />

rejjis et ducis et abbalis dividant oninia; teni]>us<br />

vero uiiius nieusis |ii-edicli prorogaii ' possit vel<br />

breviari ex causa, si cisdeiii expediens videatur.<br />

[20]<br />

Ileiii, quod uiia sit curia connnunis laiu do-<br />

inini régis et (Uicis qiiani abbatis et nionastorii<br />

predicli, et unus caner coiuniunis; el Inni caria<br />

quani carcer consiruanlur ad expensas tonimiiues<br />

iil PO loco iiifra vijjani Coudonienscrn ([iiem senes-<br />

callus el abbas duxerint eHgenduni;el quod aiiiiiu<br />

ijajuli' coiiiinunitcr eliganl umuii lidelem nuuciuiii<br />

et juralum qui noruiiie utriusque custodiat carce-<br />

rem benc el lideliter; et idem nuncius leneat claves<br />

curie el carceris pro ulroque, vel quiiiliet bnjulus<br />

poi'let^ suarn. [-n] Item, quod liajuli predicli po-<br />

iianl messegarios sive gardas in villa de Coiidomio<br />

et extra, intia diclos lerininns dicte ballivie Condo-<br />

mensis communiler, prout eis visuin iiierit expe-<br />

dire; et quicquid de parte dicte niessaguerie eos<br />

contingente obveniel, inter regeni et ducem et ab-<br />

batem prediclosequalilerdividatur. [2 a] Item, quod<br />

juranientum , quod consules prestant iu sua novitale<br />

abbali. abbas el senescallus recipiant siinul in une<br />

loco vel illi ([uibus ipsi coiiuniserinl ; ita quod li-<br />

brum, super quem dicii consules jurabunl, dicli se-<br />

nescallus et abbas siinul teneant, vel illi qui in re-<br />

ce()cione dicli juramenli lenebunl locum eorum.<br />

[ali] llem, quod jus quod abbas habet in creacione<br />

consuliiin el juraloriim, et in creacione tabellionum<br />

et in recepcione vicinorum de novo recijiiendorum<br />

in dicla villa el caslro de Reirosingula , cl quod rex<br />

el dux lialiel exira in predicta ballivia Condoinensi,<br />

exccj)tis casiris dictorum niiiitum seii nobilium,<br />

equaliter perlineat pro iiidiviso ad regem el ducem<br />

etad abbalem predictos; ita lamen (juod librum , in<br />

' Ms.<br />

prfrojrarl.<br />

' Acle suivant: ballivi.<br />

' Ms. portai. Acte suivant :<br />

poiial.<br />

[A.R.\m''~i285]<br />

quo ]ier [nediclos jurabitur, leneant partes com-<br />

muniler, prout superius in proximo articulo est ex-<br />

pressum de jurameulo consulum. [ai] llem. quod<br />

abbas possit dare luloresel curalores '<br />

; et idem pos-<br />

sit facere «piilibet dicloruni bajuloruni. [aS] llem,<br />

quod fiai sigillum cominunis curie Condomensis,<br />

cujus impressio seu caracterin medielalesil signum<br />

régis et ducis, et in alia niedielate, pro abbate et<br />

monasterio, crossa el cUivis; el litière sigilli erunt:<br />

«Sigillum curie Condomensisn ; et forma sigilli eril<br />

rolunda. El quod lillere sigillale ciim diclo sigillo<br />

babeanl vim el aucloritalem rei confessale vel eciam<br />

judicale; el tpiod persona elecla ])çr seiiescalluiu el<br />

abbalem leneat ipsum sigillniii. El illud (|uod ex<br />

ipso sigillo obvenerll . inler regem et ducem et<br />

abbalem prediclos equaliler dividalur. El scriplores<br />

curie coniinuniter eliganlur et jureiil ulrique parti,<br />

el nuncii simililer bajiilorum. [aGj llem, quoil jus<br />

quod abbas liabot in clavibus ville, el sigillo com-<br />

muiiilalis, el lillei'is |)ri) vNla luillendis, el cuslo-<br />

dia murornm el lurrinm, ])erlineal eipialilerad j'e-<br />

gemel ducem clabbalem prediclos. [-17] llem, (juod<br />

senescallus el abbas, si sinl présentes, constiluanl<br />

pi-ecoiies; si vero présentes non sinl, constiluanl m-<br />

per ballivos communiler, el quod preconizaciones<br />

faciant ex parle régis et abbatis nominatim el ex-<br />

presse. [2


[A.li.XIIl'-l-38o]<br />

inoiiii vi'l altorius rei expresse. |3i] Ileiii. (jiioil<br />

nulliiiii sUitiUuiii vol prohibioio aliqua vel aliqiia<br />

exactio fiai in prejiidioitim dicli nionaslerii in dirta<br />

villa vol extra, iiil'ia dietos li'rniiiios ijallivio (lon-<br />

doiuensis predicle, vel servilus habitatoribus inipo-<br />

naliir, vel jus aliipiod aocrescat roj^i el dnri in<br />

nnnilinis, l'iirnis, niarcliis'. niercutis. bastidis. vel<br />

aliter, uisi mm voliintate et expresse assensu abba-<br />

lis; nec nionasleiio aliipiod in prejndiciniii r


27/4 RÔLES<br />

jiossil in (licUi vill;i vel extr:i , inIVa dictos tenniiios<br />

(liclp l)allivie Gniidoiiiensis, liospitali^, oratorium,<br />

ecclesiaiii eiim ciiiiilorio vel ahsqup cimiterio. do-<br />

iniiin leliginsani constiiiere \c\ f'acere, sine voiuii-<br />

tale et exj)resso assensu dictorum aiiljalis et con-<br />

vejihis; el, si qnis conira lacère atteniptaverit, lex<br />

lioc lieri non perniitlat (juanluni in eo crll, in pre-<br />

jiidiciuni dicti moiiasteiii, nisi premissa a superio-<br />

ribus sint conressa. [ào] Item, quod dicli abi)as et<br />

nionasteriuni liahoant expresse pedagia universa<br />

que habent in villa predicta, quoquo nomine cen-<br />

seanlur et in (piilniscuniqiie reluis consistant, el<br />

leiidani ', et potestaleni liljeram disponeudi do eis,<br />

siciit hactemis habuerunt; el (juod de gagiis exinde<br />

provenientibns liabeat rex et diix inedielatem pro<br />

pedagio, lendis" non soliitis seu retentis vel fin'atis'.<br />

I<br />

/i 1 ] Item , quod t;iin rex et dux quam dictus abbas<br />

et nionasteriuni retiueant el liabeant quis((ue divisim<br />

omnes census suos el deveria consueta , tara in blado<br />

quam in vino, sive in pecunia , vel in pane cocto,<br />

vel in aliis rébus, vel in servicio personali', excep-<br />

tis reliu^ suporius expressis et exceptis. |/ci] [tem,<br />

(puid tain rex el cbi\ (piain abbas et ninnasterium<br />

liabeant el relliieant sibi l'eiida sua, vendas seu<br />

capsos, et acaptagia et investiluras l'eLulnrum suo-<br />

niiM ; babeant eciani et retiueant sibi cogniciones<br />

leodorniii suorum, retrot'euiloi'um et fcudalarioruiu<br />

siioruni nomine leiidi, el poteslatem poncndi ban-<br />

luim in eis et pignorandi, et gagia ipiisque divisim<br />

recipieudi pro juribiis sibi iom])etcntibus et conqie-<br />

(iluris ex eis, et omnia alia faciendi ([ue racione<br />

leodi seu retrol'eudi ad eos ut ad dominos l'eudi<br />

peiliiiere possunt. [/i3 |<br />

Item, quod dictus abbas et<br />

nionasleriiiin babeant et relineant sibi jus quod lia-<br />

bent in macellis, tabernis, textoribus, excoriatori-<br />

bus, carnificibus, cerdonibus", sive sabateriis. et<br />

servitulem quam habent in hominibus ville Condo-<br />

mensis [iro lodienda vinea monachali, sicut predicta<br />

pacifiée possidenl in présent!; babeant eciam et le-<br />

' A<br />

l'aclc suivant , sont ajoutés les mois deverium in macelh.<br />

' A l'acte suivant, on lit : jtr.i pcdagiis et leudis iitque de-<br />

vrviis.<br />

'' Acte<br />

'<br />

Ici connuencf' I.i memrr\^\ /i.<br />

suivant : uiiiikiiI: , au lieu de personali.<br />

'' Cordonniers. Voir Du Cange, si(b verbo.<br />

GASCONS. |A. R.xiir-ia85i<br />

lineant sibi (lonios suas, miilendiiia. l'unios, bordas,<br />

piscarias, vin(>as, prata, nemora, leri'as cuilasel in-<br />

cubas , et omnes alias pro|)rielates ([uas leneiil ad iiia-<br />

nus suoS, pi'oiil ea (lossidenl in presenli. \hh] lleni,<br />

quod rex et dux liabeat el rcliiieal sibi domum<br />

siiam quam babel projie villain Gnndomii el terram<br />

circuinjacentem ei, quam cciani teuel inmediate ad<br />

nianum suam. [lib] Item , quod lam rex el dux quam<br />

abbas, uljicumque volui'rinl, possinf divisim causas<br />

feudorum suorum audire, cognoscere el dilVmire.<br />

[i6j Item, quod habitalores ville de Condoiiiio et<br />

extia, int'ra terminos prediclos, exceptis casiris dic-<br />

torum nobilium, jurent abbati in novitate sua qui<br />

])ro tempore fuerit, secundum quod bomines dicte<br />

ville consueverunt jurare abbati bus qui fuerunt ibi<br />

temporibus retroaclis; et jurent lune simililer ba-<br />

julo dicli régis el ducis, nomine ipsius domini legis<br />

et ducis; et quando jurabunl régi et duci vel se-<br />

nescallo, jureni abbati vel alii ejus nomine. [iy] Item,<br />

(piod . lempore vacacionis monaslerii , rex et dux vel<br />

sui non occupent monasterium vel domos, sive jura<br />

vel boiia monaslerii, nec in ca|iite vel in inembris,<br />

nec eciam alio lempore, occasione, vel causa qua-<br />

cumqne, nisi can'^e cognicione premissa. [/î 8] Item,<br />

quod rex el dux vel senescalbis, judex vol balli\ns,<br />

non recipial aliquam advoacionem de novo ', in<br />

prejudicium dicli inonasterii in villa de Gondomio<br />

vel pertinenciis ojus, vel aiiam proprielaleni de<br />

novo ad(piiranl in dicta villa el perlinenciis, in<br />

(liiibns abbas et monasterium iis(|ue ad lenipus pre-<br />

senlis composicionis fade babcnl el babueiiuit iiie-<br />

rum el mixtuui imperium; nec abbas possil similia<br />

lacère in prejudicium régis et ducis preilicli.<br />

[!iÇj] llem, quod, si liai nova recognicio alodiorum<br />

vel alodii inl'ra dictes terminos dicio ballivie de<br />

Gondoinio régi et duci vel abbati predictis, quod<br />

illa recognicio el illud quod ex ea proveniel sil<br />

commune inter regem el ducem el abbateiii, ex-<br />

ceptis lerris et leudis ipias dicti uobiles tcnont in-<br />

mediale ad iiianum siiani. [5o] Item, quod,sicoii-<br />

tingal in jus vocari abbaleiii vel convenltmi vel<br />

aliqucm de convenlii , non Irahanlur extra dincesiiii<br />

Ageiinensem; nec ipsi lenentur respondere injudi-<br />

' Acte suivant : de dono.


[A. R.Mii"-ia85] liOLES GASCONS. •2J0<br />

cio, iiisi coram senescallo vpljudice Uiiitiiin. et lioc<br />

Condoiiiii voi Afjcnni, cl in casilms a jure ronces-<br />

sis, vel citra (îaronatii infra ilirUiin diocesini tan-<br />

tiim. [ 5 1 ] lleni , ([uod pars monasierii possit de fen-<br />

dis et rclrolendis suis lil)ere ad([nirere prn lejjalis<br />

vel aliler; et qnod in hiis que pro inenrsu venieiit<br />

ad regein et ducem de l'eudis vel retrofeudis dicti<br />

nionasterii, pars ipsins monasierii aliis emptorii)US<br />

preferatur; et eodeni modo predictus re\ et dux in<br />

suis l'eudis aliis euiptoiilius |)rel'eratur. [5-j] Item,<br />

quoil rex et dux conlirmel diclo abhati et monasle-<br />

rio le|jala ipsis faclu purdoniinam \ianam de (inn-<br />

laut '<br />

et (îeraldiuii de Ajn'uno del'uuolos: et cpiod ite<br />

conlii-inacione sua concédai eisdem litleras suas pa-<br />

tentes suosijfillopendcnti sijpllatas. |.^3) lloni ,<br />

(piod<br />

diclus rex et dnv et jjentes sue remillant diclo<br />

abliali et convenlni el jfenlihus suis oinneui ranco-<br />

l'em et iiijuiiani qnem vel (|nam liabcnt vel haltère<br />

possnnl us([ue ad prcsenteni diein , lacionc sui<br />

vel ffcnlis sue ,<br />

contra eosdem abhalem et conven-<br />

lum vel eorum l'amiliain vel aliqnem de eisiiem.<br />

[56] Item.quod, si in presenti conqtosicione ali-<br />

(|uod dubium oriatur inler jtarles, illud dubium se-<br />

nesrallus et abbas predicli qui pi'o Icmpore i'ueriut<br />

derlarcnl, prout racionabilius pro utra


"216 ROLES GASCONS. [A.iî.xm'-iaSril<br />

sicut oa pacilice possiilent in prosenli; cl di' conlii-<br />

iiicicioiid siui (let lilleras suas sigillo suo pendenli<br />

sifjillatas eisdein. [5g] Item, quod rex et dux sul»<br />

sua proteclione rccipiat iiionasteriuiii et personas<br />

cl jiua iiiouasterii , et bona lemporalia et spiritualia<br />

lairi iii rapile Cjuani in niembiis, uliicunirpio sint in<br />

terra ejnsdeni rejjis et diicis. [60] Item, quod ron-<br />

lirmacio prosentis com|5osionis impetrelur per re-<br />

gem el dufem el alibnlem piediclos a sede aposlo-<br />

lica, expensis régis etducis tantum.[6i] Item .<br />

, . ,<br />

(juod<br />

rex l't dux ]ii(jinill;it pro se et suceessoribus suis<br />

pi'esentein coni]>osiciniieni seu ordinacioneni el om-<br />

nia et singnia in ea conlcnta obsorvare et eciam fa-<br />

cere inviolabditer oljservari. [lia] Item, quod domi-<br />

iius rex et dux predictus qui nunc esl el sui singub<br />

successores in i|)sn diicalu jji'esenleni coniposicio-<br />

nem seu ordinacionem coiilii meut per su:is ])alenles<br />

blleras, si pelalur; t'I (piod eain el singnia ooulenln<br />

inea per suos senescallos Agennenses servari, coni-<br />

plei'i faeiat et jurari in nnvilate cujuslibet senescaib<br />

iil su|)erius csl de juranienlo ex|)ressuin. f 63] ileni,<br />

(piod, si in presenli fonq)osicione seu ordinucioiie<br />

abijua sint oniissa que langunt' vel langero pos-<br />

sunl doMiiniuin, jusliriani , vel jurisdictioneni ai-<br />

lani el liassaiii, nieruiu et iiiixluni inqjeriuni<br />

que in presenli toinposicione seu ordiuacione,<br />

peiinulacione, pariagio seu parilale non sint ex-<br />

presse , (piod illa, ac si expressata essent, connnunia<br />

pro iiidiviso reniaueaiil intei' dicluin regeiii el du-<br />

ceiii el abbaleni el nionasterium prediclos, exceptis<br />

illis (jue in presenli eomposicioue seu ordinacione<br />

(•\iipiuntur vel exrbubuitur expresse supeiius pro<br />

iilro(pie; et, si (piis l'orle, (piod absit, veneril con-<br />

tra liane coMqiosicionem seu ordinacionem, perniu-<br />

lacionein. pariagiuin seu parilalem, vel ali(pia de<br />

contenlis in ea vel eis, malicia, voluntate, vel ne-<br />

jjlijjencia allerulrius parlis, nulla alicujus leiiqjoris<br />

pres(ii|iliii vel possessio possit ledere vel diminuere<br />

\iiliitein piesenlis cornposicionis seu oi'dinacionis,<br />

pariagii seu paiitalis, in toto vel in parte. [6à] (Jiiem<br />

IraehliMii, conqxisicioneiu seu ordinacionem, dic-<br />

timi vel volunlateiii. babiluiii vel babitam sub pre-<br />

senli pcnuiilacionc, jiariiigio seu |iarilale racieiida,et<br />

' M?., ifinifatit.<br />

ipsam composicionem seu ordinacionem, pernmla-<br />

cionem, pariagiuin seu paritalem, et onmia et sin-<br />

gnia superius scripta , Iractala el ordinala et contenta<br />

in ea vel eis, predictus senescallus pro domino rege<br />

el duce prodicto et suceessoribus suis et pro se, et<br />

predicli abbas el conventus de Condomio pro se et<br />

inonasleiio suo el suceessoribus suis, el diclus (ra-<br />

ter Arneus, procurator predicloruiii abbalis el con-<br />

ventus, procuralorionomineel prose, laudaverunl,<br />

ajtprobaveruni , el expreS'^e einologaveruni , et jtro<br />

miserunt adinvicem lenere, servare, conq)lere, et<br />

contra non venii'e, in toto vel in parle, aliquo lem-<br />

pore, causa, vel casu seu jure, vel eciam racione,<br />

inperpeluum, sine dimimicione et contradictione<br />

qnacuuKjue; et nicbilomimis |)rediclus senescallus<br />

pro dicio domino rege el duce medielalem locius<br />

jusiicie, jurisdictiouis aile et basse, meri et mixti<br />

imperii, el locius dominii (juam vel (pmd prediclus<br />

doniinus rex el dux liabel extra villam (Jondomii in<br />

ballivia predicla de (iondomio infra lerniinos pre-<br />

diclos, cum oiimibus juribus el deveriis pertiiienli-<br />

busad eandem jusliciam, jurisdictioneni, luerum et<br />

mixlum imperiuni, ut superius est expressum ,<br />

pro-<br />

misit se aliiun vel alios ad lioc doniini régis et ducis<br />

predicli babenlem S[)eciale mandalum, nomine et<br />

vice dicti domini régis el ducis, tradiinrum el<br />

assignalurum per médium et pro indiviso dictis ab-<br />

bali et conventui de Condomio, alii vel aliis eorum<br />

nomine recepluio vel recepluris pro se el mouasto-<br />

rio predicio el suceessoribus suis, tilulo el nomine<br />

|)resentis periuulacionis, jiariagii ,seu parilatis, com-<br />

])osicionis seu ordinaciniiis, el eosdem abbaleni el<br />

conveiilum alium vel alios eorum nomine, in veram<br />

etplenam corporalein |iossessionem-otnnium predic-<br />

loruin, (piatenu'; dicluin regem elducem tangiint,<br />

inducturum vel inducluros, exceptis illis que pro<br />

rege el duce siipenns suiil excepta expresse. Et<br />

eodem modo dicii abbas el conventus pro se el mo-<br />

iiaslerio suo et suis suceessoribus promiseruni se<br />

alium vel alios eorum iioiiiiiie Iradilurosel assigna-<br />

turos |ier mediiim et pro indiviso eidem senescallo<br />

alii vel aliis ([uem vel ([nos predictus doniinus rex<br />

el dux Aipiilannie ad boc specialiter recipiendum et<br />

babeiiduiii duxeril desliiiaiiduin \el eciam destiiian-<br />

dos, vice H nomine dicti domini régis el ducis, el


[A. li. xm°-i!!85]<br />

pro ipso domino rege ac duce et successoribus suis<br />

rccepturum vcl recepliiros per niediuiii ol pro in-<br />

diviso inedielalem lociiis jusiiciiî et jiirisdictionis,<br />

Dieri et mixli imperii, et tocius dominii ([u;iiu vel<br />

quod hîibent in villa dp Cimdomio et iii rnstio de<br />

lielrosin/juia predictis et pertiiieneiis eoriiindeiu<br />

tilulo et Domine presenlis peniiutiicionis, paria(;ii<br />

seu parilalis, coniposicioiiis seii ordinariouis, et<br />

euni vol ces, iioniine et peisona dicii doinini régis<br />

et ducis, in veram et picnain corporalem possessio-<br />

nein oiimiuiii predictoruni, (piatcnus abliatem et<br />

conventum el nionasteriutii prediclos lan{Tunl, in-<br />

diictunim vel eciam inducinros, sicul superius est<br />

expressuiii; exceplis illis cpie pro abbate el conventu<br />

seu nionaslerio expresse superius sunl excepta, dum<br />

|)er tloiuinum rejjeiii el ducem presens cuinposicio<br />

seu ordinacio dicte pcrmutacionis, paria{;ii seu pa-<br />

rilalis fuerit apprubala, iaudala. conlirrnata el si-<br />

(jillala.-<br />

.Nos igilur lidwardus, re\ el dux i>redictus, ex<br />

relacione lideli senescalli noslri, cui lidcni plenariam<br />

adliibeinus, iiileiligeiilis pronuiiciariuiieni et iirili-<br />

nacionem predict


-278<br />

Meclicino ot ejiis perlinenciis contingchal IVcquen-<br />

cius evenire, iiec passis dampiia et violenter op-<br />

pressis facere jiislicie coniplementum , et oli pre-<br />

inissa plura incommoda intolleraliiJia sequerentur,<br />

(uni delintjiiere voientibus delinquendi audaeia pre-<br />

horctur, et sic romanerent iiiterdum maleficia im-<br />

piinila, et dictus prioratus suis juribus et deveriis<br />

multipliciter fraudaretur, prout premissa fraler Pe-<br />

Inis, prior de Careiniaeo et canierarius in Vasconia<br />

dicli oi'Jinis, noininodicloriiinaljbatiset conveiitus,<br />

ac dicins j)iioi' de Medicino firmiter asserebant,<br />

necnon apparebat pers|)icins jiuliciis et eventibus<br />

maiiiteslis; voleriles lante advorsilalis pericida eva-<br />

dere atque indempnitali et tianquiiiifati ipsius<br />

prioris et ejiis prioratus cousulere et sahibritei- pro-<br />

videre, ot predicta daiuj)na et poricuia ([uibus lani<br />

ipse prior (piam dictus |irioralus de Medicino et<br />

eoruMi laiiiiiia subjacent evilare, ut circa rp!|ubnreni<br />

ol)servanciani, ciii ex voto et obbgacione sui onb-<br />

nis olmoxii tenentur, possent attencius allendereet<br />

vacare, cl domino Jbesu (Jlu'islo liberius fauiulari,<br />

bonoruHi virorum consilio iiiformali, ad pernuita-<br />

cionem, composicionem seu ordinacionem ,<br />

paria-<br />

giuni seu parilatem faciendam de jusiicia et juris-<br />

dictione alla et bassa, luero et iiiixto iniperio, f[ue<br />

habent iii villa de Medicino et districtu ejnsdem,<br />

cum ilhistri domino Edwardo, l)ci gracia icge An-<br />

glie ac duce A(piitannie, pro aliis certis jiuibus.<br />

justicia, jurisdiclionibus et redditibus dandis et<br />

concedciidis pivdiclo priori cl ejus prioralui de<br />

Medicino e|us(pie successoribus a prediclo doiiuuo<br />

rege el duce, l'arionc predicii pariagii, parilalis<br />

et pcinuilacionis, conq)osicionis seu ordiuacionis,<br />

cdiicoi'dilcr |irocPsserunt nt, predicii doriiiiii régis<br />

et ducis presidio et polencia , diclus prior ejusque<br />

pi'ioi-aUis prediclus el eorinii laruilia in personis,<br />

rébus, juriiius et aliis suis deveriis lucrentur. El<br />

tandem nobilis vir doininus Joliannes de (jreylly,<br />

Milles jirediili domini régis et ducis, locnmqiie te-<br />

iieris ipsius ddiuiui régis et ducis in ipso ducalu<br />

A(|uilannieet lerra Ageuuensi pro ij)so domino l'cge<br />

el dure el ejus successoribus, e\ |iarle una, el dic-<br />

lus cameranus. uomine et vice abbalis et conven-<br />

lus predicliiruiii , et dicins prior de Medicino pro<br />

SI' el priorain pieilicio, ex allera, compromise-<br />

ROLES GASCONS. [A. R. xnr-ia85|<br />

runl super traclaiida, ordiiianda et fai-ienda dicta<br />

pernmtacione, pariagio seu paritale. composicione<br />

seu ordinacione, in nos, inagislrum lîernardum<br />

Fabri, canonicuni Sancti Severini Burdegale, et<br />

fratrem Guillelmum de Dolnia, sacristain prioratus<br />

de Medicino predicii, proul in quodam inslrnniento<br />

publico super boc facto per manum Guillelmi Mel-<br />

nierii, |)ublici noiarii Medicini, plenius continetiu'.<br />

Unde nos, dicli aibilri, ad requisirionem et ad in-<br />

stanciam parciuni predictarum, prodictum compro-<br />

missum in nos suscipientes, altendenles eciam al-<br />

feclionem el volunlatem quani idem cameraiins,<br />

nomine dictorum abbalis el conventus, et diclus<br />

prior se babere dicebanl ad predicta lacienda et<br />

coniplenda, liabilo super biis nudiiplici el dilijjcnli<br />

Iraclalu adnivirem cum parldius supi'adiclis, rom-<br />

mniiicaloque super premissis plurimoi'um coiisdio<br />

sapieiilum, in nomine l'alris el Eilii el Spirilus<br />

Saucii ,<br />

amen, ordinavinuis concordiler. proul rnle-<br />

rius continetur, videlicet qnod predicii abbas cl<br />

conventus diclus(jue prior pro se el successordius<br />

suis recipianl et admittanl dominum regem et du-<br />

cem . . . , elc.<br />

[A pnrilr de col ciidroil , l'aclc rcpioduil, nuilalis<br />

miitandis, lu loueur du précédeitt, sauf les variiiiiles<br />

iiidi/juéfs ci-après.^<br />

Ailicir a. Et ([uod prediclus dominus rex el dux<br />

in recorapensacionein et precium ' dicte pernuila-<br />

cionis, pariagii seu parilatis, recipiat et admillal<br />

pi'o se et suis successoribus prediclos priorem (>!<br />

j)rioratum de Medicino et successores ipsius ad pa-<br />

riagium, paritatem et commuuioiu'm torius juslicie<br />

et jurisdlcliiiuis aile el basse, mei'i cl mixli iuq>erii,<br />

balliviannn de Medicino, extra terniinos juiisdic-<br />

tionis dicli prioratus , in parrochia dicli loci , el par-<br />

rocbiarum de Pjivisio, de Trinliano. di' Sieuza, de<br />

Casali (irande, de Comalesio, de Tenx et de Sauclo<br />

Sigismundo' et earum perlinenciis, sicul enm dic-<br />

lus dominus rex babet, exceptis biis (pie inlerius<br />

' Ms. parcinm.<br />

' Ces loc.',iiit/!S , situées tout autour de Mézin, sont appe-<br />

lées aujourd'hui : Plavis, Trignan, Siouze, Casau[jr'and,<br />

Coiunialeiv, Teiiv (Cassini)ou Temps ( Klat-niajor) et Saint-<br />

Simon.


[A.R.\tii°-ia85|<br />

|)io lege excipiiuilur expresse; quas ballivius dici-<br />

rmis et vnliiiiiiis cotiipi'eliendi sub uiia, et intel-<br />

ligi sub -Mediciiieasi, sicut distiiiguiiiitur certis<br />

teniiiuis parrochie su|)radicle; ila qiiod prediela<br />

justicia cl jurisdirlio halliviiiriiiii prediolanim de<br />

iVli'dicino et diclarum parrochiarurn siiit eijualiter<br />

per luedium el pro indivise domini régis et ducis<br />

et prions prioratusque piedictoruni , el ornnia cl<br />

siiigida que prcdiclaiu jusliciain cl jurisdiclioiicui<br />

taujfunt vel langere possuiit, sou ab eo dependcul<br />

vei dependere possunt, vel aliquo modo obveiiire,<br />

exceplis taïueu juribus resorti et nppeilacioiiurn. Lu<br />

fni de l'article manque dans la charte de Mêmi.<br />

L'article 5 se lennine parles mots: pertineal |)ro<br />

indivise ad eosdcm regeni cl duccni . cl ad prioreiu<br />

et prioralUMi prcdiclos.<br />

L'article 6 est su/iprimé.<br />

L'article S se termine pur les mots : ita lanien<br />

(juod projjtiT JKic diclo prioralui nuiluni prcjudi-<br />

ciuHi geucretur.<br />

A l'article ly, le nombre dcf sergents mis sous les<br />

ordres du huile du prieur et de celui du roi est cliangé :<br />

et IkiJuIus prioris habcal U-es servienles, et bajuUis<br />

prrdicli doriiini régis iiabcal alios 1res.<br />

Les uriicl's a/, ua et -i-'! sont supprimés.<br />

Article ni. itcrn.cpiod liai sigiilurn conununis<br />

curie Mediritii ,<br />

cujus caracter scu iinpiessio iu nic-<br />

dictalesit sigiuuii rcgis et ducis, el in alia niediclale<br />

|iro priorc et prioralu imago beali Joliaanis liaptislc ;<br />

cl iilterc sigilli erunl : -Sigiiluiu curie Mediciiii'':<br />

cl l'uniia sigilli erit rolunda. Le reste de [article<br />

comme dans l'acte précédent.<br />

Les articles -lô et ù8 sont supprimés. A la place<br />

de l'article a-j on lit simplement : lleui, (jund pre-<br />

coiii/acioncs liant ex pai'tc régis cl prioris nouii-<br />

nalini expresse.<br />

L'article 3t se termine par les mots : lill si forte<br />

alujuod acrrescal, illud rcmaiical inter dictas parles<br />

pro indiviso counnune. VA si baslida, vel caslruni,<br />

vel furnus. liciel de no\o iufia teriuiuos diclarum<br />

piUTOcbiaruiii, cjuod tatu bastiila, caslruni, quaiu<br />

furnus el oninia ad jurisdiclionem pertinencia equa-<br />

liter pcriineanlad regcm cl duccui, et priorem et<br />

prioratniu prcdiclos.<br />

\riiele-i-j. Item, ipiod prioralus possit eniere de<br />

,<br />

HOLES G.\S(:ONS.<br />

^-y<br />

feodo et rcti'ofeodo régis et ducis exIia villaui de<br />

Medicino, iulVa prcdiclos leiininos dirlc ballivic \le-<br />

dieini, usque ad mille solidos morlaiiorum lantuin<br />

in annuis rcdditibus, laïueu solulis ab ulroque de-<br />

bitis deveriis ipsi rcgi et duci; el (|uod prioralus de<br />

reluis sic emplis tenealur solverc veiidas seu capsos,<br />

el facere alia deveria consueta.<br />

L'article 38 occupe la fin de la hemiiraxà 3 jus-<br />

qu'aux mots : cl pertineal lautiini ad priorem el<br />

prioratum prcdiclos. // continue à la ueubiiaxà a<br />

par les mots : iu villa Medicini cl extra, infra lenni-<br />

uos prcdiclos dicte ballivic de Medicin ), qui termi-<br />

nent l'article.<br />

Article ho. Item, i|uod dictus prior el prioralus<br />

prcdiclos babcaul expresse pcdagia universa que<br />

balicnt iu villa prediela, ([uoipio uominc censcan-<br />

luiel in (|uibuscuiuqne rébus consistant, et Icudam<br />

el devciium iu niarelio, el polcstateru liiicraiii dis-<br />

poMcndi de eis, sicut liaclcnus baltiiciuiit; el quod<br />

de gagiis cxinde proveuientibus liabeal rex el dux<br />

mcilielatcm pro pedagiis cl Jeudis atque deveriis non<br />

solulis scu retentis vel l'uratis.<br />

Article h3. Item, quod prior et prioralus ba-<br />

bcaul cl relineant sibijustjuod lialicut in maccliis,<br />

sicut illud pacilice possidenl in presculi; liaiieant<br />

criaui et relineant sibi domos suas, molendina,<br />

bordas, piscarias, \ineas, prala, nemora, leiras<br />

cultas el incnltas, et omnes alias proprielales quas<br />

lenent ad uianmn suani, prout ea possidenl in j)re-<br />

senti; cl


280 ROLKS GASCONS. |A.r..xm°-i2 851<br />

poro l'ueriiil, ol) iloluiii , culpiuii seii iie}jli,


[A. R. ! iî!851 ROLES GASCONS. 281<br />

facialis, ad vos niittimus niagistriim Willelinum<br />

Turnemire', nionelnrium iiostruin. qiieiii niagis-<br />

Iruiii dicte iiionele esse precipimus, onliiianlesciiin<br />

eo tjiialiler dicla nioneta ad ulilitalem nostram me-<br />

liiiscudi valeat, el liberanles eidemrcrtnnisumniam<br />

pcciiiiic do qua predictuni neg-ocium nioiiele valeat<br />

rile agi, et quod idem Willelnuis vobis respondere<br />

s. — 11.<br />

.<br />

teneattir respondere in nostro dominio vel districtii.<br />

Volumus laraen ([u


282 ROLES GASCONS<br />

nostrr Willelimis de Monlp RevfUi pio rquis ad<br />

opiis noslruni emendis liberastis, vos teuore presen-<br />

cium quietamus, volentes quod denarii illi vobis in<br />

vesti'o compoto allocentur. In cujus, etc. T. R. apud<br />

Clarendon. , .xxv. die Augusli.<br />

9'iy. Pro Rei/iiniinio Guillclini de Sobiak'. — Rex<br />

omnijjus ad quos présentes littere pervenerint , sa-<br />

lutem. Scialis qnod concessiimis dileclo nobis Rey-<br />

niundo Ci[u]yllelnii de Sobiak" qnod ipse ([uandam<br />

dnnium fortein de peira et cake et fossatis in lerra<br />

sua infra paiochiam de Sobiak, construeie et le-<br />

vare possil , sine occasione noslri seu nostrorum<br />

quorumcumque ; ita quod idem Reymundus et lie-<br />

redes sui dommii illani, cnni facta luerit, in inanus<br />

niislras vel herediim nostrorum. seu senescalli Vas-<br />

conie qui pro lempore fuerit, vel teuentis locurn<br />

ejusdem, ad niandaluni seneseaili ejusdem, vel<br />

eorum rerlo maiiilalo litlerani ipsoruni delerenti,<br />

reddere teneantur, «piociens idem Reimundus seu<br />

beredes sui super hoc fuerint requisiti. In cujus, etc.<br />

T. R. apud Lindhurst \ .x\h. die Augusti.<br />

MEMBli. 1<br />

'.J50. Pro piiorc Grniidîmoiileiisi. — Rex senes-<br />

cailo suo Vasconie, saiutem.Ex parte religiosi viri,<br />

priori.s Grandimonlensis'', nobis extitil sn|)piicatum<br />

quod, cuni quidam fratres ordinis sui Grandiuion-<br />

tensis , lanquam inobediencie liiiia religionis semita<br />

recedentes, eideni priori inol)edientes et rebelles<br />

existant, domosque suas sue jin-isdiclionieldisliiclui<br />

nostro existentes conira voluntateni et ordinacionem<br />

ejusdem prioris tenere et dispensare nilanlur, bona<br />

eorum diripientes et in pravos asus consumenles,<br />

atque . oiiini religionis honestate contempta , per ler-<br />

rani iiosti'aui cum arniis evagantes, rapinas et vio-<br />

lencias ninltus eidein prioi'i el l'ratribus sibi obedien-<br />

libus ac eciam pluiilius aliis inférant inq)udi'nter,<br />

' Publié<br />

p. .-il.<br />

dans les Archives historiques de la dirondc, l. VIII,<br />

- Sauviar. ((iironde, arr. el c. Bazas).<br />

' Lindbursl, comté de Nollingham.<br />

' Pierre de Causac, prieur de Gi-aiiHmoiil , laSa-iago<br />

( Gnlliu christ. , t. Il , coi. fi5i ).<br />

.<br />

|A. R.XM1°-I9851<br />

et nudta majora et enormia conentiu' conuniltere,<br />

in religionis scandaiuni el Ecdesieobprobriunisem-<br />

piternum, nisi per poteslatem iiostram eorum re-<br />

beilioni et malieieobvielur, nos super hoc apponeie<br />

remedium curarenuis, presertim eunianlecessoribus<br />

nostris, regibus Anglie, predirlusordo quadara pre-<br />

rogaliva dileclus, donis et elemosinis, prout idem<br />

prior recognoscit ,dotatus fuerit et ditatus; verum,<br />

quia nos ad defensionem tocius religionis et Ecclesie<br />

et specialiter in polestate nostra existencium ex<br />

reginiino nobis commisso recognoscimus nos as-<br />

triclos, et dignnm estut. quos tinior Dei a nialo<br />

non revocal, penasaltemcoherceat lemporalis, vobis<br />

et omnibus ballivis nostris in ducatu Aqnitannie<br />

constitutis lenore presencimn injunginnis et man-<br />

damus ni, si quos laies arma porlanles cuin habilu<br />

vel sine habilu vol bona earuiudem domoruni sur-<br />

ripientes el conira ordinacionem ordinis el nianda-<br />

tum seu volunlatem ejusdem prioris irreverenler as-<br />

portantes inveneritis . vel de hoc vobis ad inslanciam<br />

ejusdem prioris conslare polerit in jurisdictione nos-<br />

tra ,<br />

eapialis seu capi facialis eosdem predicto priori<br />

restituendos , ut secundum Deum et slatula ordinis,<br />

per ejusdem pi'ioris circumspectam providenciani.<br />

juxta ilelictoium suorum merila puniantur. in cu-<br />

jus, etc. Datnm apud Seleburn', .vj. die Augusli.<br />

951 .<br />

Pro Adelbcrto ,filio Adelbcrtr. — Rex con-<br />

slabulario casiri .sui Rurdegale, salutem. Cum du-<br />

duni, pro laudabili servicio quod Adelberlus' Pie-<br />

posilus. miles, nobis impendil,concessprimns eideju<br />

decem marcas amuiascapiendas pio cusluma nosira<br />

burgensium Rurdegale, donec sibi de marilagioali-<br />

(pio velwarda provideienuis, ac idem Vdelbertus ,<br />

cui maxima pars feodi hujusmodi a reiro fuil, dum<br />

vixit, diu est, in fala decesseril , vobis mandamus<br />

quod , scrutalis roinlis de memoiandis vestris vele-<br />

ribus in cuslodia veslra exisleulibus, Adelberlo, lilio<br />

predicli Adelberli, et execuloribus ejusdem Adelberli<br />

' Selbonie,<br />

comté de Hants. Le Cakndar of patent roUs<br />

n'iiidic|uc que Wooimerpour le séjour du roi le 6 août 13>


(A.R. xiir-ia8ii]<br />

de aiTcragiis predictis que sibi debeb


28/1<br />

Gai-sio vobis super hoc exhibebit. Datnin apud<br />

Wyntoniam , ut supia.<br />

955. Adinic jiro codem Gtirsionc. — Rex rlilecto<br />

cl liileli suo Jolianiii de Greilliaco, senescalld suo<br />

Vasconie, saluteni. Cum assignaveiimus diieclos<br />

clericos noslros, magistros Reymtuidum de Ferar. et<br />

Bernarduiu Ff'abri, ad donacionein quam dilectus et<br />

lidelis noster Garsio de Marcliia dudum nobis fecit<br />

de jure quod sibi cnmpetebat raeione lestameûli<br />

Gat'hie, quondani domine de Thalomone, uxoris<br />

sue', et conmiodum quod ex facto suo hujusmodi<br />

habuimus plenius intuenduni, et ad providenduni<br />

eidem de com|)ensacione débita vice nostra, prout<br />

spcnndiim discrecionein suaui videriol fiicienduui,<br />

viiliis mandamus quatinus provisioueiu seu assigna-<br />

cionem quani proi'ati Ueyniuudus et Bernardus<br />

iliclo Garsioni ex causa predicta loco nostri duxe-<br />

rinl faciendani, latani liabeutes, ipsuni Gaisiourm<br />

pi'ovisione seu assiguacione hujusmodi gauticie<br />

libère pennillatis. Daturii ut s".<br />

!)5G. Rex diieclis clericis suis niagislro Rey-<br />

muiido de Fl'erar. et Bernardo Fl'abri, sahilem.<br />

Cuiii leiieaimu- donacionein (juam diicclus et lideh's<br />

nnster Garsio de MarcUia dudum nobis fecit de<br />

jure quod sibi conqielebat raeione testainenti Ga-<br />

chie, (juondam domine de Thalomone, uxoiis sue,<br />

niutua vicissiludine'' et grato munere compensare,<br />

assignavimus vos ad douacionem quam dictus<br />

' Voir<br />

' Ms.<br />

plus liiiiU n°' 73a et 807.<br />

viacitudine.<br />

ROLES GASCONS,<br />

I<br />

j<br />

j<br />

[A.R.xni'-i985]<br />

Garsio nobis inde fecit et commodum quod ex facto<br />

suo hujusmodi habuimus plenius intuenduni , et<br />

ad providenduni eidem de corapensacione débita<br />

vice nosira, vobis mandantes quatinus, premissis<br />

diligenli meditacione ])ensatis, quod sic liberalitate<br />

graluila nobis fecit eidem rcuuineracione condigna<br />

loco nostri, prout secundum discrecionem vestram<br />

faciendum esse videbilis, coinpeusetis. Mandavinius<br />

enim senescallo nostro Vasconie quod provisioneni<br />

quam dicto Garsioni per assignacionem


XI<br />

ROTULLS VASCOME<br />

DE \>>0 RECM UKGIS EDWAHDI I 01 VKTODIXIMO^.<br />

9ô8. Pro maffislro Bonetio de Snxclo Quintiiio.<br />

— lliîx Rpyiimndo de Mirallo, ronslnbulario suo<br />

Uiii'dc^ylc, saliiteni. Maiidaiiius votiis


SSC)<br />

lui' oiili'iii o\ in ]i(issessiono pacilira prrdii-toriim<br />

nemoriira reducatui-, nec impodiatur de ciHeroquo-<br />

niinns dicliim |)asclierium et lierbagium recipere<br />

vnleat, sicut consnevit. Uiide vol>is mandaimis qiia-<br />

tinus super premissiscmn ballivisdiclorum loconini<br />

et aliis per quos veritas melius seiri poterit, inqiii-<br />

sila dili[;enciiis veritate, premissa restitui et emen-<br />

daii. pioiit seciindiini justiciam expedire videritis,<br />

faciatis. Dalum ut s'. Per eundeni magistrum B.<br />

962. l'ro liomiiiibus deKynsnk , de Sriinco , etc. —<br />

Rex senescallo sun Vasconie , sa)utem. E-i parte liomi-<br />

iiuni noslroruni de Kynsak', de Senaco', de Podio<br />

' Solaz el de Canlalupo ' uobis extitil couquerendo<br />

inonslialum (jiiod, cuni fidelis nosler Reymundus<br />

de Boglon'', miles, predielos liomines et nunnullos<br />

alios de terra iiosfra super alta et hassa juslicia<br />

quain in predictis liominibus asserebat se babere,<br />

impeleret in judicio corani vobis, vos, racione ou-<br />

jusdani litière a curia nostra optente, in qua vobis<br />

niandabatur ut super predicla jiisticia faeeretis in-<br />

quiri verilateni , secundiini tenoicni litterarum Luce<br />

de Tauy, (juondam senescaili nostri Vasconie, jani<br />

defuneli, ad inquisicionem faciendam sn[)er ])re-<br />

missis, eisdeni boniinibus minime consencicnlibus,<br />

immo expresse conlradicentibus, in eorumdem ho-<br />

niinum prejudicium et dompnum non niodicum<br />

])roressislis; unde, cum [non] sit intencionis nostie<br />

nec consiietuibnis Vaseonieut, sine consensii predic-<br />

lorum homiuum et aiiorum omnium quos causa<br />

bujusmoiii taii;;ei-e polest, iiiipiisicio lieri debeat in<br />

premissis, vobis mandanuis qualinus ab bnjusmodi<br />

inquisicione. in qua predicti bomines se minime<br />

supposnisse dicuntur, desistatis et desisti faciatis to-<br />

labter, nec racione ejusdem inquisicionis sine oon-<br />

sensu predictorum hoininum in aliquo proeedatis,<br />

l'acienles nicbilominus eideni niibti justiciam secundum<br />

toros et consueludines terre noslre Vasconie,<br />

si per viam ab'am ordinariam ab eodem milite fue-<br />

ritis rei[uisiti. Datum ut supra. Per eundeni.<br />

' Quinsac (Gironilo, .irr. liordeaux. c. Crcon).<br />

" Cénac (ibid.),<br />

' Non identifié.<br />

' Canleloup, près de Gradigiian (Gironde, c. Bordeanx)?<br />

' Bouglon (I>ot-et-Gaionnc, arr. Maimande).<br />

ROLES G ASGONS. [.A.H.Mv°-ia86|<br />

963. Pro Gnillfirilo île La Laiiiule. —• Rex<br />

ri^li-<br />

giosoviro abbaliSancii Maurini el mnjjislro Bonetto<br />

de Sanclo Quintino, clerico suo, salulem. Monstra-<br />

vit noliis Gaillardus de La Launde, valletus nosler,<br />

qiiod, cum Wiilelmus Erainerici, civis Burdegale,<br />

tenens locum senescaili nostri Vasconie in Bnrde-<br />

gjalensij, domum seu foi-taliciura dicli Gaillardi<br />

vocatum La Brede ' cepissel ad manura noslrani,<br />

racione ciijusdam liomicidii in Burdeg[alensi] per-<br />

pefi-ati, eoilem forlalicio in manu nostra existenle.<br />

Micbael île Ffu[l]clieriis^, prepositus de Insula in<br />

Ai'vano et de Landirano ' pro dileclo et fidelinosfro<br />

Jobanne de Groilliaco, domino dicli caslii de In-<br />

sula, pro indiviso cum aliis ])arcionariis suis, una<br />

cum quibusdam complicibus et malefactoribus ad<br />

dictum l'ortalicium veniendo cmii armis, violrnler<br />

ceperunt, dirruerunt blada. vina, armaluras, lec-<br />

tos, superleclilia et alia bona ibidem existencia as-<br />

portaverimt ete(iamconsumpserunt,necnon nennis<br />

et alias arbores domeslicas iiicideiiirit, alia danipna<br />

quanqilurima infcrendo; que onniia estimât duo<br />

milia librarum monete currentis, in ejusdem Gail-<br />

lardi prejudicium non modicum et jacturam, pclens<br />

premissa omnia a nobis tanquam in manu noslia<br />

posita sibi integralilcr reslilui et eciam emendari ;<br />

unde, cum tam énorme factum et nobis prejudi-<br />

ciale remanere non debeat impunilum , vobis man-<br />

danuis lii'miter injungentes quatinus, vocalis qui<br />

l'uerint evocandi, rlistincte el diligenler iiiquiralis<br />

per (pios dictum l'ortalicium captum luit el dir-<br />

rutum et bona asportata, et (pie, el quaiili vainris<br />

seu estimacionis ei'ant danqma ibidem dala el bona<br />

predicta, et si predictum fortaliciiim Uiuc eiat in<br />

manu nostia. quando dicla ilampna dala luerunl.<br />

vel si lorlalicium oïdem Gaillardo vrl niandalo suo<br />

luerit reslitutmn . et de omnibus aliis circumstan-<br />

ciis que dictum factum langere possunt, et eciam<br />

de armis (]ue et per qiios fuermil porlala iliidem,<br />

et de nominibus armalorum; et super biis que de<br />

premissis invencritis com[)elentem emendam l't<br />

satisfactionem plenariam tam nobis quam eidem<br />

Gaillarde fieri faciatis, secunduiii quod discrecioni<br />

' Labii'He près Bordeaux.<br />

,<br />

- Viiii- plus haut n" 8ô(|.<br />

' Ms. Diliiiiililmio. Cf. le n" 9-27.


[A. R. xiV-ia86]<br />

vestre vidfibilur expedire. Precipimus piiim senes-<br />

callo nostro Vasconie et oiiitiilnis baliivis t't sul)ditis<br />

nosliis, et eciarii otiinilnis qnniurii iiiloi-cst, ut iii<br />

uniiiibus que ad preiiiissa pertinent vnbis pareunt<br />

et inlcndiiul; et si lorte id per vos eriicnilari non<br />

rontigorit, inquisiciononi distincte iartani super<br />

preinissis sub sigiilis veslris iaclusani nobis fideli-<br />

ter reinittalis. Datum ut supra, l'er eundein.<br />

'.16 'i. Piv Greijui-io de liolcenle. — liex niajori<br />

Burdojjale, salnten). Monstravit nobis Giegorins de<br />

lîokesie, rivis nosler Londonio', (jund, cuni Pelrus<br />

Vigorii, fivis Uiirdefjaio, tcneretur eideni Grejjorio<br />

in se\aginla toncilis boni vini , de rentnni loncllis el<br />

(bialins pipis vini tpios idem Pelrus eidem tîrego-<br />

l'io sub cerla l'ornia vendiderat, ipios c|uiden) scxa-<br />

ginla lonellos, et eciara deceni lonellos vini pro<br />

expensis et dampnis que idem (iregorius pio de-<br />

ieclu solurionis jiredielorinji ceutuni tonellorum<br />

vini fecerat, idem Pelrus se reddilurum et solutu-<br />

rnin eidem (îrejjoi'io vei l'jus mandnto aptid Loti-<br />

doniam liona liile promisil, vcl pro quolibet lonelio<br />

vini rcdderc quadraginla solides el i[uadraginla<br />

deriarios slerlin;;nrum eidoni Gregorio l.ondonie,<br />

si in solucione predictorum sexaginta et decem to-<br />

nellorum inb-a rertnm tempus lacienda dcliceret,<br />

prout in lilteris sigillo nostro currente in Burdega-<br />

lensi conlinelur, idem Pelrus premissa roniplere<br />

non curavil. Quaro petit idem Gregorius qiiod eun-<br />

dem Peti'um Vigerii compelli lacinmus ad coniple-<br />

metitnm |)remissoruni. Kt ideo vobis mandamus<br />

lirniiler injunjfendo quatinus eundeni Pelrum per<br />

ca|)cioneiu bonorum suorum in dislrictu nostro<br />

exislencium distringatis ad premissa complenda,<br />

seculidnni predictarum nosti'aruni conliiienciani<br />

lilleranun. El hoc ita effectnalilcr conq)leatis, ne<br />

idem Gregorius ob defectuni vestruni ad nos pro|><br />

1er hoc recurrere (onq)ellatin-, et nos inateriain non<br />

habearaus liceoeiandi predictutn Gregorium ad<br />

dislriclionem super bonis meicatorum Burdegale<br />

faciendam. Datum ut supra. Per eundeni.<br />

' Voir<br />

965. Rex senescallo sno Vasconie, salutem.<br />

plus haut n' 798.<br />

ROLES GASCONS. 287<br />

[Répétition littérale du numéro précédent, moins<br />

feï trois dernières lignes, depuis et nos materiani<br />

jusqu'à faciendam.]<br />

'.)G6. Pro Maltico de Colmnbariis. — Rex dileclis<br />

et lidelibus suis senescallo suo in duc;itu Aquilannie<br />

el majori ac juralis Burdegale, qui nunc sunt aut<br />

pro tempore fuerint. salutem. Cuni Arnaldus Rey-<br />

mundi de Solerio, Raymundus de Sauuhac, Guil-<br />

lelinus Dacra et Arnaldus Reynuuidi de Arpiis te-<br />

neanlur in ccntum el novem libris slcrlingorum ex<br />

causa mntui dilecto servienli nostro, Malheo de<br />

Gohuiibariis, prout in litleris ipsorum sigillis si-<br />

gnatis plenius continctur, ac idem Matheus nobis<br />

sit necessarius non modicuin ad serviendum lu hos-<br />

picid nosiro de ollicio hotellarie ad quod iioscilur<br />

ilepulalus', propter (pnid vacare non potesl ad re-<br />

[jelicioneni debitisupradicd, noienles ipsum damp-<br />

nuin sustinerc occasioiie nostri servicii, de quo<br />

debel ])ocius conunodum reportare, vobis preci-<br />

pietido mandamus (jualinus iiltornalutn vel p.rocu-<br />

ralorem suum cpicm conslitnel de predictis debito-<br />

ribus vel aliis ad rc'peti'ndurn predicluiii debilum<br />

atlmiltalis loco ipsins , maxime cuin dicluiii debilinn<br />

non solum solvi debeat dicto Malheo set cuicumcpie<br />

dictas liUeras deferenli, ut continclur in ipsis, tan-<br />

tnm super hoc facienles quod idem Matheus vel<br />

suiis atlornatus non cogalur ad nos oh' vestrum<br />

defcctum habere i-ecursum. Datum ut supra.<br />

967. Pro Guiltelnto Ariialili de Sescus. — Rex di-<br />

lecto el (ideli suo Johanni de Greyily, s.'nescallo<br />

suo Vasconie, salutem. Quia volumus quod Gwyl-<br />

lelnuis Arnaldi de Sescas\ valleliis nosler, pro bono<br />

servicio (piod nobis impendit, (•uslodie ballive Bei-<br />

lomontis* et La Lynde' aliis preleratiu', \obis man-<br />

daijius quod ballivani jliam cum suis perliriericiis<br />

onmibus eidem (iwillehno nostio nomine commit-<br />

' Ce<br />

pcisonna|;c est en ctlH souvent inentioiiné dans lo<br />

Calendar 0/ patent rotbt. Voir plus liant n '<br />

.'i-j , il-jj, elr.<br />

' Ms. in.<br />

^ Saiiit-Maitin-de-Sescas ( Gironde , arr. la l'u ule , e. .Saint-<br />

Maeairo).<br />

' DeauuiOMt (Dordoi;ne, arr. Bergerac).<br />

' I.aliiidc (idid.).


^88<br />

latis ((uaiiidiii nobis placueril custodiendani , ita<br />

(|uod indu facial et respondeat sicut ipse qui baili-<br />

vam illain ultiiiio lenuil inde facere et respondere<br />

1)10 suo teinpore consuevit. In ciijus, etc. T. R. a])ud<br />

Wodestok. , .xj. die Maicii.<br />

968. Pro regina Aiiglie, maire régis. — liex<br />

omnibus ad quos, etc., salutem. Sciatis quod con-<br />

cessimus pro nobis et beredibus nostris, consilia-<br />

riis et custodibus quibuscumque, si de nobis, quod<br />

absit, biimanitus contigerit, herede nostro' infra<br />

ptatem existente, karissime niatri nostre Aiianore,<br />

regine Ang-He iliustri , oinnes assignaciones quas<br />

niiiic babet in custumis nostris Burdegale et cas-<br />

(runi (le Sancto Makario " cuni pedagiis et aliis per-<br />

tinenciis suis, et pedagio Maremaude '<br />

cum<br />

suis<br />

|)ertinenciis cum onmi iiilegritate, sicut ea nunc<br />

tenent, babenda a die craslino sancti Miebaelis,<br />

anno Doinini .ni°. .ce", octogesimo seplimo, usque<br />

in duos aanos proxime sequeates et plenarie com-<br />

])letos, pro deccni nùbbus marcarutn in (juibus ei-<br />

dem nwlri nostre tenemur ad testameutum ejus-<br />

deni inatris nostre, juxta ejus voluntalem per se<br />

seu assignatos aul executores lestanienti sui pre-<br />

' Edouard I" avait eu de sa femme Aliéner de Castille,<br />

épousée en iihk {Uôles frascons, t. 1, Snppléjuent, p. o),<br />

douze eufanls, dout quatre fds. De ces derniers , un seul vi\ait<br />

eiicoïc en ia8IJ, Kdouard, né à Carnarvon le a5 avril i984,<br />

le futur Edouard II. Voir le tableau généalogique à la fin du<br />

t. IV de R. Pauli, Gvschichtc von Eiifrlund (i865).<br />

' Saint-iMacaire (Gironde, arr. la Réole).<br />

' Marmande (Lot-et-Garonne).<br />

IIULES GASCONS. [A. R.xiv°-i2 86]<br />

(bcti, in qtiocuraque statu fuerit, perficiendum.<br />

In cujus. Ole. T. li. apud Langel., .xx. die Aprilis.<br />

969. Pro Bomjone, Judeo Burdegale, et fratre<br />

suo. — Rex constabulario Burdegale qui pro tein-<br />

pore fuerit, salutem. Cum de sexcenlis et decem<br />

et novem libris et decem et septem solidis et un-<br />

dccim denariis monete burdegalensis quos frater<br />

P. Xanccii. [de] ordine fratriini Minortim, et Ge-<br />

raldus de Risona, clericus, executores (estamenti<br />

magistri Ade de Norff. , Boniony, Judeo Burdegale,<br />

noQiine dicti Ade, debebant, do qua suiiima pro-<br />

dictus inagister Adam trescentas, quaterviginti et<br />

undccim libias posait in expensis venerabilis patris<br />

R., Batboniensis etWellensis episcopi, et dilecti et<br />

lidelis nostri Ottonis de Grandisono, pro negociis<br />

nostris in partibus Vasconie existenciuin. adhuc<br />

ducente et undecim libre eidom .ludeo restent red-<br />

dende, ut pro certo iutelleximus, vobis mandanius<br />

quod, si vobis constare poterit ita esse, tune, re-<br />

tentis et dani|)natis prius lilteris ])aleiilibus predicto-<br />

rum execuloruni, totalem peciniie smnmani contin-<br />

geutibus, quas predictus Judeus inde liabet, oideni<br />

Judeo predictas ducentas et undecim libras monete<br />

burdegaiensis sine dilacione persolvi faciatis, vel<br />

salteni easdem ducentas et uudeciin libras predicto<br />

Bonioni et Isaac, fi-atri suo, in Arma sua viginti<br />

marcarum quas singulis annis, juxta tenorem carte<br />

nostre eis inde facte , vobis solvunt, ailocetis. Et nos<br />

pecuniam illam vobis allocari faciemus. In cujus , etc.<br />

T. R. apud Westmonasteriimi, .xxv. die Aprilis.


XII<br />

ROTULUS VASGOÎNIE<br />

DE .\N>'0 REG.M REGIS KinVAlilU I DKCIMO SEPTIMO.<br />

MEMRH. l6.<br />

970. Pro lleymundo Martini de Saiicto Pclro,<br />

cive Burde/fale'. — Ili'x oniniLus ad ([tios, etc.,<br />

snliitcrii. Sciatis (|iin(l vnlumiis, conccdimus et liceii-<br />

ciam damus Hcymiindn Martini lic Saiiolo Petro',<br />

civi Burdqjale, ul possil conslruere seu oonslrui<br />

fixerfi f(Jssaliirii, sivp nlvcuiii aut aquc incaliiiii<br />

qui viiljjarilor in partilius illis dicilur /foyssi^, ah<br />

arlifja scii terra sua quani habctapud Trcjfcl, juxla<br />

niafifnum iter qiio ilur a |iortu do Tre(jet ad nonius<br />

de (liprcsso iii traviMso dicli ilineris, us(|uc ad rs-<br />

Icrium (|uod est interterrani Guillolmi Martini, lilii<br />

quondani Willelnii Martini, et Willelnii de Monte<br />

Hcvelii, niilitis, ex parte nna , et |);dudeni Bcrtrandi<br />

do Podcasnco, niilitis, et Gnillelnie, lllic quondani<br />

' Publié dans les irchivcê hitloiùiuct de lu Gironde, I. X,<br />

p. 107.<br />

' Sainl-Piorrc, paroisse do Bordeaux ( Ilaureiu , flccAirrc/irs<br />

ê:ir la vilt- volens tratisirc<br />

eques vel pcdes, seu cum carcctis aut brocis, valeal<br />

pcrpetuo nocle dieque'transiluin perinde liabere<br />

liberum et scciirnm , et quod idem Hevmundus<br />

Martini et sui licrcdcs tcneanlur emeiidam facere<br />

com|)elenlem cuicumtpie impedimentnni vel danipnum<br />

aiiijuid in lutiirum pacienli, racioiic vel ocea-<br />

sione operis antedicti. Que oinnia et sinjfiiia ni<br />

dicta siiut vulumus et roncedimns lieii, ([iiuiitimi<br />

in nobis est et ad nos perliiiet, sine injiiiia [vel |<br />

prejndieio alieni. In cujus, etc. Datum apud Con-<br />

datniii prope Levbornaiii, dnodecinio die Jniiii<br />

(.289].<br />

971. De ijenerdli allornameiilo. — Jobannes,<br />

prier l.cvvensis ', liabet littcras régis de {jenerali<br />

attornamento sub nomiiiibus l'ratris Pétri , prioris<br />

' Lcwcs, comté do Sasset. Jean rdo Avinonn est nommé<br />

par I)ii;;dalc ( Monatlion, t. V, p. .7 ) après laS'i. Il est men-<br />

tionné plusieurs fois dans le Calendar nf patent roUs.<br />

f »iE s*rio»»ir.


290<br />

Sancto Elene de insuja Vieta \ el Johannis de<br />

Heyno^ eapellani, diiraluras per quatuor annos<br />

nini clausula frpresenlesi:. T. R. a])ud Gardani in<br />

l'onlivo', spcundo die Auausli.<br />

972. De protrctioiic. — Idem piior Laljet litle-<br />

ras régis de prnteclione sinqiliciter sine elausula,<br />

per euiidem tenuinuin, ut supra. In cujus, etc.<br />

T. ul supra.<br />

973. Pro Arimtdo Giiillcliin tie Seiisaco''. — lîex<br />

omnibus ad (pios , etc. , salutem. Noveritis quod da-<br />

inus et concedinms, ([uantum ad nos pertinet et<br />

pertinere deliet, pro nobis et heredibus et sucees-<br />

sorilnis iiosliis, ArnalilotiuilielmideSensaco et suc-<br />

cessoribus suis Hceuciam construendi domuni juxta<br />

murum civitatis nostre Aquensis\ qui ad[li]eret<br />

portali ejusdeni civitatis, qui dicilur porta clusa,<br />

ad dcxteram ])arleni a parle intcriori, et supra murum<br />

eundem, videlieet in donio, plalea seu solo,<br />

etturri quefuernntGuilIcbni lieymtindi dicti liarre<br />

Vinhe , det'uncti , continuando us([ue ad murum pre-<br />

dictuni, et in rauro ipso et turre predicta, duiu la-<br />

men optineat voluntatem illorum quorum modo<br />

suntdomus, ])latea, solum et lurris predicta; ita<br />

tamen quod ilia via seu luella que nunc est inter<br />

ipsam domuiu, platcam seu solum, et dictum mu-<br />

rum, ejusdem anqilitudinis diniitlatur, mutetur, et<br />

sit inter donnmi" monaslerii Dei Ville' ibi conti-<br />

gua[m] et doinuin , plateam et solum sepius nomi-<br />

nata, qu:iHs ainplitudinis est juxta murum predic-<br />

luin, Miandantrs senescailo nostro ducatus predicti,<br />

preposito A


[A.a. \vii°-i9 89]<br />

RÔLES G<br />

lius inliiljcmiis ne de celero manns veslras extenda-<br />

tis ad oblaciones prediclas, sed cas capellano dicte<br />

ecclesie libère (liniillalis, et de perceptis oxinde per<br />

vos, dicluin Ainalduin, vel alium, vestro noniine,<br />

post deterininacionem diele inquesle laliler compo-<br />

nalis ciim l'elro prediclo, cjuod raerilo sit exiridc<br />

contenlus. Datum ut supra.<br />

97 r>. Pro Armhlo de Gnra.iloiic' , milile. — Re\<br />

constaLulario Bui'dejjalo et receptori reddituiiri) siio-<br />

rum in Agenesio, ac omnibus aliis ad quos, etc.,<br />

saliitem. Sciatis tpiod, attendenles {jrala servieia<br />

nobis iinpcnsa per diicctuin nostrum Arnuiduin de<br />

Gavastone, nùliteni, et sincère dileclionis aiïecluni<br />

quem Ciarenuinda, dicta domina Marciani ', (|non-<br />

dani iLXOr sua, ad nos habnit duin vivebat.danius<br />

et ronccdimus eideni Amaldoad maritaurlani liliain<br />

suarn sexcentas iibras arnaldensis inonele, vobis,<br />

conslabuiario et iTceptoril)us prediclis, et vestruin<br />

cuilibet (iniiiler iiijunjjcntes ut, noinine nosiro et<br />

sicut ad opus nostrum, nulla mcncionc facta ib'<br />

dono predicto, taciatis levari de recblitibus et le-<br />

neuientis Bcrnardi de Reviniiano, doinicclli, dn-<br />

niini pro parle de Buseto^, iilas sexcentas Iibras iii<br />


29^<br />

|iiitis vel nosliis subililis tenehanlur. In ciijas,elr.<br />

Daluni ut siipra.<br />

!)79. Pio licrmmlo de Bcvynhano , domkcllo.—<br />

Ro\ omnilnis ad cjuos, elc, salutem. Scialis (jiiod,<br />

snkilis iinbis seu conslabiilario Burdegaie aut rf'ce[)-<br />

lori reddiliiuiii noslroruin in Agenosio per Bernar-<br />

duni de Revinhano , domiccllum , dominum pio parte<br />

de Biiselo<br />

', sexcentis iibris ai'naldensis nionete, in<br />

qiiilms iiobis tenctur racione transgressionumcom-<br />

iiiissaruni ])er ipsuni contra capellaiium d'Ambru IIS ",<br />

diocesis Agennensis, frangendo securitatem quam<br />

in «iria nosira Agennensi dederat capellano pre-<br />

dirto, et eciani contra prioreni dicli loci de Buselo,<br />

ipsiiin in extremis Jaborantem faciendo eici et por-<br />

lari de sua caméra ad eoclesiam ejnsdem ioci , u'ui<br />

inox ex|)iravil , et bona ipsius prioris capiendo et,<br />

proiit sibi placiiit, diripiendo et dissipando, in coii-<br />

lemplum justicie et jurisdictionis nostre, fractio-<br />

nein pacis et grave prejndicinm abbatis et conven-<br />

lus Sancli Severi, ad quorum monasterinni spcctarc<br />

noseitur jirioralus |ire(licliis, easilein transgressio-<br />

nes, quaiitnin ad nos ])eiiiiiet, dicio Bernardo et<br />

suis peniliis remitlimus el (|uilanuis, et de mille<br />

cenlnin bbiis nobis adjudicalis racione tiansgressio-<br />

niim prediclarnm ipsum Beriiardnm el siios fore<br />

vobnnns iiberos et qiiietos, soiulis, ul dictuiu est,<br />

sexcentis Jibris predictis, cum resiiluas (piingenlas<br />

sil)i rcmiserimus de gracia speciali. In cujus, etc.<br />

Diiliini ut supra, primo dieAugusli.<br />

980. Pro liomiuihus rccijiieidiliiis Icrrum in fo-<br />

rcsla Bimkifak^. — Rex dilectis el fideiibus suis<br />

llerio de Engolisnia , conslabniario Bnrdegale, et<br />

Eiie Carpenlarii, civi Bnrdegale, sahiteni. Sciatis<br />

(juod voiumus et concediinus ut onmes et singnli<br />

qui acceperunt vel accepturi sunt de foresta nostra<br />

Burdegaie, sint onnnino liberi et quieti ])er trien-<br />

niuiii continuum a die ipsius accepcionis conipu-<br />

tauduni , de septiraa parte fructuum excrescenciuin<br />

in foresta et terris per ipsos receptis, que septima<br />

' Voir plus haut n" 975.<br />

^ Anibnis (Ijot-et-Garomic, arr. Nérac, c. Damazan).<br />

•* Publio dans tes Arclikus Irstoriqnes de la Girondr<br />

l. Xltl.p. 3ia.<br />

^<br />

ROLES GASCONS,<br />

[A.R.xvii'-iaSgJ<br />

pars nobis eiat deliita sccundum conlinenciain jiac-<br />

lionnm nostro noinine initariim cum ipsis, dnin<br />

lamen caveant snflicienter, in modo et forma quibus<br />

noveritis expedire, quod infra dictuin triennium<br />

extirpent seu faciant exlirpari et redigant seu re-<br />

digi faciant ad culturam quod acceperunt vel ac-<br />

cepturi sunt de foresta predicta, et quod pactiones<br />

predictas super accepcione predicta initas vel in-<br />

eundas in aliis omnibus compieant et observent;<br />

qnas pactiones voiumus ratas et gratas in omni-<br />

bus permanere, excepta remissione fructuum tricn-<br />

nii antedicti. Datum ut supra.<br />

981. Profratribtis PreiJiaiton'biis opiid Morlaiium<br />

commorantibns. — Rex prepositis snis Aqnensi ' et<br />

Sancti Jobannis de Sordua^ qui nunc sunt vel pro<br />

lempore fucrinl, salutem. Inlelleximus quod vicc-<br />

comes Avortensis ^ quondam ordinavit in sua ul-<br />

tima volunlale de restilnendis quin((uaginta Iibris<br />

morlanoruin cuidam burgensi seu qniliusdam bur-<br />

gensibns de Morlanis' nunc defuncto sive defuiic-<br />

lis, a (pio vel quibus ipsas quinquaginta iibras ex-<br />

torserat minus juste, et poslmnduni fuerunt legate<br />

eedem quinquaginta libre fratribus Predicatoribus<br />

ville de Morlanis predicte, quas viceeomes Avorten-<br />

sis, qui nunc est, dictis fratribus, quamvis plnries<br />

reipiisitns, leddere contradicit , unde vobis et ves-<br />

trum cuilibet firiniler injungendo mnndamus (pia-<br />

tinus, si vobis conslilerit de ])remissis, coinpella-<br />

tis vicecomitem predictum per capcionem omnium<br />

bonornm suorum ad so!vcn


[A.R. wir-iaSg]<br />

nescalio ducatus Aquilannie , et Iterio de Eugolisma<br />

constahiilaiio Biinlefj^ale, salutein. Mamlaiiius vobis<br />

ut, si per diligeutem aprisiaui per vosvd \eslruiu<br />

alleriim faciendam irivoncrilis Pelnim Lamberti',<br />

civem Burdegale, et ejus locum ac homiiies do<br />

Bosc GuermoQ ^ fuisse de juridisdiclione et jusli-<br />

cialu nostro, racione conununie Burdegale vel se-<br />

nescailie Vasconie aul prepositure noslre Linbrarie<br />

Burdegale, a quadraginla aunis et cilra,ct non de<br />

jurisdiclioiu; aul jusliciatu de lilaukaf()id\ ludio<br />

modo sustineatis castelJanuin de Biankaford aliquam<br />

jurisdirlioneiu vel jusliciatum ijueincumtpie<br />

exceieere iu l'etriuii prrdictuiii vel loiuni suuiu aut<br />

homines antedictos, set eos custodiatis et luanule-<br />

nealis in stalu suo in quo liactenus extilerunl. Da-<br />

tuni ul su|>i'a.<br />

983. Pro eoilem Pciro Laiiibcrll. — Bex dilecto<br />

cleiiro suo, ileriode Engolisma, constnliulario Bur-<br />

degale , saiulem. Volumus et vobis mandarnus ul<br />

cxaniinrlis diligenler verilaleiu su[)or (pioilaui dé-<br />

bite ducenlaruMi sexaginla septcm luarcarurn sler-<br />

lingoruin, pro quo Bupiialus Laniberli, pater<br />

Pftri Laiulierti , el (piidam alii rives Burdogali;,<br />

dudum lidejiisscruiit et se debilorcs principales<br />

coustitueruiit pro (.iuiileliiu) de Buell. , tune se-<br />

neseallo Vasconie ', duni i\it ad levanduin obsidio-<br />

neui de Saltu ^ pênes (piosdam alios suos concives<br />

et super eo (juod diclus Petrus asserit se rede-<br />

niisse pro dicta lidejussionc de quarla parte debili<br />

supradicli; et quod super hoc invenerilis nobis in<br />

scriptis quaincito polerilis per ipsuni Petruiu vel<br />

suuni nunciuni significare curelis. Datum ul supra.<br />

98^1. Pro Guillelmo Reymundi tic Miro Monte,<br />

canonico Vasatensi. — Rex eidem Ilerio, saluteni.<br />

Placet nobis el vobis niandauius quod, si processe-<br />

' .Sur co pcrsonnogo, vnir l.i tablo des Roks gaicmx,<br />

t. I, et l'introduction, p. 3ti,vi.<br />

' Bosc-tiornioiit, «maison noblo ou niolo située dans la<br />

paroisse d'Kysinesn ,<br />

t. Il, p. loi ).<br />

près de Bordeaux (liaurein, Var. bord.,<br />

' Blanqurfort (Gironde, arr. Bordeaux ).<br />

* .Sénéchal do Gascogne en ia45 (voir table des RMcs<br />

gateoiu , l. I , et introduction , p. oix ).<br />

' Sur cette affaire, voir Bcmont, Simon deMonl/ort, p. 397.<br />

,<br />

RÔLES GASCONS. 293<br />

rit de vnlunlate dilecte consanguinee noslre Con-<br />

staiicie, vicecomitissc Marciani, solvalis de prima<br />

soiucione facienda per vos ipsi Conslancie, de feudo<br />

suo quod percipil in caslro Burdegale, magisiro<br />

Guillelmo Bcymundi de Miromonle, canonico Va-<br />

satensi, quiccpiid dcbetur eidem de dono qiiinqua-<br />

ginla librarnm nioilanoriiin ipsi magisiro [fado]<br />

super dicto feudo per Conslanciam anledictain per-<br />

cipiendo '


29 '(<br />

luorlis miper perpetrate ' in civitate Baione de<br />

Petro (le VOla, iilio quondam Laurencii de Vilia,<br />

exceUeutissimo domino nostro régi Anglie deuun-<br />

ciate" per nos, fratres el consangiiineos ipsiiis in-<br />

terfecti, doniinus Johannes de Havering, miles,<br />

sencscallus ducalus Aquilannie, de niandato ejus-<br />

deni doniini régis ad civilatem de[s]cendisset pre-<br />

diclam, ad inquirendam et indagandam veritatem<br />

qui fuerant auctores, consocii et coadjutores nior-<br />

tis predicte , et ad facienduni secundura ferre con-<br />

suetudinem de eis qiiod juslicia suaderet; et tan-<br />

dem ideniseiiescalius, factisqiiiljusdani processibiis<br />

coulra Guillelniuni Piobcrti, liliurn mei, Augerii,<br />

Franeiscum de Mestardes , Arnaldum de Seguino<br />

Joliannem de Guiraute\ Vilalem de Ciistanlis'' et<br />

Jobaiineni Deii Molier, de dicta morte inculpâtes , et<br />

liliam meuni condempnasset ad essendum et mo-<br />

randuiu in jierpetuo carcere ejusdem domiiii nos-<br />

tri régis extra civitatcs et diocèses Baiouenses et<br />

Aqueuses; et Franeiscum de Mestardes, Arnaldum<br />

de Seguino et Johanneni de Guii-aute extra ci\i-<br />

tates et episcopatus Baiouenses et Aquis per sep-<br />

tenniuni careeri mancipaudos, et post ipsuni sep-<br />

tennium a prediclis civilalibus et episcojiatil>us<br />

perpetuos exules et bannitos; et Vitalem de ('as-<br />

lanlis et Jobauuem Deu Molier apud Baiouam si\e<br />

Aquis per annuai careeri maucipandos; et predicti<br />

sic condcnqinati ad dominum regem predictuin a<br />

dicta condein])iiacioue ajipeliassent et pro ipsa pro-<br />

sequenda per amiios suos dictum dominum regem<br />

adivissent, et dictus dominas rex, deliberalo con-<br />

silio, respondisset (piod appellacioneiii seu a|ipel-<br />

laciones ex certis causis non adraitteret antedictas,<br />

ego, Augerius antedictus, appellacioni nomiiiedicii<br />

filii mei reiumrians antedicte, supplicavi oidem do-<br />

mino régi ut, circumspecta via appellacionis, dicio<br />

Iilio meo et aliis contra sentenciam predictam, que<br />

suinniam iuiquitatera coutinebat et diiriciam, di-<br />

gnaretur niisericorditer oportuno remedio subve-<br />

nire pro suc libito voluutatis; lum domini régis<br />

' Fait<br />

mentionné par Balasque (Eludes sur Baijonne, t. II,<br />

p. ^178) d'après le Catalogue des Itolls <strong>gascons</strong> de Carie.<br />

' Ms. (leiiunciante.<br />

' Guiraudet, commune do Jurani;on , près Pau.<br />

' Caslaing, commune d'Ortbez.<br />

,<br />

ROLES GASCONS. [A.R.xvn'-iaSgl<br />

voluntati et ordiuacioni me et dictum fdium sup-<br />

posui et subjeci alte et basse, et proniisi et adhuc<br />

promilto me facturum et curaturum, sub incurra-<br />

meulo persone mee et commisse omnium bonorum<br />

meorum presenciiim et futuroruiii, quod dictus fi-<br />

lius meus dictani ordinacionem et volimlalem do-<br />

mini régis predicti teuebit et servabit in tolo' et in<br />

qualibet sui parte, et peiiam quam eidem impo-<br />

nendam seu infligendani duxerit |iaeielur et eciam<br />

sustinebitet servabit. Nos vero, prel'ati Reymundus<br />

Ariialdi de Domo Nova, Joliannes de Villa, Marti-<br />

nus de Sancto Jobanne, Joliannes Dardir, Pascasius<br />

de Villa , Bartliolumeus de Baulieriis et Reymundus<br />

Johauuis de Villa, licet institerimus peues dictum<br />

dounnum regem pro confirmanda sentencia ante-<br />

dicta, quamjustam asseriraus et miciorem ac beni-<br />

gniorem quam deberet, inspeclis cousuetudinibus<br />

antediclis, nos, quantum ad sentenciam predictam<br />

et penam in ea couteutam, nuilaudam, a[u]geu-<br />

dam aut niinuendam, voluntati et ordiuacioni ip-<br />

sius domini régis supposuimus et submisimus; et<br />

promisimus et adhuc promittimus , sub pena duo-<br />

rum miliimi marcarum argenli , tenere et servaie<br />

voluntalem et ordiuacionem predicti domini régis<br />

super |)redictis et de predictis ; quam ordinacionem<br />

et volunlatem in jiresencia nostrarum [larcium pre-<br />

dictarum idem dominas rex, visis diligenter proces-<br />

sibus antedictis et amlitis partis utriusque racioni-<br />

biis, protulit et eciam declaravil in hune modimi :<br />

frNos Edwardus, Dei gracia rex Anglie, dominus<br />

llibernie et dux Aquilanie, volumus et ordinamus<br />

(piod Guillelmus Robertiprediclus inlraproxinmin<br />

mensem Mail transfretet et se transférât vel trans-<br />

IVelari inchoet ad terram Hibernie, ibidem mora-<br />

lin'us donec per nos vel heredem nostrmn, regem<br />

Anglie, fuerit revocatus; et quod, antequam a<br />

nostro carcere liberetur, karissimo consanguiueo<br />

nostro Mauricio de Crodonio", nostro nomine, vel<br />

' Ms. totum.<br />

- Craon (Mayenne, arr. Cbàteau-Gontier). Maurice V de<br />

Craon succéda à son frère, Amauri H, en 1270, et mourut<br />

le 11 février lagS. Son pèi'e, Maurice IV, avait épousé Isa-<br />

belle de la .Marelle, sœur utérine du roi d'Angleterre,<br />

Henri III; et c'est ainsi que Maurice V se trouvait être le<br />

cousin d Edouard I" (Bertrand de Croussillou, La maism<br />

de Craon, p. 170-182, 2o3-3i4).


[A. R. wif-jaSg] RÔLES GASCONS. 295<br />

deputalo ;ib co caveat, sub pena raille raarcarum<br />

et inciirretnento proprii corporis, de hujusmo


296<br />

pnssil ulraqiie pars qui siint ninici vel a quibiis de-<br />

Ijcnl sibi caverc. Item diciimis et jironunciamus<br />

qiinil (licliis Aufjerius facione niorlis jn-pilicte variât<br />

et translrelet tillra mare iu suljsidiiim Terre Saiicle<br />

et iter arripiat et exeat ducatum Aqnilaniiie inlia<br />

iiislans resluin sanctl .Micliaelis et in mari timc se<br />

jxmal, iiisi malieia lempnris impediat trauslretacio-<br />

iiein prediclam, el quod iu dicla terra idtramarina<br />

taiiidiu iiKirelur donec pei- nos vel mandatum nos-<br />

tiiim spéciale l'uerit a diclis pai'libus revocatus<br />

quod lacère possunius per nos vel aliuni qiiem-<br />

cum(|ue, cnm nostre plaeuerit voluulati. Et si cou-<br />

tiugeret quod ipse non Iranslrelaret , ut tlictum est,<br />

vel si transfretaret et recederet a dictis partibus ul-<br />

tramarinis sine noslra vel mandali nostri licenria<br />

speciali, voluit et conccssit idem miles quod ipse<br />

de dicla morte pro cognilo et convicto in quacumijuo<br />

curia haberetiu' ex lune, absquc aliquo judicio et<br />

alia probaeione, et corpus ipsius lamquam falsi et<br />

proditoris justiciari posset et dcberet, oecasione<br />

niortis predicte, per poteslatem ([uaiulibet secula-<br />

rem in cujus dislrictu inveiiiretur; et quod Iota<br />

terra sua, quecumque sit et a quocuraque domino<br />

ipsani teneat, sit incm'sa perpetuo doniinis a qui-<br />

busdicla terra tenetur. Item, dicimustpiod castrum<br />

de Miro Monte el Iota alia terra que luit ipsius mi-<br />

iitis, que nune est et esse débet in manu nostra,<br />

ul)icumi(uo sit, quia de l'eodo nostro exislit, nobis<br />

et lieri'dilius nosiris perpetuo remaneat lamquam<br />

incursa, racione l'orislaeli predicli. Voluit eciam et<br />

pi'omisit idem iiules prelei' penas prediclas fpidil<br />

uisi Iranslrelaret, ut diclum est, vel si li-aiisli-elarel<br />

cl redirel absipie noslra vel mandali iioslri lieeneia<br />

s|)efiali,(piod ipse daretnoins, nomiiie pêne, quiu-<br />

deeim milia solidorum morlanensiiim, super lioc<br />

obligans se et onuiia bona sua , ubieumque sint et<br />

(piocumipie noniine censeantur. Pro quibus com-<br />

[ileudis, teuendis et observandis, ut dictum est, et<br />

pro ilietis quindecim milibus solidis morlauensiuni<br />

solvendis nobis, si coutingeret prediclum Auge-<br />

rium venire eonira premissa vel alterum preniisso-<br />

rum , obligaruul |)rincipaliler se et omuia bona sua<br />

eumlilleris paleulibus, sigillalis sigiliis de ([uibus<br />

lit meucio in eisdeui, quas peues nos relinuimus :<br />

nobiles viii Gaslo , vicecomes Byernensis, pro uovem<br />

, ,<br />

ROLES GASCONS. [A.H. xvii°-ia89]<br />

milibus solidis morlanensium; Bernanlus, comes<br />

Arminiacensis , pro tribus milibus solidis morlanen-<br />

sium; Reymundus Roberli, vicecomes Tartacensis ',<br />

pro quinquaginla liljris morlanensium; Fl'ortane-<br />

rius , dominus de Lescuuo °, pro quinquaginla li-<br />

bris morlanensium; Otto de Doazilo', miles, pro<br />

quinquaginla libris morlanensium nobis dandis et<br />

solvendis ad requisicionem nostrani, si dictus Au-<br />

gerius non observaret vel non conqjleret premissa,<br />

renuncianles benelicio aulenlice rrPresenîe*'! et<br />

oimii alii juris auxilio sibi conqielenti, pro ((uo<br />

venire posseut conira obligacionem ])rediclam. ()ue<br />

nnmiaetsingula dieli Reimundus et Augeriuss[>onte<br />

et libère laudarunl, a])]>robarunt et omoiogarunt<br />

expresse, el juraverunt ad sanela Dei ewangelia<br />

se non venliuos conira premissa vel alterum jire-<br />

jnissorum. El in signum remissionis et quitacionis<br />

bujusmodi, dicti Augerius et Reimundus adinvi-<br />

cem se pacis oscido relormarunt. Idem vero Rei-<br />

mundus Bernardi promisit in vii-tute prestili sacra-<br />

meuli se servalui'um pacemjirediclam dicio Augerio<br />

el amicis ejus, ni diclum est superius, declm-audam ;<br />

quod si contra fecerit, eo ipso sit perjurus et pu-<br />

nialur ut proditor raanii'estus. Et nos diclo Augerio<br />

l'acienli, complenti el observanli premissa, remil-<br />

liimis omnem odium el rancorem el oninem actio-<br />

nem et querelam nobis compelentem contra i()sum<br />

oecasione morlis predicte, et ipsum ad nostram bo-<br />

naiu graeiam resliluimus et l'avorem, prel'atis in<br />

(iii'to nosiro conlenlis in suo robore duraluris. In<br />

(piorum leslimonium liis paleulibus lilleris sigillum<br />

nosli'um ajiponi fecimus uua cum sigiliis dicloruui<br />

Reymundi et Augerii. Nos vero, dicti Reimundus et<br />

Augerius, sigilla noslra presenlibiis apposuimus in<br />

lesli?noniMm premissnruin, ad niajoris roboris lîr-<br />

milaleni. El super biis l'acte l'uerunt Ires litière imius<br />

et ejusdem lenoris, quarum unam liabuil dictus<br />

Reimundus, aliam dictus Augerius de Miro Monte,<br />

el aliam cousiabularius Burdegale nostro nomine,<br />

' Rayiuoiiil liobert, vicomte do Tarlas, estdéjà nommé )il us<br />

b;uit, n" 6/io.<br />

- Lcscun ( Basses-Pyrénées, arr. Oloron, c, Accous).<br />

' Doazit (Landes, arr. Saint-Scver, c. Mu(;ron).<br />

' Code do Jusliiiien, liv. VIII, t. XI,, I. 3. Cf. Vioilet,<br />

Etaljlhsirm'uts dcsaint Louis, t. III, p. -iifi.


A. II. xvii°-io89]<br />

iina ciirii lillcris toiitinentihiis obligacioiii'm siim-<br />

iiianim |(n'(li(laruiii. Daluni ul supra.<br />

989. Pro trfre, de Oddone de Monte Gui.'icardo'<br />

et vadiis suis. — llex roceptori siio Afjennensi (jui<br />

iiiinc esl vol pro teiiiporp l'iiprit , ot aliis ad (juns , etc.<br />

saluli-m. Sciatis qiiud ililec-liiin nnsinini Oddonein<br />

de Monte Guiscardo, liabilatoreiii l>as(i(le noslre<br />

Floroncic ', fociiniis et ronstiliiiiniis casldlaniim el<br />

riisludcin doiiiiis nostri" cl castiidc Siitniiio l'odio'<br />

et defensoreni genciiiin iiostranim terre de Gaiirra '<br />

in jiidicio l't extra jiidiriiitii , ali injiirialorilius et<br />

inolestnlorditis ([iiiliiisciiiiKpn', ipiaiiidiu iioliis vol<br />

senescallo nostro diicalus Aipiiliuiiiii' planierit [et]<br />

vidcliiliir expedire; pro ipiilms caslrllania ,<br />

,<br />

ciislodia<br />

et dciciisione assi^jiiaiiius cidi'iii (piadraginla libras<br />

liironensiiiin iii^roriim de .salarie , scu prit vadiitt<br />

suis, annuatim, quatndiu oril lu oUiriii suprariirlo;<br />

vobis, dicto receplori, niamlautes el liriniler iujun-<br />

geiiles ut dicio Oddnni soivatis dictas ([uadraginta<br />

libras luroneusiuiu aiuiuatim, quamdiu erit in of-<br />

licio nieiMoralu; et (|iiic(piid ci solveritis i*acione<br />

premissa xoluiiiiis et |)reripimus in vestro coni-<br />

polo allocai'i. In cujus, etc. Datuni ut supra, sci-<br />

licet .xij. dii- Juuii.<br />

990. Prorege, de judice ordiiiario. — Re\ fecil<br />

et ronslitiiil judicein sunni nrdinariuni terri' A{jen-<br />

neusis, site ultra Garunaui e\ parte Coudutnii, et<br />

terranun re^is Auxitanc et Leetorcnsis dioeeseuni<br />

iiiajjistnnn Jacobuiii de Moule, ipianidiu rejji xel<br />

senescallo suo placiierit. Daluui ut s'.<br />

991. Pro icjfe, de ciislodia nl/rilloniin in .l/'c-<br />

»Mio ultrn (iaroiiam. — Hex coniiuisit eideni uia-<br />

(jistro Jacobo cusludiaiu sigilloruin suornin ad con-<br />

Iraclus in lerra et judicaliu'a terre Ajfcniiensis ultra<br />

Garoiiani ex parte Condumii, et in terris rejjis<br />

Auxitane et Leclorensis dioceseum, quamdiu régi<br />

' Moiitgiscard (llaulc-Garonnc, arr. Villefranche-de-Lau-<br />

ragiiais).<br />

' FIpurancc (Gors, arr. Lectouro).<br />

' Saitit-Puy (Gers, arr. Condom, c. Valcnco).<br />

' I.e pays (le Gaurc correspond à peu près au.\ cantons ac-<br />

tuels de Flouraiice et de Valence (Gers).<br />

ndLes G,tsco\s. — ii.<br />

ROLES GASCONS. ^97<br />

vel senescallo suo placucrit; etassijjnavil eideiii pro<br />

l'eodo et salario suo, quaindiu eril iu ollicio anlc-<br />

dicto, quater viginti libras liironeMsiiiui nigroriuii<br />

el niediclateiu coinnioditalis el exituiun de didis<br />

sig-iUis provenienciuin. VA mandat uni est rece|)lori<br />

Afjennensi quod dictas (pialer vijjiiili libias luro-<br />

nensiiun solval anniialiiu niajfislro Jacol)o nieiiKi-<br />

ralo, tpiamdiu erit in ollicio supradicio, et ipiod<br />

medietatem prediclariini coiinnodilaluru '<br />

et r\i-<br />

tiiuiu dicloriiiii sjo-illoruiii sibi ultra lioc dimillal,<br />

cl quod de alia niedielale quani rex sibi retiiiuil<br />

respondeat receptori su|)radi(lo. Daluiii ul s".<br />

992. Pro re/re, ne hoinincs qiieslnles rccipinntiir<br />

m bnslidif refjis faclis vel fnclendis. — Rex senes-<br />

callo suo Agenneusi, judicibtis, ballivis et aliis ol-<br />

licialihnssuis terre Agennensis,saltilein. Mandamiis<br />

vobis et vestrurii ctiilibel ul boiuiiies (pnslales pre-<br />

latornm, baroiiuui, niililiini et iiobiliiiiii |conlra<br />

eoriim] voliinlnteni, in bastidis nosiris faclis vel<br />

laciendis vel locis seu proprielatibus nosiris non re-<br />

ripiatis nec retineatis rece[)los a Iribns antiis riira,<br />

et quod iimnes et singidos lioniiiies in basiidis seu<br />

locis nustris receptos et recipiendos compellatis res-<br />

pondere in locis in quibtis (b'bebinit coram dictis<br />

jirelatis et nobiliblis, pro rébus et possessiouibus<br />

quas iu iendnm tenent et tenebunt ab ipsis dinu<br />

l'eudaliler ageliir, ciiiu per ipsos |)relalos el uobiles<br />

fuerilis reqiiisili; el ctim, prout ex parle ipsoriiin<br />

|)relatoruin . baroniini, rnilitiiiii et uoliiiiiini itili>l-<br />

lexiiuus, boinines in nosiris basiidis seu loris coni-<br />

luoranles temeraria auilacia ipsoruiii prelatoruin el<br />

iiobiliuin terras de novo. eis nolenlibiis el invilis,<br />

inlerdinn propria auclorilale occupare presurnpse-<br />

rint et adliuc présumant, siib colore eiiijdiillieosis<br />

(piam |)ro sua vohmtale imponunt, el alias ipsos<br />

prelalos el nobilesin nemoribus, l'oreslis et pascuis,<br />

incidendo' el depascendo coulia eoruni volunt;ites<br />

mulli|>liciter daiupnilicent et molestent, licet hoc fa-<br />

cere non possint vel debcaut, ul asserunl prelali el<br />

nobiies supradicli , mandaiiius vobis quuliiius. si<br />

premissa vel aliqiiod [)reniissorum inveneritis it;i<br />

' Ms. c wimoditfituum.<br />

' Ms. intcidendti,<br />

.38<br />

IWpniUl.lilR HATlOUALt,


•2dS<br />

esse, ea liKialis iil jiisUnii liieril et facli qualilas<br />

re(}uirit colcriter einendari, et dictos horaines a<br />

|)n>diclis el consiniililjus arcealis et cessai* l'acialis<br />

(|iianliiin lucril racicinis. Daluin ut s°.<br />

993. Pro Ariuildo Johfiiiiiis de Conli/s\ cive<br />

llaioHc. — Re\ seuescailo siio Vasconie, majori<br />

Baione et céleris piepositis, castellanis et ministris<br />

suis iii diclo rhicaUi conslitulis, qui nunc sunt vel<br />

(pii pi'o tempdie i'iieriul, saiutein. Considérâmes<br />

fjrala ser\icia noliis iiii[ieiisa per dilectum nostnim<br />

Anialdum Joliannis de (jnnlys, civeiu Baione, et<br />

progenilores suos, de nostra gracia speciali damus<br />

et concedimus eideui Arnaldo Johannis licenciam<br />

exlraheiidi de diclo ducalu quatuor niilia concas iru-<br />

nieuli, luensure AlonlisMarciani', eiuptas vel eraen-<br />

tlas iii diclo Monte Marciano, solvendo inde pedagia<br />

ccinsuela ; unde voljis et vestrum cuiliLel luandanuis<br />

ul lihei'e permillalis ipsuui Ainalduni Johannis in<br />

ioco predicto emere dictuiu ljlaro defensione jurium<br />

nostrorum iitigando extra diclam senescalliam vel<br />

arma portando ultra numerum ilecem equitum ar-<br />

matorum ipsum contingeret" sumptus facere vel ex-<br />

pensas, satisfacialis ei de bujusinodi sunqilibus et<br />

expensis, prout racionabiliter computaverit de eis-<br />

dem. Et dictas cjuingentas Iibras, necnon quicquid<br />

eidem solveritis racioue expensariun vel sunqitumn<br />

predictorum ,<br />

jus, etc. Datum, etc.<br />

* Ms. sotraiilur.<br />

^ Ms. contuifjerit.<br />

volumus et precipimus allocari. In cu


[A. R. xvii'-i28i)j<br />

996. Pro rege, de Ella de Caiipena, senescallo<br />

conslituto in cisdem. — Rpx universis, etc. ,<br />

eccl»?sia-<br />

riirii prelalis, coinitibiis, vicecomitihns, baronihus,<br />

mililibiis, doniicellis, consulibiis villaruni el hasli-<br />

darum , commiinilalibus , et aliis cujuscum((in' coii Ji-<br />

cionis existentibiis ' in tems nosiris (lioncsniiin Petra-<br />

goricfiosis, Loiiiovicensis et Calurcensis ad (juos, etc.<br />

salutetn. Sciatis qiiod dilccluin et fidelem noslmm<br />

Elyaiii, domimiin de l!aii|iena, inilitem. exhibito-<br />

reni prosericiiirn, ;nacione dictis Ge-<br />

raldo et aliis executoribus fada per Raimunduni de<br />

Mirallo, tune constabularium Burdegalo, in diversis<br />

balliviis super solucione pecuniarnni superius nonii-<br />

natarunt diclis executoribus facienda; et sic est<br />

suinma totalis que adhuc debetnr de snnunis pecu-<br />

niarum predictis duo niilia ducente et sexajjinta<br />

libre burdegalensiuni, quani ])ecunie suiinnani as-<br />

siguavimiis et assignaïuus diclis Geraldo et aliis exe-<br />

cutoribus super paniscnstuiuis Riu-clejj-ale, Rovani '<br />

et .Maurilannie', vigerie, preposilure, niercali, et<br />

aliis parvis costumis Rurdegale, exceptis duobus de-<br />

nariis l't obolo (pii pcrcipiunlur in ca-^lro Ruide


;îoo ROLES GASCONS. [A.U.wif-iaSg]<br />

|)ns:i iii cosliima Burdegale \)or


I.\.n.xvii°-i289]<br />

chilominiis eidem constabulario in suo compolo |>ei-<br />

presenlos procipiniiis alloc;iri; proviso (pioil idi'iii<br />

coiislabulaiiiis lias cl aiias littoras noslias et iiislru-<br />

nicntutn publicum et litteras ipsoriim ext-culoruin<br />

(le ([uielaiicia peiies se reliiii'at. In nijiis, elc. I)a-<br />

tiini apiiil Condaluin pi'0|)e Lcyburnaia, lercio dc-<br />

ciniu die Juiiii.<br />

1001. l'ro rr/fc, de Trencha , uxotc Geraldi de<br />

BurffO, dn duobus milibus \liiris\ burdegulensix mo-<br />

neln. — Rex omnibus ad (|iios, etc., saliilem. Ciiin<br />

dilcrlus inrrcator uostcr Orlandinus de l'odio, de<br />

socielale lUcarduruiii de I^iica, ublijjaveril «• pro<br />

nobis Trenche, uxori Geraldi de Biirgo, inililis de<br />

Ffionciaro, sorori et lieredi (piondani l'etri de Var-<br />

vana, ditiiiio'lb dduncli, iu ibicibiis milibus libris<br />

monete noftre nove burdegalensis solveudis cidcni<br />

Vfl iiiaiidaln suo, nu'diclalein videlicct ifi feslo Na-<br />

tivilalis Doiniui jii'dxinio veiitiuo cl aliaiu uii-dicla-<br />

teni in feslo Paschc deinde proxinm fuluro, proul<br />

in inslrnnicnlo publiri> pci- niauuin Jobannis de<br />

Trciia, publici nulaiii Burdej^alc. |)lenius coutine-<br />

tur, nos, atlendentes quod, (pianttnneuiuque, etc.,<br />

de verbo ad verbtnn , ut in bltera prccctlenti.<br />

100:2. Pro Orlaiidiiio' de Podio, de allotacioiie<br />

liiilicnda. — Rcx dilcrto cicriro suo llcrin de En-<br />

([olisnia , constabulario suo Rurdcffalc, salutcrn. Quia<br />

dilectus nicrcalor nosler Orlandinus de Podio, de<br />

societate Rieardoruni de Luca,solvit de preceplo<br />

nostro sibi facto oraculo vive vocis Trenche, soixiri<br />

et liereili tpiondam l'etri do Varvana, domicclli<br />

defuncti, el uxori Geraldi de Rurgo, niilitis, quin-<br />

{jcntas libras burdefjalensis monete , et Gomlialdo<br />

de rfonijyanan, Conslanlino Sikardi, priori fratrun»<br />

Predicatoruin Sancli Einiliani , et ii-atri Bernardo<br />

Andrée' ejusdcm onlinis, executoribus tcsianicnli<br />

ejusileni Pelri, seplinjjcntas et quintpiajpnta li-<br />

bras ejusdcm monete , in partem solucionis sep-<br />

tcrn miliuni librarum in (piibus tenclximur eisdem<br />

Trencbe et executoribus, ex vendicionc tocius hr-<br />

rcditatis que quondam fuit Sicardi de Varvana,<br />

' Ma. Orlondim ; de natmo plus bas , Orloiidinut.<br />

* Nommé dnns les Acta publiés par Dou.iis, p. 3o^.<br />

ROLES GASCONS,<br />

r>oi<br />

militis dcfuncii, et po-lmoiliiin ejusdcm l'etri, lilii<br />

sui, vobis niandainus (pind eidcin Oiiaiiilinn in<br />

compi)to suo preditlas mille duceiitas el (pui^pia-<br />

ginta bbras aliocetis, nullani ab ipso :diam nos-<br />

Irani vel ipsoruni Tranche cl cxeculorum lillcram<br />

petiluri. Et vol)is caiidem suniniam in vestro com-<br />

polo precipimus allocari. In cujus, etc. Datnm ut<br />

supra.<br />

1003. Pro Roffero de C.cstria, servtenle re/ris*.<br />

— Rex preposilo de Inler duo maria vcl ejus lo-<br />

cuin lencnli, salulem. .Mandamus vobis (|uatiuus,<br />

si vobis conslitcril pcr inciucslani vcl alias Rojje-<br />

runi de Ceslria, sci-vienlcni noslrnm, terras, vi-<br />

neaset possessiones alias in parochia de Sadiracho '<br />

per se vel pcr aliuni suo noniine possedissc, vocalis<br />

qui fnerinl evocnudi, eidem Rogero super hiis (ieri<br />

facialis céleris jusiirie complcmcnlum, eundcni Ro-<br />

geruiu in suis juslis jiossessionibiis dcbilc prole-<br />

gentcs el eciani defendentes. Dalum ut supra.<br />

lOO'l. Pro burgeiisibiis et liominibus Silvc Majo-<br />

ris\ — Rex dilcclis el fiilelibus suis scncscallo<br />

Vasconie, conslabulaiio Burdegalc, preposilo de<br />

Interduoniaria, (pii nunc sunl el cpii pira.<br />

1005. Pro Trencha, sororc quondam Pétri de.<br />

Varvana, domicelli. — Rcx omnibus ad quos, etc.,<br />

salutem. Noverilis quod nos, non sjie futni-e nn-<br />

meracionis pecunic infrascriple, cuiu jam nobis<br />

' Publié dans les Archive» hitloriquct de la Gironde, t. X,<br />

p. iu$.<br />

' Sadirac (Gironde, arr. Bordeaux, c. Créon).<br />

' l.a Sauve-Majeure (Gironde, arr. lioidcaut, c. Crcon).


302<br />

luinierala existât, confiteinur et recognoscimus nos<br />

(lebere domine Trcnclie, sorori quondam et lie-<br />

redi Pétri de Varbana, doinicelli defuncli, nxori<br />

domini Gerakli de Burgo de Ffronciaco, militis,<br />

duo milia librarum inonele buidcgalensis ex causa<br />

mutui, et nos babuisse et récépissé ipsani pecunie<br />

siimniani mutuo ab eadeni domina Tranca in bona<br />

pecunia numerata , cpiam pecunie summam obii-<br />

ganfes nos et nosira promiltinuis bona fide nos so-<br />

hituros et intègre reddituios dicte domine Trencbc<br />

vel ejus mandate présentera btleram deferenti, sine<br />

(lilacione et exceptione (jualibet, in monela nova<br />

Burdegale vel valoie rjusdem , videlicot meibelateni<br />

dicte pecunie summe in jiroximo lesto Nativitatis<br />

Domini, item et aliam piedietatem residuam in<br />

subséquent! festo Pascbe, renunciantes excepcioni<br />

non iiumerate, non baiji(e et non recepte pecunie,<br />

doli et in l'actum<br />

', et eciam abler scripli quam acli<br />

et onmi aiii juris auxibu et bi'uebcio in bac parle;<br />

mandantes insuper Iterio Bocbardi", clerico, nunc<br />

conslabniario nostro Burdegale, etcuicumque con-<br />

stabulaiio nostro Burdegale qui pro temporei'ueril<br />

et Orlandino de Podio, Lunîl)ardo, receptori red-<br />

(bluum nostrorura (bicatus A(jiiilannie, el cuilii)et<br />

corum in soiidum, tjuod ipsi diclam pecunie summam<br />

solvant, Iradanl et libèrent dicle domine<br />

ïrencbe, vel mandate suo prescnlem litteram defe-<br />

renti, ternnnis antedictis, omni dilacione etsubler-<br />

f'ngio posipositis et renmtis. Nolumus autem solu-<br />

cionem seu soluciones dicte pecunie summe in aliquo<br />

inqiediri, pretextu aliquorum creditorum dicte do-<br />

mine Ti'cnclie vel persoue alterius cnjuscunupie,<br />

necdictosconstabulariuniet Orlandinum vel coruni<br />

alleruin pnsse lacère solucionem dicte pecunie<br />

summe alicui persone, nisi dicte domine Trcncbe,<br />

vel ejus mandalo presentem iilleram deferenti,<br />

ut superius est expressum. Promitlimus insuper<br />

dicte domine Trenclie quod si Ibrle, ob defectum<br />

solucionis dicle pecunie, ipsam dominam a diclis<br />

lerniinis in antea danq)na incurrere vel expcnsas<br />

lacère conligerit, nos eadem dampna et expensas<br />

silii plene et intègre resarcire et solvere cum dicio<br />

' Sur ocs exceptions, voir (dus haut n" 879.<br />

' Appelé plus ordinairement Hier (l'Aiij,'oulc'iiiP.<br />

,<br />

ROLES GASCONS<br />

[A.B.xvn"-i389]<br />

debito principali: et super biis, onmi aba specie<br />

probacionis exelusa, credi volumus et mandanms<br />

dicte domine per asscrcionem sui simp'icis jura-<br />

uieuli. In cujus, etc. Datum ut supra.<br />

lOOG. Pin Pctro (le Moule Revclli. — Rex di-<br />

lectis etfidebbus suis Johannide Haveryng, militi,<br />

senescallo suo ducatus A([uitannie, et Iterio Bo-<br />

cbardi, constabulario suo Burdegale, salutem. No-<br />

vcritis quod dilecto nostro Pelro de Monte RevelU,<br />

domicello, taxavimus et concedinms quinquaginta<br />

milia solidorum turroneusium nigroium, pro om-<br />

nibus dampnis que ipse Petrns post mortem Gnil-<br />

lelmi de Monte Revelli , militis , patris sui , per se vel<br />

pei' alium seu alios bactenussusiinuitquoquo modo<br />

in rébus, possession ibus et aliis juribus niobilibus<br />

et inmobilibus, et pro omnibus expensis cpias ])ost<br />

mortem dicli palris sui per se vel per alium seu<br />

alios l'ecit usqne ad diem confectionis presenciuni<br />

lilleiarum, de (juibus dampnis et expensis contra<br />

nos et consiliarios et alios servientes noslros aut<br />

ali(piem ipsorum habebat seu babere polerat ali-<br />

quam queiimoniam seu querelam ; unde vobis et<br />

vestrum utrique dislricte prccipiendo inandamus<br />

qualinus dicte pecunie summam soivatis aut solvi<br />

faciatis eideni , videlicet quingenlas ' libras turronen-<br />

sium, sine mora et dillugio quocumque, et mille li-<br />

bras lurronensium infra festum Natalis Domini, el<br />

alias mille libras lurronensium infra festum Pascbe,<br />

sine aliqua nlteriori dilalionc; ita quod, [pro] de-<br />

fectu solucionis in diclis terminis, ut dictum est,<br />

faciende, non babeat maleriam conquerendi nec<br />

propler boc dampnum aliquod paciatur; et ab ipso<br />

Pelro liabeatis et recipiatis carlam seu litteram suf-<br />

licienlem quilancie de prennssis. Et nos dictani pe-<br />

cunie summam, cum per vos vol allerum veslrum<br />

soluta fucrit ", volumus et mandamusin vesiro com-<br />

])oto allocari. In cujus, etc. Dalum ut supra.<br />

1007. Pro filiis Giiilleliiii Aiimiicvl , vicccDiiiilis<br />

Vfronciaci. — Rex senescallo Vasconie el conslabn-<br />

iario Burdegale (pii nunc suiit et pro tempore fue-<br />

' Ms.<br />

quinqwiijouta ; mais 2,oIïo livres tournois font seu-<br />

lement 61,000 sous, et a,.5oo livres, exactement 00,000 sous.<br />

- Ms. /llcT(Hf.


[A.R.xvn°-ia89]<br />

riiit, snkiliMii. .Noverilis quoil, cuiii jiotlaffium seu<br />

costuma l,('\l)i- dictas


30i<br />

(lilos veslros tcneri consliterit Garcie Araaldi Deu<br />

Bernel', civi A(jueasi, per publica inslniraenta.<br />

lilteras, vel alia légitima documenta faciatis<br />

eidem Garcia Arnaldi sine dilacione persolvi, ad<br />

hoc, si necesse fuerit, per capcionem et dislric-<br />

lionein bonornni ipsoriim debilorura districlius<br />

coiiipellentes, prout fuerit racionis; taliter super<br />

hoc vos habentes quod non possitis de neghgencia<br />

seii inobediencia redargui vel puniri. Dalum ut<br />

supra.<br />

1011. De hnslida rryis Sancl't Iii/fCiiii' in Mar-<br />

cidiio. — Itex diletlo el liilrli suo Iterio de En-<br />

golisma, castellano suo Burdegale, salutem. Gujpi<br />

nos dedorinius (piiiigeiitas iibras burdegalensis<br />

nioucle ad clausuraiii bastide nostre Sancii Ingenii<br />

de Marciano ullra l'xitus et provenlus ejusdeiii<br />

baslide annoruiii (piatuor, maiulaums vojjis ut, e\<br />

consilio et ordinicioiie diledi et lidebs nusiri Jolian-<br />

nis de Haveryiig,seuescalli nostri ducatus predicti,<br />

Iradatis (juingeiilas hbras et provenlus prcdiclos,<br />

pro clausur:i dicle bastide. Et nos prediclos pro-<br />

venlus et exilus dicti lemporis cuin quingenlis<br />

liliris nionele ejusdein precipimus in vestro coni-<br />

polo aJiocari. Datuin ut supra.<br />

101:2. Pro DKtffisIro Bernardo Martini, jiidicc<br />

ordiniirio in A/'eiirsio. — lîex dileclo et fideli suo<br />

reeeplori Agenneusi, salutem. Cuni nos dilectum<br />

et lidelem clericum nostrura niugislrum Bernar-<br />

dum Marlini coustiluerimus judicem nostrum ordi-<br />

nariuiu Agennensem , et pro gagiis suis sibi assi-<br />

gnaverimus diicentas Iibras turroneusium sibi<br />

solvcndas aunis siiigulis cuni niedietate tocius enio-<br />

lumenti quod ex sigilio et conlrasigillo (|uod liabe-<br />

nius in Agenesio conligcril evenire, vobis inauda-<br />

nnis(jualinuspredictasduceutas Iibras tu rronensiu Ml<br />

eidi'iu judici aniio cpiolibet persolvatis, quauidiu<br />

slaliil iii ollicio memorato; vobis insuper mandantes<br />

ijuadnus de cxpeiisis (juas fecit et ipsuni lacère<br />

couliugeret in l'uluruiii pro negociis nostris non<br />

' Nom<br />

n° 776.<br />

d'une dos sources d'eau Ibermalo à D.ix. Voir<br />

' Saiut-Gi'iu-de-Marsaii (l.andcs, arr. Monl-de-Marsaii<br />

c. Villeneuve).<br />

,<br />

ROLES GASCONS<br />

[A.R.xvn"-io89j<br />

spectantibus ad suum otficium anledictum pienarie<br />

satisfaciatis eidem. Quod cnim super hiis feceritis<br />

volimius et precipimus iu vestro compoto allocari.<br />

Datum ut supra.<br />

1013. Pro regc, de. audiendis et examinandix<br />

causis regcm langenlibus. — Rex senescallo et ju-<br />

dicibus nostris Agenesii, salutem. Voiumus ([uod<br />

causas tangentes nos, in quibus defensnr noster<br />

Ageniiensis erit necessario apud Agennuni , aii-<br />

diatis et examiuctis. Credinms enira quod hoc<br />

sit nostrum eommodum et exoneracio laboris<br />

defensoris nostri superius memorali. Datum ut<br />

supra.<br />

1014. Pro Sicardo de Laiitrico\ clerico regia<br />

de assignacione gagiorum. — Rex dilecto el lîdeli<br />

suo reeeplori Agenesii (pii nuiic est et pro teni-<br />

pore lueril, salutem. Cum nos posuerimus delen-<br />

sorem noslium in Agenesio Sicardum de Lau-<br />

Irico, clericum noslrum, et eidem pro gagiis suis<br />

assignaverinuis quatuor viginli Iibras ariiakleu-<br />

sium annis singulis, vobis mandamus quatinus<br />

diclas quatuor viginli Iibras eidem annnatim ])er-<br />

solvatis, quamdiu stabil seu erit in nostro ollicio<br />

nifmoialo. Quod enim super hoc feceritis voiumus<br />

in veslro conqiolo allocari. Datum ut sujira.<br />

1015. Pro rcge , de receplore consliluto in terra<br />

Agenesii. — Rex senescallo, judicibus, castellanis,<br />

bajnlis, pedagiorum et reddiluum noslrorura col-<br />

lecloribus, et quibuscmnquc aiiis nostris subdilis<br />

et miuislris terrarum noslrarum Agenesii ", Leo-<br />

mannie', comitatus de Gaura *, Tornebreuosii \<br />

Soucesii", necnon et bastidarum Caslri Sacrati' et<br />

' Lautrec (Tarn, arr. Castres). Il est vrai qu'au ms. ou<br />

lit ici le nom en abrégé, avec un signe d'abréviation au-<br />

dessus de r**. Quaire lignes plus loin , on peut \ir& é{;aleniciiL<br />

bien Lantrico et LatUriço.<br />

' Amenais.<br />

' Loma(;ne.<br />

' Gaure. Voir plus haut n" 989.<br />

' Pays de Torrebrcu (Gers).<br />

* Pays de So. (Gers).<br />

' Cas|pl-Saj;rat (Tarn-et-Garo]ine, arr. Moissac, c. Va-<br />

lence).<br />

,


[A.R.xvii'"-i289]<br />

Montis (laiulii ' sitarum in Caturcino ad qiios , etc.<br />

saliilciii. Sciatis qiioii dilectum clericum nostruiu<br />

Jolianiieui de Candevcre' faciinus et constituiraus<br />

receptorem nostram ad reci[)ieiulura, vice et no-<br />

iiiiiie iioslro, omnes redditus noslros, cxitiis et pro-<br />

vcntus Icrranim prediclanim , in (juiltuscumque<br />

rébus consistant et ad nos possinl et debeant perti-<br />

nere, et otnnia alia et sing^ula facicndum que ad<br />

odicium receptoris noslri in predirlispartibus spec-<br />

taïc nosciinliir, (juamdiii noslre placuerit vobin-<br />

tali. Quare vobis mandamus ut dicto clerico tam-<br />

quam reccptuii nostro silis obedientrs et iiitendenles<br />

ac |)er oiiinia respondenlrs, quous([ue a nobis<br />

uliud babuerilis in mandatis. In cujus, etc. Datujii<br />

ut SU[)lil.<br />

10 1(). Piv rcfjc, dejiidice ordimirio constlluto in<br />

terra j\ Ifenii'^iisi. — Rcx universis prelalis, l)aroni-<br />

Ijus, cousulibus, villnruni coininunilalibns diocesis<br />

Agcnnensis, et omnibus aiiis subdilis noslris, salu-<br />

tnn. Sciatis ([iiod nos.dilecli clerici nostri niajiislri<br />

Bernardi Mailini exporta (idelilale, sciencia ctindus-<br />

tria ronsidjeratis], eundeni constituinuis et poni-<br />

nius nostruiu judiceiu onlinariiuu Agencsii in tota<br />

dioccsi sujji'adicta, cxceptis locis oxistentii)us ultra<br />

Garunaiu (pii non suntde castellaniis et assisiis lo-<br />

corum citra (jaronam rxistcncinin, necuon in bas-<br />

tidis noslris (»-istri Sacrati et Monlis Guudii et [ht-<br />

linenciis earumdeni; iileoque vobis omnibus et<br />

singnlis mandamus quod eidem jndici sitis obe-<br />

dicntcs et in omnibus rcspondonles donec, elc. In<br />

cujus, etc. Datuni ut snpra.<br />

. 1017.<br />

De custodia si/j-illi rr/jis et contrasifrilli in<br />

Affciiesio. — Kt rex Iradidit eidem niagi^tro Ber-<br />

nardo custodiain et oxcercicium sigilli régis et con-<br />

trasijjilJi (pioil babet in Ajfenesio, v()lens(|Uod obli-<br />

jjaciones, coiitraclus et alia (|uo ciun dicto sigillo et<br />

contrasijjillo conligerit sigillari peripsum solnm vel<br />

de[)utatum sen depntalos ab eo , execucioni manden-<br />

tnr, prout sibi visuiu lucrit faciendum. Et rex non<br />

vult quod aliquis, excepte ipso solo jmlice vel de-<br />

' Monljoy (Tarn-el-Goronnc, air. Moissac, c. Valenco).<br />

' Plusieurs fois cilc dans le Calcndar 0/ thc paient rails,<br />

à parlir (le l'annne ii8ô.<br />

RÔLES GASCONS. — II.<br />

,<br />

ROLES GASCONS.<br />

putato, etc., de predictis aliquatenus inlioniittat.<br />

Et rex donat eidem judici medietalem exitnum et<br />

tocius emolunienti quod ex dicto siifilio el conlra-<br />

sigillo contijjerit evenire, quamdiu dictum sijjiliuiii<br />

et contrasi{[illimi tenebit; i(a quod de alia medie-<br />

tate emoliimcnli predicti respondcre receptori régis<br />

Agennensis teiiealur. Uatum ut supra.<br />

1018. De defensorc et procuratore re/iis consiiiuto<br />

in terra Affenitensi. — Rex, revocalo et amolo Ar-<br />

naldo Guillclmi de Pressinliaco ', qnoiidam dcleii-<br />

sore régis Agennensi, ordinavil etconstiliiit, ([iiaiit-<br />

diu régi placuerit, defensorcin cl prociiratoreni<br />

régis Sicardum de Laulrico, clericum régis, in lola<br />

diocesi Agennensi, in omnibus et singiilis caiisis<br />

molis et moveiidis per regeiii contra quascuniquc<br />

personas vel per quascuniquc personas contra re-<br />

geni rorani senescallo et judice régis oïdinario<br />

Agennensi \el aliis quibuscunupic, dans ei potesla-<br />

teni agendi pro rege et regem defendendi et omnia<br />

alia faciendi, pro rege et nomine régis, que verus<br />

del'cnsor régis el procurator lacère polest et débet,<br />

ipsum relevans ab omiii onere salisdandi siib obli-<br />

gacione bonnrum régis diocesis supradicle, et spe-<br />

cialiter a satisdacione jndicalnm soivi cum suis<br />

clausulis et rem ratam liabcri. In cujus, etc. Datuin<br />

ut supra.<br />

1019. Pro rege, de inqiiisicione/acienda. — Rex<br />

|)onit loco sui magistriiiu Rernardnm Martini, judi-<br />

ceiii, etc., ad impiirendum contra bajiilos régis el<br />

scri|)lores curiariim suariim et servienles omnes to-<br />

cius terre régis Agennensis, et ad corrigendum eos-<br />

dem et ad l'acieiidum emendari ea (pie maie acta<br />

invcnerit per eosdem, el ad puniiuidiini eos jnxta<br />

(jualitales delictorum commissorum per eos et coin-<br />

miltendornm. Et mandat eisdem nt in premissis el<br />

in liiis que ad prcmissa pertinent ei parcant, etc.<br />

Datuin ut supra.<br />

10:20. ]'ro maffislro Bcrnardo Miaiiiii, judice<br />

Agennensi^. — Rex constabulario Burdegale et se-<br />

' Prcssipiiac ( Doi'do|;ne , arr. Bergerac, c. Lulindo).<br />

" Publié inrompléleinent dans les Anhii't:! Iiixcmijmii de<br />

la (jirondc , t. X, p. 110.<br />

39


;i06 ROLES GASCONS.<br />

nescallo et receplori Agennensi, salulem. Cum nos<br />

iiaperpeliium remiserinius et quitaveriinus dilecto<br />

olei'ico nosiro nia{[istro Bwnardo Martiûi, judici<br />

nostro Ajjennensi, et ejns heredibus et siiccessori-<br />

bns , illas diieentas libras turonensiuni in quibus<br />

nobis trnei'i dicebatiir racione lujusdani condeinp-<br />

nai'ionis factc per Nicbolaum Lo Gras, quondam<br />

justiciariiun iioslriim, et ejus socios, occasions cu-<br />

jiisdam disseisine per dictiim jndicein facfe, ut di-<br />

citur, Florlaneriddc Casa Nova, niilili quondam, de<br />

[larle sua niolendini voeati de Casa Nova prnpe<br />

condoniiiiiiini ' de Tornasso', et quicquid ab eo vel<br />

aliis ejns noinine pclere potoranius occasioiic pre-<br />

dicta, vdbis mandamus qualinus piedictnm cleri-<br />

cuni noslruMi racione condenipnacionis predicte<br />

nuUalenus molesletis. Dalnni ul supra.<br />

1021. Pro rcffc, de majore in civitatc Burdegalc<br />

comtitiilo. — Rex dilectis et fidelibus suis juratis<br />

et communie loeius civitalis lîurdegale et aliis ad<br />

quos, etc., saluteni. Noveritis quod nos l'acimus et<br />

conslilnimnsniajorcm civitalis Burdejjaiedilectum et<br />

(idelem noslrum Peirum Iteiii^, militem, ([uamdiu<br />

nobis placuerit vel senescallo nosiro ducatus predicti,<br />

vobis et cuilibet vcsliura mandantes firmiter injun-<br />

gendo ut eidcm IVlro lamqnam majori vestro iu om-<br />

nii)us el per oiimia pareatis et obediatis, donec a nobis<br />

vel senescallo nostro |)redicto conlrarium recepe-<br />

rilis in niandalis. In ciijus,elc. Datum ut supra.<br />

1022. Pro openiriis et moneUiriis Btirdcgnlc. —<br />

Re\ dileclis et lidelibus suis Reymundo ,<br />

decano,<br />

Gombaido de Mercalo, Jolianni Gerardi et Ber-<br />

nardo l'abri, canonicis ecclesie Sancti Severini Bur-<br />

degale, salulem. Discrecioni vestre conimittimus et<br />

mandamus qualinus inl'ra Nativitatem beati Johan-<br />

nis Baptiste vos vel très aut duo vestrum inquiratis<br />

diligentcr veritatem, vocalis qui fueriat evocandi,<br />

' Ms. ciinduni., avec un signe d'abréviation. On peut tra-<br />

duire : "pri's la condaïuiiio de Tournas». Voir Du Gange<br />

aux mots Condomiuinm et Conâamina.<br />

' Peut-^lre Tournas (Haute-Garonne .arr. Saint-Gaudens<br />

c. Aurignof), prés dmiuel se trouve Cazeneuve.<br />

Pii'rrc Ilii'r n'est pas nouim» dans la liste des maires de<br />

Bordeauï publiée dans le Livre des Coutumes, p. 4o6.<br />

,<br />

[A.R.xvii°-i289]<br />

et coustabulario nostro Burdegalc vel aliquo alio<br />

idoneo coustituto defensore pro nobis, super jure<br />

possessionis et proprietatis ' quod operarii et nio-<br />

netarii Bui'degale asserunt se babere et liabere de-<br />

bere racione sui officii et laboris quem exhibent et<br />

facinnt in operando et cudendo monelam nostrara,<br />

et super inquesta ipsa facial is juslicie conqjlcmen-<br />

tuni; ita quod ipsi monetarii et operarii diclo jure<br />

quod per dictani inquestam opiinebunt libère pos-<br />

sint uti post festum sancti Micliaelis quod eiit anno<br />

Domini millesirao .cc°. Ixxxx". secundo, cimi usque<br />

ad illiid festum ,<br />

sub cerla forma in alia liltera nostra<br />

qiiam iiide liabent conleiila, teneanlur operari in<br />

monela predicta. Precipimus autem tenore presen-<br />

cium omnibus subditis nostris ut in premissis vobis<br />

pareant el intendant. Datum ut supra.<br />

1023. Pro eisdem operariis cl monelariis. — Rex<br />

omnibus, etc., salutem. Noveritis quod, cum ope-<br />

rarii et monetarii nionete noslre burdegalensis di-<br />

cereiit et asserereut se racione laboris seu operagii<br />

sui debere percipere et habere iiovent denarios<br />

dicte nionete do operagio cujuslibet marche denario-<br />

rum, et duodecim denarios de operagio cujuslibet<br />

marche obolorum, et duos denarios de iibra dena-<br />

riorum, et très denarios de Iibra obolorum, et se hi<br />

possessioiie hujusmodi ab antiquo fuisse, nobisque<br />

de possessione seu jure hujusmodi non constaret,<br />

prefali monetarii et operarii nobis de s|)C(iaU gracia<br />

concesserunt cpiod hac vice usque ad festum sancii<br />

Micliaelis, quod erit anno Domini .m", ce", nonage-<br />

simo secundo, operabunlur et monelabunt monelam<br />

nostram, recipiendo sex denarios de operagio cujus-<br />

libet marche denariorum , octo denarios de operagio<br />

cujuslibet marche obolorum. Ires obolos de Iibra de-<br />

nariorum, et duos denarios de Iibra obolorum. Nos<br />

autem volumus et concedimus eisdem monetariis et<br />

operariis quod per islud operagium et nionelagium<br />

quod facient, et per dictas quanlitales quas acci-<br />

pient pro suo operagio, monetagio el la bore, nui-<br />

luni ipsis cpioad possessionem seu projirietatem<br />

prejudicium generelur, nec nobis ad faciendum ope-<br />

rari et monetari monelam nostram pro dictis quan-<br />

' Le ms. ajoute : et.


[A. R. ^vii'-iaSg]<br />

titalibus aliqiia possessio acquiratur, spd post dic-<br />

tum Icnipus sit nobis et ipsis salvum omne jus in<br />

possissionc et propriclatc in en statu in qiio erat,<br />

antc(|uarn operarentiir bac vice pro (jnarilitalibus<br />

anledictis, nisi intérim pcr judicinm vel aiio modo<br />

Imjiismodi ([ueslio l'uerit lerminata. In piijiis, etc.<br />

Dadiin ni supra.<br />

1 0!2 'l. Pro A rcnmhnldo , coinile Petrn/forlccnxl.—<br />

Rex diiecto et lideli suo Eiye de (laupcna, iniiili,<br />

senescallo suo Petragoricensi , salutem. Cum super<br />

queslionoiii quani facit Ai'cambalibis, cornes IVtra-<br />

goricensis', de terra dicta Aiodio' in parocbia de<br />

Lopcbat' et de Minzac* prope Cflstrura Gorsonii^<br />

alias diralur incopta fuisse inquesla per ([fules<br />

noslras, vobis mandannis (juod, si diclain inques-<br />

tam inceplam fuisse inveneritis, ipsam cnniinuelis<br />

et cfimpicalis, alioquin super possessinne terre pre-<br />

dicle qua ideni foincs se per génies nostras asserit<br />

six)liatuni, inquiralis de novo, vocatis qui fuerinl<br />

evocandi, et ali


308<br />

per eundem annualini solvat. Et illud ei allocabilur.<br />

Daluni ut s' '.<br />

1029. Pro Jolmnne de Ilavnriiiff, de ffaffiis sol-<br />

x'cndifi. — Rex dileclo et fideli siio Iterio de Eng-o-<br />

iisma, conslabidario siio Burdegaie, salutem. Man-<br />

damus vobis linniter injungeudo ut dileclo et fideli<br />

nostro .lohanui de Haveryng^, senescallo nostro du-<br />

calus jiredicti, pro tenipoie anie fesluni Pasche<br />

proxiuio preleiitum , sine more dispendio solvatis<br />

cenluni iiiarcas argenli et ducentas libras monele<br />

burdegalensis pro vadiis suis et debitis iliius tein-<br />

poris in quibus diversis personis pro nobis teiie-<br />

tur: quas summas pecunie precipimus in vestio<br />

compoto allocari. In cujas, elc. Datum ut s°.<br />

1030. Pro mcrcalorihus Lucaiiciisibiis de sncie-<br />

tale Rkcnrdormn. — Mandaluni est conslabulario<br />

Burdegalo quod allocet Orlandino de Podio " et sociis<br />

suis, mercatoribus de socielate Riccardoruni de<br />

Luka\ receploribus custume régis Burdegaie,<br />

omnes soliiciones quas fecerunt, sive in garderoba<br />

régis sive extra, per litteras magislri W. de Luda,<br />

custodis ejusdeni garderobe. Et rex eas precipit<br />

allocari , etc. Datum ut s°.<br />

1031. Pro mngistro Gernrdo de Tlkona. — Man-<br />

daluni est eidem conslabulario quod de exilibus<br />

terre Vasconie liberel magistro Gerardo de Bisona<br />

centum libras monele burdegalensis de dono régis<br />

pro misis et expensis quas fecit in obsequiis régis.<br />

El allocabilur, clc. Datum ut s\<br />

MEMBU. l3.<br />

1032. Pro Ehja Carpcntarii, cive Burdegaie".—<br />

' Ms. xU «" Datum.<br />

' Voir plus haut n° looo.<br />

' Le sci-ibo a écrit deux fois mcrcatonbus , avant de socie-<br />

ta!c et aprùs àc Liika.<br />

' Cet acte par Inqucl le roi approuve les conditions au\-<br />

([uelles Élie Carpenter a loué son chai et ses maisons au\ ha-<br />

bitants de Floiiar, BouliacLaTrcsne, Carii;nan, Tresses et<br />

Les Artigues, ainsi ([u'aux mariniers du port de Bordeaux, a<br />

été transrrit sur le présent rôle par une main qui n'est pas<br />

celle d'un scribe de la chancellerie royale ;<br />

,<br />

RÔLES GASCONS<br />

l'écriture est plu-<br />

[A.B. xvii°-i289]<br />

Edwardus, Dei gracia rex Anglie, doiiiinus Jlyber-<br />

nie et dus Aquitannie ,<br />

omnibus ad quos présentes<br />

litière pervenerinl, salutem. Jnspeximus lillcras<br />

patentes Bogerii de Leyborna ', lune gerenlis vices<br />

noslras in Vasconia, factas dileclo nobis Helie Gar-<br />

penlarii, civi nostro Burdegaie. sigillo lune curie<br />

noslre Vasconie sigillalas, in bec verba :<br />

trOninibus présentes lilteras inspecluris et audi-<br />

ti')t celle des actes rédigés dans le sud-ouest de la France; lo<br />

scribe a jiris soin do régler son parchemin , cas exceplionnel<br />

analogue à celui qui a déjà été signalé dans le Supplément<br />

au tome I des <strong>Rôles</strong> i;axcons (p. xi). Comme le dialecte dans<br />

lequel a été rédigée l'enquête ouverte à propos du loyer con-<br />

senti par Élie Carpenter présenterait peut-être quelque dif-<br />

ficulté, nous avons cru bon d'en donner un résumé où le<br />

texte sera d'ailleurs suivi le plus près possible :<br />

Les habitants des paroisses ci-dessus énumérées et les ma-<br />

riniers de Bordeaux s'étant plainte au sénéchal qu'Elio Car-<br />

penter tint fermés ses maisons et son chni et l'ayant prié d'in-<br />

sister auprès d'Élic pour que celui-ci les rouvrit aux conditions<br />

d'usage, le prévét de l'Ombrière fut chargé de faire une en-<br />

quête. Il fut répondu : i" que le roi n'avait sur ces terres et<br />

immeubles d'autres droits que le droit général de justice qu'il<br />

exerçait sur tout le pays d'Entre-deux-Mers; a° qu'Elie Car-<br />

penter avait acquis son chai de Gaillard do Cursan et de ses<br />

sœurs; 3° que ces dernières, propriétaires des vignes et au-<br />

braies {idbaredax = \\eu\ plantés d'arbresjoùétaientconstruits<br />

le chai et les maisons , les avaient encloses de fossés , puis , à la<br />

prière des habitants et des mariniers ,<br />

a\ aient coupé les arbres<br />

et arraché les vignes aux conditions suivantes : il leur serait<br />

payé U d. pour chaque charrette [bros) chargée passant par<br />

la porte cochère (porlan) qui conduisait vers la coUine (lo<br />

poch ), 2 d. pour cha(|ue pipe de vin , i d. pour la charge de<br />

chaque bète de somme et i d. pour le garçon (inaeip) chargé<br />

de les garder; les mariniei's payeraient le tiers du bénéfice<br />

c]uo leur procurerait le transport des marchandises (îmiidi^a),<br />

chatiue fois qu'ils en viendraient prendi-e livraison. Ces con-<br />

ventions devaient durer tout le temps qu'il plairait au pro-<br />

priétaire et au.x locataires; 4° que les agents ( nicjsa^cs ) d'Elie<br />

Carpenter avaient continué à toucher les loyers consentis par<br />

Gaillard et percevaient : i d. pour chaque bète de somme<br />

passant avec sa charge par la porte cochère, i d. pour chaque<br />

béte chargée de sel [sait), i maille pour toute charge portée<br />

à dos (co( = collum) d'homme, a d. par douzaine de lattes<br />

(lala), de pieux [pou) et d'échalas (carasson), i d. par ton-<br />

neau de vin et i maille par pipe. Les habitants et mariniers<br />

demandent qu'à ces conditions Elie Carpenter leur rouvre son<br />

chai, ses maisons et ses chemins, qui leur sont de la plus<br />

grande utilité.<br />

' Roger de Leyburne fut lieutenant du prince Edouard<br />

en Gascogne en 1270 [<strong>Rôles</strong> <strong>gascons</strong>, t. I, Supplément,<br />

p. cxix).<br />

,


[A. R.wir-ioSy]<br />

Uiris, Hogfiiiiis de Leybornn, gerens vices excellen-<br />

lissiiiii viri, iliimini Edwanli, in Vascnnia, snlutciii<br />

in Uoiuino sempileniam. Novcrilis, oiiines et sin-<br />

guli,


310<br />

rre (le n'Ai'iiaut de La Tapia ', e d'en W. Arni-<br />

trdera, e d'en P. Peiron, e d'en Arramon Arnaut,<br />

ire d'en W. de Mailious, e de Bernarl iMoliner', e<br />

trde Joan Bomon , e de Bernart Johan , e de P. Ba-<br />

rrraon, c de Arnaut de Lussan, e de Arnaul de<br />

rfFronssac, nautoncrs deii port de Bordeu; e en la<br />

rrpresenssa de las gens de las paiTopias de Floyrac,<br />

trde Boliac, de La Trena , de Garinban , de Tressas'<br />

rre de Arligas \ especiaiinient ad asso mandatz per<br />

"nos et cilatz, dizens a lor que, cuiu aucunas gens<br />

rrd'aquestas parropias fossan vengut a nostre senlior<br />

rren Floilaner de Casa Nava, senescauc de Gasco-<br />

ffnlia, preguar per las deitas gens de las parropias<br />

rrque et pregessa n'Elias Garpenler que et lo son<br />

ffcliay e las sans maisons e issidas e terras (jue lo<br />

jrdeit n'Elias tenciaus a [AJndissans, obra et tengiia<br />

trubert, aissi que las gens de la terra ne puscan<br />

rrj)assar lor e las lor causas, ab que it lo pagan et<br />

ni'arendan so que de cada causa aqui porlada et<br />

tfvenguda a usât a prendre e aver per lo loger<br />

tfdo sa teri-a e de son calage, es assaber que<br />

(tlo deit seuber senescaucs nos a mandat venir<br />

ira bos, scnbor, per saber si nostre senher n'Au-<br />

rrdoart en aquet cbay, ne terras, ne maisons, ne<br />

ffissida ave negun dreit, ne si lo comunaus de la<br />

rrterra i ave negun dreit, e per saber lo dreit n'Elias<br />

«Garpenler; don nos ab bos totz, caperans, pres-<br />

rrlres, cavoers, dauzel[z], nautoners de Bordeu e<br />

trprodomes de las parropias avandeitas, pregain e<br />

irniandani e entpiireni, de las pardz nostre senlier<br />

frn'Audoard e deu senescauc e de nos, e per lo<br />

trsagrament en que bos a lor e a nos elz tengud<br />

irque bos deu dreit nostre senbor n'Audoart e deu<br />

fboslre c deu n'Elias Garpenter nos cerlifietz, e<br />

"nos digatz lo dreit de cadaûn. Losquaus senbors,<br />

irprestres e caperans e cavoers e dauzetz c nau-<br />

irtoners de Bordeu e prodomes de lasdeitas parro-<br />

rac), était, dit liaurein ( Var. bordel., t. I, p. i63), une an-<br />

cienne paroisse de l'Entre-Deui-Mers rqui n'est plus niain-<br />

lenaut qu'une chapelleu.<br />

' Mentionné, mais non identifié, dans ie Carlulaire de<br />

Sainte-Croix, p. 175,<br />

' Mentionné iWrffm, p. /io3.<br />

* Tresses (c. Carbon-Blanc).<br />

*ie9 Arligues (c. Lussac).<br />

,<br />

RÔLES GASCONS. [A.R. xvu-'-iaSg]<br />

ni)ias, agut' conselb en la prescnssa deu deit oQi-<br />

trciau e arciprestre d'Entre Doas Mars, e detz<br />

crniedis e de nos, a nos dissoren sobre sagrament<br />

"que nostre senher n'Audoart ne la comnumia ne<br />

B-negun d'etz negun dreit no i aven, mas lo dreit<br />

ttque nostre senher n'Audoart a comunaunient e<br />

rrgenerniunent de sa juslicia sobre lola la terra<br />

frd'Entre Doas Mars, ne nulh autre hom que it sap-<br />

nchan, mas n'Elias Garpenter qui ag' ave agut<br />

«d'en Galliart de Gurssan' et de sas serors, auquaii<br />

iren Gailiart li avandeit caperans, prestres, cavoers<br />

tre daudet e nautoners de Bordeu e las gens de<br />

ttlas parropias dissoren que aven bist aver e tener<br />

"la avandeita terra e lo bosc, on lo cbay et las<br />

ttmnisons son, eu binhas e eu auiiaredas que et' i<br />

crave, e lo biron far los l'ossatz de cada part; e lo<br />

ffdeilz en Galbai'l, a la pregaria de las genz de la<br />

tr terra e deu nautoners de Bordeu, trenquet e der-<br />

irreiguet las biulias suas e aubaredas, feit conbent<br />

irpremerament entre lo deit en Galhart e las gens<br />


[A.R.xvn''-i28()]<br />

(rloguat (leu deit en Galliarl lo son cbay c las suas<br />

irmaisoiis e terra per lo torz do toi lo naidajja ijue<br />

rrit e cadaiins de etz jjazanlieren , a cada torn (• a<br />

ircada vet que carcaren ne prendren nulla re deu<br />

iTchay o de las mai/.nns n de ia terra deu deit en Gal-<br />

ffliart a [Ajndissans. E asso deve eslre et durar ai tan<br />

ircura audeit en Galliart plaire ne a las jjenz de la<br />

frterra ne ans nautoners. lù dissoren j)lus los avan-<br />

itdeitz senhors e prodomes que los inessajjcs n'Klias<br />

rCarpenter aven usât a prendre, dt>spos que nElias<br />

itCarpenter tenc aqueslas causas, tôt lo loguer et<br />

ffchaiage que lo deitz en Galliart ave usât a prendre,<br />

r«! .j. dener per cada bestia carcada (|ui inIres o<br />

trissis fora lo portau devert lo pocli per son cliaian;e<br />

re per lo lofyuer de sa terra; e .j. dener per cada<br />

fbestia carcada de sau, e mczallia per cada causa<br />

(rque hom portes sobre rot, |)i'r lo lo||uer de sa<br />

«terra et de son cliaia(je; e .ij. doners de c;ida do-<br />

irzena de lala o de ()au o de carasson, per lo lojjer<br />

(tde sa terra e de son ebai e per son caiajje; e


312 RÔLES GASCONS.<br />

in dicta iiltera menioria non valeat depcrirc, ac<br />

proptpr grata et ydonea mérita et servicia que dic-<br />

tas Ilelias impendit prefato domino Edwardo et no-<br />

bis, ipsius nomine, et in persona ejusdem domini<br />

Edwardi, concedirans, nomine dicti domini nostri<br />

Edduardi et nostro, potestato ab ipso nobis con-<br />

cessa, et conlirmamiis prefato Helie Carpentarii et<br />

cjus beredibus, ratificamus ac eciam approbamns<br />

omuia et sing-ula preinissa que in prefata Iiltera<br />

eontinentur, et ([uod idem Helias el heredes ejus<br />

et corum nuncii ipsorum nomine perpeluo possint<br />

licile et debeant percipere et bal>ere cbaiagia , io-<br />

caciones, sive salarium seu sei'viciurji, racioiie con-<br />

duxcionis sive locacionis, et naulagia de ([iiibus in<br />

dicta Iiltera mencio babeliir, que ipse cl ejus nun-<br />

cii usi sunt et consucverunt percipere et habere,<br />

])rout superius est expressum ; el boc possint facere<br />

et debeant facere et eo uli sine onnii danipiio et<br />

sine prejudicio que diclus Helias Gai'penter' et<br />

ejus heredes non incurrant nec incnrrere valeant<br />

ullo modo, volenles et concedi'ntes, nomine et in<br />

persona dicti domiui nostri Edwardi, quod, quan-<br />

documque eidem Hebe Carpenler vei ejus bere-<br />

dibus placuerit, quod ipse et ejus beredes possint<br />

licile et debeant milleie domos , cbaia et lerrani cuni<br />

fossalis ex ulroque ialere et cura omnibus aiiis per-<br />

tinenciis suis, prout durant de ymo maris de poilu<br />

vocato Andissans qui est ipsius Helie, usque supra<br />

iter quû itur de Trasielo" versus Trenam, subtus<br />

podium extra porlalhun de petra qui est propiu-<br />

quior iiodio , quem portallum diclus Helias Car-<br />

penler i'ecil |)ro clausura terre ipsius pi'edicle, ad<br />

onuiia sibi necessaria ad \ ineas et ' albaredas plan-<br />

landasseu edilicandas, vel ad liladuui seniinauduin ,<br />

et leneudum clausura vel aperlum, et ad aliud la-<br />

ciendum, prout eidem Helie et ejus beredibus pla-<br />

cuerit sicut' de suo proprio. lu quorum omnium<br />

premissorum testimoniuni nos, uomine, loco et<br />

' Ce nom, ici et plus bas, est toujours écrit Carpenler,<br />

comme, plus haut, il est toujours rcrit Carpentarii<br />

' Tregey, sur la route ijui va de la Bastide-Bordeaux à<br />

a Tresne en passant par Kloirac et Bouliac. Voir L. Drouyn ,<br />

Bordeaux vers liSo, p. i38 et lOi.<br />

' Ms. ad.<br />

* Ms. ciim.<br />

[A. R. wu^-iaSg]<br />

jjersona predicti domini nostri Edwardi , concessi-<br />

mus eidem Helie et ejus beredibus présentera litte-<br />

ram sigillo curie dicti domini noslii Edwardi in<br />

Vasconia sigillatam '. Datum die lune post octabas<br />

Pascbe apud Sanctum Macharium, auno Domiui<br />

.m°. cc°. septuagesimo^. »<br />

Nos autem universa et singida que in predicla<br />

litlera eontinentur rata habentes et grala, ea pro<br />

nobis et beredibus nostris prefato Helie et beredi-<br />

bus et successoribus suis in perpeluum concecbmus<br />

confirmaums et leuore presentium renovaraus. In<br />

cujus rei lestimouium bas litteras nosiras lieri fe-<br />

eiraus patenter. Teste me i[)So apud Cundat juxia<br />

Leybornara, .iiij. die Junii, anno regui nostri de-<br />

cimo septimo.<br />

1033. De jmrinffio et commun'ione faelis iiiler rc-<br />

ffeiii cl Ariiahliiiii Giiillclmi de Mnlo Vicino', domi-<br />

celtum, de vicecoiitilatu de Jiilinco". — Rex omni-<br />

bus, etc., saluti'in. Recogniciones , convenciones,<br />

concessiones el donaciones, reslilucionem et pacta<br />

inila super pariagio [etj comraunione, i'aclis et ha-<br />

bitis inter diiectum et lidelem clericuiu nostrura Jo-<br />

bannera de Reda, nostio nomine, ex una parte, et<br />

-Arnaldum Guillelmi de Malo Vicino, doniiceiluin,<br />

dictum vicecomilein de .Iuliaco, ex parte altéra,<br />

super justiciatu, diiniiiiio el terra de Jidiaco et<br />

ej[n]s perliueneiis, ac aiiis contentis in iuslru-<br />

niento super biis per Cuillelmum Durandi, pubii-<br />

cuMi iiolaiium in predicto ducatu, indc confecto, et<br />

sigillalo sigillis parciura predictarum, vidinius et<br />

ciim diligeni-ia inspici fecinius; cujus quidem in-<br />

slrumenli teuor sequilur in bunc nioibmi :<br />

rrNoverint nniversi présentes pariter el fuluri<br />

boc presens insirumentum publicuin inspecliiri<br />

quod nobilis vii" Arnaldus Guillelmi de Malo Vi-<br />

cino, domicellus, vicecomes de Jubaco, conslilutus<br />

in presencia venerabilis et disereli^ viri domini<br />

Jobannis de Reda , iilustrissimi domini régis Anglie<br />

' Ms. siijiUittas.<br />

• Saint-Macaire, le i4 avril 1270.<br />

' Mauvezin (Landes, arr. Mont-de-Marsau, c. Gabarrct).<br />

" Juliac (ibid). Voir YHistoirc de la vicomte de Juliac, par<br />

Romieu (iSgîi), p. i4.<br />

' Ms. district!.<br />

,


[A. Ii.xvii'-ia8()]<br />

diicis' Aqiiitannie, clericus, ncrnon et iiiei, Giiil-<br />

Iclini Uiiraiuli, piiblici niilarii iii [)r('(liclo diicatu,<br />

et testiurii iiilVasci-iptoruin, rccojrriovit, coiiccs-<br />

sit et avoavit se teiiere iii fendo nohili a predicto<br />

(tomino regc et duce viceconiilaliiin predicliiiii<br />

ciiin ejiis perliiinnrlis i[uil)iiscnrii(|U(', et (Hiod ejus<br />

iurdecessorcs coderii modo teiuierant a pi'edicto<br />

(lomiDo refje et duce et ejus predecessoribiis leni-<br />

porihns reiroaclis; qiiibtis rccoffnicione et avoca-<br />

cione factis per vicecoinitem siipradictiiin , pre-<br />

dictus vicecomcs, atlendens iniinerc comoduin el<br />

iitililatem evidentissiinam terre sue, si predictus<br />

dominus rex et Aux sit particcps terre suc in pre-<br />

dicto vicecomitatu , et boc propler rofyias liberta-<br />

Ics, idem vicecomes, non coactus' nec deceptus,<br />

nec vi, dolo, metu, seu tdia calliditate seu niadii-<br />

nac'one circunivenlus, ul asseruit, set cercioratus<br />

lia facto suo el de jure sibi conipetenti, conside-<br />

rataque scioncia et libero animo ac benijpio, de-<br />

dit, cossit, de/.ainperavit, relicpiit et di\isit per se<br />

suosque heredes successoresve quaiescumque, et<br />

donando concessit |)nrc et lil)ere, cuni hoc inslrn-<br />

nienti) presenli |)id)iico niinc et iinperpeluuni \a-<br />

lituro, predicto doniitio rcjji et duri et ejus suc-<br />

cossoribus et inibi, nolario supradicio, vice et<br />

noriiine preibcii doniini rejfis et (bicis et ejus suc-<br />

cessorum solempniter sli|)ulanti, necnon et pre-<br />

dicto dotnino Jobaiini ibidetii piesenti, vice et<br />

iioniine predicii domini rejfis et ducis et ejus suc-<br />

cessorum solempniter stipulant! , necnon et predicto<br />

doininii Jolianiii ibi


31'. ROLES GASCONS<br />

\icecomes (le pai'to ipsuin continfjente prediclanim<br />

fixpensaruiii et ojieruni prediclo domino rejji et<br />

duci salisfeccrit conipeteiiter; il;i Inmen qiiod per-<br />

cppla inleiini per prediclum dominuin regem et<br />

ducem non venirent sou caderent in solutum et,<br />

facta solncione de dicta medietale per predietnni<br />

vicecomiteni vel alium loco sui, dictus vicecomes<br />

et ejus suecessoreshabeantmedietatem in predictis<br />

operibns, et ex tune habeant et percipiant medie-<br />

tatem omnium frucluum , exiluum et proventuum<br />

prediotorum que pervenirenl ex operibus supra-<br />

dictis. [3] Item, fuit actum inter dictas partes<br />

solempniler et convenlum quod per predictum do-<br />

minuin refjem et ducem vel ejus senescallum seu<br />

constabularium Burdegale et per predictum vice-<br />

comilem et eorum successores qnoad lenendam,<br />

regendam et excercendam jurisdiclionera omniino-<br />

dam, allam et bassam, et inernm '<br />

et mixtuni im-<br />

perium, et liabendam causarum connicionem et<br />

judicia reddenda in dieto vicecomitalu et Incis<br />

consti'uctis et constrnendis inlVa pertinencias et<br />

limites dicti vicecoinitatus, et ad recipiendum et<br />

colligendum communes fructus, exituselproventus,<br />

unicns tnmen (.'.((;)dumtaxatbajulusstatualin', duni<br />

tamen in imnm possinl bajubim unaniniilcr con-<br />

cordare. Quod nisi facere possent , fuit actum ibidem<br />

et concessum (juod quibbet possit suum proprium<br />

bajulum ponere et habere, qui iu sui officii no-<br />

vitatejurare ad sancta Dei ewangeli teneatur seu<br />

teneantur, [si] duo fueriat bajuli constituti, quod<br />

in suo olficio bene et fideliter se babebit seu ha-<br />

bebunt, et omnia jura predictorum domini régis<br />

et ducis et vicecomitis et eorum successorum pro<br />

viribus illesa servabit seu servabunt, et ea fideliter<br />

promovcbit seu promovebunt, et inntilia pro viri-<br />

bus evilabil seu evitabunt, et quod de omnibus<br />

tVuclibus, rriklitibus, exitibus, proveutibus et aliis<br />

rébus comimmilms per ipsum vel ipsos, si duo<br />

fuerint, pcnipiendum, tcneudum, regendum et<br />

excercendum, annuatim eisdeni domino régi et<br />

duci et vicecomiti et eorum successoribus fideliter<br />

et eqnalitcr rrspondebit seu respondebunt, et de<br />

omnibus predictis redilct Sfu reddent bonum com-<br />

' Mi.juxia.<br />

[A-R-xYu^-iaSg]<br />

potum et legitimani racionem. Fuit tamen aclum<br />

et concessum quod predictus bajulus seu bajuli, si<br />

duo fuerint, non possit seu possint uti in aliquo<br />

suo oflicio vel jurisdictionem aliquam excercere,<br />

quousque predictis domino régi et duci et vice-<br />

comiti et eorum successoribus predictum prestile-<br />

rint juramentum. [h] Item, fuit actum inter dictas<br />

partes solempniter et conventum quod predictus<br />

dominus rex et diLx et vicecomes , et eonim succes-<br />

sores vel eorum loca tenentes, créent et statuant in<br />

locis constructis et construendis iufra dictura vice-<br />

comitatum consules, notarios, servientes, preco-<br />

nem, messegenarios seu gardas, et onmes alios<br />

ofliciales necessarios adexcercicium jurisdicliouis et<br />

justicie predictarum, et quod bannum et preconi-<br />

sacio fiant communiter ex ])arte ipsorum domini<br />

régis et ducis et viceconiilis et eorum successorum.<br />

[5] Item, quod carcer, spilloria et furce que erunl<br />

iufra dictum \icecomitalum sinl communia inter ip-<br />

sos. [G] Item, fuit actum inter dictas partes solemp-<br />

niter et conventum quod, si liât seu fiant basiida<br />

seu bastide iufra pertinencias dicti vicecomitatus j)er<br />

predictos doniinum regem et ducem et vicecomiteni<br />

et eorum successores, seu alium vel alios loco ipso-<br />

rum, quod medietas pro indiviso obliarum ctacap-<br />

tagiariim, ayrialiura, placearuin, locorum et do-<br />

moriim , necnon casalium et [hjortorura rpie modo<br />

sunt et erunt in futurum in illo loco vel locis ubi<br />

iiet seu fient bastida seu bastide, necnon et me-<br />

dietas pro indiviso niacellorum, furnorum, nundi-<br />

narum, pedagiorum, mercatorura, fortunarum'.<br />

reddituum, serviciorum et omnium gagiorum et<br />

omnium aliorum deveriorura, racione pedagii seu<br />

jurisdictionis cujusUbet vel alias proveniencium<br />

seu que evenient in futurum infra pertinencias<br />

dicti vicecomitatus, necnon et medietas pro in-<br />

diviso omnium incurrimentorum seu incm-suum<br />

omnium reium mobilinm et inmobilium que eve-<br />

nient infra pertinencias dicti vicecomitatus ipioquo<br />

modo evenerint, sit predicti domini régis et ducis<br />

et ejus successorum, et alia medietas sit predicti<br />

|<br />

vicecomitis et ejus successorum. 7J<br />

Item, fuit actum<br />

inter dictas partes solem|init('r et concessum<br />

' Trésors trouvés. Voir Du Cangc au mot Fortuiia, n" 2.<br />

,


[A. R. xvir-i-jSf)]<br />

(juod haliitantes et habi(aturi inl'ia pcrlinencias<br />

dicii vicecomitatus faciant seu prestent' sacr.nmeii-<br />

tiiin fidelilalis ot exrei'citum faciant dictis domino<br />

régi ot duci et vieeconiiti et eoiuia successoribus,<br />

et faeei'e teneantur. Kt banc donacionein ' per prc-<br />

dictiini vicoconiitem l'actam dirtiis dominiis Jo-<br />

baiines de Iteda , noniinc dicIi doniini régis et du-<br />

cis et ad opus ipsius et ejiis suceessorum, recepit<br />

etimperpetuuniacceplavit. [8] Insuper vero dicins<br />

dominas Joliannes de ileda, \icc, uoinine et anr-<br />

torilali! predicti doniini régis et diicis et ejus snc-<br />

cessonim, dédit, cessit et donando cnncessit pnre<br />

et libère predicto vicecomiti ibidem presenli, pro<br />

se et suisstircessoribus stipnlanli cl rccipienti, me-<br />

dietalem pro indiviso illius partis (jnam babet (be-<br />

tns (loniiniis vv\ et dux et liabeie débet in l)astidii<br />

voeila do llullia^cl ejns pcrlinenciis, in quanliiin<br />

est sila inira pcrlinencias dicti vicecomitatus, salvo<br />

et retenio dicio domino régi el dnci et ejus succes-<br />

soribus cnpilobo seu fortabcio (piod babet in dicta<br />

bastida de flulba; pro ipia retencionc capitolii dic-<br />

tus dominus Jobannes vobiil, ut asseruit, et con-<br />

cessil ([uod predictns vicecomcs babeat in diclii<br />

bastida de Itulba locum convenientem lanhiiiidein<br />

ad facicndum sibi capilobum seu Ibriaiicium.<br />

ff)] Item, de(bt et donando concessit preibctus<br />

dominus Jobannes, vice et nomine quibus supra,<br />

predicto vicecomiti ibidem [iresenli [iro se et suc-<br />

cessoribus suis sti|)ulanli, nictbctalem pro indiviso<br />

omnium jurium, deveriorum, homagiorum, iu'v-<br />

viciorum, reddituum, locorum, el terrarum culta-<br />

l'um et incullaruni ([ue precbctus dominus rex et<br />

dnx babet' et haliere débet seu ad ipsum pertinent<br />

vel possunt+nfra lerminos dicli vicecomitatus modo<br />

aliquo perlinere, cuni medielate [)ro indiviso omni-<br />

mode jurisdictioiiis cl juslicie aite et basse, el meri<br />

cl mixli imperii, salvo el retenio super biis resorto<br />

et su periorilate predicto domino régi et duci. Quas<br />

quideni donaciones feeit dictus domimis Joliannes<br />

' Ms. prestaïU.<br />

' Ici commence la meubr\m li.<br />

' Aïoiiille (Lnodi's, arr. Mont-de-Marsan, c. Itoipiifort).<br />

M. Roiiiii'ii (/oc. fi(., p. i4) range Arouille parmi les huit<br />

baroniiies de la vicomte de Juliac.<br />

' Ms. Iiabeal.<br />

llOLliS G.ASCO.NS. ;>i5<br />

(bcio vicecomiti el ejus sacccssoril)us, vice et no-<br />

mine dicli doniini régis et duels, sub tnodis el<br />

coii(bcionibus siiperius exprossalis. [lo] Item, pre-<br />

dictns dominus Joliannes, vice et nomine ([uibus<br />

supra, restiliiit dicto vicecomiti et ejus successori-<br />

bus, qiiietoet libère, abscjue omni retencioiie, paro-<br />

chiani de .Maliieriis' cuni suis pertinenclis , silam,<br />

ut ibi diclum fuit, extra diclura viceconiilatum<br />

babcndani et tcnendain per dictnm vicccomilern a<br />

diclo domino rege et duce sub deverio consuelo,<br />

(|uani idem dominus rex et dux, ul ibi diclum luit,<br />

a domino Ollone, pâtre (piondam dicli vicecomills,<br />

seu ab alio, nomine domini Otlonis, babneral et<br />

lonnerat et babebal et lenebat pro ccntiini mareis<br />

argonli pigimri obligalam. [i 1<br />

1 lleni,<br />

dédit el do-<br />

nando concessit dictus dcnniniis Jobannes, vice el<br />

nomine ipiibus supra, vicecomiti predicio ot ejus<br />

successoribns triginta libras moiiele burdegalcnsis<br />

annui rcdililus in Castro el lionore de l'"forcesio ^ et<br />

de Knpe Forcesii \ cum omni jiUMsdicllone alla el<br />

bassa, et ultra lioc cenlum inarcas argenli semel<br />

tantum solvendas, pro omiil sua volunlate (-1 ejus<br />

suceessorum perpeluo facienda; (|nas (juidi-m cen-<br />

tum marcas diclus vicecomes ibidem recoj;novit se<br />

iiabuisse et récépissé a predicio domino Jobanne<br />

de Reda, vice et uoinine ilicti domini legis el du-<br />

cis, in bona pecunia numerata, renuncians sii|ier<br />

boc exC''pcioni non numérale pecunie et non per-<br />

cepte. Quas qnidcm donaciones de omnibus reiins<br />

|)redictis donalis et concessis et restilucloneni dicte<br />

jiarorbie de Malberlis, factas per prcdlclniii doiiii-<br />

num Johanneni, dictus vicecomes rccognovit quod<br />

fecit in reconijiensacionem dicte donaclonls supe-<br />

rius l'acte diclo domino régi el duci per vlcecomilem<br />

su()railicluni. [ly] Item, fuit actum inler dictas<br />

partes solempniter et concessuni quod, si qua alla<br />

sint vel fuerint (]ue in predlctis donacionibus non<br />

fuerint declarala, que ad jiirlsdiclionem ailam vel<br />

bassam seu nieruin vel niixliiiii inipeiiuiii vel ali;is<br />

qiioquo modo perlineanl, quod omnia cl singuia<br />

lam in pioprietate et possessione vel ([iinsi. sint<br />

coiuiiuinla inler diclum dominum regeiii et diicein<br />

' Maillières (Landes, arr. Moiit-dc- .Marsan, c. Lalii'il).<br />

^ Fourcès (Gers, arr. Condom, c. Montréal).<br />

' l.arroquc-sur-Osse, près Fourcès.<br />

fio<br />

,


:516 ROLES G A SCO i\'<br />

el ilicliim viecL-oinilem et eoriiiu succe^sores, et pro<br />

expressis babeantur, ac si oiiinia et singuia que<br />

expi'ossn non siint essent expressa et specialiler de-<br />

claiata infra tliclum vicecomitatuin et terminos su-<br />

pradictos. [ i3] Item, fuit actuni iiiter dictas partes<br />

solenipniter et conventuni quod prediclus dominus<br />

rex et dux \el cjns successoies non ])ossint extra<br />

luaniim suani ponere preilictas res siiperius donatas<br />

set quod seniper et perpétue inter ipsos dominuiu<br />

regem et duoeni et vicccoinitein et eorum siiccesso-<br />

res reniaiieanl oinnia coinnninia et eiiaiii inib\isa.<br />

[i4] Proniisif eciain insuper et convenit diotus do-<br />

minus Joliannes. vice et noiniiie ipiilius supra, bona<br />

(idc, (piod oiiÈiiia et siiigida supeiiiis et inl'erius<br />

expressata l'acid cuin lillcris |)alciitibus dicti do-<br />

mini régis et (kicis pei' predictum dominuiu l'egem<br />

et dueem approbare el eriam conlirmare, et ni-<br />

cbilomiiiiis dari et roneedi per predicluiii domiiiuui<br />

rej;ein et (hueni bal)ilanlibus et baiiiUUorilius in<br />

dirlo vicei-omilalu coiisueludincs et bbertates iina<br />

cum diilo viceconiitatii , |)roul de ipsis consuetudi-<br />

nibus et Idjerlalihus cuui probis viris dicii viceco-<br />

luilalus 1)0110 nio(b) poterit concordare. De quiliiis<br />

quidem relms donalis pre(Hrtus vicecomes posuit<br />

diclum dominuiu Jobanneni, noniine


{A.U. wii'-iaScjJ<br />

vilegio indulto vel indulgonJo, lurn qiio vel quibus<br />

possenl venii'o vel l'iiceri' [veiiiroj coiilra prcdicln<br />

\el aliquod |)redictoruiii; voJeutcs qiiod licc reiiuii-<br />

ciacio geiieralis lanluiudem valeal et eaiidcni edi-<br />

caciani optineat et viduleiri et picnain rohoris lir-<br />

luilateiii ae si omnibus et singulis jurilms, aiixiliis.<br />

benedciis et privilcgiis, quibus renunciai-e debuis-<br />

sent et poliiissent, reiiuiiciasseiit singulariler et<br />

cciam sigillaliin; natii ita predielus vicecoiiies oiiinia<br />

et siiigula siqiradicta pcr i|)suiii data, cessa, dcsam-<br />

parata, leiicta supcrius et concessa, rata, grala<br />

et (Irma iiabere cl teuere, senare et coniplere, et<br />

non t-Dnlralacere vel venire, nec eonlravenicnti ali-<br />

qualenus consentire proiiiisit linniler, et ad sancta<br />

Dei cwangelia jiiravit corporalitei' niniui lacta. Act;i<br />

Ineiuiil liée et concfssa apud Conilat piope liOybor-<br />

nani, secunda die intruilus meusis Junii, i-ognaiiti-<br />

bus dominis l'i)ilippo, rcge Ffrancoruni , Edwardo,<br />

roge Anglic, duce A(juilannie, sedo Ituidcgaii'iisi<br />

vacante', anno ab incamacione Oomini niiliesimo<br />

ducenlesinio (iclogesinio nono, in prcseiicia et tes-<br />

tiinoniu vcni'rabiiiuni et disci-eloruiii viroruni, do-<br />

' Lo siè|;n do Bordoaut était r,iciint depuis lu mort do Si-<br />

mon do Roclierliouarl, lo aH ortobiv 1279 {Galliu christ.,<br />

t. II, col. f^'ij). Il ne Alt rempli ([ne dix nus apn""). le -i.') jiiillrt<br />

1389, p,Tr lioiiri 1" do Genève, arcliiilinrre do ToniuTn^ ,111<br />

dinciâo de l.an|;ri,s. C'est ce que nous apprend une bidle<br />

datée ce même jour de Uieti. Elle est adeesséo -dilecto filio<br />

Hcnriro, electo Burdef^alcnsin et expose qu'a la mort de Simon<br />

de Rochecliouart le chapitre avait fait une double élec-<br />

tion : celle de Raimond, abbé de Saint- Kmilion ou dio-<br />

cèse de Bordeaux (non mentionné dans la Gattia , t. Il,<br />

col. SH."}), et celle (le Bératut, alors arrtiidi;


;!18<br />

conic, prepositos seubajiilos dicte terre de Juliaoo,<br />

et aiios quoscuuupie nostros subditos et minislios<br />

volumus et ilrniitcr ac inviolabilité!' perpetuo pre-<br />

cipLiiius observari.<br />

iMEMBR. 12.<br />

1034. Pro Pciro, cpiscopo Adurensi. — Wex<br />

Ilerio (le Engolisma, conslabulario suo Biirdegalo,<br />

et Oïlandiuo de Podio, miTcalori suo, vel eoriiiu<br />

alteri, salulem. Oiiia tenemur vencrabili palii<br />

Petro, episcopo Adui-onsi<br />

', iu qulugentis libris<br />

moilaiioi'uiii pro eiiipcione doimis seu caslri sui<br />

prope civilalem Adurensem ", vobis mandanius<br />

quod eideni e[)iseopo, vel ejus maudato bas lilloras<br />

doferenti .<br />

eeiilum et quincjuaginta libras niorlanen-<br />

siuii), visis piesentibus, et in festo, sancli Martini<br />

proxinio ventiiro centum sepluaginfa et (juinijue<br />

Lbras ojusdeni nionete, et in média quadragesima<br />

deinde proximo sequenli abas centum septua-<br />

ginla et quinque libras ipsius nionete, renioto<br />

cujuslibet dilacionis obslaculo, persolvatis, de<br />

siiigulis solucionibus quas eidem propler hoc fece-<br />

rilis suas patentes litteras et nicbiloniinus bas pré-<br />

sentes in ultima solucione dicte pecunie recepliiri.<br />

Et vobis in compotis vestris dictara pecuniani pre-<br />

cipinius allocari. Daluni apiul Conilat [iro|)e Li'y-<br />

bornani, .\iij. die Junii.<br />

1035. Mandatuni est Johanni de Havering, se-<br />

nesciillo diicalus ,\(jui(annie, el Iterio de Engolisma<br />

conslabulario lîiudegale, quod, de consilio dicti<br />

episcopi Adurensis, in nianso Sainte Quiterie' elin<br />

donii) (|iiam rex baliel ex empcioiie ipsius episco[)i<br />

servicnteni ponant régi idoneum etiidelein. Datuni<br />

Ut s*.<br />

KioG. Pro codem cpiscopo. — llex dileclis sibi<br />

Iterio de Engolisma *, conslabulario suo Burdegale<br />

' t'icni' 111, éiùr|ue d'Aire, laSô-iagS [Gnllui christ.<br />

I. 1. roi. 11 B8).<br />

' Aire (Laiules, urr. Saiiit-Sever).<br />

' Le Mas-d'.\ii'e, où se trouvait l'église avec le tombeau dr'<br />

sainte Quiterie.<br />

* Ms. Hvn^vlisma, - ,<br />

,<br />

ROLES GASCONS. [A.R. xyn^-iaSg]<br />

et Orlandino de Podio, mercatori suo, salutem.<br />

Atteudentes quod venerabilis pater Petrus, episco-<br />

pus Adurensis, et ecdesia béate Quiterie virginis<br />

nuper in combustione ville Mansi ', ob reveren-<br />

ciam ejusdem virginis, ad reedificacionem ecclesie<br />

cjtisdein virginis, pro disposicione dicti episcopi,<br />

quingentas libras morlanensium eidem episcopo<br />

concedimus et donamus, solvendas per manus<br />

vestras vel alterius vestrum : medietalem videlicet<br />

a festo sancti Micbaelis proximo venturo in uniiin<br />

animm, et aliam medietatem in l'esto Pentecostes<br />

deinde proximo subsequenti. Et ideo vobis man-<br />

danius quod predictas quingentas " libras predicto<br />

episcopo vel attornato suo bas litteras del'erenti,<br />

sine more dispendio, statut is terniinis persolvatis,<br />

de solucionibus quas eideni propler lioc feceritis<br />

suas patentes btteras et nicbiloniinus bas présentes<br />

in ultima solucione dicte pectiuierecepluri. Et vobis<br />

iu compotis vestris dictam pecuniani precipimus<br />

allocari. Datura ut supra.<br />

1037. De gencrali anornameiito. — Petronilla,<br />

que fuit uxor Reymundi Baudewiny, habuit litteras<br />

de generali attorna[men]to sub iiominibus Guil-<br />

leliiii de La Bydon, ad lucrandum, etc., et ad dé-<br />

bita que sibi et bereilibus dicti Beymundi in sua<br />

custodia existentibus in Anglia debentur, pelendum<br />

et lecipiendum. In cujus, etc., per friennium du-<br />

laturas. Datum ut supra.<br />

1038. Pro cuphulo AgcimcHsi. — Rex senescalio<br />

suo Vasconie [et] Agenesii , ballivis el aliis ministris<br />

suis ad (juos, etc., salutem. Gapitulum Agenncnse<br />

i'avore specialis gracie prosequeutes, vobis manda-<br />

' l.e Mas-d'Aire. Le .Mas est séparé d'Aire par un bras<br />

déri\é de TAdour. L'abbaye de Sainlc-Quiterie au Mas fut<br />

réunie à ta mense épiscopato par une butte de Grégoire IX,<br />

le 7 janvier 1228. Cette même année, c'est l'abbé de Sainte-<br />

Quitcrie, Arnaud, qui l'ut promu à la dignité épiscopale.<br />

(Bull, du Comité d'histoire et d'arch. du dioc. d'Attch, t. III,<br />

1 Sir?. , p. 3!> ). La charte de Grégoire IX n'est indiquée ni par<br />

Polltiast, ni danS les Registres de Grégoire I.X publiés par<br />

L. Auvray. Quant aux circonstances dans lesquelles fut brûlée<br />

la ville du M.is, voir plus loin n°' loisi et 1069.<br />

^ Ms. (jitinqmit'iula: mais six lignes plus liant il y a quin-<br />

gentas, ainsi que plus loin, n" loia, in fine.


[A.R.wif-iaSg]<br />

mus qiKitinus ipsum capitulum , homines suos et<br />

familiam prioralus, et perlinencias suas, décimas,<br />

doinos, terras, redditus et omnes possessioncs suas<br />

niaiiuleneatis, prole


320 ROLES GASCONS.<br />

]>frseciitni-ibiis et pervoi'sis liominibns posscmusde-<br />

fendero, inimn, defcnsionis defecta, villa predicta<br />

((iiasi nd nicliilnm sitconvrrsa, et nuper ij^iie et iii-<br />

rrndio por irialiçjnos liomincs in jmlvercni redacta<br />

ima cum iiioiiastei'io siipradictn, supplicavinuis<br />

limiiililer dmiiino reffi el duci prediclo, pensatis<br />

utililatc et ti'niK|iiillitate nosira [et] liominuni dicte<br />

ville et toeius terre circiinivicine, ut de concessione<br />

iinslra vellet habere et recipere que sequuntur :<br />

videlicel niedielateni alte et liasse jurisdictioiiis<br />

dicle ville et pertinenciarum ejus, reddituum et<br />

prnvenluuni baslidaruni et eoiniii iiinleiKliiKiniiii<br />

l'uriiorum, niercatorum et nundinaïuni ,<br />

ac alioruni<br />

que de novo fient vel per sollicitudinein aliquani<br />

polerunt de cetero evenire in villa et peiliaenciis<br />

antedictis, ila lamen quod premissa fiant ad com-<br />

munes expensas, salvis el retentis nobis ccnsibus,<br />

feudis el reddi(ibus quos nunc habemns et liabere<br />

debemus in villa et pertinenciis anledictis. Si lanien<br />

basiidam ad communes ex[)ensas conliufjat fieri, ut<br />

diclnni est, in pertinenciis memoratis, dictus do-<br />

niinusrex el dux baberel medietatem omnium red-<br />

diluum infra basiidam eandeni, el medielateni aile<br />

et basse jurisdietiiinis iiilns et extra, et medietatem<br />

iimniuni incurrimenloi'uni et aliamni conmiodita-<br />

tuiii proveniencinni racinne jurisdicliiinis aile el<br />

basse in villa, perlinenciis el baslidis predictis, el<br />

quod domuMi nostrain la|)idc'am cuin solo el perti-<br />

nenciis suis qnam consiruxinms, non est diu, in<br />

iuffressu ville predicte ex parle Ladori ' reciperet<br />

de dono noslri, episcopi supradicti, ut sic nos<br />

ilicluin monasterium, villani et homines noslros<br />

ville predicte et pertinenciarum possemus^ l'aciliiis<br />

defiMideiT ab incnrsibus mali[;nornm. (lui supplica-<br />

lioni nos, rex et dux predictus, ex causis superius<br />

«xpressatis, prestitimus nostrum assensum, nos-<br />

([ue. episcopus, capilulum et conventus superius<br />

nominati, de jure et comniodo nostro et dicti mo-<br />

iiaslerii cerciorati , ex causis eisdem , predicta omnia<br />

el singula ad pleiumi cum eorum juribus et perti-<br />

nenciis, prii noliis el successoribus noslris, dicio<br />

Joniino re^ji d dmi cl lieredibiis suis perpcluo con-<br />

' C'est-à-clirc : du côté dn l'Adour.<br />

^ Ms. possft.<br />

,<br />

[A. W. xvii°-i^8()J<br />

codimnsei donamus, censibns et aliis reljus superius<br />

nobis relenlis solum exceptis; ila lamen quod in<br />

dicta villa et pertinenciis ac baslidis inibi l'aciendis<br />

sinl iluo bnjnli, unus pro dicIo domino rege el<br />

duce, et aiins pro nobis, episcopo niemoralo, qui<br />

ambo in ])rinci[)io sue creacionis juralunit se lia-<br />

bere (ideliler in officio ballivie, et justiciani fiicere<br />

cnilibet conquerenti, et omnia et singula in pre-<br />

senlilius contenta lirmiti>r el inviolaliililer obser-<br />

vare. Et uterque bajulus jurabit quod de omnihiis<br />

que provenient racione vel occasione dicle juris-<br />

dictionis alte et basse, sibi invieeiii (ideliler respon-<br />

debunt, et cjnicquiJ liel per eorum aliquem , am-<br />

borum nomine reputabitur esse l'actum. Servientes<br />

eciam ponontur communiler per eosdem, el cla-<br />

mores sive edicta fient communiler tam ex parte<br />

domini régis quam ex parte nostri , ejiiscopi nie-<br />

niorati, clavesque portarum ville aut baslidaruni<br />

piedictarum tenebiintur aut cuslodiende comniit-<br />

tentur per ambos bajiilos antediclos. Et quod ju-<br />

risdiclio famille et servitornm nostrorum, episcopi<br />

el convenliis predictorum, necnon capellani dicte<br />

ecclesie Sancte Qnilerie. que et qui erunl ad men-<br />

sam el robas nosiras, tantummodo pertineat ad<br />

nos, episcopnm aNiedicInm, et jurisdiclio servilo-<br />

rnm et l'aMiilii' dicii domini régis el ducis, senes-<br />

calli sui el bajuli dicte ville et pertinenciarum, ad<br />

ipsos similiter in solidiim pertinere noscalur. (Jue<br />

omnia et singula supradicla volumus imperpctuuiii<br />

lirmitalem habere, renunciantes specialiter excep-<br />

cioni restitucionis in inlegrnm et omni juri scrijito<br />

vel non scripto, priviiegio liabilo vel babendo,<br />

constilucioni et statuto, et omnibus aliis et singulis<br />

per (jue vel per quod contra premissa vel aliqiioil<br />

premissoruni venire possemus in loto vel in paile.<br />

Et nos, predictus rex et dux, salvato nobis resorto<br />

in omnibus supradictis, pro nobis et hcredibus<br />

nostris prefatain donacionem et concessionem ac-<br />

ceptantes, prout superius est expressum, volumus<br />

el concedinuis, pro nobis et heredibus nostris, pre-<br />

i'alis ejiiscopo et conventui, quod nos sen ministri<br />

noslri bona dictorum episcopi el conventus, va-<br />

cante dicto monasterio, occasione regalinm vel<br />

alias, occasione f[uacumque frivola, ad nianuni<br />

noslram non ponemus, imuio piedictos episcopnm ,


[A. R. xYii-'-iaSg] ROLES GASCONS.<br />

conventiini, monaclios, capeilaiium et alios nii-<br />

nistros pjusdem monastcrii et hoiia enruiii Jelen-<br />

(lenius, nullani eis vel rébus suis inolesliam in-<br />

ferendo; et nullo tompore iicenciatn dahinius<br />

edificamli seu coiistruendi ilomuni religiosani vel<br />

aliud oratorium in diclis villa, bastida et oarum<br />

pertinenciis, sine speciali licencia predictorum<br />

episcopi et conventus et successorum eorumdem,<br />

et quod eciani in expensis noslris propriis a sedc<br />

apostolica super preniissis omnibus conlirmacionem<br />

pro posse procurabiraus optincre. Et quia videmus<br />

et cojjnoscimus pauperlatein dicli monaslerii, con-<br />

sidérantes etiaiii donuni nobis factuin per ipsum<br />

episcopum Adurensem de domo sua predicta , ultra<br />

aliam summam mille trescentarum librarum bur-<br />

(legalensis nionete [)er nos concessam pro elemo-<br />

sina ad refectionem monasterii supradicti, eidein<br />

episcopo de iiostra ([racia speciali damus quinj^entas<br />

liliras morlanorum, coinertendas iu empcionem<br />

reddituiiiii vel alias melioraciones ecclesiaruni sua-<br />

rum; ([uas nos, diclus episcopus, recognoscimus<br />

récépissé iu jiecuuia nunu'rata et iu ulilitatem ec-<br />

clcsic noslre et dicli monasterii convertisse, pro-<br />

niilli'iiles pro nobis et successoribus nostris diclo<br />

domino rejji et duci et beredibus suis quod, si do-<br />

nacio premissorum modo aliquo revoairi conlin-<br />

{jeret, (juod sibi vel liere


322 RÔLES GASCONS<br />

l'ciam f;au(l('re p.ncifice noslra concessione predicla.<br />

lu (ujiis, cLc. Daliiiii ut supra.<br />

10^5. Pio codem ahhale.— Rex senescailo Agen-<br />

uensi et bajulis ac (juibuscuiiKjue aliis niinistris<br />

suis terre ejusdeni et eciam terre (]atiu-ciiii ' , saJu-<br />

tem. Scialiscpiod concessimus tlilecto et fiileli nostro<br />

G., abbati Sancti Mauiùni, quod servientes sui,<br />

quot fuerint necessai-ii , portent arma in juslicia-<br />

tibus monas(erii sui, pro faciendis execueionibus<br />

judicatoruni riirie sue, persecucione et capeione<br />

raaiefactorum , casnuni {sic) debitorum, qiianidiu<br />

noslre placuerit voiuntali. Unde vobis niandaiiius<br />

lit in preniissa concessione nostra non impediatis<br />

abbatem predictuni vel bajulos aut servientes ip-<br />

sius, set ea peruiittatis ipsos gaudere, ul fuerit ra-<br />

cioiiis. In ciijus, etc. Datniii ut supra.<br />

10^6. Pro alibiilism cl coiwentu monastcrii Miiio-<br />

rissariDii Saiicte Clarc Biinlcgiik. — Rex senescailo<br />

siio Vasconie, coiislabulario suo Rurdegale et aliis<br />

castellanis, prepositiset ininisti-issuisad quos, etc.,<br />

salulcin. Maudamus vobis tirmiter injungendo ut<br />

abbalissani et conventuni luonasterii Minorissarniu<br />

''<br />

Sancte Ciare Burdegale protegalis et del'endatis ab<br />

injiu'iis, oppressionibus etviolcnciis quorumcunique,<br />

facientes eisdem, prout ad vos |)ertinebit, comple-<br />

mentuni justicie céleris et mature de illis subditis<br />

nostris de quibus querelam duxerint deponendam.<br />

Et vos, senescalle predicte, per subditos nostros<br />

jiu'isdictiones babentes hoc ipsum fieri l'aeiatis ab-<br />

batisse ctcouventuimemoratis. la cujus, etc. Datuni<br />

lit supra. . '.,.<br />

10i7. Pro Arnaldo Monetarii , cive Burdegale. —<br />

Rex omnibus baUivis et iidelibus suis ad quos , etc.<br />

salutem. Scialis quod, attendentes iaudabilia et<br />

grata servicia nobis impeasa per ddectum nostrum<br />

Arnaldum Monetarii, civem Burdegale, et eciam<br />

inipendeada, concedinuis pro nobis et heredibus<br />

' Le Ouerry.<br />

^ Baureiii a.consacré un chapitre au monastère des «sœurs<br />

menudi-sji , uu de Sainte-Claire, de Bordeaux ( Var. bordel.<br />

t. IV, p. 176). Comp. Léo Drouyn, Bordeaux vers liSo<br />

p. 35G.<br />

,<br />

[A. R. sva'-iaSg]<br />

nostris eiflem et beredibus suis, quantum in nobis<br />

est , de gracia speciali . quod possil seu possint con-<br />

struere et construi facere molendinum seu molen-<br />

dina, ciun omnibus que ad molendinum pertinent,<br />

ia tbssalis ville nostre Bm-degale proximis barba-<br />

cane de Rocella , inter domum et plateas que nomine<br />

dilecti et fidelis nostri Johannis de Greyily, mi-<br />

litis, inter duos muros inibi' possidentur, ex parte<br />

una , et iter publicum que ilnr supra dictes fossatos<br />

de extra viUam a dicta barbacaua ad portam de<br />

Rua Bokeria, et quod carreriam, vicum seu iter<br />

publicam, quibus itur' de dicta barbekana versus<br />

Gravam \ possit aperire et gaudere; ita quod sibi<br />

sufficiat ad fluxuni aque versus mare molentibus<br />

molendinis, et [ad] recipiendum aquam de mari<br />

in ipsius refluxu , dum tamen sic siiflicieater repa-<br />

ret iter illud, carreriam. seu vicum, quoil nullum<br />

ex boc penitus impedimentum vel giavamen sen-<br />

ciant transeunles vel v(;hentes quarumcumcpie<br />

rerum gênera per carreriam, vicum, seu iter pre-<br />


[A.R.xvii'-ioStj] RÙLES GASCONS<br />

in mutacione domini soivenflo pro acaptamento ' vel<br />

sporla. In ciijiis, etc. Datum iil supra.<br />

1048. De officio magne (rardérobe. — Rex omni-<br />

bus baliivis cl lidelibus suis ad quos , elc. , sahitem.<br />

Sciatis (piod assignavimus dilectum noslriun Rojje-<br />

riuin de Insula ad eiiipciones magne ganlerobe<br />

nostre faciendum; et ideo vobis niandamus quod<br />

eidem Rogerio in hiis que ad premissa porlinent<br />

iutendentes silis et rosponrlentes, consuientesetauxi-<br />

liantes, quociens vos requisierit ex parte nostra. In<br />

cujus, etc. Datum ut supra.<br />

1049. Pro Ilcnrico Le Walcys , de terris habendis<br />

in forcsUi Burdeffale. — Rex dilerto clnrico suo<br />

Iterio dfi Engolisnia, constnbulario suo Rurdegaie,<br />

et Elis Carpentarii, civi suo civitolis ejusdem , salu-<br />

tem. MaiidaiMUS vobis cpiod in fforesla nostra*<br />

prope Burdegalam liberclis, seu noniine nostro li-<br />

berari faciatis dilecto et (ideli nostro Heurico Li-<br />

Waioys rcntntn sadonos Icrro et neinoris in loco<br />

apto, prout Tboiiias Corp, attornatus ejusdoni Hen-<br />

rici ad predicta terrara el nemns recipiendum , ea<br />

vice ot noniine ejusdem Hcnriri est recepturus, et<br />

prout vos ad septiinani |)arteui fruclunm excresccn-<br />

cinm, seu cciam ad censuni annaum ea sibi cura-<br />

vcrunl liberare ,<br />

prout ad opus nostrum magis vide-<br />

bitis pxpodirc. Et nos, cum hujusmodi liberacionem<br />

seu assignacioneni sibi feceritis teiTC et nemoris<br />

proflirloruin, et super hoc per vos fuciinius cer-<br />

ciorali ', eam |)er rarlam nostrani ratificari fariemus<br />

et cciam confii-mari. Datum ut supra.<br />

MEMliR. 1 1.<br />

1 050. Deofficio senescalcie Vascome commmo.—<br />

Rex omnibus ad (juos, etc., salutem. Sciatis (juoil<br />

conccssinuis et assigna\imus dilecto et (ideli nostro<br />

Joliaiini de Ilavering, niiliti, cui olïïcium senescal-<br />

cie prcdicti ducalus nostri conunisinuis, ut.cpiam-<br />

diu in eodcm ollicio l'uerit, capiat et babeat pro<br />

' Ms. acaptamenta.<br />

' Voir le plan de cette forêt dans VHittoire de Bordeaux,<br />

par M. C. Jullian, p. i68.<br />

' Ms. terciorali.<br />

:523<br />

suis vadiis per anniuii ' (bio milia libraruni moncte<br />

nostre currentis in Burdegalensi , sine sumptibus<br />

aiiis f|uos pro lactis armorum euriam FlVancie et<br />

ejus ministros tangentibus aut pro aliis casibus<br />

pxlraordinariis ipsuni tacere conligeril, ia quibus<br />

casibus, quatenus propter hoc majores sumptus fe-<br />

ceritquani jiossit lacère racioiiabililcr pcrdiiMn, de<br />

diclis vadiis eidem senescallo nostro vobnnus plena-<br />

rie satisfieri ultra vadia supradicla : nec ipso tenebitur<br />

persdivere vadia sive sunq)lus subsenescalloruin nos-<br />

tronnn in Xanctonia, in Pelragoricensi , et Lemo-<br />

vicensi,et Agenesio, et Gatnrcino, in terra Bigorre,<br />

dum in manu nostra l'ueril, nec alicpioruiu audilo-<br />

riim, delensoruni vel aliorum minislrorum noslroruru<br />

in diclis partibus vol alibi in nostro ducalii prediclo.<br />

Nos cniiii illis proviflebimusaliundc, m;inilariiMsi(iie<br />

lenorepresenciiimconstabnlarioBurilogal(M|ni nuiic<br />

est vel pro tempore fueril , quod diclo senescallo vel<br />

ejus mandalo satisfaciai de predirtis; et illiid volti-<br />

nuis et precipimus in suo compoto allocaii. In cu-<br />

jus, etc. Datum apud Gonrial pro|)e Leybornnni<br />

quinto die Junii, anno rcgni nostri deciuio se|)tiiiio.<br />

1051. Pro episcopn et capitula Va-inteiif^ibus , et ci-<br />

vibus ejusdem civitatis, de padoentis. — Rex senes-<br />

callo suo in ducain Aquitannio, salutem. Mandamus<br />

vobis ut, adjunclo vobiscuin magislro Jobanne (!e-<br />

rardi', dilecto clerico nostro, qui de negocio hujus-<br />

modi inquisivit in j)arte, vos cum ipso plenius in-<br />

formetis ntnun, per ea que acia sunt de j)adoenlis<br />

prepositure nostre Vasatensis propinquioribus civi-<br />

tati predictc per Johanncm de Rcda , clericum nos-<br />

trum, fiât prejudirium civibiis diclo ville; et, si de<br />

hoc vobis constitcrit, faciatis illud, prout expedire<br />

videritis, cmendari; inquiralis eciam cunt omrii diligencia<br />

veritatem utrum homines dicte ville, dum<br />

capi contingebat eosdem, de lorragioseu prisonagio<br />

fuerini liberi et iriuiiunes, aniequaiii [)arliiiparenlur<br />

in justiciatu inmediato ville predicte; quod si ita<br />

fore inveneritis, non permillatis cis super |<br />

hoc |<br />

fieri alicpiam novitalem. Ad bec, quoniam ex parte<br />

civiuiii predictorum proposituiii exlilil coramnobis<br />

' Ms. manum.<br />

^ Il est qualifie chanoine de Saint-Seurin au n^ 1093.<br />

,


324 ROLES GASCONS<br />

iwslrum prepositum dicti loci in pluribus casibiis<br />

injuriari eistlem conlra consuetudinos, usus et foros<br />

siios ab antiquo ap|)robalos et observâtes, et casus<br />

hiijusiiiodi taiigebant venerabilem patreni episeo-<br />

pum et discrelosviros capiluluiu Vasatensem,propter<br />

quod noiiimus sine ijjsorum consilio respondere,<br />

volimuis et vobis niandamus ut, vocatis et vobiscum<br />

adjunctis episcopo et capituio memoratis , examinetis<br />

super hiis diligencius veritatem, et que videritis<br />

eniendanda faciatis celeriler eniendari, ita quod<br />

nullum in premissis fiat prejudicium civibus ante-<br />

dictis contra consuetudines, foros et usus prediclos.<br />

lu cujus, etc. Datuiu ut supra.<br />

1 052. Procivibus et communilate Vasntensibus. —<br />

Rex onuïibus ballivis et fidclibus suis ad quos,etc.<br />

saluteni. Sciatis quod volunius et concedimus , quan-<br />

tum ad nos perlini't, dUeclis et fidelibus uostris,<br />

probis lioniiniluis et loti conirnunit:ili Vasatensibus,<br />

quod senlencie et judicia in curia prepositoruni<br />

dicte \ille lala plenius exequaiilur, anletpiani dicii<br />

prepositi lèvent vadia sibi débita pro claniore, quod-<br />

que nichil recipiatur per servientes dictorum ])re-<br />

posilornni pro cilaciouibus, conipulsionibus vel<br />

judicaloruni execucionibus faciendis infra viilam<br />

predictani ;<br />

et quod servientes dictorum pre|30sifo-<br />

rum qui in dicta villa dicluni otlicium excercebunt<br />

in plena ciu'ia apud Vasatum ostendantur etconsti-<br />

luantur per prepositos autedictos, et juranientuni<br />

prestent de otficio predicto lideliler exequendo,<br />

quorum servientium nunierum persenescalluin no-<br />

slrum Vasconie et episcopuni Vasateuseni voimnus<br />

nioderari, prout eis visum fuerit expedire ; et quod<br />

panis, farina, vinum exposituni ab bibenduin, iecii<br />

necessarii cotidie ad jaccnduni, seu vestes dicloiutn<br />

civiuni vel eoruradem uxorum aut familie nullatenus<br />

pignoienlur vel capiantur pro gagiis vel debitis ;iiit<br />

jndicalorum execucionibus, si pênes piguoraniluin<br />

alia mobilia valeant reperiri in quibus possit lieii<br />

execucio autedicta; et quod cuslos seu custodes car-<br />

reris connuunis, nosiri et episcopi ac capituli pre-<br />

diclorum, teueantur dare incaixeralis in ipso cibuni<br />

et victiun necessarinnijnxtaquali(alenidelicti,(pieni<br />

auiici eorumdeni dabunt et jxirtabunt eisdcin; et<br />

([uod nulius de dictis civibus capialm' per prepositos<br />

,<br />

[A. R. xvii'-taSg]<br />

dicti loci, nisitale quid commisissedicatur tjuodpu-<br />

nicioneni vite vel menibri requirat, vel nisi subsit<br />

alia légitima et justa causa ,<br />

propler quam comniit-<br />

tens sit nierito capiendus. Et mandamus senescallo<br />

nostro Vasconie et prepositis de Vasato qui nunc<br />

sunt vel qui pro terapore fuerint, quod predicta<br />

onmia et singula dictis probis hominibus et com-<br />

munitati observent et faciant observari. In cujus , etc.<br />

Datum ut supra. Et dupplicantm'.<br />

1053. Pro haronibus régis curie Vasatensis. —<br />

Rex senescallo suo in ducatu Aquilannie et aliis qui-<br />

buscumque niinistris suis ad quos présentes iittere<br />

pervenerint, salutem. Sciatis quod inspici feciraus<br />

litteras dilectoruni et (Idelium nostroruni R. , Ratho-<br />

niensis et VVellensis episcopi , et Ottonis de Gran-<br />

dissono, militis, timc vices noslras gerencium, in<br />

bec verba :<br />

rr Universis présentes litteras inspecturis , R. , per-<br />

missione divina Rathoniensis et Wellensis episcopus<br />

et Otto de Grandissono, miles, illuslris domini ré-<br />

gis Anglie vices gerentes in Vasconia, salutem in<br />

Domino '. Noverit universitas vestra quod nos , ad<br />

bumilem et devotam supplicacionem et requisicio-<br />

nem dileclorum baronum domini nostri régis pre-<br />

dicte curie Vasatensis, quos ut fidèles ejusdem do-<br />

mini nostri régis aniplectimur et prosequinmr favore<br />

gracie specialis , volumus et concedimus eisdem baro-<br />

uibus, militibus et aliis subditis suis, vice et nomine<br />

dicti domini nostri régis, [i] quod bastide nove non<br />

liant in locis propriis, vel in quibus iidera barones<br />

vel eorum subdili allam justiciaju haberenoscuntur,<br />

sine voluntate eorum qui jus haberent ibidem ubi<br />

dicte bastide esse deberent; et super jnni factis bas-<br />

(idis precipimus et injungimus senescallo Vasconie<br />

(|ui nnnc est vel qui pro tempore fueril, quod eis<br />

qui super boc conqueri voUierint faciat plenam jus-<br />

ticiam sine mora, ordinato pro domino rege legi-<br />

linio defcnsore. [a] Item, quod bomines predicto-<br />

rum baronum et subditorum suorum questales in<br />

bastidis domini nostri régis predicti de cetero non<br />

' Une charte identique, pour Saint-Sever, se trouve dans<br />

dom Du Buisson {Hisloriae monasterii S. Severi libri X , 1876,<br />

t. III, p. 28G-a8i)), qui i'a tirée rex carta originaii in ar-<br />

chiv'is nostris asservataîi.<br />

,


[A. R. wii'-iaSg]<br />

recipianlur sine predictorum doininorum consensu ',<br />

et, si (jui recepti l'uprint in eisdem bastidis domiui<br />

nostri rejfis ijrnoraiitt'r vel [ler nialiciain aut volun-<br />

tatem ballivoi-um domini nostri régis, volumiis et<br />

concediinus vice régla fjuod domini eorunideni lioininum<br />

, (|ui eos lamquain questales repelerc voluerint,<br />

aiidiantur de piano ad repetendum eosdem , quantum<br />

ad dominum nostrum regem pertinet, dum<br />

tamen [por| sullicientes probaciones vel per lestes<br />

(ide dignos non minus tribus probare poterunt co-<br />

ram senescallo Vasconic homincs hiijusmodi esse<br />

suos questales; (juo probato, ut premissuni est, do-<br />

minus vel senescallus ejus, vel alius nomine ejus-<br />

dern, non débet predictos honiines in bastidis ip-<br />

sius domini régis tenere, dcfcnderc, vel recipere<br />

sine speciali licencia doniinorum repetencium eos-<br />

dem , set eos debent inconlinenti iicenciare , ut re-<br />

cédant cum omnibus bonis suis abonmibus bastidLs<br />

domini l'egis in V'asconia. Per bas auteiii probacio-<br />

nes ', condicioni et statui bominum preilictorum no-<br />

lurmis prejndicium geiierari, super receptis autem<br />

pri'cqtimus quoil liai cis maturum jusiicie coiiq>le-<br />

mentum. [3] Item, concediinus quod terre et ne-<br />

mora baroiuim |)re(lictorimi, vassallni-urii son aiio-<br />

rum subdilorum eornmdcm, per dominum regem<br />

vel snos in posterum non dentur seu concedantur<br />

bastidis seu honiinibusdc bastidis, vel ipsi barones<br />

seu subdili sui inviti non conq)ellanlur ad danduin<br />

terras et nemora sua bastidis seu bominibus ante-<br />

dictis. f 'i] Item , nnlunuis quod senescallus Vasconic<br />

vel alii ballivi sui in Vascoiiia recipiant advocacioues<br />

hoDiinum questalium dictorum baronum vel aliorum<br />

subdiloruni suorum ; et , si (pii l'ucriiil ibi recepli vel<br />

adniissi teiu|)ore domini Luce de Tany, nuper se-<br />

nescalli Vasconie, lioc suHicienter probato |)er testes<br />

liile dignos non minus tjibus ,


;î26 ROLES GASCONS<br />

ad quos, etc., salutem. Vobis omnibus et singulis<br />

raandaiiius qualinus dilectum nobis Petriuu Ro-<br />

berti, piiblifum nolarium Biirdegale, fainiliam,<br />

bona el omnos possessiones suas,dc'fendatis et pro-<br />

legalis ab injuriis et violeiiciis quorumcumque ; et,<br />

si quid eis foiisfactuin fiierit, id eis sine diiacione<br />

faciatis emendari. Volumus cciamquod idem Petrus,<br />

quamdiu vixerit, a cavalgata et excercitu nobis fa-<br />

ciendis liber sit el inmuuis. In cujus, etc. Datum<br />

ut s".<br />

1055. Pro Johaunc de Crei/slok\ — Quia rex ce-<br />

pit boniagium Jobamiis de Creyslok , filii et bere-<br />

dis Willebni filii Tbome de Creistock, defuucli, i[iii<br />

de nobis tenuit in capite, de onmibus terris et Ic-<br />

nementis que fucrunt dicti Willelmi in regno uostro<br />

die qno obiit, et ei terras iiias et tenemenla red-<br />

didil, mandatuin est coiniti Cornid)ie^, tenenti lo-<br />

cum régis in Anglia, quod, accepta suflicicnti se-<br />

curitate a prefato Jobanne de racionabili relevio suo<br />

régi reildendo ad scaccarium régis, eidem Johanni<br />

de omnibus terris et lencmentis prediclis, de qui-<br />

bus dictus Willelnius fuit seisitus in domiuico suo<br />

ut de l'eodo, die quo obiit, et que occasione mortis<br />

ejusdeni capta sunt in manum régis, plenam seisi-<br />

nam, ac eciam omnes exilus de terris et tenemeiitis<br />

predictis receptos per raanus eschaetoris régis ullra<br />

Trentam, a die lune proximo |)ost fcstura Ascencio-<br />

nis Doiiiini proximo prelrritum', quo die dictus Jo-<br />

bannes venit ad cancellariam régis in Anglia cum iii-<br />

quisicionibus diclura negociuni tangenlibus, habore<br />

i'aciat, salvo jure ciijuslibct. Teste rege apud Aqin's-<br />

iris*, .xiiij. dieJniiii, anno rcgni régis Edwardi .xvij.<br />

105C. Pro prclutis , buronibus , mUilihus el iiliis<br />

nobilibiis terre Agennensis. — Rex onmibiis ad<br />

quos, etc., saluleni. SuppUcacionem prelalorum,<br />

baronum , mditum , et aliorum uobilium terre noslre<br />

Agennensis recepimus, continentem quod ballivi<br />

' Greystokp,<br />

comté de Ciimbeiiand.<br />

' Edmond, comte de Cornouailles, fils cadet de Richai'd,<br />

qui mourut roi d'Allemagne. Il était le cousin d'Edouard I",<br />

qui le nomma régent d'Angleterre pendant son absence.<br />

' Le 2.3 mai.<br />

* Guitres (Gironde, arr. Libourne).<br />

[A. R. xvn°-i289]<br />

noslri , consules vUlarum el eciam bastidai'imi , juris-<br />

dictiones ipsorum [usurjparunt cl adhuc indebile<br />

detinent usurpalas et incessanter usurpare niluntur,<br />

in grande prejudicium eorumdem. Nolentes igitiu'<br />

injuriari eisdem , set pocius eos defendere ab injui-iis<br />

quorumcumque, et ne rerum dominia remaneant<br />

sub incerlo, tenore presencium commiltimus el<br />

mandamus magistro Bernardo Martini , legum pro-<br />

fessori, et Reymundo Garcie de Sancto Salvatore',<br />

militi, pro parte nostra, G. abbate Sancti Maurini et<br />

Grimoardo de Balenx , domicello , pro parte dictoruni<br />

prelatonuii , baronum , militum , el aliorum nobilium<br />

eleclis ut per omnia ioca terre Agennensis ultra<br />

Garonam ex parle Gondomii, et Arnaldo, domino<br />

de Gerunda ^ , militi, et magistro Guinitaldo de Mer-<br />

oalo, canonico Sancti Severini Burdegale, pro parte<br />

nostra, et priori Sancti Caprisii' ac Amanevo de<br />

Madelliano ', pro parte dictoruni prelalorum , baro-<br />

num, mililimi et aliorum nobilium olectis, ut per<br />

omnia Ioca terre Agennensis inler Garonam et 01-<br />

tum % el Barrano de Sescars ", milili ', cl Reymundo<br />

de Pinibus , cleiico , pro parte nostra , et priori de<br />

Manso', el GuiLlelmo Reymimdi de Pinibus, pro<br />

parte dictorum prelalorum, baronum, militum, et<br />

aliorum nobibum, eleclis ul per omnia Ioca terre<br />

Agennensis inter Oltum et Dordoniam existencia,<br />

de quibus eisdem necessarium vel expediens visnm<br />

Inerit, personaliter acccdentes, diligenler et de<br />

piano in(juiranl veritalem super jurisdiclionibus<br />

nsurpalis el surprisis ])er génies nostras, consides<br />

villarnm el eciam baslidarum in terra Agennensi,<br />

et in aliis terris (jue nobis |)er restitucionem terre<br />

Agennensis obvenerunt, locis vicinis et coberenti-<br />

' Sans doute un des .Saint-Sauveur que le Diclionnaire des<br />

Postes marque dans la Gironde.<br />

^ Gironde {Gironde, arr. et c. la Réole).<br />

' Saint-Caprais-de-Lberm (Lot-et-Garonne, arr. Agen,<br />

c. Puymirol).<br />

' Madaillan ( Lot-et-Garonne , arr. Agen , c. Prayssas ).<br />

= Le Lot.<br />

' Saint-Martin-de-Sescas (Gironde, arr. Bordeaux, c. Saini-<br />

Macaire).<br />

" Sur ce personnage, voir un article de i\I. Bourel de la<br />

Roncière dans la Beviw des questions liUtoriqucs , i" octobre<br />

189G, et la préface au tome I des Select pleas in tlie court of<br />

Admirallij, publié par P. Marsden (i8qi), p. xii.<br />

' Le .Mas-d'.Agenais.


[A.R. xvii'-iaSfj] RÔLES GASCONS. 327<br />

bus' eisdetu, fit super jurisJicd'onibus nostris per<br />

prelatos, barones, milites et nobiles usiirputis, post-<br />

quam boue meiuorie Allbnsus , quoudam cornes Pic-<br />

tavie et Tholose, recessit de Ffrancia, eundo et [se]<br />

Iransfcrendo uitimo in partibiis trausmarinis ', et<br />

que usiirpata et surprisa inveiierint bine et inde ad<br />

statuiu deiiitum revocent indilate .jurisdictiones pre-<br />

dictas per apparentes nieliis et termines, quantum<br />

eis possibilc fuerit, iimitando; boc autcm intellifji-<br />

nuis de iiiis prolalis, baronibus, miiitibus, et nobi-<br />

libus qui tempore predicto jurisdiclioneni babebant<br />

et eciam opiinebant. Et volumus et concedirnus<br />

quod , quic(|uid per (bclos (lc|)iitatos a nobis ctdic-<br />

tis prelatis, baronibus, miiitibus et nobilibus factum<br />

fuerit, iirnilatiirn et decisum, per seiiescalinm et<br />

ballivos nostros lirniilcr et iiiiper])etiium observolur.<br />

Et, si forte continuât qiiod dicti limitatores vel ali-<br />

qui ex eis biis peragendis vacare vel intenderc non<br />

possint vpI nolinl, casu aliquo emergenlc, volumus<br />

quod aliqui locoMllorura per nos deputati ,<br />

qui va-<br />

care non polerunt, porsonescallumnostrumVascouie<br />

subi'ogciitur; c\ [)arli' autem baronum, piclatoruui<br />

militumct aliorum nobilium predictorum, loco de-<br />

pulatorumper eos, predicto casu coutin([ente, [abi]<br />

modo simili per ipsos poterunt subrugari. Danms<br />

autem per bas patentes btleras in mandatis nostro<br />

senescallo et ballivis terre Ageniicnsis ut in premis-<br />

sis et premissa langcntibus diclis iuquisitoribus et<br />

limitatoribus vel eorum subrogatis modo prcilicto<br />

pareant et intendant. In cujus , etc. Dalum ut s".<br />

1057. Pro abbate et conveiUu Sancti Maurini. —<br />

Rex senescallo , judicibus, castellanis et aliis quibus-<br />

cuinque miiiistris suis, ac omnibus aii quos, etc.,<br />

salutem. Sciatis quod abbatem et conventum mo-<br />

nasterii Sancti Maurini, diocesis Agennensis, cujus<br />

nionasterii temporal! I


328 ROLES GASCONS,<br />

libras predictas, videlicet quolihpt anno ducentas<br />

quini|uaginta libras monete predicte; caucionem<br />

vero prediclam recipialis, ut dicltim esl, cura con-<br />

silio Johannis de Gandevere, cleriei nostri. Qua so-<br />

iucione, ut predictum est, facta, precipinius dictas<br />

iiiillo libias in vestro compoto allocari. Dalum ut<br />

supra.<br />

1060. De capellania casiri rcgis de Dlniikpforl'<br />

data. — Rex omnibus ad (juos , etc. , salutem. Attcn-<br />

dentes laudabiie testiinonium(|uod dilecto nobis in<br />

Christo Arnaldo deLanda, presbylero, a nonnuUis<br />

piobis lioniinihus, de vita et moiibus pcrbibetur,<br />

concessimus eidem capelianiani castii nostri deBlan-<br />

caCoii, babendain et tenendani loto lempore vite<br />

sue, volentes et coneedonles quod ipse pro slipon-<br />

diis suis, deserviendo in eadeni capellania in officio<br />

sacerdolis, [)i'i' nianus constabularii ojusdem castii<br />

qui pro lempore fuerit, de reddililnis ipsius loci,<br />

quinquaginta solidos sterlingorum ,<br />

medietatem ad<br />

fostum sancti Miihaelis et aliani medietatem ad<br />

Pasciia, percipiat anniiatim. lu cujus, etc. Datuni<br />

ut s".<br />

lOGl. Pro Rpi/iiiiiiido de Cuiiipunia'', de rébus<br />

acquisitis iit iiisiila Okroiiis. — Rex omnibus ad<br />

quos etc., saluleni. Sciatis quod omnes acquisicio-<br />

iies lactas in insida Oleronis per dileclum et lidelem<br />

uostrum Reymundum de Gampania , niiiitem , tem-<br />

père quo erat senescallus vel senescalii locuni te-<br />

nons seu prepositus in insula niemorata, ab Ay-<br />

Dordi, domina de Virssoma', tune relicta Guilleimi<br />

de Mause', militis, et Gaufrido, lilio suo; item a<br />

Guydoue de Galvinbiaco '% milite , et Petro , ejus Illio<br />

et a Petro de Galvinbiaco et Aymerico, fratri suo;<br />

item et a Mabiiia Gantera etPetronilla , (ilia sua, nec-<br />

non et ab aliis quibusciunque in l'eudis nobilibus,<br />

dominiis, censibus, terris, salinis, seu maresiis,<br />

' Bl.an(|iiefort {Girondft, aiT. BorHeaux).<br />

' Cbanipagne (Cliareiile-liiférieure, arr. Maronnes, c. Saint-<br />

A(;nant-les-Morais ).<br />

' Virson (Cbareiite-Inrérieui'e, arr. Itocbefort, c. Aigre-<br />

feuille).<br />

' Mauzé-sur-le-Mi|;iion (Deuv-.Sé\ res, arr. Niort).<br />

' PeuWtrc Cauviguac (Gironde, arr. E^izas,c. Griguols)?<br />

,<br />

[A.R.xvii'-iaSgJ<br />

vineis,pratis,nemoribus, aquis, et aliis quibuslibet<br />

juribus et rébus, quocumque noniine censeaulur, et<br />

in quibuscumque rébus consistant, ad opus sui et<br />

lieredum suorum, ratas et gratas habemus et ex<br />

certa sciencia tenore presencium confirmamus;<br />

salve jure seu deverio nostro quod nobis débet fieri<br />

pro preniissis, et salvo jure quolibet alieno. In<br />

cujus, etc. Datum ut s".<br />

1062. Pro prociiratoribus terre Agcimensis , de<br />

expensk levandis. — Rex senescallo suo Agennensi<br />

qui nunc est vel pro terapore fuerit, salutem. Man-<br />

danuis vobis firmitei' injungendo ut quoscumque<br />

prelatos , barones , milites et alios nobiles terre Agen-<br />

nensis, contradicenles coniribuere, pro rata ipsos<br />

contingente , sum])tibus et expensis l'actis pei' pro-<br />

curatores ipsorum , jirosequentes eorumdera négocia<br />

communia iu euria nostra et alibi , a proximo pre-<br />

terilo l'esto Purilieacionis béate Marie citra et eciam<br />

liituro terapore in terris nostris, tura racione limi-<br />

l


lA.H.xvir-iaSgl UOLI-S<br />

sinia consors noslra, l'oeil cl orilinavil iiilor Aiiia-<br />

ncviini (le Fossato, inilitfrn. liliiiin ejtis el consoilcs<br />

siios, ox [larte uiia, cl Guillclmum Roviniimli l\o.<br />

l'iiiilms, liliuiii ejiis el consoi'lesi>(iniiii, ex allcia,<br />

super (luellis inler ipsos (irinalis in iiiami ol ciuia<br />

lieyiniiiiiii lie Caiiipaiiia, inilitis, seiiesi;alli nosli'i<br />

\)feiu'sii , iileiii seiicstallus liahore , exig'ei'e el levaro<br />

miiillal siiiii|)liis el cxpeiisas ([nos el (|iias l'eril el<br />

siiliiil (iccasjorie iliclui'iiiii (liiellnriiiii iiuiilii t|iK>-<br />

ruiii(|iie; imoio |)la('el ,<br />

voliiniiis cl inandainiis (piod<br />

idem senescalliis le\el , exijfal el lial)eal siiiii|iliis el<br />

ex|)ensas|iiiMli(lasiaeioiial>iles, laiii a |>ai'lil)iis aiile-<br />

iliclis (|iiaiii a lidejussoi'iluis ail ipsis dalis, Icmpore<br />

i|ii>i liiMiaiiml predifla diiclla. Daluin iit s'.<br />

I0()5. l'io imiffistro Ucrlriiiido Del God\ ciiiia-<br />

iiico Aifcniieiisi. — llex receplori siio Ajfcnesii (|iii<br />

mine esl el ([iii pro leinpore fiieril, saliiteni. N'(i\c-<br />

rilis ([iiod nos dcdiiiiiis el assijpiavimiis el liae pre-<br />

seiili caria nosira ilamiis et assifpiamiis dileelo clc-<br />

rieo nostro ma{fisli-(; Bcilivmdii Del God, Cinioiiieo<br />

Aifennensi, ceiitiiin lihras liri'iinensiiim nijp-oi-iiiii<br />

l'eiidi aniiiii, (piaindiii iioltis pheiieril el douce silii<br />

picividei'imiis de lieiielieio eoiiipelenli, iiilcjjie per<br />

\os el siieeessoi'cs \esli'os solvendas ciileni eleiieo<br />

iioslrn anniialiin iiixijplia iNalivilalis lieali Johaiinis.<br />

I.)iias (piidein eenliiin liliras animas per aiidilores<br />

roiiipolorimi vcslrnriini et siicecssnriini \eslroriiin<br />

in \estro el cnriiin eonipoln preelpiniiis ailoeari. \ o-<br />

Ininiis (>eiaiii i[iiod dieloelerirn de oniniliiis cxpcnsis<br />

cpias i|isnin in prnseeneione nejTneioriiiii iiosirornni<br />

ioiiliii([al raecrc,\os cl siiccessores >eslri salisl'a-<br />

eialis ad plenniii. In eiijiis, etc. Dalnni npiid Condat<br />

prope r>eyliui'nain . .xiij. die Jiiiiii.<br />

1060. Pro re/fc, de procuratoribiis iii coiiimis-<br />

sioiic eormn senencnllo Petriijrnricenxi. — Rex oni-<br />

nii)ns ad qiios, etc., salnleni. Seialis ipind in iie-<br />

jfoeio aprisie xel iiujnesle pei- exeellenlissiiniiMi<br />

prineipein iH eonsaiigiiinenin nosirniii, doininiiiii<br />

l'iiiiip|iiiiii, illiisirissinuini Fi'ancnruiii rejioni, eoiii-<br />

inisse scneseallo Petrajjorieensi, ad inslaiieiain Ar-<br />

' Beiirnixl<br />

(li? Ciol , qui fut plus (fini rvôfiiie fie Coiiiininj;.'


330 ROLES (i \S(;()NS<br />

sohitis vigiiiti liliris ,'irn;il(li>iisiiHii lantimi iit i[u;i-<br />

tiior annis, videlicet t-eiiliini snlidis ([iMiiihot aiino<br />

in l'i'slo Nalivilafis Doiiiini por ipsiim, de i-esidiin<br />

dicio condemitiuicionis perpetiin si! iinmnnis; el<br />

nus sil)i l'osidiunii condeinpnacionis |irpiliclc l'Piiiit-<br />

linnis (1 (jnilamns. In ciijns, clr. Daliiiii ni s°.<br />

I ()()*). Un ordinucionc I acla xnpcy I (icit) rlllc Siiiicle<br />

Qiiilrricol'sorrnndii.^— Rcx soiicscallo sno Vasconie,<br />

-^.'duleni. Novcrilis qnod ordinacionern seu prunnn-<br />

i-iacicnicni per carissiriiaiii cnnsorleni nosliani, regi-<br />

nani Angiip, iiitfr voni'ral)ilpiii palroin, Adnrcnsein<br />

ci Sancle Qiiilerie cpist-opuni , rt ronvciilnni snnin<br />

ac coinmnnitalem jiiansi son viHe Sandc Ouilerio,<br />

e\ parte nna, et Constanriani, vicecomitissam Mar-<br />

liani , e\ altéra , f'actam super dampnis et aliis ina-<br />

lelinis in pei-sonis et rébus iilalis per aliquos maie-<br />

tactores in dicta villa seu matiso, el eciani super<br />

hannitis occasioue dictorum nialeUcinrnni el dauip-<br />

nornni, jiront dicta ordinacio in lilteris ipsiiis re-<br />

i;ine cl ipiibusdarn aliis sigiilatis plenius continetui',<br />

in onniilnis et singulis articulis in ipsa pronuncia-<br />

cioue et ordinacinne conteniis, ap|)robaiHUs el c\<br />

ccria sciencia conlirinainns, volentes ipidd eandem<br />

laciatis invinlahiliter observari. In en jus, etc. Da-<br />

linii ni supra.<br />

1070. Re\ couslabulario Biu-dejrale el mlleclo-<br />

ribus pedagii Marui.iudr ' qui |)i'i} ti'inpore lueriiit,<br />

saliileiu. (JudUiani jji'r a|irisias (jiias [irinici per di-<br />

lectiis cleric.os noslros, iiiagislros .biliainiiMU de<br />

Lasej '<br />

el Ronelluiu de Saucio (jiiiuliuii . i'I posl-<br />

inoduiu per Jdluuun'ni, di'cauuni [yiclieleldenseni \<br />

el l'etrnin A\nieiici, lain per |)apiri>s (pjaiu per<br />

saci-aïueutuiu l'ccepluruMi dicii pedajjii et alidi'uui<br />

proboruui Imiuiiuuii ajind Marinandam , venerabili<br />

paire, episcopo Agennensi, se et pi-edecessores sikis<br />

a prestaciDue dicti pedagii de propriis bonis suis<br />

luisse inuuuues reiroaclis tenipnribusassercnte, lîeii<br />

leriiinis. udbis cdnslileiit (pind idem episcepus \(>l<br />

Mamiandc ( l.i:it-c-l-G.\ionno).<br />

' V(iir plus liaut ii" Oi A , 035 , 1)36. Maître Jean ilo I,.ncy<br />

i;sl souvciil noininé dans le Cttlmidai- a/ /lalnit rulU.<br />

' Jean de Dci'bj, doyi'n de t.icblicld , fst nW- plus haut,<br />

n" 558-56-J. Voir uiéiiie CaUtular, p. 12.<br />

,<br />

[A. R. .xvir-ia8


|A.«. \v11--1289J<br />

(l'a auclorilate possit conficere inslninioiiia publira<br />

in (lyorcsibus Bunioffiilciisi el Vasa(ensi, (|iio(-ipns-<br />

ciiiiu|iic l'iicrit reqiiisiliis, que vim cl aiuloiilalcin<br />

liabcant |)ubli(oi'uiii inslnimcnloiMiin, proiil moris<br />

est in [larlibiisillis. Vdbimiiscdani lit pcrscncscallds<br />

ri preposilos nostros diclaniin (lyocesi'iiiu ijiso lici--<br />

Iraniliis dcffcmlalur ' ab injiii'iis rt \iolenciis (pio-<br />

riiiiiruinquc;itulunicii(|iifi


•.V.i-2 r.OLES r.ASCONS<br />

iiis |)rnili sfii eciani liberari, cl (|iioil<br />

(lecanus, singuli canonici, prebeiidarii, capellani<br />

ot clerici predicli clericos vel capellanos secuni te-<br />

noiites, el cciani ipsi clerici oL cipidlani cuni pre-<br />

dictis inanenles el liberlale hnjiisniodi fjaiiderc vo-<br />

liiiites, teneaiilur jiirarc coram conslabulaiio noslro<br />

iîiirdegale se facpie jnaiisiononi predictam ad e\-<br />

piMisas illiiis cuiii (pio morabilur, sine pacto iiiprcc-<br />

ilis carte vel inrerle. dande vel liabende, occasione<br />

iiiansionis ejusdeni , ni sic inacbinacio qm- possel<br />

lici'i in nostri pivjiidicinni valeat evitari; el, si qiiis<br />

ipsoiiiiii lie dulo vel fraude comrnissa ad Irandari-<br />

duin jns noslruni iii dirla cosluma snÛicienter con-<br />

\iclns fneril ad Ijouum arbitriuiii vel esji'ai'dum<br />

lousiabniarii noslri Burdegale vel senescalli nostri<br />

Vascoiiie ([iii pi'o leni])oi'e l'iicril , iioc emeiidel se-<br />

cimduTn ijualilateni connuissi; (piod si lacère no-<br />

iiirrit, l'areal litijiisiiiodi liberlale; voleiites iiicbilo-<br />

iiiiniis el coiicedentes eisdem decaiio el ca|iilido<br />

t|iioil vina f(iie : porsiiids llurdcgalc , de licen-<br />

cia cniifstnieiidi (loinos super padoeiitii. — liex scnes-<br />

ralio siio in ducalu Aipiilannie. conslainilario, ma-<br />

jon et juralis Hurdejfale, saluteni. Scuilis (piod,<br />

iiispecla utililale coinnuini et eciam pluriuni siugu-<br />

laruin personaruiii, volunius et coacedinius ut lia-<br />

benles caya sive domos apud Burdejjalani supra<br />

ripeiiam sive mare aiil llunien Geroude, inler que<br />

caya sive donios et ipsam riperiani, mare vel (lu-<br />

men, uullum est médium, plateis sive padoenlis<br />

ville tanluni exce|.tis. possinl super ipsis [daleis<br />

seu padoenlis coulinuandu de ipsis cayis sive do-<br />

mibus iu foris versus mare construere solaria et<br />

[A. \\. xvu°~isS()|<br />

domos in alto, cuni pilariis seu cohuupnis ad bec<br />

necessariis, ita (piod jilalee seu padoenta predicta<br />

in inferiori parte a solariis iiiferius uullalcuus im-<br />

pediantur quominus in omnibus remaneant com-<br />

munia padoenla ad omne genus cujuscuaique sei-<br />

vicii, tani in vehendo cuni curribus seu brossis' et<br />

aliis quibuscumque inodis, quam reponendo res<br />

qiiascumque ibidem et alias quoquo modo, proul<br />

do aliis padoenlis exiitit consuetuni; hoc exceplo<br />

quod pilaria seu columpne ad bec, ut dictuni esl,<br />

iiecessarie, de lapidibus seu lignis possint inibi<br />

consirui ad sustentncionemsolarioriim el doniormu<br />

predictarum, ul diclumesl, consiruendarum super<br />

plateis et padoenlis predictis , quas plateas vd pn-<br />

doenla per dominos eoriiiudem solarioruni vel do-<br />

moruni uolumus aliasaliipiatenus inipediri, vel ali-<br />

quid lUKpiain exigi sive peti per ipsos domiims ab<br />

illis qui explectabunl (juoqiio modo in plateis inl'e-<br />

rioribus seu padoenlis prediclis. In cujus, etc. Da-<br />

tum ul su|)ra. Triplicanlur.<br />

1070. De terris Iradilis in foresta rejj'is prnpf<br />

l)urdej>(ilain. — (iiiilleluius Dissans, carnifex, civis<br />

Burdegale. liabet cartani régis de illa pecia terre<br />

runi loco, etc.; que pecia conlinet in se qiiadra-<br />

ginta sadones terre, et est sila in foresta régis prope<br />

Burdegalam, inler iter Sancti Jacobi" et iter de<br />

Montjos\ ex una parte, et iter vulgariler appella-<br />

tuni iler dominaruui monialium, ex alia parte, et<br />

inler iler noviim (piod est inter terrain dicli Guil-<br />

leliiii (le feodo de rnonialibus de La Baina'' et ter-<br />

rain (juani ipse tenel a nobis su[)erins noiuiiiatani<br />

ex iiiio capile, et teii'am l'elri Rufli ([ue est ex alio<br />

cajiile, pro duobus, etc., et |iro seplima, etc.; el<br />

(piod liabeal dimidiaui sadouem, elc, ul in aliis<br />

cartis ejusdeiu tenure. Datum ut s'.<br />

' Voir<br />

(hiiis VAquitaiiic hisloriqitf et mounm'iitittf , I. I,<br />

p. 1 :î.3 . iiu arlicle sur le hros et le en, sortes de eharreltfs<br />

usitées depuis l'diit'tiuiU' dons l.i ré||ion lauduiso.<br />

' Route de norde.tux à Saint-.IaC(iues-d»i-(^ompi)st('llt' pat<br />

Mont-dc-Marsau et Bayonne.<br />

' Voir<br />

''<br />

plus haut n° looS.<br />

B.'iiireiu nientioitue la chapelle de N.-D. de Talence ii|)-<br />

paiienant aii\ relij;ieufes de l'abhaye de Fontevi'auU cl connue<br />

'•dans les anciens titres sous la dénoininalion de N.-D. de la<br />

li.Trne;' [\ai-. hoidet., t. Il, p. 397).<br />

.


[A. n.xvii°-i289l<br />

nÙLES G<br />

1077. Consiniilera cailam habenl Reyiuundus<br />

KIbrcada, et Hovnuindiis de Hoanlia, ([ Pclnis Dy-<br />

vac. cives IJurdegale, do Irijjinta sadonibus (erre :<br />

vidolicet qiiilibet de deceni eum loco, etc., in fo-<br />

rcsla, ni supra; et Miiit site inter Icrram Willelmi<br />

(IfiCreissau et Ariuddi Vilalis, ex parte una, et leo-<br />

duiii régis, ex altéra , et inter itcr de Montjos qiiod<br />

est ex iiiio latere, et qiiod habeaiit diiiiidiaiii sado-<br />

iierii. etc., in nninibus, etc., iil in aiiis.<br />

1078. Coiisiinileni cartatn liai)ent Klyas Jolian-<br />

iiis et Radulpbns do lieslienla, barbilonsor, cives<br />

Kurdejfale, de \ij;inli et (|italuor sailonibiis terre<br />

i-uin loco etc.; et suiit site inter terrain Martini<br />

liaiTandi el l'ciri de Escuris, ex parte una, et (er-<br />

ruiii Adeniaii de l inbrat, ex altéra, et durant in<br />

lonjTuni ail itineie de Montjos usquead iter novuni<br />


;53/i<br />

ria ([lie nobis ilcljiMitui' pro terris l'oresle predicle,<br />

cl lacère alia jura et deveria ad ([ue lenenlur iio-<br />

liis céleri l'eiidalarii [irediclarum lerraruiii. In cu-<br />

jiis, elc. Daliim ut supra.<br />

lOS/l. Pro Pciro (iombaudi , clorico. — Hex oui-<br />

niijus ad quos, etc., saluteui. Diiecti noslri Pétri<br />

(ioinhauidi {sic), clerici, grata servicia nobis ab<br />

codem iiiipensa et alia probilalis sur mérita , su-<br />

per ([uli)us (ide diyiioruin tcstimouio couiiiiendatui'<br />

iiiencio', nos iiiducunt ul ipsuni gracia et lavoïc<br />

lienivolis proset|uaiiiur. Voleutes igilur lioruui ob-<br />

li'iltu eideui Petro lacère graciaiu s|)ocialeui, oûl-<br />

ciuiii labcilioiialus locius ducatus A(piitaniiir eideni<br />

coiiceiliuuis et donauius lenore presenciuiu, con-<br />

cedeule-i eideni ul iuslruiiienlis per ipsuui reci-<br />

piendis el seribendis per ij)suiii aiiuNi vel ajins de<br />

inaiidato ipsius lides in judiiio et extra perpcluo<br />

liabeatur. Iiujuoruni, etc. Daluni ut su])ra.<br />

1085. Pro maipalro Arnaldo de La Case. —<br />

liex senescallo sno Vasconie, casleliano de lilauke-<br />

l'ord et aliis niiiustris suis ad quos, etc., saluteni.<br />

(Kiia de nioiendino de (iayac<br />

'<br />

et aliis rébus dilecli<br />

clerici nostri, magistri Arnaidi de La Case\ cano-<br />

nici Sancii Severini Burdegale. seisinam scu enipa-<br />

racioneiii quani [)oni l'eceramus in dictis nioleiidinis<br />

el aliis rébus ipias idem uiagistcr liabet el possidet<br />

in disiriclu uostro de Blankelord, amovinius el<br />

adliuc renioveinus. vobis et vestriun cuilibet lirnii-<br />

ler injuiigendo mandainus, ita (|uod aller alleruiu<br />

non expectet, ijuatinus ij)sum niagistrniii el suos<br />

in possessione predidoruin nioleiidinorinn et alia-<br />

runi rerum suariun lenealis el delendatis, non in-<br />

leienles nec infeiri pi'rniillentes eideni niagistro,<br />

super j)ossessione dictorura uiolendinoruni cl alia-<br />

rinn reruni suarnin, alit|uani injnriani licri seu gra-<br />

vaiiien, diim laineii idem inagisler sup^er lebus<br />

ipsis jiaratussil, (pianluin debebit, slare juri co-<br />

raiii viiliis. In ciijus, elc. Daluni ul supra.<br />

' Ms.<br />

mttiitfi.<br />

(iayac. dans ia paroisse de Sainl-Mfil;inl-tMi-Jiiile. sur la<br />

jalio de niaiiquerurl, près de Bordeaux.<br />

' l.a Cazp. coniinune de Mios ((iiioudo, air. Burdeaio!,<br />

r. \iideii|[C),<br />

KOLES GASCONS. [A. lî. xvu'-iaSol<br />

108G. Pro iiinijistro llerlraiido ' Dct God. — lic\<br />

dilecto clerico suo, niagislro Ilerio liocbardi, con-<br />

slabidario Burdegale, salutein. Mandainus vobis<br />

quatinus dilecto clerico uostro niagislro Bertrando<br />

Del God . canoiiico Agennensi , tradalis el intègre<br />

deliberelis duceutas libras currenlis monele Burde-<br />

gale, (juaudo eas solvetis eideni, (pias ipsum e\<br />

uostro dono habere voluiniis, et ipsas sic sibi deli-<br />

beratas jirecipinius in \eslro conipoto allocari. In<br />

cuiiis, elc. Daluni ni supra.<br />

1087. Pro lidbiliilorlhitx ville Herbe Faverie'. —<br />

Hex senescallo suo in dncalii A(piilaiinie et prepo-<br />

silo suo Herbe Fa\erie ipii luinc est \el pro leni-<br />

pore luerit, saluleni. l-lililati liouiinuiu iiosiroruni.<br />

liabilaloriuii Herbe l'averie, qua lencainr sollici-<br />

ludini' providere \oleules, dislriclius inliibeinus ne<br />

\acce vel ci'l;'ra aninialiuin^ gênera, exceplis eo-<br />

rum propriis anlinalibiis \ de paregina" ad pascen-<br />

duni ingredianlur aliipio modo, iii veine vel eslalr.<br />

inlia mêlas seu lerininoi per liabilalores prediclos<br />

in lalibus niroaclis li>uiporibus observalos; qiiod<br />

si de diclis lerniinis aliqu.M iucerliludu sil vrl dubi-<br />

lacio aiil dissensio inlcr ;;enles nosiras el liabila-<br />

lores eosdern, sopialni' el lerniinelur racionabililer<br />

per vos, senescallunipredicliim . \el aliuin aut alios<br />

super lioc consliluendos, a vobis s|c|ita el iiKpiisila<br />

super lioc verilale. In cujiis. de. Daluni ul supra.<br />

1088. Pro ri'/jO . (le Icrris Iriidrnili.t ad criiiiim<br />

niiiiuiiiii. — liex senescallo, preposilis, majoribus,<br />

bajnlis, i4 omnibus aliis niiuislris et lidelibus suis<br />

Lcclorensis, ,\uxitaiie el Ageiinensis dioceseuin. ad<br />

(jiios, elc. salulem. Sciai is quod cousliluiiiius jiro<br />

nobis el loco no


[A.U. \vii"^ia8()] UÙLES G<br />

dcnduin sou (limittwuliim terras nosiras ruilas cl<br />

inciillas. landas et nemora. iil)icum(|u locoi-iim<br />

infra diocèses predictas, ad rensiim aniinaleiii,<br />

prout ad opiis nostruni niajjis vidorint pxpediiv. Kt<br />

nos, (|uie(|iiid per eosdem nosti'os clericos cl civeni<br />

vel duos ipsui'iiin , diim laiiieii consensus senescalli<br />

nosli'i Vas(onie\el ci.uslabulaiii Unidefjalc ad lioc<br />

intervcneril . acinni l'ueril in preniissis, ralnm lia-<br />

l)ei)iiiuis et acce])lnni. VA ideo voi)is niaadaniiis<br />

([uod eisdern Jacoijo. Uoijero cl l'Torcio vel coruiii<br />

duohns in prcniissis agendis iiilcndcnics silis el<br />

respon


336 r.OLES GASCONS.<br />

|>ro(iicl;iiii a dicla basiida oniovere ri eam in loco<br />

ali(jiio in fliolis \ip,in(i sadonibus prope ilei- de<br />

].iiij[onii) snpradiclum constrni lacère, pronl ad<br />

opus siiuin magis viderint expedire; el, cnni pre-<br />

niissa feceritis, nos de faclo veslro in hac parle<br />

cnrctis redderc corciores, ut illud ratilicari l'acia-<br />

mus et eciain ronllnnari. Datuin apud Xancloniaiu ,<br />

.\\v. die Jnnii.<br />

lUDo. Piv \\ illi'liiid (le Pcllciip. — \\c\ sencs-<br />

«dlo, caslellanis, niajoribns, preposilis, miuislris.<br />

cl iinmiljus bailivis et Iklnlibns suis ad qiios, etc.,<br />

saliilem. Cuin dilrclns iiobis Willelmus de Pillegli..<br />

(i\ispt mercator nosler Burdegale, boulines et ser-<br />

\ienl('s sui, cuin vinis. Ijladis et abis uiercinioniis<br />

akjue rehus ad di\ersa bjca sen prnviucias in dis-<br />

Iriclu nostro ad negocianduni de eisdeni se Iransfe-<br />

rai!t iiiis diebus et Iransferrc proponant in iiitii-<br />

ruiu, vobis mandanuis ([uod eisdeni \\iilelinr),<br />

lioniinibus et scrvientibns suis prediclis. specialis<br />

di'fensionis |)residio assistenles. el oosdein conleiu-<br />

placione nostri recoinniendalns babciiles, i[isi)s in<br />

(Muendo, vendendo el ducendo xina, Idada , el res<br />

alias atijue nicrcinio.iia, tain per lerrani quaiu pei'<br />

mare, et eciam tain in predicla civitate Burdegale<br />

ipiam extra, et negociando de eisdeui, sicul ])redic-<br />

liiiii est, manuleiieatis, prolegatis et efficaciter de-<br />

lenilalis. non inferentcs eis in personis aul rébus,<br />

\el peiinitlentes infeiri injiu'iain, inolesliaui,damp-<br />

Miini, iriipedimenluin alicpiod seu gravamen; et,<br />

i ([Liid eis Ibrislaetum lueril, id eis sine dilaciouc<br />

l'acialis emendari. ilnin lainen ipsi de prediclis vinis<br />

et lebiis aliis l'aciant consueludines débitas et usi-<br />

lalas. liront fneril racionis. In cnjus, elc (jiiain-<br />

din dicliis Willelimis \ixerit diiralnras. T. ut supra.<br />

-Diipplicalur.<br />

lO'.l'r. Pid rpjir , de inciriilnribiis ilo Lukii. —<br />

l'ii'x oiiiniinis ad ipios. etc.. sainlein. Noveritis nos<br />

iiuitno récépissé ab ulliiuo recessu nostro de rcgno<br />

nostro predicio, vid'licet a tercio deciiiio die Maii,<br />

anno regni noslii (piaitodecimo, usipie dieiii con-<br />

l'eclionis presenciuin, de Orlandino et Henrico de<br />

l'odio, fratribns, et sociis suis, civibiis el nicrcato-<br />

libus de socielate Ricardorum de Luca, tresceiilas<br />

[A. li. \vn"-i28()]<br />

(juinquagiula et liia niilia, (piadiingentas viginli<br />

el quatuor libras, qniiluoideciin solidos, quatuor<br />

denarios tiironensium «igrornm, necnou et unde-<br />

ciiii iiiilia octingentas qualervigiuti et decem el<br />

oclo libras, duos solidos el duos denarios sterlin-<br />

goruin , per inanus magislri Willelini de Luda.<br />

cnstodis garderobe nostre', ad expensas noslras<br />

inde i'aciendas; quas quidein pecuniarum summas<br />

cisdeni mercatoribus vel sociis suis solvere proniil-<br />

limus in l'eslo ÎSativilalis Doniini [iroxiino liituro<br />

sine ulteriori dilacione; ad quaiii vero solncionein<br />

llib^liler et plenarie dicto die (jiciendaiu oblip,anuis<br />

nos el lieredes nosiros; et, si de nobis, quod absit,<br />

ante solucionrin jiarlis seu locius debili ineniorali<br />

buinanitus conligeril, obliganiiis oinnes et sin-<br />

gulos exitns, redditus et proventus nostros, iu<br />

dncatu \([Milannie exislenles, et speeialiter et ex-<br />

presse exitus, redilitus et provenins nosiros. qui-<br />

cuuKpie sint et ([norumipie nmnine censeaiilur,<br />

(]UOs liabenins in lîurdegala el Burdegalesio. in<br />

Agenesio. in diocesi Xancloniensi et alibi in tola<br />

Vascoiiia , recipiendos in inanus dicloruin merca-<br />

loruin vel alleiius de eoruin sofietale, donec di'<br />

diclis pecuniaruni sumuiis, dainpnis et cxpeii-<br />

sis, si que \el quas suslinuerint occasione solu-<br />

cionis pecunie inemorate eisdeni non l'acte, per<br />

juramentum quatuor proborum et legalium de<br />

socielate predicta sibi fueril satislactuni. lu cu-<br />

jus, elc. Daluiu apnd Xanctoiiiam, vicesinio sep-<br />

linio i\\'.' Jiinii.<br />

btiiiii .<br />

lOO.'i. Pio e.rrciihiiihii-i Ic.sldiiioiili Pciri de Hiir-<br />

dniiiicclli. — Hex unixersis ad qnos présentes<br />

litière pervenerinl , sabileni in Domino. Noverilit»<br />

quod nos, non spe l'ulni'e nunieracionis pecunie<br />

inl'rasciiple, cuin jani nobis nuinerata existai, oon-<br />

(iteniur el recognosciiuus nos debere priori Iralruin<br />

Predicalorum Sancli i>iiiiliani ', balii liernardn<br />

Andrée, ejusdein ordiiiis, Gombaldo de Ffontga-<br />

non, doiiiicello, et (.'.onstanlinn Bicardi, burgensi<br />

' Oiiillaumcde<br />

Loutli, gai-dieu de l.i garderobe du roi (voiv<br />

|iius liant n" 77'i), est .souvent racnliorini' daus le Calniilar<br />

nj palnd mils. Il fut consacré évèque d'Eij le i" octobre iai|0<br />

el mourut le a5 mars lagS.<br />

- Voir |ilus haut n° looo.<br />

.


|A.I{.xvii''-io89]<br />

ville Saiifli lùniliani', cxeculoribus losljiiiieiili<br />

si\ft ultime volimlatis Pclii de liiiilmna ', doniicelli<br />

ileluncli, laeioiie us{. utsuperius<br />

est expressuni. Proinilliinus insuper diclis' execu-<br />

loribus {[uod si l'orle.ob delecluin solucionis dicle<br />

pecunie sunime, ipsos execulores a diclo lerinino<br />

m antea danipna incurrere vel expensas lacère con-<br />

lijferit, uns eadeni daiiipiia (ît expensas sibi plene<br />

el inlejjre resarcire et solvere cuni dicto debito prin-<br />

cipali; et snpec biis, oinni alia specie prob: cionis<br />

exclus» , credi vobunus et niandanius diclis execu-<br />

loribus suo siniplici juniuienlo. Preinissa auleni<br />

' S.ninl-Kiuilion (Glroiide).<br />

' ih. Biirbona. Voir plus liaul les n"' sg'i, 3o0. .3i8.<br />

' ï^ur ces cxcpplloii", viiir plus I1.11U ij" 879.<br />

RÔLES GA6COKS. — u.<br />

liOLKS C \SCOl\S. .•!37<br />

niaiidanuis dicto constabulario noslro el cuicunique<br />

alii constabubnio noslro IJurdejfale, (pii ])ro leni-<br />

pore liierit, et diclo Orlaniiino facere et coinpiere<br />

diclis execuloribus, ni superius conlinelur. In (pio-<br />

ruiu, elc. DaluMi ut supra.<br />

MKMBli. ().<br />

1096. Pio Elija CnvpeiiUirii , cive Biinhgak. —<br />

Kdvvard, par la {frace do Dieu roy dEnglelerre,<br />

sire de Irlande e duc de Gvene , a tuz icetis (|e<br />

cesles lettres verront orrunl , e iioineaiunenl a nos<br />

.senescauz. baillifs e ministres , saliiz en nosire Sei-<br />

{fiuu'. Flesoms a saveir a luz e a cbesc un -i -.ici! ).<br />

* 1,0 même (pio W'ilklmuK il' l.nda, rn^hn i^nril-iube l'tf^ns,<br />

iiicrilionrur au n" u>;i'-î-<br />

' Joati de Vcsi-y, déjà iiuiuiné |;lus liaul (11" ^i'jS , .'17g , clr. )<br />

niourul à une date peu éloi|jiiée de eellc de la présenle charte ;<br />

sa succession élait déjà iiuverlo le 19 août 128 1 ( Qitnidar nf<br />

patent nlls. Voii' H(d)crls , Caleiid. !;ciieid., p. '105). Il ne<br />

laissa pas d'Iiérilier direct {l)uj;dale, Ihirotmifc . t. I, p. i|'i|-<br />

' IVul-élco liickecton , au comté de Norlliumbcrlaiid.<br />

' l'eut-élce llolierloii, au comté de l.anark . Écos.se.<br />

' Klie Cacpciitcr était clianjjeui' (c'est-à-dire banrpiier) à<br />

Bordcauv (voir le second Carlulaire de l'abbaye de Sainte-<br />

Croix publié par I.. Di'ouyri dans itis Arcliivcs Itiatoriqves de /«<br />

liiir.nde, 1. XXVll, en [larticuliiu' p. ?..'i7). Il est d'a'.ileurs<br />

frcipiemmeut cité dans le l.iere di'S li'juili'ins , la Urn: drit<br />

CoHlinncs et le Livre des Vrivili^ijea.<br />

'i3<br />

, .


:v.]8<br />

(o;i(is (Ici


jA.R. un' 1989] UOl.KS GASCONS. .VM)<br />

Jolian (le Vescy. sire Joban de Uikertoii. c sire Ho-<br />

herl de Riibertona. clievulers, (eyiiies ;iii dit VÀ\s<br />

Carpeiiler seeier cesle lettre overta de aoslre seau ,<br />

ensemble od les seaus de chasciin des avaunl dit/,<br />

ilellors. Doné e Tel' fii a Bonleaiis le lundi ein[)res<br />

la leste saint Nicolas, eu nieios de Mai', anuo Do-<br />

iiiini .m". .cc°. .Ixxx. octave.<br />

Et estscienduin quud nus, Guilleluius de Ludu,<br />

lliesaurarius predirlus, sijjillnm doniini nostri régis<br />

i|uod lenel niajfister Oshertus de Bagp'ston, con-<br />

Irarotulalorin Castro Burdegale ad conlraclus, liiis<br />

presentihus lilleris frcimus apponi, valituris pe-<br />

l'iiideac si niagiiuiii sifj^illuiii ijusdcni doniini nostri<br />

ii'ffis présent! conlractni ossct appensum. Daluni<br />

iil supra '.<br />

I 097. l'io habilatoribua d'Arlni ', diocenis Viisairiiais.<br />

— l{('N omnibus ad (]Uos, etc., sainti'm. Sria-<br />

lis (|uod omnibus babilatoribns [larocliii' d'Artru.<br />

\asntensis diocesis, pi'esentibns et futun's.eoncedi-<br />

iiiiis per presi'files noi-lias liitcras ea^dern libcrlales<br />

•1 libéras eonsuetudines, (|uas per cartaui noslraiu<br />

l'onccssimus juratis et liabilaloribus basiidr nosti-c<br />

();islri .^o\i^ dicte diocesis, |iro\im(' [)aiTocbie su-<br />

pradicte, babendo principale doiiiiciliuni in parro-<br />

rliia mcniorala; ka lanien ipmd iidcni liabitalorrs<br />

|)ar,oclne il'Artru. présentes et luturi. Iialieanl do-<br />

iuii.t suilicicntcs in dicta baslida, et i|ui nnnr in-<br />

' La fcsle iiiint Nicolas dont il est (|ucslit>n osl celle tli; la<br />

Triiii^lation , (|ai tnmbo lo ij riini ; en 1 a88 , lo i| mai étant un<br />

ilinianclio. notre rbarto e»t datée du lundi 10 mai 1388.<br />

' C'esl-i'i-dirc le 37 juin liSy. Cf. n° loija.<br />

' Ms. .Iic/ii. Arlus,a U kilumétrcs de CaslelDau-9ur-Gu|iie.<br />

l.'é(;liso fut démolie dans le courant do ce siècle, la paroi.ssc,<br />

devenue simple annote, ayant ëtc incorporée à celle de<br />

Mniivciin. Celte ancienne paroisse est nonunée dans lis llr-<br />

ro/rnitioncs /uuduntni {.\rcl1iv19 histuriqncê fie lu (jinnttU , t. \.<br />

p. aG3) dans . llymcr (à la date du la janvii r ia8o),dans<br />

un pouillé du diocèse de Bazas ( Ircfciici liUtnriqiiei de la<br />

Hiniicl-, I. X.WIII , p. 307). Dans ces divers endroits d'ail-<br />

jiurs , le nom se présente sous la forme Irdi . litii» ou Artims<br />

j;imais .{icru: mais l'ident (iration est certaine (renseigne-<br />

ments fournis par M. Raymond Bazin, de Castelnau-sur-<br />

linpie).<br />

CasIelnau-sur-Gupic. La cburle piuM- Casielnuu a été<br />

]>ul)iiée pins haut n' 5li.<br />

,<br />

bahilant dictait) parrocliiaiu coiistruanl diimnsipsas<br />

inl'ra duos aniios a die date prcsencium lilti'rai'uni<br />

continue numerandos, et alii ijui conveiienl ad iii-<br />

liabilaiidiim diclam parrcciiiain ipsas domos in dicl:i<br />

baslida construanl siinditcr iiifra diios;.nnos posl-<br />

quam in suo proprio domicilio ibidem moram Iraxe-<br />

rinl per unum aunum; et eciain lali modo coneedi-<br />

mus liberiales predictas quod ipsorum babilatorum<br />

dicte parrochie justicia alla et bassa, (|U(! ad nos<br />

spectare noscunlur, pleno jure sint nostre imperpe-<br />

luum; iiec propter boc diclis liabilaloribus conee-<br />

dimus aul concedere inlendimus quod possinl laeeri'<br />

forlalicium privaluni sine noslia licencia speciali.<br />

inimo volumus quod sint membrun) et de pertincn-<br />

ciis bastide |>ivdicle Caslri Novi (pioad resoilum, cl<br />

slenl juri coram bajulo noslro in dicta parrocliia<br />

d'.VrIru, et nobis tenealur ad excercilum elalia ser-<br />

vicia ad (pie babilalores dicte bastide f.aslri No\ i<br />

tencntur. lu cujus, etc. Dalum apiid IJuijjiiiii lîc-<br />

jjiiii'. .\ij. die Maii '.<br />

10'J8. — /Vo licntiirtlo Auiiucrii , cive cl mercti-<br />

lore liunle/fnk. — Hex omnibus ministris, bailivis<br />

el lidelibiis ac amicis suis, lam cisniarinis (ptaiii<br />

Iransniarinis, adipios litière présentes perveneriiit,<br />

sabUern. (ami siisceperinius in prolectionem et de-<br />

lensioiiem iiostram spcci.demdilecluni mercatorem<br />

nostriim lieriiarduni Aii((uerii, civein liurdpjjaie.<br />

ac burjjeiiseiii nostium de Karnar\aii\ et bomines<br />

sues cuni navibus el aliis bonis el niercimoniis suis<br />

imiversis, (piocumque nominecenseantur, veniendo<br />

et eiindo per regiium el potestalem iioslrani. ac<br />

' t'.et acte a élé traiiscril par inaduM-tance sur le r'ùle <br />

la 17' année ([ui commence lo ao novembre latiH. Il esl de-<br />

là ifi' année pour la(|uelle il n"a pas élé tenu de rûle (jascuii.<br />

En mai 1 aSt) , en etfel , le roi était , comme l'alleslent de nom-<br />

breux actes publiés ici même, soil a Condoin, où il séjourna<br />

pend.ml tout le mois d'ai rU et au moins jusqu'au .» mai , snil<br />

à l.avardar, où su i»ré>ence est constatée le 8 mai. Kn rmlre.<br />

(lole a publié {IhctimenlK illuKlrativc ojin^lhk ImthVij, p. 101-<br />

iiij I dein<br />

actes d'KilouarcI 1" datés le 37 et le a8 avril laXN<br />

-apurl Bur|;um Kcj;ine in Vasconia, anno xvi's. Ajouter.<br />

Bymer. à la date du 1" mai ia88. — La localité où se trou-<br />

\ait alors le roi d'.AnijlcIcrre est Labaslide-la-Reine, au-<br />

jourd'hui Labastide-Chalosse (Landes, arr. Saiiil-Sevcr,<br />

V. Ila|;elmauj.<br />

' Carnarvon , en (ialles.<br />

ta.


3i0 liÔI.ES CASCONS.<br />

siiijjiilis i)arliliii>i ouriiiiiilpin, ihiilciii iiioniiuUi ciiin<br />

nnvibiis et lioiiis |)riHliclis. et inde iieo-ociando,<br />

pi'dut silii iiiiipis \i(lerei)t e\[)eilir-'. el iiide cuiii<br />

I is lilmeril rerleiiiulo, vobis, ininistris, ballivi'i et<br />

liilelihus iiosiris omnilius el singulis injunniinus<br />

il iiiaiidainus, aiiiicos(jiie noslros roqiiiriimis s|ie-<br />

cialiler el rogaimis ([iialiims jirelatimi iiiciTnlorem<br />

iitisli'uiii seii li.'iii)iiics sniis, cuin ipsos per parles<br />

M'siras ciiin iiavibus el abis bonis, l'ebiis cl merei-<br />

iiioniis suis prediclis veiiirc sen porliim ajiplicare<br />

i-ontigerit, niaiiiilPiieatis, protegatis et pro viribus<br />

(lel'eudalis, non ini'erenles eis in personis vel rébus<br />

vel, quantum in voliis esl, perniillenles inferi'i in-<br />

iui'i.Mfu, niolesliain. lîanipnuni. inipf'(binenlinn ali-<br />

quod seu jjravanien : el . si quid l'orisfacUini eis fue-<br />

ril , il! eisdein l'arialis sine dilac-innis incommodo<br />

l'iiiiiidaii. Pi'ecipimus eeiiin vobis, niiuislris, bal-<br />

livis cl (ideb'bus nnsli'is ])r('diclis nnivei'sis, a:iii-<br />

i-osqne requii'iMUis euin elVeclu , (pialinus eideni<br />

Bernardo el > jus certis altornalis ad (b4)ila sua<br />

ic'cupei'anda pei' Icgem niereaturiain , tkiu pei- pla-<br />

liloriHu vel Hliuni lougos seu dilTusos ti'aetalus.<br />

ounie (piod cuni justicia polerilis auxiliuui iuipiMi-<br />

dali-^, eousduun el l'avnreiii . priiul<br />

idem liernardus<br />

vel allDrnali sui predicli Inijusmodi debila ipsi Ber-<br />

iianln deberi légitime doeei'e poleruni ciirani vobis.<br />

I']l lii'Pl prel'ati) Beriiardo lias nosiras lilleras lieri<br />

lecerinuis et burgeusibus nosiris de Karnarvaii. de<br />

quoruui connutniilale idem liernardus exivtit, di-<br />

versas eoneessci'iinus liberlales, uilei' (pias duasin-<br />

jungimus esse laies, \iili'licet (piod ipsi (piioli sinl<br />

piT lotani lerram el pote-lalem iiostram de tlico-<br />

louio, lestagid. |)assagio, umragio, ponlagio, slal-<br />

lagid el omuibiisabiseo.isueludinibusel demandis,<br />

el


[A. R. xvii°-i2 89]<br />

exiiihitorom, ad aiuliemliini et iccipiendiini comiio-<br />

liini et raciocinia de omnibus ininislris cl linllivis<br />

noslris sou aliis (niiliuscunique nobis oblijfatis ad<br />

roddendiim com|)otuiii et raciocinia predicla , npcnon<br />

adlermiiKmdiinielconiplondiiniradom.piouleidpai<br />

jiisie vidcbiliir facieiidiiin ,el eciara ad inquirenibim<br />

conlra diclos ballivosct ininislrosnostrosdo biis(|iM'<br />

in prejiidiciiirii jtiris nosli-i coininisisse dicenlur, cl<br />

ad iriiponcnduni cisdein ])cnas pcciiiiiaruni vcl abas,<br />

cl ad insliluçnibini cl deslituendum (piosciinuiuc<br />

baliivos et niinislros noslro;; a balliviis cl oITiriis in<br />


;5/i2 ROLES GASCONS<br />

ipsni-um fpoilo existencium , ni dictum est, vobis<br />

el veslriim ciiilibet ilerato firmiter injungendo<br />

iiiarxlamus ut eostleru Honoriam vel heredes tur-<br />

bari pcr diclani Coiislanciani vel quosciiinque alio;<br />

nullatinus penuittatis , qiiin ipsara babeuiil, prout<br />

ilicla g-eneralis consneliido requirit. Dalura, etc.<br />

J 103. De poule Brnffcriaci. — Rex dilcctis ot<br />

iidclibus clcriris siii-; iiiagisli-o Bonolto de Sancto<br />

•Jiiinlino pt Itciio de Engolisaïa. salutein. Ne re-<br />

i'ectio ponlis Itrageriaci ', riroa f|iiain comniunis<br />

iilililas vertidir. o( alla iiegnria babitalonim et<br />

Inirgen^iiim ipiiis loci, ob defecdim iirocui-alo-<br />

riini vel sindiconiin rciardari valoanl vel eciain<br />

JiMpeiliiM, illuslris domini iiostri régis l'IVaiiconun<br />

seqiienlcs vesligia, vobis mandaniiis quatinus \oi<br />

vol aller veslriim, iina ciiiii vobis associatiis, si al-<br />

leiuin abesse ronligerit, doininam de l'rageriaco<br />

rcqiiiralis ni, vocatis prediclis habilaloribiis et<br />

burgens'bus, procuraloribus vel siiulicis, cpios ipsi •<br />

babitatores et burgenses in causis et negociis pre-<br />

diclis constitnere vo.luerint, admittat et procurato-<br />

riuni siqier boc conlectuni stio sigillo sigillé! eciain<br />

et eoiilirinet, vosque in conimissis vobi^ negociis<br />

admiltalis cosdeni; quod si dicta domina boc facere<br />

noinerit, vos ipsi jnxla niandatnni régis Ffianco-<br />

inin, dnm pendebat ipsins domine appellai'io co-<br />

rani ipso senescallo suo l'etragoricensi , olini diroc-<br />

Inni, id non d IFeratis facei'e et adimplere; nos<br />

rnim snper boc vobis vei uni vestnim conimilli-<br />

nuis vices nosiras. Dalnni a|iud Sanclum Severnin ,<br />

.V. die Julii [i a88].<br />

] 1 0^1. Pro Vhiik (le Artist-. — Rex omnibus ad<br />

(]nos, etc., saluiem. Sciatis nos, intuitu Dei et<br />

gloriose Virginis Marie, dédisse et concessisse [)ro<br />

nobis el heredibus nostris, ([uantum in nobis est,<br />

Vitali de ArasI, capellano j)erpetuo ecclesie beale<br />

Marie de Mimisano', et snccessoribus suis qui pro<br />

leiupore bieiiiit perpetui capellani ibidem, qu;m-<br />

dain jilaream nostiam juxia eandem ccclesiain (jue<br />

' Cpij;r-riic.<br />

" Artast (Bassfs-P;réni''r'S, arr. et c. Mauléon).<br />

' Miriiiz;in ( Laiirlcs, arr. Mniit t)f-Mai\saii).<br />

[A. R. XV11°-128()|<br />

vidgariter appellalur |)Iafca l'cgalis, de nobis et<br />

beredibus nostris Hbei-e tenendam; ita quod idem<br />

^ italis et successores sui placeam illam odificent el<br />

ediiicalam leneani ad usum el babitacionem suam .<br />

quamdiu ecclesie supradicle minisl!-;nl, et quod<br />

ipsi vel alii in usus alios illam placrani non conver-<br />

tant. alioquin placea illa ad nos et beredes nosti'os<br />

libère revertalur. In cujus, elc. Dalimi ut s\<br />

MEMisn. 8.<br />

1105. In nominc Palris et Filii et Spirilus<br />

s incli , amen '. L'an de la encarnacio de nostre Sen-<br />

bor .m.cc.lxxxvij.", lo .xiij. jorn de Dccendjre, nos,<br />

Edwarl, par la griice de Dieu rey d'Englalerra.<br />

senlior de Yrlaida e duc de Guyana, donam e<br />

autreiam pei' nos e per lots nostres successors par<br />

tos lenqis, als nosires amats a lots e a cadaii los<br />

liabitans els babila lors de Gran (Jaslel\ del abes-<br />

cal d'Agenes, lo qu:d ère ja edificat en onor de<br />

Dieu lot poderos e de la gloriosa Vergina, noslra<br />

dona sancta Maria, e de lots sauts e de lotas sanc-<br />

tas, las costumas desols scriutas. [i] Primerament<br />

los autreiam per coslnma tpie lois liom del pri'-<br />

dibg' castol, del quai nosiro bailes del nieilis loc<br />

aura dainaul, dara l'ermansa al nosire liaile. si<br />

'<br />

l'ublù'î par \l. Emile Héliimis dans la MititvtUir Ilvur lits-<br />

[oriqnr (k droi! fntnrtiis cl rtrnuj^cr (1887)1 d'apl'ès une Co-<br />

|iic prise par lîréquifiiiy sur les rùlcs ffascoiis. I,'é(lileiir a<br />

joint au texte nu résumé do l'Iiisloire de Puymirol cl une<br />

Iraducliou qui n'ci-laiiTit pas les passades obscurs. I,e scribe,<br />

qui parait être le même que celui du n" loSs, semble avoir<br />

transcrit avec iicj^ligencc Tacto ori{;inal. Il est iilile de roni-<br />

parer ses leçons avec ccrlarns articles, identiques ])our- le<br />

fond, des coutumes d'A{;cn, publiées par M. .\médéo Mouilié<br />

dans le ftt'cucil dt'^ travaux dv lu Sonclr d'n


[A. K. vvir^iaSf)]<br />

(Irmar ip |)ol iiil hailfs l'en demanda '; e si feiiiiar<br />

no pot, jurain sol)re sans evvangolis i|iii'l plalig<br />

|)t'rrigra a psjjard del baile et de sa coït e qup no<br />

|iot donar fermaiisa per aqucl plahg. E la forts de<br />

noslre baile deu esser dcl nicilis haile e del cossehl<br />

( dels antres proshonies del dihg castel. E nos ol<br />

noslre Ijailcs aureni .v. soi. do {fatn[e del vencut. e<br />

.V. sol. en defalliiment de dia assignat , e .v. soi. de<br />

lot lionio quil vedcs ferniansa si l'en demiinda, si<br />

clamo!' n'a", pcr cada dia tjue las i deiiiandara , sil<br />

ini'ihs dia quel dcniandara ferniansa no l'en i!o-<br />

nava , o si no (az a lo saff rament aislii f iiin dilig es.<br />

E enqx'ro, lots lion) a ciii sera dias assignais devant<br />

lo haile, o sia demandairefs] o delcndeires', pot lo<br />

lia ilezeniplatar' devant lo dia per aihs onognd ,<br />

non l's ten^'nlz de galgo al Jiaile ni d'esmenda far<br />

a l'autra part. [ fl ] E lots lioni ipie ara plalij; alj autre<br />

(ie\anl lo haile o devant lo ronsclil e no a razona-<br />

doi' ', deuaver.viij. dias continnables peraverrazo-<br />

nador, si o demanda. [ 3 | E[l] noslre bailcs aura<br />

sdliro toi lionie de! meiiis rasiel a rni sera jndiads<br />

sagramentz devant lo nieilis bailc. si far noi au-<br />

/a\a, .V. sol. de galge. Empeio, si aqnri a mi<br />

dcnra lar lo sagranient li vol laisliar far. o pol sil<br />

vol , el liailes no i ilen avei'rejjn jfaljje ; el bailes deii<br />

far |Kigar toi prinieranient lo rlainanl avant (pi'en<br />

prcnga indli gatge. ( /i E sil bailes judiava alcn<br />

|<br />

plalig ab sa cort, s'alcunu" de las partidas (piel<br />

plabg aiiran devant lui se ténia per grenjada d"a-<br />

(juel judiamrnt, pot apelar d'aquel grenjamenl als<br />

.iiij. proslionies enlegils pel lailig de las ap|X'la-<br />

cios per lot l'an ; e si aquel que aura apeiat es ven-<br />

cuts (i'aqucla appellacio, donara al baili' .v. sol. de<br />

galge |)er la meislia appi'llaeio, e deu aver fermât<br />

.ivant al baile pol lailig de la meislia appellacio; e<br />

enli-elanl lo plalig principals no deu anar enant,<br />

laiil enm la ineislia appdiacios dnrara. Empero<br />

' 'S"!! |)Ciit iloiiiicr |r.iuliuii | du rclii el si le liaili' in rlr-<br />

iD.nnfle.rf<br />

- rS'il y a |iluiiite [ronlre lui)."<br />

' \\s. fle/fiidi'ii-as.<br />

' -CoiiIrpriiaiidcTn, c'est-a-dirc «luiit lioniiiic, qu'il soil<br />

• Iciiiiuidour ou défendeur, à qui jour iiur;i été iissi ;Né devant<br />

II' baile, peut In coiitremander avant le jour dit.-'<br />

' t.ivocat.T'<br />

" Ms. ralcHHtt.<br />

ROLES (Î.ASt^OiNS. ;vi:i<br />

e<br />

si a obs adobs '<br />

en<br />

aquel judianieni del (pial sera<br />

estad apelal. neguna de las parlidas no son leii-<br />

gnd de galge donar al baile ni de costs ni de mes-<br />

sies pagar la nna paris a l'autra. [5] E lois hom<br />

aura , de lots l)'abg que aia devant nostre baile o<br />

devant lo cosshel del dilis castel, si es jurais de!<br />

nieihs castel, .viij. dias continuables pcr cossehl '.<br />

e .viij. dias per rcq)ola\ si o demanda. Enqiero,<br />

sil deniandaires n"avia caria pnblica, lo defendei-<br />

res non aura mas .iij. dias de respota après los<br />

.viij. dias del cossehl, salb que de tôt dessazimeni<br />

(jue ades fos faligs e de murtre e de latroiiici ne<br />

aui'a negn dia, mas ([ue ades responga; e de pats<br />

cnvaïda ', .iij. dias ilc respota tantsolanient eno plus<br />

percossebl ni per als. [(i] E lois liom que Irara les-<br />

limonis sobre alcn cas devani noslre baile o dmanl<br />

lo cossehl, deu aver .viij. dias pcr proar, o mebns.<br />

si demanda; e s'il al |)remier dia no pot avei' sos<br />

leslimonis eu cort, deu ne aver aulre dia jrer lar<br />

venir sos teslimonis en cort, entro (jue n'aia aguls<br />

.iij. diascadaii de .viij. dias conlinuablament assi-<br />

gnais, ab


'àl\li ROLES GASCONS<br />

(lc?cnibi;i t|uo i fcis oslads, deii s'en gadjar en<br />

.XX. sol. al Italie. E si alciis lioin<br />

[ 7 que aia plalig<br />

J<br />

ab autre devant lo baile e do sa cort no pot aver ra-<br />

zonador, lo balles e sa corts l'en dru donar, si de-<br />

manda, ab quel donc razonablainenl de sos dîners,<br />

d'aqneîs que si'ran en la cort; e si < n la cort no<br />

avia e"n a\la trojts de 1 autra [larl, lo balles e<br />

sa corls l'en devo donar .j. razonador d'a([ucls<br />

(|ue seran de l'an Ira pari, aquel (jue demandara<br />

après .j. E si arpiel razonaires no volia razonar aquel<br />

lionie, cant lo balles e sa corts lo auran dilig', no<br />

razonara iics i-azonar a<br />

coaojjuda de la corl. |8j E si alcus bon; Irazia fais<br />

leslinioiiis en cort conira aicu boino o alonna l'enina<br />

[ler loguier ni |)er als, a(pu!l (pii los Iraira el nii'ilis<br />

le (inionis fais coi-reran lo dib;;- caslel publicament<br />

las lengnas Iraui-adas', e lolas lors causai seran en-<br />

corssas al se?ilior, lor^ dentés pagals. Enqiero \o-<br />

leni ([ue si ibp; negus de lor leno nulba berclal a<br />

l'eus, que aqueja sia venduda dins .j. an e .j. dia<br />

[ajital persone ([u'cn fassa hs costumas del cas-<br />

lel, salb que no vcnda a clerc ni a cavoer ::i a<br />

nnlba niailio d'ordre ni de religio, e seran publi-<br />

cat pcrfalsonei'se rorsjurat del caslel pcr los temps.<br />

1'] ()] l'eu liom a\er.viij. dias conliiniables, si de-<br />

I<br />

manda, pei' dire' conira los dibs e conira las per-<br />

s;)nas (tels leslim;)nis, cani li (estiinoni e li lordibg<br />

sei-an pidjlicat. |io| ]'] de lola baleso e de mal<br />

dilig don venga cbuns al baile al cossebl rancura,<br />

deu essor deliural dius .iij. dias continnables, e li<br />

leslirnoni devo csser li'abs iliiis los meibs .iij. dias.<br />

I<br />

I ij E si li leslijiioni 110 volo venir per aipiel (pu los<br />

aura Irabs, lo bailes e sa corls los deu far venir<br />

ailes, de manera que dins aipiels .iij. di s sia loi<br />

deliin-al. Empero, sil dell'enileires no avia sos le-;-<br />

InniHiis a])arelbals, si licovenia a Iraire testimonis.<br />

ili'u anar ais'.i i-um desus es dilig- en la produc-<br />

ci ! del teslimonis. [ 1 aj E si alcus lioin fa onla a autre<br />

jier lalig o pei- dllig, l'ara ne esmenila a aipu'l a<br />

cui aura facba aqnela aonla, a albire i\r] baile e de<br />

"I,.-! Iaii;;ur pM'ri'Ci': lu coiiliinii> ilAijcii iijoiili' : iruric<br />

hro'.ho en for.<br />

[A.M. xvu"-i28i,l<br />

sa corl , si demandava. [ 1 .3 ] E si alcus trazia sancg<br />

a anti-e ab basto ab fust ab peina ab leula ab<br />

ferraraent, lo senlior i deu avec .Ixv. sol. de gadge<br />

d'aqnel qui colp aura fabg, si damor n'es facba,<br />

quant sera proat ashi cum deu. Enqiero, sil colp e^<br />

mnrlils, deu esser guardalz aquel quil colp aura<br />

fabg en poder del baile, eniro que sia conogud sil<br />

plagals raïu-ra d'aqucla plaga no. [li] E si nior<br />

d'aquelaplaga, ac[uel oineeida sera sebelits jilus bas), parait a\o'r été maltraitée par le copiste.<br />

Comparer l'art. 8 des coutumes d'Agen :<br />


(A.R. aH,,] ROLES GASCONS. 3'ir)<br />

friilre jilciitia c;iiisa d'aijiicl covent , di'ii jnoar lo<br />

feinanent aqiii on li covent s(!ran fslad ialij}, si<br />

Icstinionis i a ol)s; c de lot plaliji que sera (levant<br />

lo haile o (levant lo cosselil del diiijj- raslel entie<br />

alcu home estralin o piival, iiulds no pnl proar<br />

l'onie jnrat del caslel, si del castel nom avia o ah<br />

carta de nolari pnlilic, nejjii l'alijj tjue sia del castel<br />

ni de sos apertenemens dins lo castel ni dins sos<br />

aperlenemeiis, si no ei'a de houlaiiienl ' do leiraso<br />

d'antres onors o dois covens avant dihjfs. [17] Ktols<br />

liom (pie seca près ait Cemna maridada, o lola<br />

fernna que sera piesa ai) lioino nioilieial. andjidoi<br />

coneran la vila lulijf nnd, liât d'iina corda, e poia-<br />

ran en l'espillori, o s'acordaran del lot ali nostre<br />

hailo ra/onal)lanien(:e si alciis liom nicnna Femna<br />

los o donava relralij;-, cant anran corrojfiid, deu<br />

s'en fjadjar .\.\. sol. al haile.c di'ejjh fara '<br />

a a(|nel o<br />

a aqiiela a ctu o atua retralijy, a alhire del Italie c de<br />

sa cort, si l'Iiom o In fenina ijue anran corregud s'en<br />

rancnran a lor. linqtero lo seniier nil hailes no pot<br />

ni deu jtrendre' home ni l'emna en asulleri senes<br />

.iij. al mehiis o mais dels pioshomes del rossehl o al)<br />

d'anires prosliomes del meihs castel, c tpie sia tro-<br />

liat imcl e nud e hrajfas trachas. 1 1 8] Apres aiso ail-<br />

lieiain ' (pie nos, ni hom p(^r nos, no devem aver<br />

(piesla ni nialeu '. ni presl , ni do , |ier l'orsa de senlio-<br />

rianieii anira nianeia .<br />

per mdd lenqis. dels homes<br />

(Ici (iiiijf caslel , si no era |)er voluntat de tola la uni-<br />

versilat dels homes del dihjf castel o |)er lor voluntat.<br />

{19] El seidier" nil hailes ni hom per lor no pot<br />

ni deii prendre nnhl hom del dihj} ("aslel (pii drchs<br />

vidiia l'ar ni i'ar lo piisca , ni per nuld |)lah{j noi deu<br />

nienar ni maiular l'oras lo meihs raslel , si no era<br />

l'orlahs per mort per delTazenienl. [20J E' voloui<br />

«|uel mercals del dih{[ caslel sia per tos temps cascu<br />

(limars. e (piel mercals sia segurs dins los dex del<br />

meihs caslel a ' tols homes e loUis l'emnas (jne al<br />

' «S'il ne s'af^issait de bociiaye de lecres.n<br />

' Ms. drcxsara.<br />

^ Ms. prendra.<br />

^ Ms. iiutrrùiii.<br />

^\.e\cc d'im|MU.!i Le mot correspond à une l'oiiiio l.ilino<br />

telle que mtmuh-r'ttm.<br />

° Ms. scnhvt.<br />

"<br />

iU. El.<br />

' Ms. c.<br />

I1()LKS i;iS(;ONS. II.<br />

niercat' vendrai), a ] anar e al loriiar, lu dia e l'en-<br />

deiiia, si home inorl 110 i avia, o près 110 ténia, o<br />

110 dévia dente conojjiid a home de! meih-; caslel.<br />

i! 1<br />

1 RI senher aura lot dia per los temps leida cl<br />

I<br />

meihs raslel en las cauzas venais, so es assaher: en<br />

porc o en Iruia (pie sia vendiils o vendiida jier home<br />

eslrahn, mealha; c en doas hestias iiieiiii(las, sian<br />

ov(^lhas, crahas, boc. o moulo, o crasio, mea-<br />

lha; e en nna sola (ra(pieslas hestias menudas, no<br />

a ni deu ri- aver; ni en .v. , mas .j. d.; e on lion e en<br />

vaea vio viva .j. d.; e en ase en asiiia" .ij. d. ;<br />

e en lola anIra hestia cavalina .iiij. d., si no era<br />

popants^ e en inulil en ninlha .iiij. d., si 110 era<br />

popanls. K si nulhs hom eslrahns panava la diclia<br />

leida (pie 110 la ])af[ues', lohhiles ne deu aver .v. sol<br />

de (fatjje. K lois hom e Iota femna del meihs caslel<br />

es franx e fraiica el meihs caslel e en sos apar-<br />

leiiemens de la diclia leida. Kl senher' aura en<br />

porc en Iruia ([ne sera vendnis o vondiida al<br />

niazel .ij. d; e en hon en vaea .iiij. d; e en ove-<br />

llia e en moulo e en crasUi, meallia; e en hoc e en<br />

craha , nu-alha. [ aa ] K li cavoier del dihjf caslel son<br />

franc do lohis las messios del castel, salh la sarra-<br />

(liira (loi meihs casli;! e salh eslilfjachas". Knipero<br />

(!( las caiizas ipie daici eiiaiit coiupicrran d'a-<br />

(pielas |iersonas que las lor Irainpiezas 110 an ni<br />

devo aver, quais que sian, ni ciiiii ipie las aiaii"<br />

percompra, ni per do, ni per [lelins, ni en aiilra<br />

inanera, devo far en totas las costumas del caslel,<br />

aishi cum .j. autre prosliom del meihs castel en lolas<br />

causas. [ -Jo K (pie devo venir li predilis cavoier al<br />

|<br />

niandamcnt do nostre bailc c del cosschl del meihs<br />

loc, lolas orastpiels niando; c devo demandarese-<br />

jjuir ah los autres casllas tola l'orsa e lola enjuria<br />

(! lola malafarha que hom fes al castel ni als es-<br />

latjanls del moilis loc; e cant li castla, so es ns-<br />

saher li seiihor dels o dais, en lors proprias per-<br />

' Ms.<br />

mcrcarl.<br />

' Ms. savina.<br />

^ rSi elle irtHiiit p.is l(îl.int.^<br />

* «Si l"(''lr;inj;


:i/i(i iioLEs (;as(;o\s.<br />

soilïis {'acii.'iivin, li (•.iviiii/r (Ici iiieilis loc ilrvo l'nr<br />

la eslilfjMrlia ;ilj lors cors e ali inis iirmaduras e<br />

iilj lors cavals, lolas orfis qiip ohsi aura' per coclia<br />

(loi rastrl. [-Ji^i] E por nicislia loaiiPra dovo li castia<br />

(lel iiii'ilis casiol dcinandar e seguir Iota forsa c lola<br />

(Mijiiria e lola iiialaf'aclia que lioin l'os als cavoiers<br />

(loi iiicihs lo(' ni a lors raiizas. 1'^ I'', si alcus hom o<br />

j<br />

1<br />

alciiua (oiiiiia doriiaiida eu cori loi-ra o liono'r o<br />

aiilra lierelal a autre quen longa possecio, lo dcfl'on-<br />

deires aura .viij.dias per cosselil, si o demanda, i^<br />

.viij.diasperrespostaa la demanda, e.viij. diasper<br />

terra {ranla[r] ", o niehns,si inenhsnovol, o .iij. dias<br />

per lerra garda[r] , o melins, si niolins ne vol. E sin<br />

vol traire finirent e o razona, aura .viij. dias per<br />

p'uirenl. o mais, sil jjnirents no es en la terra, a<br />

conOj(;u(la de la cort. d'a(juols devant a cul lo plalig<br />

stM'a; e jurara sobre sancs euvangelis que no o fa<br />

a iiiala le ni |)or nnllia niala deriiclia ; e jiod ne aishi<br />

avor. si o deniamla, enli'o .iij. dias de gnirent en<br />

gnircnt, eniro que sian Iralig .iij. guircnls, e aura<br />

per cada giiii(>nt .viij. dias: e sil gnironls es en la<br />

leri'a e no vol per lui venir, pot s'en claniar al baile<br />

sis \ol, (louant ciii cpiols [l'alig sia ol castel; e<br />

plalig don so sessar' lanl ontro (piel guircnls sia<br />

veugnds en cort per porlar guirenlia d'aco per des-<br />

Iressa de! liaile, jurât sobre sancs euvangelis d'a-<br />

(|uel (pii ta! gniront traira (pie no o la a niala fo ni<br />

porfugiral plalig'. [>.()] E luliglipes e lolas las me-<br />

suras del diiig castel volcni (pie sian drecbureras cum<br />

li pes p las mesuras dWgen. la senlioria dels quais<br />

pos e de las (jnals mo/iu'as es nostre o dels nostres<br />

snccessors per les lomps. E nos dovem aver de me-<br />

zuralge de loi blat [(pie] sera venduls e mezurals<br />

el casiol, meallia de la eniiiui, o .j. d. de la conca<br />

e si no i<br />

a conca enli^gra, quant (pie n'i aia d'aqui<br />

en jos, non devem aver mas mcallia; o si no i a<br />

eniiiia enlogra , non dovem re aver. l'i don o jiagar<br />

aipiol (jni cnmprara; e si no o paga io diu o l'ende-<br />

nia, lo senber i deu aver .v . sol de galge. |<br />

' Ms.<br />

i aurim.<br />

ij<br />

] E tots<br />

• «Pour lairt^ riiispiH'lidii 'le la lene- . afin, d'en iléleriiû-<br />

ner les liiiiitcs. Mais po(ir([iioi (loiiiie-l-un ;'i la Inis huit jours<br />

el trois jniu-s pour fairi' cftto inspection^'<br />

•* ((Le prorès doit t-tre suspendu jnsipi'à ce (iiie li- !;arant<br />

soit vend en coiie appelé pae , l


[A.P..\vir-i-i8()l FÎOLES<br />

l'orma , si o deiiuinda l'I |)ot [iroiii- ([uc l'en aia en-<br />

([uerrcg-ud veziiiablameiit', e no lo aia voljfud l'er-<br />

inar que drclig li fassa, pot s'en clamar al haiie; e<br />

si soiiie di'cliff son elarnava, aisiii ciiiii dihul en In nianoia avant diclia; el<br />

hailos deu lar (nias las juslizius dcl casiol o don las<br />

judjar ai) lo cosscld c ab dels autres proslionics ' del<br />

iiieibs casiol. [3o] E si alcus boni o alcuna fomna<br />

dcl dibg casiol mor son


;i'i8<br />

galge; e lois lioni ijiu' de jx'ijnri lus pruals, deu<br />

(îsli'e jjadjals .l\v. sol., salb sagianient de calunip-<br />

iiia. [oO] I'] si alciis lioinoalciina l'cmiia raubava de<br />

nuligs autrui viiilia , o autrui cazal , n autrui prat, o<br />

autrui :dLir-c, ci proals n'era, séria gadjats .Ixv. sol.,<br />

ode (lias .v. sol., c. la nialal'aelia adohada. [.87 |<br />

si dezauava d'alcunn femua luaridada del meilis<br />

caslel senes lierel i|U(' nou agues ', so es assalier liljl<br />

o lillia de sou leilial uialriiuoui, la ouors (jiie séria<br />

donada per li'|i]s eu niaridalge, si unn es douada<br />

perveudre, pei' l'ar sas proprias Miluulats, o pi'r<br />

prest de diuiers, deu loruar a aquel u a a(|uela que<br />

plus près per surcessio (1


[A.n.\vii°-i98


350 liÔLES GASCONS. \.\.\\.^ iflSc<br />

sageiHiliis. Hoiiiida jjci' Iji uia ilel lioiidiat jiaiio<br />

Hobert, por la gracia de Dira evesqiie ilo Baaz el<br />

de Well., nosirp cancel[iier], a Ageii, lo .\iij. dia do<br />

Deremhi'p, l'an de iiosire rogne sesrime liaSj]'.<br />

MEMBR. 7.<br />

1106. Pio Hoiioiia (lo F/irrhaiiz. — lîex omni-<br />

bus ad (|iios. etc., salutem. Scialis quod nos rei-e-<br />

])iinus Ilonoriani', uxoreni quondaiii l'etri Arualdi<br />

de Ffeibaiitz, burgensis Monlis Marciani ilefiuKli.<br />

viduani, cuin onini laniilia sua el bonis umbililius<br />

et inniobilibus |)eilinei)libus ad diclain Ilonoriani<br />

et heredes Pelri Arnaldi predicii, snb nosira pio-<br />

teclione, mandantes senescallo, jiropositis et céleris<br />

niinisli'is nosiris ut diclani Hiinoriani. et liercdes<br />

dicti deliHicti ar eoi'uii) familiani cl bona predicla<br />

ab injuriatoril)us el moleslaloribus quibuscunique<br />

proleganl cl (lelendanl: et, si ipia eis l'orislacla<br />

lueri[il. eisdeni f'aeiani sine difliigio l'acioiiabiliter<br />

emendari. In cnjus, elc. Daliini apud Sancluni Se-<br />

veruni . \iiesinia |]|-inia die Oi-lubi-is '.<br />

1 107. Dr voiislniclioiii' CdjirUiiiinii in nllii de Ile-<br />

ijiila. — Hex (•(inslaiiularii) sno Burdegalc ipii pro<br />

lenqiore lueril, salutem. Olini, auno legni donuui<br />

régis , palris iiosiri, Irieesiino nono. conslabulario<br />

nosiro liui'ilegale (pii pro teiupore l'ueiit dédisse<br />

niçniiiuiuus in luandatis ' ut nongeutas marcas sler-<br />

lingoiiini ad eoiislrueridas cajiellas in \illa de lie-<br />

gula, videlicel Irescenlas marcas in tune proxiino<br />

Ccslo l'ascbe et alias Irescenlas marcas in eodem<br />

l'eslo, aniii eirculo iTvoluln, et residuas Irescenlas<br />

' L:i note do M. Réliouis sur cclli' (lolc esl lout à fiiil cv-<br />

roiu'c. 11 coniple celte seizièmi' iiiinéo du ièj;iic d'Iîdouard 1"<br />

"comme duc de Guyenneu à iiarlir d'aoïH 1271, date de la<br />

rnorl d'Alfonse de Poitiers. Mais Kdouard n'a possède i"A(ji'-<br />

nais que depuis 1271):<br />

il ne peut s'ajjir ici que de son rè(jne<br />

eii Anjjleterre et pai' conséquent il faut, comme on Ta l'ail<br />

en [èle du ])r(''seut docunieul, corrijjei- la première date four-<br />

nie jjar le (opiste.<br />

" Voir plus haut les n"' 1 101-1 loa.<br />

' Cel acte est aussi de la seizième année d'Edouard I", et<br />

doit être daté de 1288, car, le si octobre de la dix-septième<br />

année, le roi était en Anifleteire.<br />

'' Voir<br />

Rnlrs <strong>gascons</strong> , I. I, supplément, h" lid'ii.<br />

marcas in alio leslo l'ascbe proxinio sidjsequenti<br />

personis illis ipias episcopus Vasatensis, prier de<br />

Regida', piior de Manso". persona de Regnla et<br />

prior fratruni Predicalorum Hurdegaie'^, ad lioc<br />

depnlandas ducerent. liberaret in l'aiirieam i])sarnni<br />

capellarum jiei' eoruni visum el consilium (ideliter<br />

converlendas; poslniodinn vero, eodem couslabu-<br />

lario dicluin mandalum iiosirum niinimeexequente,<br />

auno regni ejtisdem patris noslri qiiinquagesimo<br />

quarto'', W., areliiepiscopo Eboracensi^ lî. de<br />

Morluomari", l'iiilippo Basset" el lioberlo lUunell*,<br />

tune iu Anglia tenenlibus loenin nosirtuu, per nos-<br />

ti'as litleras injun\imus quod priori el conventui de<br />

liegnla \el etuiun luandato ))rediclas noiigenlas<br />

marcas slerlingorum de exitibus terranun noslra-<br />

ruin , qnampvimuni posscnl , lacèrent libérale, per<br />

quod mandalum nichil eis soluto de pccunia aiile-<br />

diela, venerabilis paler R., lialboniensis et W el-<br />

leiisis episcopus, el Olo de Cirandisono, liinc vices<br />

nosiras gerentes in Vascoiiia, ordinarnnt quod eis-<br />

deni |iriori et conventui centum libre slerlingorum<br />

in feslo sancii Miciiaeiis annis singulis jier mantnn<br />

couslabiilarii solverentur, qiiousqiie eis esset de<br />

dicla peciiuia salisftictum: aiiclorilale cnjus ordi-<br />

nacionis iidem |irior el conventus |ier luanuni<br />

inagislri Ade de Norll'. ducentas iii)ras burdega-<br />

Icnsiuiii, el |)er maniini Rrymundi de MiraJIo, cou-<br />

slabularii Burdegale, mille Irescenlas libras ejus-<br />

deni inonele invenimus liabuisse; sicque reslaul<br />

soKcude quadringenle mtirce, de (juibus centum<br />

marcas in l'eslo sancti Micbaelis proximo venluro,<br />

et pari'iu solucioneni in eodem feslo Iribus aunis<br />

' Kn laS'i, le prieur de la liéole s'appelait Tliibaur! ( Bé-<br />

mont, Sini'ni dv ^Ivittfort , p. 377).<br />

- En la;").'!, le prieur du Mas s'appelail tluillanme {ihiil.,<br />

p. 277).<br />

' En lafiil, le prieur des Dominicains de liordeaux était<br />

Jean de Saint- Pierre (Douais, [rla cnpiliil. prov. ririi. fi:<br />

l'nvdiculuinm . t. 1. p. ."j'i et ûS ).<br />

' En 1270.<br />

^ Gautier (iillard . archevêque d'York, 'i 26ti-i979.<br />

' Voir plus haut le n° 767.<br />

" Pliilippr Basset de Wycombe, mort en 1272 (Dugdale.<br />

tîaroïKigr , t. I, col. 38^.<br />

' Robert Burnell, plus tard (127a) évéque de Batli il de<br />

Wells, très souvent cité dans nos rôles à ce dernier titre. Il<br />

est précisément question de lui .sept iifjnes plus bas.<br />

,


[A.R.\vii''-i289]<br />

jiroxinio spiiiiciilibiis, per iiiamiiii \esliiim sine<br />

(lilacioiie (jiuilibet lieii. precipimus per présentes<br />

pei" visiim et consilinni iluoruin proborum liomi-<br />

mini (le Uegiila in labric.iin ecclesie et capellarnm<br />

ejusdcMi loci fidelitcr convertenilas. Kt est scien-<br />

(liiin (|iiod dieti prior et ronvenins reslitnent iiobis<br />

oinnrs litleras de ([uibus l'acla est mencio in pre-<br />

inissis. la cujus, etc. T. R.apud Blankcford, .iij.die<br />

.Innii'.<br />

1108. l'ro habiUiloribiix haatido Ville Re/fdlis<br />

dloccsis AffeniiensW.— 15e\ oinnibusad i|uos .etc.,<br />

salulem. Sciatis quod nos liabilaloiibiis nostris<br />

basiide ville Regalis', diocesis Ajjennensis, eonce-<br />

dimus liberlales et consneliidines inlia scriplas,<br />

videlicet 1 1 | quod<br />

per nos vel snccossorcs noslros<br />

non liât in dicta bastida i[uesta . lallia . vel alberjfala ,<br />

nec recipienins ibi mntniini, nisi (jralis nobis rnu-<br />

tiiare voluerint babilaiiles. \^\ llein, quod liubi-<br />

tantes dicl] Item, si (piis babitans in ea-<br />

deni bastida morialur sine teslamenlo, nec babcal<br />

libères, nec appareanl alii lieredes (|ui sibi debeaiit<br />

succ(^(lere, balli\us nosler et consnles dicte basiide<br />

bona dcliiucti, descripta lamen , commendabunl<br />

dnobiis probis lioininibits dicte basiide, ad cuslo-<br />

(lienduMi lideliter per ununi annum et dicm; et,<br />

si inlVa enndein lerminum ajjpareat Itères tpii de-<br />

beal ei succedere, oinnia bona predicta debent in-<br />

lejfraliler sibi reddi; alio(|iiin bona niobilia nobis<br />

liadenlur et cciani itimobilia (pie a nobis in l'eu-<br />

duin lenebiintnr, ad l'aciendaiii nosiram oiinii-<br />

modam voliinlaleni; el alia iinnobilia. que ab aliis<br />

ilominis in l'endum teiiebnnlur, ipsis dominis tra-<br />

dentiir ad facieiidam voltinlaleiii suaiii. solulis ta-<br />

iiien debilis dicli deluncti. secundum iisns et con-<br />

sui'ludinesdioccsis Afjeunensis, si clara siiil débita,<br />

laiii de mobilibiis (|tiani iiiniobilibiis, pro rata<br />

per solidiiiii el [ter libiain, non expcctalo lineamii.<br />

[7I<br />

lt(!ni , testanienta lacta ab liabitatoribus dicte<br />

liaslide in presemia tesliuiii fide dijfnoriini va-<br />

liaiit, liccl non siiit l'acla secundum solempnitateiii<br />

lejfiiin. (Iiiiii lamen libcri non fiandenlnr sua b^jji-<br />

liiiia piucione, convocalo ad lioc capellano loci vel<br />

ecclesiaslica persona alia, si commoile possil vo-<br />

CJiri. [8] Item, ipiod nnllus babilans in dicla bas-<br />

tida, de (juocumque criiiiiiii' appellalus vel accusa-<br />

tus, nisi velil, teneatur se purjjare vel dell'ndere<br />

duello, nec co'faliir ad duelluni raciendum, et. si<br />

rd'ulaverit. non babeatiir propler lioc ])ro convicto.<br />

set appellans, si velit, prob't criinen quod obicil<br />

per testes vel per alias probacioncs, juxia rormaiii<br />

juris. [9] Item, (piod habitantes in dicta bastida<br />

possint emere et rocipere ad censuni vel in dono a<br />

([uacumqiie persona volenle vendere vel infeudare<br />

aut res inmobiles dare.exceplo l'endo l'rancali mili<br />

Uni (piod emeic vel recipere non possnnt. nisi di-<br />

.


352 P,UM:s (iASCONS.<br />

nostra vel succcssoi'uth imstioi'uiii pi'ocesseril vo-<br />

luulale. |io] Item, flo quolibet solo de quatuor enn-<br />

uis vel viln.-ilis lato in ain|»litu(line, et iluodeciiu in<br />

longitudine, lialjeliimus sex deiiai-ios oij]i;ii-nm tan-<br />

luin et secundum magis et minus, in feslo Omnium<br />

Sanctoi'um, et totidem de acaplo inmulacione do-<br />

niiui; et, si \endalur, liabelnnuis aii eiiqitore ven-<br />

das, scili('et duorlei-imaiii |)ai(eiii precii quo vende-<br />

liir; et, nisi ojjlie predicle soluté iiobis l'uerint<br />

predicto terniiiio, ([uiuque solidi noliis solvenlnr<br />

pro ga


[A.K.\vii''-i289]<br />

iratoanimo, iii (jiiinquc soliilis pro jiislii-i;i |]iiriiatur<br />

ot enicnilet iiijun'ani passo. f->t]<br />

Item, ipiiciinique<br />

baiiiiuin nostniiu vel ballivi nosiri Irejjcrit vcl pi-<br />

jfiHis ab eo l'aclum ob romjiidicalam sibi absluli'i-it<br />

in (riginla solidis pro justicia puiiialui-. [aâ] llein,<br />

(piiciimque leiiflani furatiis fimrit, in dccem solidis<br />

piiniatiir. [o.^ | Itniii, adiilti


354 UOLKS<br />

uniiiii (Icn.iiium; dn sexliir'io, uiiiiiii (Ipiuiiidiii; de<br />

eiiiina, iiniiin oboluin pi'o leiida et |iro mensiiragio :<br />

di' qnaiforio nieliil daliil; de onere hominls vilrn-<br />

nini, iiiiani deuaniiin aiil iiiiiim \ilri!iii valens<br />

uniiiH deiiariiiin ; de sunimata corioriim gTossoniiii<br />

duos deiiarios; de onere hoiiiinis aiil. de iino coi'io<br />

grosso, miiiin deiiariuin; de suininata ferri, pan-<br />

noniin laiii'orum. duos deiiarios; de sotidiiriltiis, de<br />

caldei-iis, aiideriis, jiafellis, essatis, pairoliis, cid-<br />

lellis, l'alxibus, sarpis, piscilnis snlsalis et rébus<br />

eonsimiiibiis , dabit veiiditor extraneiis in die fori<br />

pioleiida et pro intragio duos deiiarios; desiiiiiniata<br />

e( de onere lioiiiinis reniiii predictarmn el consinii-<br />

liiiiii, iiiiiini deiiariiini; de siimmata iinianiiii vel<br />

canariiui, iiniini denariiiin; de onere lioininis,<br />

uiiiiin oboliini. [;î5 |<br />

Item,<br />

nundino siiit in dicta<br />

basiida lermino assignato, el ipiilibet iiiercator<br />

exlianens liaiiens Irosselinin vel ])hires Irossellos in<br />

dirlis nnndinis dabit nol)is pio introïtii et cxilu et<br />

taidagio et [)ro Icuda ([uatiior denarios; et de onere<br />

hoininis, qiiie(|iiid porlet. iinnm denarinni; et de<br />

rebiiseinptis ad nsuin doniiis alicnjiis. iiirliii dabilnr<br />

ab einptoro pro leiida. | itstnlinii.j<br />

MIÎMKU. G.<br />

1 109. lîex baronibns. inililibns et libcris Iiomi-<br />

nihus et omnibus aliis teiientil)ussius in terra Xanc-<br />

' La cli.nil.']i(i»r V:ili'nri'. imlilice plus haut, a lioi^ arlirles<br />

de plus.<br />

,<br />

GASCONS. [A. R. XVII"- 19.89]<br />

loiiie. saliiti'iii. (liiin coininiserimus dileclo el lideli<br />

nostro Kostando de Solerio lerram nostrani pre-<br />

dictam, custodieudam qiiamdiu nobis placuerit,el<br />

ipsum senescallum nostriim fecerimus in eadem,<br />

vobis mandamiis qiiod eidein Roslando, tamquam<br />

senescallo etcusiodi nostro terre predicle, in omni-<br />

bus ipie ad senescalciam et custodiam iHani pertinent<br />

iiitendenles sitis et respondeiiles in lornia predicta.<br />

In cujus. elc. Dalum ut supra.<br />

1110. Rex omnibus ad cjuos . etc. , salutem. Scia-<br />

lis quod concessimus dilecto et fideli nosiro Rostando<br />

lie Solerio, senescallo nostro \anctonie, quadrin-<br />

gentas libras turoneiisinm nigrorum, percipiendas<br />

singulis annis ad ipialuor terminos, quamdiu senes-<br />

calciam predictam liabnerit custodiendam, in l'cstis<br />

Nativitatis saneti Jobannis Raptiste , sancti Micbaelis<br />

Nalalis Domini et Pascbe, pro eqnalibii.s porcioni-<br />

biis annuatiiu. lu cujus, etc. Datuni ut supra.<br />

MEMBIl. T).<br />

1111. Pri) iiiii/jisird Aiiiiililo lie \ico\ c/crico<br />

régis. — Rex dileclo ("I lidi'li suo l'elro Assariti,<br />

preposilo Laudaruiu", saliilem. Mandamiis vobis ul<br />

de ascensa prepositiire predicle, ant de osilibus<br />

aliarum ballivarum vestrarnm quas a nobis lenetis,<br />

soKatis sine more dispeiidio inagislro l'etro Arnaldi<br />

de Vico, clerico nostro, viginli libras morlanornm<br />

in (juibus ei pro vadiis suis tenemiir, a medio mensis<br />

A|)rilis usipie ad quarlaiu diem iniroilus Jiilii iiiclu-<br />

si\e, (piinipie solidos computaiido per diem; quam<br />

pecimiam cum sibi solveritis precipinius in vestro<br />

compolo allocari. Datum apud Xanctoniam, .xxvij.<br />

die .lunii.<br />

1112. Pro rege, de cnpieiido Garsiam de JuziiKv',<br />

milllc. — Rex bajulo de Vlarmanda vel ejus locuin<br />

lenenli, salutem. Cum (îarsias de Jusics , miles, su-<br />

per paivo justiclalu domusile l'ergeraut litleram a<br />

cancellaria noslra chun deceptive subliaxeril , que<br />

debeliat esse in manu constabularii nostri Durdegali'<br />

' Vicq<br />

(l.atiilfs. arr. Dax. c. MoiUfoit 1.<br />

Les Ijaiirlfs ou Laiiiics.<br />

' Jusix (Lot-et-Garonue, aiT. Manuaiule, c. Mcillian).<br />

,


[A. R. xvii°-i-2 89]<br />

\el juilicis uosiri ordiiiarii A;;tMini, doiiec oxaniina-<br />

limi fiiisset iiegociiini super pano juslirialu pre-<br />

ilicto, iiiandamiis votiis ut ipsiini iiiililciii capialis<br />

et caplum ad faslrum nostruiii 15iii'degale suli lideli<br />

custodia adducalis, ai: terram ipsius saisialis el sai-<br />

sitiiui teiiealis, douera uohis vel senosrallo uosiro<br />

ducalus pi-cdicticoulrariurn reccperilis in luaiidalis.<br />

Daluiu ul supra.<br />

1 113. ]'io homiiiihiis iiisulc Oleronis. — Rox oui-<br />

nibiis ad (pins, etc., saluteiu. NoNeritis (pmd de<br />

noslra gracia spcciali dilerlisctlidelilius nostris lio-<br />

MiiiiiliMS Uleionis eoureiliuius liceiiciaui diniilU^udi<br />

in uiaiiii preposili uosiri terras el les ceiisualrs quas<br />

a nobis leneni el iu uosiri piesi'iicia {;uei-pire uou<br />

possiMil iiisi iii manu noslra, dunnuodo ipioad lior<br />

diclo preposilo laeiaut ea (pie secuudinu cousue-<br />

ludincm illius pairie nobis lacère leuebaiiliii-. In<br />

cujus, elc. Daluni ut supra.<br />

1<br />

I 1 'l. Pli) rfifc, (le caslellnlio coiislititlo iijjiiil<br />

llaioiiaiii. — Rex omnibus ad ipios, elc, sahileni.<br />

(jUin nos dilecluni el lideleni noslruni l'etruni \s-<br />

sariti, niilileni, caslellanum casiri noslri Haione<br />

constilucrinuis, ipiamiliii uobis placuerit vi;! seues-<br />

callo unstro dncalus piedicli, niandaïuus vobis ul<br />

de ceusilius, reddilibiis. iucurrirjienlis, delacioiie<br />

arnionuu, fiaclioue ilinenini, derorciauieulo nui<br />

lienuu, ceusibus balenaruin, el aliis ijno de ascensa<br />

preposilurc noslre lîaioue e\cipiuulur, ueciion de<br />

omnibus aliis que ad ipsum caslruiu perlinere nos-<br />

ciuitnr, respondeatis et salisfacialis perleete; ila<br />

ipiod de ilbs eonstabulario iioslio lîui'dejjale qui<br />

nunc est vel |)ro tenqiore l'ueiit certani possil red-<br />

dere raciouem. Damus eeiaui preseuldiiis lilliM'is iu<br />

mandatis bajulo uosIid de liouosse el de Senliaus<br />

ut eideni l'ciro obediat cl intendal , ipioeiiMiscuiu-<br />

ipie per ipsum fueril requisilus, donec a nobis \el<br />

senescallo predicio conliarium receperit in uiaiida-<br />

lis. hi cujus, etc. Dalum ut s".<br />

1115. Prn rege, de Castro Uaioiie. — l']l<br />

riian-<br />

daliuii (îst llujjoni de Brok. , caslellauo Baione . qiiod<br />

' GOfSe<br />

ot Selijn.im (L.iiitjps. nir. llo\).<br />

ROLES i; VSCONS.<br />

'<br />

I per<br />

I<br />

I<br />

1 niacioue<br />

casiruiii pi'ediclinu curii aiiualuris e! Iiiis (|ue ilii<br />

iuveneril. visis preseutibus. Iiadat eidem l'itro. in<br />

(ujus, elc. Daluiu ul siipra.<br />

1 I l(i. l'ro rrr>e. ilc inajoir liiiioiK'. — Kl sinii-<br />

liter iiiamialum est juralis, ceuluni paiibus et Inli<br />

couununie civilalis Baione ac aliis ad ipios, el(.<br />

ipiod uideni Pelro taniquam niajori suo '<br />

, ,<br />

el cuslodi<br />

cixilalis ejiisdem olK>diant in omnibus et pareaul<br />

donec a rege vel senescallo fhicattis \quilannic con-<br />

trarium receperiut in luaudatis. In cujus, etc. Da-<br />

lum ul supra.<br />

1117. l'ro Giiilleliiio Maiiriiii et Jtrriu Vuhida.<br />

— Ri'\ dileclo clerico suo Ilerio de lùigolisnia<br />

cousiabuiario suo Rurdeij,di', salulem. fiuilielniiis<br />

Maurini el lleiius \ aladaiiobis cuni (pien'ia nions-<br />

Irarunl qiuxl de maudalo jp'ucium noslraruni lui<br />

runt in auxilio Judeos capiendi, piupler quod per<br />

genti s régis Ffraucoruni se dampuilicalos asseriinl<br />

in ocio liltris moncte curreulis; rursus quod, posi<br />

niorlem domini de Canq)uiaco<br />

', senescallus iiosler<br />

\auctouie posiiil i[)sos iu emparancia' laslrorumel<br />

villaruiu de ( '.ampniaco ' el de Monipins ', ui)i fuerunt<br />

decem scptimanas et expenderuni , ul dicuul.<br />

ocIo libras nionele ejusdem, el adbuc eis non lui!<br />

satisfaclum; unde \(d)is inandaïuiis ul super prinm .<br />

scila vcrilatc, ad arbilrium senescalli eis emendani<br />

racionabilem facialis; su|>er secundo, liabila esti-<br />

compeleuti , eisdem salisfacialis de racio-<br />

uabilibus e\|)ensis, ipias e\pensas et alia piTilicla<br />

volunins in veslro c(wn|)oto allocari. Daluni ni s'.<br />

— Rex omnibus adipios, elc. , salulem. Scialis quod<br />

Il IS. Pru Pt'Iro Ildiidoiiii, hiirgenxi de Gontnido.<br />

' l'it'iTC .-VsKiu'il (appelé au>;si Assalit u" 998, lolifii osl<br />

désigné comme maire de Hayoïine tlaiis le lÀvre des UtiiiAù-<br />

H'mmts^ h la date (lu 12 janvier 1289 (p. 82) el du iij 110-<br />

vemlirc de la mèmcaiiiicc (p. SO). Voir lïalasque, Eliid'X mi<br />

liaijoniic, l. Il, p. '179.<br />

^ Ce seijjneiir de Co|;iiac s";ip[)elait Gui; voir plus loin ie<br />

11° 1 153.<br />

^ Litléraiement : -les a mis poui" tenir /jai-iiisoii dans... 11<br />

Voir Du Can(je au mot AnijKirurc , 1.<br />

* Cognac (Cliarente, arr. Co;jnac).<br />

•^ MTpills<br />

( ittitl. ),<br />

45.


356<br />

licel imper por llllonis fralris .Iiiliiinnis \ ijjnrdsii<br />

et conl'nilris siii de (inline l'rrdicjituniiii in re;;no<br />

Fl'rancio, in(|iii^ilnriiiii a sede apostoiica in regno<br />

Franfie di'pnlaliii-iiin Miper liovclira pravilalc. no-<br />

liis ciinslitissot (piod l'ffrus Banddiiii. |]iu-(;pnsis de<br />

(ioiilaldo', ppr Irairerii Beriiankun de dans' et so-<br />

cium ejus ', in(juisilor(:'S ejnsdem lieresie, jain du-<br />

dnni condonipnatus fuei'it, et ejns hona sentenciali-<br />

lei- conllscala, ac ])ropler hoc boiia fpie idem Peirus<br />

liabebat et tenebatcapi, tanquani ronfiscata et in-<br />

cursa, feceriiniis, ac deniuin. voleiites miciusagere<br />

runi eodeiM, pi-o prediclis biirus ejusdeni Pelri fi-<br />

iieni reci'perimiis, ipsins nnmine, a Gaiihardo de<br />

\ngnierio, bnrgensi Mansi''. Agenneusis diocesis,<br />

codom Pciro présente, volcnte et supplicante, \m><br />

sepling-entis iibris arnaidensiuin nobis seniel scil-<br />

vendis, (binles et quitanles eideni Gaiihardo, de<br />

vokuilate ejnsdem Pelri, lotimi jns ipiorediclas tentas el tene-<br />

inenla tenelnmt, nmnii obobini anreniii de sporla<br />

in mutacione domini, el aha seivicia (pie de dictis<br />

lerris el lenementis nobis prias dcljebanlur; rpiia<br />

lamen i(b>ni (iailbanbis poslmodum in nnsira [ire-<br />

spncia conslilnliis vohnl el concessit (piod (niil-<br />

lebiius (îaUeri de Simcio (icrniano ", dondrelhis.<br />

mariliis Alaidis. lilie ipsins Pelri, habeal, ten("al,<br />

et ])ossideat imper])eliium . et liere(b's sni et (bcte<br />

lixoris sue posi eum .<br />

niC(Helaleni omnium liono-<br />

l'iini jiredictornm, solvendo me(Hctaleni linis pi'e-<br />

' Goiitiiiii! ( Lf>l-('t-(îiironiio . ;irr. etc. MncHiMiiflc).<br />

C;iu\ ^Hll';ll(ll. (in-, l'u-ziers. c. H(;zi'iias). Sur l'iiiqulsi-<br />

l(»iir l'eriKii-d de C;ni\, \oii" CIi. Moiidier, Vliiqiiisitinu daitslc<br />

tiikli tfr lit FntiiC:-, p. 5" el suie.<br />

^ Sans floule Jean de Sainl-Piei'i'e. jx'iedr des dtniiidicaiiis<br />

de Dijcdeaux, ciU' |]liis liaiil (ii 1107). Cf. .Moliniee, iliiil.<br />

' Le Mas d'A|;eiia.s.<br />

' Saiiil-Gecnialii. ronimiiiic de Toiiiieiris ( Lot-el-Gai'omie,<br />

an'. Maciiiande).<br />

nOI.i'S GASCONS. [A.R. vvir-ia89]<br />

dicli el l'acien(b) pro l'ala sei'\icia anU^hcla, nos.<br />

de voiunlale et consensu expresse predieli Gail-<br />

har(b, conce(binns eidem Guiib'imo Galleri cjnod<br />

idem (iuilleimns et heiedes sui habeani et teneani<br />

imjierpetuum meiHetatem onniinm lionoruni |)re-<br />

diclorum, sohendo medielaleni linis predieli el<br />

l'aciendo pro râla deveria anledicla. In eujus, elc.<br />

Dalani ni supra.<br />

1 1 1 !). Pro i-ogf , de hrredihiis Giiillcliin [li'i/hiiiudi<br />

Coliimbi. — Piex omnibus ad (pios, etc., sabilem.<br />

Scialis quod inspici l'ecinins iilleras dileclorum et<br />

fideliuni nostrornm R., Batboniensis el ^^'ldb'nsis<br />

episco])i , et Otonis de Grandissono , tun(^ in parlibus<br />

Vasconie gerenciimi vices nosiras, (juorum ténor<br />

seipiitur in bec verba :<br />

rPi., Dci permissione iîallioniensis el \\ellensis<br />

episcopus, et Oto de (irandisouo, unies, illuslris<br />

domiid uosiri régis Vnglie vices gerenlcs in Vasco-<br />

nia , dileclo suo magislro A(k^ de Noi'Ibiik , constabu-<br />

lario P)urde;jale, l'I (pii pro lem|iore Ineril, salulem<br />

in Doiniiui senipilernaïu. Volumus el concediinus,<br />

vice el noniine domini nosiri régis predieli, (piod<br />

heredes (buMelmi Pieymundi Golumbi, niiblis de-<br />

liincti, solvant el reddant de cetei'o conslabiilario<br />

iîurdegale, annuatim in feslo .\ssiimpcioiiis beati^<br />

Marie , octo libras pro uiio ancipilre ', (piem debent<br />

reddere annuatim in prediclo feslo Assumpcionis<br />

Ijeate Marie domino nostro régi prediclo, pro auf-<br />

liirio de lîetela , et, sohilis octo iibris, ut superius<br />

esl expressuiu. jnedicli bereih^s sinl ([uili a reddi-<br />

cione ancipilris' memorali. In cnjus rei leslimoiiinm<br />

bas iilleras nosiras lieri leciiims patente-;, in ipiibiis<br />

nos, prediclus episcopus, jiro ulroipie nostrum si-<br />

gillnm nostrum presenlibiis dnximus appoiienduin.<br />

Daluni die Marlis ante l'eslum beati Michaelis\ ainio<br />

Domini .m .ce". se|iluagesiiiio octavo.i<br />

(Juain concessionem, ul diclum est, noniine<br />

nosiri lactain ralani gralam et ac,ce|)lam habentes,<br />

caiidem. ul in dictis lilleris coiitinelur, tenore prc-<br />

sencium ex certa sciencia conlirinaïuns. hi eu jus , elc.<br />

Datam ul snpra.<br />

' Ms.<br />

dncipriti'.<br />

- Ms. Itiwipriùs.<br />

' l.e 37 seplembrc 1378.


[A. I'i.\vii°-i989j<br />

1 1 20. Prii re(fe, de custod'mforeste Ifurdrgale. —<br />

iîex dilecto cicrioo suo Iterio de Kngnlisma, consta-<br />

biilario siui Hurdcffale, snlutcm. ^laiidannis \obis<br />

([iiod ail ciistodiaiii I'oitsIp iioslrc propc liiirdogalam<br />

[icrsonaiii idoiicarri (|p|iiLlPlis. ridem diurna vadia,<br />

(|aaiiidiii iiohis vcl niiistaliulario iiosiro Burdcoale<br />

qui |)i() lompore l'ueiit [)lacupi'il , |)erci|>ieiida j>er<br />

nianus ipsius ronstahularii , assignantes, vosqne ea-<br />

dfin veslrn (riiipore peisoivalis; et illa in conipoto<br />

veslro \obis [irecipinuis ailoi-aii. Datuni ut supra.<br />

1121. Prorege, de aprrciono flitiiiiiiis OIti.— Rex<br />

eideiii Iterio, etc., saluleui. Quia apercio lluniinis<br />

oui ' nobis et loti patrie non modicuni necccssaria<br />

(orc dinoscilur, vobis niandanuis (juod


358<br />

que nos conlinjjcl rncinne lerro pivilicli' ilf |)ri'ilirto<br />

prfcio, (le debilo (jik) Pelriis defjreilliiico nobis pro<br />

ilicto |iatr(> siio feiicliii', dediicalis el in eodem de-<br />

hiln allocclis. Daliiiii ni s'.<br />

1 ] 27. Ro\ oideni Ilerio, etc. , sHiuteiii. (Uiin nos<br />

dederimiis qniiigentas liljras burdegalensis inunele<br />

bastide uosli'e Sancti Geni iu Marciaiio<br />

', idtra exiliis<br />

et proveiilus ejusdeni baslidc annoruni ijuatuor,<br />

raandaiims vobis ut, ex eonsilio et ordinacione di-<br />

lecli et fidelis nostri Jobannis de Haverynff, senes-<br />

calli nostri ducalus predicii, tradatis qningentas<br />

libras et provenlus ])redielos [iio L-lausura (bêle bas-<br />

tide; cl nos |iie(bctos jirovenlns el evitus dicti tcni-<br />

poris ciini (jniujjenlis libiis monele ejusdeni preci-<br />

])innis in xesti'o conipofo allorari. ])alum ut supca.<br />

1 128. Ic('\ collcctdnbns (pid)uscuni(pic debilo-<br />

runi .Indcornni in diicalii .\([uitannie conslilulis,<br />

sabileni. Ononiain nieniorala dcljila borniiuliiis<br />

|sunl| siisprcla (piod in parle pi'o\ericrinl d(; usn-<br />

l'is, (bi'loruni deiiiloriMU niediclaleni . conipacicnles<br />

panj)erlali siib(bl()inin , dt'biloiibns ipsornni Jii-<br />

deoi'uni vcl pocnis nosliis i-cinilliiiins et (piilanins;<br />

inaudanlcs eciani \obis ul aliani medielaleni tistpie<br />

ad quindonain inslanlis fesli sancli Micliaeiis oniil-<br />

lalis i'\ijj{'i(' el levaie nullateiuis dillVralis; si vcro<br />

abqui de (bclis (lel)i(()i'iiius pei' loslimoniuin duo-<br />

l'uni vcl Iriuni aut plurinni lide (Mj'iioruni viroruin<br />

proliare put(M'nnt se sol\isse didiila vel parleni dc-<br />

bituruni prediclonini ((lie rcpiilanlnr ab ipsis, an-<br />

dialis jirobaciones ipsoruni, cl do lanlo (pianitnn<br />

probavei'inl diiniUalis i|)sos quielos, niediclaleni<br />

resilini evigentes, ni dicliiin es! , cl lexaiilcs. Da-<br />

liini ni siipi'a.<br />

1120. Maijisicr l'iicardiis de Ilaver) iiy. iiabel<br />

lilloias rcjjis de prcseiilacione ad ec(.-lesiam de<br />

Weinine" vacantem el ad doiiuin iv;>is s[)ectaiileiii,<br />

raeiiiiie Icri.iiinii el beredilalnin que l'ucrunl do-<br />

mine.. .<br />

de Weinine, in cnsludia rejfis e\istencinin.<br />

' Saiiit-Geiii-eii-M;ij>.ui (l.iiinlr's, iriT. Mont-(l('-.M;irsan,<br />

c. Villeneuve ).<br />

- Wem, paroisse ilii diocèse de Coveiilry-I.irlilleld , eomté<br />

(In Shri'usbm'v.<br />

ROLES GASCONS<br />

'>l '' dirio dirioiiiiUir lillere (loveiilriensi cl Licliel'eldensi<br />

episcopo'. Ilaiuiii ul supra<br />

[A. P,. XVII -1 î>Ol)J<br />

11.30. lîex oniiiibus ad qiios, etc., saluleiii".<br />

Noveiitis nos dédisse et coneessisse carissinie con-<br />

sorli noslre .Aliauore, refjine Angiie, caslruni iios-<br />

li'uni de Podio Nonnanni ', cum onniibus libcita-<br />

libus etaJiisjuribus ad castrum iliud perlinenlibus,<br />

quocunique noniine censeanlur, quod (juideni cas-<br />

truin ad inanus nostras devenit pcr niorlein Elye<br />

de Casiellionc'', tenendum et babendum eideiii con-<br />

sorli noslre ad tolaiu vilam suain; ita laineii ipiod<br />

posi niorteni ejusdeni casliuni predicluiii cum<br />

omnibus suis perlinenciis, ul prediclum esl , | ad<br />

nos] inlegre reverlalur. In ciijus, etc. Daliiin ul<br />

supra.<br />

llol. Rcx iiiii\eisis presenles jillcras iiispec-<br />

luris, saliilem. l\overilis nos inspexisse sixpienloni<br />

litleram karissinie consorlis noslre, cujus Iciior<br />

lalis est :<br />

^Universis présentes lilleras inspcctiiris, Alla-<br />

nora, Doi gracia regina .Vnglie, domina llibcrnie el<br />

ducissa Aquilannie, salulem. \oveiilis (juod coiii-<br />

inisinius et coiiiniillimus per presenles dileclis el<br />

(ideiibus nosiris Jolianni de Haveriiig-. cl Pclio de<br />

liupecissa ', inililibiis, el niagistro Jolianni (jcrardi,<br />

canonico Sancli Severini Biirdegale, cuslodiani,<br />

l'i^gimen et administracioiicm caslroruni, lenarnni<br />

et lencinenlorum uoslioriini de Biaiicaf'orli ', de<br />

' lîoîjer Loii(;uéj)ée , (jvétpie de l.ichfield, i95S-i'^((5.<br />

Publié dans les Ircliircs liisioiiqucs tir la (iîroiidr , i. \,<br />

^ Puyiionnaiid ((iiroiifle, .irr. Libourue, c. Lussar ).<br />

'' Voir jibis haut les n"' .").j^i, 88/1-889, 901). Eli* de Cas-<br />

litloii inourul , dit Cnureelles [l'aiistlr Fi-ancf y t. 111), entre<br />

1387 et laHg. 11 y<br />

a dans le nis. de la I!ibliolhèi|ue Cotto-<br />

nieunc, Juliiix . E 1. une cLarle du 7 juin 1385 par laquelle<br />

ce seigneur rf^-uiinait et aeceple les coiiditinns posées par<br />

Edouard 1" lui aceordant l'usufruit de la ebàlelleiiie do Piiy-<br />

noritiand jus(|ii'à rc iju'ou eût délinitiveiuent prononcé >ur<br />

la saisie l'aile auï mains du roi de cette chiitellenie et de<br />

ipieli|ues autres terres I ef. lîibl. nal../oHds- jl/oicaH , vol. fillS,<br />

P-77)-<br />

' Peut-être lio(iuelaillade (Hinunle). Voir plus haut le<br />

n" di)5.<br />

^ lîlaïKjnefort . jtrés Bordeaux.


[A.R. xvM- i-i8.j] ROLES<br />

l'odio Nni'Mi.uini, mancrii do Coiidalo', et oinriitim<br />

aiinriini reruin rpias hcihcnius et habere debenius<br />

et liabehirmis in futiirnm in jiarlibns Vasconie pI<br />

duc;iliis j)!'edi'ndi , jiisli-<br />

ciani OTniiiriKidaiii exorcendi, jin'.i noslra nbiciini-<br />

qup pelendi et def'endendi, inalo aliennla siu aliter<br />

in jiii-is nostri iesioncni atteinpiata revofanili. coii-<br />

irai'lns vel quasi rontr.ictns qnoslibel nostro no-<br />

miur iiiieiidi, «pialiler dicta castra et alia susline-<br />

anlur et cnslodiantnr disponendi. castollanos et<br />

alios serviloies (juibus iMibjjuenmus propter pre-<br />

dicla conslitiiendi, nintandi et destitiiendi, super<br />

Htibus, raiisis et ne[i[0('iis nos vel predictas res nos-<br />

tras tangonlibus ol tangere vainniibiis fonipiomit-<br />

tendi, transiffcndi , coniponendi et aliter ordinandi<br />

salaria, feuda sive vadia com()etencia caslellanis et<br />

nliis noslris ser\iloribus assif^naiidi. et de iiiis que<br />

di'beruus vel debebiinus salisfaoiendi. et consimi-<br />

lilri- (|ue nobis debenliu' et debi'buntur pi;leiidi,<br />

rocipiendi, rcco|fnici(iiies, anpiielancias et alias<br />

raiiciones ron


360 ROLES GASCONS.<br />

lutem. Sciatis qiioil coiistitiiiuuis iJileduin clpricuin<br />

iiostriim, lleiiiiiii de Engolisnifi, conslabulariuin<br />

nosti'uni Bunlejfale, et receploreui superiorem om-<br />

iiiiiin redililiuiiii, |)i'oveiituurn, exiUuuu et per-<br />

fjuisitoniin noslioriini in eodem ducatu; volentes<br />

et concedente'i ijuuil ipse liaiiivias nnsti'as otiines et<br />

singulas (jiiilms exjiedire videcit tradat, liallivos in-<br />

stituât et deslilnat, terras noslraseullas et incultas,<br />

et maxime loreslam noslram IJuidegale, ad au-<br />

mmin eensum seu ad emphileosim iiomine noslro<br />

tradat, et cuiicedat ([iiihiis sihi videldtui- l'acien-<br />

dum, castra noslra, loca et eililicia rciieri seu re-<br />

jjarari facial et domos novas de tiovo construi et<br />

incoalas eciam consiimmari, et alia (pie(Uin([ue que<br />

ulililali niislre viderit conxenire; raluin liabituri et<br />

giatum ipiicquid |kt ipsuni faclum fiierit in pre-<br />

iiiissis et siiijjulis premissorum. Et ideo vobis om-<br />

nibus et singulis precipiendo mandanius qualinus<br />

eidem Iterio, tanquani constabulario et receploii<br />

iiosti'o, in liiis que ad olliciuiii suuni pertinent et<br />

aliis preniissis sitis oliedirnies, inleiideiites et res-<br />

pondentes, quuusque aliud a indjis roceperitis in<br />

liiandatis. In ciijns, etc. Daluni apud (lundat j)rope<br />

Leiliurnain , .\. die Junii.<br />

ri3G. Mandatum est magislro il'iin de Engo-<br />

lisnia, conslabidario l!urdej|ale, quod Johauni le<br />

l'orler, casl[ellan


fA.R. wii - i->8(V)<br />

l'orle, hiil>ilo linali coiiipoto inter i|)sos execiitorp-;<br />

et dictas \Iai'}faretani d Mavarram, apparoat ipiod<br />

|)r (licla ItTcia parte dotiuin iiiiniis delicatiir eis-<br />

doin \l. et N., illud aiiiius eisdciii ext'cutoiilms per<br />

i-onstaiiulariuni nosirum Burdojfale solvi, el cideiii<br />

('(ins(al)ijlni'io iii r(iiiipo(o suo aliocari precipiiiuis<br />

ppi- picseiiles. Daliiiii ut s'.<br />

11 'lO. liex oiTiiiihus ad quos, etc., saliilciii.<br />

NoNcrilis (iiiod nos leiidiiur et [iroiiiiltinitis sinvare<br />

indeni[ineiii Trenchaiii, sororeni ot lieredciii l'elri<br />

(]iion(larii dp Varvaiia, uxoreiii (icnddi d(! IJiii-jfo,<br />

niililis, eijja Margarctaiii, lixorem (piondaui ojus-<br />

ilein P(Ui'i, et Navarraiii, uxoreni quoiidain Sicai'.li<br />

de Vai'vana, iiepolis ejiisdeni Pcdi, de ilualjiis par-<br />

libus dotiuiii ipsai'uiii Mai-jfareto et Navarre; pro<br />

i|iiiljiis reiiiiltiimis vijjinli tria niilia solidoniin,<br />

.xiij. solidos et .iiij. rieiiarios mnnetc Imrdegaleiisis.<br />

Et si forte, liabilo linali roinpiito iiitcr ipsain Tren-<br />

chain et dictas Marjjarelani et iNavarrani, appareat<br />

|(piod| pro dirtis dnal>iis partilius doliiini minus<br />

deljealur eisdeni M. et N., iilnd niinns ci


362<br />

riitoris', civi liiirili'jjalo, («11(11111 iilirjis liiinlegaleii-<br />

sis iiiiiiieto aiiiiMalirii de leodu [ii'ii servifio siio no-<br />

bis in narlibns Vascmiio iin|)enilenilo in causis el<br />

nofjdciis nostris, (|naniiliii iioliis nul tenonti locutn<br />

niisiniiii in dii-to dnealu ])lai'neril, l'I wiani e\peii-<br />

sas racinnal)iles, ([Uandni'iinujuc exii'a Biii-di';;alain<br />

i|)suni pi'o dictis iidslii'- ne|;(iriis i-(pnlij;eiil permic-<br />

lare. Undevoijis niaiidaiiius quod de dieln l'eodn el<br />

expeiisis salisl'aciatis aiiiio iiunlibot, a die dale pi'e-<br />

sencinm conipninndo. quousijne a nobis vel dic.lum<br />

Inciim noslrnra lencnte aliud receperilis in manda-<br />

lis, l'il (piici|nid eidem solveritis vol)is in vesiru<br />

conipiilo pircipiinus alioeafi. Dafuiii nt s'.<br />

llVl. Mandalnni csl ileiiu de l'^igolisiiia,<br />

ronstabulario, elc. , (|nii(l, (piaiiicieiiis |)()leril, sol-<br />

\M eidem 1!. Ii'escenlas libnis burdejjaiensis nio-<br />

nele cpias vc\ ei dedil pro ser\i('iis rejji impeiisis<br />

ns(|ue ad d.ilaiii |)reseiicimii iilterarniii; (pias,rMni<br />

(iierint soliile, i'ex pieeipil allocari. D.iluin ni, s'.<br />

]1'|5. (liinsiniiles lilleras haliel niafjister Jo-<br />

bannes (ier.inb, de ceiilnni libiis ainiuis el de<br />

Ireseenlis biiris de donu, elc. Et dii-i


fA.R. xvii''-iq8(||<br />

titatem sexagiiiUi ileceiii ot novoiii lilirariim el<br />

(lecfiiii Pl septein solidoriim, et uos premissa sil)i<br />

piiiendari vpliimis, vohis nianilaiiiiis (pinliinis, cli-<br />

liehilo iii tfiio iiobis (edctiir dictiis (iuilli'liiuis ra-<br />

l'ione preposilure \anctonio, tani de (enipore vos-<br />

li'o quam di" lempoiiî iiiaffistri I'. Odonis, clerici<br />

iiHsIri, (piaiililalfs (li'dnralis pri'diclas, cl ipsas sihi<br />


M>'i ROLKS GASCONS<br />

(jiKiiiiiliii leniiislis' eanileiii. ivikl:ilis i-uiii|)otiim<br />

Itei'io (le Knj'olisnia , conslabulario noslro Burde-<br />

{[alc; ([uo facto et perfectis (jue ad compoliim pre-<br />

dicluiii perlinent, vel ante, si liierilis re(|uisiti.<br />

Iradalis el lilifreli-: dilerto ri lideli nostrii Joliaiini<br />

de Havorvnp,. , iniliti , seiiescallo iiostco ducaliis pre-<br />

dirli, majoi'iani et oniciiiin majorie predicle, ciiiii<br />

pa|iiris, rotidis, scriplis. iilleris, siffillis et oiiini-<br />

l)iis aliis perliiieiihliiis ad (illiciiim pnMlicttiiii , nee-<br />

iioii ti'adalis et delilierelis seiiescallo |ii'edicln pa-<br />

piros et scripla quecurjupie apiid vos exislencia, de<br />

tempore qno lïiislis judex pro iioliis in rriminali-<br />

liiis catisis; (piilms crjnipielis vos et vestros exinde<br />

absolviins el ipiilaniiis. In eiijus, etc.<br />

11,).). Abbas Sancti Taiiriiii'in Noiniaiiiiia lia-<br />

bel lilleras T-ejjis de altoniamenlo sub norninibiis<br />

Lauieiicii Le Evr fl Gallridi de l!iiel\ arl liiccan-<br />

diim vel ])ei-(lendiiin, in oriiriibiis ])|acilis el (iiie-<br />

ri'lis tmilis vel inovendis pro ipso abbafe vel contra<br />

ip->Miii in ijiiibiis.nli noniinibus Ilenrici Le Kl'evre de<br />

Sliipton et \\ iilrlnii Marlin'.ad Incrandniu ,<br />

' Ttimn.w<br />

elc.<br />

(le Sandwii-li .Tvnil lUé reiiiplucô par Pirrco Ilicr-<br />

rliinalicM-, li' i.'! juin iii(t«''cIciiI (voir plus haiil n~ ih-kh. Il<br />

l'sl fit*', dans Ips [rcliirrx historiques dr la Oi.nni


Ll{.\vii'- 19.89]<br />

I<br />

niiii pai'iagii jui'isilictionis prcilicte, nos, licet [nc-<br />

decessorcs iiostri e.idein explecUi ' fecisseiil . ipsius<br />

episcopi et ecdcsie sue Agennonsis opipiilu , no-<br />

leiiles eisdein expicctis iiisislon!, ac vulontos cidein<br />

graciant facere specialem. sihi concodiiniis qtiod<br />

dictiiiii paringiiiiii, quantum nd ea ([ur> p'iiinont<br />

adjusiiciain allani et bi.ssani innii* liatani Aji'Miiii,<br />

in omnibus observolur. non obslantibus cxpleclis<br />

nostris pi'edicli> scn possessioiie ipsoiinn: lia ipiod<br />

Ciiusc ad pai'iagium |)erlin(»iilos pcr jff-nlos nosiras<br />

et dii'ti e|)iscopi Agennensis et siib nomiiif» utt-ius-<br />

(]ue andianinr. juilii-onlm', et in pajiiro cninmnni<br />

et per notariiim conimuncra pruces-^us sciibantur,<br />

onmia emolunienta (|ue racione dictni'um ("ansarum<br />

dicte jinisdirlionis cominunis, (pie apud Ajjennnm<br />

agilabnnlur, nobis et eidem episcopo vel bajidis<br />

noslro et suo ant alicui ipsonim obvenient pro de-<br />

ledibus, guagiis. dnellis, obvencionibiis et rmcn-<br />

dis, tam de levanliiiuset cubanlibiis il)iilem,cpiam<br />

dealiiscontraiientibns vel i|uasi. deiinipientibns \el<br />

quasi, in ipso pariagio, et eciain eninlinnenta si-<br />

gilii nnslri ibidem posili ad contiaclns, ~i illiid ibi-<br />

dem leni'bimiis eonlinne vel ipiasi, eDnnnnniren-<br />

Inr et pi'i- nii'dinm dividanlUÉ', et quod senescallus<br />

Agennensis vel juilex suus iu citando subditns dicte<br />

cunuiuniis jurisdiclionis vel alias, li-andem non<br />

adlnbcanl per quam dictns episropns jiossil jure<br />

siiii super pi'cmissis in aliipui ilidraiidai'i: ita lainen<br />

tpiod lioc non possel e.xlendi ad illos casns in qui-<br />

lius cognicio cl jurisdiclio aliciijus negocii eiit per<br />

appellacionein vel aliuin niodnm ad senescallum<br />

Agennensem devoluta, vel in quibns litiganles in<br />

ipsiim senescallum , sicnt iu senesrallum , vel in<br />

judiceni nosirnm, sicul in juiliceni. consencient,<br />

qui lalia sicut iKisIra propria ipioad cngniciouein ,<br />

processuiu et judicinm commuiiicari non debe-<br />

bunt : salvis eciam nobis onmibus aliis expleclis et<br />

juribns que nos et senescallus noster Agennensis<br />

et judex, sicnt major simi superior dominas \gen-<br />

nensis, explectanius et predecessores nosiri ex|)lec-<br />

taverunt Agenni, lempoiibns reiroaclis. Item , pio-<br />

prium el perpeluum carcerem non l'acii-nnis apud<br />

Agenmnu sine voliiiilnte epi>copi, taiiien nosiros<br />

M.-*, t'xpiectiita.<br />

U)LES GASCONS. 365<br />

pi'oprios prisionarios qnosciimqne apnd Ageii-<br />

nnni,|irout nobis ve! gentibns nostris videbitur<br />

e\|)edire, tenebimns, |)roprinin et perpetuniii car-<br />

cerem non faciendo ullra carcerem connnnnem el<br />

carceri'in domus commniiis .\geiini qui est anli-<br />

tpms; ita qnod per lioi- in hiis ([iii' perlinent ad<br />

snbditos conununis juri-^dictionis Agenni el ad nos<br />

et ipsum episcopum. dominos innicdialos Agenni,<br />

nnlla Irans liai, nec aliqiiod |)rejiidirinii! generelur.<br />

liajnlus enini nosli-r «le \gen?in qnoad jnrisdiclio-<br />

nem çoMniuinem jmabil bajnio episcopi el e con-<br />

verso qnod sibi ailiinicein tideliter res|ioMdeanl de<br />

premissis. Et ille qui leni'bil a|(ud Agcniinm pni<br />

nobis sigillujM iiostrnm |)rediclinn ad ronlrachis<br />

vel (piasi ordinalinn. si dicinm sigilluiii , ni dicinm<br />

est. ibidem tenLiimiis conlin le vel quasi, siiuililer<br />

jnrabil quod lideliler respondeat episcopo vel mau-<br />

dalo suo de medielate obvencionis sigilli |)r('dicli.<br />

\ernm, ciim prelatiis episcopus const,interasser(>ret<br />

(|uiid a bajnlis commnnibns Vgenni ad aliipieni<br />

inibi' locum nostrum in lioc teucnleiu et ad ipsum<br />

episcopum appellari ilebeltat, el ([uod ab aiiiiquo<br />

ita fueral observaluni, proul pei' (pia^dani aniiquas<br />

litteras verisimiliter o.sleiiilebal , recognoscens ni-<br />

cliiloniinns cl asserens (piod a dicio locmii nos-<br />

triun lenente et predccessorum nostroruiu et ab<br />

ipso episcopo ad nos vel senescallum nosirnm<br />

\geimi itcrum poleral appellaii. licet hoc coiilra<br />

jus el uaturam dicti pariagii viilerelni', siiii conce-<br />

dimus quod permillenms lien appellaeiones modo<br />

])rediclo, et nlcliilomiiius, si appelletiu' ab eisdem<br />

bajulis ad dicinm sencsi-.dlurn inmediate, ipse se-<br />

nescallus rcniitlet causam appellacionis cognoscen-<br />

dam et terminandam ad alic[ueiri a


366<br />

et a (liclis liiijiilis ad senescalluni noslruni Agfiirii<br />

vel jndiceiii smiiii liinc sine alicjno iiu'ilid n[)pellp-<br />

tui', f'I (S(j]<br />

Inin noslrunr presentibns est appensuni. Daluiu<br />

apud (aindalum' ut s".<br />

ri6:i. Pio reiJT, (le niu'ihiis riirciiiiil/s III. lUuuiiie<br />

Doniniiie. — liex dileclo et lideli clerico suo. llerio<br />

de Engolisma, conslabnlario suo Rurdegale, salu-<br />

teni. Mandanuis vobis nt cnni consilio niagislri<br />

Osberti de Raggeston. pnnalis sine iliia


[A. K. \vii"-i-.!89J<br />

Sancto Pfitin .sujier Dyvaiu', fie iitlonmmeiUo. —<br />

Juciilxis, îibhas moiiaslerii heale Marie de Saneto<br />

Peli'o super Dyvain, Sagensis diocesis, habet Hlle-<br />

ras régis (le geiierali alloraamento, suh noniinibus<br />

lîoberli de Monte Fliqueti* el Guilleltni Tamare,<br />

ud lucraiiduni, etc., iii ([uibuscmni|iie curiis Aii-<br />

glie, |)cr trieiiniiini dunitiiras. l'reseiilibiis. elo.<br />

T. l'i. a|Mid riarnoltiiii . .w.<br />

die Jiilii.<br />

1 II)."). /')(/ llnnoiiinncipio de Podiu. — Il<br />

e\ mii-<br />

iiibiis ad qiios, elc, saluleiii. Seialis t[iiod coiiques-<br />

Itim sive a('(|uisiil de miliciis<br />

parriiMii illariuu, cl scrlaui si-u seipielain ail uia-<br />

jorein cmiam Sancii Severi, el alia jura ipie nobis<br />

liiitil el lieri debeul pro similibus rniliiiis seu lerris<br />

illaiiim parriuDi. lacère peipeluo leiieunlur; el ul-<br />

Ira liiir ileiil el sohanl aniio ipiolibel in feslo bcali<br />

Mai'lini \emalis |)reposilo noslio Saiicli Severi qui<br />

prii leirqjore l'iieril , \el ejus inandalu, deceni soli-<br />

des burdogalensiurn ceiisuales, el rclinenuis nobis<br />

accaplaincnta seu vendas, si uiiliciani vel lerrara<br />

])rc'iiiclam in liilo vel in parti' vendi ronlingat.<br />

MKMlîli. 3.<br />

1 I lit), l'io Heniariln de Hoiinliaito. — lte\ nm-<br />

' Saint-Piciie-siir-Divi' (Ciili.iilos. .iir. I.isieiix).<br />

' Monl('ii|ii


368 RÔLES GASCONS.<br />

illiiis Iditalicii seu roitaliciuniiii in locis prédictif<br />

sihi nul lu leiliLiiis suis aliquain jurisdictionein w-<br />

(\w:\l M'iidii-arc'. In ciijus, etc. Datiiin ut su[ini.<br />

I KiS. l'io Pclio de (jin[c]liis', castellano Saiicli<br />

Maclifirii. — \\(\ ilil(>clo et lideli siio Iterio de Rii-<br />

jjolisiiiM, ((iiistalinlai'io suo lîurdegale, salutem.<br />

Maiidaimis voliis (iiiod, si l'elnis de Ciincliis, cas-<br />

tellanus Sancii Macliarii*. sullicieiiter docuiMit co-<br />

rani voliis se lilicrasse Madii'O de Coliimbciiis'.<br />

piiici'i'Ui' nosliii, villa (|ii(? lialiiiil fl ]ii'rci'|)il de<br />

iiiandato in


[A. U. wii" ia8nciam faciencb niolendi-<br />

iinm \el niolendinani ant eciani niolendina runi<br />

niolendinario [el] exritisis ' in l'onle inajori lab(b) qui<br />

difitnr .\e/ic, el abis (pie ad dicta molenibna sou<br />

niolcndiiiaiii rnerinl necessaria vel eciain oportiina,<br />

lecblendo inde pro preibclis onniilms nobis, bere-<br />

dilius el successoribus noslris, aiiiio quolibet, quin-<br />

' l^ublté dans Kuiiei'.<br />

^ Voir lin arliclo «rKniile T^iilietwis ; (ItielqufK motx sur Ir<br />

MOHi (/* .\flif que p'irfr lu h'oultiint'-Chuufle lii: Dus, dans le<br />

llulUlm de la SuciVlc de Uni du lu' année, 1887, p. l53).<br />

T;iil)plM)is connaissait la snbsUince dn [»résent acte par le<br />

Calai, des roltes ijaHniiK de Carte. Cf. Fr. .^hbadie : Histoire<br />

de la c'unmiine de Dujc (i^*)?^ 1 . p. 'cj.<br />

^ frKcluses de moulin-.<br />

kAles o.tsco.vs. — II.<br />

I noslro<br />

quaginla solidos burdegaieiisis raonele. in caslro<br />

noslro Aijuensi, in fislo NaLalis Doniini, el nnain<br />

lanceani ciini l'erro deaurato pro sporla in ninla-<br />

cioiie doininii cujusbbi't biucel inde; ita qiiod qui-<br />

bbel prediclonim liernardi et Reynuindi Vrnaiib<br />

et bereduni ac suceessoruni suoruin leiieant de no-<br />

bis, beredibus ac successoribus noslris in capite<br />

niedielalein reruin prediclaruni; el ad soivendnni<br />

pro rata sporlain in nintacioiie doinini e\ iilraipie<br />

parle, et eciani vendas seu acca|)lamenla, si coii-<br />

tingat vendi aliipiani inedietateni de rébus predic-<br />

lis, nobis el berediiiiis noslris ol successoribus seu<br />

pre|iosilo noslro \(|uonsi (pii pro tempoie t'ueiit<br />

l'acero et solvere Icnealur. In cujus, elc. Ualuni ni<br />

supra.<br />

I IT'l. l'ni (icriililo lie Lniiriola' , domtcetlo , de<br />

(litcn Monte'.— lîex onniibus ad ipios. etc.. sain-<br />

lein. Scialis (|uod, juxia ordinacioncni iaclaiii inler<br />

tbieclum clericuni nostriini .lobanneni de lieda.<br />

noiiiiae, ex parte una, et (ieralduni de<br />

liauriohi doiniceliuni, de Cavo .Monte in \genesio.<br />

ex altéra , el lelacionein quani nobis lecil super boc<br />

idem Jobannos, vobinius el conccdiiniis ut idem<br />

(îeraldus el lieredes ac successores siii babeanl.<br />

tcneant et possideanl perpeliio de nobis el beredi-<br />

bus ac successoribus noslris oniiiia illa que ad nos<br />

|ierliiieiit in caslro de donlaiid' vel exIia ipsiiiii<br />

caslruin, racioiie allaiii seu lenenienli de Nogue-<br />

rel \ tpte nobis dudiim veneriinl in coiuiiiissiini el<br />

rueriinl \ ilalis de \ogarel \el Iratiiini siioruTii,<br />

solvendo nobis el lieredibiis noslris seu receptori<br />

noslro .'\gennensi qui pro lem|)ore bieril annualim,<br />

in feslo OmniuiM Sancloruni. ccnluiii stdidos ar-<br />

naidensiuni leudi seu ceiisus, el laciendo nobis el<br />

beredibus noslris alia jura el deveria que liunl in<br />

parlibus iiiis, [iio similibus feudis vel censivis, do-<br />

iniiiis eoriiin. In cujus, elc. Daluni ut .s*.<br />

1175. l'io IlojjiiD lie (.ealiiu. — Rogeriis de<br />

' IV'ut-ètre Anrioles i (iirtinde , arr. I.a Réole , c. l'ellegni»' \.<br />

- Cauinont (Lot-et-liaronne, .-irr. .Mannande. e. Vlas-<br />

d'A|;enai9).<br />

' Ooiitaud [arr. cle. Manuande I-<br />

' Saint-l'ieiTC-dc-Nogaret (i(/iV/.).


370 IlOLES (lASCONS. A. li. \vii"-i 28


A. r.. xMi' io8(j| UOLKS<br />

1 I Si. l'iv l'elio l'icardi de lu Cotliicre. — lit'x<br />

omnibus ud iiuns, etc., salutcm. Sciatis c|iioil ah-<br />

iolncionciii cl ([nilnrionciii liiclas Pctro l'ifNinli (|i><br />

la (>otineire, liabilalori insiile Olerouis, [xr ililer--<br />

luiii el lideleni nosiruni l^evuiumlmii de Cainpan-<br />

nia', niililem, lein.'iilciii lune lcni[ioi-is lociiin<br />

Joliaiinis (le Grt'ilK , scnescalli iiostri iii due alii<br />

|)redi


(/( l'ndin. — liox (lilecfo et fidpli suo Jolianni de<br />

Havervng. , senescallo suo ducatus Aquitannie, sa-<br />

luteni. Ex |)arlf Artnnniii df Monte Pesalo, militis.<br />

et Sihille, i[iii)ndatn lilie et liiM-edis lleitraiidi de<br />

Monte l'esalo, militis delïiiu-ti, iivoiis .lordiidi de<br />

l'odio. domict'lli. nobis est iiiliinatum i|iiod . laiii<br />

per ])ubliciini' iiisIriiineiiLiiiii (|iiod ad ip^osde iiovo<br />

peivenil qiiaiii alias, sudicieiiter doceic potei'imt<br />

el inonslrare ([iiod boiia capta per dirlos inililes<br />

ab lioniinibus de Saubanliac', parrocliie de Ko-<br />

manlia', diocesis Vasatensis, ciijus capcionis occa-<br />

sione condenipnati l'uerunl per inquisitores nosiros<br />

ad centum niai'cas slerlingoniin nobis solvendas, a<br />

(jua lanien coudeinpiiacioiie ad nostram audienciaui<br />

appellariiiil el adliuc pendet causa appellacionis<br />

ejiisdem , ul dicuni , Jure suo et licile capta f'ueruni ,<br />

el sic nou debuei-uiil coudeiiipnari ad suniiiuim<br />

centum maccaiinn prediclai'uui. I']l (piia audiii vo-<br />

luinus super [)i'emissis militem et ilomiccllMiii pre-<br />

dictûs, voliis maudainus ut, obniissa causa appel-<br />

lacionis pcedicle inlerposite, ut asserilur, super<br />

coriderupuacioue .c. marcarum jireilicla , et siispcusa<br />

exactioue dictarum centum niaicaium, examiuetis<br />

dilifjenter neffocium principale, vocatis honiiuibu s<br />

supcadictis et defensore nostro, si i|)suni \idcr-ilis<br />

c\ocaulal>ular'ii rejjis Burdegale. c[uos sibi i-aciouabililer<br />

diiccre poteril fore oblijjatos, ad solucioiicm debi-<br />

lonnii insoruiu sibi lacieudam. T. li. ul s'.<br />

11H8. Pli) ivirr ,/,., , di> ... (ini'yii'iii^ .,.,., ..j-;.... frniitpiin iiti liiui liiiij<br />

iiiiDidi de Miidltu. — liev lleiio de Enjjolisnia.<br />

' M».<br />

ImhUmw.<br />

" Sam iijfiKir , cniMiniuie .1.' Hiiiu;iî;"mi. .<br />

' Hoinit;jlie (Gifnii.k. . aiT. La liéi.io. c. Tarj^itil ).<br />

-<br />

PiOLKS GASCONS.<br />

î<br />

I<br />

I uatus,<br />

j Volunuis<br />

1 suas<br />

j res<br />

j lîiirde};ale,<br />

I<br />

\. I!. \vu"-i -189]<br />

conslabulario Burdc{;ale. saluteui. (juoniaui con-<br />

cessinuis Ravniundo de Mirallo, nuper consta-<br />

bidario nostro Burdejjale. quod debiliun in qiio<br />

nobis tenetur per linem cnuq)uti soi de teiupore<br />

constabularie predicle soixal vobis loin nosiri, lioc<br />

modo :<br />

\idelicet centum quinqiiairiula libras bur-<br />

ilcgaleiisis nionele quolibet leslo diunium Sancto-<br />

rum, et alias centuiu (piinquajjiula libras ejusdem<br />

nionele quolibet l'esto l'ascbe usque ad [lerl'ectam<br />

solucioÈieiu debiti inemorali. vobis mandauius ut<br />

luijusmodi solueionibus modo piedicto per ipsuni<br />

(aciendis sitiscontenli et ad alias laciendum minime<br />

compellatis eundeui. Volunuis eciam et maiidamus<br />

ul de dicto debiloin (pio, ut dictum est, oblii;atus<br />

remansil , jier linem dicti compuli deducalis (juod<br />

ei remisiuuis de ffi-acia uosira. et duo milia ac<br />

cpiiiiirentas libras bui'(lejOalei)sium pro molendinis<br />

suis Droti '<br />

(pie<br />

lelniuirous ail opus uostri . el pracia<br />

lacta Sancio, lilio suo, et alia que racionabililer<br />

ilociieiil deducenda. de qudius pro majori parle<br />

per ddectum clernum nostriuu loliMmu'm île Ueda<br />

poterili'^ eilocei'i. Daluin ul s'.<br />

1I8'.I. Pki ndj/iiiiiiido de Miidlli). — liex dilec-<br />

tis clericis suis llerio de l']uj;()lisma , conslabulario<br />

l}ur(le{|ale, et .lolianiii de lieda, vel eorum alteii,<br />

salutem. Maudanuis vobis qiuilinus liabere facialis<br />

liavnuuido de Mirallo. son' imiie dispendio, traii-<br />

scri])luut coiiqmtisui ipieni l'eddidildotempore que<br />

lenuit constabulariam iîuideoale. de vcrbo ad ver-<br />

biuu, proul pei- vos. dictuui Joliaimem, exiilil ordi-<br />

sub vesli'is sijjiliis vel alterius vestrum.<br />

eciam et uiandaiiuis ut oiiuies litteras<br />

proprias que ad nos non pertinent, et onines<br />

el boua sua propria que remauserunt in Castro<br />

sive eedeui lillrre et ilicta boua sint<br />

peiies vos .-uiibos aiil allenim vestrum, reslituatis<br />

eiileui sine ililliciiltale (piaciimipie. Prelerea, si per<br />

dictiiiu coiiipotuin vel \estri. .loliaunis, recorduiu,<br />

aul alias ,<br />

suUicieuter dociieiit se plus suivisse dilecto<br />

et fideli iioslro Gasloni. viceconiili Beaiiiensi, teni-<br />

poie dicle conslabularie. ipiaiii per eundeni Gas-<br />

loiiem sibi t'ueiil recoj|niluni el allocatum, et<br />

' Voir<br />

plui tiaul le 11"<br />

1 li'i.


lA.K. xvii°-ia8{,l<br />

(|ii;itii<br />

'<br />

silii rariotiiiliililei- di'liciil allorari rt super<br />

(licluni Gasioneiii coiii|)ii(ari, providnalis modis<br />

iiiiiuil)us c|nil)ns racionahililcr lieri polerit, aiidito<br />

lameii dicto (Jasloiie vel |iroiiu'alore suo , si atidiciidi<br />

l'uoriiil, ([iiod dictiis Haymundus iiide reddahir in-<br />

deiii[iiiis, relinendo de liiis qiio debolmnlur dicto<br />

Gasloiii de leudo suo illud plus soliilurii, et i;\oiic-<br />

rando ipsum liaymuaduin iii tautuiu de débite in<br />

qu(i uoliis Iciielur pci' lineui cornpoli aulivlicti.<br />

Datuiii ul s'.<br />

1190. Pro eoJem Unijiniiiidn . df mnlendiiio coii-<br />

slnifiido'. — Kc\ diloclis el liilolihiis suis Jolianui<br />

de llaM'rviijf. et llerio de Engolisuia, coustabu-<br />

lario IJurdcjjale, sahitom. Mandaiiuis vobis ut<br />

aiubii vel aller vestruui cxaniiiietis dilijfenter si<br />

riioleudinnni vel nidlenlina possinl sine uostro et<br />

alterius prejuilicio ronstrui iii lUiiiiiue (îaroiie infra<br />

distiirliim' lie Uejfula, et pulissinie iu loco vel<br />

locis (pie vobis expriiiienlui- per Hayiuunduin de<br />

Mirallo, bui-ffCiisein ville pivdicle; ipiod si posse<br />

lieri inveiierilis modo preilicto. delis vice nostra<br />

aucloiitaleru et lii'eiiciaui, quantuui ad nos pote-<br />

ril pei'tinere, dicto Havmuudo construcndi et ha-<br />

bendi pro se et lieredibus suis dicluiu iiiolendi-<br />

iiuin vel inoleniliua. in luco vd locis pi'ediclis , sub<br />

ali([uo deverio cpiod nobis el becedibus noslris<br />

iiide facial, el aliis niodis et coiidiciouibus opoiln nis<br />

pi'o iiobis et ipso: super ipiibus ipsi HeMuundo<br />

M'stias lilteras coacedalis iu foi'iua racioiiabili et<br />

conipetenli, presenlibus iusertis iu ipsis, ut nos<br />

easdeui lilteras veslras et contenta iu ipsis conlir-<br />

mare valeainus, cum fiierinuis requisili. Uatuin<br />

ul s'.<br />

ll'JI. l'io Johaiine , duce Hrilnnnie cl comité<br />

lliclfiniiiidic '. — Uex omnibus ad tpios, etc. , sa-<br />

luleui. Scialis qiiod perdonaviuius dilecto el lideli<br />

nosiro Joliaiiui de lîrilaïuiia, duci Britaunie el<br />

couiili liiclieinuiKlic. Iransgressionem cpiaui fecil<br />

' \ls. fjH'jd.<br />

Publié dans les \rchifrs hùtofûiues tk ia Giromlt: , 1. XIX .<br />

' M-. ilUiiicla.<br />

**<br />

l'iihlié iluas Kyiuer.<br />

KÙLES GASCONS. 373<br />

riou facieudo uobis serviciuni siuiiii m Inbiis jjuer-<br />

ris ultimo habitis in VVallia', aceciain lolaiu pccu-<br />

niain que ab eodein duce et comité el suis exijplur-<br />

ad opus nosiruui pro sculajjio noliis debito de<br />

tribus ji'uerris auiodictis, el ipsura oninino al)si(l-<br />

viinus de eisdeui, nolcntes (|uod idem dux el couies<br />

velheredessni, occasiouelraiisjjressioniset scutajjii<br />

predictoruni vel alterius eorumderu , pei' nos vel<br />

iK'redes uostros. tbes lurariuui, jusiiciarios. vici'co-<br />

miles si'ii aiios (|uoscuiiiqiie ministros nosiros inde<br />

occasionenlui' in alicpio vel .


37i ROLES GASCUNS,<br />

Phili[)|iiis lie Alliiiiiai-o', qui île licencia régis nio-<br />

rani facit in partilms cismarinis', cinn eisdeni ciaii-<br />

sniis, ilnralnras ul supra. T. ut supra.<br />

lli)5. Pro regc, et liahitatorihus cille d'Aiihoe^<br />

in l.iihurdo. — Rex omnibus habitalnribiis vilie<br />

(I Anime in Lalnirdo, saiutera. Quoniain \os el<br />

villa vestra, [lit] s[c]itis, estis in lerra nostra l,a-<br />

bunli, et loris et consueliiilinibns ejusiieni Iimtc<br />

gandere debetis, ]iroiil ab aiifitpio vos el predi'ces-<br />

sores vesti'i lecistis , et doniini duduiii \ille predicto<br />

nos el predecessores nostros ipcognoveinnt supe-<br />

riores dominos de villa predicla et juriijus queba-<br />

bebant in ea, \os iustanter re(|uinmus nicbiloini-<br />

nus mandantes ut bajulo nosiro liabnrdi et nulli<br />

alii sitis obcdienles et inteiidentes el per omnia<br />

respondcntes, prout Gonsalvo Juanliit/, , militi, do-<br />

mino vcstro quondani, et suis antecessoribus con-<br />

suevistis respondere. Et sciatis nos precepisse ei-<br />

dem liajulo ut vos in dictis loris et ronsuetudinilius<br />

ac lilierlalibiis tei re noslre Lai)nrdi cuslodiat, pro-<br />

tejjal ('tilelendat, cpiaindiu sibi obedienles l'ueritis,<br />

ut esldicluni. Dalum apud Vbbatisvillani, .x\i.\". die<br />

Ju ii.<br />

MEMlili. 3 {li\ DOHSO).<br />

! l'.H). Menioraiulnm (piml (jnedam triagna lit-<br />

leia de facto nionele biu'degalensis que sic iucipit :<br />

rrlîex omnibus, etc., salulcm. Noveiitis ([uod nos<br />

monetam nostrnni burdegalcnsem tradidimus ad<br />

lirniam Orlandino de l'odio, niercatori, etc.?!, et<br />

finit ante datani: ^mandantes et precipientes senes-<br />

callo, baliivis et justiciariis ac lldelibus noslrisoni-<br />

nii)ns, ut ipsum défendant el tueantur ab omnilms<br />

'<br />

\iil)i|fnc' (llli'-i>l-Vilaiiii', arr. Hennés, c. Sainl-Anbin-<br />

d"Aul>ij;iié).- Robciis (f.'«/e«rfrt/'. gnical., p. 3.">/i i nicntionrii'<br />

l^liililipr "i\v Albiniacofl, fj'ère cl héritier (en lajjil (te Guil-<br />

laume; |i. /iS'i, il (st dit qu'eu iai|l ce l'iiilippe eiait à(;é de<br />

trente all^ et |ilus. Du|;dali' ue donne rien sur ce [lersounage.<br />

' Cf. Cnirndiir nf pnleiil rnlls , p. iS'>. a38 . 2/16.<br />

' Ms.<br />

Ounlioc, ici comme deux lignes plus loin. C'est Ain-<br />

lioiie, en t.aliourd (Basses-Pyrénées, arr. Bajonne, e. Espe-<br />

letli'). La présente cliarle est analysée, d'après les copies de<br />

Bréquigny, dans les Hnulrs liixtunijuts sur limjoum , t. Il<br />

p. '177.<br />

,<br />

[A. l'i. wii'-iaSgJ<br />

injufiis, violenciis el niolestiis. una cuiii fainilia<br />

sua, taiiqiiam gentem bospic.ii nostri; el noliunus<br />

quod aliqiiis alius opeietur in dicta moneta usque<br />

ad dictum teiupus, uisi dii tus Orlandinus el illi<br />

quos ipse Orlandiiuis ad boc duxerit eiigendos-n<br />

libei'ala fuit Iterio de Engoiisma, coiistabulacio<br />

Burdegale, die lune proxima post fesluni sancii<br />

Suillliiiii", apud Sauctum Jolianuem de Angeliaco,<br />

ul ipsaiii liijecarel dicio Orlandino, si videril ex-<br />

pedire. El est data lilteia apud Xaucloniatu , .xwj.<br />

die Jimii. anno, etc. decinio si^ptinio.<br />

1197. ilex dileclo consanguineo suo Mauiicio.<br />

domino t^i'odonii. sunraloiiint in ducalu A(|uilanie<br />

tenenti^<br />

1 1 it8. liex^ senescallo suo Xancloiiie, ipii iiuiic<br />

est el qui pro teniporefueiil, et omnibus aliis bal-<br />

iivis cl niinisli'is suis cjnsdem terre ad (juos,etc.<br />

salulem. (iinn dederinms licenciant dilecto et lideli<br />

nostro Emerico Becbel fugaiidi ad omniniodas feras<br />

in l'oresla nostra de Baconeys '<br />

, , .<br />

et eas capiendi ri<br />

abducendi, qnamdiu noslre {dacueril voluntali, \o-<br />

bis mandamus (piod ipsinii luiniiue imjiediatis<br />

quomiinis id lacère possit juxta concessioncm nos-<br />

traiii ])rediclam; ila laiiien (juod iuimani inde des-<br />

truclioneni facere non présumât. In cujiis. etc.<br />

Dalum apiiil liardarii in IVmtivo. quarto dif \ii-<br />

gusli.<br />

1190. Rex omnibus ad qnos, etc., saiuteni.<br />

Sciatis quoi! ob bonam allectionem quam erga di-<br />

leclum el fidelem noslrum Eniericum Beeliel geri-<br />

miis et baliemus , et pro boniagio suo nobis fado, de-<br />

' Sans<br />

doute 11' Il juillet (laSçi); la fête de saint Swniuiii<br />

tombe le a juillet et celli- de la Translation le 1 5 juillet. Oi'<br />

le roi était à Saintes dans les dei-uiers jours de juin {u"' 1 i.'ii.<br />

iiSa, 11S7), à Mille' le 1" juillet (n° laoS) et a Chartres<br />

le i5 juillet (n° 1 il'ii).<br />

- luaehevé.<br />

' Après<br />

lirx . le scribe avait d'abord écrit : uitivcrsis, vtc.<br />

siilutem. i'iovcrilis ; puis ii s'est repris et, sans biffer ces mots<br />

ni les exponetuer, il a éerit en interlijjne le mot \(tciU en<br />

deux syllabes :<br />

.Xorerilif,<br />

' Voir<br />

le n° 80-J.<br />

Va au-dessus de uiiicfrsis et ctU au-dessus de


[A.lî.xvii- ia8()] ROLES G A se, ON.S, s 7 5<br />

iliiniis l'I concessimus oidein Emerico cenluiii libnis<br />

aniiuas moiieto nosire hiirdejjalensis, |)(>ici|)iendas<br />

|)er iiijinus conslabiilarii noslri Biinicffali: i|ui pro<br />

lpiu|Miie l'ueril , ad lotatn vilain ipsiiis Eiiierici ;<br />

imani videlicet iiiedietatem in festosaiicli Vliciiaelis,<br />

l't aiiiini riii>die(ateni in fcsln Pasclic. Daluni ut su-<br />

pra.<br />

1^00. I']l niandatnm est coiislalinlai'io Hiirdp-<br />

jjalc, qui nuiic est et qui |)i'0 Iciiipore luoiit. cpiod<br />

prfidiclas ceiituin lihras annuas eidein l'iniericn per-<br />

solval ad Icr/ninos supradictos. Et i'px cas in suo<br />

l'onipolo laciet allocari. Datuin ul s'.<br />

1201. Rex llerio de Eii|rulisn)a . ronslal)uIari(><br />

suo Rmdrffale, el Jolianni de Candeven'', leccptori<br />

\jfoiincnsi, saluleni. Scialis quod posi conlt'ctioutMn<br />

lilterai'iitii noBlranini , iu (piibus mandanius per vos<br />

el vpslruni ([uendibel fOMi|)idli licniarduni de Re-<br />

vinliano. iloniirelUiii). doiuinuni pio parte de Bu<br />

scto', ad solucioueni srxeeutaruiii lilirariuii arnal-<br />

densis inonete. noliis dfdjilariirii prii eiiieiida per<br />

vos solveiida illi de qiio in dieta litleia ninlinetin-.<br />

dedinuis prediolu Bernardo tei'niini)> ad . Daluni ni s .<br />

120:2. liex seiieseallo, casteilanis, |)repositis,<br />

bajulis et (jnibuscumque niinistris suis dueatus pre-<br />

dieli ad ipios. etc., saliileni, Maiidaiiiiis \(ibis el<br />

' Candover,<br />

coiiilc de SoutlKini|)ton.<br />

' Bmcl ( Lot-et-Uaromu' , arr. iN'éinc, r. Duiiiazan). Voir<br />

|itii-'ï haut ir II 55, cl cojiip. Sainazt'uiili , Dktin». ;^ci^r. (h<br />

l'un: dr Verne (édil. iSHiK p. âg.<br />

vestruni euilibel ul niiiversos et sinjjulos subditos<br />

noslros . (pios vidiis consliire poteril lejjitiine obli-<br />

{falns fore dileclo et lideli iinstio Jolianni de (ireillii<br />

militi , domino lîenaugearnm ', racioneoinniiiiii sibi<br />

iniposiloruin pro i|)sis in conipolo reddito audi|tii-<br />

ri]bus a nobis dalis, de lein|)ore iilliine senescallie<br />

sue duraliis A(|nilanie vol alias, conipellatis distrie-<br />

tiiis per capcionein bonoiiiiii snoriiin iindiiliiiiii el<br />

inmobiliuin ad solvendnin l'elro de (ireillii, ejus<br />

lilio, vei ipsius l'etri procuralori, toliini illiid ad<br />

quod sic ipsos fore constileril obligatos. T. R. ut s'.<br />

MEMIli;. 9.<br />

1203. Rex reliffiosis viris, abbati et eniiventiii<br />

Sorduensibns * el aliis ad qiios, ele., saliilein. ^o-<br />

verilis ipidd super salsina ie(i|)ienda noinine noslri<br />

aile et basse juslieie Sonhie, ipiaiiluin nos laiijjil.<br />

niilliinus dileelnm clerii-iim nnslrnin l'elrnin Ai-<br />

naldi di' Vico, rui siipei- [ireinissis el preiiiissa laii-<br />

(jeutibus silis obedieiiles el per oiniiia respondeiites.<br />

Daliini apiid Melnliiiii'. l'iclaxensis iliocesis, priin


376<br />

Biinli'!;;ilr, (lisawjin-eiinandi warrennam nostram<br />

Xaiiclnnio, et fradendi ad ceiistun annuum vel in<br />

eniphiteosiiTi nemus et doniinicnni que liabeinus<br />

ibidem, neriioi] :dias Icn-as cullas et incultas, iie-<br />

uicua, inaresia, vineas, moleiidinaria et oninia alla<br />

(loiiiinii-a noslcii ([iie liabeinus . riiiii parcioiiariis vel<br />

siiieparcioiiariis, in loto dncain nosiro Atjnitannie.<br />

el laciendi recipientibus ab eodeni litleras suas pa-<br />

leiites de (radiciouibus (juas iaciel de preinissis. iNos<br />

enini laliuii liabi-bimus ' e( acceptnm ijuicquid per<br />

Ipsum ractiiin hierit in bac parte. In cujus, etc. l)a-<br />

luiii ut s'.<br />

I '206. lîex dileclo clerico suo, Jolianni de \\ct\i\ ,<br />

salutein. Cuin alias voliis rnandaveriiniis ut soive-<br />

relis Anialdo Guillelnii Manjues (piadringenta[s] li-<br />

bras buidogalensiuni , in ([uilms ( Inilleiinns Aniaidi<br />

de Tanteio lenelur eidem pro lacto de Tantelo".<br />

ni iiitellexiinus, per (bclnni Arnabkim (Inillelnii<br />

Manpies. nonduin silii sohislis |)erMniaiii aiUedic-<br />

laiii: iiiide voi)is ileruni lirniiler iiiiuii|;eiido iiian-<br />

daiiius (pialiiMis dictas cpiadrii{|iiitas libras, \isis<br />

presi'iilibiis. sine dilacioiie idleiioii, soKatis pre-<br />

diiio \i'iialdo 'iiiilh'Niii. alio iiiaiidalo nostro super<br />

lioc iMiiiiine expeclato; piov iso iil m suninia in ipia<br />

leueniur dielo (liiilleliuo Ariialdi de Tanteion dicte<br />

(pia(biiii>enli> liliie dediK anliir. Daliiiii ni s'.<br />

i'2i)l. I!ex senescallo suo \aiiclonie, |)re|>ositis,<br />

bajulis, niinistiis et (|uiliusruni(jue aliis suiidilis<br />

suis terre predicle, salutein. Scialis (piod Eliani<br />

lîoet, servienteni nostrum in dicta terra, propter<br />

bonarn l'aniain quaui audivinius de eodeni. l'avore<br />

volenles prosecpii spécial! , eidem<br />

concedimiis per<br />

présentes ut, ipiaiiidiu iiobis seu lenenti jocuiii<br />

iioslrum in diicatii piedicio aiit senescallo uostro<br />

in ipso diicalii placiierit, in oiTicio .serjantarie ijiiod<br />

iliidiiiii excerciiit pro noliis in .\anctonia sit el re-<br />

niaiii'al iii otlieio predicto, mandantes oninilins el<br />

siugulis nosliis siibdilis antedictis ni eidem Elie<br />

lioeli pareant el intendant, quantum debeni el<br />

' Ms.<br />

titihcntis.<br />

- TontoloD, cliàteuu dauN l,i toniriiiuic île Ituziis. C'esl cii-<br />

l'ore aujoui-d'luii le iimii d'iuie lii-s |uroisses de la villi'<br />

( 0"fii.ill_v, llislmredr lu rilk de b,i:as. iS'io, p. Hk,),<br />

ROLES GASCO.NS. [A. H. xvii"-i289|<br />

coasuetum extilil racione oUicii supradicli. Datiiin<br />

ut s\<br />

1208. Hex senescallis suis dncatus predieli el<br />

Petragoricensi. ac constabulario suo Burdegale.<br />

qui nunc sunt vel pro tempore l'neiiiit , salulem.<br />

Scialis quod volnniiis et concedimus ut, si contin-<br />

gat magislrnni Iteriiini de Podio, judicein noslruin<br />

Pelragoricensem , diniillere judicaturam eandem,<br />

vel ])er vos ani aliipiem veslruni alium judiceni<br />

constitiii in terra predicta, babeat et percii>iat aii-<br />

nuatim, quanidiu nobis vel tcnenli locuni nostrum<br />

aut senescallo uostro in ducatu predicto placuerit,<br />

vel super boc alias diixerimusordinandum . de donc<br />

nostro, super exitibus communis nostri Petrago-<br />

ricensis, viginti quinipie libras Petragoricensis<br />

monete pro suis veslibus sive robis, et eciaiu ex-<br />

[lensas suas racionabiles, quandocimique ipsum<br />

extra doniuni siiani pro nostiis negociisad vestrani<br />

vel alterius \estruni requisicioneni contigvrit per-<br />

iioctare: inandanles \obis el veslrnm ciiilibet iil<br />

diclomagislrolli'iio' faciatisbabeiv, utdiclniii est,<br />

vijjinti quin([ue j<br />

libras] et expensas piediclas. Et<br />

quid ei solvelis racione preiiiissa volumiis et pre-<br />

cipinms in vesiro compolo allocari. In cujus. etc.<br />

Datum ut supra.<br />

1209. lîex preposilo suo Aqueusi (pii nunc est<br />

[vel] |)ro tempore l'uerif, salutein. Cum dederimus<br />

dilectis nostris lîeinardo Dantes el Heymundo Ar-<br />

naldi de Ffrancisco, civibus Aquensibus, quantum<br />

in nobis est, plaleas ante fontem calidnni vocatuin<br />

Le \elic in civitale nostra .\qiiensi', et licenciam<br />

laciendi moleiidina in rivo dirivante a dicto l'onte.<br />

proiit in nostris litleris sujier hoc coiilectis v idebitis<br />

contineri, vobis mandainiis ut ijisos Bernardum el<br />

lîevmunduiii nomine nostri iiidiicalis in corporalem<br />

possessioiiem premissorum el inductos débile de-<br />

tendatis. Datum ut supra.<br />

1210. Re\ dilectis et lidelibus suis .lolianni de<br />

llaveryng. el Iterio de Engolisma, conslabiila-<br />

' \ls. l'elro.<br />

^ Voir jiins lianl le n" 117.*.


|A. l'i. wie i28()| ROLES<br />

lio, elc, saliil(>ni. Voliiuaus el vobisconiinilliimis p(<br />

iiiaiuliimus ut coiislilualis judices, audilorcs caiisa-<br />

r-uiii , sou deleusores |>ro iiobis in terris et jiirisdidio-<br />

nibus iiostris diicatus predicli, in (juiljiis non siint<br />

positi vel conslituti per' litleras iiostras; et si qiios<br />

lie positisvelconslitulis, ponondisvei coBstituendis,<br />

rcdere vel decedere vel alias aiiio\eri coiitiiigal,<br />

|>onatis et ronstitualis alios loco illoniiii , et eisdeni<br />

omnibus rerlum saiariuni assijpietis et consliluatis<br />

proiit discrecioiii vestre vidi'bilur l'acieriduni. po-<br />

lestale super premissis per nos ooncessa dilecto<br />

consajiijuiiieo nosiro \Iauricin '. domino de (Irodo-<br />

iiio. Iciienli locinn iioslnim in dirtoducalu ,<br />

in omni-<br />

bus sibi saiva. lit (piicquid per vos llel in prenn'ssis<br />

ratnm babebimus et arcepluni. Dalum ut supra.<br />

iiill. Iii'\ DiMiidius, etc. , salutem. Seiulis(piod<br />

('oni|uestum ' sive actpiisicionem laclum seii t'actam<br />

pei' UouummanripiuMi de Podio, bur^rensein Sancli<br />

Severi in \aseonia, de terni seu milicia vorala de<br />

Maseres prope villam prcdiclam Sancti Severi ', a<br />

tribus parcionariis terre seu uniicie anledicte, ra-<br />

lurn et gralum seu latam et (fralam liabemus el<br />

prn nobis ac lieredibus nostris diclu Bononiancipio<br />

el f'jus lieredibus ac suecessoribus li'nore presen-<br />

ciinn ronlirmamus, non ubslaiite ipiod idem Bo-<br />

misinauL-ipius sit burjjensis, et dicta milicia seu<br />

terra vel nobile léudiim leueretur .1 nobis: ila ta-<br />

men t|uod idem lioiiusmaucipiiis et licreiles ar<br />

successuos siii nobis, lieredibus et successoribus<br />

nosiris exrercitum, proiit nobis iieri consuevil, de<br />

iiiiliciis parciiini illarum. et sectani seu sequelain<br />

ad niajoi'i'm curiain Sancti Severi et alia jura que<br />

nobis liuiit el Iieri délient pro siinilibus miliriis seu<br />

li'i'ris illarum parcium. lacère perpetuo leneantur;<br />

et ultra bec dent el solvant' aiino «piolibet, in festo<br />

bcali Martini yeinalis, preposito iiosti'o Sancli Se-<br />

veri ipii pro tempore l'iierit vel ejus mandato de-<br />

cem solidos burdrjjidensium ceiisuales; i^t reliiienuis<br />

nobis accapliimcnta seu vendas, si miliciani vel<br />

' Ms. vel.<br />

* Voir plus haiil. ii* yî


.ÎVS ROLES GASCONS. A. lî. XVI|'-128q1<br />

pore quo l'iiil seiiescallus By^ijori-e et temiil lerrain<br />

eaniloin, amovf.'itisi nwnuTii et seisinam nosli'ani de<br />

oiiinilMis Irrris el redditibiis seysilis sii])ev dieluin<br />

Vilalem lacione predicfa; et sc.ialis qiiod, siciit as-<br />

seril idem Vilalis, lerriiini soliicionis sunime ])i'e-<br />

dicle ordinali fueriml \>er vos, Jolianiieni |)rpdiiiita el qiiiiideriiii<br />

liliias iii pri>'ic


(A. li. \vii^-i-j8y| lîOI.KS GASCONS<br />

iioviilium ecclesie sue pivdictp, iiijiiriaiu. molcs-<br />

li;im. violonciam aiil gravanipii. Kl si qiiid eideni<br />

l'oi'isfactiim fiioiit. illiul facialis ciiin jiisliria cele-<br />

ritei- emeiulari. In nijus. etc. DaUiin Silvaiiiîli,<br />

.\\v. die Jiilii.<br />

1^18. De inoieclione. — (ionsiinileiii liUei-iiu<br />

régis hahet Jacobiis de Ponte Allea. j)fior doiiiiis<br />

de Brax<br />

'. Burdegalensis dincesis. Daliini ut s'.<br />

1:21'.'. ( lonsimileiii litlerani lialiel (joinhamlii-i<br />

de Cantenak '. domirelliis. Duhiiii ut s'.<br />

1520. t^onsiniileru lillciaiu lialiol Hci rianliis ili-<br />

l'oiisou '. earlulaiiiis civitatis \(|ueiisis. Daliiin<br />

Ml S'.<br />

15:21. (^oiisiniileiii littei~ini liahcnt \riialdus<br />

Rrullicli. |H'osl)yler. Willelmus lii'ullieti. cleiicus.<br />

et lti>i'lraiiilus Uiidlieli. IVaties. Daliini ut s'.<br />

I<br />

'2Û'2. ('or)siiniloui littt'iaiii liabel l'etius do (las-<br />

leidiolo '. |>ro~liyter crclesip Saiicli Sovciiiii Iturde-<br />

gale. DaliMu ut s*.<br />

\'2'2'.\. (lousiniilein lillei'ani lialiel (iaiiccliini.s<br />

Ainaiievi, presbj tei-. Dalnni ut s'.<br />

\'2'2'l. Pio iiKtjjislio Ueriianlo ipihri, île roinpolo<br />

.loluiniiis lie (ireillij. — llex xeiiei-abili |)ati'i iii<br />

Clii-islo n.. FSatlionieusi iH VWIIeiisi e|)isc(i|)o. can-<br />

cellaiii) suo. el luagistio (îuilleltuo de lanla '. suo<br />

thcsaurano gai-diM-obe. audiloribus" compotoriuii<br />

.lobaimis de t^ireilhi. uiiblis. de ulliina seiiescallia<br />

sua Vasconif seu ducatus .4(|uit;iiiriie. et Raviiiundo<br />

de Mirallo. eodeni leni|)Oie coiistabulaiio Bunle-<br />

gale. et alioniin niinistroruiii nostrorum dicii


380 ROLES<br />

tos clericos nostros iiiagistro- Jiilianii(;m (ifianli et<br />

IScrnanlnni Ffahii, canonicos Soncii SoNci'iiii Bur-<br />

deffale, el iiiieinliliot eoi'uiii iii solidiiin. i(iiandi><br />

aiiiljo non |)()lorunt inlorosse. ad cooiioscendum de<br />

cansis appellafionnni iiili'f|iositariiin vol inlfriio-<br />

noMilaïuni ad nos el vos, opiscopum anlfdictum,<br />

alj aiiiliencia ptjudiciis seu seiiffuciis preposilorum<br />

ville predicte et decidendum causas pasdera, (jiian-<br />

Inni ad nos perlinet, proul eis vol eoiiiin alteri<br />

visiuii l'uei'it expédions alque juslum, mandantes<br />

(juibnscinnqiie subdilis vestris lU cisdeni cauonicis<br />

et eoruni ouilibet intendant et ohediant' in pre-<br />

missis el perlinenlilius ad preniissa, quousqire per<br />

senescalhnii diicalns nostri A(|uita[inie aliud super<br />

lioi- lueril ordinalinii. Datniri ii( supra.<br />

I 22S. I!e\ (iniiiiliiis ad (pios, l'tr. , salulrin. No-<br />

\erilis quod dilccli clerici nosiri niaffislri \i'naldi<br />

de La Case, ranoiiiri Sancli Severini Hiirdejfale.<br />

jjrala servicia in nosiris inipensa rausis el neji-oriis<br />

atlendenfes, silii et surcessoribns suis niiixersaiibus<br />

l'I sinijidaribiis roncediniiis pro nobis et sucresso-<br />

rilms nosiris fpiod niolcndiiia sua de Ga\ac"', ho-<br />

iniiies, aygrerias, prala, nernora, rensus. reddiins<br />

el onniia aiia ipie ex (piocunKpie lilido vei causa<br />

acipiisivil el liabet in parorliiis Sancti Medardi in<br />

Jaleslo \ de Eisvnis' et de Antlialbano<br />

', IJurdejia-<br />

lensis dyocesis, racione alicujiis ronsuetudinis ,<br />

sla-<br />

Inli vel nsus, aut alias qno([uo modo, non com-<br />

pellanliu' ponere extra mannm suain seu in aliani<br />

quamcum([ue personani mdiilem vel iimobileni<br />

transCerre, ex eo ([uod bona predicla leudum no-<br />

bile l'ore dirantui', seu de l'eudo nobib ac(pnsita<br />

fuisse: nos e!iiin pro nnbis et surcessorilius iiosli'is<br />

arcpiisirioneni bonoinm ipsoi'uin eidcm inajjislio<br />

el ejus surcessoribus teiioiv presenriuni. (pianliuii<br />

ad nos pertinel. ex cerla sciencia conlirniaious. In<br />

rnjns, elr. Daluni ni supra.<br />

' Ms.<br />

inl.mtnil .( ,ili,(/iiiil.<br />

(iay.ir, siii- ia .lalli', cnmniuin' de Saint-'\l'''(lanl-o!i-.lalli-<br />

' SaiMt-Médar(l-eti-.Ialle , r;uiloii de Blan(|iit'tin'L<br />

' W^.<br />

ilf linifinit. C"i'st Kvsiries, c. lilaiiqiM-l'nit.<br />

'' Tailian {ihitt. ). Voir Bani-#!in , ]iir. bortht. . t. 1 . [i. i '17 :<br />

eceleshi Snucti lUhini dr Oitln^'lm/'i . ot<br />

11" i 1 lîij.<br />

liiili^x ;;iixrnit.i . t, 1<br />

(i ASCONS. .<br />

[A. li. \Mi"-i,.«y)<br />

1229. Rex dilerlû rieriro suo Iterio de En^o-<br />

lisma. conslabuiario suo lîurdegale, salutem. \ o-<br />

luimis el vobis niandamus ul . intelieclo dilijjenler<br />

que inslrnnicnla pnblica l'elrus Gombaldi . pubii-<br />

cus noiarius Burdegale, rerepit et ronl'ecit pro nn-<br />

l)is et nejforia nostra langenlia, jiostquaiu veni-<br />

inus ad liM'i'ani Vasronie liar ullinia vice, ac eciam<br />

intellecto ad que loca accessil rarione diclorum<br />

instrunienloruMi recipiendoruin et quautuni labr)-<br />

ravit pro eisdem el aliis nejjociis nosiris, et eoiani<br />

intelieclo quas expensas subiit hiis de causis de liii'i<br />

omnibus, ad vesirum boinnn esgardum plene sine<br />

dilacione ali(jua satisfaciatis eideni; et quod ei sol-<br />

veritis pro preniissis, volunuis et precipimus in ves-<br />

tro conipolo allocari. Dalinji ni snpi'a.<br />

1230. liex omnibus ad quos, etc., saluleni.<br />

Sciatis ([uod Guiliehmuu Grirnaidi. civem el publi-<br />

cnni noiarium Vasateusem'. ejus meritis el ser-<br />

viciis nobis preslilis exigenlibus. favore benivolo<br />

prosequentes, voiumus, ronce linnis el auclori-<br />

lalem preslanms ul per toluin nosirnin ducalum<br />

possil aucloritale nosira noiarii pidilici ollicium.<br />

inquirendo, precipiendo el scrib'ndo carias seu<br />

inslrumenla puiilica, exccrcere, et (piod eedeni<br />

rarle seu iuslriunenla impiisila, recopia et scripla<br />

per euridem (înilielinnm eiiiidem vini , lidem et<br />

auclorilalem liai)eanl in jiidicio et extra judi-<br />

cinin ubicuTuque, (|uam vel (|uas caile sou ins-<br />

trumcnla pnblica possnnt el deboni lidjere secun-<br />

dnni nsum el l'ousneludineni parcuiin prediclariim ;<br />

iUi lamen (piod de onuiilins spedanlibus ad ot querolanli coram se-<br />

uescallo noslro ducatus Acpiitaimie et cnria sua,<br />

cleri ani alterius cujnslibol priviie{|io non obstante;<br />

el quod proslet, (piandocumque per dictum se-<br />

nescallum liierit requisitus. semol lanlum jura-<br />

mentuiu corporale ad sanda Dei e»augclia se in<br />

dicto oliicio lideliter baber-e et gorere ac. ul dic-<br />

lum est, juri parère. In cujus. etc. Dalum ul su-<br />

pra.<br />

' Voir' plus haut, n" i>i 1.


lA. I!. vvir-i98o| ROLKS (;asco\s. :i,si<br />

MEMBR. 1.<br />

I:J;U. \\>'\ (iilfclo cleiico siKi iii;ii;isln( l'i.iiiiiul-<br />

|)lio Avi|up1iii, rpctnri ecclcsie Saiiili .Martini de<br />

'<br />

Kl'roiiciaco ', saluluin. De circumspcctionis veslre<br />

ililijjencia in noslris negociis coiiliilentcs, vig'iiid<br />

quinque libras nnnuas iiioiiele bui-dejfaieDsis pei'<br />

iiiaiitiiM ciiiislabularii iiosiri Burdrgali' nnnis sin-<br />

gnlis |icrci|)iciiilas vohis foiia-diniiis et donaimis.<br />

quamdiu nosirfi placuerit voluntali. Dalimi a|)iiil<br />

(iardaiii in Pontivo. tercia die Aujfnsli.<br />

El iiianiialum est constaixilnrio liurdcgali- . ijui<br />

niiiic est et piii teni|)oie liicrit, (jUdd dictas \i|jiiiti<br />

l't (piiiKjuc libras aiinis sinjjulis solvat eideni. El<br />

ivx l'aciet cas allocaii. Datnm ut supra.<br />

1:23^. Rex omnibus ad (|uos, etc.. salntoni.<br />

Noveritis (|uoil cirtunispeclioneni et dibjjcnciain<br />

discreti viri Hufjonis, dicli de Caslell., niililis, al-<br />

tcndcntes, sibi concedinnis et dunanius l'euduni<br />

anunnm sexagint^i libiaruni luronensitiiu. (|uain-<br />

diii nobis plarueril diM'aturuni , siibi annis singidis<br />

l'arisius exsolvenduni. In cujiis, etc. Daluiii ut<br />

supra.<br />

Et niandatuni est seiiescalio ducalus A(|uitaiinie<br />

l't ciinslabulai'io liindegale, qui iiuuc sunl et pi'o<br />

teni|)orft t'uerint. (|Uod dictas scxaginta libias annis<br />

siiijjuiis l'arisius pcfsolvant vel soivi lacianl. Et rex<br />

faciel allocai'i. Daluin ut s'.<br />

1:233. Uex diiecto consanguineo suo Mauiicio.<br />

domino Ccedonii, locum suum teuenti. et Joliainii<br />

de llaveiMig., militi, senescallo suo in dncalu<br />

Aquitannie. .saiulem. Cum Helias de lîupe, civis<br />

Vasatensis, occasione morlis VilaUs llarbouelli.<br />

juxia (pianiiatn orilinacionem per Anianovum di-<br />

Novelliano ', consaai;uineuin. et l'ertiandiunCacb"<br />

' Fronsnc<br />

( (iiTond**!.<br />

' Ms. Hosire.<br />

*<br />

l>c scnbe avait (i'al)ord f*crit : Rex roiistabitifirio gno tlur-<br />

liqnth qui uuiic i:\t ; puis il 8"esl ra\isc jîour tloiiiiei' sniilc-<br />

mont l'analNsi;


;i82<br />

omnibus rocpptis prfiiliiiis i|isiiiii :il>solvimus per-<br />

|)eliio l't qnilaMiiis. Dntum ul -n])ra.<br />

1236. liex (lilpctd consanyiiinrd siiu Mauricio,<br />

iloniino de Oedonio', suuni locuin in diicatu Aqiii-<br />

lannie tenenti, saiiitom. Mandamus vobis (fiialinus<br />

super lihertale magne cuslume nostre Burdegale,<br />

ijuam prioi' hospitalis Sancti Juliani ' Burdegale<br />

de vinis ejnsdem hnspilalis asserit se el |)redeces-<br />

sores suos reiroaclis tenipoi'ibus nsque ad uili-<br />

iiiiim ailventnm nosliiiin in Vasconiarii iiabuisse,<br />

veiilatem diligenter impiiralis vel ad[(IJispatis per<br />

vos vel alium seu niios (pios ail hi)c ibixeiitis depu-<br />

Umdos; el , prout inveneritis, facialis per consta-<br />

bnlariiirn nosti'iim Tiniilogale nbsfi-vaii. Bal uni iil<br />

Siipiïi.<br />

1237. Hex ililectn suo ronslabulario Rurdcgale.<br />

(pii nunc est vel pro tempore fuerit, saintem. iMan-<br />

daitnis vobis qnafinus feuduni annunni ducenlarnm<br />

quinquaj;inta libraruin tiironeusium pef nos con-<br />

ccssiim el assi{{nalum supei' exitibus insuie nostre<br />

Oleronis dilccln ^t tideli clerico noslio. nianistio<br />

Reimiiriilo de Fei^iria. nunc decaiio eccloie Sancii<br />

Severini Burdegale. silii soivi el deliberari facialis,<br />

vel vos illud solvalis eidem; et, proni ilbid solve-<br />

lilis vel soIvi feceritis. voinriiiis et iiiandamns in<br />

veslrci Pdinpnlo allocnri. Datum ni s".<br />

I2;>8. liex dilfclo cierico siki llerio de lîngo-<br />

lisma, constabirlaiio Sun Buideoale, sahilem. Man-<br />

damus vobis ul, ciim cnnsilio senescalli luisti'i dii-<br />

ralus Aqnitainiie. reddatis indempnes Reimundnm<br />

(ÎMillelmi de Saiviaco\ milileni, prepositnni Vasa-<br />

tensem ,<br />

Berliandum<br />

de I.,adils, Dnalnm de Pini-<br />

bus, Beiimnidnm et .Arnaldum Guillelmi Maïquesii<br />

rives Vasatenses. de expensis quas l'eceiimt vel<br />

l'acicnt nllia snntu consnetum statinn, lacinne<br />

advenlns Ainaidi de Ladils el cotnpli(-uni snoiiim<br />

apnd Vasalnm et neg-oeii illiiis, prnni istnd diclns<br />

' Ms.<br />

Credimii,<br />

' L'hôpital ilr .Sainl-.lulion était situé hors do rmcpinln (le<br />

liordi'iiux, à l'eiidroil d'oii pai-taii-nt les loutcs de Saiiit-<br />

Jacque.s de Galice et Ai: Toulouse.<br />

' Sauviac (Gironde, an-, et e. Bazas).<br />

,<br />

ROLES laSCO.NS. |A. H. vvn"-t28ç)l<br />

senescalius et vos videi'ilis faciendiim. El qnod sol-<br />

velis ranone ))remissa piecipinius in veslro cotii-<br />

poto allocaii. Datum ul supra.<br />

1239. Rex iiniversis piesentes litteras inspec-<br />

tuins, saintem. Noveritis qnod nos dilectis nostiis<br />

Bernai'flo Ffabri. canonico eeclesie Sancti Severini<br />

Burdegale. et Bertiando de Panissis, militi, dainns<br />

et concedimns|ilenariam poleslaleni el spéciale man-<br />

dalum componendi seu ti-ansigendi cuni dileclis el<br />

lidelibns nosfris Alexandio delà Pebiee, milili, el<br />

Margai'ela de Tureiuia, conjngibiis. doniinis Bi'e-<br />

geriaci el Genciaci'. super omnibus (pieslionibus<br />

el ([Mcrelis (pie snni et esse possnni inter nos, ex<br />

parle nna. el ipsos conjnges. ex altéra, racione vel<br />

(iccasione viilanun Vssigiaci'' et de iioquapina' el<br />

leiiviruni de Baianesio* et Mannonlesio \ el eeiani<br />

cnjiisipie dominii seu )urisdiclionis eaiinn . ralnni<br />

babiliiri et gralutn (pnCcjuid pei' ipsos canoniciini<br />

el mililem ciini dictis cnnjiigil)ns super premissis<br />

fiiei'il (irdiiiainm. Dalinii ul siipra.<br />

12'l(l. liex uniMMsis prescnles lilleias inspeclu-<br />

ris, salnlem. (jinii \illa cl casieilanila Monlis (ini-<br />

(lonis°. Xanctoiiiensis dincesis, exceplis caslrn el<br />

clansura niurorum ejusdem raslri , cuni iocis cir-<br />

cumquaque mûris adjacenlibus ad jaclinn nniiis<br />

securis, et (piic(pnd donunus Monlis (ïiiidnnis lia-<br />

bel in Bnrdegalensi .<br />

Xancldiiiensi cl l'elra(;(iiicensi<br />

(liocesibus. sini el esse debeaiil de nosiro l'endo<br />

iiniiediate, cl inde uoliis lani[uam siiperiori domino<br />

(lebeal obediri. volenles dileclum nosirum (iuillel-<br />

nuun .<br />

dominuni<br />

ejusdein loci , lavorc proseqiii s|)e-<br />

riali, sibi concediinns (piod pro aii(|ua advocacione<br />

vel dejidvocafione vel aliqna alia causa per ipsuni<br />

vel piedecessores suos facta lempoiibus i-etroactis<br />

ei'ga nos ani snccessores nosiros l'uttiris lenqioribus<br />

' Ms.<br />

(jcncra/iii.<br />

' lssi|;eac (Dordo(;iic, arr. liiTgerae ).<br />

' IUtt|U('i)iiie, contiuuue de Sainte -Rade}|onde (ranton<br />

d'Issigeac).<br />

' Territoire<br />

de Bajanè.s , près d'lssi(;eac.<br />

^ Le vii-oinle de (loiu'jrues place le territoire de Mai-iiioii-<br />

t('S (?) pr(>s de (ladouiu (Dirl. de lu Dordo


[A. II. svii°-ia8()]<br />

ilani|)iiutn aliquoil non incutrat '<br />

vul<br />

in uliqnml<br />

coiuuiissuni incidat ".Nosillud sibi(lo|taliter reniit-<br />

limus et «[nitaniiis. In cujus. etc. Uatum u(<br />

supi'u.<br />

1241. liex univei-sis incsenles lilleras inspeclu-<br />

ris, saluteni. (Inni villa et ca.slellania Monlis tiiii-<br />

(lonis. .\ancloniensis diocesis. e.\ce|ilis aislro cl<br />

dansiira riiuioinni cjusdcin «islri ciiin locis cir-<br />

ciunqnaqiie innris adjactnlibns ail jactuin unius<br />

securis, cl quicqnid doniinus .Montis Guidunis ha-<br />

bet in Hnidt'jfaleusi ,<br />

Xanctonionsi fl Pelrajfoi'icçnsi<br />

diocesibns sinl et esse debL-aut di' iioslro leudo in-<br />

tnediale. el inde nobis tanquain supcrioi'i douiiim<br />

dfbeat obediri. volenles dilecluni noslruni tiuillel-<br />

uuiin. doniinum ejnsdein loci, iavoie |ii'osu(|ui spr-<br />

ciali. sibi pro se beietlibns el successoiibus suis<br />

coiicediiiMis' pro iiobis et nostris successoribus iiii-<br />

perpeUiuin. (juod idem doiuinus .Monlis Guidonis<br />

non Ipiiealur alicni bajnlu nnslro. prctci'i|uarn sc-<br />

uesoalio \ancloniensi \ei locuni >uum Ifm-nlibns.<br />

in aliquo obodire. vcl eciam cniani ali(|uo nisi in<br />

inaj^na ass[is]ia Hlijraic. el (juod aliqui> snl)ditns<br />

ipsius douiiui Monlis Guidonis in caslellania pre-<br />

dicla el in aliis locis. in ijnibtis idem cluniiinis vi'l<br />

alius leiiens ab ipso iiabel aitani cl bassaiii jusli-<br />

ciarn, non cilelnr. pijfnorelur vcl alias disliingatur<br />

per ' :diqiieui iKijubiin vcl servienleni nostiuin. nisi<br />

pid casibus appellarionum cl pro proprio jure nos-<br />

tio et injuriis que senescaJlis, gentibus et aliis olli-<br />

ciariis elscrvientiluis nostris diccnlur illale; et lune<br />

ita deniuin cl non alias |)ei' jjcnles nostras citiiri<br />

pijjMorari, vcl alias dislringi valeal ', cuin dicliis<br />

doniiuus Monlis Guidonis vcl locuai ejus tcnens<br />

super liiislaciendislucrit in neclijjencia vcl dcfeclu;<br />

proniiUinnis cciani ipsi dninino .Monlis (iuidonis<br />

quod eundcni el rcnduni ac obcdieuciani snpia-<br />

dirUun cxira inanuin nosli-airi non poncnuis. In<br />

oujns, cil-, Dalnm ni supra.<br />

' Ms. mcurrit.<br />

' .Ms. incitiit.<br />

* Ju.squ'à re mol, la pr'-'SPiit*' charte est la répétilimi lillé-<br />

rale de la prccéilinle.<br />

' .Ms. .-•/.<br />

' Ms. vateant.<br />

.<br />

liOLES G.\S(;().^S. 38:!<br />

12')2. llex senescidio suo diiraliis predicli . salii-<br />

leiu. .Mandanuis vobis ut . pro debilis in quibus dilcc-<br />

lusct lidclis nosler Gnillcinnis Scyuini. doininns de<br />

l'iiinicio ', csl obligalus qnibuscnniquc crcditoribus<br />

non sustineatis saisiri vcl capi doinuni snain ijnani<br />

inbabital et qnani babcl in caslio de liinncio. ncc<br />

eciam jusliciaiii allam vcl itassain caslri cjusdcni vcl<br />

pcriinenciarnni suannn. ncc bladum snnm vcl vi-<br />

uiiin colleclum pio sua susIenUicionc aul l'ainilie<br />

sue, qnanluni ci fucril ncccssariuni, usquc ad col-<br />

lertioneni rrucluuin. pnsl compulsiones que licnl<br />

pro diclis debilis, proxime laciendam; in biisenim<br />

sibi lieii volunnis graciam S|)ecialcm, nisi sucrcs-<br />

sivis lenq)oiibus alilei' e\ causa super hoc duxeri-<br />

nius ordinandiun. Daliiin ni siipia.<br />

['2lt'i. liex ronslabulario IJurdegale. salulcin.<br />

.Mandanuis vobis qualinns de pccunia habita vcl<br />

liabenda noininc noslro de bonis Judeorunr drlis el<br />

.solvalis vel soivi facialis niagislro Aruaido Gras,<br />

clerico, sexaginta libras nioneli; cnrienlis pro nc-<br />

ccssitalibussuis; (pias, curn solule fucrini, prccipi-<br />

nuis in veslro conqioln allocari. Daluiii ni supra.<br />

li'i'i. Maiidalum rsl lleiio ilc lùigolisnia, rons-<br />

labulario IJuidegalc, quod si'rviloi'ibus rcgis l'acial<br />

conqjctentem emendaiii de equis (|uos racione ser-<br />

vicii rcgis ainilti'ut, proul sccunduni condicioneni<br />

ipsoruni vidcril laricnduni. Kl id ipiod pro lioc sol-<br />

verit rex pi'ccipil allocari. Dalum ul su|)ra.<br />

1:2 'l5. l'icx scncscallu suo Vasconie, salutem'^<br />

1246. liex dileclo clerico suo, Itcrio de Kngo-<br />

lisnia, ronslabulario linnb^galc. salulein. Manda-<br />

mus \oi)is ([ualiiuis discrcto viro inagisli'o Jolianni<br />

de l'ïaurgelis, ar'chidiacono Bruliensi'^ in ecclesia<br />

Agenncnsi, salislacialis annis singidis de feodo an-<br />

nuoquin(|uaginUi libiaruni luroncnsiiim quod a no-<br />

' liions (Gironde, arr. Bordeaux, c. I.adillac).<br />

' Uùpélilioii litléialo du n' ij'ia.<br />

' I.e Brulhuis fut un arcliidiaioné du diorésc d'A(;eii<br />

jusqti'à la torinatiou du diocèse de Condoui. Il correspond eu<br />

partir au rautou de Laplume (l.ot-el-Ijaroune). Von Sa-<br />

Diazeuilh. Dicl. ge'igr. de l'im: de Sérac, édit. i88i, p. 5i.<br />

.


38 'i<br />

bis pcicipcre consuevit, el de aireiagiis compe-<br />

t


[A. li.wii^-iaS.jl<br />

neni tideliter et |)leaane liiclu die i'acieiidaiii obli-<br />

ganius nus et bei-edes nostros. Et si de Dobis, (|uud<br />

absit , ante solucioiiem partis sou tnciiis doliiti iiic-<br />

niorati liuiiianilus conli{fetit , obligaiims Diniies et<br />

sii)j[ulos rxilus, reddilus et proventiis nostros in<br />

diK-atu Ai)iiitaiiiiii' exislenles, et specialitcr et ex-<br />

presse exitiis, leddiliis et proveiiliis nostros, qiii-<br />

cunique si[i( et ipiociiii)(|uc noiiiine renseantur,<br />

(juos lial)einus in Hurdejjala et IJnrdejjulensi, in<br />

A{jcnnesio, in diocesi Xancloiiiensi et alibi in lola<br />

Vasconia ,<br />

recipirndos in nianus dirtoruni niercalo-<br />

rnni vel alterius de eoinni societatc, donec de dietis<br />

pecuniarum suiniiiis, (lani|inis el expeusis. si (pie<br />

vel «juas suslinuerint occasione solucionis peeiinie<br />

inenioi'at'' eisdeni non lacle, per juramentum qua-<br />

tuor [)rol>oiuni el lefjalinm de soeiclale predicta<br />

sibi l'ueril satisl'acluni. Kt ad oninia premissa plene<br />

et lideliter tenenda et cooiplenda, ubliganius nos<br />

iterato et onniia Ijona nosira, niobilia et itnnobilia.<br />

ROLKS GASCONS. :î85<br />

ac eeiaiii beredes et execiitores nostros. In cu-<br />

jus, elc. T. li. a|)iul (îaitb. in Ponli\o'. ullimodie<br />

Jnlii.<br />

1250. Mandatuni est Iterio de Engolisnia, coii-<br />

slabulario L!urde}|ale, (juod deexitibus ballivie sue<br />

habere faciat sine dilaeione Arnaldo de (lavesloiie'<br />

ducentas iibras nionete bui-degaiensis, niiiiiine iiiulni<br />

sibi peri'efjeni concessi:([uain(|uideni |)ecuine snui-<br />

niani rex al)eo(letii Ainaldoxull persohi. cuni rejji<br />

piacueril et id sibi leceril nunciari. Dalnm ut s"'.<br />

' GiM't-iès-lïuc (PoniiiH'i. coiiiinc au ii «17 1.<br />

^ Voir |ilus liant . n" ti'it.<br />

^ M s. re/^i.<br />

*<br />

Il n'est p-is inutile tic reproduire iei la mention suivante.<br />

'|ue Ityuieia publiée il'aines li' rôle des lettres patentes de, la<br />

17' antice : ,)hinoraiitlut» quati. die \ enerîs proximo aufe /es-<br />

tnni AiminipHonix hfale Marir , riV/e/icef (tttotU'âmo die Au/fusli ,<br />

ntino , vtc. , decini" xrptitiio, rer appïicuit apud llovirv. de ptii--<br />

i'IiHx VtiscoHÎe et l''ra»cie.<br />

RiLES GASCOSS. '•9


1 :i.) 1 . De<br />

XIII<br />

ROTULUS VASCOME<br />

DE Ai\!\0 RKGM RKUIS KnWARl>l I DECiMO SEPTIMO.<br />

MKMBli. -(O.<br />

hiiroiiiliiis Qiiinipir l'^iiliiiiiii' . —<br />

(I-288-l-2,S'.l.)<br />

PARS S!:(]IM)A.<br />

l'ii'X<br />

oiiiniliiis ail i|Miis. elc. . saliilcm. Sci;ilis ijiioil iiiaioi-<br />

el jiir'ali Bnnlejjah' s()I\(m-iiii( iIo iiiaiiilnlo iidslro.<br />

noiiiini; siio ri toriiis Cdiiiiiiiiiiilalis liiii-ilcjrali'.<br />

conslaliiil.irio caslri imsln ilmli'iii. i[iiiiij|iMila'^ li-<br />

bras inoniH(> Imnli'cjaii'iisis (|iias oadoiii comimini-<br />

fas solvisse ilchuoral baionilms (iiiiiuiiu' Porliimii.<br />

burgcasibiis de Magna Jenieiiiuta '<br />

et hoininibiis i\>;<br />

l'ola' in oi-tabis Sancti Marlini proxiino |)r(>ti'rilis ',<br />

racione ciijusdain ordinarionis racIt'pfii'vetiei'abilciM<br />

palrorn li.. l?aMinriif>iivein ol VVplleusem epispopiiin ,<br />

carircllnriiini nostrnm, lui pirlcs sp sal)niisoiaiil<br />

sti|ii'i- (]nibiisdain aciionibus indobito factis, ni di-<br />

ci'lialni'. |ip|- niajiiroin et juralos predii-tos. a diclis<br />

bar'iiiiiliiis, biirjji'Msibiis


lA.P.. '28,(1 liULKS (ÎASCONS. 387<br />

niuiKlaliiin noslruni sine ililaoione iidimplcio ciiie-<br />

tis. Dittiini ajiutl Ulonm '<br />

anno roffni nostri .xvij.<br />

in Biernio, .\j. dii' Marcii,<br />

1 Ù'>'-\. Pro hereilibux [taijmiiiull Dei/ifit de (irandi<br />

dtisiro'. — R('\ «mnibns alc<br />

aslruni inccperat idificare, ipiod ilirebaniiis esse in nos-<br />

Innn piejuilirium . eiuideni raiinlem cuni pcrlinenciis suis,<br />

licel (Icserlum, neniorosum el heremuin, ad nostruin do-<br />

niininm. ratione feodi a nobis et ab Apennensi errl. sio ino-<br />

venlis, perlinere direiiles.- i Arcbives nationales, .1.1. .Ti,<br />

fol. aô, r'. — Cf. Aiidrieu. Histniic dr 1' \fri'iiai.i , 1. I,<br />

p. 65.)<br />

i2.")'i. Pin l'etio de Wijnhak, mercalore Oloi-ont.<br />

— Iie\, etc.. onniibiis ad (pios, elc, salnlein.<br />

Sciatis «piod pro liono seivicio qiiod dileclus nobis<br />

l'etiusde Wyniiak. bnrj|ensis el mercalor de (1lo-<br />

lono'. uobis el obsidibiis nosiris l'ecit in Aragonia<br />

biis diei)iis, coneessiiiiiis ei pro nobis et beredibus<br />

nosiris qiiod pro aiicpio alieno debilo, de ipio iiise<br />

prinripalis debitor vel lidejussor non evtili'ril. nllo<br />

t(;iii]iore vite sue in noslro doininio seii dislrirln ini-<br />

niine distringatur. nnt ejiis bona sen nierrandise<br />

arestentur seu eeiani naiiiieiilnr, duni lainen idem<br />

l'elrus pro rébus et inercaudisis illis consiietiidines<br />

facial débitas el baclenus usilatas. In rtijns, elc.<br />

T. ( elc, apnd liouain Gardaui ". .xviij. die Marcii.<br />

I2uû. Pro Julimiiii' l'JIrmeii/j\ de Siinclo Odo-<br />

iiinio. — liex dileclis sibi conslabniario Rurdcgale,<br />

majori et juralis suis civilatis ejusdem, salnlem.<br />

Quia ad inst.inciain et ie(|uisieioneni dilecti nobis<br />

i'eti'i de Monte iîevelli concessiinns jobaiini l.c<br />

Fdeuiinengge, de Sanrio Odoiriaro\ ipiod prr por-<br />

tuiii Éioslrum Riirdegide exlrabere possit iiiiain na-<br />

valani bladi el dticere qiio volnerit ad cuinniodnm<br />

sniim inde facienduin. diim laiiieii idem Joliannes<br />

indc- l'acial coiisiieludiiics didiilas el usilatas, \obis<br />

rnanilannis (piod eidem Joliainii super preiuissis<br />

iinibim impediuieutnm iid'eratis nec ab aliis inl'erri<br />

peiinillatis. In ciijns, etc.. diu'aluras usque ad<br />

proxinnim l'esluin l'entecostcs. Dalinn apnd Ayet<br />

\ubyn ', .x.\j. die Marcii.<br />

I '2.){'). Pin Anuildo de Miroiiioiite. — Rex. etc.,<br />

senescallo. pii-positis, casiellanis et onniibns balli-<br />

vis aliis, iiiinistris et li


388 ROLES GASCONS. [A. I!. fî89|<br />

existât. In ciijus, etc. Daliiiii apiid l>iik. iii Bieniio '.<br />

.XV. flie Marcii.<br />

1 '251. Pro Lvpo Bur/jUfiill. — Hf x omnibus ad<br />

qnos, etc., salutfm. Scialis (juod nos promittirans<br />

bona fidi! reddere el solverc Liipo Biirgundi de Bur-<br />

degala ", vel inandain suo bas iiostras btleras de-<br />

ferenli, mille libras nigrorum tiu'onensium apud<br />

Bi'iiges in Flandria, in f'esto Nalivilalis sancli Jo-<br />

liannis Baptisie proximo fuliiro, absfpie ulteriori di-<br />

lacione et in)|)edimi'nto quocuinqne; rpias quidem<br />

mille iibras^ ilictus Lupus dilecto el fideli nostro<br />

Gastoni, vicecomiti Bearnonsi, domino Monlis Gatbani'<br />

et (lastri Ve^el•is^ de mandalo nostio mu-<br />

tuavil et tradidil in peeunia nunierata. In ciijus, elc.<br />

Datum apud Nugero", die Mercnrii pi'oxijna anie<br />

Hanios l'almariim'.<br />

l!2.^8. Pro Doiiniiko de Ffritncid. — iîex omni-<br />

bus ai! ([nos, etc., saliilcra. Sciatis quod nos |)i-o-<br />

mittimus bona fide reddere et solvere Domiiiieo de<br />

Kl'rancia, vd mandato suo bas noslras lilteras de-<br />

ferenti, mille libras nigrorum luronensiiim apud<br />

Bruges in Flandria, in festo iNativitalis sancti Jo-<br />

bannis Baptisie [)roximo futuro, abs(ju;qitiste proximo future, absque ulteriori dila-<br />

cione el im|)edimenlo quocmnque; quas qnidem<br />

mille libras diclus Forcius dilecto el fidi'li nostro<br />

(iasloni, vicecomiti Bearnensi. domino Montis Ca-<br />

lbani et CasIri Veleris, de mandato nostro imilua-<br />

vit et tradidil in j)eeunia numerala. In cujus, elc.<br />

Dntum iil supra.<br />

1:263. Pro Gasione, vicecnmite Reariie)i.ii. —<br />

llex omnibus ad quos, etc., salulem. Scialis (piod,<br />

cum nobilis vir Gasto, vicecomes Bearnensis. do-<br />

' Voir<br />

plus liant . n" 77 !<br />

.<br />

-


[A. R. \vir°-i98ol KOi.KS (; \s(:(iNs. 389<br />

niiinu Moiilis C.illiani cl Ciislii Vclcris, (ililijja-<br />

venl iiobis casirum suum de Gavarcto '<br />

cuin suis<br />

perlinonriisiKiivorsis, racioiie cuiusilaiii (iilcjiissio-<br />

nis (|ii;iiii |)!-n i|iso (jasloiii' suinviiiiiis crjfa irilVa-<br />

scriplos mercatores (Ift ijuinquo milihus lihris nijjro-<br />

riMii lui'Oiiensiiiin, quos nontinc uiiilni r-i'Cftpit al><br />

eis, inira tif'stuiii \ativilatis sancti Joliauiiis |{a|>li$(e<br />

|ii' voiitiii-um solvciidos i-isdeni , videlicel :<br />

oijfa l,u|)iiiii liiii'jfiindi ala . i\r iiiillc li-<br />

bris, nrjja Maiiinuin ol IN'triiMi «le Marirnbali).<br />

tValres, de mille libris, erffa F'ereijriniirn et \rtial-<br />

diitn i.amberli, (\v taille libriâ, erjfa Doiiiiiiiciitil «le<br />

Kraiicia, de mill«' liiiiis, et eijja rorciiiiii de Hui-<br />

ilcj^ala, (le mille libi'is. promilliiiiiis bona li«le(|uod ,<br />

si dictus (lasto iiilra (li«'liiiii leriiiiiuiiii Nalivilalis<br />

sajicii Jobaiiiiis ISnptisIe de prediela suinnia pecu-<br />

iiie satisfeceril mercaloribus anledietis , vol litleras<br />

patcnles nobilis miilieris domine Blance. (|uon«lain<br />

Lmlowici refjis Kr-aiicoriim iiluslris lilie, eons|aii-<br />

jfuineje iioslre', per ipias «le lidi-jussione prc«liela<br />

eontentam se vocet ctipsaiii acceplel in |iarleiii lidt;-<br />

jussinnis «piatunnli-eim milium libi'ai'iiiii luronen-<br />

simii «jiiain in leiinini-; perlis ^nbire pioniisinuis<br />

pi'o eadcm. et alias eciaiii lilteras ipsiiis «li)iiiine<br />

Blance, per ipias siillicienlei- caveal nos snpiM- (idi--<br />

jnssione Juijnsinodi conservare indempneni. inl'ra<br />

ilictnin lerminnni fei-eril nos liabei-e, pii'ratnin «as-<br />

tnim «le (javaretlo «:um perlinenciis suis predirlo<br />

Gasloni, vel sno mamialo, et litleras oblijfacionis<br />

ipias de prediolis haboinns ab eo sine dilUcnltnle<br />

niiipia restitneinns. et ipsnm ab oblij'-acione liujns-<br />

nio«li jienitus absolvenins; ita lamen qnod. nisi<br />

preinissa inf'ra sn|)i'anorninatnni tenninum in omni<br />

sui parto in forma snperius expriîssa complevet-il<br />

preiibatnm castrum deGavareltoi'iiin omnibus per-<br />

tini'nciis suis nubis, tan(|uain domino r«^oili innie-<br />

«liato rernnneat et remanere d«'bet ulterins oblijja-<br />

tnm, scilieet oo m()«i'i qund iilem «•asfnmi absqni'<br />

ulla conliadiclione ipsiii^ (iastotiis sive snoinm li-<br />

l>ei-e liceat nobis iii(fredi el illud deinceps cura suis<br />

' «îîibjirri't<br />

(Laruli's, jirr. (\p Moitt-fle-M.iraafi I.<br />

" Blaiiclif; (ic Frafir*^ fille di- l.otiis IX, vcïivr de Ferdi-<br />

ii.'ind, princ. l'ro .liihaniir l'ti.iilli de l'cniid. — liex<br />

senesc-ailo et ri'ceptoribus sois \j;«'iini ipii niiii«'<br />

sunt vel pro ti'inpofe Itn'i-int. saluti'iii. Noveritis nos<br />

reslituisse el otiiriiiin ipiilasse Jobanni l'axilli. «le<br />

IVtma '. terrain «! «)tiinia bona sua «pii' per aliqiia<br />

tempora lucrant in niaïui nostra , snb l'orma el inod


390 ROLES G \SGONS. [A. R. i-'Hgl<br />

et restituât, habenda et tenenda pacifiée et quiète.<br />

ni^i nos MtWr liuMM'imns oïdinandum; ila lameii<br />

quiid rriiclus et |iioventus dictomm l)onorum et<br />

heieililalis |)rire])ti renianeant pênes leceptoreni<br />

predictuni. Mouiiue taiiien nosti'o. Quibus niuuiljus<br />

piedictus iiiagister Arnaldiis, noniine dicti Johan-<br />

nis, consensit et se teiiuit pio paccato. pinniittens<br />

dictus inagister Ainaldns quod ipse faciet et procii-<br />

labil quod dictus Joliaiines coucedet instrumenlum<br />

diclo receptori, cuin auctoritate sui, cuiatoris, de<br />

preniissis gracia siin facla el remissione frucfuiiiii<br />

predictornni, prout supra scriptum est. Testes suni<br />

doniinus al)l)as Saiicti Maurini '. magisler Goniiial-<br />

dus de Mereato. B[ernardns] Fahri, Bernardus de<br />

Sancto Lupo^ Bei'nanliis Martini. Beitrandus de<br />

Larpinia. Arnaidus de Noalhaco '. BerliMiidns de<br />

Bondilli , (iiiilielMiMs de Mncletis. Didcetus de (îo-<br />

zoraio<br />

', el [dures alii.i<br />

Unde voliis et vesliuui cuilihet acquibuscuniqiie<br />

alii.s bajulis el nujiislijs riushis lirtjiitir iidiii^'iniis<br />

ne predif tuiii .lolKiiinem (nrlielisvel impedialisocra-<br />

sione pri'dicla. ipiornijins terrani et liona sua sibi.<br />

ut dietuiii est . ri'stitiila Icriral et pnssideat de retern<br />

pacilice et (pdete,et de ipsis sicul antea suatii laciat<br />

vnlunlalein. proviso j)er \os (|U(id diclo Jobanni iu<br />

j)eisona sua non inl'eralis vei interri permittatis occa-<br />

sione predictoruni aiiquam uiolesliani vei gravamen.<br />

in cujns.etc. Dalnrji Coiidoinii . .iiij. ilie Aprilis.<br />

l^d'l. l'ro .loliiiiuir Dciihydoiies , cii\iii^psorp<br />

Hiiioiie. — Itex senescaiio. propositisetaliis ndnistris<br />

el suiidilis suis ad (pios. etc.. saluteni. liibertaletn<br />

inonetenoslreBnrdejialeiliesaniconservarevoientes.<br />

vobisiinruteriniidiiMMusnea .lohauneDenbydones''.<br />

canipsore Baione. vei aliis niercatoriiius liillioneni<br />

a|)orlanlil)us undceuruque apud Sancluni Maciiarium<br />

. mM cudilur eadcni nioiiela nosira. ad ipsani<br />

' \nii' lïlus haul, n" 9^0.<br />

Saiiil-l,cm|>, commune ilc \lonla|;iiac (Lot-fl-lùiroiino,<br />

carilon Ai' \érar ).<br />

' Pnul-èire Noaillac ( (;ii-oiKli>, canton dp ta Iléolc).<br />

' Gouzun<br />

liourne).<br />

. rommunc<br />

de Montagne ((lironde, air. l/i-<br />

' Un ".loljan DeniliidnnsM est mentionné dans le Livre des<br />

KUibUaseuientx lie lUiinunii îi l'année i."î.'î.'i. p. 3^0.<br />

uionetani, exigalis aliqua pedagia indel)ita, et ne<br />

ipsos aiiqualenus iiioiestetis. set ire pocius per ter-<br />

ras tioljis sujjditas permittatis sine exaelione (|ua-<br />

cuni([ue. Datuiii ut supra.<br />

1 265. Pro Giiil/eimo de Podin. — Bex senescaiio<br />

prepositis, el omnibus aliis ministris et sulxlilibus<br />

suis in ducatu Aquilaiiuie ad ([uos, etc., saluteni.<br />

Sciatis ((uod suscepimus in proleclionein et defpii-<br />

sioneni noslrain diiectos uobis in Ckristo Gudlel-<br />

nnim de Podio, canonicuni dominici Sepulcri Jéru-<br />

salem, ])rioreiii de Vinhareria '<br />

et<br />

fratres ejusdeni<br />

ordiuis. qui se el sua esse recognoverunl de nostra<br />

gardia sprciali, et eorumdem doinos seu loca île<br />

Fornols " et de Orlbuc\ et pertinencias eorumdem<br />

in dioeesi Lemovicensi existentes, homines, eccle-<br />

sias, terras, res, redditiis et ornnes possessiones<br />

suas. El ideo vobis mandaimis cpiod predictos prio-<br />

reni el fralres, domos el ioca predicta, bomines,<br />

e.ccl(îsias , terras, res, redditus et omnes posses-<br />

siones suas prolegatis, manuleneatis et ab omnibus<br />

injuriis cl violenciis defendalis, non irderentes eis<br />

vei ail aliis |ierniiltenles inlerri dampnum, moles-<br />

liani, impedimentum aliquod seu gravamen. Et si<br />

quid eis lorisfactum l'ueril , id eis sine dilacione fa-<br />

ciatis eniendari. In rnjus, elc. Daluni iil supra.<br />

1 2(»G. Pro Jolinnne de Sentello, devko, de Medi-<br />

ciiiu. — Rex imiversis présentes litteras iiispecturis,<br />

saiuteni. Litteras venerabilium patrum .1., Wynto-<br />

niensis,el B., Bathoniensis el Welleusis, Dei gracia<br />

episcopoiinn . nos inspici f'ccisse noveritis sub bac<br />

foima :<br />

"J., Wynioniensis, el li., lialbouiensis el VVel-<br />

lensis. Dei gracia e|)iseopi '. .lobanni de Sentello de<br />

Medicino ', derieo. salutem. Vltendentes Inc mé-<br />

rita |)roliilatis et niores qniinis, fania teslante. iios-<br />

' [.Mondaine-]!. avinadiiTe (llorr^ze. arr. d'r Tulle, eanton<br />

de Ti-i^nac). La connnanderie de Lavinadière comprenait<br />

t^aiitiadière, Fournonx et Oiluc [li'tUelin de h S'cièté den<br />

lettres de la Corrèze, I. \\ , p. ^91).<br />

KournouJt, rommune de Taïuac (Corrèze, arr. ll.s.sei.<br />

e. jinijeat).<br />

Orhie, commune de Pérols {Unit.).<br />

" \oir plus haut, n" laO.'î.<br />

' Mézin { l.ot-el-Oai-onne. arr. de Néi-ae).<br />

.


[A.li. iMi'-ia89j<br />

ceris decoratus. srriltaniam curie domini nostri ré-<br />

gis Aii{jlie (le Medicino tibi qiiamdiu eidem domino<br />

régi [daeueril ()er|)resenlesdii\iiinis concedondam<br />

vice et iiDrjiiiie dicii domini régis, iil eani seii ejiis<br />

ollicium [inulenler el (ideiiter exequaris , et ad te<br />

in liiis que ad predictani scribaiiiaui pertinent cnni<br />

neœsse l'uerit recurratur, mandantes hajnio dicii<br />

domini nostri régis qui pro ternpore lueril de Mc-<br />

dirino ipiiid le ;rd |)ieili((nm srrihaniam admillat el<br />

adiiiilti facial sine conlradiclione qu.icunique. In<br />

cujus rei testitnoniuin présentes lilteras sigillorum<br />

nosirorum numimine duvimus rohorandas. Daluni<br />

apnd l!on


392 ROLES GASCONS. I<br />

siiijfulis, lit (lictuni esl, liberelis. Et eas vobis in<br />

vestro conipoto precipimiis allocari. In cujiis rei<br />

testinioniuin lias litleras iiostras fier! lecinnis pa-<br />

tenles. Duliiiii apiid (joiidoiniiim, tjiiiiito die Apri-<br />

lis, aiiiio lejfiii iiostii deciiiio scptinio.<br />

lirdditc litleras lalori. reliMilo siih iiianii piililica<br />

Iransiiiptii.<br />

Et iiieiiioraiiduni cpidd Heiiiaiiliis, ctiiues |)re-<br />

diclns, reddidit Ires litteias régis Heiirici l'aclas<br />

(ieraldo, coiiiiti Ainiaiiiaciet Fl'p/.enciaci ,<br />

El suiil inotulate in dorso islius roliili.<br />

patii siio.<br />

Item ineiiiorandiini ' ijuod sex paria litteiaruiii<br />

de in'.ni'.in'.iii'. etc.c.c. libris biii'dcjjalensis monete<br />

concesse domino Gastoni de Reaniio irrotiiiate sunt<br />

in rolulo garderobe régis et sigillale inagno sigillo<br />

régis.<br />

1:270. l'ro l'etru Aimilili Duncentt. — Rex cas-<br />

lellano de Blanipial'ord ", paderio' de Medidco ',<br />

preposilo el majori de LeYbiirna\ et omnibus aliis<br />

ad (pids piisiMileslillere peixeiierint, salulem. Scia-<br />

lis nos coiieessisse l'etro Anuddi Daiiceiut, clerico,<br />

l't Aniaido de ISvk. vel eoriiiii alleii. liceiiciani ex-<br />

Iraliendi srniel iinam iiavein lila


[A. 11. \Ml"-l •'S()\<br />

ris (le Waiiliiain ', derpieiites litleias |)ateiUes, ca-<br />

piuili siii sigillo c-onsijjiialas, de iiiorle Fiejjiiialdi,<br />

mi[ier abbalis ejiisdein loci, liabeiit liceneiain idi-<br />

gendi.T. K.a|m(l Adiirara ', .xxi\. ilic Marcii.<br />

\'2~'i. l\c\ dodit liicardo diclu litiselauiioe dp<br />

Slai<strong>info</strong>nl.<br />

', clerion siui, epclesiani de kpvl('Sllini[) '<br />

vacaiiU-ra et ad donacionein refais speclanlem. In<br />

ciijiis, etc. Ilatiiiii apud Niigero ', .x\x°. die Mar-<br />

di. ICt littera dii'ij;iliii' diiiiiini) ()., I.iiii-ulnieiisi cpi-<br />

scopo".<br />

ï'il'). Ue\ auditoiilnis piiiii|i(i|iiiiitii TIjome de<br />

Sandwyco, iiiajoris Hiirdpjjale , saliiteiii. Allocate<br />

fideiii Tiiniiip in conipolo smi vijfinli liliras liurde-<br />

{jalcnsiuiii quas per pipceptinii noslnnn levavit de<br />

aiTPi'ajjiis redditiis wiaiii' in easlellania de Blanke-<br />

foi't, de loDijinrc dilerli et lidelis iiostii Jaliannis<br />

de IJiirna . nnper niajnris Rnrdpjjalp *, el (puis eidcni<br />

Jiilianni liliera\it siniilitcr per pieceptuni nostruni,<br />

rnlioii pour lli'nntui, alilii' ili' Wiillli.iii] .ill.iiit nlroiivcr Ir<br />

roi (le Gascn(;ii(^ . et noiiimiud fri'rf (jiiilliniiiii- ih? Douvres cl<br />

frère (jautici- de Norloti.<br />

' WdUliniii-AlilH-y<br />

LoudiTS.<br />

DU Holy-Ci'oss, ouité d'Essi'\ . piùs<br />

' Aire (l.iindes).<br />

' Slaraford, couitc do Itull.iiid.<br />

' k('ltlior|)C , paroisM' de Kidton , |m'S de !>lniurord.<br />

* No^fjtro (Gers, an'. (>oudou>).<br />

" Olivier do Sulton , évèque de Lincnln ( i jSo-i -.ajtj ).<br />

" O<br />

Diot d6si(jiie nue redevance cri nature ou en .sei'vires;<br />

voir Du Cange aux mois hieiinii


39/i<br />

neneiis, usqiie ;icl li';>ilim;nn ctolein lierorlis ipsiiis<br />

Rofjori, iina cuin irini-itagin hetwlis ejiisdpiu sine<br />

(lispai'ng-fitioiio '. In cuiiis, etc. T. R. ni s .<br />

1280. Magister Wallei'us de IJallHniia. clei'icus<br />

régis ^, liabet litteras régis de geiierali atlonia-<br />

nienlo in Hii)ernia sub noniine Alani de Snier-<br />

denne\ ciiin clausula -el ad iustanciam ^ . duraliiras<br />

«pianidin eideni Wallero placuerit. T. R. ni snpi'a.<br />

1281. Hngo de lîi'ok.'. miles, recognovil se de-<br />

bereinag'islro Willelniu de Lud-i, lliesanrario garde-<br />

robe régis', sexagiiita lihi-as argeiili sniveiiilas eidejn<br />

vel suo mandald apud Novuni Tenipbnn Lundonie<br />

ad f'esluni (Jinninin Sancloriini |)ro\iin()se(|nens;el,<br />

nisi teccril. concessil pro se el iieredibns si-.is (jiiod<br />

predicla sninriia pecnnie leveUirdo leriis el calallis<br />

suis, ubicntnipie l'iierini in regno Anglie. Isia reco-<br />

gnicin (acla luit apnd (Icijulnniiuni . .vj. die Aprilis.<br />

1282. \bbas lie (irovlainide\ qui do lireilcia<br />

régis ad ronianain cnriani est prolccturus, liabel<br />

litteras reijis de prolei-tione cnni clansnlis -Volu-<br />

nins. cle.. presenlibus, eli.r. T. ni supia.<br />

128)1. lîex. etc.. orumbiis ad ipins pi'esenles<br />

iittere perveuci'int. saluteni. Scialis (piod dediniiis<br />

et coneessinnis dileelo valleto nosiro Wallero de<br />

Sttn'Ion. ' et Jnliane. uxori ejus, enstodiani Kate-<br />

rinede lii[iefiis. uxoris i[noiidani .Jordani Le Vavas-<br />

sin'\ necnim el omnium terrarum el tenemenlo-<br />

rnin (^jnsdem Katerine, ijuc quidem custodia ad<br />

nos jiixla r.'gni nostri Anglie consuetudinein |)er-<br />

' Article .'{ (le In (Inindi^ i:harl" : "llcrcdrs ninrilciilrir<br />

.ibsi|iii' (lisiiaragatiom.<br />

(iaiitifi' il'' Batli esl meiitioiirie plusieurs Ibis ilans le<br />

Calendar.<br />

Siuai'di'ii . miiid'! ilr ki'iit.<br />

* linic (Viaino-i'l-Loiro. arr. Iîaii;;é, c. Noyant). Hii(pii'S<br />

(II' Bnir est soiivont nientiotiiié dans lu Calcndur.<br />

' .Sur (iiiillaunii' do l.onlli . voir plus haut, n° loy/i.<br />

' (ii-Dyland ou Ciowland . comté de tiincnlri. I,'al>bé dr<br />

Oroyiand était Uicliard, iiSi-i;io3 iDiijjdale, Mniiailicoii ,<br />

I. 11, p. loi.)<br />

' Voir plu.s baul, n° i'.>.78.<br />

' Voir te Calendar à la date du 'ili janvier i a;|o.<br />

RÔLES GASCONS. [A. R.xvii"-i-j89l<br />

tinere dinoscitnr. eo quod predicta kaleiina com-<br />

pos sue mentis non existil '. habendam cuni perli-<br />

nenciis ad totani vitani ipsius Katerine , nisi Deus<br />

de sua convaleseeneia tdiler disposueril. In cii-<br />

jus, elr. T. til supra.<br />

128'l. Kex omnibus ail cpios presenles lillere<br />

perveiierinl , salnleni. Srialis quod dediinus et con-<br />

cessiiiuis dileelo servienti noslio, Henrico Lom-<br />

bardi % cuslodiam terrarnm et lenementorum que<br />

rneriuil Joliaiiiiis Davillcis, det'uncti. qui de nobis<br />

tennil in rapilc. liabendam et tenendain eideiii Hen-<br />

rieo ns(pie ad legilimani elalem lieredinu ipsius<br />

Joliainus : ila taniei\ quod, si plus \aleat quant vi-<br />

ginti libras dicta cusiodia, illud |)lusagiuiii nobis<br />

renianeal. In cujiis. etc. Dalum ut supra.<br />

128."). lîex senescallis, caslellauis el omnibus<br />

ballivis et fîdelibus suis in ducatu Aquitainiie con-<br />

slitiitis, ad qiios présentes Iittere perveaerint, salu-<br />

teni. IVlandainus vobis quod dilectis nostris in Cliristo<br />

abbatisse et monialibus Sancle Cdare Montis iMar-<br />

ciani<br />

', Adurensis diocesis, specialisilerensionis pre-<br />

sidio assistentes, ipsas. Iiojidnes. ecclesias. déci-<br />

mas, terras, res, redditus et oimies possessiones<br />

suas manulencalis, prolegalis el del'endatis ab in-<br />

jnriis el violenciis universis. Et, si ipiid eis loris-<br />

i'aclum lueiit, id eis sine dilacioiie facititis emeu-<br />

d iri. In cnjus rei leslimoiiiiim bas lilleras noslras<br />

lieri fecimiis patentes. Dalum (îondomii, deciiuo<br />

die Aprilis. anno regni nosiri decimo septiino.<br />

' Coinp.<br />

12H(i. Rex dileelis et lidelibiis suis senescailo<br />

le statut «De prerojjativa regisv, art. i-i : fflteni,<br />

[i'e\] liabet iirovidere, ipiando aliquîs. qui priiis babuit me-<br />

moriam et intellectum, non iiierit eoœpos mentis suc, sicut<br />

quidam sunt per iucida inlervalia. . .« {Slatult'n o/thc realm,<br />

t. t, p. aaC). Ce statut, non daté, ranjfé d'ordinaire purioi<br />

ceux de la 17" année d'Kdoiiaid II , appartient, selou Maitlaud<br />

{Hisloi-y nfEnjfUsh livi . (. I. p. 'lO'i), aux premières années<br />

d'Edouard 1". Notre n° laS^i parait confirmer cette opinion,<br />

bien que le roi senildo invoquer pliitiil la coiiliimi' ipi'une loi.<br />

- Voir une autre concession qui lui lut t'alLt: aux inéines<br />

conditions dans le i'aleiidiir. le 21 aoiit 13^*9.<br />

'<br />

l.a IJdlliii Chrisliaua , t. I. col. 11S7, ne iloniie aucun<br />

nom d'abbesse des Clarisses de .Mont-de-Marsaii avant lijo'i


V;is(oiiie, |M' i>


;i9(i<br />

,\i\ iiislaiici-im (lilecli et lidi'lis nosln (îasiniii».<br />

vicrfomilis Bearnensis, dedimiis liceueiiiiii Anialdo<br />

de Acronioiile ' ijuod nnam navatam friimenli pi)»-<br />

sil diicere et exti'aln're a fluinine IJordouie iiiferius<br />

per GiTuiidam us(jue ad iiiagiuini mare ([iin voliie-<br />

ri(, ad siiiiiii (inniiioduin l'acienduiii. l'nde vol)is<br />

inandarmis quod [ircdicluiii Arnaldum nulkiteiuis<br />

impediatis conti-a concessionein uosiram prediclam.<br />

Daliini iil supra.<br />

1 rJ'JO. ISiilicrIiis Kaslang. ", miles, ipii iq olise-<br />

ipiiu régis moi'aUir iii Hiiteriiia, liabcl liHeras de<br />

geuerali atornamciilu smIi lioiiiinilms .loiiannis llas-<br />

laiig. ' et Willelnii de Herdwvk '. ad iiieraiidiirii<br />

ol perdeiidiira, elc, per urmni aiiniim duraluras.<br />

T., etc., apiid Condomium, .\ij. die Ajirilis.<br />

Idem l'ioherLiis Hastang. liahel litlera;; régis de<br />

proleclione lum clausMla,duraturas per iiniim aii-<br />

ntiin. T. fliiiiddinii , .xv. die Aprilis.<br />

llilll. iNicholaiis de Sprovelim.<br />

'', caïKiiiiciis de<br />

Hasiing'.", Iiahel litteras régis de pidieclione enni<br />

clausida, diiialuras jii'r iiiium aiiiium. T.. elc, il l<br />

supra.<br />

1:29:2. Ile\ pre|i(isi(o suu Saiicli Severi. et ba-<br />

juld siKi Miii Miiiilis et de ISIiol ' iii 'riieu[rjsaiiii,<br />

vel eoriim Icira teiienlilms (|iii uuiic suiit vel pm<br />

leiiipiire l'iieriiit, saliili'iii. Irdiilpemiis voliis, iii vir-<br />

ilité preslili jiirainriili . ne lialiilalnres r.isiri liiipi><br />

' (îraniont . i-ornmmii' lii' lîiiiaclie (liasscs-Pyrctiiîes , arr.<br />

lîaynnrio ).<br />

I.c mèm(^ obtint ( '?Ji janvier i :ïS.;i) nnfi Iclln' do protec-<br />

liciii an nionient où il allait en Irlande ponr le sei-xiee du<br />

roi {('.alfudar of palfiil mlh , p. i)): de ntèiiir' !e .") oclnhre<br />

i-^((i {ibiil., |i. 'l'ilj).<br />

Mentionné plusienrs t'ois au inùiiic Calenilar: est-ce li-<br />

nièiiie qne .lean


lnil»i;t litlcniiii i-e}jis de {jenerali aloiiuirinMilo sub<br />

iioiuiniliiis liojferi (iliauiDpeiieys ik- Sallopi.i el<br />

Kdimiiidi di' Sanclo CIcmcMilc ', clorici, ad linran-<br />

dtiiii vel |)('r(li'ii


;]!>8 ROLES GAS(;0\S.<br />

iiiiico lialiiiil i|iM'iri(lnm [(iliiiui iiiajoi'i?m J . ncmiim'<br />

Bein.inliim, (|ui temiil jiiie liereditaiio [ircilictos<br />

coniitatiis fie l'ejje \iiglie et fecit ileverinm snuni<br />

cloiiiino Svmoni'.i<br />

MK.MIiH. IÇ).<br />

1297. Pro linliiliitarihiis hiistiile Saiicli Piistuns'.<br />

— - Rex omnilii.s ad quos présentes liltei'i' pci-veiie-<br />

rinl . saliitem. Scialis (jiiod nos hahilatonljiis nns-<br />

Iris hastide Sancii Pastoris^, A;;eniieiisis diocesis,<br />

conr-ediiiius libellâtes et cniisuetudines suliscri|)las :<br />

videlicet [i] ipiod jiei' nos vel siiccessores iiosiros<br />

I11P11 liât in dicfci iiaslida (luesla, tallea, va! alher-<br />

gata, nec rccipieiiuis ilii iiiiitiitiiii. nisi gratis nn-<br />

bis mnluare voliieriiit liabitanles. [-ij liera, quod<br />

babitanles dicte bastide et parcium ejusdeni et in-<br />

posterum iiabilatiiri possini veudere. dare et aiie-<br />

nare omnia bono sua. mobilia el inniobilia, ciii vo-<br />

I iierinl , excepto (picid iiimobilia non possini alieiiare<br />

en-lesie. l'eiigiosis persoiiis. inilitibus, nisi saivo<br />

jnre doniiiiormii ijuornrii res in Feudnni teiiebun-<br />

f ur. 3 Item .<br />

I<br />

I<br />

qnnd<br />

liaiiitanles prcdicii pcjssini lilias<br />

suas ubi vobierint iiiiere maritale, el lilios snos ad<br />

elcricMlus ordinejn lai-i'i'e proniovi'ri. [ 'i llrni |<br />

,<br />

quod nos vel bajulus nosler non capienuis aiiqueni<br />

babilaiiti'ni in dii-la bastida \i'i perlinenciis ejus-<br />

deni. vel \im iiit'ei'eniiis. vel saiziemiis bona sna.<br />

duin lamcii velil et lidejubeal slare jnri. nisi pro<br />

imirlro. vel iiiorle hoiuinis, vel plaga mortit'era.<br />

vel alio ciiiiiine (pio corpus suiiiii vel alia bona<br />

nobis debeanl esse incursa. [fi] ilciii, quutenus ad<br />

qnestionein seu clanioreni alteiins, non niandabil<br />

seii cilabil senescallus nosler vi'l bajulus ejns. nisi<br />

' \ l;t (liUe du "j jivril i*.i8ij, Kjiiier [ninlir un ucle jKir [v-<br />


A. I{. •1389J<br />

fcslo Oniiiiiirn Sancloruiii , et totideni de acaptu-<br />

ipuMilo in inulacioiK* ilomini: et, sivendalur, liabe-<br />

biiniis alj eiii[)tore veudas, scilicet diiodecim[amJ<br />

partoin jiretii quo veridetiii'; et, nisi oblie nobis so-<br />

luté l'uoriiit preiliclo t«>rinino, (juiiKjuo snlidi nobis<br />

solventur pro ({agio , et oblie siiprailicte. 1 1 Item .<br />

1 {<br />

si ai'sine vel alia rnaiiliciu orcnlla facta l'uei-inl in<br />

dicta basiida vel iionore vel in pertinenciis dirtc^<br />

bastide, liet pei- nos vel per locum nostnini tencn-<br />

teni ciiienda super liiis. secundinn bona ^laliila et<br />

bonos usus et a[>probalos diocesis Agenuensis.<br />

[la I<br />

Item, senescalliis nnsler et bnllivns dicte iias-<br />

lide tenenlnr jnraj'e in principio senescallie et bai-<br />

live, rorain probis homiiiibus dicle liaslidc, quod<br />

in ollli'io stio lideliter se iiabebmil, et jns cuilibel<br />

reddent pro possiliilitiile sua, et approlialas consue-<br />

tudines dicte bastide et statula racionabilia obser-<br />

vai)iml. I !t llcm . consules dicte bastide nuitenlur<br />

{<br />

I<br />

quolibet anno in leslo Assmiqicioiiis béate Virjjiiiis,<br />

et nos vel bajulus noster debennis ponere elelijfere<br />

ipsa die consules c:ilbolicos se\ de liabitanlibus in<br />

dicta basiida. (pios niajps linna lide coinniuni pio-<br />

licuo dicte bastide et noslro viderunus et cognove-<br />

rinuis expedire; qui consules jurabunl bajnio el<br />

populo dicte bastide ([uod ipsi beneet fidelilerser-<br />

valiunt nos et jin-a nostia, el po|inlnm dicle basiidi-<br />

lideliter {jubernabunt. et tenebiint |)i'o posse suo<br />

lid 'liti T coMsulaUim, et ipiod Jioii lecipienl ab ali-<br />

qua peisona aliquod seiviciuin pi-opter otliciniii<br />

i-onsulalus: quibus consulibus coinmnnitas dicli-<br />

basiide jurabit sibi dan- cunsiliuni et adjntoi'iuni l'I<br />

obeilire. sabo laiiien in omnibus jure nostro. do-<br />

niiiiio et honore, [i/i] Et dicti consules liabeant po-<br />

teslatem reparandi carierias, vias piiblicis, l'onles<br />

et puntes, et colligimdi per solidum l'I per libraiii<br />

cum consilio viginti quatuor habitanciuin in ilii'ta<br />

basiida. electornm a populo, niissiones et expensas<br />

ab babilaloribds dicle basiidc el |iertinenciariim<br />

ejusdem, que propler reparacioneni predictoium<br />

fient vel que lient propler alia communia négocia<br />

necessaria et redundancia in utililatem coimuuni'ui<br />

dicte bastide, i<br />

lô<br />

|<br />

Kl<br />

qui sordicies in carreiiis in-<br />

jeccrit, a bajulo nostro el consulibus punialur .se-<br />

cuiidum (piod eis visum l'ueril expe


m) ROLES (iASCO.NS. lA. R.xvn°-ia8()l<br />

tiii' fl ciiicnilpt iiijuriam jiasso. [si] lloiii, qui-<br />

cuiiKjiie liaiiimiii nosinim vel bajuii nnslri fre};orit,<br />

vel |)ignus ab eo raclum ob rem jiulicatain sibi<br />

absluleril, in triginta solidis pio justicia piinialiir.<br />

[•2-i\ Item, (juicumquo leiidarn l'uratus fuerit, in<br />

(lecfini soiidis pro justicia puniatur. [s3] Item,<br />

iiibiller et achiltera, si depielniisi fuei'inl in adui-<br />

Icrin. si inde lacliis l'uerit elainnr, vel por hoinines<br />

lide dignos siij)pr linc coiivirli vel in jure cnnlessi,<br />

ipiilibet in cenliiiii snlidis pro justifia puninlur,<br />

vel Mudi currant villam; el sit uprio eoruiiidein.<br />

j a'i I<br />

item,<br />

([uicMimpie culteiliim vel glailinm emo-<br />

hiluni conira aliimi iratn aninio ti-axeril, in derem<br />

solidis pro justicia ]inniatur, el etiiendet injuriani<br />

])asso. 90 Item, quicunKpie [aii(]nid] valens duos<br />

I J<br />

solidos vel infra, de die vel do nocle (m'atiis Tuerit,<br />

currat villam cuni ftii'to ad colluin suspenso. et in<br />

(piin(pie solidis pro justicia puniatur, et restituât<br />

l'ui-lum cui luialus fuerit, excepto l'urlo l'rucluum,<br />

de ipio liât ut iid'erius continelur: et qui rem va-<br />

ientem ullra qinnque sididos lui'atus luei'il . pruua<br />

vice siguetur el m sexagiuta solidis pro justicia pu-<br />

niatur; et si siguatiis sit, per judicium curie nostre<br />

modo di'b'ln puMiahir. \il . si pin fui'lo qiiis sus-<br />

peiidaliir. di'cciu libre, si liiina sua \aleant, solutis<br />

deliilis suis, nobis pro justicia pi'rsolvantur ; et re-<br />

sidiinm sil liercdiiin suspensi. |<br />

'!() |<br />

Item,<br />

si ipiis<br />

iiitraverit di' die orlos. \iueiis. vel prala allerius,<br />

et inde capiat li'uctiis. lennni, paleam, vel lignum<br />

valons duodccim denarios vel infra, sine voliintati'<br />

illiiis ciijus l'uerit, postquam (piolibet anno seine!<br />

del'ensum fuerit et preconizatuni , in duobus solidis<br />

el diniiilio persolvendis consulibiis ad opus dicte<br />

ville pro justicia puniatur. Kl, (fuicquid consules ex<br />

lioc liabnerint, debent illiid ponerc in commune<br />

prolicnum dicte ville, iilpote in reparacione carri^-<br />

riariim, ponciiim. l'diiciiiin et coiisimiliuin. Ht, si<br />

ultra duodecim denarios \aleal res ipiiim unie ee-<br />

peril, in decem solidis nobis pro justicia puniatur.<br />

Et, si de nocle (|uis iiilraverit et fruclus. fenum,<br />

paleam, \el ligiuim ceperil, in triginta solidis no-<br />

bis pro justicia ))nniatur. et emendel daiii|imiiu<br />

passo. Etsibos. vel vacca , vel bestia grossa orlos.<br />

vel \ineas, vel prala allerius intraxerit, solval do-<br />

iiiinus bestie sex denarios cousulibus dicte \illc: el<br />

pro jiorco el sue, si intcent, très denarios: et pro<br />

duabus oxibus vel capris vel bircis, si intrenl. sol-<br />

val dominus cujus erunt bestie unum denarium<br />

consuiibus dicte ville, qui ex lioc ut predicluni est<br />

l'aciant, dampno ei cujus est ortns, vinea, vel pra-<br />

lum, nicluloniinusresarcilo. [ay] Item, quicumque<br />

pondus vei falsani niensurani teiiiierit, duiii tamen<br />

super lioc légitime convictus liieril. in sexagiuta so-<br />

lidis puniatur. I28] Item, pro clainore debiti vel<br />

parti vel ciijuslibel allerius contractus. si slatim.<br />

jM'inia die. in presencia bajuli iiostri, eonfitealur<br />

a debitore. sine lite mota et sine induciis. nicbil<br />

nobis pro justicia persolvetnr; set infra noveni dies<br />

bajuius débet facere solvi et compleri debitori quod<br />

confessuni fuerit corani eo, alio([uin ex tune ilebilor<br />

in duobus solidis et dimidio nobis pro justicia ])U-<br />

nialiir. |2ij] Item, pro omni siiiiplici clamore, de<br />

(jno lis nioveatur el inducie petantur post )M'olacio-<br />

iieni sentencie, nobis quinque snlidi |)ro justicia<br />

solvantnr. [3o] Item, deliciens ad dieni sibi assi-<br />

gnatani per bajubini . 111 diiobiis solidis el diiiiidui<br />

nobis pro jusiicia piinialnr, adverse parli 111 expeii-<br />

sis legiliinis condempnaiidus. |3i| Item, bajuius<br />

nosler non ili'bel reci|iere pisliciam seii [|agiiim.<br />

iis(|ue


(A. li.vMi-i'Hï)! HOLKS C ASCONS. 'lOl<br />

[37 I<br />

llcrn, iiifir.iliiipi ilirh- Imstide flebt>l fssc dir<br />

Miirlis: l'I si Los vel \ii(c;i. |)(iitii-. vi'l sus tiiiiiis I<br />

iiiiiii vi'l sii(ir;i vciidiiliii- ;ili rxtiiincd iii ilif Inii. !<br />

ilnliil M-riilitoi' iinuiii ilcniiritiiii miMs |iri> li'inln: cl<br />

W. l'in „l,l,„lr ,/(. PnilelliV'. — !•'<br />

râler lier-<br />

nardiis, ablias de l'ratellis in Norinannia, liabet lil-<br />

Icras reifis de jjencrali allornainenio in Aiilii- liii--<br />

iinnl , iiiroiHiii lU; la tiaWn rliristiana (t. XI, col. ^-îy), 'ioil<br />

clii' placi' l'iilii' Ciuiliaunii' III, ablii' île im66 à isS'i, l'I liii-<br />

Ih ri I" élu en i!i|7.<br />

'<br />

lï(>aiicou|i (le localilP-H aniflaisra s'ap|n-Ht*nl Kn-kln.<br />

isaiiil-Élii'iiMi' (le Caeii on l'Abhayc aux Hommes. I,alil«;<br />

fl.nt Nicolas 11 lie Moijtij;ii\, 1 9().')-i aiiu. Voir C. llip|«Mii<br />

l.'iihhdije ilr Saiiil-Elininp ili ( iii;i , iK.J.'i, p. -]. roniplélanl<br />

la li'iHiii. I. \l .<br />

cl.<br />

'i>i;.


m<br />

huis, aliljas Saiicti S(e|)ljani rie (,ailaiiio, liahet coii-<br />

siiiiili's litteras sub nominibiis Alani de Kyrkeliy et<br />

Nicliolai (le Gasfelld cuiii claiisiila, |ier hifiininm<br />

(liiraliiras. T. R. iif sii|ira.<br />

l."50'l. Pro re/re, de moiwUi. — Hex dileclo cle-<br />

lico siio Railulfo lie Mcrcato. tenenli lociim consta-<br />

Imlai'ii l'iinlejiale, saliilein. Voliiuiiis el inanilaruiis<br />

ijiKid ipiarcam illaiii ad ijuani coiisuevil ponderari<br />

iiKiiiela iiiislra, (nie est in i-iislodia vesda siili si-<br />

jjillii iiiag'islri WMlelini de 'roriieniira '. iiiaf;is(i-i<br />

eiiisdnii inoiiele iiosire. eideiii iiiajjistro l'I OHan-<br />

diiiii de Podiip. mcrcaton noslio. iios(ri) iKuniiie.<br />

\isis |)reseiilii>iis, iiberefis. Datiim iit siipra.<br />

1 ."50:2. Pm frjro. ih> nom mniirUi.— Me\ senesi-allis.<br />

|MC|)(isi(is. rasleliaiiis, iiiajoribus el (•ninibus aliis<br />

ballivis el laielibus suis Vasediiie el Aifeiiiii ad<br />

(|iios. elc. , salulem. Quia super l'arlo iriouete uuslic<br />

iiine dilerlis nosiris iiiagislro (îuillelruo de Toirie-<br />

iiiiia. tua|;istro ejusdeiu iiionele, el ()i]aiidiiii> de<br />

l'iidio, fuerealoi'i iinsli-n, (juedaiu ciinuiiisiiMUs voliis<br />

pei- ipsos oielenus exponenda, \(diis ruaudauuis<br />

ipialiiius. eisdeiii vel enruMi alleri ercdeules lir-<br />

luiler II) iiiis ipic ex parle imslra super Ime vuliis<br />

dieiMil, dicla iiiielis elTeetlii debilo niaiiripare. El<br />

ni lic>c liliencius el securius l'aeialis, vobis lille-<br />

i-as iioslras Ir-ansMiilliiuus lias palriiles. Daliiin ni<br />

supra.<br />

1 ^lO.'). Pi(i li)iiii//lmiiloil


[A.R. \MI l:!8()]<br />

nesciilli iioslri \;isi-()iiie. si iici'psso l'iifiil. «ii|h'I'<br />

liDC iiivoci'lis. In nijus, l'Ic. Dalimi a|)iiil (ioridn-<br />

iniiiin . .\\j. aï,).<br />

Niiii idi'iilifit' ; mais voir la note i de la pai;*' NuivanI'-<br />

\nvl|;rniii. iirim «pii nVsr plu? aîtaobé aujourd'hui qu".<br />

artluf-rH df ;^aufluî de la (jirondr.<br />

,


llliil. iliiiiiiims i-aslri >•{ liliigl cil' Viulrn'. xiiiatl<br />

ili- Liriiilcid. in loco cl caslro |)i-i"(lirtis; ri iiisliii-<br />

iiiriila ((Piilocln (11' donacioni' cl coiircssioiir |>ri'-<br />

ilirlis de Mi'iilcsiiialt ', miles rej>is.<br />

recdfjUiivit se deltere I!., c|(isio|)ii lialhoniensi el<br />

Wellensi, derein iiiaiia,s |Érip rendu imitis scarle '<br />

coiisifjiiale apiid Saltum m ]>\ernio ', siilvenilas<br />

iiiiaiii mediclateni ad leslinii sancti Vlarlini , amio<br />

.wij., el aliain mediclalem atl i'eslum l'enlccnslcs,<br />

anno reijiii rcjjis E. .xviij'. : et. nisi leceril , conccs-<br />

sil i|no(l lerris vacanlibns, etc.<br />

I<br />

Bille<br />

Mi;>iitii. iH.<br />

I<br />

: ,SVi;e,/ li,l,i,ii.<br />

Kilt), /'ce Inii/ii'itxibH'i llcvc/iiiilic. — lie\ lial-<br />

livis. Iinrjjensilms cl aliis pioiiis honiinilms suis<br />

Ijci'eliii'ilic '. saliileiii. Scialis iiiiiid ciinccssniiiis<br />

Miliis, in aii\iliniii ville veslre |ircdicle clmtdende<br />

cl |pavienile, ad secniilalcm. Iniiioiieiii ac eincnda-<br />

cionem e|nsilciii ville el |iaiiiiiiii ,id|accMciniii, i|tiiiil<br />

a Icsid ^,•l(ivllalls j|lofiosc \iij|iiiis [jriivimn i'ttlnrn<br />

iisijiicad liiicm i{iiini|iie aiiiiorinn |ii'ii\inio scqneii-<br />

ciiini ii)m|ilcliiriiiii . lapialis m eadeiii villa de r|na-<br />

lilicl siiinina liiadi vendili '<br />

nniiin<br />

nliolitm; de<br />

i{naliliel dnnidia siniima, iiiiuin i|nadranlcm; de<br />

i|noldiel c(|iiii cl ei|iia. IviM' cl \aci;i xcndilis,<br />

iiniiiii iiliiilinii : de (|niilil)cl viliilu iiili'a antinin ,<br />

nniiin i|iiadranlcin; île i|niililiel ciirio l'ijui cl e(|ue.<br />

Ikivis cl vacre . Irisi'o. salilu iuil laiiiKilo. nnnm<br />

i|iiadi;iiileiii : de i|iialil)cl carell,i rereiile carnes Iris-<br />

cas \ei salilas, diins dcnariiis- de ([ticiliU'l liacone<br />

M'iiililu. nnnm (|nadi'tiiileiii: de dualins pertiis<br />

' ISirddall. comté d'York, Gillierl de Itii-dsall i-l menliimné<br />

liinsiiMir!; t'ois dans le f.alfiidar i;fjitilcul vitts.<br />

\ls, nirlr. I.a correclion j)roj>osi''e parait jnsliliec par le<br />

loiitexli il est ijue.slion d'iine redevance {J'i'iuhni) et de<br />

lerres en t'rii'lie {rncftitilbtis im-i^). lin Canine linnne i;i l'orme<br />

Siarliis el renvoie à Eifi iii.^. Il s a}pt donc il une rente de<br />

II) mares pour une terre essnlee piise en loeatinn. L'esrarte<br />

élail aussi iiiir mesure île rapaeilé valant 'i lioi.sseau-\<br />

Dion; I 11 1m7(. IùsI. ilr h (.imnih. t. XXVII. p.<br />

' llereford<br />

' Sanll-de-Navaille,s<br />

17."!. note -i).<br />

( lîasses-Pyrém'-es, arr. et r. Ortliez),<br />

. clier-lieu lin ronilé du mémo nom. Il ii'j a an-<br />

iiiiie ir.iee de la présente eliaite .iu\ archives de Herel'ord ,<br />

iloril I iinentaiie a éle publie par le lîév. W. D. Macrav dans<br />

le^ lifjtotls iif llii' r. Ilitiinitissii'ii on lihl^ricnl mniliiscrip h .<br />

I MIL<br />

'r parlio.<br />

I e niiil e-l |i;ii loiil eerit en ibri-jo'- : rcii. et une un lleliv<br />

l'o -I : ri^nil


liiiiiiii ohnliMii; ili' (lUiililii't salnioin' iiiscd vcl sa-<br />

lifij. iiniiin oboluiit; (le qiinlilict liimpri'tla veii-<br />

(lila a\)lc Pi'iitecnston, iinniii (il)()lMin; d- di-Ih ovi-<br />

liiis. caiiris M'I [lorcis Nciulitis, iiniiiii «Ictiai-iiim ;<br />

(le oclo vcllcrihiis voiidilis, iiiiiiiii (Icnaiiiim: de<br />

vi.';inli pollilitis dviiiiii laiialis. iinuiii ilcnariuin :<br />

ilf lii'i'cm |ii>llil)us laprai'iini, iimmiii ilciiai'iiini; de<br />

dcceiii pelliliiis cervoriiiii. bissanun, dain(ii'iii]i il<br />

daiiianiiJi. diins dcriaiios : de (|iii)lil>el (|iiai'lei'i(><br />

pelliiiiii, a|riioniiii, i'a|irilloi'iiiii. Ie|i()]'iiiii . l'iiiii-<br />

l'uloniiii, calui'iiiii cl sqilirelloi'iini. iiiiiini el peili* lolroriiiii '. iiniirji itlmliiin;<br />

de deceni pellibiis \ul|iiiiiii. iiiiiiiii denaiitiin: de<br />

i|iialil)et carolta sidis, iiiiiiiii deiiariiiiiu de qiioliliel<br />

Miiiiiiiaj>;iii salis vendili , iiniiiii oholiiiii: ilr ([imli-<br />

bel siimmajiio |iaiiiioniiii veiidilorurii, iiiiuiii ileiia-<br />

niiiri; de (|iii>hiiel paiiiio inlefrin xeiidilo. iiiiuni<br />

oliiiliiiii; de decein iilnis liiii-e icle, iiiuiiii (|iiadraii-<br />

leiii; lie ([uolibel qiiaileiici de iaiie\as'. iiiniiii de-<br />

liarilllli;di' i|U(>nbel i|iiai li'iin |iailliMi'iiiii lidieiliie,<br />

iiriiiiii deiiaritiiJi: de (|uolibel paiiiin iibel >eiiiL'illii<br />

aH'iiiiialo. iiiiiiin ubidiiiii . el denlio >i'iiilallii . 111111:11<br />

i|iiailiaiili'iii: de (|iiiilibel dnlio<br />

>iiii, diKis denaiiosi de i|iiolibi'l siiiiiiiiajjiii iine-<br />

l'iiiii \en(lilni'(iin . iiiiiiiii (ilinliiiii; de i|ii(ilibet saii-o<br />

larie vendilo, (|iialiior deiiarios; di! (|uolibel Irns-<br />

sellii |>annoniiii V(>n(lil(iriim diicio per eareclas,<br />

(|tialii(>i' deiiar-ios: de (iiiolibet siirnnia;;i(i paiini<br />

vendili vel aliai'iiin reniiii divei'sariiiii el iiijiiiiUi-<br />

l'iiiii veiidilariiin veiiieiiiiiiiii ad eaiideiii villaiii,<br />

tiniiiii deiiai'iiiiii: de (jii.ilibel laielala leri'i viMxlili.<br />

liims di'iiariiis: de i|iiabbel luielala |iluiiibi veinlili,<br />

diHis deiiariiis: de olijel- ;<br />

i-ii-r. Mii:i(!. iMiivrp. niiiaridcs, l'tr. (Du l^nn(;o, .tiib vnh'i]:<br />

i|ii.ilr(' li(|iic-. plus loin, clli- s'appliiiio' au p»ld~ de I .ilim<br />

i-l di; la couperose.<br />

-Sulfalo de i-uivrnr 1 cii aiif^lais cippn 1.<br />

-l'IaucliO" (on anglais boiird).<br />

' -Bardeauxr (Du Cange, au iiimI «m./ii/.i : a l'.irlivl.'<br />

suivant, il est 'piestion de latte.s.


i06<br />

aucarutn vpndilaiiini . iimiiu ileiKiriiiiii : de<br />

ROLES GASCONS,<br />

([iioli-<br />

bet boketo hiiliri, uiuiiii ([uadrantem; dp c|ualil)f'l<br />

tniiliere venientp ad [iredirtam viilain ciini lacle,<br />

butiio et frisi-o caseo per ebdoinada?)! . iiniim (|na-<br />

dranleni. El ideo vobis inandanius ([uod diclaiii<br />

roiisuetndineiii iisijiie ad fiiieni Irrniiiii |iredicli<br />

capiatis, siciil predietiim est; loniplelu aufem ter-<br />

miiio cesset dicta consueludo et peiiilus deleatur.<br />

In fiijiis, etc. Teste reop n|)iid (Idiidoiuiiiiii. dim-<br />

decimo die Aprilis.<br />

Kîlli. l'ro Itni/iimiido de Viltnfraiicii' . —<br />

Hex<br />

iiiajori el juialis Uaione saluteni. Signilicavit nol)is<br />

Rayiuuniliis lii' Villafraiica, ii\is i5urde{;ale, qiiod<br />

fabani . (piain portavil npud liaioiiaiu, commode<br />

vendeic non potest iiiidcin; ipiaie vol)is mandamus<br />

»t , si ernptoieni lialiere non polentis de l'alia jire-<br />

dirla, ipsnm diclani lal)ani veliere (piociinicpie vo-<br />

inerit libei-e j)cniiillatis. statnlo \esli'o contrario<br />

non olislarite. rinn de partilins alienis pi'edicl-nn<br />

f'abatn aportare l'eceril ratisa iricrcandi ibidem, ni<br />

asserit coram noliis; alias, eideni nos exIrabeiKb el<br />

vebendi l'abam predictarii ipiocnnupie volneril ,<br />

auc-<br />

toi'ilate preseiiciniii , licciiriani concessimus specia-<br />

leni. In cnjns, clc llalniii ni sn])ra.<br />

1317. De iippelliicamilnis (iiitliciidls. — liex iiiii-<br />

versis ad tpios, elc. , sabileni. Volantes oppiessio-<br />

nnoi el seucii'ncinm se jjravalos ])rovidere iabori-<br />

bns etexpensis, ililectnni nobis Viviannm, diclnm<br />

Bonum Filinm, in illo l'elragorieensi ' ipiod est de<br />

cnriis Bnrdeijalensi el Vasatensi, |ter presentisnns-<br />

trnni constiliiinnis servienlem, danles eidein potes-<br />

tateni citaiidi ad dictas cnrias coram sencscallo nos-<br />

tro Vasconie vei snnm locnm tenente \A jndicibns<br />

j)er nos vel ipsnm senescallnni, ad audiendmn ap-<br />

pellaciones in dictis cnriis vel eainm altria depu-<br />

tatis vel depnlandis. onmes llliis panlnm dlai-inn<br />

ritz I.<br />

'<br />

'^<br />

VilIfilVaruiiK* I Basses-Pyrf'.iié*>s , an'. liaMniii*- - r, Lsla-<br />

C'est-à-dire dans cftfte partie ilii l'f-ri;(ord dont les causes<br />

étaient iiorlées devant les cours féodales de iîordoauï el de<br />

Bazas. On sait en elTet que la Gasco/jne était divisée en quatre<br />

ressorts judiciaires : Bordeaux, liazas, Saint-Sever et Dav<br />

( BeKHe hhtijriqiic, t. IV, p. >C.'!).<br />

[A.li. xv]i°-iaSf)|<br />

de ipiibus alii c(Mupieri \olnerint et onmes eciani<br />

appellatos, receptis lamen idoneis cancioniluis a<br />

couqnerentibus vel a])pellantibns (juod ipsi cau-<br />

sas suas et querelas seu appeijaciones contra suos<br />

ad\ersarios prosetpienlur, et tpiod ad assijjijatos<br />

dies le(|ilinie cdinparebnni. Ilaiinis e


[\.l!.xvn'-i989]<br />

1320. Pro Guillelmo de (iuerid. (loiniiio Magni<br />

Miiniis '. —• Rftx omnilms iid (|us. etc., saiiiteiii.<br />

Lilti-ras iliscntoriim viiorum Siiuunis Mathifardi.<br />

Kcmensis, et P. de Monieyo Sijfaloiiis, in l'cclo-<br />

sia Aurelianensi archidiacouorum ", illustris régis<br />

Kranciiriiiii clei-icoriini . inspici li-cinnis in hec<br />

vt'rlia :<br />

-liinvcrsis |irf'Si'iili"s litlcias iiispccliiris Siniaii<br />

Mallii|)liard, Reineii>is. et I*. de \li)i'iiayo Sijja-<br />

lotiis. in ecriesia Auii'liancnsi airliidiaconi. iilns-<br />

Iris régis l'Vancoriiin rliTici. saluti'ni in Dninino.<br />

(!nin pro assisia l'aciiMnla domino rroi Anjjlir pin-<br />

poilcrenins otnneni jurisdictinnoiii ijuani doniinns<br />

nostei- rex lialiet in \illa cl tola parrochia de Monte<br />

Ainelio ' eidcni rcgi Anglic assiderc. nohilis vir(îuil-<br />

lelnuisdc (iiu-rra, mils, doniinus de Ma|jno Monte',<br />

nobis sM|>plicasil instantei' ul, enin villa prcdicla et<br />

pairocliia de Monle Anielio esset inlia limites sue<br />

hai'imie constitnta. placeri'l nohis in rccompensa-<br />

cionem et viccm altc et hass.' justiric dicli loci se\<br />

libras tui'oneasinni aiinui reddilus in villa ellioiiorc<br />

de (iasalilins' recijiere al» eodeni; nos vero, ejnsdcm<br />

doinini n'jps utilitatc peiisata super hoc et attenta,<br />

in viccni iliiiLani pcr accliidiaconos \Iati-<br />

ptias et Sif^alanit'*^. l}('U);nol a iuipriiiié à toi-t ttrchiti'ticonum.<br />

i.e mot i-st écrit cii atiréjjé (iiicldd.) dans le ici;istrc d


'ids UÙI>KS GASCONS. A. lî. \M1°- I -i^l)]<br />

(iiiiriiiiiis fl ici;|ain\is iil contenu in ijuilinsilani<br />

lilloris |ialcnliiiiis Siiimnis Vhitlippliiiidi, l'iomen-<br />

sis. ol I'. ili' Moincyo Sioalonis. in ecclesia Aure-<br />

li;iiirn-.i ai-rliidiaconorMrn. clpriiorMiii M'slrni'nni<br />

cpiarnin lillcrarum tenoren) insi'ii l'iM-innis iii fjni-<br />

linsilam lillcris nosiro sifjilld si);iialis qnas ciinces-<br />

simns (jnillelrnn dr (niorra. inilili. domiiio df<br />

Majyrio VInnIp, snjior ciinfinnacione (•(inli'iitoruin m<br />

lilti>ris prodictorumclerii'onim vcslroriini, per \es-<br />

Iras patciilps liltoras iMinliriiiai'p xclilis. Dnlniii nt<br />

•pvbui'na per-<br />

pplradnn in loco dp Ali/ac '. pI imuiia alia Cacipndi<br />

(pip pii'ca preinissa pis pI phiiiiii i-nililipl \isiiiii Iiip-<br />

nl p\ppdii'P, raliirn lialipiilp> pI lii'iiuiin ipnpi{Mid<br />

IM pieiMissis ppr ipsos \pI poiiiim altcinrii arlnni<br />

liipiil . spii ppiaTii pminr-alMiii , pidicalniii soIm , si<br />

iipppssp l'iiPiil , i-iiiii SUIS rlansiilis siil> lionoiiini<br />

iio>li'oi'iiiii oliliPapioiiP |ii'oiiiilii'ii|ps. Datiiiii ni<br />

supra.<br />

l-li.'ï. /'ni (jiillleliiiu Aninlili lin Miilo l.miie. —<br />

lipx inajori cl jiiralis Maioiip, salnlcin. rniii dilpc-<br />

Ins noslcr (îiiil|p|iiiiis \rnaldi de Malo Ijpone ", dic-<br />

liis l.o lîosco, siriil lidp dijjnornin rplalil concepi-<br />

iiiiis. Iipiip p| laiidaliililpr sp liahiipril ppr loiii^ iiiandaiiiiis iil dichini (iiiil|p|iiiiiiii \rMaldi .<br />

siciil liiil ipiiipiinlin-. i-pliiiacli-. . Iialipalis iiniiin dp<br />

' Ab/;ir<br />

Miirnliil»-. ;il'r. Libulll-Jl'- i. i 'M|Ii-;i>i,<br />

\l.[lllr-.,i i:B.i-s.s-|>M,„,.f.si.<br />

, .<br />

spiMPiiluiiis iioslns fiini g'tgns consuetis. et ipsinn<br />

in dicto spivieio lenealis qnamdiu noliis vel seiips-<br />

cailo nosirn Vascnnie piaciierit et fideliter se habe-<br />

liit. Kl si ([uid de predicto leiiipore \)vi> vadiis snis<br />

debeatis, sibi salisfacialis. ila qnod super hoc nos<br />

solicitari non oporleal ilr'iato. In cnjiis. etc. Uatuni<br />

ni snpia.<br />

Iliii. Pli) regc el priore Saiicli ligiilii \ —<br />

Kdwardns. IVi ,oracia rc\ \nglie, elc, el Icalec<br />

(inillplnins dp Villiarelo -, piior Sanrii Kgidii do-<br />

nionini HospitalisSancli JoliannisJernsalpin .<br />

omni-<br />

bus ad fpios présentes litière perveneriul. sabiteni<br />

el lideiii |)iesenlibns adliibere. Noveritiscjnod. cnni<br />

disspiisio essel inter Ijajnhim nostri, régis, Belli<br />

.\loMlis\ nosiro nomine. ex iina parle, el Iralrpin<br />

l'etniiii de \aileBeonis\ prcceptorpin nosiri. pi-io-<br />

lis. (loiiioriiMi Hospilalis Sancii .bibaiiiiis.lpiiisaletii<br />

' Sjiiril-dilli'S tGard), Le jirest'iil ;ti'tr .1 éle rcédilé par<br />

\l. .1. llehnillu l,r Itimiv dans son i'.tit tnliiii e nvuctat dcn hospi-<br />

hilifrn lit' Saiut-Jcnn île .Innsnlfm fl. III. p. .'ioi), à la suite<br />

d'un acte de soiiihiabi"' Iniciir, nlalif à la iiiridiclioii de Monl-<br />

;;uiard. Ce diTiuei'. ipii r^l de la mènie dale ((iondom, le<br />

•»> ;iviil i->8(j). a éle eiijpi'uiilé à VUistiiin- lin [iraiid-jiricHré<br />

ilf 'r'iitl'H'si' p;ir M. \. lîii lîimrjj-, pièces jiislificallM'S 11" ?SS.<br />

\I.d;;M' de (liuipianles iiiediTeclioiis , il permet de roinplélei*<br />

.1 peu pré.^ >ùrei»enl ei-i'laius uieuihrt's de pju'ase île noire<br />

11" l.'îiï'l i|ui ont été recnnveris par deux laelieg d'encre. Les<br />

uiots entre rrorliels ont 4*té suppléés de relte façoti.<br />

liuillaiiiiH- de \ illarel esl plusiiMlrs lois luentiiHiiié dans<br />

ïlli.shii}!' i>riirriilf ilr L{tii>;itt'ilin-. Hélait d'une ancienne raniille<br />

du Ihhicv (I. I\. p. iS, nouvelle édition). Il n'elail encore<br />

Me \ ice-piielM- de S.lint-riilles . ordre de Malle, en l-.>7(t.<br />

'I<br />

i|uantl Mi'nnse de Poitiers, à la M-ille de s'enibartpier pour la<br />

Terre-.Saiiile. lui adressa iiiu' Ictire par latjuelie il coiitir-<br />

ujail les duuatious laites à l'ordre et, ses aripiisitions dans les<br />

pays de Toulouse. d'\ffen. de (labors. «rAIbi et de Hodez<br />

I "(luilleruio .!-. 'i'jS.) Il était déjà prieur le .'il mars<br />

1-171 (llebndie l.e lioulx, Cniluluirc . I. III, p. s'i6). Eu<br />

i>;pi, il lut iioniiue ;;rand prieur de l'ordri' (/(/«/. ,';eii. il,-<br />

itiiit;nrlli:r . I. I\. p. 7.'!. nouvelle édiluin).<br />

' N'albéon.<br />

lieaiununl (Doriloj;iie, ai'i-. liergerac I.<br />

couiinune île IJngnol (<br />

;;ueu\ . c. .S;iin(. Vsller I.<br />

l>urili>iiue , arr.<br />

l'iii-<br />

,


lA. 15.\vii''-ia8.(| lîOLKS GASCONS. /iO!t<br />

in didcesi l'eti'iigoricensi ', ex iilloni, sii|ii'i' hoc,<br />

(|iio(l itl(!ni l'raler l'cli'us dicebat se cl predeccssores<br />

siios esse cl liiisse in possessione vcl (|iuisi iilcndi<br />

et excei-eendi altaiii el liassani jusiiciain in villa cl<br />

|)aiTochia de Nanssanas '<br />

l*elra[jorifensis dioccsis,<br />

scilicel in lidininiitiis, tciris el l'codis dicti llospi-<br />

lalis, a Icnipiiic- Ai' cnjns conlraiio nicnuiria non<br />

existil, iiajido ISclli \lonli?; |ii-edicto conliaiinni<br />

asserenlc, pci' dilcrlus cl lldclcs clciicos nosin, le-<br />

(fis, n)iij;islrnni lioncllnni de Sancio (Jninlino el<br />

Iterinni de Kiiffolisnia cl lialicm l'clmni. pi-cii-p-<br />

loicin nosli'i, piioris, |iicdiclnin. lalis pnnisiii co-<br />

lani noiiis sM|>er pi'eiuissis cxiilil \eil>alilcr icci-<br />

lala : \idelicct quod alla justicia ville cl paiincliie,<br />

lioMiinuni . Icri'arnni el reodorniii dicli ilospitalis,<br />

scilicel niiililacio tncnibi'ornni. nllininin snppli-<br />

ciiini, lianiiiincnluin, reicj'acin cl ipiclibcl pena<br />

nicrnbris vcl corpori inllijjcnila, el qiiodvis incnr-<br />

l'iincnliiMi niobiliinn, cl (piecnniquc* c\ piedicla<br />

alla jnslicia olivcncrini , nobis, ic|;i incdiclo, re-<br />

tnancanl ciiiii niniii jnrisdiclione terraiiini . l'coilo-<br />

iinn, cl l'cir'olcodointn ipic non lencnlin' in dicUi<br />

pari'ocliia ab llospilali prcdiclo. cl ijikhI incjnn'i-<br />

inenla posscssionnni scii rcrinn ininubilnnii ipic<br />

c\ nnnc snnl de IJospiLili vcl jain ab ipso Icnen-<br />

Ini-, dicin llospilali icnianebnni. l'aiva vcio jnslicia<br />

|sen jni'isdiclio ville cl[ paiTochie de Nanssanas in<br />

oninibns Iciiis. Icodis cl iciiolcodis pi'cdicii llospi-<br />

lalis (pic jain ab ipso Icneninr. l'I ffaipaso\affinla so-<br />

lidonnn elinlVaqnc de. . . l'clcofcndisel lioniinibns<br />

diili Ilospilalis obvcnicnl. inlenios, rcjji'ni. cl prc-<br />

diclnni llospilaic per bajidos qnos nus, rc\ cl prc-<br />

ceptor predicli. ibi poniMuns perinedinrn, diviidan-<br />

ini', diin){ dicli bajnli jni'ent si biadinviceni quoi! aller<br />

allcri lldelilci- iispondcal et >alis('acial Ai' liiis cpic de<br />

piedicla jui'isdielionc par\a ciiniMMUiiobveiiennl :el<br />

snper casibus parve jnstirie assisie debenl Icncri in<br />

paiiocliia de \anssanas \el alibi, nbi ilicli* bajnlis<br />

\idcbitin' cxpcdiic. l'it csl condicinni qnnd i|nilibel<br />

bapdoinin|irediclornni (|Mcrinioniani possil iicipeie<br />

per se si'ediclis idem pre-<br />

ccplor rccofpiovil nos, rcjfein, esse doininnm iii-<br />

mr'dialnni in siipcrioiilatc resorli. Nos ijfilnr, ccx<br />

el priiii' picduli, |ii'cdiclaMi |iro\isionciii appro-<br />

banles el in ca consencicnlcs, caiii volnniiiscl pic-<br />

cipinms per nosiros snbdilos inviolabihlcc obsci-<br />

vari. In cnjns ici teslinionniin nos, rev cl |)iioi-<br />

piedirli . Niifilla nosira piesenlibns dnxinuis appo-<br />

neiiiia. Dalnin (londoniii, xij. die Api'ilis.<br />

1 ^i25. Pro (iiinllinrdo dr Siiiicio Marliim cl nliis,<br />

(Ir ancniliinoiif l.aiiilininii. — l'iex oninibiis ad<br />

quos, elc >alii|iiii. Noveiilis quod l'etins llcrii.<br />

miles, teneiis locnin sciiescalli noslri cilra Landas.<br />

cl maffisicr l'elrns Arnaldi de Vico'. clericns nos-<br />

Icr, fecei'iinl ai'i'cndacioiicin seipieniciii, |ii'(int in<br />

eoriini lilleris coiitinclnr, cnjns ténor lalis csl :<br />

-Nolnni sil omnibus |)rcsenlibns cl fiilnris (|ii(iil<br />

nos, l'etrus llerii, lencns locuin senescalli cilra<br />

Lanilas, el Pelnis Arnaldi de \'icn, illiistris icgis<br />

\ii;;lie clericns, sc(|nenlcs litleras recepiiriiis a dicio<br />

domino lejje :<br />

-Ivdwardiis. etc., dilcclis et Ijdelibiis suis j'elro<br />

-llerii, lenenli locuin senescalli cilra ]>aiidas, cl<br />

-iiiaj;islro l'elro Arnaldi de Vico, saliilein. Vobis<br />

-conimillinins cl niaiidaiiius ipiod Ar lenis iiicul-<br />

-lis, laiidis el iienioiilms ac paduciisalibiis locis.<br />

-iibicnmqiie l'uerint in siibscnescallia vesira cilia<br />

' Vif,<br />

lioiir/j do l'oililloM , quon<br />

appelle encore aiiioiir-<br />

d'Iiiii l: \\i- iCoiiilnniiiealioii île M. l'r. Alihadie).


dO<br />

ffLaiu'oncius Fabii duas, Oliverius de Sanoto<br />

Jarobo"" Ires, Goraliliis do \losplol unatn, Arnaldus<br />

' Ms.<br />

i)«//;e, iri et trois fois encore plus loin. C'est tJi'(;ou<br />

Ouripiy, nom d'une maison . d'un uuuilin ou d'un ruisseau.<br />

' S.uis doute Pommiers, métairie voisine d'Oui'ifuy.<br />

^ Barrotère ou lîtairreléi'»-. nom d'une maison et d'une i'a-<br />

mille i-xislaiit encon- I<br />

' La<br />

\l. l'r. \ld)ailiel.<br />

Marque ou Lam.iique. n(un d'une maison.<br />

' (auuoi'jfe ou t'omorji'. mun d'une ne-lairie,<br />

' lîernet. nom d'une maison.<br />

' Castajfuet , nom<br />

^ (iarans ,<br />

-'<br />

d'une métairie.<br />

nom d un rliàteau el d'un élan;;-.<br />

Lui-, nom d'une maisun et d'uii quartier.<br />

' \Ies|ilel, nom d'une maison et d'un qii.irtier.<br />

" Tinilli, nom d'une maison el d'un quartier.<br />

' Siti ,<br />

nom (rnne maison.<br />

^ Bercer ou lici-ee. nom d'une métairie.<br />

'' Berraute, nom d'une m nsnn.<br />

'' Sauliusse. nom d'une nndaine.<br />

'' Tisiuar, nom d une métairie.<br />

'' Ms. [hiosseii. La famille d'Orossen e.viste encore; elle<br />

haliile la maison de ce nom, ipii esl aii.ssi celui d'un quar-<br />

tier ( \l. Fr. AliliaïUel.<br />

'*<br />

11 e.xiste encoj-e une famille Berot.<br />

" Uoubeyrie ou Coubeyrie, métairie voisine d'Orossen.<br />

-' Une cbapeliedc Saiut-.Iacques existait autrefois au quar-<br />

her d'Ibartlie, ]U'és de ia maison ai-tuelle de itia Capèreu<br />

(.M.Fr. Alibadie).


[A. r..xvii-i-i89j ROI.KS (JVSCO.NS.<br />

d'Ivarte' unain, Jai;obus Baradcr iluas, lla\miiiuJiis<br />

de Prugo" niiain receperuut pro ipsis ol lioreiliLiis<br />

ooruni ; Galliardus d'(Jssadijes , Arnaldus de Tisiiiav,<br />

ii\is \avefuiil se l'I alios iioiuluc procnra-<br />

lorin (piod diclas placeas (


ii2 I!om:s gvscons<br />

sis. (;l (Miiri (liii)liMs Sdlirlis cl sr\ ilciiariis uioilitrKi-<br />

riMii lie spiirla solveiidis pivtlicti» castellaiio iio^lro<br />

A(|U('irsi in miilarioni' (liiiMini liinc r( imlc: ila la-<br />

piieii (jiiocl ilicliis aivliidiaconus vcl liçiviles aiil siic-<br />

ci'ssoii's sui Innim |ii('ilic(ani vel ejiis |)erliiieiicias<br />

iii luaiiiiiii iiiiirliiaiM vol occlosiaslicain Iransterre<br />

M'I alieiiaii' niviiiL-ant, sine iioslia vel hereiliiiii<br />

iiosiroruiii licencia speciali. pt (|iin(l oandcin liuririi<br />

noiiis et casleljaiio preiliclo vel luajuri A(|iiensi (pii<br />

pro leinpoie fiierinl liailani et expoiiaiil, qiiocieiis-<br />

i-iiiii(|iio necesse liiiTit, pro tiiicioiie seu ilereiisione<br />

riMlalis pii'chrli'. lncii|iis. de. DaliiMi iil supra.<br />

1 iî-7. Pr(t ri'fii' , ilr ueinftiihits ri Iftntlis linilviiilis<br />

ml iiiiiiHiiiii criisiiiii. — iic\ iiiiililiiiis ail ipins. elr.,<br />

saliileiii. Noveiitis ipiiiil IVli'iis Iteiii. miles, leueiis<br />

liicuni senescalli iioslii rilra j.aiidas, el ina(ii-de , le i-'t déceiiihrc<br />

I -iSN , (lui a élé publiiT smis le ii" i.'l-j.'i.<br />

rrAnctoritale ciijus, casale vocalnm liiierria casir'i<br />

piope Aas Jnzan ', cpiod esl intei' casale Beinanli de<br />

La I.ana versus orientem, e\ inia parle, el casale<br />

Malliei de La ]>ana versus iiccideiilnn , ex allera , el<br />

e\ aiio latent inler casalia Arnaldi de \lailies el Vi-<br />

talis de Desast, ciiin jni-ilius et perliiienciis suis, di-<br />

niitlinius et assensamus Johauni du Povaii, \iiinii<br />

il'Aas Jusan\ et successorihus suis, |iro dicio do-<br />

mino rejie et successorilms suis, pro oclo solidis<br />

' ruMssclir ou P)r;i.s3cus, iKU-ininic ijiii avjil puiir rlii-l'-liett<br />

Ar|ii/.,iM\ ( l r. Alili iilic, //ivIdim- dr lu fniiimiiiir ilf Dti.f<br />

P- iiin-<br />

'<br />

'<br />

Arjll/;.iii\ ( l.ariili-s).<br />

\ls. lus IJiiSfin.<br />

,<br />

[A. li.xvii°-io8(,]<br />

inorlanoruin solvendis nohis vel hajulo de liracenco<br />

(|ni pro lenipore lueril in leslo Omnium Sancloruiu<br />

ijuoliliel anno. In ciijus rei lestiinonium lias lilteras<br />

silii l'ecinjus pateiilessigillis nosirissijjillatas. Datum<br />

A(|uis', idusMarcii,annoDoiniui.ui".cc''.l\x.\° .xiij^<br />

Quam airendacioneni seu assensaui ralani el<br />

gralaui lialienuis el eam approbainus: r^l niati-<br />

dainus senescallis, prepositis, ballivis el omni-<br />

bus rainistris nosiris ut ipsam arrendacionem seu<br />

a.ssensam teneant perpetuo el oliservenl , el l'a-<br />

ciant al) aliis inviolabiliter observan. In cujus, elc.<br />

Daliiiii ni supra.<br />

MEMlili. 1 y.<br />

Ki:2iS. l'io i'elri) de Mirumoiite '. —<br />

liex sCTies-<br />

callo SUD AifCiinensi et aliis bajulis suis leii'e ipsius,<br />

ad ipios presenles litière pervenerini , salutem. Vo-<br />

bis precipimos l't mandamns ut l'elrnm de Miro-<br />

monle. Iiuri;enseru (iondomii, prolegatis et delen-<br />

dalis, ipjaiilmo liei-i poleiil. sine juris alterius<br />

lesione. iu possessione bimorum suorum ininobilintu<br />

fjne .loliannes, pater stuis, liabebat el [lossidebal<br />

lempore morlis sue, el ipie diclus Peirus habebal<br />

el |)ossidebal tenipore dale presenciiuu litlerarum;<br />

et, si (|uis eiilem Peiro in preniissis injuiialns<br />

exiiteril, lacialis ni secuiidinn jusiiciam celeriter<br />

emendaii. El. ni piemissa libeneuis lacialis. pi'e-<br />

diclo PeIro litleras noslias concessimus lias pa-<br />

leiiles. Daluin apuil (ionilominiii . dnodecima<br />

Aprilis. amio rejjni imslri decinio sejjlinio.<br />

die<br />

];î:i'.t. Pio endeiii l'etrii. — l!e\ judiciliiis el um-<br />

iiibus alii> lialli\is suis in \;;r'nesiii (jui mini- siiiil<br />

el ipii pro lempore luerinl ,<br />

ad ipios presenles lillere<br />

pervenerini. salutem. Mandamns voliis (|uod de-<br />

liitores Peiri de Mironionte. bin'jjensis de Condo-<br />

iiiiii, in dislriclu veslro, ad solvendum debila (pie<br />

sibi per inslrumenta , coufessiones, vel alio modo<br />

légitime deberi racionabililer docere poleril coram<br />

viibis. qualenus de jure comnindins lieri |ioleril,<br />

comiiellalis. Daluin ni supra.<br />

Oa.v . ]; 1,') itKirs iù^[} (iioiucoii sl\ie).<br />

Muaiuiinl (Gers. nrr. Lc-clonri', c. l''it'[ir.iiice).


[A. n. \vii°-i389i Kui.Rs (; VSCONS. -'il:!<br />

K)3(). Iin\ coiisOibuInrio siio caslii IJiinlojjale,<br />

saliilein. Allocalc Klyo de Caupenno. iiiilili, soiies-<br />

callo nosiro IVti-ajforiconsi (>l I.niiovictMisi, iii com-<br />

jiolii siKi st'Ncies vijyiiiti liliras liiroHfiisiiiin (|iiiis<br />

iili'iii Klvns suivit<br />

noiis<br />

"'<br />

pn» | nobis' |)ro adario de Cii-<br />

|<br />

iii l.iriiovicoiisi, ciiiplo ail opii-i iiosinini ilc<br />

Jolianiie liaiii diocesis Aipieiisi^.<br />

Ht lior iiullateiiiis oiiiillalis. Datuiii rondoiriii . ni<br />

supra.<br />

1;K5;!. /'ro re/fe , de jneiiofiitiiva liitioiie. — l'ie\<br />

niajori, juratis et eastellaiin lîaione, snltilein. \o-<br />

luriuis et vobis niaudauuis ipiod do iioiiiinibiis i'\-<br />

traueis et de easibiis aliis ipii' ad preposiluraiii<br />

uoslraiii lîaione sperlare unsciintur vos mm iiilni-<br />

tuitlatis in aliijuo. nisi iii sMlisidiuni preposili nos-<br />

tri, ipso preposilo siipi'r lioc n'ipnrerili': iriiiibentes<br />

vobis et vestniin eiiilibel ipioii super liiis ipsiiiu<br />

preposilum uoii uiipi'dialis iiec alupiatenus perliir-<br />

belis, sel pi'iinillalis l'ipiii iili juii^dietioiie piedicla<br />

pai'ilire iilina\iar ( l.ot-el-Gaioniie, arr. Villeiii'Uvc-sur-l,ol,<br />

c. Saiiile-I.ivrarle).<br />

' Madaillai)<br />

( l,ol-el-Garonne , arr. .V.'jeii , r. I*rayssasl. Voir<br />

daiiH le loiids du l'ei'i|;i>rd, a la l!ililiol|]ei|uc nationale,<br />

t. r.WVI . dossier . '177).<br />

Ce Rerirand de (!auinont. le même ijue celui ([m est<br />

inenliouiu' dans la note prért-deule. ne doit pa.


MU<br />

Monte ', |i;iliiiiis conini , liornariliis [el ]<br />

ROLES G\SGONS<br />

liax iiiuniliis<br />

Guiilelnii de Verclunn'. flal^es^ Amiineviis et Ber-<br />

nanliis de Beclerri ', IValies, a [laiicis teiuporilnis<br />

cilra, predictuni caiiilulimi in |>ei-cepciime partis<br />

|)redicte décime inipediuiil et jierlui'bani qiionii-<br />

rins l'aiuleiu deciuiam [lossil intègre le\are, colli-<br />

gere, prout rRlroactis temporibus consiievil, inju-<br />

riose et maiiciose, et contra ])acis stainta, Deum<br />

vel sacrosanctain Ecclesiani in aliqiio non \ei entes;<br />

item ipiod. curii ipsum capitultini habnisset et pos-<br />

sedissel vel quasi décimas panucliiannn de Ariz el<br />

de I.a Fite'' et île Vineis'', el medictalem décime par-<br />

rocliie de (irueria'. dyocesis aiiledicle. (iiiillelniiis<br />

Hayninndi de l'inilms, Belns de Casa ÎNova. idem<br />

caiiitnhnn in pi'rce]icione decirnannn prediilai'um<br />

parrcicliiarinn injiirinse et maiiciose inipediunt et<br />

periniliant, nec eideni perniiHnnt diclas décimas<br />

coliin'ere et lexaie. (Jnaie iinliis Immililer suppli-<br />

cavit ([iiiid nos dijfiiai'emnr sii|)er biis adiiibere<br />

reniedium oporlumim, indcmpnitati ecciesie con-<br />

sulendo. Ouocirca vobis mandamus ([uatinns snper<br />

prcdictis \eritatem celeriter addiscafis, vocatis su-<br />

per hoc (piiluerint (îvocaiidi; et, si ila in\enerilis,<br />

predictuni ini))edim(Hituni el lurbacioneni cessare<br />

l'aciatls, pi-ediclos onmes a prediclis inipeilimenlo<br />

et hirbacione cessare juste el débile facientes, ipsos<br />

ad bnc, si necesse liier-il , viiililer conipellentes, el<br />

ablala el percepla \wr eos prediclo capilido niclii-<br />

liiminus restilui l'acienles. ipsiim capilninni in suis<br />

jusiis piissessionibiis eciani ilelendeiiles. Vobis enini<br />

snper liiis coinanlUnnis vic'cs nosiras, mandantes<br />

iinmibiis subdilis noslris ni in piemissis l'I in biis<br />

Hi'|;o I". \a) Ber!i"a[ni (loijl il est ([uestioii dans mitre n" i'^'ik<br />

fiait iievfu lie (iiiiscard de Caumoiil, lei|Ui'l l'tait lils. coiiiu»'<br />

.Viiissaiil I", de JNompar 1", frère de Bejjo 1".<br />

' Selon<br />

le P. Anselme, iNoiupar 1" de Canniciril eut trois<br />

lils : Nonipar 11 . Anissant T' et Guiscard. 1] fael ;ij()nter à ces<br />

trois noms ceini de lîego, (lëi'e dn Bertrand qui lait l'objet<br />

de la note précédente.<br />

razin).<br />

'<br />

Vrrdnn-siir-(!aronne (<br />

Tarn-'t-iiaidnni', arr. (iasIel-Sar-<br />

iMs. ticnuirdiix HtnjiHitii(/i (iiiiUflnii de Xevitnno , fnunii.<br />

" BelTery, eoninnine de Mirainont ( Lot-el-iîaronm^, arr.<br />

Marmande, e. I.anznn).<br />

^ Laifitte {l.ot-et-ti.u'onne, arr. Marniande. e. Tottiieins).<br />

" Hantes-Vi|;nes (arr. et e. Marinande?).<br />

I.iijîrnere ( c. Mas-d'Aj^eiiais I.<br />

[ \. B. \vil"-i -îSgl<br />

cjue ad [neiiiissa jierlinenl vobis pareant el<br />

intendant. Datum ajiud Condomiuni, .vij. die<br />

Aprilis.<br />

1335. Pio Elia C.oijiit, l)ui-


[A. \\.\\\i i-jHgl<br />

lii'iiiitoi' itiiiiiigendu iiiunilniiins ul (|ii (îiiilleimo le llliiiid de DiiiiIkiiii. ele-<br />

lico. — Uex bajulo suo Ville Nove' A{;enneiisis<br />

diocesis, salntcni. l'ropter liniiuiii ol iaudabile les-<br />

tiinoninin in inoribus ol scienci.i lilterariun (piod<br />

audivinuis de (iuillobno le lîlount de Dindiani, cli'-<br />

rico, concedinuis ei ollicinni scribanie ejiisdoni Ville<br />

No\e, ([uanidiu bene se babueiil in eodoni el nobis<br />

placueril possidcnduin. Kl ideo vobis niaiidainiis<br />

(piod enndeni (Juilleliuiiiu ad pieiliclum olliriujii<br />

adniillalis el adniilti l'acialis. lu ciiins. rie. Dalinn<br />

ul supra.<br />

1 3 'i I . l'io fralribifi liDspilalls de Ldiulii ', in-ilinis<br />

Suncti Joliiiiinis. — liox ililecto el iideii suu J. de<br />

Haverin;;, lonenli locuni seiioscalli \ascojiie, salu-<br />

lorii. Vobis coininilliinns el riia]idaiiiiis ul, apml<br />

Moiilcm Si'cin-uiii' ei li.ispilale de Laiida, ordinis<br />

' \ii|iillnn ((iels. nir. el I-. CdMlldlll).<br />

-'<br />

''<br />

Meiitréiil (Gers, urr. Ciindoiii )<br />

Villriieme-sur-l,nl ( l.iil-el-Cai'Dniio).<br />

l,;dii/ii|e llliroildi', iin. l.iliDUllle |. 1,0 |>réseiil .l'ir .i el''<br />

;iliiil\sé par\l. Dehnille !.• l'muK diins son l'.nrtnlnire


.'iKJ ROLES GASCONS.<br />

Sjitli'li J.lri(i>;il,'Ml , |)eisoiuilit(_']-;illi'n(lentPS,<br />

Vds (lilifieiiciiis iiiroriiiiu-i' cinelis si senesralli, jiro-<br />

j)ositi, lijijuli. v(i| iiiiiiislii noslii ;ili(|iia c r'|M'iiiiil<br />

\('l iisiii|)a\eniiil iii locis predidis (jiiod peiliiioat<br />

ail jus vol |)r(jpiiet.itiMii ortliiiis memorati, el si dis-<br />

saisivcriiiil iiiiims jusli- |)rf(0|ilorPS vel IVati-i-s or-<br />

iliiiis ojiisdoiii ;dii|iiil)Ms jurilius vid |>ossessiiiiiil)Ms<br />

Miis, el, si dissaisiti riieiiiil, per (|iios, el quo ti'iii-<br />

j)oru,el de «juiljiis ndiiis, cl ciijiismodi racioiif,<br />

nccasione, vel causa, resliliientcs Irali'ijjiis ordiiiis<br />

siipradicli ipic claie el dilucidc cognoverifis l'oi'e<br />

rcslitiienda eisileiii, de olisciiris et diibiis, si (pia<br />

in preiiiissis ocui-ieiiiil, nos rcriilicare ciiranlcs.<br />

Daliiin apiid (londoiiiiinii, .\\ j. die Apiilis.<br />

1 ^i42. Pin lldiiiirdn de data . Iinapitc rcjiix de IJr-<br />

dos m yl.syo.s. — |{e\ dileclo preposifd siio de (lampa-<br />

ri.iiio ' (pu pici l('iii|jorc IhiTil , saliilcin. (.'nia, pro<br />

lioïKi ser\icio ipiod Beniaidiis de Casa, liospes nus-<br />

ler de IVdos in Aspa ', iiolirs iiiipeiidil , coMcessiiiius<br />

cl cpicid ,1 lci-Miiii(i illo l'asclie priixiiiio prclerilo.<br />

ns(pic ipicm Iciiiiiiiimi Jnliaiiiics \lci|n', |ircposi-<br />

liis iiosler de (jaiii|>ci-iaiii>, cdik-cssiI cidcin (|iiaii-<br />

dani parleiii lierlia;;ii iii laiida pro \ij|iiili iilnis<br />

ciiipdlciisiuiii aiimialim, iil dicil , li;dieal idem<br />

lieiliajpiiiii iisipic iid duos amies scijiiciilcs Cdiiiplc-<br />

los prii coiisiiiiili prcciii niiliis anmiallm i-cddciido.<br />

vdhis iiiandaiiuis (piod preilicliim lierl)a|;liim pro<br />

vijjiiili liliris ciii[H)lciisiiini iioliis aimiinlim i-cildcii-<br />

dis pceliild lîei'iiai-dd per Idium leiiipus predicliim<br />

iiiislid iiomiiie dimiUalis, cl eiimlcm lîciiiardimi in<br />

pcrsdiia cl reluis suis iiilcrim piiilcjj-alis el delen-<br />

dalis ail injiiriis cl dppressioiiiliiis (jiiilinsciinnpie.<br />

Daliiin ni supra.<br />

iJi'ld. Pro Scnrhninii dr .Sci/iiliinil/Ki . iiiililf . cl<br />

Jilio -iiHi. —- Rex dinniLms senoscallis, piepesilis,<br />

liallivis, el lldelilms suis in ducalu Acpiilaimie ad<br />

(pios, etc., saliileiii. .\overilis quod, ciim nés pai-<br />

llaiiilji'.iii ciiiiiiimni' lie Saii|;n.ic-el-Cainlirnii (Landes.<br />

aiT. .•! .. ll.iM. Cl. M ,:;.„,.<br />

' Uriici', .l^iri^ 1,1 \.ill l'Aspi' ( liasses-Pjl-ciiùcs, aii'. Olii-<br />

nu], r. \,;r(ius). Kdc.i.ard I" lui a Urdos lu .S sc|ilci]jl)iv<br />

IMSS (C.uic, Ihtciiniciils ilh(\lriitirf nj rtit succcssdies corniii.<br />

contra prediclariiin ddiiaciouis, reniissionis, cl<br />

qiiiUacionis tenorcm ,<br />

super predictis vel aliipio pre-<br />

didoriim racione predicla inolcslare vel inqiiielare<br />

l'i'iil-rliv \Lil,iilla.- ( l.ol. aiT. Ilaliiirs, o. I,ll]lci;;iii> ).<br />

Ambrits ( Lol-ct-lianniiif, ari'. ?irrar. c. Dania/an ).<br />

Vdlrliiii i<br />

ai r. Mariiiniidi-, r. Mas-d'AjruMajs ).


jA.H. xvM"-i->8.)j<br />

nuliiitenus presuinalis, vel molestiiri suii in(|uif>lai'i<br />

nb iiliqun perraitlalis. In nijtis. etc. Datiiin ;ipul)is<br />

pt noslris iiiipensa per Arnaldiiin de Bonol. Iiiir-<br />

jfenscm cl iiolariinn Saiicli Snveri in Vasconia, cl<br />

i!Jus palrcni dctiniclnin , dumits cl conccdimus eidcin<br />

Arnaido cl lieredihus ac successoribus suis tcrrani<br />

ill.ini i|iie' vocalnr Sanj;'Mincda. sitani in parruchia<br />

Saiirti Bai'lliolunici d'I^yres'. diocesis Adiireusis,<br />

cuin jucibns et pcriincnciis suis '; que Icrra ad nia-<br />

nuni uostrain duibnn devcnil pi-optcr delccliiui hc-<br />

l'iîdis, liabciida cl Icncnda pcr ipsum Arnalihitii , he-<br />

rcdes ac successoies suos, de iiobis, lioicdibiis ac<br />

successoribus nosiris, per|)etuo, pacilice ettpiiele,<br />

l'iirii annuo censu se\ dcnaciuriun bni'dç;;alcnsis<br />

tniiiiclc pri'pnsili) nnsiro Sancii Scvcri |nc(li(li ipii<br />

pro lenipurc liictil snlvcndo anniialiiri in ieslo Oin-<br />

iiinni Sancluinin pni oinni sei'vii'io cl dcinniida:<br />

salvis tanii'n cl rclenlis nobis jui'ibus \ciidamMi cl<br />

releiicionis ad opus nostruni. si conliuffcrcl \cndi<br />

Icrrani prciliclain, cl aliis (|ue babenius in sinii-<br />

Idjus cnipliilcosibns vel censuis (sic), inamlanlcs<br />

preposilo noslro Sancii Scvcri ipii nuiic csl ni eun-<br />

dcin Arnalduin inducat in possessioneni teriv pre-<br />

dictc, cl i()sis prcpusitis ac aliis qui pro leinpore<br />

lud'int ul defcndaul induclnui. lu cujus roi, cic.<br />

Ihilnni ni supra.<br />

KH.j. l'iu iiiiiiiirvo iti; Siiiihiissv' . —<br />

l!c\ di-<br />

IctIo cl lidcii sno .1. (le Havciing. , lenculi locuni<br />

>ciÉÇscalli Vasciinic. cl aliis |)i-cp{isitis, balli\is cl<br />

ininisliis suis in ilicla scncscallia constitnlis. salu-<br />

Icrn. (!nni \inanevHS de Saubnssc pro laplu cu-<br />

jusdain liinlici'is Uaioiic baiinilns cxislcrel |)er sc-<br />

Mcscallnin nosUinn vel Incinn cjus Icncnlem, c\<br />

speciali «fcacia sibi. i|iianlnMi in nobis est, rcniilli-<br />

MMi^ dichini Iniiiiiiiii: il;i lariien (piod Ipse slcl jm'i<br />

' Ms.<br />

'lue dicitiir. l'Oritttir.<br />

' Eyrps (l,!in


'(18 l'.OLKS (i VSCONS<br />

coiisiliiim ([iKiiiicicins poteritis ciililicai'f ciiretis.<br />

Et niandamiis diclo ])repositn et ;iliis oinnibiis sub-<br />

(litis et inini-iliis nostris quod voliis |(aieanl l'tolie-<br />

iliaiit iii piPJiiissis. Dalnm apiul t'.oiulnmiatn. ut<br />

supra.<br />

n'i'iidfi. —<br />

Rex omnibus aii (jiios, etc.. salulem.<br />

I->'|S. Pin Ciiilli'liiin Arniilili . de doiiio /orli fu-<br />

Scialis (juod dediinus et coucessiiiiiis licenciani spc-<br />

oialem dilerlo el fideli nnstrn Ciuillolmo Ariialdi de<br />

Sailli', domicello, (aciciidi domiim liirlein iii loco<br />

("I leira sua qnam habet et lein'l de iiolii< iii paro-<br />

cbiad'Ahez Parreiiiie", (bocpsis Haioiieiisis. do los-<br />

satis, pabs Nnealis. pnrilo levalicio. inifeniis '<br />

abis, piiiiit iiioi'is est in parliliiis iibs lici'i domos<br />

fortes; ila tainen (pidd Ipse. bcredesanl sncecssoi-es<br />

sni, de iiobis here(Ui)iis el successoribns iiDstfis<br />

leneani, el nobis ap senpscailo nostro illariMii par-<br />

cinni vei allcrins nostrum niandalr>, iralis et par-<br />

ealis, teneantiir reddere dictani dnmnni ([uociens-<br />

cunHjne lueiint reipiisiti, et alias nobis ni domino<br />

sno obediani de caili'ni. In riijns .<br />

et<br />

etc. Daluiii ut s".<br />

'<br />

I ^l'iO. Pin reyT . decastm de Ciiiic . — {\i'\ dilei--<br />

tis el lidelibns sui< Hayniiindo de Hairipajiia . iiii-<br />

lili. seiiesi-allo. et niajjislrn B. ilo Sancto Lnpo.<br />

judici AjTennensi, ac dileclo eornnidein sci'iplon,<br />

^;allll(Mn. Volninns et vobis iiiandainns nt a()i'isiain<br />

sivc inipieslani per vos vel vesli'inn aliipios farlam .<br />

lit dii-iinr, super jusliciadi el jiirisdiclione rastri<br />

si\e loi'i de Ciii'le nobis si'u nostro l'onsilio, (piani-<br />

i-icins potei'ilis, niillalis et l'aciatis liabere : ([iic si<br />

l'orsilan ne((nral inveniri, larialis aprisiaiii seu in-<br />

«pieslaiD hiijnsiiiodi sine diirii;;io. vocato detensore<br />

nostro el aliis ipii fnei'inl evoraiidi, el eani. nt<br />

priiis diclnni est , no!)is vel noslro consilio ti'ans-<br />

iiiillalis, ni possitnus dare responsnrn cnngriinm<br />

venerabili pairi el iideli noslro episeopo Aoennensi<br />

' Siiiillile-X.ivaillcs<br />

(B.issps-l'yi'rnéo I.<br />

' Alii^tze{ Basses-Pyi'énées.arr. Bayoniii' , i- U-^l.irilz I. Iliins<br />

sDii Dicixonnwrr du rlrp., Raytuoii'! iii-'iitioiitic l;i forni'' ll;r-<br />

lu'l/.a de l*eyi-icilo fii l '1711.<br />

' Ooui's<br />

'<br />

.\ls. fitf;fiiiis.<br />

(Lot-i't-(l;ir(iiiin', at-r. .\;|'-ii . r. i*i'a\ssasi.<br />

Voil' |illl^ ll^irll , II" 1 "(kÎ.<br />

\. !!. \vn"- 1 -iSf)]<br />

I<br />

et doniiuis dicti loci. Dalum (Jondomn, ..wiij. die<br />

Aprilis.<br />

1350. Pro Pciri} Arnnldi de (Jasleto\ de duiiio<br />

forli facmida. — liex omnibns, etc. Sciatis fpiod<br />

dedinius el concessimns licmciam speoialeni dileclo<br />

et fideli nostro Peiro Arnaldi de Casieto, doniirello,<br />

tariendi donnnn t'nrteni in loco et teiTa sua (juarn<br />

habet et tenetde nobis in parochia Sancti Stepliaui<br />

de Noussa". diocesis Ai[nensis, de fossatis, palis<br />

linealis, ponte levalirio, ingeniis' et aliis, proiil ino-<br />

ris est ia parlibus illis lieri donios l'ortes: ila lainen<br />

(|iiod ipsp , heredes ant successores sni de nobis , he-<br />

redibus et snccessoribus nostris teneant, et nobis ac<br />

senescallo noslro dlMiiini parciuni vel alleiius nos-<br />

Iruin inandalo, iraliset parcatis. leneanlur reddei'e<br />

dicliim domnin i|uocienscuinnue Cueiinl reipiisili , el<br />

alias nobis nt domino sno obediaul de eadein. In<br />

cnjus rei , elr. Dahim (jondoniii, .wiij.die Aprilis.<br />

l^).')!. /'/(I llrniinihi di' (',(ix de diisii Mnjan. —<br />

liex ronstabulario sno linrdeoale ipii nnnc est vel<br />

pi-(i lempnre f'ni'iil, sainteni. Mandanms vobis ni<br />

solvatis annnatim licniardo de (las de Casa Majori '<br />

et Bernardo de Cas de l'odio. coiisa[nJ(jnineis As-<br />

pensibus' cenlnni solides inorlanorinn de dono<br />

nostro pi'o robis suis, sicnt siimmani prediclam<br />

babnernnl el pereeperiinl a lempore ipio niagisler<br />

\dani de Norlïonk lui! conslabniarius noster lini-<br />

dejOale, ila lainen ipiod dicti ronsa[n |;;ninei l'acianl<br />

nobis sei'vii-liim iiinsuelnin di> sciendo nnniei-o vac-<br />

carum et aliornm aiiiinalinm (pie nobis ad solven-<br />

diiiii guidonaginm lenebunitir, et super lioc collec-<br />

lori dicti gnidonagii leferanl oinni annn (]aantuni<br />

scient et poterirat lideliter omniniodani veiitalem .<br />

super (|uo preslilernnl in manu nosiri cancellai'ii<br />

ail saiicla I)ei Evan


[A.R.xvifuSç)] RÔLES CASrjns<br />

\)er preposiliini di^ Saunaco '<br />

lacialis diiiiilli ouini<br />

anno dictis (•onsa[n](Tuineis, pro jiisto precio (juod<br />

voliiiTint aliis ilare, laiulaiii" iioslraiii ad nos per-<br />

liiiPiitcni racioiie loci île Saniiliaco piodicli. lu ru-<br />

jus, l'ic. Daluiii Avij. dii' \piilis.<br />

I3r)2. /')') ip/re, lie liusiidii Saiicli lii;irnii m<br />

Murciano'. — l\ex senescallo sno Vascoiiie et t-oiisla-<br />

bidario liui'dt-ffale ac aliis rcreploiiljus reddilimiii<br />

sniiriiiu in Vascoiiia, salutcin. Vuliis tiriiiilcr iii-<br />

jun[reiido niamlamiis iitsutniiiaiii p


'r-20 lîOf.KS C ASGO.NS. [\.i;.\Mi -1289]<br />

service, c'psi a savoir as si'ijjiiiifs îles liez les ser-<br />

vices (je as cii/ leneiiieiiz apeiuleiil: i; lesaiiiil le<br />

(ieiv. seivicc. c'esl a savoir lio\aiil a la ilile kalei-ino<br />

(huit vivre pu manfjvrs el en bevvres siitlisannle-<br />

Mieiil, I' en vpstii' qant (je ineslier li serra de l)n|fe<br />

e (le ladiige pur siin cors e |)iir suii lil. e al lueiiis<br />

une rol)e par an a (Uible siircot. e nii hdnnne t\ii<br />

lace sa viaunde e la serve, e a deiis danioiscles (je<br />

la |;ai'(lerunt nuit e jour, e un surgien (pii preigne<br />

ii-ard(^ (le li taunf cuni ele en averad ineslier pur sa<br />

maladie saver. pur luz services, cusinines e de-<br />

rnaiiiides. E les diz VVater e Juliene e lur lieirs e<br />

liir assijjniv. les diles leres, renies .<br />

teneinenz e pos-<br />

sessions ove tôles les aparlenances, par les diz ser-<br />

vices, ensenddeineiil ove(|e la earde del cors de<br />

niesnie celé Kaleriiie al dil .loiian e a ses iieirs e a<br />

ses assignez a tôle la \ie de ladite kalerine encooire<br />

tilles f>(Miz gaïaunteront. ac(|iuleiiiiit e dereiidi'unl :<br />

e, s'il avient que le dit Jolian ou ses lieirs ou ses<br />

assignez es diz sei'vices lere en parlie ou en lui de-<br />

laille ou delaillenl. IimIiI .loliau oiilige pur li e pur<br />

ses lieirs e pur ses assignez, a la destresce les diz<br />

\\ ailler e Jidieni^ e du hir lieirs e liir assignez,<br />

aiisi liieii les terres e les tenenienz (|e il ad de siin<br />

propre lieritage e de sun piircliaz es contiez de<br />

Hverwyk' e de Nicole', nonienient en l'riton ', T\-<br />

veriglon'. e Heyntoii ', cuine les (ères desus ililes<br />

de la dile kalerine. (p' il pussi' dii piissenl des-<br />

Ireindre paiiiii e paiiul ou (|e inieiiz lur siel , ci la<br />

(|e les .services sus diz diienienl, si cumi desus esl<br />

desliiicle. seint lelz e reiiduz. \] le dil .lolian e ses<br />

hoirs el ses assignez j;arileruiit e saineruiit les inei-<br />

siiiis e les edelices des diz lenemenz en aiisi lion<br />

poinl ciiin il li lurent l(»ss(\ saunz lere wasi des<br />

lioys iiii mile destidccinn, e les ciisliiiiiiers (|e i<br />

apendeni iiieinlendra e ineintendriuil en auleiis ser-<br />

vices, e ne mie par autres, cuin il lurent acostoniez<br />

de ti'i-e avaiinl le lens de cesie lees : e en loles aii-<br />

' (.:i.nii.Mr^.,ii.<br />

' Frytou<br />

Oointn (le Lincoln.<br />

, |wroi»sc tic MoviiiiflMin, \nv. ()' 11 ii'isl uieulinnrié ni par Oujidal»-. ni<br />

par lîoix iK.<br />

Wells.<br />

l'alh. Il «.'aiiil d.- lîobnl iHiiMiel. evrcjn.' .le l'.ath el<br />

licrnard Ezy d'Albrei lit son leslamcnt en 1380, non le<br />

•jij dérembre. comme i) a été dil plus haut n" h^o"} sur la foi<br />

du 1*. Vnselme . mais le 9*! ("In dilns pins près avant la festa<br />

d


A. li. XMl' I oSçil<br />

liii~ i[iioJ SI' [Missil aiit ilflir;i( n';[i-i'r, voliiiniis pl<br />

\i>l)is niandaiiiiis i[iiati[ins, ciiin ilicla Isabcliu ad<br />

ipMipoia piihortilis |»pr\ciit'i'it , ab i|(sa l't niariln<br />

SUD rwipiatis lidclilads saci'ainenla , lioinagia cl<br />

alia (Ipvpria (|iie iiohis tenptiir l'acprp. racioiie tp-<br />

riiiii p| feiidoi'iiin ([lie Iptipl fit ipnM'p (IpI)pI » nobis,<br />

l'I pi-pdpcosson's sni tpniipriint iii (bifalii Aqnitan-<br />

iiif. Sii|ici- biis eiiiin vobis cominittiiniis \ii-rs iios-<br />

li-is. Datiini a|iiid (iondoti)i(iin . .xvj. dii' Vprjlis .<br />

aiiiiii l'i'jpii mislii .xvij".<br />

I Sr».». Pro iihhatc ft conri'ntii moiiiixterii /i.i/cHv/l<br />

raclnrns, ('(nuvssionptii noslrarn picibclani (piaiii<br />

pideni Jobanni Ipfinins in bac pailc pio noliis pI<br />

bcrcdilins nosliis conrciHinns cl rotiliiinanins, vo-<br />

b'iiii's ipiiiii iilcni Jobainips ollicio snpiaibcliMpioad<br />

vixpiit sit inlpiidciis. vadia cl vcsIps i^oib-in modo<br />

ipio dirtiis .Nicbolaus. paler snns, cas lemporc siio<br />

ppi'cppil . annis sinjfidis ppicipipiido. I']| i(b'o voins<br />

Miantbniins ipiod Nadia pi'P(bcia cl laiiliim (piaii-<br />

Inrn Nicbolaus pi(;dicUis |n() lobis, dnin \i\il,<br />

pptcipeip consiipvprat. prpfalo .jobanni sinjfiibs<br />

annis. ipioad vixPi'il , libcrplis pi'o olbcio im-<br />

iiioialo: ipip Nobis in compolo vcslro \olniiuis cl<br />

' l,e ? septemlire 1 •*(!(),<br />

.


iâ2<br />

|iircipiiinis iillor.-iri. In nijiis i-ei , etc. Djitnni iil<br />

supra.<br />

1357. Pro S


|.\.l!.\Mi'-ia8()l<br />

Rt'x DiDuiliiis ad (|iiii> pri'sciilcs lilliMi' jn-rvc-neriiil<br />

saluleni. Dilcctos e( (ideles iiiistros cimisuIi's cl lialii-<br />

laloivs haslidi- scii villo iiostir \'ill Kng-.ilis' t'avore<br />

beiiivolo |)ros(!queiil(>s, eisdein et cornni successo-<br />

riliii< (hixinuis coiiccdcnduni (|iiod iiifiMidacioiios<br />

siMi ('ni|)liytlieos('s cisdciii hahitaloi-ihiis E'acionabi-<br />

litiT fatle et Iradik' pov alibnti's, prioi-cs c 'terosqui'<br />

viros ei-clrsiaslicos, baronos, milids, doniicellos ci<br />

aliips de li'ii'is. viiieis, pialis, iioriKnilms cl rcbns<br />

aliis lali' |)ci|)i'lii(i, i|iuinlii:ii ad nos [icrlinct, ic-<br />

maricaut al(|iif fiirri'': cl ([iiod vcndicioncs lacli' de<br />

picdiclis rcl)iis pcr duniiiios l'.Tiiin ipsaiiiiii laii-<br />

dciiliir inlra iinvciii (lies, iil est inoris, pei- illo-; de<br />

(juibiis iiuivcbiiiit seii Icuebiiiitiir rcs cl posscssioiics<br />

prediclc, vendis debitis sobilis eisdem, vel easdein<br />

rcN et possessiones retiiieaiil pin piccio ipin ven-<br />

denliirjuxla coasiiotiidincni illaïuiii parciiiiii, sul-<br />

vcndoipsutn preciiiin infrn lci-iniiiiiiii snpradiclmn;<br />

el ipioil oblic seii i-eiisiis dcbili pi'ci possessionibiis<br />

siipiaiiic'lis l'ccipianlui' pci- doiiiiiios a (|uibus iiio-<br />

xebiint seu li'nebiiiiliii- aiil cnriini substiliilos in<br />

villa pi'tKlirla; baiiiia \en) pnsita pcr l'ixdcni m ré-<br />

bus seu possessiiiiiilms anledii-lis annnovclxnilur<br />

per biijulnin dicti Inii. prcstil^i caurione al> enipbi-<br />

leota sen lendalnrin. si doinini ipii eaili'ni posuc-<br />

rnnl eancinnes de slandi) jnri indeliile rcnnaut, vcl<br />

alias in l'ai-icnda jiisticia aut rcrrcdiMicia concedenda<br />

nejjlijfcnlcs existant; ncc |)crti«un ipia iisi sunl ba-<br />

bitiilincs predicti Vdlninus île rctciii inniiitari- et<br />

(pind (iicli babitatoi'cs non li'abantni' in lansa per<br />

sencscidlos. jndites ant ininislrrps nnstros exIia vii-<br />

luni pi'cdictaMi. nisi pio l'aclo nos Uinjfcntc vel alia<br />

justa causa inciUitorioexprimcnda. Itui'sns voluinns<br />

cl fonccdiinns ad dii'Niinni considnni el babilato-<br />

rum instanciarn (|nod, si bajnlus cl consulcs villi'<br />

predicti- i[ui iiunc sunl vcl jiio Icruporc l'uei-inl<br />

alios consub's minus sutlirienles crcaverinl , seiics-<br />

calius vel judcx noster oïdinarius Vgeunensis per<br />

se vel alios alinia ant alios snlli'.'ieiilcs rnnsules pos-<br />

sil rreare, insnlUeienlis vel iriMiUiiiencinni loin.<br />

Que onniia per senescallnni noslrnni \eenneriscMi<br />

el bajidos nostros ville prcdicle volunuis inviolabi-<br />

' Villcréal ( Lot-i*l-fî;ironiio. .n-r. Villi-ni-iive-sur-Lot i. Vnii-<br />

plus liniit , II' 1 108.<br />

.<br />

liÙLKS GASCONS. 'rl.i<br />

hier oiiscrvari . sal\(i pne noslro cl ipiolibel alieiii).<br />

In ciijus, elc. Daliiiii iil supra [>roximc.<br />

Kifio. /';(( l!i(i/iiiiiii(ln ili' [iloiriiiiin\ — lie\ om-<br />

nibus ad ^onio. inililcin, noliis iripensa , daniiis cl<br />

concciliMins euleni et heredibMs suis, clmninis de<br />

Trena ", I5nrile[jalcnsis diocesis, ipiirijnii! jnris ba-<br />

bcniiis vel iialtere possnnins anl debemns in jusli-<br />

rialn allô et basso paiocliiannii dicii loci de Trena<br />

el de Scnaco\ babciiibini e| tcnendnin de nobis cl<br />

lii'redibns nosiris per liavninndiiiii l'I licredes siios<br />

prcdiclos pcrpctno, pacifiée et «[uiete. sub eodeni<br />

si'i'viriu (|uu casiruni di' Trena pi'ediclnni lenelnr a<br />

nobis; lioo arto ipiod diilus Raymuniiiis cl hcreiles<br />

sni reniiserunl et tpulavcnnil nobis cl licrcdibns<br />

nosiris onmiiio, si quid juris propiiclalis vel posses-<br />

sioiiis babeant seu babcre poteranl aul debebanl in<br />

jiislii'ialnallo vcl basso parocbiaruui lieCainpIanas<br />

el (le Qninsa(^ in (piilins aliipiando se dixcranl jns<br />

babei-e. In cujus, elr. Datnni iil snpra.<br />

IHli'i. lîex oninibiis ad ipios presciiles lilterc<br />

pervenerinl , saliilcni. Scialis ipiod u(l(|uisiciones sen<br />

conipicstns l'aclos per serons de l'ruliano" prope<br />

Condoniiniii vel alias, carnni iioniiuc, de ipiadaiii<br />

donio ii|)iid \lluni Villarc'. de inedicUile ciijiisilaiii<br />

domus apud lyctoivuir. de ipiinijuajjiula solidis<br />

morlanonnn aiiniii censiis apiid KllorenliaiM '<br />

e\is-<br />

Icnlibus, de Icrris in ([iiibns ipsariMii iiKinastcrlinM<br />

est tundatuni. de pralis cl qnadaiii peiia lerre ipie<br />

sunl prope nionasleiiniri siipraiiicluiii. de niia iloiiio<br />

in Oondoniiu et de iiiio inolendino in rivo ipii dici-<br />

Inr Osza'°, de trijfinta liiiobns solidis annni census<br />

' liollgicii (l.ntcl (liMiiiiii'-, .irr. M.inn.iMdo ).<br />

'<br />

l.ii Trcsuc larr. Iturdi'aiix, c. r.r('on).<br />

' CiMiac I ihit. I.<br />

' l!iiiublaii'-> {ihiii. I.<br />

'<br />

' Aiivillar<br />

OuinsMi- (ihiil.).<br />

l'i'oiiilli'. coiniiiuih'


'i2A HOLES GASCONS. [A. H. ' 1 -.!«c;i(o l'^sriiUiii'iics ', ili; (jiiiljiisdniii Ifrris<br />

(|u lillcrc<br />

pcivcncinit , salnlcin. Scialis ([uud dcdnnns cl cdn-<br />

cessinius, danins el loncedinnis prd nobis cl licrc-<br />

dibns et sncccssdi'ibns nosiris ^çlijJiosi^ rriulicribns.<br />

sdi'drdins niindi'd)ns de lldnddinio. noriiini' nioiias-<br />

Icriisni, \ii|inli liiii'as InioniMisinni aninn ii'ddilns.<br />

|>ciTi|ncndas annis snijjnlis ab cisti*'ls c»nl (!< .ijiniU-î? 'mi inai'jj'- (liir !'<br />

Mitr-iiiand.' i<br />

l.ii(-i'lJt;n-or(iifl.<br />

i.<br />

ceplori rcddiluum suorinii in Afjpnuesio (|nod sol-<br />

val ' predictis sororibiis niinoribiis predictas vig'inti<br />

libras Inroncnsinm pio aicragiis cujusdani reddi-<br />

lus vijjinli libraruni cpic percipcie consuevenint in<br />

jMiitii Marniande. '<br />

I iiG(). (ionsiiiiilcin liltcram liabcnt sorores de<br />

l'iidiano juxia Condoniinni , cxci^pla illa clausida :<br />

rriidc acio. etc. 71, nscpic ad lilaiii ''lansnlain '^et<br />

iiinndanins, ete.i".<br />

1367. Pfo (hn'llelmo de Piiiihiis^. — lipx om-<br />

nibus, etc. Scialis qnod pi()|ptcr] jji-ala serviria<br />

nobis inpensa per Wiilelmum de Pinibus de licgula<br />

lilinm i|Uondani Donali de Pinibus, dcluncli, dcdi-<br />

nms et coiicessinms cideni VViUelnio, bereililms ac<br />

successorilnis suis, pro nobis et heredibus noslris,<br />

ex (fila sciencia et ida*<br />

diocesis Vasalensis. inlcr ddinniii ipidiidaiii Viviani<br />

de Lavisonc'', ex parte una .<br />

cl doinnni diçli Wil-<br />

lelini de l'iiiibus, ex allcra, el parreriam pidilicani<br />

ac parvain cairenam a parle poslcriori . et cciam<br />

illain plalcam ipic est ab cpposilis diclis iloniui et<br />

plalcis c\ dicla parle poslcrioii. cl prdliMidilnr de<br />

carrcridin ibi cvislcnlc iiscpie ad ddimini que l'nil<br />

Elvc de i'\con cnm jurildis cl |)erlinenciis suis: que<br />

ildiMiis cl plalee rueruni (piondain Geraidi de Lavi-<br />

sdiie. cl iidiiis


KOI.ES G \SCONS. /i-if)<br />

l.'îiiH. l'in hurgensibu-s baxlnlr l'florencieK — lifte rensiis aimui lanliimmodo solvant l't snUeie<br />

; \. Ii.\vir-i->8i)|<br />

ItiA iiiiiiiihiis. itr. Sciatis quod coiicessiiiuis (iuil-<br />

Irliiii) (le l.rspiiinl) ", ViUiH lie Ariahino' cl (ienildo<br />

At rhiirs hiHturiqui .s ilt- lu (nroiitli , t. \ lit<br />

' l'ompi'j.nc idirondc. iwv. Iia/;is, c. ViliaiidiMiil ).<br />

* IVnn*' on Sniiit-MjigneHift-IVnne (l'îi|>rès lîaun'in {Vnric-<br />

tfx boriù'hùff.t , l. lil. p. 1^*7), qui cit«' (lou\ li|riies de iir'lre<br />

toxU', d'apivs le Catalnfjne df Carte.<br />

^'<br />

Saint-Mnir^ie ((Uronde, arr. Bonleaiix, c ]i(;iiii, (in-s<br />

Hostons).<br />

\U. U-Mru. Hoslcns ((iimnilc).


'i26 KOI.KS (i\SCONS.<br />

1)!7"!. Re\ ornnihns. l'tc Scinlis


[A. l'i. wiT 1<br />

aMi)]<br />

milcr injiiii(feii(lo niaiidMinis (jii.iliiiMs c>tiini;i


4 -2 s UOI.ES CASGONS. \. li. \vir'--)-i8(V|<br />

I<br />

(lu(-eMl;i squ{irtoi'i;i triimiMiti siii r\li-;i ciNiLiloin<br />

Bmilot;ale ad quasrunnjue parles voliioril. iilii co-<br />

nindniii siiuiii n'Piliilfril lacieiKliiin. (jiian' voliis<br />

inaiiilaiiiiis (jiialinus dielum Vittdeiii non iii(|uiele-<br />

lis vel imiuielari perjnittalis, occasiono pxli-arlidiiis<br />

Vil i-aiiai;ii friiiiiPrili siii predii-li. T.. eic, .wiij.<br />

die \]>rdis. aiiiio . pIc.<br />

MKMI'.n. 1 (i (/JV DOR.SO).<br />

1 .'W2. IJlIcra claiis/t pro W ilkliito il- Viilencin .<br />

de ilrhilts xiiis iti tli/irnuii. Et l'st diipliciihi piopter<br />

jirnriihiiii mnris. — l!i'\ lli«>viiil'ai'io l'I, liai'oiiilius<br />

suis di' sf-accario siio Duliliiieiisi. sahitiMii. Volonles<br />

ddpcio avuirculo cl lidrli iiiisini. Willdriio dr Va<br />

leiicia, jjraciara fafoin speciali-ni . coiicossiiiuis i-i-<br />

di'iii qiiod, dp omniijiis dcltiti^ in (juiluis n(il)is le-<br />

iii'hir ad sraccaiiuni noslruin pi'pdicliiiii. solval<br />

iioliis annnaliin (niiii(|uaj;irila iilti'as, vidplicet ad<br />

scaccariiiiii iiosiniiii sancii Micliaplis .\\v. Iil)ias.<br />

ni ad scaccai-imii iiostriiiii l'asrlie.xw. liliras, pI sic<br />

dp aniio 111 aiiiiiiiii ad pidalds leniiiilos, (jiiiiiisi|iip<br />

dp prcdictis l'eliilisiiiiiiiibiis noliis l'ncril plonaric sa-<br />

lisliicUiiii. Va idi'O vidiis iiiandaiiiiis


A.li. \Mi" f>8()l UULKS GASCONS. 'ri'.'<br />

()uii'lnin (liiiiin\i Alicie, lilie Uojfcri (jlinuinpenevs<br />

lie Sall()|)i:i, oiiiiiiiiioduiii jus iihhuii ol i|iiiri|ui(l<br />

juris vi'l claniii ail me vcl Ii('1(>(1ps tiii'os (|ii()sciiniqiic<br />

|)()liiil vol ili>buit pprliiK'ir tcii)|)oriinis ii'tronctis,<br />

ad qiios pieseiiles lillei-e pei'\enei-in| ,<br />

' Ciirriclv liiiàtli'. rornltî irArj;\ll, Kciisse.<br />

iMs. rfCOKfftioyit.<br />

-<br />

,<br />

sa-<br />

K'-iiIoy, comté ili- Slm-wslmt \. AIIm'i'IIm liiî ki-iiley l'sl<br />

IllcnltOlllll' ihms 1p t.itl'-utlilr nj fialntt t'itlx. 1». 'ir[;-i.<br />

* l.f nom du comté .i '-ti' omi-*.<br />

'*<br />

Ni''r-;ic ( I.otH'l-liarofiiie ).<br />

' L-' Ctih-iidftr (ij pnfati ritllx mcntioiHK; deux pcrîioniiajj^";<br />

de ce nom i<br />

l.S7.


430 HOI.ES GASflOMS. \. 11. \Mr i-.SqI<br />

hilerri. Sciiilis (jiiûd \iiluinus ri coiicedinius (|ii(>d<br />

villa noslrn fie Villa Flraiica'. Petragoric.pnsis ilio-<br />

cesis , cuui lioïKir-p l't perliiieiitiis suis lojjatiir ot<br />

giilicnietur per senescaliiiiii iiostriiiii Agiiinriiscrii<br />

et (lalurci'iisein iii-iiclii,iin ecrle-<br />

sie de Veli'i'i Sjerai"o" in ipia esl sitadicla villa, fl<br />

paniiliiaiM ccclesic de Lobeaco * ait ilmrre cilia per<br />

ipiiiil liai' cle FliiiMello viTsus l'astiniii di' (lasali-<br />

liii.s', in ipiantiiiii se extendit versus Vilhuii i'Tran-<br />

eliaiii, et paiwlnaiii ecelesie Sanili ' 'apia'-ii ' de<br />

l'a-<br />

liis a l'ivo Tese" cilra versus diclaiii villaiii, et<br />

paidcliiani Saiiili Salnnnni de Heieiiio', et paio-<br />

chiaiii t!(;clesie de Masavreles'", e( parorhiaiii eccle-<br />

sie Sancti Slephaui de Landis" (pie colierel se<br />

ciiDi panichia ecelesie de Veteri Syoraeo pi-edicla.<br />

ipianivis priiis dicta panichia Sanrii Stepliani fue-<br />

rit de lialliva castri de (Jasalilius supradicti. et<br />

oiiini,'! alia loca ([lie pcr dciiiiiiiuni regeni l'Tranco-<br />

ruiii ve! génies suas nohis i cddita liierunt el assi-<br />

gnata'' uiia luiii villa de Villa Flranca predicla.el<br />

que prius eraiil de perliiienciis dicte ville. El hec<br />

oinnia et singula predicla cdiÈCeilinuis (piaiiidiii<br />

noslre placiierit voluiilali. In ipioriiiii lesliinoMiiuii<br />

has litteias iiostras lieri leciuiiis p^ileutes. Datiini<br />

(loiideinii, viccsinia seciiiida ilie \[irilis, aiiiKi re-<br />

giii iioslri sepliino deciiiMi.<br />

1391. l'ro lialiiliiioriOiis tir Mwite Cliiri). — liev<br />

(irnniluis ad ipios présentes littere perveiierinl ,<br />

'<br />

' Siorac,<br />

VilIi-lranflif-(lc-lic-lv(''S i f^iM-clo.;iM'. .in. Sarl.ilj.<br />

\l,s. nssinguaiinis.<br />

commuiK^ dt VitleriMnrlu-.ili-.licivcs.<br />

' l^oiilK'jac te \ illL-rraiicIif I.<br />

^ Fume! ( Lot-et-G.'iromie . ;u'i- \ ill


lA. li. wii is,S()l KÔLKS (JASCONS. 'Cil<br />

voiitiii inemoi-atis, (|uoiiuiiiis liabeiint et percipiaiit<br />

perpi'tuo, (]iiiple el libère, oiniii aiiiio, (|iiiii(|iii'<br />

soliilos anicdiflos, salvo iii oiiiiiiluis aliis juir nos-<br />

ti'ci. lu ciijiis. fie. Daliiin iit sii|ii'.i.<br />

1^93. Pro iirerffititre mi/irir Teiiijili. — lii'x<br />

(lilirlo ' lirlas, [ler vi'stras lilt'Tas alii|Meiii >it-<br />

vii'iiliMM mIiiiioiiiii i;t liileleiii. Daliiiii iil sii|ira.<br />

Kl'J'i. l'rii JohtiiiHe (le \iitrilo, livc i-ifiiiiifiisi.<br />

— Uex seiH'Scallii fl iiTi'|iliiii siio Vj|oiiiiriini,<br />

l aliiiiii |irli>ri' |>iilri'aiiuis ali i|i-^o. lai'ioiH'<br />

ciijiisilaiii jM'iii' irciiliim iMaicaiiiiii aijp'nli i|iiaiii<br />

ilii'clialiM' iiiriii'rissr, i|iiia iinn si-i'\a\oral i|iii)ililain<br />

ai'liilriiini sivr ilirtiiiii prolatiiiii siipoi' ilisini'ilia iiiir<br />

\ci'lrlialiM' iiiliu- ilii-lmn Joliaiinoin l'I i|Mi>silaiii<br />

tiatii'> >iios. ox juirli' uiia.i'l alins IVatros snos. i'\<br />

alli;ra, supnr l'ado nijusdnm operalnrii. nijiis pciii-<br />

iiiedictas iioliis diruliadir- iiiciiisa. V.\ \oliiiJiiis ac<br />

iiiandainus ut nirliil pc(alis aii ipso Jolianm; rai-ioiie<br />

peni- pri'diclp. set iiistmnionla super lior exlaiii-ia<br />

aiiullari penilits iariatis. Itatiirn apiid liniidn-<br />

iiiiiiiM. .\\iii|. die \prilis. aniio. etr.<br />

13'.).». liex dilertii siio KaMiiuiido Maripiesii<br />

rereptori reddiliiuiii siioniiii iii \|joiiiiesio. salii-<br />

li'iii. Quia iiiiliis coiislilil i|iiiiil .IhIiiiiiih's Nejjierii.<br />

(•iiJMs lidiia siiiil iioiiis [)ropler deliiliim ipsiiis iii-<br />

••iii'sa, leiu'jialiii- .li)liamii de Niiliilio in ileceni el<br />

seplein liliris arnalderisnini . vobis nianilaniiis qiiod .<br />

runi liDiia preilieli Jnliannis Negrei-ii venili nmli-<br />

(jeril , de eisileni linnis pi-edirlas deeeni cl seplein<br />

libras eiiieni .lolianni ili' .NiUi'iliii sine aliijua dila-<br />

.<br />

ciiiiie persnlvatis. El nos eas \obis in ve-;(ro coni-<br />

poto viilnnuis et preeijiinms allooari. Itatniii ni<br />

peins.<br />

\'.)\H'>. Pio rr;ir. — |te\ ilileelis suis prepositis<br />

UaiiHiensi. Aijnensi et Sancti Seveii. qui nnnc<br />

snni vel pro leinpore fuerini . sainteai. Vlandainns<br />

vobis liriiiiler iiijunjfendo ni oblijjaciones ipie lîenl<br />

ia nianibns vestris et «nm sijjillo enriariiin veslra-<br />

iMini si;[illaliuntur, sicnt rcni jndicalam 1 icialis pe-<br />

nilns observari sine eontradietione ipiariiinqne:<br />

nos eniin daiinis |iresenlibiis litteris in niandalis<br />

omnibus ininislris nostris, niinscnniipie status aut<br />

(ouilieioiiis existant, ut predii-tas oi)lij|aeiones in-<br />

Molabiliter obseivenl et sine aliipio obsl iiiilo e\e-<br />

nieioni deinandeiil. In eiijns. Haliiiii ni ^iipi.i.<br />

I;i97. l'ro Pi-Iro (Ir Liivciildco '. — lte\ li;iiul(><br />

silo bastidi! de lleda ', ipii nnneesl vel piM leinpoie<br />

liieril. snlutem. Mandainiis vobis firniiler iujun-<br />

}[ondo ipialinns non inipedialis née iinpedin a snb-<br />

ditis vesiris permiltatis dilerlinii nosIniMi l'iliuin<br />

de ijavardaro. inilileni. aibninislralorein Iternardi<br />

el l'elri. lilioiiim siiornni m po-sessione lenilorii<br />

.Saneli l'etri de l.entrener. euiii ab eoileni leirilo-<br />

rio, visa aprisia super eo lacta. suisinain et iiianum<br />

noslri noniine in ipso positani dnxerinins anioven-<br />

dani. Ileni. non inipediatis eundem mililein in per-<br />

cepcione jurinni . ipiestaruni el aliorinn servicin-<br />

runi (|ue ab liuniinibiis in ejus lerra rubanlibns i>l<br />

Icvanlibus ideni unli'^ lonsiirvil i-ecipere. Daliiiii<br />

ut supra.<br />

K^ilK. /'/'/ (iitsiniic. rirccoiiiitf liciiiiHivii. —<br />

lîex seiicscallo -no dnealus Vijuilannie, salntrin.<br />

I.)uia noinnnis ipiod dileelo eonsanjinineo el lideli<br />

nostro Gastoni. viciiconiili lîearnonsi, per nos ani<br />

nosiros tiirbacioiies. niolestie vel novilates iiidebile<br />

iriferantnr m li'odis ant lelrol'eo lis suis, vobis niaii-<br />

daniiis ipiod ni lerra siim Ib'uiliesli ' per mi- aiil<br />

per j; en les vestras' liirbariones, u-iiipaiiones. iiio-<br />

' 1,111 jirdjH- ( !,ot-('t-(i;ir(»niic. arr. Ncrac).<br />

"'<br />

l,jir«e (liors, iirr. Ooniloiii, r. Ijfiz.'mhon ).<br />

* \.v Iîi-iiIIm>Is. Voir plii- liani . n i-ï'ilV


fi^-2 RULliS GASCOiNS.<br />

lestias, vel luniUilos imlehila^ millalenus lien [ler-<br />

iiiilliilis, si'l a lalibns et siiiiililiiis desistatis Pt ffoiUcs<br />

iiostras ilesislcip facialis; et. si ([iia ii-^iiip ila \ei<br />

innovala uiiiuis jusli; lueriiit, oa in slatuin prisli-<br />

niim reducalis. \ oliiiiius eriain. ijnanliiru in iioliis<br />

flst, (|iind |)er jiiraiiipnla Ijonoriim et lidoliiini lio-<br />

iniiiiini, ((iii per vosel ipa-<br />

tuni ni supra.<br />

l.'Sll'.). /'/() milriii diisloiii'. lic\ dilccto cl<br />

(idcii siio IViro itciii, udIJli. >al{rtc)n. (jiiia voiii-<br />

luus (piod liajupna diala dili'rlii i('iil per ips^uii cl prcdeccssnres<br />

' \ls. llixllili;'_illllr.<br />

- .lc;iii (le li:ili\ fnl scrH'clial (l(î tjascojpie (le i-iSoà i-i8.î.<br />

'<br />

l.;t l'-i'Uiro (!' l;i U'oi-^iènie loUrc i\'' c^ mot oM dinilnusf.<br />

(;'("il lit nrori llfls scr-i" nu rie •'l'I" li'e cticof<br />

suos liei'i consuevil ,<br />

[A.n.\vir-i-28ijJ<br />

nec ipsaui super hoc aut génies<br />

suas iinpedialis \cl impcdiri alialiqnovel alicpiiluis<br />

[icriiullalis; saiva el rcleula nobis alla justicia,<br />

cojjnicione de capile boiuinis el fuiido terre in uii-<br />

lilibns, nobilibus, el aliis ijui suiit de dicla ruria<br />

et a uobis Icncnt iniur cliale. In cujiis, etc. Dalnni<br />

ut s".<br />

l'illl. Pro honiiiiibii.i de Aspa '. — lie\ senes-<br />

callo sno Vascome el omnibus prcpositis, bajulis et<br />

minislris suis, salulein. Sciatis nos couccssisse lio-<br />

luiiiibus de Asjia (|uod pascuis, usibus, padoenciis<br />

suis ulantiir, sicnt liaclenns juste facerc consueve-<br />

riinl ciim aninialibus suis, pacilice et ipiicle, sine<br />

prejudicio alicno, solvcndo pedagia el alia d(;veria<br />

consiicta. (iiidc vobis iiiandamus (|uod m pascuis et<br />

padoenciis suis cousuclis non inipedialis nec inipe-<br />

diri [)eriiiillalis cosfiem . set i|is.is ciiiii suis aninia-<br />

libus cisdcm nii modo debilo et coiisuclo libère<br />

|ieriuiltatis. In cujus rei, etc. Datum ut supra.<br />

I'l0i2. l'ru maiiislrii /'. Anialdi de I Icu , clerico<br />

ri'ij-is. — liex dilcctis et lididibus suis scn(;scallo<br />

Va.sconie cl casiellano Bnrdej;ale (pu nunc snnt vel<br />

|)ro tempore fuerint, salutem. Sciatis qi:od, ioco<br />

saiarii sexaginta librarum burdegaiensis luoiielc<br />

per nos concessi magislro "l'elro \rnaldi de Vico,<br />

clerico nostm, iillra dccciu sfilidos diclc iiionclc<br />

sibi conccssos siugidis diebus jiru c>\|)piisis suis.<br />

ipiamdiu \a|cajbil servicio iiosiro exira bospicium<br />

siiiiin Haione, prout bec oonliiiciilur in lilleris nos-<br />

lris ipins iiidc liabel, assigiianius<br />

'<br />

eideiii magis-<br />

lro omnia jura iiostra et (pucquid babenius cl ba-<br />

bcre debeiniis in Ioco et paiocliia de Le l!eno\<br />

Aqueusis diocesis, babcndum cl Icnenduni per<br />

ipsuiii vel (piem ipse volueril, ipianidiu uobis pla-<br />

ciieril, vel per nos su])cr lioc aliter ordinari coiiliii-<br />

j[al: cl sic a solucionc saiarii diclarum se\a!|iula<br />

"i'uri;( si.'rvorillli". dans \liililc/llli , Hish'ht' tir (jU!li'a


A. li. wii'-i -'.Syl<br />

I<br />

liltrai'iiii) i|iiii'li loniaïutbiiiius. (|iiaiiiiliii leiu-bil<br />

liiciiiii et iKit'orliiiiiii aiiteilirlos. Llide \oliis iiiaiula-<br />

iiiiis lit i|isuiii locMiii el paroi'liiam nieiiioralaiii . cuin<br />

tiniiiibus jiiribiis cl devei'iis suis atl jios pprtiuiîii<br />

libiis iii eis<br />

ipiisicioiieiii pri'posili clconsubun memorate iiaslide<br />

coiiipellalisdistriclins adcoinpieiiduiii preinissa, in-<br />

li'a tei'iiiiiiuiii coinpclcntciii cisdoiu sidublis uoslris<br />

ihdid{[cn(biin per preposituiii cl consules supraibc-<br />

los, vel ad solvcnduiu pcuaiii dccem bbrarun) ino-<br />

iii'te cuiTPMtis vci aiiain ipianicuiiicpie per cos pru-<br />

luissani (bini se bui'ji'eiises feccruiit, duni taiiieu<br />

ilicli picposilus l'I rciiisiiles per cmii'cssionciu dic-<br />

iDriiiii suliditonini . iiislriuneiila piibiii-a, vcl alias<br />

sullificiiterdocuciinlde prcuiissis. Maudaïuuseciam<br />

dicio prcposilo uoslni ipinil, si iii preiuissis exe-<br />

(piciuhs nccjfli(fcnlcs fiicrilis \pI rernissi. ipsc pre-<br />

inissa viriiiler cxe(|uatur; el |)ecui]iaiu ijui' de pre-<br />

iuissis provcnict cxpendi Nobniuis ad clausiiram<br />

dicte bastide, vcl coiislructiimem ecdesie dicli loci,<br />

vcl ad alias ulilitates inanifostas loci cjusdcin. I)à-<br />

hiiii ut s'.<br />

1 'i(l 'i. /Vo l'ciro (le Abussoiw'. — l«c\ seiiescal-<br />

lis, prcposilis cl aliis iiiinistris cl scrvicnlibiis suis<br />

:mI ipins, etc., sabileni. Mandanius vobis (imdter<br />

* Monl|)iizis. — n.<br />

i'.OLKS CASCONS.<br />

iujuiigendo ut uuivcrsos et singidos dcbi((ui's l'elri<br />

de Abussoue, uiercatons Sarlatensis ', proiil \(d)is<br />

subsunt, coinpcllalis per caprioneni boiKiriuii siio-<br />

ruiu, (|uanlinn juste polcritis, ad solvenduiu Fcho<br />

predicio univei-sa et singuia dci)ita in quilnis teneii-<br />

liir cidcni cl de ipùbus docucrinl |ier eoruuidcni<br />

del)enciuni coid'essioDcin , lilteras autenlicas, pu-<br />

blica iiisiriinienla, \el alias sullieienter: talitci- supei'<br />

lioc vos babcnics ipiod de necjjli{;ciicia rcdarî|iu<br />

non possilis. Daliiiii ut supra.<br />

I 'i05. Pro Petio lliiii , iiiililr. —<br />

liex senescallo<br />

suo Vasconie, salutein. Cuni nos conccsscriiniis<br />

ilileclo el (ideli nnslro l'etro llerii, iniliti. balliviaui<br />

de Miirjjo cuiii portu deCub/.aco', proiil in lide-<br />

ris iu)stris super lioc jadis \id(;liilis cuiiliuen, iiian-<br />

daiiius vobis lirniiler injuiigcndo ut ipsuni l'ciruiii<br />

per vos seu per alinni in possessioneni corpoialcni<br />

predictc ballivie inducalis, sccundiuu nostrariini<br />

contineiiciain lilteraiiun. In cujus rci, etc. l)atum<br />

apud Conduuiiuni, ut su|)ra.<br />

I iOO. l'io (ieruldit, domiiiu ubbucic dv llniiiii-<br />

x\aH]o\ — Kex dileclo el lideli suo Klje de (jau-<br />

penna, inilili, castcllano suo Mali Lconis, salu-<br />

teni. Quoniain per lidc di(Tnoruni viroriini de noslio<br />

coiisilio et alioruiu Icstinioniuni nobis cousiilil ipiod<br />

nicdiclas ncuioris et licreini de Scbaraiila ''<br />

in Icrra<br />

Seule existenciuni pertinct ad Gcraldain. diiniiiiani<br />

abbacic de l)aniasanii, elcpiod, non idjslaiitc ipia-<br />

dain ern|icionc ipiani Itoberlus de Slurnii . miles.<br />

ipiondani caslcllanns nosicr caslri picdicli, lecil de<br />

neniorc el hcrenio anicdiclis, ab Hispaiio de Dania-<br />

sano, lune niarilo diclc Gcraldc, pcndi'iilc causa<br />

divorcii super diclo iiialriiiionii), ip.sa Gi'ralda<br />

reiiileiitc cl cpianlnin pcileral resislenle einpcioni<br />

prcdicte. delicl dicta nicdiclas rcslilui (ieralde<br />

'<br />

'<br />

liiihzar I.<br />

' DoiiiezaiM-<br />

S.-irlat ( l)or


fiVi ROLES GASCONS,<br />

preilicte: nolenles jiiru aliijiioriun siibditonmi nos-<br />

trof'um iiidfiliite relinoie. ipsi Goralde rcstiluimus<br />

medietatein nemoris et hereini siipradictam. Unde<br />

vobis mandamns ([iialii)us eiindem Geraidam iiidu-<br />

catis in corporalepii piissessionein modietatis pre-<br />

dicte. et ipsam per se et siios qiios voliiei'it ean-<br />

la Inroini- , l.\ III ,<br />

1>. .18.<br />

|A. \\. wii"- 128(1]<br />

lunibi, civi Uurdegale. l'aciendi duas donios fortes,<br />

unam videlieel in parochia de Sqnsan '<br />

el aliani in<br />

parochia de Bornes ^ Burdegalensis diocesis , in ter-<br />

ris suis propriis quas bai>ere noscitur iu eisdem ,<br />

de f'ossalis, mûris et aliis, prout mnris est in par-<br />

tibus illis lieri doraos fortes; ita tamen qnod ipsc,<br />

heredes aut sueeessores sui, de nobis, iieredibus anl<br />

successni'ibus nostris teneant. et nobis ac senescalio<br />

nostro illarnm parcium vel alt^rius nostrimi man-<br />

dalo, iratis et pai'atis, teneantnr reddere dictas<br />

doraos ipiociensenraque fnerint l'eqiiisiti. cl alias<br />

nobis ni domino suo obediant de eisdem. In rnjus,<br />

ete. Datum apud Gondominni, .wij. dii' \pi'ilis,<br />

anno ul supra.<br />

I'i09. Pro Peiro Iterii, milile. — Rex omnibus<br />

ad qnos présentes littere pervenerinl, salutem.<br />

Gum nos coneesserimus dilerlo et fideli nosiro<br />

PeIro Iterii, miiili, [nu laudabili servicin suo nobis<br />

diucius impenso. cenlnni libras bni'dejjalensi.s mo-<br />

nete aninialim ipiamdiu vixei'il ,<br />

loro diclarum cen-<br />

tuni librarum dimiltiinns sibi ad \ ilam suani bal-<br />

liviam ville et eastri do Burgo cum juribus el<br />

pertinenciis snis el portu de Cubzaco', cl quicquid<br />

nos ibi iialicnuis in niaii et ui Icrra vcl liai)erc dc-<br />

bcniMS. excepta cusiuma de llovano' et exceptis<br />

juramentis, facto dnelioi'um. delacione armorum,<br />

deforciamenli) mniierum. frartione itinei'nm, et<br />

aliis (pie cxiipinnlnr m as^ensa aiiaruiu ballivia-<br />

rum; reddendo anno quolibet pro balli\ia predicta<br />

conslabulario nostro liurdcgale (jui nunc esl vel<br />

pro tempoi'e fnerit viginli libras moiiele prcdicle,<br />

inedietatem in oclabis Nalalis Domini et aliam nie-<br />

dietatem in oclabis Penlecostes. In cujus, etc. Da-<br />

Inni ut supi'a.<br />

' Soussans<br />

Et niandatuni esl |)er lilleras régis patentes se-<br />

ou Saiiil-Itornaiii-de-Suussans (Gironde, arr.<br />

Boriteaux, c. Castelnau-dr-\Iédoc). lïaurein [Var. lî^rdel.<br />

t. Il, p, 8li) dit que cette maison forle était encore repi'é-<br />

sentée de son tein|)S par ce (pi'on appelait ia eTour de Bas-<br />

saii".<br />

Bominès on Saint-Martin-ile-Bommés ( Giiondc , an'.<br />

I!aza«, r. Viltaiidi'aut |. Cf, Baun-in . liirf, . I. 111. p. i'.iS.<br />

' Voir<br />

''<br />

liani . n<br />

plus haut, n" i.'ioô.<br />

liovaji (Ch.irente-Iiifèrieure, arr. .Mareniie>). Voir pin,-<br />

111)7.<br />

,


[A. I!. xvnvi28()| RÙI.liS CASCONS.<br />

iiescallo Vasfoiiie i|iii>{| iudiical iiiet'alnm Petrum<br />

il) mi'iwraleiii [joss(;ssioiieiii ballivie piedicle, si'cun-<br />

ilum |iie(liclaruin contineiu-iam liltorariim. lu cii-<br />

jus, clc. Ualum ul supra.<br />

lilO. J'ro Arnaldo Htii/muiiili de ItalddiijjO. —<br />

Ri'x caslellaiio siio Mali Lcoriis ilatros dicloriini Incoriiin, [)olissiine raoiorie rn-<br />

jnsdani novi ilineris lacli et a|)erti per diclos liabi-<br />

talorcs Viane, in f^rave danipniiin el pii'|ii(liiiiiiii,<br />

ut dicilnr, dietoniin habilatiMiiin de [.avardari). rt<br />

rarione vel oeeasione |)ro(essnnni et rondeinpna-<br />

cionuni seeiitonini vel sernlaiinn coram dilectis cle-<br />

ricis noslris Bonelo de Sancto (Jninlino i-t ileriii'<br />

de Kngolisnia. inqnisitoiibns nostris, vel per e^is<br />

babitos sen factos, el eeiani ([navis alia rarione-,<br />

hniit.<br />

' liaiiliort (liiv.il, ablié de .Saint-Miiurin , souvent cité plus<br />

- I.avord.ic (I.ot-pl-Garoiine, air. N'érac).<br />

* Vianiie ( Lot-ft-lîaronne, arr. Nérac, «*. I.avard.ic).<br />

' \ls. Iiirinni.<br />

.<br />

niandanles preiiictis el (luinibus aliis siiixbtis nos-<br />

tris nt vobis in preinissis paieant et intendant. I)atnin<br />

, etc.. ni supra. .-'•.,<br />

'<br />

l 'i 1 :2 . l)f> limitacinne et divkione ('iisiri Mnuroiiis<br />

ei hasiide de Salva Terra'. — Hex universis pre-<br />

senles lilleras inspecluris, salutein. Litteras ordi-<br />

naciouis sen coinposicionis l'acte per dileclos ciericos<br />

noslros inajfistruni Honetiuu de Sancto Qnintino el<br />

Iteriiini di; Knffolisnia. super limitacinne et divi-<br />

sioiie jiu'i>dicli()nis et disliielus (ia^^lri Maiironis el<br />

bastide noslre de Salva Terra, Vasalensis dioeesis,<br />

nos diligenler inspici l'ecisse noverilis snb bar<br />

l'oriiia :<br />

ff.Noverint iiniversi (piod, cuni inler nidiilriii<br />

viruni , doiniiiniii Alexandriiin de la Pevree, iiiili-<br />

teni, doniiiiinn de Casti'ii Maiironis, siio el nnbilis<br />

domine Marjjarele de Turenna"\ consorlis su>', nu-<br />

mine, ("x jiarte nna, el bajiilum, consiiles el roiii-<br />

munilaleni bastide domiiii nostri rejfis de Salva<br />

TeiTa, Vasatensis dioeesis, super bmilacione juris-<br />

diclionis el dislriclns dicti (/aslri Mauroni-S el dit le<br />

basiide, conlroversia cl dissensio veiteretiir super<br />

eo ipiod dicti bajiilns, consides et communitas di-<br />

cebanl predictain jnrisdictionein |>jedicle basiide<br />

esse et debere esse ultra atpiam de La Vinafjiia '<br />

versus dictiini (iastruni Mauronis, et eosileiii esse<br />

in possessione prediele jurisdiclionis l(in;;e uilra<br />

predictani a(piaiii di- La Vina;>naet tillra lolaiii par-<br />

rocbianiSancli Itmiiani. diclo Alexandro coiilraiitiiii<br />

asseienteel dicentc predictani juri.sdiclioiiem (iasiri<br />

Manronis esse l'I debere esse, et eundeiii esse in<br />

|iossessione[)redicte jurisdictidiiis uscpie ad inediiiiii<br />

ponteu) dicte acpie de La Vinajjua


'iSf) lior.KS GASCONS<br />

l'isdirdo S,'ilvi> Terre ()[eilicle versus (licliiin (Jiisli'iini<br />

Vlaiironis se exloiulat cl iiunc et sempei- ;i (ltct;i<br />

;i(|ua lie f,a Viii-ifjiiii iis((iie iiil f'oiiteiii iliclniu de<br />

La (lleda, |)roiit gollile dicii tbntis cadil iii dicla<br />

ii((iia versus Poiners', et primlde dieto l'oiite reclins<br />

iliii' ad l.n Lai;iia de Najfaljeu, et exiiide |winil<br />

l'eetiiis iliir ad i'onleiii de Noliadliar. et exiiiilc<br />

proiil reclius iliir ad illiid fjnttiie (jiiod desreiidil<br />

vei'sus Lu Mota Bernanli Dde, eldeliiiir iKni euiido<br />

versus Motaïii prediclaiii set ut iwlius iri (inlestde<br />

dicio jrotliii ad praluMi viicatuiii (Aijnit Saiila. et<br />

e\ui(lr [UTiiil de dicln |iralii g(]tlilr descendit a l sui<br />

jin'isdicUonem pleuaiiam xaleaiil exercore; sal\o<br />

lauieu in duuiihus ressoi'lo et superiorilate domini<br />

ridsiri re,ois et dnuiiljus aliis (pje ad ijisnm perli-<br />

ueul lailipiajn ildiuuiudl su|)eridreni. lier fini lu-<br />

' Siiii-^ iloiilo Ir l'U'ssfail ([in se ji.'Ui* (Iari> l.i Vi|;Mii;jit(! . ;i<br />

Saiirl.-Kéli\-(l('-Pommier'S.<br />

Uuisscati qui so ji-tlc ilnns la Vij^niiiruc a Sainl-Lûiî'T, '-u<br />

amolli de Sainrlerri'.<br />

' Clair.ic ( (.iii-oiidp. aiT. t^a UtoIi'. f. Saiiv.'lmri' |- siu- la<br />

\ i;!iia;|H(' , on amoiil de SaiiirLfjrpr.<br />

A. I!. wri"-] aSt)]<br />

j<br />

tenciodis parciuni vel nosli'e qiiod |iropter liniita-<br />

fidiiem hnjusmddi dicte partes al> aliis deveriis liinc<br />

inde drliili'î excludantur. Et in lesliuiuuiuni pre-<br />

missdruni lam nos, predicii clerici, rpiani dicti<br />

Alexander, Mardareta, domina de lirageriacii . et<br />

Cdnsules dii-te bastide sioilla ndsira presenlibus<br />

diixiniiis a[Hionenda. Rf nos predicii Ali'xander el<br />

Margareta, domina ^l'ageriaci , el cousnles basiido<br />

prediclr^ ordinacionem liujusmodi ratain habentes<br />

et gratain ac peiiilns acceplanles. sijplla nostra pre-<br />

senlibus apposniums ad niajoris i-oboris linnilalem.<br />

Dalnm lîurdejjale , .xxvj'. die Mali, anno j|rarie<br />

.nrcc"lxxx"\ iij°. T<br />

l'Jt nos hujnsniddi ordiuaciduem rataui liabiMiles<br />

et jjratani. uandeni pro niibis el successoribns nos-<br />

tris, quantum ad jirediclum basiidam nuslram de<br />

Salva Terra pertinet, conlirmamns. lu cnjiis, etc.<br />

Datuni (londoniii. .xx. die Aprilis.<br />

16 li). Pni .InrdfDHi de liisiilii, iiiiliti'. —<br />

Hex<br />

dilecto et lideli suo llaymundo de Campaaia, se-<br />

nescallo suo Agcnnensi . salutein. Signiticavit nobis<br />

dilecliis et lidelis nosler .lordanus de Insula, miles,<br />

qnod liavniuiidiis iMar(piesii, iece|)lor nosler in<br />

Ajjciinesid. seu ;;enles sue inciviliter et injuste et<br />

sine causa raciimaliili ipinsdam servienles in jjar-<br />

iiisidne jxisiicrunl ui casii-o \loiitis Galliardi ', in<br />

ejusdem mdilis prejndicuuu alipie dampnuni. l'iide<br />

\dbis niandaiiuis quod. recepla idiuiea caucione a<br />

piedicto J. de staiidd jiiii ciirain \ol)is. diclam {;ar-<br />

uisionem positani in prediclo Castro lotaliter anio-<br />

vealis, vel salteui sub recredencia concedatis castruut<br />

predictum, auiota "arnisioue pi'edicla. nisi aliud<br />

cl legitinium Tneril quod idjsistat; et lioc siuiimarie<br />

el tie piano examinai'e curetis. Siguificavit cciam<br />

nobis Jordanus predictus pro se et parcionariis<br />

suis, (loiniuis (ilaii Montis Superioris". (piod iia-<br />

jnlns udstiM- el consules Montis (iaudii '<br />

in<br />

C.alui-<br />

ciiiio minus jiislr excercere niluulur jurisdictioueui<br />

aliam (piam ressortuni et eciaiu


[A. 11. \vir-i-28()l<br />

in r|na Ir'.iililiim l'uo-<br />

ril in cudetii |iarro(liia per ivjfcni l'Yninconirii, nisi<br />

soluin rpssorlnui. Unde vohis iiiandariius ul. o\a-<br />

niinala siiinniai'io snprr hoc voritalf . coiiiiicsciilis<br />

tlii'los Itajulntii et consnli's cessaii' ili' |iirinissis, si<br />

constilt'rit ila ess. Dainni a|uiil (.miiloiniuin ,<br />

.\\v. (lie Apriiis.<br />

l'il'l. l'rn fe/fe, dp ciixlio de Ciisnli lioiio'. —<br />

Ke\ st'uescallo suo Vasconio, siiluli'rn. (jnoniam<br />

rondiclnni exiitil inifr Jolianm-tn do lirt-vlii. liini-<br />

s«iifscalliini nostrnin Vasconie, i-v parle nna , l'I<br />

Joi'dnnum. doiiiiiiiim de Insida, diocesisTlinlosano,<br />

e\ altr-ia, (piando idlinin recojfnovit se tcnere cas-<br />

linni di' (lasali Monn^ de noltis, ([uud idem casliiiin<br />

c'I |iHiiinenric essenl dp caria nnstra el ressorte Va-<br />

satensi, voliiiniis ut l'onvencioiicni iiiijnsMiodi. siriit<br />

de ea vos dnceliit Joidaiiiis |n-edieliis. larijitis illi-<br />

hale servari. ner pei- aliiiin ipiaiii |ier preposilnin<br />

nosirnin Vasalenseni exerreatur ii'ssorliun in eodein<br />

«islin vol pi'rtiuenciis ejus; danipna et {(ravaniiun<br />

iliala, lit dieitiir, liabitaluriliiis dicii castri et |)cr-<br />

tiueiiciaruiii per (jentes comitis \niianiacoiisis et<br />

eciaiii bajiiliisac (fentes noslrasbaslidariiin de Keda<br />

el de 15(donia\ voaitis eisdemgenlilnis et exiininala<br />

siiniinari»' verilate, farienlcN ul {iisliiin liu'iil eriieii-<br />

dai'i. DntiiiM ut supra.<br />

I 'i I .). l'ro Jordaiio, domino de liisuln . et kcre-<br />

dibiis lldlirii de Ihirefiirli". — I{e\ diieelo el (ideli<br />

siio Itaviiiiiiido lie ('iaMi|iaiiia, senescallii siio Aifeii-<br />

iicnsi, saliileni. l'A parle Jnrdaiii, doiniiii de In-<br />

lrtiiii, et orili-<br />

netis aliipieiu biiniiiii el lidelein piii iiiibis el Ariia-<br />

noMis el paiciouMiii aliuiii ordiiieul pri> se, el<br />

pr.'dic'Ius iirdiiialos coinpelialis ail assijjiiaiiiliiiii<br />

|ireiliclaiu lerraiu liabilaiilibus anlidiclis; cl si ipiid<br />

occiipaluni invenerilis, imleliile super iliilos Arna-<br />

n"\uiii et |(arcioiiarios snos ad slaliiiii deliiliiiii re-<br />

' (ioriicillaii (Gers, air. Coiidom. c. Montréal!; la r.iilc<br />

de rKtat-iiiajor uiaii]i]e tout aiiprês lo Pony-dp-tloriifiliaii.<br />

•'<br />

Mciliiaii ( Lol-ct-Garoiiiic, arr. Marmaiide).<br />

MiraraonI (I.ol-el-Garoniie, .irr. Mann.iinli'. r. I.aii/iiii).<br />

.


i;


[A. li. xvii°-ia8i|]<br />

et pascendi in terra iioslr:i de Luburdo' vel de<br />

Seula^ vel in lundis noslris bestiariiiin seii ani-<br />

inalin coniiri |)r()|)i'ia. et abslralii'iidi victii;\lia ad<br />

opus ooruni de \illis nostris el loris ciicuiinicinis,<br />

sine solucione pedagii el costume el voxacione<br />

(|iiadirn(pie, ar alherj^anili vina vinoariuu siiarinii<br />

Baione et Aijuis', mandantes vohis cpiod suiicr hor<br />

manulenoalis et delendalis ahbaleni el conventuni<br />

prediclos, non perniittenles eisdi'ni super |)reinissis<br />

aliqualenus rnolcslari. In rujus. elc. Datuin apud<br />

lionant (jnarduni. ut supra.<br />

l'i:i(). l'ro Oiniic iIp (Iniiidisoiio. — Kex om-<br />

nibus ad quos présentes lillei'e perveiierint. sa-<br />

Inleiii. Sciatis ipiod perrionavimns dilecto el lideli<br />

nosli'o Oloiii (le (irandisonn '<br />

illas cenlum et vi-<br />

ginli libias lio ipiibus oneralus (>st ad sracrariiim<br />

noslruni Anjflie pro lilado ini^so île lliiiernia in<br />

Walliam. ad miiiiicionnm rastroriim noslroruni<br />

et siistentacioneiii lamilie preliili (Jlonis ibidem,<br />

per vcnerabilem palreni Steplianutu, lunr Watcr-<br />

fordonsem episcopum, jusliciariuui iiosiruui llibep-<br />

nie '. el do i|uibus idem justiciarius euudem Otonem<br />

oneravil in sracciirio noslro supradicto, volentes<br />

el eoncedenl('s (juod idem Olo de eisrlem cen-<br />

lum el \ijjiMti libris exonerelur in sc;icpario su-<br />

praliilo. In cujus, etc. Teste me ipso apud (inn-<br />

dniiiiiiin in Ajjennesio. vicesimo dieAprilis, aimo<br />

ni supra.<br />

IV2I. Pro Willclmo de Monte Rewlli. — l\ex<br />

dilecto et lideli suo Nirliolao de Cderc", thesaura-<br />

' 1.0 l.abuui'(l.<br />

^ l.a Soiile.<br />

* M>. I(^« . siii'iuonlt' iTun sidni' «rabréviatioii.<br />

' Voii' 1111 iirte dft nn^iiip nature conn^riiant ro poi^uiinaf^e<br />

clans |p Calenilar 0/ ducumentt relalinif tu Ireland, ii85-<br />

1:1.^9. Il* 655. OUon (le (iraiiilson esl d'ailliMirs lie* suiivciil<br />

iiioiUioiiiié dans en voliiino.<br />

* Kti(»nnc ili" Kiilbiirno, i'V^(|ii(^ df W;iterff)ril en 1:17:1 1 (-<br />

avoir iHé éln nrclioièqun dr Tuaiii (n!8(i I cl iiimiiiil le 11 juil-<br />

Icl 118S.<br />

' Mœlas di' Clar.' tut iiimiiiK' t|l•^olier (]< rr.tbi(|uirr a<br />

Dublin. Il' :< auitt toXi (dilemlur n/rlnc. relaiing (• Irrhmii<br />

.<br />

l'iOLES GASCONS. /i.'U)<br />

I Voir<br />

I<br />

rio suo llibeinie, saltitem. (Jiiia veiierabilis paler<br />

Hoberliis, Bathoniensis et VVelleiisis episcopus, ad<br />

rojjalum nostiiim muttiavit dileclu et fideli nostro<br />

Willelmo de Moule Bevelli' ducetilas Idiias sterliii-<br />

gorum de quibiis non esl eidem episinpo ailbur<br />

salistaclum. ni intellexiiiuis. vobis mandainus cpiod<br />

de exilibus et arer.iffiis cuslodio lerrartim et leiie-<br />

mentoi'um({ue l'iierunl Ainarici de Sanclo .\iiianiio"<br />

in Hibernia. quani eidem Willelmo dudtim dedera-<br />

mus, prel'alo episcopo vel iiiercatoribiis nostris de<br />

Luk.' in Hibernia conmioranlibus noinine suo cen-<br />

lum libras liberari facialis. in parlein soluuiuuis<br />

debiti supradicli. hi cujus. etc. 'j'este ut su|)ra<br />

proximo.<br />

1 Mi. Pro .imancrn de l.idn-etu '. —<br />

l{ex omnibus<br />

ad (pio3. etc., saUilem. .Scialis quod. propter<br />

(frala et laudabilia servicia nobis per Auiaiieviim<br />

ileLebreto, dilectiun et fideleui valletum iiosiriiiii .<br />

liliimi qiioiidaiii \manevi, doniiiii de liel)relo% mi-<br />

litis, prestila el prestanda. dediuuis el cmicessimus<br />

et per |)reseiileiii carlam noslraiii conceilimiis el<br />

donainus |)ro noiiis. beredibuset snccessoribus nos-<br />

tris, cidem .\manevo el horedibus suis, (juicqidd<br />

juris, proprietatis el possessionis babemus seu ba-<br />

bere |iossumu8 et debeiuus in jnsticialu et jurisdic-<br />

lione allis et bassis tocius parrorliie de l'issous".<br />

diocesis Vasalensis, et eciani (|uic(pii(l juris, pro-<br />

prietatis el possessionis babenms seu babero jiossu-<br />

mus etdebemus in villaj|io seu lerritorio vel alTario<br />

loinc III .11* 117). Il quitta Tlrtande et ses ronctions au mois<br />

de mai i-iy-i {ibùt., u" iiiitS. iioo). Dans i'intt'rvallc, snri<br />

nom revient très frc(|ii''niiii


l'iO<br />

(Il' Roidcs Sulus ', (jui' t-uiil in |>;uroclii;i de Lu\eir%<br />

(liocesis iinledicle, scilicil iii lioriiiiiibus, ([ueslis,<br />

sPi'viciis, terris, laiidis, iHMiiorilius, a(|uis el |>;is-<br />

cuisetaliisijiiiLnisctiiiHjiie, [iront dict uni villajiiiim ,<br />

leirildriiini se» affai'ium |irotendiinlur el sniil in<br />

|iair(>cliia de Luxeir l't exlra. inl'ra mêlas el lei-<br />

iiiinos (|Hi seqiuinliir : videlicrt de (Jaus Arriu '<br />

HOLES GASCONS.<br />

de<br />

]ji\ (lioli! versus valluin di' Gru et versus Ossanel<br />

.lu/.anniiiii, et exIiiiK^ versus Sarreiii de Gollaui'a<br />

et xersus Lalieriiiiosa. el versus valleiii Fariiiosain<br />

et versus Liik l>urdale\s, [iioLil seniita transit per<br />

niedinni ioci ejnsdeni, et veisus la^^junani niivani.<br />

l'I exhinc mmsus Fera II ta , el versus I>uiv l'aelle<br />

usi|ne ail liviini de l,uk lîi^rnet DaiiliOds, el<br />

\rrsus xadum i\r J,uk Ma\zual', et \eisns Gastes,<br />

cl \crsus Guilli^jinuin Sol, el exliine coni[)leto cir-<br />

(iiilii us(|ue ad dictiini locnni de Gaiis Arriu, el<br />

eciam quic(|uid juris lialieinns seu liabere |iossu-<br />

iiiiis aut deliemus in jusiieialu allô el liasso vii-<br />

lajjii |irrdieti de Bordes Solas et locins terrilorii<br />

su|)erius allVonlati, liaheuda et lenenda |iei|ietiui,<br />

|iacilice et i|uiete, |M'r euiideiii \. cl liercdes siios<br />

de nobis et liorediliiis iiosli-is, sid) eodciii scr\icio<br />

sen de\eri(i


fA. li. wii^^i-îBiil<br />

•'xislpficia iiilcr ili'i' (|iii> iliir ilc Sorji versus I,e-<br />

hiTliini, ex parte una, el laiidas iioslras seu pascua<br />

ad nos pei'liiiencia racione loconiin nnsli-ornin<br />

Herhe Flaverie cl «le Sahris, protil picmissa in lit-<br />

leris seii carlis nostris qiias iiide lialiet Aiiiaiicvus<br />

|iie(li(tiis cl ([lias vobis exliiberi vnliiiiins |ileiiiiis<br />

nintiiti'Itir, \(il)is fii'iiiilci' i[jjiiM;;i'iiil(i iiiatidaiiMis iil<br />

euiidein Amaneviim vd aliiim aiit alios loco sui<br />

jiiiliicalis in torporalein |)iissessiinieiii oiiiniutn<br />

|ireMiiss()i'iiin dalornm cl l'ciani n'slitiilDiiiin.<br />

contenloi'iiiii m lillciis scu carlis nipsiiis |ii-cdi(-<br />

lis, i|)suni(|nc cl siios |icrnii(latis ca onniia cl<br />

siiijfida lialicrc. icncrc ar |)a(ilicc possidcrc,<br />

sibi de iiiiiuclioiie in |iosscssiiincni |irc(liclaiii<br />

\cslias palcnles lilleias concedenles. Daliini iil<br />

snpra.<br />

l'i:J.'). /'lo llugero Bi/fwl. comité ftoijjolcie. —<br />

l!c\, clf., arcliic|)iscopis, e()iscn|)is, ablialibus.<br />

pi'ioribiis. rninitibiis, baionibns , pisliciaiiis, \icc-<br />

roinitibus, preposilis, tiiinistris el omnibus ballivis<br />

cl lidcbl>ns suis, saintcni. Scialis nos concessissi' cl<br />

hac caria Tiostra confirmasse dib'rlci cl lidcii nosiro<br />

IJojfero li\(fod<br />

', «oinili Norllolcie cl iiiarcscallo An-<br />

jjiie,


M2 ROLES G<br />

qii;i(ii lie (IiiIp sm;i', pxwplo iiiiiiiorio de Myldrli.ile'<br />

in ciiniilatii Wiilrsin? ([uoil, sii-ul iiccciiiimis . per<br />

Honriiiini


lA. 11. -,-i8(,l ROLKS GASCONS.<br />

girili qninijne lilii'as iirnalclensis iiioiiclc juxla ohli-<br />

pacionHiii super hoc sibi l'aclaiii: Imc ado eciam<br />

qiiod idem IViriis solval oiiinia dobila dofiiiifli<br />

|)ii'dicti i|iianliiiii polesl s|iftrlai'i' ad |r|alan) pre-<br />

dicloruin bonoriini, el «If jiiiiliiis suis respon-<br />

deat doiiiitiis a ipiihiis in liMidiiiii M'I ciiipliillico-<br />

sim res prrdicle toiionliir. In ciijns, «le. Dalnin ut<br />

supia.<br />

1 'l'M. l'rit ii'ife, ni doninuini n'|;ciii assijpiatis ad conipolos<br />

lejj^ni l'Trancie apiid TriDpInni l'aiisiiisandiiMidiini,<br />

IL, cadein jyracia, etc., saliiliMii cl proin|>(uiM op-<br />

tatnin ad cnniin l)cnr>|)la('i(a l'I inandala. S< ialis<br />

ijiiod Tarnnns cl conslilMimn-- dilcctiiin elericinn<br />

iKisli'iiin Jnlianncni di' Rcda.-exliiliiloi'cin picscn-<br />

ciuin. alliiinalnni. ncjrocionini (jcsloicin scii proni-<br />

raloi'cni nustnini. ad conipnlandnin Noliisinni. a-r()iiiissn)iir iiiler iiinjrislruiii l'Jorcliim<br />

de Hlif» cl (iirnldam et lloiuifame el iilio.s. —<br />

\\v\ iinivcrsis prcsenles lillcras inspi'cluris, salii-<br />

teiii. Novcrilis ipioil in preseiicia consilii n!><br />

,


hhh r,("»I.ES GASCOiNS<br />

vdliiiitHiciii \A :iiiiiciil)il('ii[ coiiiposicioLH'rii leiie-<br />

rcl srii teiii'ie vcllet . el ([iii)ri('nsrutni|iip iii siii-<br />

gulis ciipiliilis. liiiulis scii n)mi)iiiiiiissis [)iTiili(|iiaiii<br />

(licliiniiii paiciiim coiilraveiiluiii l'neril. niind pena<br />

livcieiis coiiimillaliir et (jund pi'na soliila \f\ non<br />

soliita, (lictuiii seii jiuliciiini , vf>l \olunliis, vfl aini-<br />

cabilis coniposicio predicti [trioris in sua pfir|)eluii<br />

reniancal lirmilalc; ft fjuod promisprnnl el conces-<br />

scrnnl in \iiiiilo picsiili jniaiiiruli l'I suli comniis-<br />

sii)Ti(' \\nw prcdiftc i[nd ipsi vcnieni l't conipaiv-<br />

binil coi'ani ijisu prinro (imnilms diclins ol lioiis<br />

\wy ipsuni sil)i assiffiialis; rpiod (•(iiiipniniissnni<br />

(Icltol el piilesl dinvirc ns(|ue ad pioxinnnn Ic'stnni<br />

^alivilalis Doinini. El réMnni-iaveinnl ilicte parles<br />

(iMiiii anxilii) el liciieliiio jinis scripli \ei nnn<br />

scii|)li, divini vol liiiniani, laciti \el e\pie-.si, edili<br />

el edendi, p)'ornul;;ali el proninlts l)a|itiis el snlidilis iioslris ni<br />

M)bis oiiediani iti prcittissis el perlinenlibtis ad pre-<br />

iiiissa. Dahiiii ni >'.<br />

IVi'i. l'in Terrico île (laiiijio Liiilo'. — Rex<br />

omnibus ainicis ac balli\is et lidelibns suis ail ipios<br />

présentes litière pervcnerinl, salutcitt. (Ititii Terri-<br />

ens (le Cainpo laido, tuiles doinini Erici, régis<br />

,\orwaiTe illtisliis '. et ipiidaiii alii l'aniiliares ejiis-<br />

deiii régis et ntiticii ad nos sini destinati pro ipii-<br />

bttsdatii ttegociis nobis vive vocis oranilo pleuins<br />

cxpoiieiidis. vos, aniicns iiosiros, re(|uiritmis el<br />

lojjanins, vobisipie, ballivis et fidellbits nosiris,<br />

itiiiingiiiiits et tnaiiilattiiis ipialttitis prel'atis ntitieiis,<br />

ciini ipsos per parles vcsiras liansilmn lacère coii-<br />

' Sainl-HilaiiT<br />

(l.ot-ct-G.ininne. arr. '-l r. i|;eii ).<br />

" Montréal (liers, arr. Omidoin).<br />

' Ce nom de lieu re|in-seiile sans doute, sous une l'nnue<br />

latine, uu nom norv(^([ien tel (|(ie Leikvin (/«A- — jeu et fin —<br />

prairie ). Or, dans le Diphiiniluiium iiorvej;icmii | I. ill , p. i|lj ,<br />

n" 11-!. aum'w i.!i-2), on trouve un domaine ou r-jjàrda dit<br />

l.ekve il 1 Ijirirl (Hardan|;er). C'est de là sans doute ou de<br />

ipielipie autre lien du nn'-ine nom


A. It. wii -laSi)] liOLES GASCONS. /l'.f)<br />

tigciil , 11(111 iiil'prtitis in personis aiit reluis m-I inlbiri<br />

|)i>i'iiiillulis iiijiiriaiii. iiiolesliaiu, «lainpnuiii. impo-<br />

iliiiifiiluiii ali(|iio(l siMi {fravaraen , sp( i|)sos pocius<br />

ciiiM riuiiilia et rel)us suis libère Iraiisire periiiit-<br />

leiiU's. eisdeiii, si iipcesse l'iieril, salMiin el secu-<br />

riiiii ('c)ii(l(i(-liini liahere farialis coiiletnplacioiie nos-<br />

li'i, ciiiii pei' ipsos super lioc l'iientis reipiisiii. In<br />

riijiis. elc. Maluiii apiiil ndoiniuin . prirni> liie<br />

\laii. anno snpradict".<br />

li.'J."). />(• ciiiitliiclu. — llcx uninibns ballivis el<br />

(iilelibns snis ail ijnos [présentes] littere pervene-<br />

i-iril, saluti'ni. Lnpus Itnrgnndi, bnrgensis et nier-<br />

calor de iMorlans', (pii proleclus est in scnicin<br />

(iastoiiis, \icecomilis lieaniensis, liabel lilterani<br />

rejfis de proteetione et ebielo, lilius (piondani bone nie-<br />

iiiorie domiiii Aninuevi de [^'brelo. niilitis, doinini<br />

de Lebrelo, saUiteni. \o\enlis tpiod, rec()j>;n().scen.s<br />

jrrariain sperialcni (|nani ilbislris dorniinis mens<br />

Kdwardus, Dei «[racia re\ An(jlie. doniinns Hibei-<br />

iiie et dux Aqnitaniiie. fecit michi e\ sna libeiali-<br />

lale, donaiido el eoncedendo micbi et licredibtis<br />

meis allnm jnstieialnni parroeliio de Pissons, dio-<br />

eesis Vasiilensis, el eciam villaginm. terrilorinm ',<br />

sen alTarinin


W", KÔLES GASCONS. [A. R. \vii"-i a^it)'<br />

nostri, jus(ici:iiii ihili a (IdDiinu ri^gc Anj|lio illus-<br />

tri citi"! (laronani. scqiiens mandatiini recc|)imus :<br />

"Edwardris, etc.. dileclisel (idi'libiis suis R. Mal-<br />

ffleli fl sociis suis, saliilfin. Siguilicatuiii esl iioliis<br />

fpx parlo liiiiiiiniiiii iKislimiimde Beariidz ' etalio-<br />

-nirii lial)iliil(j)uiii de f.ahurdci (juod Aiiiatus de<br />

crSaulianliacn *, prrposilus iiosler Baione, iinposuit<br />

tTsii|irr pisres eorumdeiii luiininuiii de Bearridz<br />

tripios poilaiit .-iiiiid l'aionaiii vénales, et cciam su-<br />

rpei' qiiihiisdain aliis lioiiis cl reluis predirlonini<br />

irlialjilaloi uni (|uas emeiil '<br />

\el vendeul apud Baiu-<br />

Tnaiii, aliipia nova ]iedaj;ia scu cosliimas el inde-<br />

trbilas Hdvilales: uude xuhis luaiulainiis ul, voralo<br />

fdicio jirc|)osilo el audilis (pie piopoiieiilur hiiic<br />

ffiiide, iii(|iiiralis super preinissis siinimarie el de<br />

rrplaiio oiiininiodaiii veiilaleiii. cl emeiidelis (pie<br />

r in\enerilis eniendaiida; si ipir mtu iuveiierilis<br />

-diihia vel oliseiua , ea uoslio exaiiiiui releialis.<br />

-'Voliiniiiseeiamel luamlaiiius ul iiijuu!;alise\ parle<br />

ffiinslra liapilo noslni Laliurdi ne lidinines dicii loei<br />

ftde 15eaiTid/,. dnui ainpiis non depusueril (pierelain<br />

ftde ipsis, coiupellal l'uuiparere ad noslraui eiiriaiii<br />

tiie Laliiii'do. dinaule leuipoiv piseaciiinis lialiMia-<br />

riMii, euui ad piscarionein liujusniodi pi(i nuslro<br />

rrel siio eiiiiuiiodd ii|iorleal i])sos inlendere leiiipore<br />

rrsiipiadicld, quoi! per vos voluniiis specialius lei-<br />

iTiiiinari. Hoc aulciu non iiilendinius de illis de<br />

nipnhns liel (jneriuionia bajulo supradicto, el su-<br />

rrpei- inandald predicio l'acld prel'alo liajulo eisdeni<br />

- Iidiiiinilnis veslias palenles lilleias concedalis. I)a-<br />

"Iniii apud I.aduss ' piope (tidi-uii, .xvij'. die ( )clo-<br />

fl)i'is, auiid lefi-iii noslii .wj". •-<br />

• Aucloi'ilale i-njiis \inaluiu'' de Saubanliaih ci-<br />

lai'i fecinuis coi-aiii iiolii-. ipii iii l(>i-|o rjjiiliidirns<br />

jaiTus lîaione pei- \rnaldnin de Maiipas<br />

lÎKinil/: ( lia>M-s-l';^r(''liét'ti, iiri-. ot r. lîiijniiiM- ].<br />

'', suli|>ie-<br />

McnluiiiiK' suiis lit l'unue ^Aiiintiis ilo .Sa\iiiak- piicuii<br />

1rs ntaj^es (jiti -^e li\ rrrctil voloiitaii-cmi-iil ail roi (r\rai;on<br />

|ioiir iililLiiir la libellé de Chai'lc'i de Salenic (Hjiuer, a la<br />

dati' du 'jS nrlobi-c i-jSiS). Saulia(;nac (Hait un des i|uai'liers<br />

del'aiicipiinc couimiirie de Saiiil-Viiiceiil.aujourd'luiiaiiiiCifc<br />

à Dax (riiirnuicet, Les LiiiKkx et les l.umiais , I. I<br />

, p. iS.'i).<br />

' Ms.<br />

en„n,l.<br />

" l.e(leiii\ (liasses-l'vréiK'es, air. c;l (\ Oloriin).<br />

^ Ms. Aviiuuilitm.<br />

' Manpas (Ciers, .iri, Coudoui , r. Cazaiilion ).<br />

jidsiluin suuiii, coinpainil, el pars lioiuiuiini de<br />

Laburdo jiro se el, audilis rai/ionilius e.v iilraipie<br />

|iarle, nos inaudaviuius dirlo snlipreposilo ipiod<br />

euni predicio Ainalo delilieiarel el in crasliiuiui<br />

icspouderel consulle; ipio crasiiuo alia racione dic-<br />

lus preposilus se jinare neijuivil, uisi e\ cpiodain<br />

verlio in quodaiii pnvilejiio coiilenlo, videlicet<br />

(jiiod lioniiucs exirauei uoii vicuii '<br />

Baionr drlieliaiil<br />

Baione solveii' cosluuiaui. addens ipiod laiione<br />

dicti jirivilegii cuiisiliiuu douiiui re


[A. li. vvii' -ia8()]<br />

idem iloiiiiinis I.iiciis inandnvit (|nod ilr oiiinihus.<br />

e\ce|)tis imliiniiMitiri |)io])riis et piscilius in eoruni<br />

pinaciis piT ipsos |)iscali.s. proiil alias iisilatum<br />

lïii'ial, sipIvoii'IiI cosUimaiii; el ila p\ lune faclutn<br />

liiil. nisi iiiodii i|iiod \ malus l'aril |ii'i'dii'tam iiovi-<br />

lalcm. Iiivi'iiiimis eciam quiid de pdicis |)i(i|)rii><br />

in corum doiiiilms niitrilis, dniii ens ad pascoii-<br />

dum versus (Joos-a ' et versus Seniiaus ' duce-<br />

liaiil, el jler'UMi liuilo paslu sine nliqua venilirinne<br />

|>er Baionam reilurebani eus, non sdKelmnt p da-<br />

ginm seu rnslnmam. nisi lenipore is et eiiiji-<br />

bet vestrum ut eam observelis et l'acialis ai) aliis<br />

inviolabilité!' obseivari. In eu jus. etc. Dalum<br />

apud ('.onilomiuiii .wiiij". die \|(]'ili-. aiuio ni<br />

supra.<br />

\ 'l'V.K l'if) (Hotif de SnliHiaro''. domirelln. —<br />

' (Î008 |I,;uhIos. ;irr. Dax. r. Mnntfopl).<br />

* Sjiinl-M.ii-Iin-rlt'-S('ij[ti.TU\ (I,anrit).<br />

' M<br />

s. G'inonsatn ou Gottossnm.<br />

' l.e samedi .to oclohn^ ijSX.<br />

^ Srdeilh.ic ( tiaiitc-tifii-oniif, ;n-r. S.iiiit-GaïKlt'ii^ - c<br />

rejfaiO.<br />

ROLES GASCONS. h'il<br />

Mniil-<br />

' suevil<br />

llex casiellano Sununi l'ochi '<br />

l'I alus hajulis suis de<br />

(Jauia. saiulem. Scialis (piod manuru cl saisiiiam<br />

nostram positani per dilocliiui elericuui iioslruni<br />

Jnhaniieui di' Ueda . vel aliuiii de sue luaiidalo. in<br />

hrris. l'eudis, seu censibus, in ipiibus Otn de Se-<br />

diiliaco, domicelius, leriiani paileui |ier(ipere t<br />

lithM-aieineiit copiiM» du l'ùli^ ori|[iiiiii.<br />

' Voii- j)lus haut, i»" 973.<br />

' La<br />

Mve. rpii ne jpUc Pll cllbl dans rAdnnr, à lîayuniic.


l'iK ROLES GASCONS<br />

(leiel plscnii a Icslo Natalis Dornini iis(jiii' ad t'e^-<br />

liirii Nalivitalis heati Johannis Bapfislp, coiiccdimiis<br />

ipsi Ainaldo Giiillclmi et suis leriniiios, liriiilcs seii<br />

(lecos liiiJMsniodi : a viridarin dr Piiyana, e\ parti'<br />

iiiia dicii niiiiiiiiis. cl vinca dicta do Lesqiiiro, px<br />

altéra siipeiiiis, versus et us(|ue nassain, |)axeriaiii<br />

et piswiriaru piedictain; iulra ([uos queiiicumque<br />

piseaii pcnitus jimliiheiiius infra festa ])i'pdicta,<br />

scilicet a festo Natalis Doinirii usijue ad Nativitaleni<br />

heati Jnhannis Baptiste, dicio Araaldo (iuillelmi<br />

Vfl suis aut illis (pios ipsi vnlueriiil laiituni r\rep-<br />

lis: Imc ai-lo (piod dictiis Anialdiis (ludirhui l'I<br />

lieredes aul sui'cessnres sui liahi'aiil cl Icni'aiil per-<br />

petiiii de iiohis. hercdihiis ac. siicrcssdrilius imslris,<br />

iiassarii. pa\ci-iaiii si\i' piscanaui picdiclaiii cihii<br />

Icriiiirns, Inrnhiiiis cl deris predielis ae iunuil)Us<br />

pciliueiiciis çdiiuiidciii , siilvliis haut .<br />

M" :iK(|.<br />

l.a ilaise. alllii"iil d.' ;;aiiilio di' la (i,ii-onne.<br />

phi-i liiiii. h l'içi'i<br />

: -lii dicla earocliia l^'ale<br />

Vill'liei';i> liai el inii-li iialin iiin.i lia^liila. . . vorala \ i<br />

olh.<br />

Marie<br />

aiiiiafl.<br />

,


|A. P.. vvir-iaS(||<br />

Joi'danuiii ili' Insiila -fu cjiis |iiiiciiiat


'(:>(! ROLKS GASCONS<br />

suis pertiiieiiciis omniliiis. ^xi'cptii basliila l'Io-<br />

reiiclo', ciisfodiendarn i^t regendara a primo die<br />

Vlaii, anno Domiai .m° cc° ixw'. noiio. , ([uamdiii<br />

iiobis [ilacuei'il; ita qiiod do l'xitilius eoriiradem<br />

respoiideal receptori Agenneii-i lermiriis statutis,<br />

Ri quod senescallo nostro Vasconie ac ballivn nostro<br />

siiperiori parciura Leoraaiiiiie et coinitalusdc Gauro<br />

(!l di


|A. I5.\vir-i389]<br />

Leclorensi, l)allivias prcdiclas cum suis |jcrliiieiiciis<br />

nistiMlienilas pt rcgoridoiniuiii. per<br />

nianniii canrellai'ii noslri, venerabilis palris It,, iia-<br />

ibonieiisis et Wellensis episropi, lercia die nieiisis<br />

Maii. anno nt s'.<br />

l/|.î;i. liadulfus de Gorges ', ipii cuni lege nio-<br />

lanifacit in paitiliuscisinarinis, lialietpi'olei-tioneni<br />

legis ciini clausida, duialiiraiii ii.sipie ad feslum<br />

\atnlis llciiiiliii. l'ii'scnlibus. etc.<br />

1 'l.')'l. l'io l'clro lie (loncliis '. —<br />

Re\ sern'scalbs<br />

suis \ aspotiie et \geniiesii, judicibus, preposilis.<br />

bajubs. et aliis miiiistris suis in diclis lerris eonsli-<br />

liilis ad quiis, eti. , saluleni. Mandanuis vnbis d<br />

vestrnni euibl)et thiniler iiijuiigendu ul oiiines de-<br />

bitores (blecli noslri Pétri du (ionrbis, e.istelhiiii<br />

Sanrli \lararii<br />

' Voir plus haut, u' i^.^i).<br />

', coinpi-llalis per capcioneni et dis-<br />

' Du Ciini;»- lionne |ilu8icui'S exiMnpli's (!' le mot {i'ai;htw<br />

on vadium) employé dans le sens d'amendes.<br />

' .Mnntionno<br />

plnsiviirs fois dans le CalemUii' n/putriilrnllx.<br />

' Sansdonlp CoiHines-en-Honerirne (Aveyronl.<br />

' .'


45-2 RÔLES GASCONS.<br />

ni);: in suis honestis peticionibus oxliibeic, vobis lir-<br />

iiiiler injuiif>eiiil() mandamus quatimis, si i]iii vel<br />

(luis ex vesiris subditis ecclesiam vel cimiterimn in<br />

civitale vel dioeesi Vasalensi ausii leiiierario pre-<br />

sutiipsei'il violare, cl ad jussuin vel moiiicioneni<br />

ejusdem episcopi \el oflicialis siii reconciiiacioueii;<br />

suis sumptibus conleuipsLM'il vel disluieril ellica-<br />

ciler piocurare, ad ipsius episcopi vel suoniin re-<br />

ijuisicioueui violalores liujusiiKidi pei' caprionera<br />

bouoniu) suurniii vol alias, proul videiitis expe-<br />

dlri'. ciini de preiiiissis vobis ciare conslileril, ad<br />

pidciiiiinduiii cuni ell'octu recouciiiacioiieiu et sa-<br />

tislacieiidum ilauipuuui el iujuiiaiu passis, prout<br />

\obis subci-iiiil l'I jusliuii l'ueril, sine dlirii, ad nos rediiT vel niillei'P non cnjjanhu'. Sniier<br />

|A.H. wir-ioRf,]<br />

hiis auli'iQ uuus vesliuui alimn non ex])ectel. !)a-<br />

tuni (londomii. m l'esto Invencionis Sancte Cnic.is',<br />

auno. elc. -, i<br />

. . .<br />

16.) 8. Pra l'odrin cpiscofio. — Rex dileelis el<br />

lidelibus suis seuescallo Vascoaie, et omnibus ba<br />

julis et prepositis in diocesi Vasalensi et alibi con-<br />

stitulis, vel eorum loca tenenlibus, ad quos piesenles<br />

litière perveaerint. saluleni. Obtentu' venerabilis in<br />

Ciu'islo pali'is carissitni noslii Hii{;onis, Dei jjpac.ia<br />

episcopi Vasatensis, voli'Ules disccelos viros niagis-<br />

tros l'elrum de l'oiuarelo'. presbilerum , el Heivain<br />

de ( iruce ', clericuni ipsius episcopi , proseipii l'avore<br />

(ffacie specialis, vobis el veslnnn cuilibel lirniilei<br />

injuujjendo luandannis (pialirnis eosileni presby-<br />

leruni el clericuin in peisouis, bonis el juiibus<br />

eonimileui, el .specialilcr dictum presbilerum in<br />

ecciesia Saiicli Viucencii de Lynhano\ dicte dio-<br />

cesis. el in quadani capeilania in ecciesia Vasalensi<br />

et prelaluni clericum in ecclesiis beale Marie de<br />

Montinbae", Sancli Martini de (lorda' et Sancle<br />

Genune ' quas oplinere dicuntui'. virililer del'en-<br />

dalis, nec iu hiis conlra jnsticiam molestetis vel<br />

])erinillalis abaliqnibuscuin armis vel alias indebile<br />

molcstari, sel moleslatores, si (pii l'neiinl. débite<br />

conqicscalis el (piod rorisraclum lïieril lacialis ce-<br />

leriler, proni jushini l'ueril , oruendai-i, Supei- liiis<br />

autem umis ,iliuiu non expeclel . niaudalo, si (pioi!<br />

iu conli'avinni l'acluru eviilei'il. ucni obslaule. t)a-<br />

luin ul supra.<br />

mi:mi!i;. i a.<br />

l'ir^i). I')0 tthhale et ciiiiceiilii Griicie Ih't", Prc-<br />

iiioii^trdteiisi.s nrilliiii. Ailurciini.i diorriti.t. — llex<br />

' 1-e luarili. ;î m;ti i-iSi». ... . ,1 ;<br />

'<br />

' Ijricroiits<br />

. ,!'<br />

.<br />

M>. (Ihiniti. . ,|<br />

l'oraai»'/ (Lainli's, ;iir. Sjiiiil-Scvi'r. c. \iiioii).<br />

, cuiuiutuie de ."^aint-Sovci'.<br />

^ l,ij;nnii (Gironde, an*, l't


[A. li.xvii" 1-289]<br />

uiimihiis ;kI quos présentes littere pervcni'i-inl , sa-<br />

liilem. .\overili.s nos littenis clan' iiicnKiiii' Ali'onsi,<br />

roruilis Piolavii' et Thiilose, li';[i el iiisidci fi-cissc,<br />

(|iiai'uin lenor seqiiitur in luinr nioilurii :<br />

rrAlt'onsiis, lilins rejfis Flianciirnui , conics l'ic-<br />

lavie et Tholiise. nniviM'sis présentes lilleras ins-<br />

pecturis, saluteni in Domino'. Gupicntes ni cultns<br />

ilivinns, preserlini in rnonnsleriis que in uosti'o<br />

ronsisinni doniinio, in posteruni antjealur, nninni<br />

racinnis(pi(i(l nos. proreniedio anime nostic et karis-<br />

sinie nxoris noslro, Jolianne, comilisse, ac projje-<br />

niloruin nostrornm, necnon favore relijrionis. viris<br />

relijfinsis ahhali' el cnnventui (ïi'acie Dei. l're-<br />

monslralensisonliiiis, Admensisdyoeesis.ea que in<br />

teodis el relrofeodis nosiris nsque ad Icmpns pre-<br />

senlis coneessionis ah eisdeni, nnmine (franj[iarnm<br />

eisdem aMiali el ronvenlin nomiiie sni moiiaslerii<br />

subdilarnm, viilelieel de Lana, de Cialiijons'. de<br />

Sancli" \laeliarii)<br />

', de l'odio' el de Fl'onle Olain",<br />

A^ennensis dvoeesis. sunt lii-ile adipiisila ,<br />

ipianlnm<br />

ad nos perlinel, lilieraliler eonlirinannis: volenles<br />

el crincodenles qnnd Ipsi alihas el eonventns no-<br />

mine (jranjfiannn predirtainni et snreessores sni<br />

pr-edicla cnni nieliorarinnilins, si que per eoruni<br />

indnstriani arqnisieionilms predielis aerosserini<br />

leneani, possideant et explecteni irnperpeliium<br />

pneilice et qniete. e| (piod per ncis, lieie


w/l KOLES GASCOiNS<br />

Byfyoï're, pio am'nigiis vadioruiii siiorum pretwili<br />

temporis tPiiPamiir in centuiii el quadraginta duabiis<br />

libris el sex solidis el (juatuor ileiiariis rnorlano-<br />

l'um. vobis inanflamnsqiiatinus easdem in snlncione<br />

(|uinf;entarnni liliraïuni monete hui'degalensis. in<br />

qnihus nobis rncione assense' sive lirnie coinitatus<br />

ejnsdrm tenelnr. eidoni aliocelis el usqne ad rnn-<br />

(•uii'PnlPm qiiaiitilaleni in solnlinn rcripiatis, de<br />

l'fsidno |)i'('di((ariim qniMj;enlarnin lii)iaruiii vobis<br />

ab podeni senesi-ailo, ni conNentnni l'xiilil .<br />

facieiiles. Datuiii ul pro\iinn siqx'rins.<br />

SMiisfîori<br />

I '((>."?. Prii mcrcdlorihus l.iicniiix'. — Hex scnes-<br />

cailo sno Vasconie (|ni ])io ti'tn|)oift fneiil . casleUa-<br />

nis, prepositis, inajniiinis l'I omnibus aliis ballivis<br />

el Hiinislris snis in diicaUi Aqnitannie ad qnos prr-<br />

sontes 'itlere pei'viMit'rinl, salulcni. Volt'nli's dilcclis<br />

mercaloribns et faniiliaribiis nosiris Orlaiidinn et<br />

Hi-niir-o de l'odio. geniianis', ac Nicholaii Mingosi<br />

el (ialtrido Hioaidi , civilins et niercaloi'ibns Lnka-<br />

nis, de sncielnle liicai'dnrnni de laïka, ((ni de pre-<br />

ceplo nosiro el pro nosiris negoriis inorani IrahunI<br />

npnd IJuidegalain el in aliis parlibus dncaliis pre-<br />

dieli, graciam faceie specialein, voinnius el conce-<br />

(hiiuis (piDi! ipsi sen crleri socii sui de soiMi'Iale<br />

pi'edicla ad eonlribuendnni lallagiis. niiilnis. simi<br />

aliis aritonibns (piibnsciiiiHpie in civilale pieibela<br />

sen aliis civilalduis anl vdlis in dueatu nosiro pre-<br />

dirlo niMiinie ((niqjellanlnr. sel pocins ab linjns-<br />

niodi dcniandis lanipiain laniiliares bospiiii noslri<br />

sinl lilicri el ipiieli. (loncedimns eciam cisili'iii Or-<br />

tandino el Heni'iro ac aliis soc.iis snis piediclis (piod<br />

ipsi corain si'nescallo nosiro Vaseonie el conslabu-<br />

lario castri nosiri linrdegale (|ni pro tem|)ore fuerinl<br />

stenl jnri versus (|iioscumqiie de ducain picdiclo.<br />

el qnod corviin aliis jiidicihus sen miiiislris nosiris<br />

([niimscunupie in cansa alicpia non voceninr. Kl<br />

ideo vobis mandamns qnod eosdeni tiierratores,<br />

lioinines, rcs et inen-andisas snas niannlenealis.<br />

piolcgatis el specialiter deli'iidalis. in'c ipsos au!<br />

roi'ntii .ili(|neni conlra lin|Msiii(»ill eoni'i'ssidiiein<br />

Luci(u


lA. II. wic' I -(Hi)!<br />

iiiil ail uliis iiri|)


156 P.OLKS GASCO^S.<br />

l'oso et Al iialdiidcIGieliiet , sive lerruelccnsiis |)il>-<br />

(licliesseiilde Iciido veii'elrofeiidonostroiiol)ili, sivo<br />

nlias moverpiit de iiohis, ralos p1 firnins liahemiis et<br />

leuore presenciiiin conlii'iiininus uionaslerio el do-<br />

imii sepedicle, liabenda et lenenda perpeUio per<br />

j;raiigeriiim doimis predicle el successores ipsius,<br />

libère, pacifiée el quiele, salvo in aliisjiire nostro<br />

el (piolihet alieno. In cujas, etc. Datiini ut sii|)ra.<br />

I 'l()9. Pro lONSiilihiis cloitatis Leclomms. —<br />

Hex senescallo sno Agennensi . snlateni. K\ ])art('<br />

ronsnliiiii civilatis l.ectore fuit nobis conqiiercndo<br />

iiKinstralum ipiod, iicel ipsi toiisnles. noniine uni-<br />

versitalis civilatis precHcle. el ipsa iiniversitas, es-<br />

sent . aille coiistrueliiinem iiaslide de FInieiicia ' et<br />

posi . in possessidiie vel ipiasi niessagarie leiTariiiii<br />

el, biadiiruni ipie et ipias ci\es ipsius (•i\italis iia-<br />

benl ullia lluiiieii Geirii\ seii custodieiidi blada el<br />

terras easdeiii, (jeiiles régis ['"rancoinni. lempnie<br />

(pu) dicta liastida luit in iiiaiiu ipsius régis', et<br />

génies noslre, ])ost(piaiii luit in manu nostra. iiu-<br />

pedierunt et adhuc iiupediunt minus juste «pui-<br />

iiiinus ipsi consule.s et universitas dicta |)ossessioiie<br />

\el quasi uli pnssiut, i'nnsidil)us dicle iiaslide coii-<br />

liariuiii asserentibus. (,)iiare vnl)is romniillimus el<br />

inandanuis qiialiiius. associalis \obis iiiagislris I5er-<br />

iiardii de Sanclii bupo '<br />

et<br />

liernai-do de Gevda '<br />

vel<br />

alleiii edruiiideni , dicta iiies^ageria in iiianii bajuli<br />

iiostii de Leoiiiaiinia exislenle, (piaiii iu manu ij)sms<br />

durante causa liupismodi iliiximus pr()])ler predic-<br />

laiii discurdiaiii se(pieslraiidaiM de possessionc |)re-<br />

dicla, Micalis paililiiis prediclis, iiKpiiralis pleiiiiis<br />

\ei'ilatGni el, aiidilisracionibus liinc l't inde. diiiuin<br />

iiegocinm secunduni justiciam decidalis; nos eniiii<br />

super premissis vobis commillinius vices nostras,<br />

pieci|neiites siibditis nosiris ut vubis quoad pre-<br />

inissa pareani el inlendanl. Datum ul supra.<br />

' l''liaiiri' (IJcrs. .in-. Lcstoiire). Voir Curie-Nrimlin'^<br />

Kxsoi sur 1rs... Imstidn (i8H()), |i. !.")'!.<br />

• Le (irrs, i|iii passi- à Flcuiancc.<br />

CVst-a-tiirc ii\.'iiit t|ili' r \j^)udonuiim, ut supra.<br />

I 'l72. Pro ahhiile Coiidotmi'. — Rex dileclis et<br />

lidelibiis suis, senescalio et receplori Agennesii,<br />

salutem. Gum vobis per alias nostras litleras pa-<br />

tentes dedeiiinus in mandalis ul Olonein de l^eci-<br />

maniiia ', doiuinniii l'ieudi Marclionis, militeiii .<br />

et Guilleliuuni Raymundi dePinibus, domicelluui,<br />

' l*nys do Gaiii'C, tlp .Sos cl de Torrolm-ii. soiivt'iit luon-<br />

tioniK-s plus lianl.<br />

' Sur Arnauil-llcriiard de Pré'diac, vidr plus haut, u" kkiS<br />

'•I lo'ii.<br />

' Ai'iiaud-OUou<br />

.Saiiit-Clar ( licrs. arr. Lcclourc).<br />

de Loinajpio, ahbé de Coiuloin, laSC"-<br />

Kii,') {Otill. chrisl., I. II. col. (|Ci I.<br />

^ Voir |ilns liaul , ti" '.\i)-j.


[A.R.\vii'-i289]<br />

conipellerelis ad snlvondiim voliin. ipcf|)lni-i, (|iiiQ-<br />

gentas libras turonensiiiin in (|uil)us iiohis corani<br />

consilio nosiro nuifiîssi fiierant se triieri, ipsiquo<br />

miles et iloinicelliis ex oo nohis in prediclis (inin-<br />

genlis iibris leneanlnr qnod Nieholan le Gcas, in:-<br />

lili et ejns snciis, liuic noslris jusliciariis. pioinise-<br />

ritnt (jnod de (|uoilnni fine ({iieiii iidern jusliciurii<br />

fecerant cnrii quodam burgensi (londoniii, r.icioiie<br />

cujiisdnin e\cessiis |)enes ahhalein Condomii, par-<br />

cioniiiiuiii noslrum in jurisdictionc at jusliciatu<br />

ejiisdem loci, nos reddcrenl liberos cl inmunes,<br />

prout hoc roi-ain nostro consilio snnt coidessi , vobis<br />

reccplori nostro, niandamus ([ualinus, exactis pre-<br />

dictis quinjjentis libris a predictis milite et domi-<br />

cello, quas' ad querimoniani prefati abiialis de<br />

porrione predicli (iiiis ipsmn contingente con(|ue-<br />

l'entis levari et exigi voluinus ab cisdem , oasdeni<br />

(piiiigenlas libras memorato abbati sine diOicultatc<br />

ac dilarione (piacntnipie tradalis et restiliiatis, re-<br />

cepta super lioc sullicientis quictacionis littei'a ab<br />

eoilem. Datuni ut supra.<br />

\'l~'À. l'ro ii'/i'c. —<br />

llex dilecto et lideli sno<br />

rlerico Jobaniii de lieda el deputatis ab eo, salu-<br />

lem. Maiidatnus vobis lirtniter injuniyentes (juatiruis<br />

aliqueni pro liiis (pie nnbis deliPulur racioiie Ju-<br />

deoruni seu bona empla per aiicpios a debitoribns<br />

piedicloniTii Jiideoruni non capiatis, nisi |ii'ius ipsis<br />

emploribns auditis. si cinistiani sint vel alias pos-<br />

sessorcs; admittatis eciam debitores ipsorum Judeo-<br />

runi ad probandiini id (piod solverunt ipsis Judeis<br />

per papvios ipsorum Judeorucn captos cum ipsi<br />

Judei capti liierint, \el testes non snspectos lideliter<br />

examinandos. prout jus et consuetudo recpn'ril; nec<br />

ad solveuduni ea (pie dei)enlur dictis Judeis, nisi<br />

contracta fuerint a deceni annis cilra, alicpieni<br />

conipellatis. Item, si iuveniatis qnod Judei sint<br />

obligali ali(piibus de snbditis noslris, salisl'aciatis<br />

eisdeni qualemis eoruni peiruliuni ([iiod habiiiinns<br />

exlendit, nisi fuerint négligentes repetendo cuim<br />

ipsi Judei capli fuerint, vel sit aliud racionabile<br />

qnod obsislat. Hiu'sus, si sint aliijui nol)is oliligali<br />

racionc sepedicloi-iiiii Jiid(>cinim ipii sjuteciani aliis<br />

' \ls. ffuns.<br />

RÔLES I, isi;o\s. 11.<br />

,<br />

iOLES GASCONS.<br />

I fuerunl<br />

! nuper<br />

I<br />

1 Idem<br />

1 lelmi<br />

' quos,<br />

I<br />

I<br />

!<br />

i<br />

obligali (|U()iiiiii bona non siillicianl nobis et ipsis,<br />

volumus esse contenti de hoc (jiiod nos conlingat<br />

do bonis ipsorum debitoruni, secuiiduiii soliduiii<br />

el librani, et hoc d(î gracia speciali. Datuiii ut<br />

supra.<br />

l'iT'l. l'ro ]l nltero de lli>i>toii'. — lîcx (imiii-<br />

bus ad qnos. etc.. salutem. Sciatis (|uiid coiices-<br />

simus dileelo et lideli nostro Wallero de lloplou<br />

custodiam omiiiuiii terraniin el tenenieiildnim (pie<br />

Matildis, quondain domine de Weiniiiir,<br />

uxoris ipsius Walteri, (jne siiiit in iiianu<br />

iioslra racioiie niorlis dicte Matildis, hai)t'ndain<br />

us(jne ad iegitiinani etatem heredis (leliinclc su]ira-<br />

dicle. lu cujus, etc. Daluin ajnid Lavardacuni, .vj".<br />

die Mail.<br />

l 'i/T). (învdo Ferre, ipii ciuii rege, etc., Iialiel<br />

lilleras n^gis de proleclione (lur.ituras usipu; ad les-<br />

luiii iNatalis Doniiiii . cum<br />

clausnlis rVoluiiins, elc.,<br />

l'resenlibus. etc.- Teste rege ul su])ra.<br />

(îuydo lialiet lilleras ivgis di! geiierali at-<br />

tornainenlo sub noininibns Jidiaiiiiis Baciiiii et Wil-<br />

de Hrede, diiraliiras ut siqua, cum claiisiila<br />

rrl'resenlibiis, etc.-. T. li. ut suiira.<br />

I'l7(i. l'ro Orhindini) dn Pndio rt sociis suis,<br />

mercat(>iibu


hr^s liUl.ES (iASCONS.<br />

hujiisinoili (huiipmiin incuireift, recepit iiiiitiio<br />

dictam pccuiiie quautitatem ab Orlandiiio et Heu-<br />

l'ico de l'odio, fratribus, civibus et niercaloribiis<br />

Lueauensiliiis, de societate Ricardoriim , prn se et<br />

sociis suis; qui fralres, sicut idem P. recogiiovit,<br />

eandeni pecimie quanlitalem , ul dicto P. succuj--<br />

rerent, ab aliis creditoribus ad custiiiiienta recepe-<br />

rant ad memorati P. requisicionem et preces. Re-<br />

cognoxil itaque et confessus est coram nnbis dictus<br />

prociirator, nomine suo et patris sui predicti, se<br />

debere |)redictis inercatoribus et eoriini sociis pre-<br />

die(a tria iniUa libraruiii liirus liibus<br />

nnbbns blirarnni liii'onensiuni (bcins priicnralor.<br />

noniiae suo et pieibcli palris sui, ex cerla sciencia<br />

obli|;avil , Iradidit i;t concessil dictis uiercaloribus<br />

pi'da!;Mirn s(!ii cosluiiiani pcrlinenleni ad eosdeni<br />

P. el patieiii suuni in villa i\c Mujfonio, Vasalensis<br />

dyocesis, cnin onniibus pertiiieuciis suis lani per<br />

aquam (piain |ier mare, et |)eda nommé directement {crcatiiiit) par le Pape, le<br />

.S mai laXy (Jones. Salisbiirij, p. 17(1).


[A. lî. \vir'-i-28()]<br />

eiindem decanatiim speclanlibus indiirat. T. li. apiul<br />

Lavardaciiin. .viij. dif^ Mail.<br />

I'l78. Pro Peirode Geipivillu' . —<br />

lîcx seiiescalld<br />

suo Vasconic qui pro (einpore l'uerit vel ejiis locuin<br />

tcnonti. saluti'iii.Quia inlplleximus qiiod Aiiianeviis<br />

(le Lt" Bret tciietui- Pclro de (Icrivilla, inilili. in<br />

diiobiis mlibiis iibris inonete burde(faleiisis , soi-<br />

voiidis eidem Peiro ad cerlos lermiims quatuor an-<br />

iiorum super hoc sibi dalos, vol)is inandanuis {|Uod,<br />

siprel'aUis Atuaneus ad aliqiiem Icrmiiuini defeceril<br />

iii soiurione predicta, vos in defectuni sui predic-<br />

tuin Amanevum per caprionom bonornni suoruni,<br />

pront jusluni lueril, conqjellalis ad preiliclaiii pc-<br />

cunie suniinam dicio l'etro suis (erminis persol-<br />

veiidain, pniul idem l'elrus dicluin Amanc\uni ad<br />

iior tiMicri rariiinabiiilerdoceri' p(ili'ri( corain vnbis.<br />

Dalu[n a|)Md (iondalli juxta l.evborni.iin . .w. ilie<br />

Maii.<br />

MilMIIII. I 1 .<br />

I'i79. Pro iiKi/fisIro Jiei/iiimulo de Talei/zinte' et<br />

Giiillelmo Arnaldi'. — lîc\ omnibus ad ipios pré-<br />

sentes lillere |>erv(iierinl , saliitoiii. Sciatis quod<br />

pro laudai)iii servicio n()i)is duiluni |)reslilo per<br />

niajjislruin Haynnindum de Talaizone. canonicuni<br />

quondani, et Guillelrnuui Ainaldi, l'ralretn snurn.<br />

civeni \ asatenseni, et ea |irecipMC lacione quia<br />

idem Guiileimus Arnaldi ad nostram requisicionem<br />

se obsidem [)()snil in Arrajfonia pro bberaiione<br />

karissinii consaujfuinei nostri KaroH. Dci gracia<br />

Jbcrosolimitani et Siciiie' rejfis, acquisiciones per<br />

diclos fratri's siniul vel di\isim l'aetas el op(entas<br />

lituloemprionis, pennutacionis. veialio(piorinn(|uc<br />

' Pierre<br />

de Jninvillc , lils aine de (ieolîroy, sire de \ aucim-<br />

leiirs, ((iii est souvent cilé dans nos llùtex ; il épousa Jeajine<br />

lie la Marche et mourut en i aga . ( Delaborde , Les Seigneur» de<br />

JninviUc, p. aa6, et voir plu* liaul, n° 'i5-, note.)<br />

' Talcyson. nom que i>orta Bernos (Uironde. arr. ei c.<br />

Bazas) jus(pt'au xv' siècle. tUii qu:irliur de la romniuiie con-<br />

serve encore cette (U'nomination.T? ((). Ueiliy, Uixtnire de Ha-<br />

Cfl.


.f)0<br />

ciiiM, suIj sigillu quo uliimir iii Anglia, ni acce-<br />

|)iiinis, ail ecdesiam supi'adictani presenlavit. quaiii<br />

quidem preseiitacioiiem de persona dicti lioberli<br />

sic f'aclani scieiiter et expresse revocamus; propler<br />

quod vobis mandaraus qualinus prefalura magis-<br />

tniin Hugonem juxta prcsenlaeionem pei- nos sibi<br />

fartani ad |)reiliclani ecclesiam adniiltalis et ipsiiin<br />

personaiii instilualis in eadeni. In cujus, etc. Dalum<br />

apnd (londorniiini, ([uarlo die Maii, etc.<br />

'F18I. Pro ciihcopo Ldcloreiisi. — \\e\ senes-<br />

caliis snis Vasconie et Agenncsii, salntem. Sciatis<br />

quod nos reccpiiiius innlno et récépissé conlitemui'<br />

a veneiabili paire d inoG., Uei gracia Lactorensi<br />

episcopo', mille libras bnrdegalensis nionete |)ro<br />

agendis nostris expedieiidis. reniniciantes excep-<br />

cioni non iiiniicrale peccnnie, doli l'I in factuni,<br />

pro (piihiis solvcndisobligainiis sibi speciaiiter red-<br />

dilus, exitus,et provenlus l>alli\ianiin noslrarnni<br />

(le I .aciora , Sn[mm]i Podii , Fllorencie , cl tocius co-<br />

MiilaUis lie Gaura, necnon Sossii et Terrabranesii'";<br />

quos rcdditus, exilas et proventus v


[A.R.wir-iaSgJ<br />

— Wes. tliesaurario Agenncnsi, salulem. P. deBur-<br />

(Ipfjfala, l)ajulus nosler Condomii, iiobis humiliter<br />

su[)plicavit (piod ipse in asspiisa pivs^iilis aniii<br />

([iiam fccit de dirta l)allivia jjraviter daiiipiiKicalus<br />

cxistit, tuiii proplpr occupacioiiem qiiani circa ne-<br />

{focia nnstia ipsiini siiliirc (iporluit, leiiipiiic


.62 ROLES GASCONS.<br />


[A.R.\vii'-i-28f)|<br />

ténor', prout in quodam instmniento piiblico con-<br />

tinelur, seqiiitur sub hac forma :<br />

irNoveriiil uiiiverei hoc |)reseiis instruinenluin<br />

publiciini ins[)eclui'i ijnod, cuni divers! Iractalus<br />

habiti luissenl, ut ibi dictum extitit, inter génies<br />

iiluslris doiiiiiii régis .Anglie, doniiiii Hibernie et<br />

diicis Aqiiitannir, ex parte una, et iiobilem viruin<br />

doiiiin


AG'i ROLES CiASCONS. fA.li. 28r)]<br />

modo jii'rliiifihiiiil. 3 | ]<br />

Item, luit' aclum et expresse<br />

convi'iUum qiioil allodia et ;ilie possessiones que<br />

non suut (le leodo predicti doniiiii Jordatii sint<br />

conimiiiiia , sive sinl de feodo dicti doniini régis<br />

sive allerius cujuscumque, ciiiii aniea predicta in-<br />

currimenta essent dicti domiui Jordani , sccuiidiim<br />

eonsuetudinem diocesis Agennensis, quia erant de<br />

jtii'isdictione et justicialii dicli castri, ut ii)i dictum<br />

exiilil iiiler partes. Dictus vero tanien dominus<br />

Jordaniis (eneliitnr et ejus sueeessores dare domiuo<br />

régi leodalariuiii, (pii ])ro prediclis feodis incursis<br />

faciat dicte iloniino régi et ejus successoriiius de-<br />

veria dei_)ila et eriain consuela. [ k ] Item , fuit actuin<br />

et expresse convenluin inlei' dictas partes quod mo-<br />

Jendina et molendinaria, ((ue suut vei esse poteruul<br />

in dicte lldniiiie Baysie vel alibi infra dictes ter-<br />

minus . ilein pedagiiim tani per terrani quam per<br />

aquani, tpnid diclns dominus Jordanus hahet vel<br />

habeie débet infra diclos termines, enniia sinl<br />

comnmnia et |)er médium dividantur. |<br />

h\ Item, fuit<br />

actum inler dictas partes soleinpniter et cenventum<br />

ipied territnriuni (juod est in (;a|)ile jiontis de La-<br />

vardace, in que diclns donnons rex liabet mernni<br />

et niixlum inqierium, sit et remaneat proprium<br />

dicto doniiuo régi el ejus successoribus; ita lanien<br />

quod justicia alla et bassa dicti loci perpcluo excer-<br />

ceatur in dicta basiida per bajulum dicte bastide<br />

pro dicto doiuiue rege, et ipiod seuqîei- sit de bnl-<br />

livia dicte bastide, iiec ibideui pessit aliqua nova<br />

bastida eililicari son construi in futui'uni. [ (i] Item,<br />

luit actuMi quiid locus douiini Otonis de Leomannia<br />

vocains de Maie Leene" et caslnun de Flalgaroliis ',<br />

cum jiei'tinenciis eorumdeni lecorurn et parrochia<br />

de Cazalu , quatenus est extra iuris


\.li.\\ii'-i-î8((l li()l,i:S GASCONS. 'ifiô<br />

l;iri iiiliiisciipld, \icp ot noinine (lirli (loiiiiiii régis<br />

ri'ii|iirii(i cl snliMii|>nili'r s(i|)iil;inli . cininin cl siii-<br />

j;iil;i sii|ii"i(lict;i Iciicre. ser\;iift cl C(iiii|)lcrc. cl iiuii<br />

coiilra l'accic vcl venin! |M'r se noc pci- iDlcr|)()si(niii<br />

spii iiilerpositas persoiiatn vel peisoiias, de juic vel<br />

(le tacto, aiii|iio lenipore, iillo iniiilo, suit oiiini<br />

l'enmiciarioiiis jjciiere el eaiilela. \\o.\ llciii , luit<br />

actiiiîi iiiler fliclas parles (piod de prediclis liaiil<br />

iliio |)ul>li !i(inl, n^ i i6t.<br />

' .Siiint-liciii<br />

' Serres;<br />

Voir plus haut, n ' *>->i el 1)7.1.<br />

(Landes).<br />

l'oiil^lre Saint-SyiM|iboiieii ( (iii'oiidi' . an-. Iiiiz,ns 1.<br />

le Dirtionmrn' tl'-s Vonte» iniliqiio jiliisieurs lora-<br />

lités do ce nom entre lesquelles il est ilillieile de rlioisir.<br />

" Piiiidft.is I T;irii-el-(i iroiine, .-irr. (laslelsarriisiii . e. I<br />

raoïit 1.<br />

''<br />

'<br />

Iiaj;iièi-es-de-lli];i)iie.<br />

Voir plus ]i;ml . n' 77».<br />

Il y a au moins quatre pal(li^sls du iiiuii de >aiiit-tier<br />

d.ius lo diorèse de liorileaiu<br />

" I.e ins. ajoute »/»//.<br />

IlOLES I.ISCONS.<br />

raiiiji, piiMicd iiiilai'io Icitc \f|ciiiieiisis. salulcni.<br />

Oiuiiiiani |pci-| recordiini niajjisln li. Ffalni. clerici<br />

nosli-i, peiccpiiiiiisi|iiod Joi'daiiiis de liisiila . miles,<br />

dnniiiuis Monlis (iiialliai'di , Iradidil eidciii iiiaifi-ilro<br />

lîcriiai-do cpiodilaiii |iidili


AlUi ROLES GASCONS.<br />

Otiioiiciii ili' ( irandissoiio , niiliteiu , ;ic rclii|.<br />

-<br />

[A. li.xvir-iaSg]<br />

eraeia episfi)|)ii l'orUieiisi, doiiiino Gerardo, Dei<br />

Jjraeia episeopo Sab)iieiisi.<br />

Pretbi/lrri cm-iliiin/fs. — Item domino Petro, Dei<br />

gracia tiluli sanoli Marci presbjtero cardinaii, do-<br />

mino Hugoui, Dei gracia tiluli sancte Sabine, do-<br />

mino Malhco , Dei gracia liluli saiicli Laurencii<br />

in Daiuaso, presbyteris cardinalibus.<br />

Meinorandiini ipiod non srribiliir liie cardinali<br />

(pu est legalus 111 Fraiieia '.<br />

Diaeoiii citril/iiiili'.t. — llem domino Mallieo. j)ei<br />

gracia sanele Marie in Poilien. domino Jaeobo,<br />

Dei gracia sancti; Marie in Via lata, domino Peiro,<br />

Dei gracia sandi lùislaeliii. domino Benedielo, Dei<br />

[fracia sancll Nicliolai in carcere 'ruiliano. domino<br />

Neajudio. Dei gracia sancli \diiaiii. diaeonis' car-<br />

dinaliliiis.<br />

\ll91. lii'iii Sirilic i-l veifiiie. — llem scriliilur<br />

domino Karolo, Dei gracia régi Jérusalem el Si-<br />

cilie, diicalus' \pnlie el principaliis Gapiie. prin-<br />

cipi Acliaye. \ndf>gavie. Provincie el Fl'orcalipierii<br />

cdinili, de credencia pro pelicioiiiliiis ciirie romane<br />

sibi rinelandis.<br />

llem eidem re'gi per lilleras de credencia siipcr<br />

([iiibnsdam responsionibus laciendis eidem de arli-<br />

culis (pios ' diclus re\ Sicilie |irius scripserat regi<br />

nostro, super (piilms juins nullum daliiiu luit res-<br />

pOIISIIIH.<br />

I V.18. llem domine Marie, Dei gr;içia regine<br />

.lernsalem el Sicdie, de eriMleiieia.<br />

I 'l!)'.t. llem seribilnr islis snliscriplis singulis<br />

per lilteras de credi'iicia. videlicet :<br />

domino<br />

I!. '.<br />

arcliiepiscopo liavennateiisi , domino l'.\ arcliiepi-<br />

scopo VIonlis liegalis, magislro iierardo de \eapoli ,<br />

domino (iiiillelmo. marcliiimi Monlislerrali , ma-<br />

gislro Jolianni l.e Moviiue. \ icecancellario doniiiii<br />

pape, magislm Viigelo. doinini pa|)e nolario.<br />

' .Icaii (_:ii"l(l. ..iniiiiii|.|piclir .111 lilir il


[A.li. 198.1 R0I>1-:S (iASCONS. 'i(i7<br />

MKMltlî. 1 O.<br />

I.")()(). l'rn licrtratiitii , majore<br />

iircliiiliiicoiio'<br />

Affriiiieiisl. — lit'\ ililcclo l'I lidf^li siio [iiiiMi Siiiicti<br />

(laprisii Ajfeniiriisis*. saliiloni. (l;iiis;iiii .ippi'lla-<br />

cionis ad nos. ut diciliir, iiiliT|)Osi(ain [icr Elyaiii<br />

Calveti cl (Miillolnuini Oltonis, noiiiiiii- procuratorio<br />

mulloniMi parochiaiioriiin erclrsiaiuni Saiicte F(i-<br />

dis ' cl de Latiro piope l'oyoliiini' cl Saïu-ti Pctri<br />

de CiasaïKiva' ac Sancle Coliiinbc ', ac cciam île<br />

Mallo'. dioccsis Vjft'iiiiciisis. a qiiadaiii dclinillva<br />

sciilciii-ia ('oiilra ipsos lala pro dilrclo cl lideli iios-<br />

tro licrlrando, iiiajiirc arcliidiacoiio Ajfemioiisi.<br />

|)er W. de (ianipniiia, sciipsealliiin iinsliiiin Ajfen-<br />

iiensciii.disfrccioiii \cslic ('uiiiniitliiiiiisaudicrKlarii<br />

et tiiic dcliilo li'i'riiiiiaii).<br />

' Saint-Caprois-cIc-Llicrm i<br />

r. i^uyinirut).<br />

' SaiiUc-Foy (<br />

l'cniie).<br />

Lnl-ct-LiartMiiio . arr. Aj;eii.<br />

l.ot-rl-(iari)iitit' . an-, VilloiiiMivL'->,ur-l,i»l, r.<br />

^ I.auric prôîï Piijols ( c. \'ill)-iiciivtt|.<br />

Coifliicuvf le. Saiiile-j.ivradi^ (.<br />

' Sainlc-dolomlii» {ihid.f.<br />

' .Mail . rommunc (1


|(38 liOI.ES (JASCONS. \. li. \VM -l-l8, elc. Datuiri ni s'.<br />

iriOCi. De jiidlortiitiie. — liadNl|ilnis de Bloxac,<br />

raunniciis calliedralis ecelesie Sancli Andrée Bni-<br />

(le;;aieiisis. Iiahel lilleras rej;is di' pnilecliiine in dii-<br />

calu A(juitannie per trienniuni dnialuias. T. \\. ni<br />

suj)ra.<br />

I.")07. Pki l'cirii (le Lu (inil'\ — lie\ universis<br />

el sin;;Mlis lidelihns. justiciariis, \ li-ei-nniilibns et<br />

celei'is rniinstiis suis ad (pios pi-eseiltes |lil(erej<br />

pecvi'Mei'iiit, saluleni. Maiidanius \ol)is lirniiter in-<br />

junj;end(( ni l'etiinn de l^a Grida, dileetuni el li-<br />

delein iiicrciliirern el


A. 11. wii' I TfStj]<br />

I<br />

(liclissirio irii|)('(limt'rito(|ii()CUiiii|ii M'stii iiiil ;illo-<br />

riiis cujusctimque. Et idcirco vohis et vcstriiiii ciii-<br />

lihel liiiiiiUn- iiijunaurai'iuin. coMsIitMiMUis cl<br />

' Ms.<br />

(iitpfHlari.<br />

Voir plus liaiit , n ij.'i.).<br />

' Saiiil-Marniii! ( (Jiromli').<br />

IIOLKS GASCONS.<br />

iirilniaMius Itei'Mai'diMii de (laiiipi<br />

'if.'.)<br />

1(1 (iisliiiheii-<br />

(bnn. ex parle dieti doniini rcjris. cuncos^ inouete<br />

pi'cdiele ad rnslodicMiliMii billioMcui, ne exiralialin-<br />

de lerca prciiicti domini reilla nostra pre-<br />

senlibus sunt appcnsa. Dalum et actuin apud C.ou-<br />

ilominm , die \ eneris post l'eslum Pasciie Domini.<br />

amio ejusiliMM .m .rc'.isxx'. noiio'.-<br />

Qiias conslilurioncMi et ordinaiioiieni latas el<br />

jjralas liabciMUs cl teiuire presencium, ipianidiu<br />

nnbis placiiei'il. approbanms. Dalum ul supia.<br />

I,")!;'). l'ni coiixiililiii-i ri iiiiirersiliiti' Ixislulif<br />

Viiinnr. — liex ommbns ad ipios. etc., salulcm.<br />

Sriatis ipind rcuiillimiis cl ipiilamus riiusulibns<br />

el imivcrsitali bastide \iaMuc supra Haysiam '<br />

dias<br />

reiitnm libras Morlanoruiu in ipnbus dirli cousiilcs<br />

cl iniixcrsilas nobis dandis lucraiil pci' dilciiiiiii cl<br />

liilelcui elcricMm iiosUum. iiiaijisIruMi liiiiirtMiii île<br />

Sancio (Jiniiluiii, ul dirilur, ciiiidcMipiiali . |>rii en<br />

ipna appellacioiii'ui ipiam a ipioilam cjusilciii lua-<br />

jfistri prerepti) .seu interloipiloria ad nos vcl cu-<br />

rinm nosli'am iulcrposueranl . ul dirilur. non luc-<br />

laiit deliili) Iciupore aul alias Icj'itiuH! proscruli:<br />

ipiaui rcmissionem el «[uilarionem liieimus, liuiii<br />

laiMcii pareant ordinacioni l'acte per quosdam de<br />

roiisilio nostro super rlaiisura cujusdam itiiieris<br />

ipiod aperucraul per lei'ias el \ineas ipiorinuilam<br />

iiiimiriMMi ilII(I .l.s-.s-«/'''HS w e\ iiMimliMs<br />

|iliis iiaul, n '<br />

Ms. i.llt tlOK.<br />

lia.'), liaii.<br />

!,' M'ridredi i.*) avril i-^Hi).<br />

' Viaiiric. -iiij' la lîac-f. Vnir jilii^ liaiil . n i 'i>)'i.<br />

I.avarriai- ( l.(it-cl-(;ai'iiiiMi'. arr. Ni'i-ar ).


'i70 ROLES GASCOiNS.<br />

ad (jiios, elc. . saliilrm. Voleiiles venei'abili palii<br />

Aniano, episcopo «le S.iuclo Assapho', o|)tentu ili-<br />

leclioiiis qiiam erga personam siiam geiiimis, gra-<br />

ciani lacère specialeiu, coucessiiiius, (juaiituiii in<br />

uobis est, prn nobis et beredibus iiosliis, eidem<br />

episcopo et suceessoribiis suis ecelesiepredicle(|iiod<br />

ipsideceteio iitanturetgaiideanl. pacilii'eel quiète,<br />

eisdeni juribuR , bbertatibus et possessioiiibus et cou-<br />

snetudinil)us diu opientis, quibus ideui episcopus<br />

el piedecessores sui episfopi ejusdeui loci usi etga-<br />

visi i'uerant lenipnribus retinactis. In cujus, elc.<br />

T. li. apud Hnibelaii". .\. die No\eud)rls, anno re-<br />

gni iiosiri (piinto'.<br />

Rex omnibus ad quos, etc., saluteiii. Voleules<br />

venerabiii patri A., episcopo de Sancto Assapho,<br />

graclani lacère specialem . concessiiniis ei , pro no-<br />

bis et beiedibus nosiris, (piud ipse, cuni sibi li-<br />

buei'it, libeie possil suuni «mkKtc leslaiiienlMiii ,<br />

innndanle-. vobis oTunibus el singnHs et lirriiilei- in-<br />

jungenles (pjod executores leslamenli ejusdeni e|)i-<br />

scopi, cuni i|)suin conligerit expirare, minime iin-<br />

pedialis (jnominus lestamentum bujusniodi débile<br />

execncioni vaieant deinan(bue. juxta ordinacioueni<br />

episcopi supcadicli. In cnjns, elc. T. li. apud Bur-<br />

degalam, .x\ j'. die Maii.<br />

hjl.'). l'ro ri'iiv, (le iiii'ptiaito lie liilfiiliKiiiiririd'<br />

— liex preposilii de Inlerduoniaiia ipii nnnc esl<br />

vel ipii piii lerupore liicril, sabileni. Mandanius<br />

vobis liriuiter iniiuigendo (jualinus incpiisicioiiem<br />

i'acl.ini per dilecUuu et lidc'Ieiii noslruni (iiiil-<br />

lelnncni de \lonle lîevelli , iniiilem, preposituiii<br />

de Intenluoinaria. super via pubiica sen ilinere<br />

que vel ipiod dicebalur esse seu esse debere in<br />

palude de C.atnplana'^ ', in loco vuigai'iter appel-<br />

latu Atlicualnllia , prout in lilleris sigillo dicti<br />

' Anian<br />

SchouaH, tivc^qrie dt- Satiil-Asajili , i-ii G.iiirs.<br />

I !>5-i-ji|:i.<br />

' lihiuidiari, cimilr' cl,. Klint, l'ii (iallos.<br />

' Lp<br />

lu iKJxeiuhrp i-.!77, la 5' '<br />

aum'^' ilii r(''i;iii' iriMlciiianl i<br />

ayant rommemi' le -ut iiiimmiiIhc la^d. I.o roi \eMait de<br />

uiettnî lin à la piTiniiTc j;iu'nn di- dalles ( Panli . Iicscliiilik<br />

vim Knaland, I. IV, p. as ).<br />

'<br />

' r,amblanes-er,-\|eyna(((;ininde,aiv.<br />

l'uhlié dans les \rcliivvx histmhiiir.t de la tiirnmlf . I. N ,<br />

liorileanx.c.CreOM).<br />

.<br />

[A.R. XVir-128l)|<br />

Guillelmi sigillatis \idebilis eonlineri, lacialis in-<br />

violabililei' et sicul juslutn Iik rit observari. Daluni<br />

ut supra.<br />

litlli. Pt(i ll(n/miiiiilo Gini/riili. — Piex consla-<br />

buiario suo Rurdegale ac coilectori seu collectini-<br />

bus custunie Burdegaie qui nune sunt et pro leni-<br />

poi'efuerint,saluteni. Inspeximus(juandam litteiam<br />

quam fieri lecimus Petro Gauliidi, civi Burdegaie.<br />

autequam suscepimus legiii gubcrnacnla ,<br />

nor sequitur sub biis verbis :<br />

cnjus té-<br />

•E.. illusliis régis Anglie priniogenilus, ilileclis<br />

et lidelibus suis (Juillelnio Gaugerii' et niagistio<br />

Guillehno de Gerama, i-ecrp(oribus siaccarii sui<br />

Burdegaie, salntem. Quia teneniur dilecto nostm<br />

Petro Gauli'idi, civi Burdegaie, in (jnadragiiila el<br />

duabus libi'is sierlingoruni , pro vinis emplis ali<br />

eodem ad opns noslruni, (jnas dndnni ei assigna-<br />

vimns ad predicluni scaccarinni noslruni nec eidem<br />

adbuc sunlsolule, vobis mandanius, lirmilerinjun-<br />

genles, cpiatinus eidem Peiro vel ejuscerlo nnncio<br />

bas lilleras deferenti, (piamcicius poteritis, predic-<br />

tam pecuniam persolvalis; qua quidem pecunia<br />

plene persolula, présentes lilleras pênes vos reti-<br />

nealis in teslirnoniuin solncionis predii'te. El \obis<br />

in compoto vesiroallocabnntnr. Dalinn iinrdegale.<br />

.wvj. die l)ecend)ris, anno regni dornini régis, pa-<br />

ins noslii. .\l\ j<br />

"". 1<br />

El (juoinani ignoramus Miruni dicla suinnia pe-<br />

cnnie vel aii(|ua jiars ejns luerit persolula. vobis,<br />

dicio conslabniariii . niandanins ut, diligenter in-<br />

speclis cornpnlis dicii (inillelnù Gaugerii elalioruin<br />

conslabularioruni posl euni et alias, vos inlornn'tis<br />

desolucione predicla; qnarn si l'aclam fuisse non in-<br />

venerilis in Info \el ui parle, solvalis liayinundo<br />

(ianl'ridi, lilio el liei-edi dicti Peiri, ([uicquid so-<br />

luluni non invenerilis de debilo anledieto. El vobis<br />

(juod solveritis in coiujiolo vestro precipinuis allo-<br />

cari. lilleras ])rimas el bas pênes vos i-etinenles.<br />

Daluin ut supra.<br />

l.jlT. Pioiegi', (le aiiliiiis iii {/jcum'uin. — Re\<br />

Voir le snpplément au lonie 1" i]fs llùlex irascim , |>. i'.x\<br />

Le ->fl décenihre i -ilii.<br />

.


[\. li. \vir-ia89l KOI.ES G<br />

omnibus Kdelibiis et subditis suis lu iluriilu \(|ui-<br />

tiuuiip cimiinoranlibus, saluteiu. Sriatis (|ui)(i coiii-<br />

iiiisimiis (liioclis niistris lîcrnanio Fl'abri . Ilcvinuiido<br />

(le Saiicl.i (jciiibeiia de Lariaco'. Joliaiiiii de Vi-<br />

viero" el Willeiuo île eadeni, fiairi suo, saliuas<br />

Mcislras Ajfeiniesii iMitii omnibus libiMtalibus.consue-<br />

tudiuibus el pertinenciis ad (hctas saliuas pi'rliueu-<br />

libus, sicut ascensalores earumdein leuere cousue-<br />

viTunl , ruslodii'ndas et rejjendas a feslo l'i'ulecostes<br />

aiiuo Domiiii .m", ce". Iwx. Qouo, us(|uo ad ijuatuoi'<br />

niuios proximo scqueiites plenarie complelos, nisi<br />

ali(|ua cerla de causa ipsas prius duxeriuuis rovo-<br />

candas; ila (juod de exilibus earumdeiu respnudeant<br />

receplori nostro Ajfennesii termiuis stalulis, (|ui-<br />

cuuupu» pro tempère fueril , e( ipiod seuescallis<br />

nosti'is \ asconie el Afferuiesii ac dicfo receplori<br />

sinl in omnibus obedienlcs, respondentes el iiiten-<br />

denles. Ouare vobis onmibus el sinjjulis i|uoruni<br />

interesl mandatuiis qualimis diclos Iteinai-dum.<br />

lieMinmdum .<br />

Jobamu'iu<br />

cl Willebimm dictis sa-<br />

linis l'i eiu-uiu pci'liiicticiis libei'e uli. l'i'ui pennil-<br />

lalis, non impcdieiilcs i-osdeiu vel. i[uaiilum in<br />

vobis est, impediri peruiiltenles (junniinus in pre-<br />

missis rommodum nosti'um el suum proliciuim<br />

jusie poterint exj)iertare. T. H. apncl Lcvliuiuiam<br />

die \seencionis Dojiiini .<br />

lois. Pro [{ogi'rn dv liixulii, clerlcn le/fis. —<br />

Itoliertus, abbas de Hvda juxla Wynicmiam ', reco-<br />

ffnovit se di'bere Hojero dr Insida', cicrico rejfis,<br />


•tl-J. lin[,KS GASCONS. |A. K.\vir-i-j«()|<br />

oirinibiis priilus liiiuiiiiilius suis ilii Melac iiiloi' duo iliiiii. M'i-iiiidMiii loros el coiisiietiiflines Biiicli'jjali'<br />

maria, snlulcni. Maiidaiiuis vol)is (jiioil, cuni Rus<br />

taillis ili' Solio, rpi|uisitns roiam iiuliis el consilio<br />

jiosini ([iiiil juiis liahci-Pl in sorvicio noslro, ali-<br />

i|iio(l wanaiiluni inile non luilieat, (Ip c('(ero l'i iii<br />

imlld silis iiilfiidciiles, sel solummodo iioljis i|)sis<br />

vol senescallo iiiisiro Vasconie. Teste me ijiso a])ud<br />

Iku'degalam i|iiart() die Flebruarii, aiiiio regni iiosiri<br />

vicesimo s


[A. H. wii" i-sHf)! r.(ii.i:s (; \s(,()\s.<br />

l'sl scieiuluiii i|imkI ims ckIini IIiiiIiihi ri suis lic-<br />

icdilius ;ic siu'ccssoiiIhis (hiiiiiis l'I roiii-i'iliiiiiis '.<br />

|ii'rl ilii' ijiia \ iiiili'iiiialiiliii' m<br />

\iiira sii|)railii'la. Sii^)i'i' i|iiiliiis iiiiiiiil)lis l'I siiif|iilis<br />

ilii'liis lliiiliniis iilijif'avlt sr i-l siiiis l'I iiiiiiiia liiiiia<br />

sua iiiiiliilia i-l iiiiiioliilia . |iri'si'iiria rl luliiia. l'il prii<br />

liiis iiiiiiilliiis iiHS li'iii'iiiiii' l'I |iroiiiilliiiiiis l'iili-iii<br />

lliiiliilK l'I SUIS l'ssi' lii mus iliHii unis l'I jinilaii' lu ma m<br />

l'I liriiiaiii |ii'i'|)i'liiii rii'lalis i|iiaiii ilimiiiiii. sajvis<br />

III iiiiiiiiliiis niisli'js ijimiiiiMs l'I jnrilms sM|ii>niis im-<br />

miiialis rl aliis iIi'M'iiis i|iii' ilimiiiiiis lialii'l cl lia-<br />

liiTc ilciicl m siii> Iciiilii cl ^a^sallll scciiihIiiiii Ioids<br />

cl (•imsiicliiiliiics Itiinli'jjalc: Imi' cvrcpln ijihhI iIiiIiis<br />

IIihIiiiiis lier siii ilclicnl lier |iiili'i'iiiil aliriii alii iil-<br />

Iciiijiirc Icddiiiii sii|irailirliiiii . iicc ilii |iiiiici'c ai'-<br />

l'asatiini iicc siiliai-i'asaliiiiiiiiiii iiia{iin rçiisii. cciaiii<br />

siilisporla . iici' rai'ci'c(|iiH'(|iiuiii aluni |iri>|ilcr ijikmI<br />

MUS \cl niislii M'iiilas niisli'as cl iliiMiiiiia aiiiillcrc-<br />

iiiiis^. lier |iii'a imslia iiiiiiiii valcaiil in liilii ciiaiii<br />

M'I in parle. In cnjus, f[r. Daliiiii a|iiiil Oimilak<br />

pixia l.c\ liiiiniaiii . w. ilic Mail.<br />

l. >:}.). l'in {iiiiililii l^illijwnii . Iiiiiriisi Huiili'-<br />

giilf'. — lic\ imiiiilms ail ipiiis. cir., saliilcni.<br />

Scialis. elc.. scriiiiiliiNi loros cl rimsneliiiiines liiir-<br />

ilejjalc. .Arnaiilii l'ellipaini . I)iirj|cnsi iiuslro lïiir-<br />

ili'ijalc. -.iii-ipie licrcdilms c| snccpssorilins ipiilms-<br />

i-iiinipic. Iiilarn iliaiii lenaiii cl ni'iiiiis rnin Ini'o in<br />

(pio siliil cl iiiincrsis pci'lineiiriis ciiriiniilciii ipie<br />

siilil in ImcNla imslia. inlcr lier ipiml iliMilil illaiii<br />

' Ms. Kt M-iriiillt'ii ijm.it iin-i i- itt'iii H'ilhio l'I xttijt lit'fffhhttx<br />

fli: sttccfS^orihitx ttaimix '! r iirriliniif: riilriii Ihfil l'O fl Mtis.<br />

.Ms. «iTii.<br />

^ Ms. ildinilli.rt mnit.<br />

* Publié llail> Ips it-rhirrit litithir.lh hl (iiotnh' . (. \ . p. »i7.<br />

RÔLES l.lSi:ilXS. — II.<br />

j canilcNi<br />

i .lanilii<br />

'(73<br />

Icrraiii cl mciiiiis a leiiilo hiispini Saiirli<br />

Itiirilcealc, i'\ iiiia parle, et leirain Tliimie<br />

lair\l. e\ allera. proiil iliiral, cl |)roleii!liliir ali ili-<br />

iiere M'Iei'i île l.iiii|imin iisipie ail lier (le ISaa , |iri)<br />

iliiiilms ileiiariis de sporl;i, ele., luic exeeplo, elr.,<br />

de M'i'liii ad m'iIiiiim ni supra. Daliiiii ni supra.<br />

i.iili. l'id /(',


Tcrriii. It:i (|M(i(l (licliirii IriioiiiiMiliiiii iviiuirir:it \im--<br />

sus HadaCol (|uo(l dividit li-m'iiienla ilc l.i FNiia l'I<br />

Montspssnr pI de la (lafria. cl di' dicla niinba ifcli'<br />

iis(|m' ad niPlain de Mcilcriis cl de lîr-iiiiiki'l iii ili-<br />

nere monachali : cl iillra dcrcus |in'dicl(>s scii nirlas<br />

>pi'sirs Badal'dl. sil de jurisdictioiic dicli caslri<br />

de Badalol, ila (|iii)d hajiiliis srii idiisiilcs dirlp lias-<br />

lidi' de Moleriis ullr-a |ii-edi(las iin'las mtsus lîa-<br />

ilalid jiinsdicliDiii'iii ali({irairi imii cxccrccaiil : nci'<br />

idem (iasio vcl surccssnri's siii iiilia |pri'di(lns di'i-cds<br />

MTSiis Molei'ias v[i'i' \risa ali(|iiaiii iiiiMsdiclioiieiii<br />

l'M'cireanl , un- diclr |iar'li'S si'ii adimiri'iii ini|)i'-<br />

diaiil \el |ii'i'liii'l)i'iil (|ii(iiriiiiii~' pi'iMlicla iiinsdiclni<br />

r'\ri'rcoi'i valeal. iil SM|)rniis ol cviin'ssiiMi. Kl csl<br />

si'iriidiiiii i|iiiiil jM'i' islam i'iiiii{m>sii'|i>iii'iii iiidliiiii<br />

lie! |)ri'JMillciuiii ' dicld (iasidiii de li'i'iis cl li'ddis<br />

suis cl di'vci'iis; si (|iias |<br />

\cl<br />

ijiic |<br />

lialical<br />

HOl,KS GASCONS. |A.K. xvn'--i-38ql<br />

iiilfa<br />

drcdiclds dcccds i\r Mdicilis. piciic i'cs|idiidcalill'<br />

cldcni : cl Mi'c \cisa. si alii{ii.'i dcvcna scii Icdda<br />

Icncaiiliir iiilra [ircdirlds dcccds de liailalcil ,i dn-<br />

iiiiiid iidsli'd i-i'ijc. iiiilliiiii |ir.'|iiiliniiiii Cl liai; cl.<br />

Iii'iidS(Mirc |)dssiiil cl dclicajii|t, illa latiicii par's iii-<br />

li'a ciiJMs ilcccds ali(]iia licl iiiiiiiia m-\ Molcnna<br />

aliciii. iiiidcciiiii(|ilc Cdiuiiicicns liicnt \cl illc de<br />

i|iid fiel


[A. l'i. \vii^-fjS()| UOI.KS (iVSCONS.<br />

\cl salteiii extra looiliini iMi'iiKualuiii . m'I snhiiii in<br />

(liclci loco (le BlDj^oiiin M'I in li'iido i|isii. Iiiliilx-iiiiis<br />

eciam ne (|iiiis in (licto Iiis i-iintiiiiie<br />

jaceiil Mentes, scii vesles cdlidie porlaliiles. \el ler-<br />

liiineiila i|niliii^ li'rras e\i'iiliiiil el miiiiii jianein lii-<br />

rrailliir, aill i-nain l>i>\i-s aialules alii|iialeiiiis |ii-<br />

jpiurelis. i|iiaiiidiii iiciinnie-. |ii||iii)i'aiidi alla linna<br />

haliiierinl per ijiie ri>in|)i'.*. Pro lioiiiiiiihiis ilr l'.iiiiiniio ' ribuxiiilv<br />

riislvi<br />

Coiiiildlis' III- ilr diilitriiir'. liex dileclis el lide-<br />

lilms suis senescallo \|jeiinei)si el receplnri red-<br />

dilnnin sniinnii in eisderii. saliilrni. \oliis roiiiniil-<br />

I iinuset niandainnslirniilei' ininnf}eniin iit ad |>ai'les<br />

de (lavrano el hastideC.asIri (ioiiiitalis ardetîmeiia<br />

(| naiiiriciiis|)olerilis|)er-i)iia Hier a llendeii tes. vocal is<br />

coiisillilids iliclarniii iiaslliiilariiin el eciani liaslida-<br />

rii m l'Trani| iiej \ ille '<br />

el liaslri Viniiriisii' \el lut de<br />

il lis i|uol >iderinte\|iedire, etaiiditis>iiiiiiiiarieet de<br />

piano rarionihiis liinc inde |ii'o|)(inendis s(i|ier liinila-<br />

cioiie jiirisdiclionis el jii'-licialiis ciijiisliliel l>a>lirln-<br />

riiiii i()sariini. dislinoiialisel cerlis leriiiiiiisac liniili-<br />

liiis dividalis jiirisdicli'ineni el inslii'l'iliiin i|isariiiii .<br />

|>ronl ina;;is lionori iioslro ac coiniiiodo et iilililali<br />

eoriiindeni locornin videinil e\|irdire: el (|uic(|iiid<br />

super hoc ordinaverinl lacialis lirniiler observari,<br />

ita ipioil consulesel liahilatores predicii linihiis per<br />

vos slaintis siiil omniiio coolenli, transj|redientes<br />

' l'iiys (aiic. aichiiliiicoiK'* (lu Oiieyi-aii où lui roii-'lniili;<br />

la l>u>lido> in exiiTceinla jiirisdiclioiie l'I jnslicialii<br />

in Idio vel in parle' laliler piinientes ([iiod sil ailler<br />

in exi'inpiiini. Ilaliiin ni snpra.<br />

I.MÎd. Dr jiiisi'iiliinniii'. — Willelnnis de la<br />

lla\e". clericns rejjis, lialiel lilteras rejjis de pie-<br />

senlarione ad ecclesiani de lionret', varaiitein et ad<br />

doiiacioiieni rej;is spectaiileui racioiic ciistodio lie-<br />

ledis el leriariiin cpie luenint Tlioini^ de ('.lare in<br />

manu rejfis exisleiilis. El dirijjiiiitiii' lillere e|iisciipii<br />

Lvniericensi '. In cnjiis. etc. T. ut supra.<br />

I.");)!. hf iiiiilvrliiiiie. — liojjeius le Maiesclial<br />

de iNeweiif lialiel lilleias lejjis di; |)riilO(lioiie<br />

siinplices. viij.' ilansiila. In iiijiis, l'Ic. T. ul Mijira.<br />

I:))l:2. /')" iiiiiiiislrn \\ iillrin ili- l'oilfnit° iirlliliiiriii.<br />

— Ma|;islir \\ alleriis de l'oiillreil, peliipa-<br />

lialiel caitain rej;i> de illis tri{;inla sadoniluis<br />

de terra, cuin loco in ipio >iinl el nmversis |)erli-<br />

neuciis eiirnmdein. ipn- ^iiiil in loiesla rejjis in loco<br />

vnlj'ariler appellalo a la l.aj'une. proiit diiranl el<br />

pi'olendiinlur in !iiii|>uiii a \ia jiulilica per ipiain<br />

ilnr de l.i'iiidian apiid liaslidaiii de l'aa . (pie esl ex<br />

iino c;ipile. nsipiead Inciiin appellalnin Miinljpant ,<br />

ipind l'vi e\ alio capiti-, pro duobiis deiiariis de<br />

spolia, elc. ni supra; lioc exceplo ipiod rex vnll<br />

ipioil diclii- \\ alleni-. Iialii-al , ul)icuiii((iio in dicio<br />

loco ilnxeiil eli;;endiiiii, diinidiain >ailoiieiii de<br />

lerra ad liiciendnin. elc. pro Irilius deiiariis aiiiini<br />

lensiis: el »ic de M'iho ad veiliiini iillciins. siciil<br />

in caria iiia'.<br />

I :)',i'.\. l'if) iiiiiirr.tiliili' ville (If Cfiiiiln/mn. — Ilex<br />

oiiiiiilius présentes lilleias ins|)ecliiris, saluteiii.<br />

(aiiii lioinines el iiiiiversilas ville de Comlomio seu<br />

'<br />

\l.s, iti faretiniilii jm imtirli'/ni' . jn-'^tifiit st'U t'ili ni<br />

l^niila I sir 1.<br />

'<br />

l'Iwsitiirs loi.s iiiPiiliiinrii' ,lan^ 11' ('.iilni^liir (^jiulnitmlU.<br />

Itiiîirall\, coinl'' di' Claf. Irlandi;.<br />

'Jcrald . n\r(|Ui' de l.iliulii I. , l v^-l-l .'iol<br />

Nc\MMit. l'Diiitc do (jlouce>l('r.<br />

' l'omlVi>l 011 l'oiilcfrail . coiiilo d'York.<br />

I.u i-arlii dr l'Klat-Major marque Mon|;raiid sur uim'<br />

roiil'- (jui l'-lit! I.i'ojjiian à Sarci|jnaii el à Villena\c-d'flrnnii.<br />

' Voir [tlu-^ 'i;iiil .11 5'»<br />

1<br />

'i.<br />

tio.<br />

.


i7(l liOLKS (i \S(; sii-<br />

|ier |ireniissis ((iiii|)iisiciii scii Iransaclio ndei-\ene-<br />

l'il. iHiiiii'rn |ienaMi \el l'rrii'iiilanj ijnaMi i.iniinevel<br />

(iceasKiiic (licli liirisl'acli iiii-iiri'rrinil \el nicni rci'c<br />

|i(iliiei'Ulll . si'ii luiliis a|j(|iiali'iiiis li'nrn jm-scnl. In<br />

rn|ns, clc.<br />

l.iM'l. I'l(j llci/iiniiiili) i'siinii |iriini) '. i|niii(|na);inla lihras nio-<br />

iielr linrdejfalensis. de cpidins idrni lle\ niniidiis<br />

iri'i'jiil \i. I. /'/(; llcilnmilii il' \iiitii' . —<br />

I<br />

\. li. wn- i'>8i|<br />

l!e\ ddeelo<br />

siiii l'elro de la )je\e. IjalliMi sno de (iousse", sa-<br />

liileiM. (iniu nos dileclo el iideli nosli'o J'uM'Irando<br />

d' \rnor. niilili , (pii lilis dlel)iis doMiiiiii et i|ni-dani<br />

l)ona sna p(>i' eoniliuslioneni easn toilnilo aiuLSil ,<br />

e\ fjiucia speciali dedecinins septiiaeiiila iilii'as<br />

tnorlaiioi-nni, voMs niandanins. lliinili'riiijiin;;eiido<br />

suli pena cpiaiiL iiieuirere poleslis, id île diila<br />

surnina peiiinie solvatis prelato Bei'liaiido de e\ili-<br />

liiis ballive vesli-e in leslo OioniuMi Saucloriini<br />

pro\iiiio tiUnro tiijjinla el ipiiiiipie iibras moneir<br />

|>i'i'ilicli': el , eiini eas sdii solvei'itis. illas pi'ecipi-<br />

IIIMS voIms ni M'slro nnnpolo ,illoi-:ii-|. In enpis. ele.<br />

Daliiiii lit supra.<br />

i.)olJ. l'io (irriiiil/iicdiiii 1^1 ilclliiiiifiisi . —<br />

lii'N<br />

seiieseallo .\j;eniiesii . saliileni. Viihis inandaniiis<br />

ipialiniis iiei'iiiii'dinn de lio\ndianii. aiilndiariimi<br />

l'ei'delliaiii'nsi m erclesia Aiivilana. m suis jnslis<br />

piissi'ssionilius. pi'oiil pislniii liieril . dereiidatis,<br />

doiiios. laiiidiani el oiiiin;i lioiia ipsiiis ali iiipinis<br />

el iiiaiiileslis violi'iieiis iiieliiloniiiius ilereiideiiies.<br />

Daiiins eiiini iinuiilius suliilihs iiuslris teiiore pre-<br />

.seiirnnn ni nianilalis ni ni prcinissis el ni luis ipii'<br />

ad piennssa pei'liiii'iil miIiis pari'anl l'I nileiidanl.<br />

llafnin ni snpra.<br />

i j-j7. l'id l'Ji/ii i.iirpiiiliii II . rire Itiii-ili'iriilc. —<br />

liex casiellauo suii de Itlaiikeloiil<br />

'. ipii iiiini: l'sl el<br />

ipii pro leuipore luenl. salnlnu. Maudaiiins \oliis<br />

ipialiiins dilei'linu niiliis l'Jvain ( iai'peiitaru . nveiii<br />

l!urdej;ale, m possessioiie lei'i'aiUMi siiai'lini el alio-<br />

l'iini lieiioinin ipii' lialirl iii leii'ilorio de Blaiike-<br />

liii'il a (iinidiaidu de Tiraiin '. doiuierllo. ri ali aliis<br />

personis (piiliiisniiiiipie . luannleiiealis, prole!|alis<br />

l't deleudalis: non iidei-enles ei seu. (piaiiluiu lu<br />

Miliis esl . pej'inillalis iiilern nipii-iain, inolesliain ,<br />

' -\nioii<br />

( Ijaiules, an'. Siiinl-Sever). ,: '<br />

Housse ( Laiiili's, aiT. !)a\, i-. MonUorri,<br />

1,1' l'ardaillaii , iiit ilt-^ \\\\Aih /.n'l. . , ,


A. I{. wir '«9l<br />

(laiii|)iiiiiii, inipediriR'iituni uliquod simi fji'aviiiiien:<br />

cl,, si quid eis rorisl'aclmn l'aeril, id oidcni sine di-<br />

lacioiiis iticoiiiinodo icirrijfi l'aciatis. In ciiius. de.<br />

Dalinii iil snpi'ii.<br />

l.'j^lS. l'ro lifinavdti (!:• l)tini"/ort\ doiiiiœllo. —<br />

ItiA onnitliusad i|iiiis. de. . salnlein. iNoveritis ijnod<br />

Boiiuiidds de Diirnelord, doniicollns. lecil nobis<br />

liuina iaclo de Diiiiis .<br />

Afjernicnsis dioix'sis. qnod siriiililcr IcncI a noliis:<br />

.sol\iU|iu' iiiaî;isli(i (inillcliiindc l.iida. ciislodi jf.ir-<br />

dcinlic riostrc. nniiiii par cvriilecaniin alliariini<br />

(le sjioi'la pi'o casti'o et pcrlineiiriis siipiailiclis. et<br />

qnincpiaji^inla si)lidi)S ariialdonsiiim pi'o Iticlo de<br />

Dnuis pi'cdiclii de arjq)lo; fpias ryrolecas el (juin-<br />

quaj;;inUi solidos dirliis Beinardus. lier'odiî.s el siir-<br />

cehsorcssni iioliis. lici'eddmscl siiccess


i78 HOI.ES GASCONS.<br />

ctiilios (lo (|uiluispcl Lava-<br />

/.ano diic(>iilas Iriginla fl iioveiii libras. (juinqiip<br />

solidns el iiniim fleiiariiiiii ini>rla]iniui)i, in perpa-<br />

racidiii'iii omniiiiii vadidrnin et d


[A.li. \vii"-ia89]<br />

adiliscatis suiiiiiiarie et du (ilaiio unuiiiiuHiiiiii Ncii-<br />

taleiii, el, si iiiveneritis ita osso, rfiducatis eosdcMU<br />

in posscssinno et seisiiia qiiibiis cranl lciii](ore spn-<br />

tiarioiiis prt'dicte, salvo iii oiiiiiil»us aliis jure nos-<br />

tro. ita (|iiod dicii pupilli in suis jurilins iii),i scn-<br />

rinnt lesioiieni. Daliim apud (iomlal. .wiiij. dir Mali.<br />

1346. Pro preceptoii- domorum inilick l'empli de<br />

('oorli'. — Kex omnibus ad ((nos. etc., salutcm.<br />

Si'iatis (jiind dili-clo iiobis in Oliiislu liatri Vilaii do<br />

(laii|K'niiu. prect'pldi'i doiiioiuin iiiilicic l'empli<br />

dcddortz l't de Konlaslavnll^ diocesis Vasatensis,<br />

el l'jnsdcin pivci'ptoiis opieiilu, demns et lenoie presencinm eoniii'iiinnnis<br />

sive sint de foudo vel letiolendo nosli'O; salvo in<br />

aliis jure noslio et (|nolili 1 alieno. lidiiljcinns au-<br />

tein âeiieseallo . caslellanis. preposilis. Iiajidis. el<br />

alii< minisiris nostiis ducaln-i \ipiilaiiiiii' pei' pee-<br />

.senles ni' ilirluin prereploii'm m'I ejns snecessores<br />

' C . c, (fl'i);iiuls).<br />

'<br />

t)oii)i.'sUiiii(r^l.nlcrni-.<br />

.leaii 11. Iliidit , siiri-e.sscnr de Foiili)uivs. i|iii iiiniinil In<br />

- mai i!87. (Bl.iiirhpl. Ilinloiir tt,- riMi(i/r dr y.-lt. il,' lu<br />

l'.nnritniie , daniî le ItuU. dr lu i>oi\ mchcnl. rt liUtur. dr ht l'Jm-<br />

iriilr.l. I\. 1X87. |). !()- et 17«. I.a niilicpdcla Calliii rhi ixl.<br />

1. II. roi. ii»'i5. ost en-nuée, t<br />

' iiai-ilenac . (u-iciiré à nii-ciieiiiiii futre T.ilenc'- *! i.ih-<br />

illj;nan. dans ia l)aidiriie di- llordeaiix; ri. ptiis li.-nit .<br />

Il" KiK'i cl 10X3.<br />

' N illiMiavcHl'Onion ((il lir . .nv. Ilordi'.iin . ••. l'.'"ii.:).<br />

,


FM R(ii,i;s (1 vsr.oNS.<br />

sinii cfiMSimfiiiinpi iinsti'i Knroli, Dci jjTjiciii .li'i-liu-<br />

s.-ili'niiljnii rt Siiilic' rogis, vnlenles t'avori' proso(|ui<br />

speciyli. silii. hi/reililms et siiccp'^snribiis suis cnn-<br />

ci^diiiius |)t'i' pri'scnles i|ii(i(l (loniiiiii illnrii, i[ii;iiii<br />

idem \ni;il(lMs eim>lrii\it in sulo, donin srii phicea<br />

(|iii' luil i[iiiiii(la!ii IV'di Anili-nnis, cixis l!iH'nrdi'.p;dr iisijur ail vninni niar'is spii<br />

lliiininis nnsli-i (lirundi'. cn parlr iiiia, i-l dninnin<br />

(lUf linl, iilini liavnnnidi \ndi'(inis. niini' uidinis<br />

tralfnni niiiinriirn. i'\ allr.i, ev-<br />

rarn, el .Inlianni de \i\pi'iis, civi \i. l'rn \niiililn Ciinllrhiii \i/in litière<br />

perveiM'niil .<br />

salnlcMi.<br />

^1 ''<br />

.Scialis ipiod. allcnilcnles<br />

jiravilaleni peisiim' dilcrli cl lidchs noslii \rii'ildi<br />

(inillclini \viiii>rici, ci\is ISnrdecale. cl ijrala sci-<br />

vicia al) ipso dniliini preslila, silii, ipianliiiii |iiis-<br />

snnins, liiixiiiins lenore prcscnciinii de s|ic(iali<br />

fjracia coiiccdendmii (piod |)iissil m riirns noslris sen<br />

' Vciir<br />

'<br />

"<br />

]>lils Ii.iiit, ri luH.'! ri i.^'lS.<br />

Serait-ce La lïnliaii, «tënrinrul silué deviial la ;*ran(tfl<br />

pur le (leSaiiilo-Croi\7) ( Droinii . Ilin-dfiitu- vrrs i/iôo , p. i »'• i?<br />

' Ci.<br />

les n"' 1 .")i -. iâ;U|.<br />

\c'ir n" I y.U).<br />

Le m--, aioiile t /.


A. i;. \\ii''-i-j89]<br />

ROLES GASi;ONS. '18I<br />

seiii'sralli iiiisli'i \


^•8-2 ROLES GASCONS<br />

recepli contra statuluni nuslruni el iiiliiliiciunein<br />

siiain in baslida noslra de Belreg-ard '. Unde voMs<br />

niandaniiis nt si , vocalis diftis lioininihiis serundnrn<br />

slaluliim predictuiu, ipsos sic lijjios cl (juestalcs<br />

dieli Eiie inveneiitis, ipsos eicialis a bastida pre-<br />

dicla. Datum ul supra.<br />

1558. Pro (rriiwiviinlo di; (jlHisscn/is . —<br />

Maii-<br />

diilinn est eidcm senescalio i(ni ninic csl vcl pru<br />

Icinpore fucrit,(piod (irincwarduin de (lliassciijfs,<br />

cliiinicelluiu, in posscs-.ionc scisine Imnurnni suo-<br />

nnn que juste fenct et possidcl in presculi nianu-<br />

Iciical, prolcgat et defendal , nec perniillal ipsuni<br />

in possessione ipsoruinbonnnnn in(icbile niolcslari.<br />

D.ilnni ul supra.<br />

1 .)r)9. l'rii riritiilr lliiiniir. — l!e\ dileclis l'I<br />

fidelibiis sui .Inbanni t\f Avcrin;;.. senescailo sno<br />

(bicalus A(|nllaiuiic, cl Hujjoni de lii-ok. '. cnslnili<br />

sue civilatis liaione, sahileni. (Iwnt popnlns cuin<br />

munis civilatis noslrc prcdicle propler condjus-<br />

liniKw, exactiones cl arnissiones naviuiii inulinni<br />

vc\alns existai, et dcc.diidcmpnacionc^ pcr nosinnn<br />

arbitriinn l'acta cpiscopo ISaion^nsi cl ei-rlcsic ciiu-<br />

tra ciiniininuarn dicte ville di' iliial>ii-< pai'libns cl<br />

ani|ilius Ineril salisl'aclnni , vnluniu-- cl vobis inan-<br />

(liurius (pind a I |)rcscns in coinpnlsioni? rcsidui.<br />

dnnec cognituni Incrit (jiiaiiluni soiuliun sil dr<br />

condi'nipnaciime prcdicla el cpianlnin dei)ealnr cl a<br />

quibus. oninini) ci'sselis, cl dictnin |)opnluin siq)er<br />

sohicionc dieli residiii ininnrie cninpeilalis. donec<br />

a n(diis aiind rccepcrilis in inandalis. I']l \tci- licii<br />

precipirnus. non obslaiile alicpio inandalo pri- pro-<br />

'' cuivitorein dieli episcopi super- lioc pcr circuMiven-<br />

cioneni ciplcnlo. Dalniii ni snpia.<br />

' lieaurfff;ird-f'l-lîas,sac ( l)oi'(lo;;ii'- . an'. lier|;-*îi'ai- . c. Vil-<br />

liitiililui'd). Voir la cliarlp de couluiiics donné*^ à lîeaiirofjard<br />

(Wi' Kdoiiard I" (noi. laS(i), dans io fonds l'ériijord ( liild.<br />

liai.), vol. 5i, fol. 7.} el >>>,. i;i'. linll. dr- In xnc lii.il. ri<br />

iirchrul. du Périuind, I. III (iS7l)),p. itig.<br />

5 Chassens (Dordo|;nc, c. Saiiit-Vslier).<br />

'<br />

l'Iii'iieur.'i fois mentionné dans h' Ciihndur 11/ jialriit mils.<br />

Il li;;iiri> à l'année iaS7-i'j8iS daii~ la lisio di's inaii-p> di'<br />

r.ajuline puliliéi! à la lin du 1. Ili de- Ijiiilfs liixlm-iijiies »«;<br />

/(( vilk' dr llnii'inilc.<br />

' Ms.<br />

pro prnntraktr.<br />

-<br />

[.\. P..\vn°-ia8()]<br />

1560. Pro n'


(\.r.. wii" laSpj<br />

ri[biis] fxitiiiini ciisliinjc sur Hiinli'ijiiii' i[iii |)iii<br />

l


'l.S'i MOI. ES (;as(;()Ns.<br />

(Iiii'iiiii lie liiika Liunlr^iili', ^,ilii(i'iri. Iiiliiiiiivil nu-<br />

liis Giialhardus ili^ (lassaiicln .<br />

(IomuccIIiis, liliiis et<br />

liei'es Raynuiiuli Willi'liiii ilc (lassaiiiio, (jiiod ,<br />

cura nos tf^iieremui' (licin |ialn sim iri ir\aa(iT sims diidiirn Iccil in sei-<br />

vicio noslri), [)rout pei' noslias palenles lilteras silii<br />

super hoc l'aclas lenipore doiriiiii H. reois. palris<br />

imslri. [il(>Mnis noljis constal . dicto |)alri suo, dinii<br />

vi\il, vel ij)si (iiialliardo posInKidiim non esl de<br />

dicte df'hilo in aliipio salislacliiMi. ()iiocii-ca \oliis<br />

iiijunjfiiiiiis rt inaiidaiiins ipialiinis. i-cic|ilis a dicio<br />

(iiialliardo dictis iiosii-is lilteris leslilicanlibus cl c-<br />

liilnin niiledictinii , salislaiiatis silii celiTiler di'<br />

l'iiileiM. lit nos [leciniiani illani,cmn oani siilverilis,<br />

vdliis in compote veslro prei-ipimiis allocaii pec<br />

présentes. Dalnm apnd Coudai jn^la lievliiii'niarii .<br />

.\\vi|. di-' Mail.<br />

I.')(i(i. l'ro Diilii l.iili . Iiiti-i-iisi (.iiiiiltiiiin , (le<br />

pi'i i/iiiHiciiijii- iiKiiils. — lii'\ seiicscallis, casiellains,<br />

jMajoriliiis, pi'epositis, hapdis. el oiondiiis aliis nu-<br />

nislcis ri lidriihns suis dncaliis Aipiilainni', saln-<br />

leiii. (Jnia coiistal iinliis pec nispeciionem cnjiisdanr<br />

uisliiiiiienti srnpli manu I'. liaipirUi. comiiiiumis<br />

noiarii (;)7. l'ro (iltliiilr ri coiireiilu eccli'sic (le Foule Wil<br />

leliiii '. — liex onniihns ad quos |)resentes lilleie<br />

perveneiinl . saliilein. Inspexiraus quandam iiUe-<br />

ramquam domiiuts .loliannes, quondam rex Aiiglie .<br />

avus nosler. lecil dileclis iiohis in Clirislo aliliali el<br />

conveniniecclesie de Flonle Willelnii '<br />

io<br />

lier \eilia :<br />

rr.loliannes. Dei jji'acia re\ Aiim .diliali<br />

el conveutui in bec verba :<br />

-Ricanlus, liliiis refjis Anglie. du\ Aqnilannie<br />

coinesipie Piclavie, omnibus senescallis, preposilis,<br />

bajulis. baronibus suis, salutem. Ceilissime sciatis<br />

me suscepisse in manu el pioleclinne niea abbaciam<br />

Flontis Willelmi ciiin omnibus rébus el possessio-<br />

nibils suis, el concessisse ' leicain siilici'l de La Val<br />

et de Miisli^et deLavazaii",el |snper| qiiiwpiid aliiid<br />

"<br />

Puliiic liiin^ lÎMiuM-.<br />

Foiil|;illlljiMii I<br />

ci>li'rri(*iinr.<br />

•^<br />

CiniMil'-. m-w \\,\i.,\- r. (irijinul-l: ;ilili.iiis iltiulc .1 tiiiili-os on i'i(iO. .lU mois<br />

(le jiiilli'l on d'iioùt, cmni m piiil l'iiilVMvr ilr son ilinéciirc<br />

Hoii'^ i;i |ir/l'j//(// ////! nnnu jHih'iiliitiu ri-iiiiaiitr .hiinmir.<br />

''<br />

.Ms. COIlCpdis.fr.<br />

^ l'cul-èlrc MusM'i ( liiiun.!.., iiii-. i;;i/a». r. (;ri;;nul>|.<br />

• Liivnzan (//-»/. i.<br />

-


A. i;.\vii°-i-i8(>l uoi.Ks (;as(:(»\s. 'i8:i<br />

itajuiicrc polriiiiil iii traucalibiis uieis jus iiiemii eis<br />

dédisse. Precipio igitur firmilcr vobis ni iiullani eis<br />

infcralis iiiolosliaiii: si (|iiis voro «os in nliquo lo-<br />

wi-il, ad salisracic-iiduni cojjalis. Tt;slo iiif ipso<br />

apiid V'asalum '71.<br />

Nos auleiii [(reiiiissa omiiia lala lial)oiiles il<br />

{[râla, ea |)ro iiobis et iiei'edibiis tiostris. i|iiaiilutii<br />

in iiobis est, coiiccdiiniis et (oiilirnianiiis ju\la le-<br />

iioicni litlcranitn caiiinidein; cl. ciini pi-olalos ab-<br />

batein el coini'iilimi in jirolectionem et defensio-<br />

iiein nostram susceperimus specialem, scnescallis,<br />

caslollanis, inajoribus, prepositis, bajulis. et oniin -<br />

htis aliis iiiiriislris iiostris diicatus predicli per jiir-<br />

S(Uili's precipiiiius et inaiiilaniiis ((tiod (H)sil('in ab-<br />

balein et conventiirn, bo/iiines, terras, res. rcdditiis .<br />

et oiniics posscssioiies suas matiiilorieaiit cl pio-<br />

tegaiil, proiit jiistUMi l'iierit. l't deleiidaiil ab iiijiiriis<br />

etviolenciisiiniversis. hicnjiis.i'Ic. Daliiin ni supra .<br />

1 .)t)8. l'rv Thoiim Qini , cive liurilcifulc. —<br />

Tboinas (iorvi, civis Burdegalo. babel carlaiii rt'jfis<br />

pri) se, iierodilins el succossoiibns snis ipiilms-<br />

cuiuquc. de tota illa terra el neniore, cuni loco in<br />

quo sunt el universis pertiiu'iieiis eoruindem, tjiie<br />

sniil in torcsia inicr terras et neniora sive salins Ar-<br />

naidi Peiliparii, ex parte una, el l'ossatuiii nnvnin a<br />

parte atjne (|ue vocalur La Borda ', ex aMa; pi'oul<br />

durant a via veleri de l,in}jonio, ex parle niia, et<br />

via bastide de lina, i'\ alla, pro dnobns denariis<br />

de sporla in doininorniii luntacionibns, >'.iv.. et<br />

pro sepliina parte, etc.. iioc exceptn cpioii ri'x vult<br />

qnod ilicins Tbonias liabcat ubicunupie . elc. . nnani<br />

sadonein terre ad l'acienduMi, elc. pro sex dena-<br />

riis, etc.; et sic de verbo ad \cibiini ut in aliis<br />

carlis ali(M'iun ilmlcrM IcolalnmMi. D.ilnin ni snpia.<br />

MËMIIII. /<br />

1 .iliy. /')•'; Willflinn l.c Hitiii ft hiildit , iirnrr<br />

ejus. — Ic'x omnibus .ni quos. etc.. salnlcni. In-<br />

' C'est sans doulc «'ii i U| quo lîicluir'l Oi- ii- ' i.inii ftU<br />

.1 lî.iz.'is. Du moins a-t-on ilf lui uiu- •-hartr (l.ilrt- ()• llonk-aux<br />

l


iH6 ROLES GASCONS<br />

el deinandis seculaiilms. lu cuiiis ivi teslimoniura<br />

présent! raiie sigilluiii nostrum fecimus appoiii.<br />

Hiis leslibiis doniiiiis Antonio Bok, DiinnlniPiisi, p\<br />

Kohei'lo. Bathnniensi episcopis, doniinis Kdmundu,<br />

liiio qnondani Henriri refais Anglit» illustris, Jo-<br />

lianno de Ves(\ ,<br />

liicaiilo de Brus. Johanne de Lo-<br />

vetol . Johanne Ferrer, militibus, Johaone fiiio<br />

Thome. lune Nove foreste senescalio, el aliis. Da-<br />

Inm Parisiis, .xiij.die Julii, annojjralie.m°.cc. Ixw".<br />

sexto, et anno regni régis Kdwardi, filii régis Hen-<br />

rici preCali, xiiii"."<br />

Nos autem jirediclas coiicessioneni . donationeni<br />

et confirniationem ratas liabenles et {fratas, cas pro<br />

iiohis et heredibiis noslris, quantum in uobis est,<br />

concedinius et conlirniamus, nolentes quod dicti<br />

\\ illelnius el I solda aiil heredes sui per nos vel be-<br />

ledes nosiros, jusliciaiios. esraelores, vicecoiuiles,<br />

ant abos (|uosciinHpie iiiinistros nosiros nide ni-<br />

quielenlnr in Inturuni iiiali(|uo. vel gru\eiitur. In<br />

cujus lei. etc. T. li. apiid ' lionariigaidaiii m \as-<br />

conia .<br />

tinio<br />

I<br />

.vij. die Decenibris, anuci. cle., deriino sep-<br />

i3«H].<br />

1570. Itex omnibus ad ipios, de, saluleiii,<br />

Inspexinius


[A.li. vvi." laSgi KÔLKS (<br />

aliqiiibiis leinpoi'ibus oxigi potniiinl. soueliain ad<br />

o|)us iioslrum, racione lerrarmn i-l lenemeiitorum<br />

predictoniiii et omiiiurii alianim tpriaiiiin quas in<br />

preseali teiienl de doiio nostro et coiisorlis iiosti'c<br />

predicle, cum lilleris in Judaisnio iiostro obliga-<br />

loriis. usqiie ad dicm confectioiiis pn^enliuiii, sive<br />

diclii ilebita siut in niann iiostra aut Judeornni<br />

(piorinncuinque, imperpetmun sini (juieti. \(>-<br />

lentes qnod scinpta et starra '<br />

que<br />

in arcbis cy-<br />

rografifarura seu alibi de pivfatis dcbitis inveiiiri<br />

runtigent extrahantur et periitus adiiMii(;nlni'. In<br />

ciijiis, elc. T. R. apud Bouamgardam in Vasconia.<br />

.xij. sun .<br />

t\n lil, en l'.i..-<br />

du chàleau île (iauna : "olini liic f_'rett ca|i''lla S. lly|Kilili<br />

de Mei'rnosr.


488 ROLES GASCONS.<br />

Iieniii' cl liiicli'ic liMipaiiUu'. i[iinciensciinicjiio iue-<br />

riiil iei|iiisili. lu ciijiis. elc. Daliiiii ni s".<br />

] r)75. Pm Piiscali; de l illa' . —<br />

Ijoiisiniilis lil-<br />

leiji ilirifjiliir iIp vfibo ans suis pro<br />

ridliis l'I licri'ilibns nuslris daiiins et i diiccihinns.<br />

ipi.inlnni m nubis i'>l . nnnMa li'iiiMnenla . plaloas ri<br />

vnidaj'ia rinu orjHiilins peilnienciis suis ipie luinc<br />

pdssiilrnrns cl balici'c dclicriHis ac ad m(is devcne-<br />

iMiiil piuplci- Icldiiiani (|nani ArnalduN Willelnnis<br />

i\f l'odiis oliincdntra iiDsconiniisil , reddciido iidbis<br />

cl licjiilibns iidsli'is aniid (pididiel . m leslo Nalaiis<br />

Doniini. Ii'i];iiila soliilos lîurdejjalensis inonde m<br />

caslro Mdslro liaione. el pro sjjorla niiani lanceani<br />

cniii reiro dcauialo in nnilarione ciijnslilicl doinini<br />

lune cl iiide. In injus. l'Ii . Ilalniii<br />

ni s".<br />

1 .)78. Pm llciiiuiiilij Ikinks. — l!c\ diinnbiis<br />

ail ipids. etc., salnleni. Allcndenlcs landabile cl<br />

jpatniii servicinin (piod dileclns iiosler Be^l|,uldn--<br />

l)allles. civis A([uensis, nubis l'ecil pro (laiuln, ni<br />

' l.i' iiifiiic (|Uf INiMM-Ins (If Villii iDcntioiiuc |ilii-i liaul<br />

„" .SS7.<br />

' \oi|- |»l»> luMll ,<br />

11' SS-y.<br />

(.uiliiiiiinc- AiikiikI île S.nnl.iiijiiiiic. ilttjà iJM"iili(tiHi>-<br />

"<br />

Il ."Î>n'i, 'i '17. lie.<br />

I<br />

;<br />

I<br />

A.R. \vii"-i28((]<br />

supra, sibi et licieilibns suis pin nobis cl heiedibns<br />

nostris ilanuis cl coneedinins. ipiantnni in iiol.'is<br />

est. plaleas qne suiil in \illa iioslia Aquensi anie<br />

fouteni caliduni voialum vulgariter le Nelie\ con-<br />

Iroiitantes cnni iiinro cjiisdeni . quantum versus car-<br />

reriani piiblicani prolendnntnr. rnm omnibus per-<br />

tineuciis suis ad consirnenduiii donios, ac eciam in<br />

rivd dirivanle a lonle predicto, iibieuniqne niajfis<br />

sibi placuerit el \isnni Ineiil expedire, iicenciain<br />

facienili molendimmi vd molendinani anl eciam<br />

molendina cnin inolendinarin et ejns jierlinenciis,<br />

reddcudo pro prcdiclis oinnilins nobis el beredibns<br />

iiosli'is. aniU) qnoliliet . qniiKpiaginla solidos Bnnlc-<br />

galensis moiictc in casiro noslro Aipiensi in leslo<br />

^atalis Donniii .<br />

cl<br />

iiiiain laiiccam cnm leno dean-<br />

lald pro spolia in nnilacidne domini cnjnslibet<br />

bine el inde. In en jus. elc. Datinn ut supra.<br />

1 i)79. Pi II finoiT et fralribiis de Maipiirl . ni-dims<br />

de Larti/jue. I.riiineiieiisis duicesis' . —<br />

Rex dilcclis<br />

suis sene.scalld et rc( cplori leire sue Xanctoniensis<br />

qui iniiie siiiil cl pro Icinpore rnerinl, salnlein.<br />

Sciât is nos, piclalis inlniln .<br />

pro sainte anime ndsirc<br />

dedissi' |M-ioi-i cl IValribus de Majrniel. ordinis i\r<br />

|jaitii>ue. I.cniovirensis dioccsis. trijpnta se\ libias<br />

ad cmcndnin sc\a liabere ad exoneracioneni<br />

|!arlis tliclornni reddiUnnii. diiin lanien capnd<br />

l'endi non cxislal. In cnjns. elc. Daliini ni s.<br />

' \'oir<br />

1 ."iSft. /')•() (iiiliiiii dr Pfdii . diiiiilnl/ii. — lîc\<br />

[iliis liiiiil . 11 I i-y».<br />

\nir pliiv li.'iiil , II" MiM.<br />

,


jUK. xvii' i-i8.)!<br />

uriinibiis ;iiHt(V ;nr. l;i H'-nj.- .. ,\lt»rr^t')jiir I.<br />

* I.c Mas-d' \((f»iiai^.<br />

' Voir plii^ liniil n'^ 'Wit7: ajouter l*'s IhtKp-lalirrs ili'<br />

Siti/ii-Jeait-tU -Jf'-ittatem tu titii/fDne . pai' M;ii'*|iu'S'inr . [>. i h .<br />

BÔrts i.\>'.(t\s, — it.<br />

RltLhlS GASCON,s. 'i89<br />

loH^. /';•'; l'clm Albo, mercalore. — Uex se-<br />

nescallo suo et omnibus ballivis et ininisiris suis in<br />

durain Aqnitannieadquns présentes, etc., salutein.<br />

Volcnles. conteinpiacioni' dilerli clerici nostri Iterii<br />

de Kujjolisnia, Pelro \lbi. nierratori nosiro, lacère<br />

giaciam specialem. vobis et cuilibet veslinm pre-<br />

ripiinns el mandanuistpiod eundem l'etrnrn nej;o-<br />

cianlem in dncalu predicio el reclas consueindines<br />

facienliMu nrannienealis. prolegatis el defcndatis,<br />

non inleienles \el inlerri permilteiiles ei injuriam,<br />

tnolcsliani , sen ||ravainen ; et . si quid ei rorislaclnm<br />

lin'ril . id eideni -^talnn miendari lacialis, debihi.<br />

si ipia debenini- vel ilelieiiuntiir eidein ni vesiris<br />

disliiclibns. deipiilms vid)is lej'ilinie constare pos-<br />

sil . persciKi sibi juste et sine dilTn;[io nicliilominus<br />

lacnMlilo. In rnjiis, elc. Dulnm apnd (iiind.it. primo<br />

dii' .luiiii.<br />

1 .'>8;5. Viit lleniiirdo Mniihiii . mtraitore. — Ke\<br />

omnibus ad (pios. ete. , saluleiu. I nspeximus lilterani<br />

i|iiam David. ;iicbiepisco|ius ( assaleiisis'. et capi-<br />

Iniiini ejusdeni loci receriinl lîeriiardo \laidi\ii,<br />

inercatin-i Vasconie. in bec verba :<br />

-I ni\ersis(dnisti lideliliusad ipios presensscrip-<br />

tiim perveneril . Ilavid. misera inné divina f'.assa-<br />

leiisis ,'M'cbiepiscopns. et ejusdi'iii ioci capilidnni,<br />

saintein in Domino. Dbscipua j^rala el laiidaliilia<br />

que nobis iiiipriidil dilerhis cl (idells noslcr lîei--<br />

nardiis \laiil>\ il , mercaloiVasconie. nos indiiciinl el<br />

orlanlnr ni c'idem j[raciani laciamus specialem. Nos<br />

iciliii'. de assensii cl \o|iiiitale locnis capilnb nos-<br />

Iri. dedimnsel concessimnseideni BiMiiarilo pio ob-<br />

seciniis suis jjralis el laiidabilibiis nobis el ecclesie<br />

iiostre iliipensis et in poslcnini impensiiris. el pro<br />

l'oinmimi nlililale lociiis pairie, iinnni (piadianlcm<br />

arjfeiiti de (piolibcl einpiore et aiiniii quadranlem<br />

de i(Uolibel vendilori'. pereipiendnni de (|ualibel<br />

|iecia veiiali de paiiiio laneo liibeinico, el pro (piu-<br />

libel pecia tel(^ lim-e venalis in loro civitalis iiostre<br />

(lassaleiisis, et siniililer pro qiialibcl pelra laiiae<br />

vendila in loriiia prcdicla: ila lamcn ipiod niciill<br />

pclalnr ;i ri'lijpnsis ncc a cleiicis. l't ipiod idem<br />

liciiiaidiis M'i sinis iillornalus diclos qiiadranlcs,<br />

' |la\irl, arrli''ii'ipie ii: C.i-li.l i>ij lil.iiiiln ( i .>.")'!- i jSij).<br />

(I-


'(90 iULKS<br />

pidiit |iii'(lirliiiii (>:( , ad li'i'iiiiaiiiii vili'suchaheal .<br />

r. cipial l'I possitleat, et hoc per dislriotionem Ijai-<br />

livoruiii iiusiroiiKii de Cassala. si Tiecesse fiierit;<br />

ita tameii quixl idem Beniaidiis vel ejus altoiiialus<br />

in\eiiiat duos fidèles el légales hoinines pro quibus<br />

idem Bernardiis velil respomter.', qui \eliril el<br />

possint el sciant pannos |)rediclos sine aiiqiio gé-<br />

nère decepcidtiis lideliter lueasurare. Hor autein<br />

dedimus et (•l>Ml•e^isimus predicio Beiiiaiclo pio<br />

l'alsa ineiisinaiione piavorum el inlidelium emptu-<br />

lUMi ([ui lalso modo iinrisuiaut et pauperes patrie<br />

sepissime decipiiiiit. el per clirl.im lalsam meri-<br />

siii'acionem eosd.'iii velieriieiilei' dainpiidicanl. lu<br />

cnjns l'ei tesliinopiium pi'eseiiti seripto mjjiIIiiiu iius-<br />

lium mia cum coiiiinmn sigillo capiliili iiostii fe-<br />

l'irmis apponi. Daliiiii apiid (iassalam. die dominira<br />

pni\im,( aille lestiim s iiicii Mainalie aposloli ',;iuno<br />

hnmiiii .m", ic". |\\\". oc'Iavo. -.<br />

Nos ai Item ]iredictasdoiuiciouem et concessionem<br />

ral.is liaiienles et giatas, eas pro iiohis et lieredibus<br />

iiiistiis, quantum in nohisest, concedimus el con-<br />

liiiiianiiis, siiiil earta predirla lalioiialiililer lesla-<br />

lur. In i'ii|ii'.. elc. hiidiiii iil Mipi-a.<br />

locS'i. l'rii iiridiT cl fiiitnbiis hiisjiilnlis Snmli<br />

.lulidin l!iir/lr/riili\ — liex (^oiislaliiilarKi biiO et cou<br />

Iraroliilalori caslii liurdejjale el alii> oiniiiliiis ad<br />

ipios. elc saliileni. Seialis quod eoneessmiii> et<br />

roni'edinnis per preseiiles priori el Iratrilms liospi-<br />

lali> Saiicli .Inliaiii lliirdegale- qiiiiil oorum \iiia<br />

priivi'iiii'iK-ia de piiipriis vineis liospilalis preilicii,<br />

qnas luiiii- lialient et possideiit iiitra halleucam iJur-<br />

dejjalc, sintel Iranseaiil perpelim liliera a ciistumis<br />

nostris liurde|jale.noio Uovaiio e\i-e|)tci. Undevoliis.<br />

ilii'lis ciiiislaliiiianii e| ciinlrarolidatoi'i . atil aliis<br />

cpiilin-ieiimipie diclas ciisluiiias recipienlihiis. pre-<br />

l'ipinmsel mandamiis nt dicta vina siiiecpiai'iimqiie<br />

evaclione per-iinii' vel alterius rei. ciisliiiiia dii'li<br />

l!o[y|aiii excepja, liaiisire lilieri' periiiillalis. sinil<br />

vina |)ropi iariiiii viiieariim liviiiiii liurdejjaleiisiiini<br />

l'imsiicla siiiil lilipra pirlraiisire. hM'iijn-^. eli-. Da-<br />

liiiii II! siipia.<br />

'<br />

i.v (i juin 1 'hN.<br />

Siii', riiiJ|>iLil ilcN.iiui-.lulii'ii .1 lîiirdrnn , mhi t. Drmijii,<br />

liiitdriuLr (''^ I '!'>"<br />

, ]' .'''Hj.<br />

-<br />

GASCONS. lA.li.vMi i:.89|<br />

1585. Pro joliiniiii- ili- \illa'. — Kex omnibus<br />

ad quos, etc.. saliitem. Attendentes laudabile el<br />

giatum servicium([uoddilectus nosler Johannes de<br />

Villa, civis Haione, l'ecit uobis pro carissimo coii-<br />

sanguineo uostro Karolo, illustri rege Sicilie, in<br />

Aragonia ad noslrani instanciam obsidem se po-<br />

iieudo. et eciam in futiiruui f'aciel. ut speramiis,<br />

sibi et heredibiis suis pro nobis el beiedibiis iio>-<br />

Iris, (pianliiiii in nobis est. damns et concedimus<br />

turiini ciiiii peilinenciis suis «pie esl m civilate<br />

iiosira Haione m caireria vricala Don Casled". el ad<br />

lalns piirlaiis episdmi i-airerie, durii iiilralnr in ci-<br />

vitale piedicla ad inaiiuni dexieram in muro civi-<br />

talis e|iisdeMi : icdilcndn iiobis el lieredibus nosliis.<br />

anno qiinlibel .<br />

m<br />

Castro nostro Baione. in feslo<br />

INalalis Doiniui, diiodecim denarios nionele Burde-<br />

galeiisis el nnam laiiceain |iro sporla cum teno<br />

deauiato in innl.icione cnjiislibet dominii, bine cl<br />

iiide. In i-npi-.. eli . DmIiiiii iiI supra.<br />

li)8G. f'ro fiiilfiii .Idliiiiiiic. —<br />

Hev onmibiis ad<br />

quos. etc.. saluletii. Atlendeiiles laudabili> et gra-<br />

tuiii servicium quod dileclus iiosler .lobaimc>s de<br />

Villa, civis liaioiie. l'ecil nobis pro karissimo cou-<br />

sanguineo iioslro karolo, etc., sibi el lieredibus<br />

suis pro nobis et beredibusnosiris damiis. (pianliim<br />

in uobis esl. libère liceiiciaiii m civilale nosira<br />

Baione l'acii'iidi il li'iieiidi linniiiii in loco compe-<br />

teiili, ubi inaj;is sibi \ idebilur expedire; reddeiido<br />

nobis et lieredibus nuslris m Castro nosiro Baioiic,<br />

aiiiio ipiolibel, in l'eslo Nafalis Dumini, duos solides<br />

liurdegalensis iiionele et uuaiii lanceam cum t'erro<br />

deaiirato pro sporla in niulacioin^ cujiislibel do-<br />

minii. liinc el iiide. Iii ciiiiis. elc. Dalum iitsupra.<br />

l.)87. Pi II Anidldii lldi/iiiiiiiili Ijiiidir. — (loii-<br />

similem iilleram de verbo ad \prbnm babet Arnal-<br />

dus liaynumdi l>ardir. civis Baimic. de licencia<br />

liicieiiili liiiiiiiiii in eadeiii civilali'. pro ci>nsiinili<br />

iiildilu el sporla. l)aliilli iil<br />

1 588. /'/


[A.ll.vM. 1089I RÔLKS GASCONS. /i91<br />

iiescallo silo Ajff'nniiisi cl oiiiiiil)ii> iiiji.s hallivis (^1<br />

lltlelibus suis


W-2 n(»LKS (JASCONS. A. li. wii -1 -îHc)]<br />

I<br />

iiMiinnini iniikicioiiilui^. u( l'sl iiioris, et pin ~i'|i-<br />

liiii.i |)ai II' IViii tiiiiiii l'xcrcsi'cnriiiiii ilielo loco: lim;<br />

r\i:r[i|ii (|ii(iil voliiimis ([uiid ilioti Hciiririis pI \l;i-<br />

lililis liiild'iiiit, iiliicuiiii[ur III liii'ti) liirii iliixi'l'inl<br />

idigimtlum, iiiiaiii sadoiii'iii Iitiv ail lacu'iiiliiiii scii<br />

l'iiiistniijiiiliiin in enili'iii ilniiiiini, Mnilariiini cl ca-<br />

sali' ail sr'rviciuiii li'iiili siiprailicli , si lari'iv vi'liul,<br />

|ii-n si'\ ilonariis aiiiiiii misiis: l'I riiin iirnliclis<br />

iIiidIpiis ili'iiai'iis ilf s|)(irla iiivrsliiiiiis [iri'ilictos<br />

lliMli-iciiiii ri Malilili'iii feoilaliliT '. el |ini sr|)liiiia<br />

|iarlr Iriii'liiiiiii siiprailicla . l'I prn sr\ ili'iianis rcn-<br />

stialilms sii|iiailiiti>., larimie illiiis sailmiis Ipiti' iii<br />

ijiia iloiiiiis, casali' p( viriilariniii rdiislnioiitiir.<br />

(.Iiiaiii si'|)liiiiam |)arlriii rriirliiiiiii |)iTiiicliii iiiii<br />

iiili'iii llriii'ii'iis l'I \lalih!ls l'I siii Iriii'iiliir iioliis<br />

solvi'i-r l'L rinlilpri' aiiiiiialiin riiiii si'x ilriiariis siipj-a-<br />

liiclis, viili'lii'i't srx ili'iiai'ios Mi|)i'a'lii'liis m Ipslii<br />

saiicli Martini vcmalis; i-i ilrlifiil |iiirlaiv ilirlaiii<br />

M'jiliiiiaiii |iarli'm friioliiniii l'I m'\ iliMiarins siipra-<br />

ilirdis aiinualiiii ail iliiiniiiii iioslraiii iii li'iilii sii-<br />

|iiailiclii, iilii ilelii'iil s|Mirlai-r l'I jtis laci'ri' . si Miilii>.<br />

alii|iiaiii iii{iM'iaiii t'acrri'iil iii pailrin. ()iii' liTiaiii<br />

ri iii'iiiiisihcli Hpiiriciis l'I Malililis (Ii'Im-!iI r'Nlialu'ii'<br />

laliiii'r l'I. III j|ai'iii'ia vitIpit ali uislaiili iiinisi'<br />

Mari'ii usiiiic ail ilims aimos |ii'ii\iiiii> jaiii vi'iilnrns,<br />

l'I r\ liiiir iiilia Ins aiiims [ilaiilarr miiimiii m i-is-<br />

ili'iii i'\ jiaclii s|)rrialili'f niiiiis lai'lo. l'A si'icruliitii<br />

(liiiiil nos (Msilcin jji'iii'iro l'I Maliliii cl suis licrc-<br />

ililiiis ai', siiri-i'ssipi ibiis ilamiis cl rniiccilimus oiiliies<br />

liiiiliis iliclc Icri'i' qui in hiailn liicriiil , a linc liicn-<br />

iiii |aiii liiliin iisijiic ail hiciiiiiiiiH sMliscjucns riin-<br />

liiiiic (^t i'oin|)l(>lc: (|nMs li'iicliis ilicii liicniiii ulliini<br />

l'I iliclani sailiiiiciii Icrrc \tm ilirlis scx ilcnariis<br />

rciisiialiliiis ilaiiiiis cl l'iiiiccilinms l'isilcin llcniico<br />

cl Malildi iH suis |(rii cullura cl cxlrarliniic Icrrc cl<br />

lien II iris |ircilicliijriini|: et il loi i (icnrirns cl Malililis<br />

l'I siii (jclicnt cl Icni'ntiir laliorarc cl cxcolcrc ilietain<br />

Icriani, ciiin |)iaiiliila liicril vinca. bcnc cl Icgilinii,'<br />

lie in.irra l'I culli'lli) cl oiiiiiilin^ aliis ipic iici'cssaria<br />

liicriiil vincu suprailiclc, cl ilclniil ilarc ilims ilc-<br />

nariiis ail |iran(liiiiii jjarilc i|iniiii il>i |)iini'miis qiia-<br />

lilicl ilic ijiia vinilciiiialHln' m \iiica siijii'ailirla :<br />

S\~. frmhUlIltcr.<br />

r.l,ll,T|.|". \nir llll I llol ^'iinirhlinii.<br />

[<br />

î<br />

I<br />

super (jiiilius oniiulin- cl siiigulis ilirli Henriciis<br />

el Matildis nliliganl se el sims cl iminia hon.i<br />

SLia iiioljilia et innniLiiiia. presenoia elf'nlina. Kl pn»<br />

liiis oiniiilms nos priiinillimiis el leiieiniir eisdeni<br />

Hcnrico el Malildi el suis esse Imniis dniiiiniis el<br />

porlare bonani el linnain perpclini fjaranliain ali<br />

iiiunibus eniparaloribiis tain pniprietalis (piani do-<br />

niinii, salvis iu omnibus uoslris doniiniis et |iiiibus<br />

superius noiiiinalis, el aliis deveriis que doiniiuis<br />

habet et habere débet in sud t'eodo el \asseilii (.vît- 1,<br />

sernnduin foros cl c.onsuelnilines lîurdeffale; liiir<br />

exceplii ([U(id liicti llenricus el Malildis nec sni i\f'<br />

bcnt nei; poterunt alicui alii infeodaro rendiiin sn-<br />

pradii'liiin . lier ibi pniiere iicrasaliini ner sulibarra-<br />

saliiin nini iii;i|iiri rciisii vcl criani spnrla, ner<br />

larere qiiicqiiani aliiid pioplcr qiiiiil nos vel niislri<br />

venilas uoslras el doniinia aiiiittereiniis, noc jura<br />

iiiistra iniiHii valeanl m loin eciaiii vcl m parle In<br />

riijiis, clr. n.iliini ni -iipia.<br />

lô'.ll. Pro Stiiicliii Serrnti'. — l!e\ scnescalio<br />

sno et immilms baliivis et lidelibiis suis, e(c. Vo-<br />

leates dilerto iiobis Saiiclio Servati grariani facerc<br />

specialeni, concedinius ei el lieredibus suis pro<br />

uobis et heredibns iiosiris doiniini ijue fuit ipion-<br />

ilain Sanctii. lilii sni. cl [mst inorlem ejusileiii<br />

liiii dcvenil ad (ieraldani. liliain cjusdeiii fllii . que<br />

sine bereile ex se deseendenle el iiileslaln de-<br />

ccssil , el que per fonsnctudineni Vasalenseiii no-<br />

bis erat eskaeta; (|ue (fiiidcni doniiis sita est apud<br />

Moiileiii Seciirum\ Vasatensis dioresis, iiilcr do-<br />

inuni Klyc Malon, ex una |)aile. et doiiiiiin Hcr-<br />

nardi Daifiias. ex altéra, supra nia;fnani earrc-<br />

riani, pro quindcriin libris iiioncte cnrri'iilis iiobis<br />

vel constabiilario nosiro lîiirde;;alc in tcslo sanrii<br />

Michaclis [iroMino persoKendis; salvis laineii nobis<br />

el bei'cdibus nostris aliis iuribiis nostris que inilonio<br />

predirta vel racione ipsius anic liabebainiis. Kl ideo<br />

vobis, senesrallo '<br />

predii'lo,<br />

iiiandamus ut pre-<br />

ilirlo Sanclio lilio seisinampredirtedomus in lorina<br />

prcilii'la baiicre farialis. In inpis.ctr. Daluiii ni s'.<br />

' Pu<br />

Mi»' dans \*i& Archircs d': lu ijinm-li-, t. \, |>. loj.<br />

• Munsé^;iir-sur-lc-Di'ol (fiiro'iilc . arr. I;i Kéolc).<br />

lu. Ivijidn.


A. II. xvii'-i-iSg] K()l.i> (. ASCONS. '«'.(.•î<br />

MEMBR. 6.<br />

15^1:2. /';() Marin Da.'tra. — Ki'\ niimibus ail<br />

((uns, etc., salulem. Scialis (|iio(l, (|iiarpi\is i-i-rtis<br />

et ([iioiiaiiunodo jiislis (îx (rausis hahereiiuis et (eiie-<br />

remiis et (liiiciiis tetiiiissenins terras ri |iossessioiies<br />

((lie rnerunt (iiilliiii Uasi-a . (ieriincti, exislentes iii<br />

honore Saiieti (llari' et (iastri iKivi de Narhiu",<br />

(liocesis Lactorensis, scilieel leiieiii>Mitiiiii vocaliim<br />

(Ici IVrer Nazantros et eriain tent»meiitiim vocatiim<br />

(le Maiihaas', eiiin jiirilms, dcveriis. servieiis. t'eo-<br />

dis et afjreriis i[isoriiin teiieiiieiitoriim, el cum oiii-<br />

iiildis (>erliiieri('iis iM)ruin(leiii. nichilominus coni()a-<br />

cieiiles (>aii|)erlati Marie Uasea vidiie, roiisaiijfuiiiee<br />

qiKiiidain (iallliii [n-edirli, el eidein voleiilcs ad<br />

[ireces et inslanciain revereiidi [)atrisnii''<br />

r. Ilasp irreii I.<br />

'<br />

l'oudoiia^ I l.iil !•! (laioiinn, arr. Niirac. c. Vji'zui<br />

^ \leziii.<br />

' \i'bussali , i-oiumiluf di' l*niniiMia'i.<br />

(iinn/i' I i.ol-cl-GaroririP, arr. Niîrac , r. \|f/inl<br />

" Sur (iclsir cl t>nj;arollr'^. voir |iiii^ haut, ii' iji>.<br />

-.<br />

,


i9i ItOI.KS (i ASCONS. [A. R. xvn'-iaStj]<br />

fialiis ejiiMleiii loci (HioiJil |iio|iripliilor]i vol posses-<br />

sioneiii ;iil diiliiiii \iiiiaiuluiti perliiieal racione<br />

dioli caslri vel ad nos. lacione casiri iioslri de Pemia<br />

aiil alio modo, el de oiiinihus roiilingciililnis ol<br />

peiiiuetitibus ad premissa. Qiii((|iiid aulein de pre-<br />

diclis irivcnerilis, iioliis vel ijoslio consilio qiiani-<br />

ciciiis poli'rilis icferatis. jVIandaniiis eciaiii oiniiilius<br />

bajulis et iiiinistiis noslris ni voliis pateani in liac<br />

parle. Dalmii iil sii|)i-a.<br />

l")!)!). /')•" W illrliiKi (If Iniliiiiii' . —<br />

lî('\ onini-<br />

bus ad qiKts, elc, salnletn. In ipiadain Jilterji pa-<br />

tpiili venerabilis patiis ()., |)ei jjiatia Ijncolniensis<br />

episcopi ', vicHrims conlineri quod Willehriiis de<br />

Irnbain, AngHcns, burjjensis de Holonia snper<br />

marc<br />

', ligitinuis csl el de legilinio iboi-o nains in<br />

episcopalu suo; el, ipiia bnjnsnKKli lilteiis episco-<br />

piiinni snper legitiniaciotidms peisonaiinn ipia-<br />

rnnicnnii|Mi' (liles ailliibctiir liriiia in regno nnstro,<br />

vesliain nniversilaleni el singulos (pioriini inler-<br />

fnei il logatnns el rwpiirimns qiialinus mnideni<br />

VViilebnnin. Iiiinpiain Icgilininni ,<br />

reconniieiidainni<br />

babenles, non peiniillalis i|isiiMi vextu'i anl inde-<br />

bilc pertniliaii sn|ii'r |ni'd>iis el |)ossessionibns snis.<br />

I>alun) apnd C/ondoriiinni . .\x\\. die Apribs.<br />

I r)97. /'/•'( viiisaijKi Ldiioifiisi. — liex dileclo cl<br />

(idili sno l'orrio de Rnpe, lornni tenenli bajnli de<br />

La(Uoia . saUileni. Vobis coinniillinins el niandarnus<br />

quod, vocalo l)ajido n )sli'n Sancii (^ilari, impiiralis<br />

«liUgiînc.ius venlatem sn|iereo(|nod vi'nerabibs|)ater<br />

episeopns Laclnicnsi^ assciil boniines soi


[A. K. xMi" ij89l ROLES<br />

Oltoiiis lie Leoinannia', doiuini l'Vodi Marclionis.<br />

i|iii ad SI- perlinere asserebat et ad suo^ predi-ces-<br />

siircs |)('rtiniii-.sp de tit-iix . vo'ii plu> Ii.iiit , 11 u*;i9.<br />

' Foiirci'> (Ger>, arr. r.oiidom , r. Montréal).<br />

* Sans doutf l'oiiy-liorijt'iarcl (an*, cl c. I.ectoiin' )<br />

* Cazeaiu. M \ a |iIii--i'-iirN |oralilt> «lo ce nom dan- l|iai'trm4rnt dti (iors.<br />

' Beri'ac ( tiers . arr. cl c. L>ectourc 1.<br />

l'ciil-èlrc Noaillac (tiirundo, arr. de. I.a Hfioic).<br />

" l'eut-èlrc l'IsIc-Bouzoïi (Gers, c Saint-l.lan.<br />

' Itoquciiiiie I licrs, c. Valence).<br />

" Saint Martiinlc-tJoytie (arr. el c. Lectoure).<br />

" IVul-clrc .inrenifuc, eoininnnc de l"a?l(;lii.in-d ArliiiMi.<br />

\S(;o\s. W5<br />

minime teiieremiii'. se' iiicliil \clli' \el pusse coij-<br />

tradicere assereiilrs. siiuiii coiiseii'-iiiii preslileriiiit<br />

expresse ipiod ivi|iiisi('ioneiii dicti Olhoiiis exaii<br />

direnius cum pleiio ellVctu: propler ipiod eideiu<br />


l'.lG UÙI.KS GASCONS.<br />

(lerii l'I (luihiiMlaiM priMPiiis aliis veritas in(|nisila,<br />

(|ina nohis Cdiislitil<br />

per |<br />

|<br />

picdirlani inquostarii<br />

(|ii(iil idi'iii Ollio l'uPial in seysiiia iirodiita, icihi-<br />

cinius j)er présentes, i|uaiituui in nohis es(, tlicluni<br />

Olhoneni in eandein seisinani juslicietfnani habebal<br />

lie prediclis, Icnipoie (|H(ireeepimus recoijuiciones<br />

prcdiclas; salvo jure iiostni el cnjusliliel alleriiis in<br />

ppi'iiiissis, et salvisliomagiis vassalloriiiii el (ideliiiiii<br />

|ii'e(licloriini peripios \oIiiimiis de piedicla justicia.<br />

ut dicluiii est. dicio Otiioni pareri. In eujns rei<br />

tesliiiioninm lias lilteras noslras iieri l'eciiiins pa-<br />

tentes sijjillo nostro sij;iHa(as. Daliiiii a|iiid Abbe-<br />

\illani. ipiiiilo die .liinii. aiiiio iriii niisln sep-<br />

lllllO '. '<br />

lînde sriiescalld niisd'd \asi-(iiiii'. Iiajidis l^eo-<br />

iiiaiiiiie el l.actiire a(' aliis hajidis el nnnisins nostris<br />

per pre-eiiles iiuslras blleias dislrirliiis iidiibeinus<br />

rie(be|iiiu Ollmnein vel siios in seisina pi'ediclannn<br />

jiiiisdiclKinis el jiislieie iiipediaiit \ei pt'iliirbent .<br />

fl iiiiliilibiis anledictis pi-ose. Iiei-edibiis el siicces-<br />

soribtis suis, et eideni Ollinni el suis lieiedihns nbe-<br />

diant et intendant in jurisdielione et jusiicia snpra-<br />

dielis. In ciiins,<br />

>e\l(i die Mail.<br />

( te. Daliirii apiid Ciindak , viresiniu<br />

ICiOl. /'(() liircdilius l'elri AriHihli dv \ usato ol<br />

l'iiniiii/lf . .torona rjKn. — lie\ omnibus ail i(Uos<br />

piesriiles lilleii' perveiiiTMil .<br />

saliileiii. Ncivei'itis nus<br />

\ idisse ipiaudaiii lilleiani seu eouiposieinMeiu enii-<br />

eessani pe|- .loliauueiii de (ireyilv. luue seuesi-alliiiu<br />

iiiisli-Miii diiealus AipiilaiHlie, sigilli) euiie iiiislie<br />

\ aseoriie sicjillalaui .<br />

iiiiiiliHU :<br />

iiijus<br />

leiior seipiilui' lu liuiie<br />

rr,\oM'rMit luiiversi pi'esenles lilleias iusperluri<br />

(|uuil, cuni uns, .lobaiiiies de (ii'e\li, illuslris '<br />

do-<br />

niiiii legis Anfjlie, ilueis A([uitaiuiie. scnesiallus in<br />

ipso diieatu, lenerenius saisitos ad nianiini iloniini<br />

refjis quosdani boulines Saueti ^ieliolai de (iapile<br />

(j'ibiiiio' el Saiieli l'elri de Oiidres '. ipij iiiveiili<br />

Ahhrxilli', Ir ,') juin 1-5711. \oiL' ()hi> li;ml 11'<br />

. .>.|-2,iiiie<br />

«li.'iilc ;iiNilo(;uc il.ili'O (lu<br />

Mr. inilnstris.<br />

' NllM lll.'lllilii'.<br />

" Oiiilnv I<br />

i;n;iiix ).<br />

l,airilc-i<br />

'1 juin.<br />

;im-. II,i\ . ,-. S;iliil-M,ii-liii-il.'-S.'i-<br />

[A. K. XVIl"-l-2Hl)]<br />

fuerani in manu et possessione Pelri Arnaldi de<br />

Vasalo et Petionille de Seubist'. sororis sue. pro<br />

indiviso et eipialdius partibus, et ([iii ad mauuiii<br />

régis positi fuerant [U'o eo ipiod dieebantur fuisse<br />

domini quondani de Sort" qui eos in nobili l'eudo<br />

cnni alia terra sua tenebat a domino uoslio jire-<br />

dicto: tandem, invento pro veio qimd dieti fraler.<br />

soror el eorum progenilores tenuerant lioniines<br />

su|)i!idiclos per quiuquaginla annos e| ampliiis.<br />

et ])ei-venei-ant ad patrem dirtorum liatris et<br />

soi'oris raeione inalrimouii eouliacii inler dir-<br />

liiiii palieiii el (piandam de geuerr iloiiiliii l'i'<br />

Sort, lii-i't ilicerentur perveiiisse al) iuitio liUilo<br />

pigiioris, el poslniodum a viginli anuis eilra veii-<br />

dili fuisse et de boe non coiistare, labs eompo-<br />

sicio luler uns noiiune doiiuni nnslri régis, e\ parle<br />

uiia. el brredes dleliiruui fralris el sororis. e\ al-<br />

téra, super lioe inlerveiierit : vidi'lii'et qiiod ilicii<br />

bomiues dielis lieredilius ])ro se cl suis berediiitis<br />

ae siiceessiiiibus reiiiaueant perpetuo, libère ac<br />

quiele. iiim omnilius jiiribus et .serviciis que iidem<br />

bomiues faeere eousueverunt el debeni: ila lamen<br />

quod ille vel illa qui bomiues supradictos leiiebiiiil<br />

leneant ipsos in feudum de domino nostro predieto<br />

el beredibus ac suceessoribus suis, et pro ipsis sol-<br />

vant, aruio quolibet, preposito domini régis rivi-<br />

talis Baioiie. in lesto Omnium Sanelorum, nnuiii<br />

niariiotiiniiii anienni \aienleiM ipiiiirpii' solidos<br />

Moilanoriim. vrl qninipie solidos e|iisdem ninneti'.<br />

el laeianl cetera deveria el servieia (pie doniiiii<br />

reoilonim liabere di'beiil m suis tendis l'I teoilala-<br />

riis, seeiiudiini (oiisuetudiiieiii \(piensein. jîeco-<br />

.'jiiosciniiis eeiain quod dieli liereiles solveruiil pro<br />

premissis lia\ niiindode Mirailo, lonslabiiiario Uur-<br />

ilej'ale. vel silo mandato, tresceiitos solidos Minia-<br />

norum, nam lanlum jioterant dieti bomines in<br />

tribus amiis valere. Et niandauius omnibus ballivis<br />

dieti domini nostri régis ipii mine suiit vel pro lem-<br />

pore liierint ipiod dictos lieredes aut suecessores<br />

suos et eorum lieredes perniillant dictos bomines<br />

perpeluo paeilice possidere, solvendo et faeiendo<br />

eensiim el servieia anledieta. In eujus rei leslimo-<br />

' l'.-ut-i'irc S:iiil)iisse (l.:imtes. iir. hI c. Dis).<br />

.Siii-I (I-. Mnnllorl).


[A. R. wii" i-.8ressioncni seu rumpulsioiicin exi^unl ruultas<br />

pefiiiiic suninias, ipsos et coiuni naves trccpicnter<br />

cl indcbile aireslando. I nde MiTis niandanius cl<br />

veslnini cuilibct i|Uiilinuspi'edi('la minime lleri |)ei--<br />

mitlalis, ipsos naulas el l'orum nu\cs a talilius np-<br />

prcssifinibus. violenciis el dampuis et ('(insimilibus.<br />

proul jnsldui Incrit. dcl'cMdeiilcs; ila ipiod siilvcndo<br />

predii'ta pedajfia dcbila iM corisueta libère tiansirc<br />

possiul pci- lliiiniua (iarone et Olli" eundo et re-<br />

deuiido, cl iM locis inilcbilis cl pciii-nlosis ap|(iicarc<br />

minime compelliMilui'. in c-ujus, de. Daliirii ni su-<br />

pia. |)u|iplic'alin'.<br />

Il>t)^5. l'tli II /ri', ilr Sllllllls ilsrillSMIlldls. He\<br />

ilileclii cl lidcii suo llc\iiumd(i Maiipii'sii , icccptori<br />

nnslio \j[i!miesii, cl alii-- f|m pio Icmpoie Iherint,<br />

salntcm. Voliis mandaMMis


4ǻX rAf.ES (iASCONS. lA. P.. wii'-ioRol<br />

(le l'i'iina in Agennesio ', Riiliitoiii. Vdhis piecipimus<br />

et inanflamiis ii(, non obstante aliquo luandato<br />

ronlrario vobis fado per nos vel aliquos niinislros<br />

iiDStros, exerceatis in territorio Ap (ieizaco juiis-<br />

dictionem allafm], pront fcteri bajuli el consnles<br />

preiliîcessores vestri oxi-rcri'i? cnnsueviTunt: vo-<br />

lontés namqiie qnod , si qni dicanl se jus hahere in<br />

justicialn predirlii, illud petani via oïdinariaeorarn<br />

senesoallo nostro (erre Agennensis prodicle. 1)atiin\<br />

apnd Condal ,<br />

.wviij. die Maii.<br />

I(i07. Pin Otiiif (/( l,i'iin . ilniiiiiiii lù'nili<br />

Maicomu'. — liex loreslaiin smi ncriiinuin et to-<br />

i-eslanini terre de (Janre. rasiellano Su|niMi]i Pndii<br />

et céleris bajulis terre ejusdein , saluli'in. Sciatis<br />

iMiod tiineessimiis liceiieiani speeialein dilerlo el<br />

lideli nostro Uttoni de Lentnannia, ilominn Feodi<br />

Vlarchonis, venandi et capiendi, proul sibi viile-<br />

ItitiM' expedii-e. apros l'I alias (piascuinque feras in<br />

iKMiKiribns el l'orestis preilietis. IJiirle vobis inanda-<br />

inus lirniiter inbibentes ne dictnm Oitonem inqie-<br />

ilialis in venandn vel eapiendo apros et feras pre-<br />

dietas. In enins. ete.. qnanidiii nobis plaoïierit<br />

ilnialui'as. D.iluin , elc.<br />

I (lOS. Pro Elin et iriillli'tnio Mauiiiii . fviili'iltiix .<br />

hurirenMbus de SniirUi Eniilinim. V\i'\ oninnins<br />

ballivis rninistris iiostris el aliis ad (puis, ete. , sa-<br />

Intein. (loinpiisicioMem son ordinaeionem l'aelani<br />

inter dilectutn et lidolern noslrnni Joliannern de<br />

Haverin;;. . senescalbini nostrniii dneatus iiosiri<br />

A(piitannie, ex paile niia ,<br />

et<br />

Kliani et (îuillel-<br />

niMin Manrini. balres, bnrjyenses ville iiostre Saneti<br />

l'irriiliani''. i\ allera, super bonis mobilibus (pie<br />

(piondaiii liierinil Arnaldi Manrini. fialris ipsn-<br />

rnm fraliuni, nobis incnrsis laciime cnjnsdani<br />

connnissi per ipsnin perpetrali, pront dicta ooni-<br />

posicio sen ordinacio inferins l'ontinelin', ex cerla<br />

sriciiria laudanius, approbarnus ac eeiarn conlirina-<br />

nnis. injniij'cnles vobis el vesirnni enililtet qnod<br />

' Pf'iinc (Lot'Ct-Gîiroinie, arr. Villeiieuve-Mit'-Li»( I.<br />

1' '.lil-<br />

l'iilili/i dans !ns [itIiîvpk hixrtnùjw'a ih In tHrandr , i. \,<br />

S;iii)l-I*uy ou S('iii[niy ((irrs. alT. l.i'Cinmv . i\ Niilfiicp ;<br />

' S»iirit-Kniiii(tn ('inotid'':<br />

contra premissani oïdinarioneni sen coniposicio-<br />

nein nnllatinus veniatis, set eam firmiter observe-<br />

tis. Ténor vero diète composirionis sequitnr in bec<br />

verba :<br />

"Universis présentes lilteras inspecluris, .In-<br />

liannes de Haveiing. , miles, senesealli ducal ns<br />

\quitannie locnm tenens. salnleni. jNoveritis (pjixl ,<br />

cnni liberi qnondani Peiri Mainini de Sanrto Enii-<br />

lianii, defuneti, et Elias Maurini, Ainaldus Man-<br />

rini el (Inillelnins Manrini, IValres diclornin llbc-<br />

rornin patini. biberenl beredilaleni snain el bona<br />

sna niobilia communia cl pro indiviso, el dlclns \r-<br />

naldns corinnisissel (piod pais ipsnm rontingens i\f<br />

dirlis iiiinis imibilibiis cral el cssc debebal incnrsa<br />

dominii iicislro iej|i An|;lic el diici Aipiilaniiic, se-<br />

ciindiini nsiini et consiieludincin pairie linnlegale .<br />

in qiia palria dicii lialres babebant sniiin doinici-<br />

liinii . el dii'liiMi coiiiinissniii l'iierat ad instanriain<br />

(piornnidain amicDinin dictorniu fratriini el libc-<br />

l'orniii. nos. volentes babere grariose riini jnslicia,<br />

jnedielinn incnirainenlnm quilaviinns cl ipiilanins<br />

(enorc picsencinni . vice ac nomine dicti doinini<br />

nostri . dicio Elic pio se et Gnilleimo et liberis snpiadiclis,<br />

piii ceninin libris ninnete cnrrentis m<br />

dirla patria . de<br />

ipiibns solveni ijjse et sui participes<br />

predicti el eoruin beredes et snccessores medietalcm<br />

in instant! feslo Omnium Sancloruin .<br />

el aliani iiie-<br />

dietaleni de eoileni feslo in aniinin dicto doiniiei<br />

nosirn \c| conslabiihiiio mio Hnrdcgale snove iiiaii-<br />

dalo. iiei- ani|diiis pos-il ab eis exigi lacione dicti<br />

incurramenti. postquara satisfecerint de dictis cen-<br />

Inm libris ad duos lerminns supradiclos. In cnjiis<br />

rei teslinioninin.sigilliiin cnrieVasconiepiesi'nlibiis<br />

dnxiinus apponeudnm. Datum apnd bastidam Castri<br />

domitalis'. .viij. die Maii . aniio Doinini .in°.cc°.l\x\".<br />

oclavo».<br />

In cujus. etc. Datum apnd (londat prope Lcy-<br />

boiiiiani . .\\x. die Maii.<br />

l(i(l'.). l'in riiiseiijiii iiiniiii'iisi. — licx ( li-<br />

landino de l'odio el sociis suis, inercaloribns de<br />

l,nca desocietalc Piiiliardornin .<br />

iiii'rcaloribns suis,<br />

sabitem. Mandainiis vobis qiialinns libeieli> vc-<br />

' It.iniaz.iij<br />

,<br />

l,ot-Hl (Jiiriinnc, arr. Nérai-i.


A. It. Wir I<br />

riftci' liOLKS (<br />

iiiiabili paliiJ., I)t;i {;/acia epistu|ju Agcnnensi '<br />

vel ejus iiiandaUi lias nustras lilleras defei-enli<br />

apml SaïK'liiin \ii(lomarum* in l'Iamli-ia iiiillf<br />

liltivis Turoiii'iisuini iiigri)i-uiii in iiislaiili lésUi<br />

Nativilalis hcale Marie, et fciani rnillf liliras Hiir-<br />

(ii'galensis iiioiiele apiid Hni'fifjjalarn in inslauli<br />

proximn dominica Quadiajfesime. relinenU^s pê-<br />

nes vos duas patentes lilleras cpias [)i'ediclns epi-<br />

gcopus hal)pl supci- ilel)ilis nieinoi'atis nustru<br />

niajori sigillo siyillatas. videlicel sin|f(das in ler-<br />

nuno cujnsliliel soincionis siiinme pecnnie pre-<br />

dicle, quibns soIncioniliMs^ lactis présentes litlerns<br />

\obis piecipinnis relineri . et iliclas sninnias in<br />

vesti'O ('on)pcit(i ajioi-ari. Iii rnjns, ete. Dalnm ni<br />

supra.<br />

I Oit), l'ro l'odvme^iiscopi). — llex lunnilms. etc.<br />

s:duteni. Scialis meiralorinn<br />

iioslrorum de Luca, in iusianli proxima dominica<br />

IJuadragesimc apud Hnrilegalani. sine ililarione ul-<br />

lenori, proniillcntes nos l'esarcire el eniemlare im-<br />

dem episcopo vel sno manilalo onuie damprnini el<br />

intéresse que incurreret racione vel occasione .solu-<br />

fioiiis non fade lerinino supradictu. In cnjus, etc..<br />

Dalnni ut siipia.<br />

IGll. /Vo l'juillelmn il Aruiililn de Cnlrinlii'.<br />

jiuiiibus, de perdonacione muiii.s. — liex dileclis<br />

suis senescallo \j;ennensi et ballivo Oondoinii ipii<br />

iinnr siiiil el qui |)ro Iciiipoie liierint. vel eornni<br />

loca ti'iKMilibus. sidiilem. Scialis qund nos bannnni<br />

olim lacluni per vos \el allenim veslrinii conjniic-<br />

' Jean<br />

i'' Géraiid ou .If-rland, iAé()iitMl Aj;(;ii, i*jtfi-fiiM.<br />

- Saint-Omcr ( Nord ).<br />

* Ms. $'Aucii>nis.<br />

' Peul-èti'(! I.anuissade \ l,ol-«t-tjiiroiiiii-. jir. Ville iit-uvi-,<br />

•. Mnnflanquiii).<br />

, . ,<br />

\SC()NS.<br />

I<br />

j Voir<br />

I<br />

I<br />

j<br />

'(!»!)<br />

lim vel divisini cuntra Cînillelmuni et Arnaldiiiii<br />

de (^alciata, Iratres, domicellos, occasione niorlis<br />

.lolianiiis de Laloilina' inuilro inteiCecIi, qiiau-<br />

liini ad nos perlinel. penitus revocanuis. cinii<br />

lioc procédai de volunUite Feiri de Lal'orlina. Ira-<br />

tris dicli inlertecti. denuniialoris inortis predicle,<br />

Vilalis. fiiii dicli inteiiecli, e( (îualharde, uxoris<br />

dicli inlerl'ecti. qiios principaliter Unigebat ne-<br />

gocium inortis pieilicle. et |)i-edicli I'.. \ ilalis<br />

el liualbarda as-eriieriiit corani l*elro l'Crandi.<br />

Koberlu Maleli. militibns. justiciariis nostris, el<br />

inagisiro Arnaldn de la (iasa*. clericn nostro.<br />

atornatis nosliis ad liiic specialiler depntiili>, dic-<br />

Ids Tratres esse moiilpahile^ el imiinnes de inorti'<br />

preilicla. (Juocirca vobis iiiandamiis ac eciaiii li|--<br />

niiler iiiliibenins ne occasione banni jnedicli coiilia<br />

iliclos Iratres in ali(|no procedalis. .lus vero nobis<br />

compelens in bonis dictonmi lialriini occasione<br />

predicla eisdern liberalitale iiostra reinillinius el<br />

quilamus: nolumns laincn quod pei- hoc abbali<br />

de Gondomio'. parcionario noslro in villa pii'-<br />

dicla. quantum liaïuiiim predicluin ad ipsnm<br />

perlinel, aliquod prejndiciiim geiierelur. In ipio-<br />

rum .<br />

etc. Ilaluni ul supi'a,<br />

11(12. l'rii fjiisrniio \;reniicii- suis: ijui locns el perliiien-<br />

cie, ut asseiil. snitl et rni'iiiiil ab aniiipio de leodo<br />

suo et ecclesie Agennensis predicle. Undo vobis<br />

comiuiltinins el mandamus iit. vocalis dominis<br />

dicli loci el defensore noslio ac aliis (jue rnerinl<br />

evocandi. lacialis snpei' luis ipiod jii'-ticia snadebil.<br />

In cujns, etc. Datiiiri ni supra.<br />

' Non<br />

id(^iitili


)00<br />

l()l;>. Dr MlwKi t'jhiiTiicic' ri (Ir l'oi/liilr. —<br />

lii-\ iiiiinibus lidolibiis el siibdilis suis in hasiitia<br />

Klloreiicie [el de |<br />

Poyiak<br />

ciirn suis |>pr(inpiiciis<br />

(•(irniuoranlibiis, saliili'iii. Scialis (jiiod coiiimisi-<br />

fiiiis dileclonostro l'elro de Gozena ', exliibitori pre-<br />

senciuiii, balliviam nostraiii de l"'nori'iii-ia cl do<br />

IN)\lak ciini suis piM'tiiiPiiciis. (iistoilicadaiu cl lo-<br />

;;c'iidarii a feslo lirali Jobarmis Baptisle. aniio Do-<br />

niiiii .m" .ce" .ixx\". iinrid. iisi|iii' ad idem l'csluiii<br />

aiMin ri'volulo: i(a (|iiod pr'o cxilibus l'ai'uiiideni<br />

i-cs|i()iideal veiierabib in lilirislo tralr! doiiiiiii) (i'.<br />

I.ccliiicusi cpiscoiiii. dp i(iiiiip,iniMi)iis. pIc. . sabilerii. Scialis (piod , al-<br />

Iciidciilcs jJiala et laudaliilia s Tvicia iiobis prcsiila<br />

el preslaiida pcr Scyinx'iMiiiMi (iasc. I)iiii|i'iiscrn de<br />

lipjjula, et PO s[)ccialMis ipiia se irj \iiiij|oiiia olisi-<br />

dpiii posiiil pi'O liliiM'ai'ioiic caiissiiiii coiisaiijjiiiliei<br />

nosiri Kai'oii, rcjiis Sicilie. ipiod lial)eal et leaeat<br />

iioslio iioiiiine ab iiislanli li'slo Oimiium Saneloriini<br />

iiscpic ad cjuiriqneiuiiiiiii tiiiirsci|iiciis cl coiitiniiuiii<br />

ac coinpleluni , bastidals] seii loca iiostia el iialli-<br />

via|s] Salvelerre* el d(' Pelej«i-iia '. dyocesis Vasa-<br />

Iciisis, cum ornnilms juribiis, f(Midilibijs el pici-<br />

\eiiliiiiis PDi-uindem cl pcrliiicriciarmii siiaciirn ,<br />

rcddeiido cl solvciido cviiislal)idar-io imslni I5ur-<br />

dc;|a|p aiiiiiialiiii pm prc(liclis liaslidis ipialcr-<br />

'<br />

l'"li-ui-;ii)ce ((-îers , un'. I,i;ini' {thifl. :.<br />

MOI, ES (lASCONS.<br />

î \.<br />

)!. \\ Il"-1 -('Si)]<br />

vig-iiili libia> Jii ipiiudciia l'asclic aiiiii) (|iiolibcl<br />

et aliaiii iiiediçlalcni inlia festuui saiicti Michaeiis,<br />

uoii obstaiite qiiod pi'iiis nobis daljaiidir aiiiiiia-<br />

titii ceiitiini el \igifiti libre dicte inoiiele pm basll-<br />

dis el Ijalliviis aniedictis. I iide rnaiidairius universis<br />

babilatoi'ibiis baslidariini et balliviai'iini ipsaniiii<br />

ni eideni Seygiioroiio pcr totiiin qiiiiiipienniiiiii<br />

siipradictum siciil siio bajido in omnibus et pcr<br />

omnia obediani et inlendanl'. Mandainns eciain<br />

senescallo nostro Vasconic et corislabidario lînrdc-<br />

gale ni dicluni Scygnoroinini liabcrc peinnltaiit<br />

bastidas el ballivias aniediclas, p| ila lenere ([uod<br />

eisdeni sit obediens el inlendens. In cnjns, pIc. Da-<br />

tuni apnd (londal, Icrlia die Jnnii, ajino regni<br />

nostri decimo scpiimo.<br />

l(jl;>. l'ni (ii(illr/iiiii ilr Itiilii. —<br />

, ,<br />

|!e\ cpiscopo<br />

Ageniiensi, saliilciii. {înillelmc de lîala, vidne,<br />

iiialris (pionilani Haviiiundi Jobaimis. rinnlrd iri-<br />

leiiecli apud Villani novani", lacryninsain (picrclam<br />

recepiinnsconlincntcin (piod vos lîernai ibimtiiiana<br />

in vesini carcerp dclnictis occasionc dicli imirlii ,<br />

conviclnm cl supcraliini de ilicta morlc larii pcras-<br />

SPirioiicni (icraldi de \lalo passii', (pii de niandaio<br />

ipsius B. (iarra. coiisdio pI liaclalu. diclnni corii-<br />

iinsit lioiiiicidiniii . (piam l'ciani pcr nuilla alla in-<br />

dicia niaiiilcsla el l'ainarj! pidtiicarn lociiis popidi<br />

Agenni: el cmn vos diii ilicliini licrnardorii deii-<br />

nueiilis in careeie, nec aiiqnid l'aclnin liieiil (\i'<br />

eodcin. \o> recpiiriiiiiis lunndanles quod diclinn<br />

15.. ([ni se l'also nienlilnr clericuni , cuni non sil<br />

ut dicla vidna asscril , si clericus non sil, li'adi el<br />

libérai i l'acialis nnstre curie secnlari: si vero cle-<br />

ricus bicril. ipsnni B. dp lani enorini crnniue et<br />

piddicioiip culpabilem ita puiiiatis ijuod alli ,<br />

pcnam<br />

ipsius aiidienlcs. Iidia val consimilia non andeani<br />

atteiuplaic. Danms cuiru senescallo nosiro \gpn-<br />

nensi qui luuieest \el prolcMi|iorc fueiitin manda lis<br />

(piod. si in pieinissis vos liiei'ilis in delpcln. ad<br />

prvinissa eonqdenda pci- capcionein bonoriun Ipiii-<br />

' Ms.<br />

obrdiriit et iutritilnii.<br />

' Villeiieinç-tiui'-l.ol.<br />

' H y ;i un Maupa^ dans ]>• (inr-. (an*. (londom. r, Cazaii-<br />

boii) et un dans la Giiondc, roinmnni- dp l.erm-d-VIus'-cl<br />

(arr. lîtizas, c. ilriinioUi.


[A. I!.<br />

1989I KOLES GASCONS. 501<br />

pdiiiliuiii dc^bite vos compelliil, vel ipse seiiescallus<br />

|)i'C(licla execncioiii (Ipinaiidet, prout fderit racionis.<br />

Daliiiii lit supra.<br />

I(i I (i. 1*111 archiepiscojxj Auxititiio '<br />

el ejus sii//'rii-<br />

Ifiiiii-ix. — \{oK seiioscallo siio diici$co, suB'ragaiieis, vel clericis iu-<br />

veiierilis. laciatis eaderu enieiidari de planii. ciim<br />

vohis coiistilerit deeisdem: l;ici;i(is eciain iiniDJa-<br />

hililcM- r>|)sefvari coiiiposicioiies injtas iiiler nos. ex<br />

pai-te upia. el aliipias personas ecclesiasiicas pro-<br />

vincio iiiemorale raciuiie eeclesiannii vel moiiiislerin-<br />

riMii suinuiii, proiil de eomposicionilms ipsis noIiis<br />

ciMislileril |)(M- iiispcclioiiciii litterarum nosli'ai'uiu .<br />

el sMiil ad hoc nos leneri viderilis jnvla lioniirii i-l<br />

i'on{M'unni inlellecliiin,lalil('i'snperliiis\osi;ci-entes<br />

ne pi'opler nejfiijjenriam vel deli-clum veslrnui nos<br />

a Mienioi'alis arcliiepiscopo vel snllVo|faneis ;iut clr-<br />

l'ieis adiri conliiifral, et eoMlem l'aligari laliorihns<br />

el expensis, ipiod sustinei'emiis {rraviler el rnolesd'.<br />

D.'iliiMi lit supra.<br />

Hil7. l'iii uuifnstvi) l'iiiirio iiiKiii. — Itex IJi-<br />

landino di- Podio el sociis suis, niei'caloribns<br />

'<br />

I.n-<br />

cniiinsilins, collecloribus magne ciisluine nostre<br />

|{urde[[ale. saliilerii. Quia leiiennu' tnagistro l'onciti<br />

\inali. rierico. in centum libris Burdegalensis rno-<br />

nete, in |)erpacaciiinein lorius sui jeudi el alioriiin<br />

siiii debiloiinn do teuipore prelerilo ns([ue diein<br />

Sabliati in feslo Kpiplianie Doniiiii que fuit ainio<br />

regui uoslri tercio decimo', vobis niaudanius (pia-<br />

linus de exilibus dicte cuslinne t'aeiiilis ii;d)ere in<br />

iiislauli leslo saucli Micliaelis diclo clerioi vel ejns<br />

iiiaiidalo iliclas cenlum libras. recipienles ab ipso<br />

' Aiiianieu<br />

11 cl'Anna|piar , urr-lievètpn' dAiicli . l 'itia-<br />

i'li8 {>iallia rliritt., I. I, col. yyS).<br />

' .Mb. tncrctiinriù.<br />

\.e 6 janvier iiH't.<br />

ilerico lillerani suani recoj;nicionis dicte pecuuic et<br />

ac(piietancie de piedictis. l'^l nos pecuiiiaui illani,<br />

I iMu eaui solveritis, in eonipolo vestru viiluiiuis t'I<br />

pri'cipiiuiis allocari. Daluni ul supra.<br />

161^. l'ni miisiiHI/im basililc Moiills Seniri'. —<br />

Ue\ ddecio el lideli suo Jobauni «le llaviiriug.<br />

senescallo suo ducaUis Aipiitanuii\ saluleiu. Mon-<br />

straxerunl uobis cousules et jurali '<br />

nosire<br />

bas-<br />

tide Moulis Sec(ui , ni>iuine uuiveisitiilis dicte \ille,<br />

(|uud. ciuu ipsi lialieaut limita boiia vciialia cpie<br />

\eudere possenl si porluin liaberciil in lliuniiie<br />

Diiiti, quod esset utilitas loti patrie et nobis. ul<br />

assei'unl. vobis ('ommittimus et mandamusquatiims.<br />

voc^ilis roraiii vobis i|ui>iuin'' interesl, si ipsi as-<br />

sensuni ' ad<br />

hoc prestitt Iriuiii alianuii d\o-<br />

cesis Vasalensis, propter cdMliiicniMcm (|ui' \eilr-<br />

balur super |uslicialu pr. diclo iiilrr dilertum el<br />

liilelem noslriiui Jobaunem de (îreyly, doinimuii<br />

ISenaugiaruin. seu prociiratores suos, ex parle iiii;i,<br />

l't preposiUnn nosliuui ac juralos Salve Terre. d\o-<br />

cesis Vasalensis. ex altéra, ad iiianuin nostraiii ul<br />

snpeiioris exlitil seipieslraliis, volenles jus parciiiiii<br />

declarari. nec diu m suspenso seu seipiestio pri;-<br />

dicti» leneri iusticialuiii predicluiii, vobis coinmilti-<br />

iiius el inanilainus ul , vocatis deleiisore iiosiro el<br />

aliis cfiii luiMint CMiuiiidi, per vos \cl aliiini iiiipii-<br />

ralis cuiM dilijjeiicia iiiiiniiuodaiii verilalriu ilc pur<br />

iiosiro et doiiiiiii d'' lieiiaiijfes predicli in pislicialii<br />

pii'diclo. l'I jiixla vêrilateiii ipiaiii inveiieritis coii-<br />

' Moiiséipic.<br />

siir le Ortjt iliironflM. an*. t,a Kéol*- 1.<br />

- \Is. Jurttif.<br />

Mb. unibnn.<br />

* Ms. Hxifitmnil.<br />

' Cnslelviril ((iii-oridt'. ari. I.a liioli;, c. SaijvU-i'itM.<br />

,


502 ROLES GASCONS.<br />

teircionem iliflRniatis' piedictam. U.iliim ni su-<br />

|)r;i.<br />

' ' .<br />

.;:!'!'',<br />

1620. l'ro Se/jiiino de P«(w. — liex ililecto et<br />

(liloli siio .lobaniii (if Ha\fiing. . scnescallii suo in<br />

(Incalu Acjiiitanriip, salutein. (iimsideratis gralis<br />

KCiviciis nobis impeusis. a Scjjuino de Pu(eo". cive<br />

BiU'degale, qui obses ad niandaliim iioslrura fuit<br />

in \ragonia, donamu.s et conceibnins pidcni ijna-<br />

diiiigenlas libias sterbngornm de illis quingenlis<br />

bbris in (juibns Guillelnius de Sancto Se\erinn"<br />

nobis extitit corndeinpnatus, danles et concedentes<br />

l'idcm Seguino jus et actinni'm nobis cotnpflencia<br />

rouira dirtnni (inillebiinin di' Sanclo Séverine<br />

iis(|ue ad sumniam diclaïuni (|Uiidrinjjéiilaruni li-<br />

liraiinn: vobis inajidanius ({nahnns ad ii'(|nisicio-<br />

neni dicii Segnnii levaii lacialis dictas quadrin-<br />

genlas libras de bonis (bcii (iiMlli'Inii di' Sancto<br />

Se\erino, et cideiii Scjjnino salislici-i de eisdeni. In<br />

cHJns, etc. Datum ul supra.<br />

11)21. /'/•" eodna Seifiiiiin. — lic\ (blcclo cl<br />

fidi'h sno .bihanni de liavei'nig. . M'iiescallo nosli'o<br />

in diicaln Aqnilannic, cl onnidins bajulis et lideb-<br />

bns suis ejnsdem ducatns, sahilcni. Veuiciis ail nos<br />

Scjjninus de l'nleo, civis Jînrdegnle, qui ad iiian-<br />

datiini noslrnni obses luit in Aragonia, se inulti-<br />

pliiller exciisavit siqier (juiliusdani verbis que'<br />

dixissc asscritnr in fonlc^niptnni noslruni et cnria-<br />

runi nostraïuni in ne;.;ocio son iicgociis qiiod vcl<br />

qui' (inilleirnns de Sancto Severiiio. oivis lini'de-<br />

galc, babcl)at in coi'iis antedictis; nos, acbinitentes<br />

excusaeionem pre(hc(ani et voienles cidein laccre<br />

graciam speeialem, propter grata seivicia ab ipso<br />

nobis iinpcnsa , rcinitlinnis et (piictamus eideni Se-<br />

guino et hcreibbns suis oinneni enicndani pecunia-<br />

riani vel .diain (|iranirnmque (|uani ab ipso vel he-<br />

rcdibns suis lacioiie predirla ' pelere possennis. vel<br />

' Vîs.<br />

dijfinilatix.<br />

' Ce .Séi;uin tirnit pput-f^trc son surnom d'un des nomlweux<br />

puits qui l'xisLaient. ;dor's à liordcuuv (voir Orouyn, Hordeau.r<br />

fers lù^io . |>. /loi t'tsiiiv.).<br />

^ SainUScurin , [uir-oisse de liordcauv.<br />

' Ms. quiis.<br />

Ms. prrdietarum.<br />

lA. 15. .89]<br />

m qua nobis lencii pnsset raeione seu occasione<br />

predieta. In cujus, etc. Datum ut supra.<br />

1 622. Pio ((iiiaulibus civitatis Luctoiensis. —<br />

liev diiecto suo senescallo Agenuensi, salutem. Kx<br />

parte consninni civitatis Lactore luit nobis couqne-<br />

rendo nionstratuni quod , licet ipsiconsuies, uomiue<br />

universitalis civitatis predicte, ac ipsa universitas<br />

esseni aute constructioneui bastide de Fllorencia''<br />

et post in possessioiie vel quasi messagerie' lerra-<br />

rum et biadoruni que et quas cives ipsius civitatis<br />

habent ullr,! IImmicii (iercii'. seu custodiendi blada<br />

et terras easdeni, gentes jegis Kfrancoruni. leni-<br />

poie quo dicta basiida luit in manu ipsius régis,<br />

et gentes uostre, post


[\.H.\vi.°-i.289l<br />

fiieririt liberi et iiimiines a presUtcione |)pda{>'ii seii<br />

leiide ia tota terra Leomaunic', liajuli iiosterel ve-<br />

n>'ral)ilis palris opiscopi Liiclorensis Saiicli Clari'<br />

penipiiint et exigiint de novo leudam apiid Saiir-<br />

tuniGlarum a civibussupradictis: (piare vobisrom-<br />

inittiinus et mandamus ijiiatiniis. vocalis episcnpn<br />

et bajulis predictis, constitutoqiie pro nobis legi-<br />

tirno defensore, faciatis per vus vel aiium. de qui»<br />

|)ossilis in hoc facto jjerere fidiiciain pleniocerii.<br />

eisdeni rnnsubbus siipei' |)roii)issis brève et riialii-<br />

rum juslicie complemeiUuiii. lit iiits super pre-<br />

inissis vobis cniniiiitlirniis vices iioslras, maiiilanlcs<br />

sid)ditis iiostris iil in biis i(iie ipsum nc(((>ciuiii<br />

laiigunt iiobis pareanl et intendant. Datuin ni<br />

snpi'.'i.<br />

l^j^2^. Pro re/re, tle bastida lionnnie'. — Itex<br />

omnibus, etc., sidntein. Notuni vnbis t'arimns (juod<br />

inter {fi'nles nostras. ex parle nna, et l'ratrein 15e-<br />

nedirlntn ', decannni de Paraviso'. \;fpniionsis d\o-<br />

resis, ordinis Foiilis Dbrandi. t'\ altéra, super<br />

rnnstrnrlione sen l'artioni' b.Hlide vncate Bonnnii'.<br />

fiiernnt ronvenciones inhite (pie sccinilur : videhcel<br />

quod dictns decann.s dédit nobis octn concalas terre<br />

in loro vocalo Landa jjrassa' in planirie, pro con-<br />

strnenda seu l'arienda dirUi bastida, r'I locnm nbi<br />

inota incepta est pro l'orlilecio t'aeiendo. Iil*eras<br />

IVancas: et rnlinnil sibi idem decannsduas plareas<br />

libei-as. jiixta lornin ul)i ecclesia conslnii débet,<br />

item, retinuit sibi prata et nitilendinaria et terrain<br />

ad medielatem nnins paris boum. Ilem. retinuil<br />

sibi illnrl quod esl idlra dictas oelo conMtas versus<br />

frrangiarn snani, ila quod. si dornusibiilem lien'ut.<br />

quod teoei-entur ab eodem decauo et mouasterio de<br />

Paia\iso: alias vei'ro lerr»'- (pias dictus decanus el<br />

' Voir<br />

l'.irticle k des i;nre, j>. -ï^.<br />

.Saint-', lar (Gers.arr. Leclourei.<br />

' Pi^ut-i''lre lioulogiie-siir-Gcsjîe ( Hiiiila-liaioime . air. SainI<br />

liaudcnsi. C'ét-til. il l'st \rai, utie hastidc sui' Uujuolle l


àO'i<br />

ronliaioliilaldiis


A. n. ..8;)| liOl.KS CASCONS. ôor<br />

f|>rout| iii (juodaiii |)U|ilico iiisliunifiilo coiilW-lo<br />

per iiinnuin Pétri do Baluinli(>. audorilale sacro-<br />

sanclo Itomane cccicsic iiolaiii , si^ijiHo nostri) riiiio<br />

\ascoiiii' sijjillato plcnius eontineiidir, râla cl jji'ata<br />

liaiionuis et (enore preseiiciiirii c/miinnanius. In<br />

CHJus, i'Ip. Daliim iil su|)ia.<br />

16!V1. Pro Ffidcone de Claiviicin' . —<br />

llox di-<br />

leclo el fideli siio Klie de C.ainpaiiia, seneswllo<br />

IVlra'foriceusi, saliilcm. Sciatis (jiiod roddidimus<br />

l'TuIroni de (llaiciicio, iiiiliti, Icrraiii ([iiaiii idem<br />

miles Kfidcoiii, ([iiondam fili» siio, teinpore


•>0(i MOLES<br />

lrti^ifi.<br />

.


[A. It. wii^-iaSgl<br />

piantiir et currant, videlicel (juiiiqin; cliipoteases<br />

vel qiiiiiqiie denarii aliariiiii iiioneUuum veteniiii<br />

|)n) (|iiaUioi' (Icnariis novis vi-l (|iiatur |)ai\is tiiro-<br />

iKMisihus alisijiii! oecasioiii' iiosiri vel liallivoruiii<br />

iinstronirn, set iiltia ilieliiiii l'oslum diclo cliipo-<br />

leiis('s\el alie monelo vi'teros sul) [lona coipoiis cl<br />

ei'is ail aliijiio n>('i|ii nullaleiiiis prcsuiiiantdr. l)a-<br />

tuiii ajnnl C.oiulat, sp|)liiiio dii-junii.<br />

(Jniisiiiiilis littora dirijplur castellaiio Sancti Ma-<br />

karii' vel cjus lociiiii Icneiiti.<br />

lite. —<br />

Hex prcposilo suo de liarsaco- qui Diinc<br />

|r)39. Pro llcrtiando , ilomino de Pndciimco , mi-<br />

osl vol pro leinpore fupiil, !>alutem. Inliibi-inus vo-<br />

)tis ne dilocto et (ideli nosiro Bertrando, domino de<br />

Podensac), niilili, vel iinininibus aiit suliililis suis<br />

l'ontra conccssiones pei- nos sibi fadas p(;r cartas<br />

iinslras l'acialis aul inferalis ali([uas injurias, mo-<br />

lestias vel indcbitas novilales, nec diclos boulines<br />

coinpesaitis ad jurauienluni paris vobis prestaii-<br />

durn, si predece^soribus noslris prestiluni non liât<br />

per eosdi'ui botiiiin's Ipuipniibus lelioaclis. Dalnni<br />

ut supra.<br />

1 fi'lO. l'io jiiiorixsii de Cnlros '. —<br />

Rex l'elro de<br />

(iDUcbis. casIellaïKi Saucii Macbarii, saluteui. Mau-<br />

danuis vobis qiialiuus arreragia pensiouis annue<br />

dcceui libraruui ([uain dilecla uobis Ayuierarda,<br />

priorissa di» (ioiros, de douo licriiardi de Bovis-<br />

villa, IValris sui, el per nosli'ain conlirniacioncui<br />

reei|)ere consuovil in pedajjio el poilu Sancii Ma-<br />

fbarii , eidein priorisse vel ejus niandato l'acialis per-<br />

solvi, ita quod priorissa ipsa super iiits alias con-<br />

qiieri non cogalnr: cl illud (piod ei solverilis sic,<br />

preeipiiuus \obis in vcstro coiupnlo allncari. Dalum<br />

apuil C.ondal ut siipca.<br />

Kt^ll. l'io l'fer/fando d'I^slissnro^. — lie\ di-<br />

leclo el lideli suo seneseallo l'elia;;oriceusi qui nuiic<br />

est vel pro leiiipore luent , saiulem. Viii)is cominil-<br />

liimis cl uiaiidauuis ul ddecliuii nosiruni Fferfjan-<br />

' Saint-MaiaiiT (liiionde).<br />

-<br />

'<br />

Barsac ((hioikIo. arr. l!onli'aii\, c. l'odeiisac ).<br />

Voir liôles ^^axcuitx , l. I, n' Vii)-ï.<br />

Kstissac {Dordojjiio, arr. Iîra.<br />

1 C/i;5. Pro Pelio de Mu


oO.s<br />

nions (laliis liieiil siinpliciter nobis, ipsuni leti-<br />

noalis: si vith sub coiulicione iil l'aciamus ibi bas-<br />

tidani el nuUiims cani facere. resliluatis ipsuiii<br />

luunleni niibli sajuaibclo. Uatiini ul supra.<br />

Ml:ÎMBR. 5 ( IN Donso )<br />

1 G'i 6 . Stilufi (lomini Kmoli priiwipis SalermUai i.<br />

,<br />

— Karolus Dei gracia re\ Jérusalem et Siciiie, (bi-<br />

caliis Apiibe et principatus Capue, priiu-eps<br />

Acba\(', Aiidi'gavie, l'rovincii' cl Florcaiipierii<br />

COIIICS '.I MKMBI!. h.<br />

1G'l5. Pli) lioiiiiiiilni.s régis de len-a (k liUenliio-<br />

iiuiria'. — lîe\. (inniibus ad


|A. lî. \vii°-i sSç)]<br />

rebat, sigillis ilicloi'uni hajiili et constiiuni ac uni-<br />

versilalis bastide predicle ac criaiu arcliiprcsbyleri<br />

de Ca|)(li'olo, ratas et gralas et acceptas, rata ,<br />

grata<br />

et accepta liabeiiiiis et tciiore presenciiiiii coiitii'-<br />

iiiauius, easdeiii et eadein ])recipientes liiiu- inde<br />

)ieipc|iio et iiiviolabililer observai'i. In cujiis. etc.<br />

Datiuii lit supra.<br />

1 ()'l7. Pro Ariiahlo de Goossc '<br />

et nliis ,<br />

de jierdo-<br />

micioiie bunnimeitti. — Iîe\ imiversis ad tjuos, etc.,<br />

saliitein. Sciatis qiiod, ciini oliiii quidam cicricus.<br />

Ariialdus de (Iriice notiiiiie, iiiissel occisus in qtia-<br />

dani brijja de Poulous", A(|iiensis dyocesis, et Ar-<br />

naldns de Goosse, Petrus VÀà/. Arn^di et .'\rnnldus<br />

de (loosse, filii sui, Petrus de Cîoosse , l'rater suus,<br />

Pelrns Huub, IJ'rtrandiis Daienian, Johannes de<br />

Savalerre, Arnaldus W. de Buboniie, l'uisseiit ac-<br />

cusai! seudeniinciati super nece dicli clerici, etrji-<br />

cioue predict;! Gnalliardns de (ioosse per jndiciuni<br />

curie nostre suspensns Inisset ail (urcas, et alii<br />

eciaiii banniti pro eo (|uia .<br />

voiali ad jus su|)ei- boc.<br />

venire el ((imparere coiain noliis l'ecusarnnt . tan-<br />

dem (|udiusdaiii tractantd)ns inter |ii


510<br />

Iiiei'il, (li'IV>n(ln(. jure rrrjis el alioruiu in omnibus<br />

seraper s.ilvo. D.iliim iit sii|ii;i.<br />

1 ().")!. Cuin ie\ ;td iiistanciani Gastonis viceco-<br />

initis Byerniensis quasdam inquisiciones coramise-<br />

rit JoliaTini de llaverinj;-. , senescallo, etc. , laciendas,<br />

niandahiin esl cidrni Kcnescallo quod in(|uisiciones<br />

illas qnamniciiis polerit facial, el in nefjocin inqui-<br />

sicionnni eai'urndeiii l'i/lcritei- procédai . jiixia nian-<br />

datuin reijisquod sii|)erhur. recepil. Daluiii utsnpra.<br />

1(35:2. Mandalum rslprepositis elaliis niinistris<br />

régis Vasronie, iidiibendo ne in terris vel disirioln<br />

Gastonis, vicecomi(is Biernieusis, baslidas aliquas<br />

nomine régis construant seu contra voluntateni ip-<br />

sius (iaslonis conslrni t'aciant. et ne honiines (pies-<br />

lales dicli Gasionis \el niililnni siioriiiii ad liastidas<br />

régis recipianl , vel eciani l'rancale de celero capiant<br />

pio delV'iisinnc liouiiniirii prediclornin. Dalinii ni<br />

snpra.<br />

i65."5. Uex concessil . (jnanlnni in ipso est, Gas-<br />

ton!, viciM-oiniti Mycrniensi, (piod causas, lites et<br />

négocia «[ue ipsuni contingunt per prociiraloreni<br />

seu ])rociii-atorcs leoiliine conslilulos |)nise([ni el<br />

defendi're valent corani prepositis et onniihus aliis<br />

ininistris régis Vasconie; cl niaiidalnm [est] eisdern<br />

preposilis, etc., (|uod procnralorctn seu ])rocnra-<br />

lores ejusdeni in causis, lilibus et negociis hujus-<br />

Hiodi quos nomine suo deputare voluerit adniitlanl<br />

presentibus usque ad fesluni Pcntecostes proximuni<br />

valitnris.<br />

1(1!') ^1. Prn Avgevio de Mola , iiiiHte'. — lîex<br />

oiiuiibus ail (juos, etc., salutcni. Sciatis ipiod, at-<br />

lendenti's grata servicia nobis iiupensa pcr Augc-<br />

riuni Mola, militoni, jnniorem, primogenitinn- Au-<br />

gerii Mola. mililis', de Milliano', in Terra sancla<br />

peregiinacionenr' agentis, et specialiler quod idem<br />

' Publié dans tes Archict'S hi^forûiues itv fa (lirouite ^ t. X,<br />

|). io3.<br />

- Ms. priinojyctiiti.<br />

* Op'T Moto, If! [;ère , ;t iléjà été souvent mentionné.<br />

'' Mcilh.in (l.ol-('t-(iiironne, arr. Mormantif).<br />

" Mfl. pcre^'riviirioiiU.<br />

.<br />

ROLES lîASCONS.<br />

[A.Pi. xvii"-i,!8()|<br />

primogeuilus se pro nobis ubsidein posuit in Arra-<br />

gonia racione liberacioiiis karissimi consanguine!<br />

nosiri Karoli .<br />

De! gracia Jerosolymi et Sicilie régis,<br />

eidem primogeiiito concedimus (juod, si contingat<br />

eundem supervivere patrem siiiini prediclum, lia-<br />

beat ,<br />

teneat el jtnssideat idem priniogeniliis, quani-<br />

diu vixerit, de dono iiostro l't gracia spécial!, illos<br />

Ires oiiolos pedagi! in doliis vini (|uos diclus |ialer<br />

suus linbet et possidet de ibnio nostro ad vilain<br />

suam in nostro peJigio de Milhano; ita quod dicti<br />

très oboli pedagi! meniorat! ad nos . heredesvel suc-<br />

cessores nostros post eorumdeni patris et fil!! obituin<br />

libère revertantur. In cujas, etc. Daliuii ut supra.<br />

1 G55. Pin Arcambdldo, cnuiile Petrngoriceim.<br />

— Mandatum est senescallo l'etragoriceiisi quod<br />

Arcand)aiidalmii lit siipia.<br />

1 ().)(). /'(•() iiicrviiliinliii.i Lupi lioi-gundi. — liex<br />

senescallo suo diicaliis Aquitannie et ceteris pre-<br />

positis, bajulis, et ininistris ac subdilis régis terre<br />

picilicte ad (jiiiis, etc., salutem. Mandanius vobis<br />

liniiiler iiiiunj;vndi). ad preces el instanciam dilect!<br />

et lidelis iiostr! Gaslmiis, vicecomilis Biernieusis. iil<br />

mercalores Lupi lîorgiindi, mercatoris de Biernio,<br />

ipii cuni eodem Gasione ad parles Arragonie el Is-<br />

[lainiie accessit cuni bonis et inercibns suis, per-<br />

mittalis ire libère et redire per terras el polestales<br />

noslras, solvendo custumas et pedagia débita el<br />

consuela, nec ipsos vel bona sua aut merces pre-<br />

dictas pignoretis seu marcuelis '<br />

jiro delictis vel<br />

ilebitis alienis, de (jiiibus non sini piincipaliter vel<br />

accessorie obligati. In ciijus. etc., [ler bienniiuii<br />

duraluras. Daliiiu iil supra.<br />

1(i.^)7. /'/o l'oiuio ilr Mmâ et iiingislio Pehu de<br />

Cléians, loir plus liant, n° i('i!>i.<br />

Clfïi'mont-Iîeauregard ( Dordojjiii-. c. Villaniblanl |.<br />

\I^. rt castcll.<br />

*• l'reiiilro pai- ilvoïl lic niarfinon: marcarc c>t un ri|in-<br />

valenl i\f pi^iKjiin-e. Voir f)u Canj^o, au mot Murrlui.


\. Ii.xïii''-ia8ç)] liUl.KS I<br />

r,<br />

Barde. — Rex omnibus fidclihus el siihdiditis suis<br />

commorantilms in insuia Oleyroiiis, salulem. Scialis<br />

(|U()(I comniisitiiiis diloclis nosiris l'oncio de Moia<br />

d inajrislro l'ctro de Barde, exhibitoribus presen-<br />

eiuin. vel eorum alteri, terras, vineas. prala, ne-<br />

niora, salinas, et totum tenetnenluin rurn omnibus<br />

suis pertinenciis (piod nobis conliujfcbal juie suc-<br />

cessionis iu eadem insuia por niorlein dilecli avun-<br />

culi nnstri, tlomini Guidnnis de Lesinan ([uondani<br />

defuncli ', custodienibim el re,


:>i-2 Il LES G \S(;o\s.<br />

v;iix'lo, (.-iveiii


[A. R. xvir-iaSg] RÔLES<br />

callo siio in ducalu Aquilannic, snluteni. Maiida-<br />

mus vobis firinilpr injuiigeiidi) iit ,<br />

vocatis episcopo<br />

el capilnlo Vasaleiisihus, Amanovo iln F/plircto et<br />

nosiro defensorc, ii)([iiiralis, si eisdoni episcopo<br />

et ('a[)itulo ac Amanevo placuerit. suiiiinarie et de<br />

piano j)lenariarii vcritateiii de alto jnsticialu lem-<br />

torii seii villagii de Labescal ' in paroeliia de .Mois-<br />

saco seu de Aihans, dyoccsis Vasalensis, ad qiiem<br />

veUpios. sriiice|l] titnim ad nos vel dictes episcopiini<br />

et Cflpituluiii seu dicliini Ainaiievuiii , lacione castri<br />

d'Allians, jure proprietalis et possessionis debeat<br />

pertinere: qua vei-ilate inquisita, restituatis seu li-<br />

beretis eundem justicialum illi \el iiiis quein vei<br />

quos inveiiielis jus liabeie in eo, vel relineatis pro<br />

nobis si jus habeainus in ipso; quod si dicli epi-<br />

scopus et ca|)ilnUun seu Anianevus volueriiit per<br />

viain prediclain piocedi in negocio antedicti), tune<br />

jus el judieiiini per vinin ordinariani nobis et dictis<br />

pai'tii>us farialis. Datiini ut supra.<br />

1 ()()". l'ro reffo, de hoiiis que fiicntni Giiillelmi<br />

Ariial(li\<br />

1(')()8. De lioiiKi/fio rece/jlo. — i!e\ pn'positis<br />

suis insiilc Oleronis .<br />

saiutem. Scialis (pjod die Mer-<br />

curii post l'eslum l'entecostes' nos recepirnns apud<br />

Condatuin prope Leyboriiiani iioijiagiuni bgium a<br />

Mathia de Rotiiau, doniicello, de iiiis que lenet el<br />

habet in terra irisule (Jieronis, (juain dominos de<br />

Conqiniaco' leiniil de douo nosiro ad vitani suam,<br />

saivo in onuiibus jure nosiro et quolibet aiieno.<br />

Ouare vobis mnndainus quatinns occasionc dicli<br />

lioniajpi predirtUMi donurelhun niiniine niolesldis.<br />

Ualuni ni supra.<br />

Kitl'J. l'ro Petio de Greilly. — lies dilecto et<br />

liiieli suo Jobanni de Haverinjr. , seiiescallo suo [in]<br />

ducalu Aquitannie, saluleni. Quouiain dileclus et<br />

(idelis nosler l'etriis de fireylly, miles, noinine<br />

procuraloi'io Johaiiriis de (Jreyily, palris sui, nos<br />

' l.abcscnii, rliàteaii dans la comiiiunc d'-Villas (GiionJe,<br />

iirr. Baza?. c. Auros).<br />

' llépélilion liltéralc du n" 1661. Lo lilrc seul dillèrc.<br />

' Le 1" juin 1.189.<br />

' Uni de Lusif^nan , sin' de (;o(;nai.<br />

ROLES G tSCONS. — II.<br />

GASCONS. 51 ;î<br />

versus (li)iuiiiiirn regein Ffraucornm quietos fecil<br />

de tribus uiilibus libris tiirnnensium nigrorum in<br />

parle solucionis iilariini se[)lnnginla niilium libra-<br />

rutn dicte monele in (piilnis lenebaimir eideni do-<br />

mino régi Ffrancniuni , ex ciuisa inutiii a ilomiiio<br />

f.iidoviro bone moniorie, Flrancoruni rege, avo<br />

suo, dndnni nomino nosiro suscepli,quando trans-<br />

IVelavimus ad Terram sanclam, proutnos quiclare<br />

et liberarc ab eodem ilominn rego Ffiancoruin te-<br />

nebatur, vobis uiandaïuus ut terram et onines red-<br />

dilns dicli Jobannis que posita el ca])la fuerunl in<br />

niaini nosira , quia non iiberaveial nos . ni debebal<br />

lie dicta sunnna. jienes regeni prrdicluin, cum om-<br />

nibus ex ipsis perceplis bberelis et Iradalis l'etro<br />

predicio vel ejus niandato bas nostras lilleras del-<br />

ferenti, sine dilacione (|uacuni(]ue. Datuiii apud<br />

(jondal prope I^eyberniam, secundo die ,lunii, anno<br />

ul supra.<br />

1070. Pro Fjlorin de Tajiin^ — Rex niajori el<br />

jur.'ilis Baione, salntem. Sn[)[)liravit nobis Fllos de<br />

Ta|iia mnllipliciler quod judicium olim laluni su-<br />

per ocio tnilibus niaibolinis, pro ipsa el contra<br />

(iuillelnnun Pelii de Ffrancia per nostras lilteras<br />

vobis ilireclas in parle execncioni niandatnni, l'a-<br />

rerenins ad |)lennm execncioni débile deniandari<br />

et quod diclus Guiilelmus l'elri deceplive contra<br />

diclum judiralum in nostra curia minime inipelra-<br />

ret: inide vobis (irmiler mandamus ut secundum<br />

tenenciain " nostrarum litleraruni vobis super boc,<br />

direclarnm diclum judicium execncioni maiidelis,<br />

pront coiisueUido curie vestre re(|nint in tali casn<br />

vel consinnii lieii execnlioiiem judicali. In cnjus, e(c.<br />

Dalum ut supra.<br />

I(i7l. Pro linmiiiibus Silre iiuijtnia. — Rex di-<br />

leclis el lidelibns suis l'elro Mangonis et lîeinardo<br />

Joidaui. saiutem. Vobis et vestrum cuilibel in so-<br />

lidnm connniltimns el luandaums (pialinus dilcctos<br />

el lideles noslros bomines Srive majoris ab omnibus<br />

injnriis el violenciis vos el veslruui quilibel l'jlica-<br />

ciler del'endalis: el , si quid eis lorisfaclum bicril<br />

La Tapie, nom ass(*z fréfiucnt dann ia réî»ioti.<br />

Vis. tiiiniciuui.<br />

,


51/1 noLES GASCONS.<br />

laciatis illud eis spcuiuliiiii t'orns ol consuntucliin's<br />

pairie celt^riter onicnd.'D'i , innnilanles oinitiliiis sub-<br />

(lilis noslris ul in premissis ctpi-eiuissa taiiMi'iililnis<br />

vobis pai'pant pI inleiiJant, preseiitibiis (pumiflin<br />

iiobis |)iaciierit' duraturis. In quorum Ipslinui-<br />

niniii, f'tr. Dniiiiii ul supra.<br />

']fi72. De (iflicio labcUioiialu^. — Picx oiuni-<br />

I)us. (•[(•.. salulom. Dilfirli nobis Pelri Goi'aidi Ao<br />

Siiva, clerici. di' fpio nobis iaudabile leslinioniuiii<br />

perbiboliir, innrita attcndenles cl propl^i' boc vo-<br />

lenles ciilcni {p'^iriaui i'accro spi'cialem ,<br />

olliciuru<br />

labf'Miouatus cidein duximus concedenduin, c\cr-<br />

ciMidum al) ondcrn in (nia pri'posiiura nosira do<br />

intordiiDMiai'ia cl in (jnaMbfl parle ('insdi.'ni |)ri'p(i-<br />

silurc: voicntes cpiod inslrunnuilis per i|)suni ciin-<br />

ficifndis cl sn-ibcndis in puplica foi'uia lanijuarn<br />

|)ubNris crcdalui- cl in omnibus lidcs [icr'pcluo iia-<br />

l)çatiir. in


A-n-wir-iaHi»! nOLES GASCONS. )15<br />

niinis staliitis, i;\ ijikkI diclo senescallo uosli'oVas-<br />

cnnieet diclo ((nislahiilaiio sil in ouinibiis obcdions,<br />

rcspondens et inloudens. Quaro \obis iiiaiulamus<br />

(jiiatinus diflo Roberlo laiiijuani casIcHano el l)a-<br />

juio veslro silis in omnibns obedientes, lespon-<br />

dcnles et iiitcndonlrs. Iii cujns, ric. Dalum ut<br />

SM|)ra.<br />

It)77. l'm hurnmhus et mililibus terre Xanctn-<br />

iiiensis. — Ri'x omnibns. etc., sidutcin. E.\.C(in(|iies-<br />

tioMi' liai'oninii , laibtuni cl alioriini subdiloniiii<br />

nosli'oiiun l(;i'fi' iiostre Xanclouicnsis inlcUnxiinus<br />

quod in ipsa leira por scnesralhini noslruni cl bai-<br />

livos introdnctu» est quidam usus, \idebcet quod,<br />

Cinn leri-a ah'ciijus ex nostro odirio vel aiterins in-<br />

stancia saysilur et disseisina vol (leiil)eracio sen re-<br />

crt'denlia pelilnr ex ailvers», apponilm- quod in-<br />

spectio seii monslra est liicienda, quod a uostro<br />

senescallo et abis ballivis cmicedilur iiuHslincle, ex<br />

quo scquilunjuod prelexlu inspeclionis bujusmodi<br />

scu monstre liles indebilc protiabunlnr, fruclus<br />

consumrntuitur et noslri subdili alias in immensuni<br />

gravaulur: cuin ijfilurboc (bci usus non debeatsel<br />

pocius eorruplela, ipsuni usiini debiii'ralo consilio<br />

amo\i'n(bun diiximus et cassandum , eum<br />

doliitiM'aeio<br />

seu recredcnlia pi'Ietur de biis rébus de (juibiis per<br />

aniunn' el diem doiiiiiius siin' queslioiie in posses-<br />

sione non lueril, dum lameii noslri barones et mi-<br />

lites inler suos subcblos id obsei\enl: de abis vero<br />

de (luibus(b)minus in possossione fueritperaimuin<br />

el (bcm sine (|neslione et re([ucsla, ordo debilus<br />

sccundum terre consueludiiiem obsenelur, el bec<br />

a nostro senescallo el ballivis qui nnnc sunt et qui<br />

pro lenq)()ic lu'\ di-<br />

iecto el lideli suo llavmnndo (Jarcie fie Saneto<br />

Siiivatore'. milili, easlellano de Hegula, salulem.<br />

' Ms. manHui.<br />

^ Le scribe avait il'ahord écrit, ici commo plus haut,<br />

mttntuii ; puis )a (>r


510<br />

Ijonis rt i'el)iit^ ipsoiiim que i|isos liabere contigfrit<br />

iilnque in toriis et dislrk'libus noslris, el precipiie<br />

racione pi ehciulc sue in ecclesia delvinkin.', quani<br />

ex nostra (lonaoione asseculns est, nianuteneatis et<br />

ilel'endati^ ai) injmiis et violenciis quibuscumijue;<br />

ol,siquiil Inrislailum eis l'uerit, id eis de [ilaiio<br />

el sinesirepitii judicii facialis celeriter eniPixlari, el<br />

débita que eis dcjjeri eonslileril raciouabiiiter ois<br />

reslilui l'aciatis sine dilaeione, quantum juslicia sua-<br />

deitil. In î'ujus, etc. Datuin ut supra.<br />

1081. Prn cndcin mdjiisiro -loliannc. — P«ex om-<br />

nibus ballivis et liddilius suis ad quos, etc., salu-<br />

leni. Scialis (juod dilcetus ciericus nosler niagisler<br />

Joliauues (ierardi. caiiouicus in ecclesia de Kyl-<br />

kenny in Hibeinia cxistente, atlonwvit coiara uo-<br />

bis Idco suo Ariialduni Garcie de Burgo et Guillel-<br />

uuun l'Tabii el eoruni (juemlibet, ad lucrandum<br />

vel |)ei-dcuiiuni, in ouuiibus placilis et querelis<br />

uiolis vel niovi'udis pi'o ipso Jobanne vel contra<br />

i[)suMi iu ipiibuscuuKpie cunis llibernie: et ad in-<br />

staniiaui ejusdein .liiiuiniiis concessimus cpiod pre-<br />

(bcli Anialdus cl Willrluuis vel eorum aller queni<br />

preseuti'iu esse coiulgeril lacère possint vel possit<br />

attornaliis vel altoriialuiii (juos vel quem voluerint<br />

vel voliierit iu caiiccllaria nosti'a Hibernie, loco ip-<br />

sius niiijjistii .lohaniiis, ad onmia predicla placila<br />

el (|U('relas prcisequeadura et delendendum et ad<br />

luciaM(huu vel [)erdendum in eisdem, sicut predic-<br />

liiMi csl. lu cujus,elc. Daluni ul supra.<br />

1 (iS:^. Pro Itcniiinlu Do, cterico cl itoUnio Moiilis<br />

Fliiinitiiiii'. — Rex nnivorsis,elc.,saluteni.Gum Ber-<br />

iiaidus Du, clrricus. uolarius Moulis Flanipiiui,<br />

leui'relur uobis in rentuiii libris turouensiiun<br />

ex (uiadaui oi'diiiacioue fada apud Gomiouiiuni<br />

per niaj;isti'uui Boneluin '<br />

de<br />

Sancio Quiutiuo<br />

el uiaj;islruui llerium de Eugoiisiua, clerieos el<br />

jusliriarios misti-os, et per Joliannem de lleda,<br />

rlerii'uiu iiiislrum, nos, voleutes eidem uol.irio<br />

l'ilTiM-e j;raciaui specialem, iiituilu pielatis, el causa<br />

' S;iiis<br />

l.tmlo ;<br />

(lunlc une niniiv;iipe lecUiro puur Kilkeimy, en ïr-<br />

\inrir imniéi'o siiiviint.<br />

- MoîiflaïKiniri ( l.ol-i't-llarimiic. arr. Villt'neiive-sur-I,ol).<br />

^ M s. Hcmliim.<br />

RÔLES GASCONS. [<br />

\. B.wu'-iaSg]<br />

lijiaui suaui dotandi seu marilandi, cuui idem no-<br />

larius nobis servierit, sexaginta libras luronen-<br />

sium de dicla sunima sibi remitlinius ctquilauuis;<br />

nolumus enini quod dicle sexaginta libre ab eodeni<br />

noiario per génies noslras de cetero exigautur. l)a-<br />

tiim ul supra.<br />

lOSo. Pro lleilriiinhi de Podciisaco . iiiililf'. —<br />

Rex onuiibus, etc., saliilent. Scialis quod. alleii-<br />

denles grala et iaudabilia obsequia nobis inq)ensa<br />

et eciani inqicndenda per dilectum et lidelem nos-<br />

truni lîeiirandum de Podensaco", uiililem, eidem<br />

concedinuis pei- presenles ([uod possil consiruere<br />

seu consirui faccro lorteni donuuii de fossalis. mu-<br />

ris, seu palis, et ponte levaticio ac portailis, iu<br />

terra sua do Penna et de Sancio Magno in parucbia<br />

d'AusIan \ dyocesis Burdegalensis ; ita lainen (juod<br />

eandem domum nobis et heredibus nostris ac se-<br />

uescallis Vasconie qui pro lempore fuerint vel<br />

nosiro aul eorum niaudato, iralis et pacalis, Ira-<br />

dri-eet reddere iidem Bernardus el heredes sui de-<br />

beant el teueanlur, quocicnscumque i'ueiiut requi-<br />

siti, et quod racione vel occasione diile domus<br />

l'ortis vel alias in diclis loris de Penna el de Saurto<br />

Magno nullam altam jurisdicliouem sibi appro-<br />

prient, nisi illam lantuuuuodo quani per carlaiu<br />

nosli-aiu di'diuuis el concessiuuis nuper lîertraudo<br />

[>rcdiclo. Ineujus, etc. Datuni ul supiM.<br />

108'l. Pro llniricii dr Loii^jcrillc'. — llex om-<br />

nibus ad ([nos, etc., salutem. Scialis quod vendi-<br />

cionem l'actam Henrico de Longeville per Jolian-<br />

nem de Heda, ciericum nostrum, de (juadam domo<br />

existenle apud Begulaui in carreria Judeorum iuter<br />

dumum Arnaldi de Guillielm, ex una parle, etdo-<br />

uunn uxoris Arnaldi de Villa, dicti Guasket, ex al-<br />

lera, el diclani carreriaui, ex aba .<br />

'<br />

pro duuderiui<br />

l'uhlic'' ihiiis ii's Archiics Idst'ii itjiies de lu Girmitlc, l. X,<br />

- jiiTliMiid de Podcnsac a été mentionné sonviMit |ihis haut.<br />

' Sairil-\laj;iic-de-Pcnne «paroishe arini'xée à colle du Saiiit-<br />

l'iciTe-tens. dont elle est une dépendance" (lîaiirein,<br />

Var. bord., t. 111, p. i4fi). Baurein a connu le j)iéïejil<br />

acte par In Calalojpw de Carlo.<br />

'<br />

p. Kl'l.<br />

l'ubllé dans les Areliirfs liislai-iqiics de la Girnnde , t. X ,


[A. li.xMr-i->89l ROLES GASCONS,<br />

(loliis vini vobis exinde solutis. prout iliclus cnn-<br />

tracliis vendicionis predicte nomine nosiro facto<br />

pleiiiiis contincliir in (piodjiiii pnidico iiistriimoiilo<br />

ppr iiianiiiii (itiilloliiii Diiraiidi, pultlici iioUirii,<br />

confcoto, rataiii d gralam liabemus et tenore pre-<br />

scncium coiifirmamus. In cujus, etr. Datnin ni s'.<br />

1G85. Pro Gnr.iia Arnaldi, de doino forti coii-<br />

sirupiula. — R('\ oniiiilitis ad (jiios. etc., saliiteni.<br />

Sciatis (juod, ciim Garsias Ai'iialdi de Kspelelc'<br />

prêter liceiiciam iiostram cnnstnixerit (jiiandain<br />

doiiiiiin fortem in parochia de Sare^ iii ioco cpii vo-<br />

catiii' ArizriKîiidi', no.s, volenles ei (fraciam super<br />

hoc facere sperialeni, eidem Iransjjressioiiem nohis<br />

l'aclain per conslriictionein doraiis prodicte reiiiit-<br />

tiiiuis, et concMlimns qiind eandeiii domiim sic<br />

conslructani in slain ipio iiiinc exislil loiiore valoal<br />

cl lial)crc ai)s(|iio calnnipiiia (|iialiciiiiii|ue, diim<br />

lanioii ponos n(is ot noslros lidolilei- se liabeal in<br />

posleiiini et doiiinni ill.iin. mm opiis iiioril ol eini<br />

exegeriniiis , nolii-^ tradal. in ctijiis, clc. Dalinn ul<br />

snpra.<br />

1()8(). /*)V) Tliniiifi i'.urji iH iiliis. —<br />

liex omni-<br />

bus, etc., sabili'Mi. Inspeximiis i|ui)ildani scj'iplnni<br />

si{[iliis senescalcio nostre \ asconie et dilocti clerici<br />

noslri magistri Johannis do Liscy, cancllarii Gi-<br />

ceslrensis, siu-illaluni , cujus lenor setpiitur su!)<br />

Iiac forma :<br />

rin uoniine Doinini, amen. (Juni inlei- l'etrnni<br />

Hcguer, (ilium Joliannis iJeguer de lUia fabrorum '.<br />

civis Bnrdojraio, ex una parle, et Tliomam Corp,<br />

conci\oiu suuni, ex altéra, super jure et posses-<br />

sione niedielatis cujusdam domus site in civllale<br />

Burdojj.alc, in lUia vocala Tripeiia', exii'a porlani<br />

Bi>keriam inlor domnni ejusdeni Tboine, c\ un.i<br />

[tarte, et dornuin berednm 1'. liicardi de ilna Sancii<br />

' ËspcleUc 1 Bosses-!'} rémos, arr. Bayonnc).<br />

' Sare (c. Espcli'Uc i.<br />

^ llurismeiidul , mangue par l'Élal-Major ilaris la cuiumtini'<br />

lie SaiTo.<br />

' lîue (les Faiircs. ^Rlle aboutit au marrlic neuf; c'est la<br />

rue où se tiennent les l'abriranls en cuivrer (Baurein, liir.<br />

bord., t. IV. p. i58; et I,. Drouyn, BoiiUaiw lers tiôo,<br />

p. aji ).<br />

' lîue Tripièic (Drouyn, ibiil., p. 191).<br />

517<br />

Jacoi)i ' deinncti. exaltera, proni durât in l(inj;um<br />

a dicta liiia Tn|)eria us(pie ad dniiuim cjusdein<br />

Tliome et l'etri l'eili|>arii que est a parle posleiiori,<br />

que ([iiideni est de ieodo Se|jini Darha'queslio ver-<br />

teretin-, fuissealipie iruitne (piestiones inter ipsas<br />

parles tain coiain jiidicibus a sede aposlolica de-<br />

Icjjatis (piain secniaribns, ac conteiiciones et rixe<br />

varie cl diverse inter ipsas partes mullipiicittr ex-<br />

cilate, tandem eedeni ])ai'les in nos, majjislrinn<br />

Johanncm do. Lascv, cancellarium Gicesireiisem,<br />

comjiromisoriint quod nos alte et basse, sine judieii<br />

slrepitu, (in verl)is vol |<br />

in scriplis, |)arlil)iis presenli-<br />

bus vcl absenlibiis, possemns onuK» et sinjridas ques-<br />

tionesprediclasdecidereelditliniredicto iiostro, scii-<br />

Icneia sive laudo; nosipie, ins|)ecla domo predicta,<br />

cuin medietatem domus |)rcdicto que viciiiior erat<br />

doiiuii predicli Thome idem Joliaiines pelerel suo<br />

jine, présente et conseneienle dicto Segiiio, ipsam<br />

medielalem domni dicti Tliome Gorp vliiniorem<br />

eiileni Tliome et ejus herediiiiis assij|iia\iriius per-<br />

'luo<br />

p<br />

possidcndam, aliaimpii' iiieilielaleiii dicle domus<br />

assiijnavimns l'etro lîefjiier memoiato: rniii-<br />

(pie idem l'.eandem iiieilielalem ibiniiis |iossideri!t,<br />

taxari fecimus medielalem (juam eidi'iii l'elro assi-<br />

gnavimiis per viios lide dijfiios ipii ipsam ad dccem<br />

libras moni'te liiirdi'jjalensis esliiiiariiiil; (pias qiii-<br />

dem decem liiiras pro medielale dmiuis piedicle<br />

soivi jussimus in oclabis sancti Joliannis ISaplistc<br />

proximo futuris in ilonio fratiiim minorum I5ur-<br />

degale ; pro qtia (|uidem soluciono assigiiavimus<br />

dicto Tliome et lieredibus suis medietalem priîdic-<br />

taiii ejusdem domus quam tenebal diclus I'. [ler-<br />

peluo [lossidendam, dillinilive pronuiiciaiites quod<br />

omnes ipierele, (•oMlenciones et rixe iiiler i|)sas<br />

parles siiscilate iisipio ad dalani |)resiMicium |)(îi'-<br />

|)etuo sopiantui'; ila i[nod ex liiis vel occasione ip-<br />

soriini neiiler ipsoriim vel Ik'KmIis eoniin contra<br />

alternm possit liabeic de cetero (pieslioiiem: que<br />

omnia et singula predicte |iai-tes acceptarunl, a[i-<br />

' Hue Saiul-Fap,r[ucs ou Saint-James qui conduit nilu<br />

Marché à l'ilôlel de Ville et vers l'hôpital de Saint-Jacqoes<br />

dont elle a enjprnnlé le noiui (lîaiirein, t. IV, p. i|cj , et<br />

Drouui , p. aij8 ).<br />

I.a maison de Séjpiin liarha, leipiel l'ut maire de lior-<br />

deaux en laji.csl si(;iial"e par Drouyn, p. 'i38 cl 'iSj.


518<br />

|)rol);iriinl l't ciiHiKilojJuriiiil ui nostr;i [ircsencia<br />

constiliitr.lii (|iioiiini Icsliinoiiinin sig-illum nos-<br />

tnim (liixiniiis |)res(>ntil)iis apiionciifliiiii. Daliim<br />

(lio Jdvis |)osL fi'sluni l)i'iili Barnal)i' ajiosidli, anno<br />

Doiiiini .m". cc°. Ixxx". oclavo'. Gai-sias. Et nichilo-<br />

tniniis spiit'scallus Vasconie sifjilliim siiuiii |iits('1i-<br />

libiisapposuil in Icsliiminiiim proniissoruin. Datiim<br />

(H actiim lit supra. 1<br />

Nos atilciii assi'jiiaeioni'in, (lilKnicionem et prn-<br />

iiiini'iai-inneni preiliclas ratas liabentes el fjratas, eas<br />

prn Mollis fit licreilibus nosfris, (juantuiii in nobis<br />

esl , conoi'ilinius t'I ('onfirniaMins, mandanti^s sr-ncs-<br />

oailo nostro Vasconie, constabiilario noslro Bur-<br />

lieyalc, niajori criam et jinalis civitatis ejusdeni,<br />

et omnibus abis lidelibns ot ininistris nosiris (jui<br />

pro li'inpuri' fiicrint, nfi dictinn Tiioniani vcl bc-<br />

redfis stios supor prpmissis seu aliis possession i bus<br />

suis nioleslenl vel perliii-benl , seii ai) abis pi'i--<br />

niitlant indebile iiinieslari. In eujiis, ele. Daltnii<br />

ut supi'a.<br />

1(')S7. Pm ir/rr , de efiinropo d cai>ituli> \ iisti-<br />

leiisiliiis. — lie\ episcopo Vasatensi ae capitule el<br />

universis liabit.ilordiiis ejusdeiii loci . saliileiu. Scia-<br />

lis (juod idusliliiiMius Joco nostri iblectos cb^ricos<br />

noslios, liiajjistros Joliannern (ii'rardi el liei'iiar-<br />

(biiM l'abii, cannnicos Sancii Severini Burdeifab^<br />

et (juetnbbi't l'orinii iii sob(bnii . quando ainbo non<br />

poleriinl inleressi', ail cognoscenduni de causis ap-<br />

peliacionuMi Inlei'positaruni vel interponeiidaruni<br />

ad nos el \os. episcii|iuiii antedicluîii , ali aiidien-<br />

i-ia el jiidiciis seu seiilericiis pre|iiisilonuii \ille pre-<br />

dicle. el liecidenibiiii causas easdein, quauluiii ad<br />

nos perlinel , priiul eisdeiii vel eoruin aileii \isinu<br />

bierit expeiliens atipie jusiuni ; mandantes qnibus-<br />

cuiuipie snbililis nosli'is ut eisdeiii canonicis et<br />

eoriiiii cuilibel inleiidant el olieili:inl in pi'eniissis<br />

el pei'tinentiiius ad preriiissa, (piousipie |)er senes-<br />

cailniii ducatiis nnsiri Aquitannie aliud super biis<br />

l'ueril oribnalnin. In cujus, etc. Daliini ut s'.<br />

IGHiS. Pi(i ahljiile ('/ cuiirciitu de (^idoiiio'^. —<br />

I.f 17 juin 1 '288.<br />

Cîtilniiiii ( fiordinjiM^. .'UT. nerfrevac ).<br />

ROLES G.\SCONS. [A. li. xvii°-io.8()]<br />

Bex si'neseallis suis Vasconie et l'eli'ajjorieensi . sa-<br />

luteni. Cum, sicut per cartani publicam jiei- ma-<br />

num Hugonis de f^agia '. |)ublici nolarii. faclaiii que<br />

sic incipit : (tdonegnda causa sia a totz aqnels ijue<br />

aquestz presens instrumenl/. veiran e andirani el<br />

sic finit : trRegnante domino Edwardo, rege An-<br />

glie, B. l'etragiiricensi episcopo-n nobis constitit<br />

ijiiedam conveneiones l'acte iiierint et inite, nostro<br />

noniine, inter Bertrandinn de Panissals<br />

', mililem,<br />

tenenti'iii lociun in partibiis Pefragoricensibus Jo-<br />

bannis de Greilly, senescalb noshi ducatus Aqui-<br />

tannie, e.x parte una, et abbatem '<br />

et convenlum de<br />

Cadonio. ex alteia, inandanms vobis el disiricle<br />

precipinuis (piatinus conveneiones prediclas, proni<br />

in ipsa caita coiitineri \iilebilis, sei'vari el , (pia)l-<br />

tuui ad nos perlinet. leneri firmiler facialis, et<br />

ipsnm abbatem el conventiiiii in biis que per car-<br />

lam prediclam retinneiinl ab injuriis, violenciis el<br />

molesliis indebilis ab boiiiinibus nosiris de Moleriis^<br />

el aliis delendalis. In cujus, elc. [>atnin ni supra.<br />

1 689. Dr hniiifiiiKi llci/muiiih de Eii^"oli>:ii>(i. —<br />

Bex senescallo, preposilis. jiisticiariis ac omnibus<br />

ballivis SUIS, sabitem. Si'ialis qiiod Beyniundus de<br />

lùigolisiiio. civis l'etragoricensis, fecit nobis lionia-<br />

giiim leicio die inensis .Innii de biis ijue babet et<br />

tenel et liabeie deliel in cuneis" inonete teri-e<br />

iioslre. leiieiida el babcnda libère quiète et iniper-<br />

petnurii, sicut pater suns et anleeessores sid ba-<br />

bueruiit et lenuernnt, scilicet uninn lunnmum in<br />

(jiiabbel libra, mille bomo uosler est ligins et ipse<br />

et l'es sue sunt in proleclione nostra. Ouocirca<br />

vobis niandamns tpind |)redieluni lieMiiiindum oc-<br />

casione pretlii'ti bomagii de cetero non iiiipeilialis<br />

vel eciam aliqiialeinis mulesletis. In iiijus, etc.<br />

Dalmn ut s".<br />

' Peiit-élro l^i'i;'- ( (iiroiide . ;u r. Hordeaiu, c. .Aiidi'iijjc ).<br />

- lîiiiiuoml VI dWiilioroplii', cvêi|ue de Pôri^^ui'nx dr 1 -iRIÎ<br />

i< lQi)i {(jalliil cliiisl., t. Il, cul. 147(1).<br />

'<br />

Vpiii'li' plus liaiil, 11° I3.U), lie Piiniisis. Fonissal, com-<br />

inaiie de Monlijjnar | Doi'iioipie, arr. Sarliit, c. AIoiiti};nar )<br />

' En<br />

1^89, Tabbô di^ Gadoiiiii s'appriail Uaiiiiiiiiil [Giillia<br />

rhrixi. , l. Il , col. 1 5'ni ).<br />

''<br />

\lolii'i'o.s (Oonliijjn'', .in: lirripr.ic . c. Cadoiiiiil.<br />

" VN. ciifpiis.<br />

.


[A.r..\vii"-i28(,] ROLES<br />

" 1 090. Pro himinibus ville di] .<br />

Simcto Emiltaiio<br />

— ,<br />

Iic\ oiiiiiiliiis ad (jiiris. etc., siliilein. Vdlentes di-<br />

|pc(is et (idelibiis nosli'is inajori , jiiralis ot cnin-<br />

mimii' villf nostre Sandi Kniiiiani jjraciam t'aroiv<br />

speoialem, conccdiiniis eisdciii balleiicaiii : scilicel<br />

a dicta villa Saiicli Krniliani versus (laslpllioncm '<br />

us(|(ica(l lociini vulgaritor a|)|)ellaliini l'ralum Noy-<br />

roiiis, et dcbinc iisqiio ad pontoni vocaluin de<br />

[)p|i'a, ol dcliiiic iis([iip ad imiiin maris do Hraiic',<br />

ol dcliiiic iisqufl ad ai[uam de Taillavliac* ot iisqiie<br />

ad iiiuiiii mari». (>l ilc diclo imo maris usqiie ad<br />

rriifpm do Mutilai{>-nes^ propp hospilale de Pontey-<br />

\n\< ". Pl de dicta criice iis(pip ad vadum de lipvrac<br />

proiil dpscendit arpia vocala la Aarvano', ot do<br />

diclo loin MS(pi' ad moliMidiiiiirn l'icymiindi do<br />

(liiriisrpiod est iii loco vncalo a Parsac', cl de diclo<br />

loco iiscpip ad idiiiurji do la Carriio sid)tiis Po-<br />

diiiiii BIntikeli'. ot de diclo loco usqiic ad snpiadic-<br />

liiiii lociim do Pralo Nevroiiis : voleiilcs ot conco-<br />

doitlosquod major qui nimc ost vp|([ui pi'o tcmporo<br />

luorit iialical cl oxcorcoat allam ft liassam jiiris-<br />

diclioiiom in ljiir|foiisps dicte ville ol in ipIuis<br />

eoriinideiii bui'^cnsium infra Iprminos predictos<br />

existonlibiis: ita tamen qiiod execucio ullimi snp-<br />

plicii nobis ol lioredilms nosiris |ierpetiio reina-<br />

neat por |iroposiluin noslrinn ioci |)redicli o\se-<br />

quenda:ol, si cotitij|-oiit aliquo lasn aliqnoiii de<br />

dictis iinrjfonsibns. vel majoroin dicli Ioci. injiiriani<br />

facoro aliciii de l'ainilia nosira vel senescalli nostri<br />

Vasconio vel aliornin minisirorum nostrortnn, in lioc<br />

casii jnrisdictio ad nos vel seiioscalJMni nosiriim Vas-<br />

conio perlinebit. Iloiii. cojjnicio omninm l'xlranoo-<br />

' CympartM'<br />

li'.s Arch. Itigt. de lu Giroittle, l. XWII |t. ii»*» ,<br />

,<br />

fit GiKidct, StiiiU-Emithn , p. (Kï,<br />

' (las(ilI(ni-siir-D*)ril()îfiif.<br />

* BiMiino. port sur lit Dordognc.<br />

" Aujourd'hui ruisseau Carré ( Irc/i. /ii»(. Gir.).<br />

' .\lonla);ne-Siiiiil-G(>or(;es, au Nord do Saint-Kinilioii .<br />

• Poiuorol , près do Libounie. I)an> ses Ihitpitalicrgde Saittf-<br />

Jraii Saiiil.Gcor(;es et «c jette dans l'Islo, près de Libounie.<br />

" Pai-sac, sur la Barbane. Le mouliti s'appelle aujourd'hui<br />

'moulin du Farauds ( Irr/i. Iiinl. (iir.).<br />

''<br />

Puy!)lan(piet. entre Parsae et Sainl-Ktiernie-de-Lisse.<br />

GASCONS. )19<br />

rtim et lorinsecoitnn dicte ville intiisel extra infra dic-<br />

taiii balh'iicain ad noslrniii |)reposiliiin jiertinobil,<br />

ciun '<br />

oxiranei<br />

vel l'orinseci erunl roi, et alioriini<br />

casnnni ad nos tanqiiani snperiorem perliiioncium<br />

vel dominum feodi.ciitii de nosiris leodis cognosce-<br />

tm'. In ctijus. elc.Dalnm apndtioiidal. .vii.die.Iiiiiii.<br />

1691. Pro rpe. — liox omnibus ad ([nos, etc.,<br />

salntom. Scialis ipiod poninins et conslitninius di-<br />

leclnm clerictim noslnrin ({eraldiun de lîisona^,<br />

exbibiloreni prosencinm pro nobis, cioricnm coiii-<br />

iniinilatis Bnrdejjalo, ad conservandtiiii ot scri-<br />

bondtnn in cmia majorisot jin'atormn ejiisdein ville<br />

omnia jura nostra ol ad nos spoctancia quo(]iio<br />

modo in cnria ot vilii predictis, et ad oxcoiccndiiiii<br />

illiid ollii'inm jii\la lenoreni ciijiisdam


J20<br />

calliis el juilicos seu hajiili nostri de Caturcinio<br />

possint lenero nosd-as assisias in loco tlicto Luncl<br />

Garda', diocesis GaturciMisis. ([iiaindiii placuerit<br />

Ste])liaiio supi-adiclo, iioliiinus eideiii Stepliann vcl<br />

pjus succpssoribiis seu nionasterio Marciliacensi^ iu<br />

loco |)iTdiclo ali([uod prpjudiciiini generari ([uo-<br />

ininns alias oblineaiit in eodein loco oinnin jura<br />

sua, el dicli senescallus. judices ac hajuli désistant<br />

et cessent a lenendis predictis assisis in loco de<br />

Lun(^i Garde predicto, i|uandocuiiujue prediclo<br />

StepLano vel suis successoriljus piacuerit el id duxe-<br />

vit requirenduiii. In cnjus. etc. Dalum ut supra.<br />

IG9,'5. De coiiimissioiic jirejio.silurc de Miai'iuiii-<br />

villa \ — Rex omnibus lidelibus et siibditis suis<br />

romniorantibns in preposilura de Mansunivilla et<br />

ejus perliiienciis, saluteiu. Sciatis quod commi-<br />

siiiius dilecto nosti-o Hoborto de Middeiton'. ex-<br />

liibilori presenciiuii. prepositurani et balliviani<br />

lie Mansunivilla cuni omnibus suis perlinenciis,<br />

ie{;endaiii et cusiodiendaiii a feslo beuti Joliannis<br />

lîaptiste, anno Doniini .m", ce". Ixxx". nono, tisque<br />

ad idem rcsliiin anno i-evoluto. nisi aliqua certa<br />

de causa ij)saiii |ii'ius duxerinms revocandam : ita<br />

quod de exitibus ejusdi'ni vice et noniine noslio<br />

res])oiidi'al veiierabili in (lluislo [tatri domino Lec-<br />

loreijsi episropo, et (piod senescallo nostro Agen-<br />

nesii el ejusdem receplori sil in omnibus obediens.<br />

respoiideus el intendens. (Jnare vobis niandanuis<br />

(jtiatinus dicio lîobcrto tanquam bajulo vestro silis<br />

in omnibus obedientes ', respondeiiles et inlen-<br />

denles. In cujiis, etc. Ualum ut supra.<br />

'l()9/l. Pro i-ci;('. (le (Jlloiic de Leomaiinin"<br />

.<br />

RÔLES GASCONS<br />

—<br />

Itex et Oto de Leomannia oumibus ad quos. etc.,<br />

salulem. Noverilis (|nod uos l'acimus et constitui-<br />

mus ordiuatori's et traclalores nostros majjistros<br />

' F.unogarde , commune de Foiitiincs-tjiinP|;arde (Lot, arr.<br />

(iourdon, c l,aliaslid6-.VIurat).<br />

" Mai'cillac (I.ot, an-, l'^igeac, c. Cajaic).<br />

' Ms. Marishnltti. C'est Mansonvilli? (Tarn-el-riaroniie . aiT.<br />

r.asli'lsarrasin, c. I.avitl.<br />

" Middleloii, nom d'' lien IV(''c|uciit en Angleterre.<br />

' Ms. ohedkns.<br />

'* Voir [)lus haut , n"' -jya et 007.<br />

[A. R. XVII'- 1289]<br />

Rernaidum de Guevdc' et Reyraundum Arnaldi'<br />

d'.Arram.ad addiscendum' et scienduin de juribus<br />

et deveriis que dictus Oto liabet in castre de Soss'<br />

in perlinenciis suis et in Scoeesio, et tractandum<br />

de permutacione seu cambio faciendo nohiscum de<br />

diclis juribus et deveriis que nos liabemus in Feodo<br />

Marclioiiis'', et aliis juribus et rcddilibus que et<br />

(pios baljeraus in locis circumvicinis : ita quod ea<br />

que tractaverint et ordinaverint super diclis |ier-<br />

mutacione seu cambio liieiendis mittant sub sijfillis<br />

suis senescallo nosiro ducalus predicii qui nobis ea<br />

rel'erat, si sibi expediens videalin-, ad approbandum<br />

et cimlirmandnm, prout nobis visuin lueril expe-<br />

dire. Datum ut supra.<br />

16i).5. Pvo Gdsloiie de Byernio, de Cdslvo de<br />

Lddox. — Rex onuiibus ad (pios. etc., saluteiu.<br />

Sciatis cpiod pro grato el laudabili servicio quod<br />

dilectns consanguineus et lidelis noslerGasto, vice-<br />

cornes Bearnensis, mnllijiliciter nobis fecil, el ma-<br />

xime pro liberacione carissimi consanguinei nostri<br />

karoli, Sicilie régis illustris, nuper in Aragoiiia ad<br />

instanciam nosiram obsidem si' ponendo, conces-<br />

simus ei caslrmn iiostrum de Lados et quicquid ad<br />

nos ibidem perlinct i-acioiii' incurramenti ail nos<br />

perlinentis ex commisso Arnaldi Bernardi de Lados,<br />

militis debincti", ac eciam tolani illam terram cum<br />

perlinenciis quant emiinus a Reymiindo Gtiillelmi<br />

de Lados, et ([uictpiid aliud ibidem ex empcione<br />

adquisivimus et liabemus, salva nobis alla justicia<br />

iu locis eisdem, liabeudum el tenendnm eidein G.<br />

quamiliu vi\eril ; ita quod post ejus obilum idem<br />

castriim cum perlinenciis ac Iota terra predicla<br />

quant a prel'ato Reymundo emiinus, et quicipiid<br />

aliud ibidem ex empcione habemus el eidem pcr<br />

présentes iittcras concessimus, ad nos et lieredcs<br />

niislriis plene et libère et absipie impediinento aii-<br />

qiio rinertanlur. In cujns, etc. Datum ut s".<br />

'<br />

'<br />

'<br />

'<br />

'<br />

''<br />

Peut-ètn' (liiej'ze, |jrès de Ses.<br />

M s. Mnardi.<br />

Ms. tidiccndtun.<br />

Sos (tjol-et-Gai'onne,an-. Néfac, c. Mézin).<br />

Fimarcon: voir n° 29a.<br />

Jusqu'ici . la charte actuelle reproduit littéralement celle<br />

i|iii a été publiée plus haut, n° i(J75.


[A.R.xv[i''-i289]<br />

1690. Pro rege. de uoi-n uionelu. — licx si.'ues-<br />

calio, |)i'pposilis, ("aslcllaiiis el oiniiihiis aliis hal-<br />

livis cl niiiiisliis suis in diicalii ijiimIIiIo ail i|uos,<br />

etc. , saliitfiii. \ oijis cl vcslnini cuiiilicl liniiiliM-<br />

injuiigoiido iDaiidamus quod iii loris quilms ina;;is<br />

pxpodire viderilis, ex |)arle noslru lariatis soli'iiip-<br />

iiiler cl |)ul)Iicc proclaniori ul omncs dcnniinlc<br />

panis, viiii, cai'iiiiiiii cl aliaruin reruni vcnaliiiin<br />

ad moiielam iiosirain novani cl parvos luroncnscs<br />

taxcnlur cl liant, cl quod usipic ad fcsium saucli<br />

Marliui pioxiniu luturuin luuuola cliipolcnsiset alie<br />

monele vetcres tpic nu|)criu ducatu iiosiro piediclo<br />

cuiTchaiil, capiarilur cl cuiraiil: vidcliccl quiiupie<br />

denarii iliipulcnscs vcl i|uiiil<br />

ipsos in diclis bonis, decimis cl eoruni possessione<br />

per aliquem vel aliquos moiestari, Uu-bari vel ali-<br />

qualeitus inipediri, iiisi prcdiela ])cr dillinilivam<br />

scnlcnciaiu ab ipsis poslniodiini avoeenliir: taliler<br />

super hoc \os habcnlcs ipiod dictuni capitiiluin<br />

de bac iiostra gracia coinniodiiin quod intendunl<br />

valeanl reporlare, el quod ob veslri dcrecluni<br />

ipsos super hoc de cclcro ad nos non oporical la-<br />

borare, scienles quod id iiohis admodiini displi-<br />

cerel. Volninus eciaiii quod, si dicli clerici non<br />

possent prcdiclis celerilcr inlendere. (jiiod \os vel<br />

aller vcijlrum possilis loco ipsuiiiiii \el alleiiiis<br />

eijruindeiii aliuni \cl alios idoiicos siibrojjaie, per<br />

qiios prcdiela lideliter cl celeriter ad iililitaleiii<br />

ipsius capiliili eonipleaiitur jnvla rurinaiii dictis<br />

iiianisiris super hoc pcr nos daiidam'. Daluin<br />

ut s'.<br />

1(598. Pro Mnin-icio de Credonio, de deccm mi-<br />

libus lihrix tiirniieii.fiuni. — Hcx omnibus ad<br />

(|Uos.etc., salulein. Allcndenles exppiisas mulli-<br />

inodasipias dilecliis consanjfiiin


,-39 r.di.Ks (;Asc()^s<br />

siiluteiii. M;iiHl:iriuis xnltis 'enles<br />

snas, et vohnnus esse (piieUis l'I ahsohilas. e| li|-<br />

leras oblioacionuni. si (|iias occasione bujnsniodi<br />

habenuis ab ipsis, cassariius et o\ iiniic voiiiiiuis<br />

esse cassas. Dahirii ni supra.<br />

l/Ol. I)i' srnhiiiiin sciiesca/lii' Pflriiooiicensi'i et<br />

Leinorir.msis. — Ri>x scnescallo sno l'elragoi'icensi.<br />

Lemoviceusi et Galiircensi, saluteiu. Scialis (jiiod<br />

nos scribaniam senescallin nostre IVtra;;'oricensis<br />

Lemovicensis et Catnrcensis , niagislro Hnjfoni de<br />

Ag-ia^, elerico. dainiis et concedimus, cpiauidiu se<br />

lideliter habuerit in eadern , et de nosti'a el senes-<br />

calli noslri (pu pro lern|)ore ^bieril processeril vo-<br />

bnilate, reddendo inde qnobbet anno in castro<br />

Mostro Bai-dejjale in l'eslo Ooiniuiii Sancloruni.<br />

ipianiiliu dictajn scribaniam lenneril , ceiiUiro so-<br />

lidos toroMeiisHiio iiijjroruiri: preciplenles ornni-<br />

' no(|ucfoi'l (l.iiricli's, arr. Moiil-de-Maî-san).<br />

• Apjit'ii'' plii^ iiani ( n" i(t88) de Lagia.<br />

,<br />

[\.\\. \vn"-io89]<br />

bus ballivis et snlidili^ nostris ni eidem niagistro<br />

pareant et oliedianl in liac parte. In ciijns, etc. Da-<br />

liun ut snjna.<br />

1702. De ipfectione pontis Hrngerinci. — Rex<br />

senescalio sno inducatu Aquilannie, salnlem.dum<br />

inquir-i leceiinnis ex ofFicio nostro et de voluntate<br />

nobiiiiun cloniiiiornm \lexan(hi de Piperala el<br />

Margarele de Tnreiina. ejus oxoris, dominornin<br />

Brageriaci, et lialiilatorum dicli loci, ad qnani vel<br />

quos pertineani Let'eclio et sustentacio j)ontis dicli<br />

loci qui rupins esl supei' Dordoniani. el dicli do-<br />

mini et babilalores ordiiiacioni noslie et cognicioni<br />

se snbinisei-int iii hoc fado secundniu jus ol in-<br />

(pieslani. el ipsi liabilores constiluerinl coram di-<br />

leclis cjericis nostris, magisiris lioneto de Sancto<br />

Quintino el Johanne de Nascy , ad hoc pernoslilte-<br />

ratorie deslinatis, procnralores snos générales, spé-<br />

ciales et certos, a


A.K. wn-i ao2S<br />

. roinruc<br />

étant veuve de Pierre Arnaud de Karbans. bonr);eois de<br />

MontHifi-Marsan.<br />

,<br />

raliis nosiri, ipiaimliu mdjis placucrit. Et nian-<br />

damns miiversis el siiijjulis prelalis, baronibus,<br />

niajoribus et comniiinilalibiis civitaluni et aiioruni<br />

liiconim, ci'teris(pie lideli])us nostris el subditis<br />

tpiod dicio .loiianni per orania et in omnibus que<br />

ad dicliim olliciiiin pertinent et |<br />

|irout] srnescallis<br />

nosliis(pii |)nj lenipore rueiiiil consuerunt (acere,<br />

lideliter obediant, respondeant eliiilendant. In cu-<br />

jiis, ele. IJatnm ni supra.<br />

MKMBIl. .)..<br />

1705. Pro lieiedibus lionuirdi Mostcli. — llex<br />

senescallo Ajfenuesii receplorique uostio ibidem,<br />

salutem. Ordinacionem factam per consiliuju nos-<br />

Iriim super querela lîernardi Mosteli, in pivdicta<br />

(pierela del'uncti, videlicet ipiod incdii^las pid indi-<br />

viso mulendini vocali del i'eregayii. sili in lionore<br />

Grandis (]aslri '. runi aqua et aliis peitineiiciis suis,<br />

una cum deceni denariatis leri'e ad rneiisurani<br />

Grandis (iaslii, sil reniiuiens in reiiilniii pro censii<br />

el acajitajjio consuelo lii'redilins prrdicii lîernardi<br />

cl ejus ordinio, excepta se\la parte medielalis pre-<br />

dicti ninlendini de Le Perrej;ayii ([ue est, ni dicitur,<br />

l'elri Mosleti; item tpiod molendina nova que suni<br />

snbliis el prope inoli;ndinutn prediclum de La Pe-<br />

rcjfajn coiistrucla |)er dictiim B. deruiiclum, vide-<br />

licet ineilietas pro indiviso predictorum inolendi-<br />

norum novorum coiicedatur in l'euduTii prediclis<br />

biiedibus et ordinio predicti 15. pro dnoijus solidis<br />

et .sex denariis .\rnaldensium annualim, niddeiidis<br />

in l'e.sto .sancti Micliaelis. et taiitiiMidem de aeap-<br />

tajfio in inutacione domini, cum inciiietate pro in-<br />

divise quatuor denaiialainm lei'ie adiierciilis pie-<br />

dirlis trioleii


[)2'i<br />

seii \;illntiim se (onjunp,il cimi preditta Seona vp-<br />

tcii siililiis nidlcuilina nova predicla, us([UPud viani<br />

ni'i' ([uaiii iliii' vpisiis Podium Miroli '. conredatur<br />

in i'L'iiiliim pi'pdiclis lieivdiljus ol ordinio difli B. :<br />

ila i]ti(id dicii lii'rcdps pro niedii'lale cnjuslibet de-<br />

iiai'ialc ad iiii'usiirani (iraiidis Casii'i que est inira<br />

dirlas coiif'r'uiilaciones solvant anriualini in dicto<br />

l'csto (|ualMor denaiios dicle luonele pro censu<br />

laiituindem de acapla;;io in inutaeione domini<br />

salvis diclis lierediijus et retentis prediclis dcceni<br />

donai'ialis de perlinenciis nioiendini del Pergayu,<br />

proul supei'iiis esl expressuin, volumut^ conipleri<br />

et effeclni man(i|)an, vobis mandantes quatinus,<br />

banno nostrn de prediclis amoto, predictos iieredes<br />

suli pieilicio censu anniio noliis et heredibus nos-<br />

tris reddendo el aca|)tanienlo predicio . precHcla<br />

cuMi Irnctilins inde perieplis a d'iiipore (pio nianus<br />

nosira liiil in prediclis apposita liberetis el lia-<br />

datis, salvis jni'ibiis onniibns el deveriis nosti'is el<br />

saivo jure ([uoliijel alieno. In cnjns, etc. Datum ni<br />

supra ,<br />

nono die Jnnii.<br />

'I70('i. Pi(i Joluinne de Loudoiiiu. — Uev onuii-<br />

bus ad (juos. elc. , saluteni. Noverilis (|Uoddilectnm<br />

noslrnni .loliannem de Londonia .<br />

apnd<br />

,<br />

ROLES GASCONS.<br />

lîiirde-<br />

gaiani in nostro leodo commoranlem. l'acimus el<br />

constiluinnis |iistor(>m et serviloreni caslri et cas-<br />

li'llaiii niislri Bnrdi'nale ipii muic est el pro lem-<br />

pore Cneril , volenles (piod e\ nnnc tanipiam pistor<br />

et uinis di' i'aniilia casiellani nosiri Bnrdejjale<br />

cnrain leni castellano seu senescallo nostro Vas-<br />

çonii' vel eorinn loca tenenldins apnd l]urde;;alani<br />

iMinipareal et slet juri, onniilius libiTlalibus ipii-<br />

bus cives nosiri lînrdejjale ulunlnr eidem ultra boc<br />

nicbiloniinns resorvalis : de lalliis ([uoque el vigiliis<br />

nocinrms el aliis deveriis (pie cives nosiri Burde-<br />

eale l'acinnl seu suiit facere consueli ex nnnc. tan-<br />

ipiam pisloiem el l'amiliarem, ul dictnni est, cas-<br />

iellani el castri Bnrdejjale relevamus eundetri.<br />

mandantes senescallo et castellano Bnrdegale pre-<br />

ilicli's ni in preniissis el Inis ipic ad premissa per-<br />

' M-, lier.<br />

" M-i. Morti.<br />

.Icaii (te tjondrtïs est inonlinmi''- pliisieiu's t'ois dans le Cu-<br />

nifiiir nfpatent rutis.<br />

[A. B. \vii'-i9H()|<br />

linenl ipsmu lacionabiliter manuteneanl. prote-<br />

jTant et deleiidanl. In cnjns. elc. Dalum. etc.,<br />

ut s'.<br />

1707. IJr !;(!•; io iliielli. — Bex on i ni bus ad quos<br />

etc.. sabilem. \overilis quod, cnm conlroversia et<br />

qnestio esset inler nobilem virnm domiiunn Ro-<br />

bertum de Mastacio', railileni, ex parte una, et<br />

Felruni liocbeli, domicellum. ex alli'ra, sn|)er<br />

{;aj[io cuiusdam dnelli et quibusdara aliis, tandem<br />

dicle parles, de consensu nostro et consilio ami-<br />

cornm suoruni. compromisernnt alte et basse in<br />

nobilem virinn domimim Mauficium de Crodonio,<br />

militeni, tanqnam arbitrum, arbitratorem seu ami-<br />

cabileni compositorem , super g»^\o dicti dnelli et<br />

super onmibns el sinffulis aliis queslionibns et que-<br />

relisipias inli-r se babebant el babere polerant ali-<br />

qiio moilo \el causa, raeione g'agii |)r-.'dicli, (iro-<br />

niillenles dicle parles bona lide std) pma mille<br />

mairbarnm arijcnti danda el preslanda jier parlem<br />

iiiiilM^dienlem, videlicet medietale riolns etalia me-<br />

di


|A. li.wii" loS.ji<br />

eci.irn dicte partes quod prosoiis corn|)romissiim<br />

diiret solummodo usqiie ad instaiis fesliini l'cri-<br />

tocostes; pI , si iiifra dirhini Icslum dictiis arliiliT<br />

non proniinciaveiil dicluin iaiidiira seu arhilrium<br />

suiim, voiueriinl dicte parles reinanere in eodeiii<br />

statu in qiio nranl die iiodiorna and- roiiloi-linneni<br />

pivsenlis ooniproniissi . ffaffio dicti dnolii qunil dicte<br />

pai'Ies nobis dedennit el in nosiris nianilms po-<br />

suernnt usrpie ad dicluin terniinnin in nostris ma-<br />

nibns reinanenle. I']t pro |)redii'lis omnilms ic-<br />

ni'iidis, servandis et complenilis, prout supei'ius<br />

est cxi)ressunK dicte parles ohliffarnnl se, iieredes<br />

el successores suds, et nrnnia i«)na sua niohilia ,<br />

presemia et Culura, diclis lidejussoribns hinr el<br />

inde. videlicet a part'' dirti dornini Koberli de Mas-<br />

lacio : dominis Archainbando, cnniile Petra;ri)ri-<br />

censi', Guilleinn) Aynieriri .<br />

Ayniaio<br />

île Arcliiaco "'.<br />

el Ffulcone de Vlasiacin'. inililibus, et a parle dirli<br />

l'etri l'ocheli: dominis l'eli-n de (îi-evliv. (iiiillelino<br />

Sclannard, lie;;inaldo d (lavaslima '. mililibus, l't<br />

Galharilo de Mola , cpù pro [)redictis tenendis | el |<br />

conipieiidis nblif^aiMint se etonuiia bona sua inobi<br />

lia et iiunobilia , presencia et ftilura. renuncianles<br />

auclentice ri'resente'''! el epistole divi \di'inni, el<br />

onini auxilio et benelicio juris cammici cl civilis,<br />

consuctudiiiis vel staluli, per que possent venire<br />

conlca premissa vel ali(|uiid pi'emissni-uin. Ineujns,<br />

etc. Datuiii ut supia.<br />

171)8. Pli) epUcnjm O.isorensi". — lie\ archi-<br />

episcopis, elc. , saluleni. Sciatis nos concessisse et<br />

bar caria nosira conlirinasse venerabili in (dirisln<br />

[latri lîojjero, episcnpo Ossoreiisi. quoil ipse et<br />

successores sui episcopi Ossorenses imperpeluum<br />

liabcanl unum miTcaliini siiijfulis se]»linianis pr'c<br />

diein Martis, a(iud nianerium suinn de Seyike-<br />

' ArchanibiiuU III, tojiilo de l'ériî;or li.ml.<br />

ir loa'i).<br />

' Archiac (Cliiiionle-IiifiHieme, nir. Joiizarl.<br />

^ .Sur poiilqut's (le Matha . voir |»!iis liant, ii' 9 lu.<br />

* Gabnsloii ( jîassos-Pyrénéos, r. Morlaas ).<br />

' Sur cette aiitlicntique, voir plus haut, 11" 988.<br />

*• Hogcr do Woxford , nnmrai; évAiiue d'Ossory ( lilaudc ) eu<br />

1287, mort en septoniliro J-jSi» [Catfiiitin' of documents i-ela-<br />

tinf^ II) Ireliiiiii, loSÔ-fjyj |i. l'ijet a.'iH ).<br />

,<br />

-<br />

ROLKS (iASCONS.<br />

rani '<br />

in<br />

.f^^r.<br />

coniitalii de Kilkenny, el unaiu l'eriaiii<br />

ibidem siiijjidis annis per oclo dies duraliiraiu, vi-<br />

delicet in vi|;ilia et in die et in crasiino sancli Mi-<br />

cliaelis arcbangeli el per (pun(pie dies sequentos<br />

nisi mercatnm illiid et Terra illa sint ad nocuraen-<br />

tiim vicinonuu inercaloruin etvicinarum feriarum.<br />

Qiiare voluinus el liniiiler preci|)iniiis pro uobis et<br />

heredibus nosiris ipiod prediclus episcopiis et suc-<br />

cessores sui impcrpetuuin iiabeant predicta nier-<br />

calum el l'eriani apud mauerium sutim prediclum,<br />

cum omnii)ns libi-rlalilius el lilieiisconsneludinibus<br />

ad biljusmodi merralum el leriam perliiieiililius<br />

nisi, elc., siiut prediclum esl. lliis leslibiis : vene-<br />

rabilibus palribus H. .<br />

J., Wyulonien.si^ |<br />

Hallioiiiensi<br />

el VVellensi', el<br />

cpisropis], Willdiuo de Valenria,<br />

a\iincido nostro ', lleiuico de Lascy, comité Iaii-<br />

colnie ', Mauricio de lirodonio", .loliannede Saiicto<br />

Jobanne', Willelmo le lyalimer\ l'elro df (laiiTnp-<br />

veni<br />

'. .lobaiiiie de llaverviin' '°, Hicardo de JSosco",<br />

Gilbert!) de liridesliale'' el aliis. Dalinii jkm' maiiuni<br />

nosiram ut supra.<br />

1700.<br />

/')•() clcncis liitnlei'ulr.- \laiidiiliim[esl]<br />

constabiilario I5urdej>ale tpii niinc esl \cl pro teni-<br />

pore l'uerit (|uod clericos Burdegale, lilios civium<br />

Biu'deiraie, perinilt;il el facial jjaiidere ilia tolaliler<br />

liberlale quam Iiabenl cives ISiirdejyale de vinis vi-<br />

nearnm siiariiiii libère cosltunanilis, quamdiii dirti<br />

cleiici alibi ipiam l!ui(lei|ale non l'aciaiil iiec con-<br />

stiluanl doniii'ilium '^ sunm. Datiiin ut supra.<br />

' Si'iikierau , kiii|;'s rouiily, Iilandc.<br />

' Kob'Tt<br />

' Voir<br />

Biiriicll, souvent nii-iitiouné plus liaiil.<br />

.Iran di- i'uiltoise, évripic t\>- Wirirll'-'.tt'r, 1 -^Sii- 1 .'io '1.<br />

plus liant , n' 008.<br />

' Voir plus liant, n' '1711.<br />

' Voir plus haut, n' C1S7.<br />

' Jean,<br />

des seigneurs de .Saint-.loliii th- liasinn'.<br />

^ (nillaumo le Latimer est iMentionn*'- plnsii-urs fois dans<br />

]* i'.akndav f>f patftit villa.<br />

' l'ierie de Clianvenl (canton d(^ Vaiid, Suisse) est men-<br />

tionné ronime sénéchal de la maison du roi, ibit.<br />

'" Jean de llavering est souvent ni''iitioniié dans ic présent<br />

volume, et dans le Calcndttr.<br />

" Richard du Bois (Bois-.\rnaull, Eure, arr. K>rem.<br />

c. Uugles) est souvent mentionne au même l'.aknilav.<br />

'' Plusieui's lois mentionné, f/'(>/.<br />

'•^<br />

Ms. d'jmirtlluni.<br />

,


hUC ROLES GASCONS<br />

1710. Pio coii^iiHhus de HvUn Monte'. — [Rex]<br />

iiniveisis |ii('seiiles litlpias inspecturis, salutem.<br />

Novciilis (|iio(l nos coiicwliiims consulibns cl uiii-<br />

versiliiti Ijnsiidi' ixislre île Bello Monte'", Pctr;if;(i-<br />

ricensis dyocpsis, qund ipsi possint facere doinuni<br />

coniniuneiii super niafellos nostios (jiios babenuis<br />

in dicta hasiida, salvis noliis juribus et deveriis que<br />

halienuis in dictis inafellis et jdaleis in qnibus dic-<br />

ta m (loinum eonlinget fieri, et liabere et percipeie<br />

coiisui>viiiiiis trin|)oiibns relroaclis. In cujus, etc.<br />

Daluni lit supra.<br />

1711. Pio binyfi'iisihun (If Leilniriw. — Manda-<br />

liini est constal)nlaiio lîmdejjale


|A. II. \vii°-i 389I<br />

1716. Pro GuttUiurdo de Laiinde'. riilleto reffis.<br />

— Ilex conslabulario suo Itiirilegale et recpplori<br />

nistiiinariim lori cjiisdi'in , saliitcrn. Miimlamus vo<br />

bis ut do l'eudo per nos concesso Arehaml)aiido, cn-<br />

iiiiti l'cti-agoricensi . seu de arreragiis ejtisdem feiidi<br />

si forte sil)i in aliqiiibus Inncamur, solvalis dilpclo<br />

>allcto noslro, (iiialhardo di- Laiindfi, diicpiitas et<br />

i]iiinqiiaginta libras Biir(l(>gal«;nsis nioiiPli> lu (jui-<br />

biis dictus cornes confessiis est se leneri (îualbardo<br />

prediclo coram Ibesaiirario noslm. l'aeiiine dolis<br />

eiderii valleto promisse per eimdeni comitem<br />

(|iiatido dédit diclo valb'to siiain (iliani in nxoreni;<br />

(pia sobirione l'acta, ut dictiaii i's( . (bclas ducentas<br />

el i|iiiii(piaj;iiila bbras precipiniiis vobis iii vesli'o<br />

coiripolo allocari. Daluiii ut s .<br />

1717. l'ru Arniddo (iiiillflmi \ijmevici. cire<br />

Hiiidfjjnle. — Hcx ouinibus ad ([uos.elc. ,<br />

, .<br />

saliiloni.<br />

Scialis (piod, allcudenles ;;ravila(erii persono Ar-<br />

naldi (iuillcbiii .Ayinerifi, civis l{ui'(lc|>ale, cl {jrata<br />

si-rvicia nobis ab ipso duduin preslila. sibi duxi-<br />

ruus loriore prcscncium ilc speciali gracia coiice-<br />

deudum quod possil in curiis riosiris seu sonescalli<br />

nostri (biraliis Aquitannie el uliorum ininislronim<br />

nostroruin iiligai'c, agenilo et eciani defendendo,<br />

[lei- procuralorcm vel procuratores ab ipso .\rnaldo<br />

cunstilutos, |>or (piadrionniuiii a data presenciinn<br />

compulanduni lanliiniiuodn vabluros. In ('ujus.elc.<br />

Dalurii ut s".<br />

1718. De potestdli- rr/ri.i coiiimissii Mauricio de<br />

(.rcdoniu iit diicittu Aijutlawnc. — Rex oiTUiibns se-<br />

nescalb^. l).illi\is. rninislris et lidebbiis suis in


:)2S UÔLES GASCONS,<br />

Vciiiilaniiic. iiirilicliiiii Icneinentiini si\e ;ill';iriiim<br />

(le Baivill:i cuin finidis, lerris, pi-alis. \iiieis, iiio-<br />

leiiilinis, pinloftiilis, jurilms rt jiliis deveriis , proul<br />

;ilj jiiilt'ct'ssorilnis iiosliis (jiii'sl;iljililer seu ad iiues-<br />

laiii vdliinlariaiii , aiileqiiam ])i-edi(liiiii tenemen-<br />

liMii ad inaiiiis predicti ddiiiini régis perveuissel<br />

Icneri coiisiievil, nobis el iiostris coiicesseril iil<br />

i^inpliiteosim seu ad perpeluam ceusam pro Iriginla<br />

f[iiimpie libris ernaldensium rendualium, soiveii-<br />

doiuiii eideni vel inandalo siio a nobis vei succes-<br />

soribus nosiris aiiniialiin, lerminis qui secuntnr,<br />

videiicel in feslo Assnmpcionis béate .Marie, et in<br />

feslo NativilatisDiimiiii, l'I in l'eslo Pascbe Domini,<br />

lillcias suas patentes sM|iei- boc foneedendo, uns<br />

prcdii-las lrij|iiila i|iiin'iiic bliras cideiii doniiiKi<br />

nosiro i-ejji vri nianlaln sim sidiilMi'os et redditnros<br />

aiinualirn in ])rediclis leiniinis |)romitlinuis et le-<br />

iiciinu'. \id('Hci'l ([iiilibrl |iio SI' et iinnies in soli-<br />

ibiin, ila (jiKid pio porilonc (|uanr lenebit (juildiel<br />

de |)icdiclii leni'iiirnli) ])i(i râla lenei)ilur respon-<br />

dere: cl, ^,i torlc ahquis e\ na])-<br />

lisle<br />

' nsqne<br />

ad Ires annos conlinuos el coinplclos,<br />

et balliani Sancli .lobannis de Moleriis a pi'oximo<br />

prelerilo l'eslo Nativilalis beali Jobaïuiis liaptisto<br />

nsquead 1res annos conlinuos et conqjlelus : pro<br />

tjuibns balliis et exitibus earumdem lenelnr cl<br />

promisit idem miles lacère propriis expcnsis suis<br />

tolaliler unam paxeriam de lignis et lapidibus el<br />

' Laliiidc (Doningiic, an-. lîiTfjerac).<br />

" Molicrcs { Dorilojfne , e. Cadouin).<br />

*<br />

J.,e a9 août.


[A.R. xYii-'-iaSg]<br />

omnibus aliis necessariis a


5;iO ROLES<br />

(In sncielali^ Ricardoruiii


lA. R. -1-289] IJOLKS (iASCONS. i.-M<br />

uoluiiuis' aliquas niiinliruis licri vd teiicri apud<br />

(Jaslrum (loniitale predictum. set aliis didjus et<br />

teiii])s (ihid.).<br />

' Qiiiusac {ihkt.).<br />

''<br />

Voir plus haut, u" lo.jM,<br />

* Ms. îraiikltmus.<br />

° Cursan ((iiroiide, arr. lîordoaux, c. Créon).<br />

'" Veyrines, commune de Mérijfiiac (r. Pessac).<br />

''<br />

\ls. Moitt ffiK. (V(jir \i' n" sui\aril.l


532<br />

dicins Ivlwîirilui liabt^al, ubicimiqiie in dido loco<br />

(luxent l'Ii;;'' inliiin. uiiarn sadimein terre ad [facien-<br />

duinl' seu ennstnicndiim in eadein donuim, virida-<br />

riuni et casale ad servieiuni ieodi sii|iradieli , si lacère<br />

veliet, pro sex denariis annni census : et cum predic-<br />

lis duoliiis ilennriis de sporla investinius predicluni<br />

EdwarduTii t'eodaiiter' pro septiiiia parle l'riictnuin<br />

supradicta et pro sex denariis censualibus supra-<br />

dictis, racioiie iilius sadonis terre in qua donius,<br />

casale et viridarium conslrnenlur :<br />

quani seplimam<br />

partem fruclunni predictornni idem Edwurdus et<br />

sni tenentur nobis solvere et reddere annnalirii<br />

cnm sex denariis supradiclis, videlicet sex denarios<br />

siipradicliis in l'esto beati Martini yenialis, et de-<br />

benl porlare dictani sepliinam jinrteni tmetiuini et<br />

sex denarios supradiclos ainmalim ad diinmm nos-<br />

Iram in l'endo supradicli). niji délient spiirlare et<br />

jus facere, si nobis aliquain injnriaiu facerent iu<br />

eadein. (jiias cenluni sadones terre dirtus Edwar-<br />

dus debel exartisse, laborassc et in garegio ver-<br />

tisse^ ab inslanli die Marcii usque ad duos annos<br />

proximo jam \enturos, et extunc infra duos annos<br />

plantasse vineani in eisdeni ex parle specialiler no-<br />

bis facto. Va. est seiendmn (piod nos eiilem Edwardo<br />

et suis daiiuis et concedimus omnes l'ruclus dicter<br />

terre qui |in blado] fuerini a Une biennii jiro.ximo<br />

janifuluri usque ad bienniniu suliseijuens, coiilinue<br />

el coinplcle; quos Iruclus dicti biennii ullimi et<br />

eaui sadonein terre pro


[A. H. .\vii°-ia89]<br />

|)i-() (liiol)us, etc.; Iioc exceplo quoil voluniiis (|iio(l<br />

ilic^liis l'eirus liabual, vie, duas sadoncs Icnv ail<br />

farifiidiim, clc, [H'O duodi;ciin dcnaiiis, clc. , in<br />

omnibus ut supra. In cujus, elc. Dnluiii ut supra.<br />

1 731. De terris traïUtis. — Consiinilom carlain<br />

lialict Johannes All'onsi, civis liurdojjalc. de iilis<br />

centuni sadonibus l


53/i ROLES GASCONS. [A.P..xvii°-ia89|<br />

sibi in rej'no piedirto t'iierit pleiiiii-ie salisfactum ;<br />

mandantes vobis pI vi'sli'utn ositis nostris [terre] Gomitalis pretlicte (pii<br />

pro temiwre fuerint ut dictes maritos nomine dic-<br />

tarum sororum permittant habere et possidcre<br />

preposituram eandem cum juribus et pertinenciis<br />

suis, prout dictus defunctus el poslmodnin dicti<br />

Guilardus et |RayiiiHudus] Marliiii haliuerunl el<br />

possederunt eandem, salvo in onniiliii'i juic iiosiro<br />

el eciam alieixi. In ciijus, etc. Daluni ul supra.<br />

1740. Pro Elia et (iuilleliiio Mniiriiil. Rex<br />

seuescaliis, casielianis, pre|iosilis, el oniiiilius aliis<br />

ballivis el lidelibus suis qui nunc suni et pro lem-<br />

pore fuerint in ducatu Aquilannie ad (pios, etc.,<br />

saliileni. Dileclorinn et fideliuiu noslromni I';lye el<br />

(iuillelnii Mauriiii , fralrum , burgensium nnsirorum<br />

ville Sancti Em[iliani], precibus inclinali, ipsos,<br />

eorum faniiliaiii, bnua sua, in quociniique dis-<br />

triclu sint in ducatu prodiclo. in garda et prolec-<br />

cione rei-i|)imas et poiiimus sijeciali. Quocirca vobis<br />

et cuilibet vestrum committimus et maudaiiuis fir-<br />

mili'r injiMigendotpialinus persouas ipsoruiii, l'ami-<br />

liam et omnia boua sua, ubicunKjue sinl in ducatu<br />

predicto, ab omnibus violeiiciis luanuteiiealis, pro-<br />

legalis cl l'dicaciler defeudalis el , si tpiid eis l'oris-<br />

laclinu fuei-it, id eis de piano sine sliepitu judicii<br />

l'a


[A. R. xvii''-i989]<br />

Nalivitatis Domiiii pioximo vcndiro, et alias cen-<br />

tum lihras in eodein l'eslo anno levoluto, et quin-<br />

((iiaginla libras ojusdpm iiioni'lc in festo sanrti<br />

Michaciis dciiule proxinio se(|uenti, rcsiduas de<br />

trescenliset [quinquajg-inla librisipsnm contingen-<br />

tilnisde fine nobiscuni facto pro terra prcdicta sol-<br />

vere lenerolur, nos tamen, volcnles ei graciarn la-<br />

cère specialein , concedimns eidein quod ipsc dictas<br />

ducenlas et ([iiinquaginla liliras in (piinqne annis<br />

proximis nobis solval, \id(îlicol quolibet anno in<br />

l'eslo Nalalis Duinini qninqiiagitila libras. ([uonsque<br />

de predictis ducenlis et quin([uagin(a libris nobis<br />

per ipsuMi plcnaric Inerit salist'acturii. Dalnni ni s".<br />

1 7^i2. Uex omnibus ad qiios, etc. . sahilem. iSo-<br />

verilis nos vidisse (|uddani arri'ndaineiituin pei'<br />

Klyani Talayiandi, vicecoriiileni l.eoniannie', l'ac-<br />

luni Berlrando el Vitali de Galvcto ', tVatribus, ci-<br />

vibus Laclorc, ad novein antios de reddilibus. . .<br />

et balliviis (|ue idem viccconies habel et habere<br />

debel tam pro se quam nominc Marqiiesie, (ilie<br />

sue, in villa [^arlore et caslro del Caslelar' et dic-<br />

toruni locoriim perlinenciis, prout in quodam pu-<br />

bliée instrnmcnio per maniini i'[elri de] (larreria \<br />

publici nutarii Laclore, inde conlcclo plenius con-<br />

tinetur; cpind quidertl arrendainentiun, siciit con-<br />

linelur in instiiimento [)rediclo, ad preces et ins-<br />

l.inciam dicti vicccomilis, (pianium in M(ii)is est,<br />

conlirinaiiius, et auclnrilateni nnsli'aiii el a^scrisum<br />

eidem adribiiiinns, salvo latnen in omnibus jure nos-<br />

Iro et([Uolibet alien


536 ROLES GASCONS.<br />

cenlis el (|iiiiKjiin


Vitalis dp Merlel et (|iiaiiil;iiii lurriiu \ek'retii ciiiu<br />

pertinenciis suis. . . diclaiii (loriiuni possiilejuit el<br />

leneant de eodeiii domino rej[i' itnperpetiuini suh<br />

cnnuo cetisu duorura defnarioi-iimj de sjjorla. red-<br />

dendo inde prcdicto domino noslro rejji el lieredi-<br />

bus suis in Castro... vel (-astcilano .\qnensi (|ui<br />

pro toni])ore fueril .<br />

noinine cjiisdem doniini iioslri<br />

legis e( lierediini suornm. In cujus lei Icstinioniiim<br />

lias nosiras lillcias eideiii (îaisie. . . nposlolonim<br />

Pétri el l'aiili, anno Domini .m", ce". Ixx°. orlavo.T<br />

Quam concessionem raelaiu [vice el nomine]<br />

nosti'o approbamus et eam pro nobis et heredibiis<br />

nosiris conlirmamns. In [rnjiis, elcl. . .<br />

1 750. Hex senescallo Vasconic et conslabulaiio<br />

linrdejfide iipii minr siiiilj cl ipii |iro Irmpore fuc"-<br />

riiit, sainlem. (>uni Joiiannes de (jieillv cl Thomas<br />

de Ippegrave, lune senescalii Vasconic, et Hruiius<br />

de Saya, liiiic seiiescallus l'etragorieensis, . . . iios-<br />

Iruni a GaulVido Arnaldi et tînaya, uxon; sua,<br />

parteui quam ipsi conjuges babi'banl in casti'o d'Ks-<br />

tissac ' , Pelragforicensis diorcsis, precio quinjfen-<br />

larum libraium Burdegalensium ,<br />

de ([iiibiis (piin-<br />

j;enlis libris dicii Joliannes etTlionias. . . inruiil<br />

st/lveie noslro nomine cisdeni conjujfibus centum<br />

libras de e\ilibus coninuinis noslri l'clrajfoiicensis<br />

ipiolibel anno, donec eisdem ccinju


538 RÔLES GASCONS. lA. R. ^89]<br />

laldiiliiis prejiositiu'e iiostre do Rarciaco (?) quod . .<br />

iiiercitluin. . . semel in septiniana, videlicet die<br />

sabltali. . ., saivis nobis leudis. pedajjiis. el aliis<br />

dicti iiiercati exilibus; ita lanieii qiinr] dicliini iner-<br />

catiini non sit in prejudiciuni . . .<br />

1755. Rex omnibus ad qiios. elc. , sahileni.<br />

(nnlleliiio Seguini, domino de Rioncio. et lieiedibus<br />

siiisfl sufcessoribiis suis. . . daniiis per présentes.<br />

.<br />

lia tamen quod idem (luillehmis el successores sui<br />

dictam doniuni sic clausam . . .<br />

' Lo<br />

i 756. Rex Gerardo de Risona , clei-ico , salutem '.<br />

rôle se termine par quatre ou cinq actes trop ;jàtés<br />

par l'encre ou l'Iiuraidité pour qu'il soit possible d'en tirer<br />

autre chosi- que des mots et des membres de phrase sans<br />

intérèl.


XIV<br />

IU)Tl M s VASCOÎVIE<br />

DE V.\,\0 HKGAl REGIS EDWARDI I DECIMO OGTWO.<br />

MKMBIl. G.<br />

I 757. De ijundani rnmpromi.ssioiw per Mauriciiim<br />

de (Weâonio farlo . per reffem acceptala. — \\c\ nm-<br />

nilms ;ul qnos, de. , salulom. (^iim dilccliis et (idelis<br />

nosler Maiiiiriiis, dotiiiiius (licflonii ol Sabloii ',<br />

noslrum in (Itirntu Aquilaiinip locum Icnens, super<br />

omnibus controversiis . ([ucsiionibtis et ijucrelis<br />

(|ur siinl Pl qiioquo modo esse possuiit inler nos<br />

H ollîoialps noslrns Xain-lonio, ex una parle, ar<br />

venerabilem palrem 0.. episcopum Xanclonicn-<br />

seni ', e\ allera, in discrelos viros ma{yiplros Rcy-<br />

mundum de l'ferar., docannin, el (iiiinbaldum de<br />

Mercato, canonicum rcclesic Saneti Severini Bur-<br />

de[jale. loco el nomine nostro. el idem e|iisro|His.<br />

cnni \olunlate el asscnsii cnpituli sui, in ruagisiros<br />

Ganfiidnm de Arcliiaco ' el IVlrnin Senhoreli. ra-<br />

nonicos Xanclonienses, pro parte ijisius epi-^copi,<br />

eleclos tanupiam in arbilros. arliilialores seii ami-<br />

cabiles conipositores, comproniiseril allé el basse<br />

sub ceilis forina, modo, itromissionilms, oblij;a-<br />

cionibns alijne pénis, prout in lilteris iiiijusmodi<br />

compromissi sigillis predirlornm Mauricii, episcopi<br />

et rapiluli eonnnunitis plenius coiiliiielnr, nniver-<br />

silali vestre dnximiis declarancbim (piod nus conipro-<br />

' Maurice V, seijîDour do (Iraori et di' S;i!)lê ( vdii- plus<br />

liiiul, 11° 987).<br />

' (jeolTroi H «l'Archiac. évoque d*' Saintes, moulioniié<br />

jt.ir la Gallia rhrixt., t. H, roi. 107!), en 12S7 el en itig-^.<br />

' Aichiaf ( Charente Inférieure , arr. .lonzac- }.<br />

I<br />

1289-1 -JOO.)<br />

missionein hnjnsniodi per piedictuni MaiiÊiciiiMi,<br />

locum nosliMini Icnenltni, notnirie nosiro raclain In<br />

onu)ibiissnis claiisulis alipie piinctis ratani lialion-<br />

tes el (iiinain, i|isain lenore picscncinin accepla-<br />

mtis. In ('iijns, elc. Dalnin apud Westmonasterium.<br />

.iij. die .laniiarii , ainio Domini .rn".ec° .lxxx° .nono ',<br />

el anmi rcjjni rcjpsdecinio oelavo. Kl dnpplicanlni-.<br />

17.)8. De piileHiiite dtilii Mauricio de Cndiinio iid<br />

compriiiiiillendum pro rege super omnibus ciiusis , elc.<br />

Inngenlibus reffem racionr duailus A(juiliiiiiiie. —<br />

Rexomnibnsad qnos, etc., wdnlein. Novecitis quod<br />

nos, condsi do prudencia el Icfralilale dilecli con-<br />

sanjfuinei el (idelis nostri Mauricii, domini de (Ire-<br />

donio el Sabloio, mililis, iiostniin in ducal 11 Aipii-<br />

tannie lucuni lenenlis, coinpidniitleniii |)ro parle<br />

et nonnne noslio in (pLascutn(pi(; jiersonas (juas<br />

duxeiil eiijTcndas seu noniinandas aile et basse sub<br />

quacinu(pie verborinii loinia et subipiibuscuiiique<br />

condicionibiis, proiiiissionibus, oblijjacionilnis at-<br />

que pénis, super (ininiiius causis, contioveisiis seu<br />

queslionilius que nos langunl seu (pnKpio modo<br />

tangcfe polerunt in l'ulurum lacione ducaUis noslri<br />

A([uitannie, de ([uibiis, prout sibi melius expedii-e<br />

videbilnr, plenani sibi conccditnus aucloiilalc pie-<br />

sencium polestalein, jifoiiiiltenles sub jpolheca<br />

bonoiiim nosirorum nos latuni babituros etiirmum<br />

([uici|uid per eundeni Maiiriciuiii noslio rioniiiir<br />

' Celte date est de vieux slyie, l'année civile comuieii-<br />

oant à rAriiioiiciation (a.") mars). I,a 18° année du W'<br />

d'Edouard I" a commcm-e le ao novemlne 1:189<br />

lis.


i'iO<br />

IJictiim l'iiPiil in promissis'. In cuins. etc. Datuni<br />

iipnil Woslniiinaslerium. qnarto die Januarii, anno<br />

Doniiiii .m".cc'.ixx\. nono el anno regni régis, olc.<br />

snpnidicfo.<br />

1759. Di> pivicciidiir. — RobeitMs Ft'oufhcr,<br />

hurgensis Colcestrie', iialid lilleras régis de pro-<br />

leelione sinipliees sine clansida. ilireolas senescailo<br />

dncalus Aqnilannie el oiniiiljns ballivis el niinis-<br />

Iris ejnsdem dnratns, dniaturas (pianidiu régi<br />

placneiit. T. R. apnd Westnionasterinm ,<br />

.lariuarii.<br />

.vj '. die<br />

1700. l'io Willclmu lie Lcybuiiiii , ilr alluma-<br />

lis. — Rex senescallis , castellaiiis, niajoribus, ])i'e-<br />

posilis el omnibus aliis hallivis el ministris suis in<br />

ducalu Aqnilannie ad quos, etc., salutem. Scialis<br />

quod dilecliis el lidelis iiosler Willelmus de Ley-<br />

buina'. qui de licencia noslra nioralnr in Aiiglia.<br />

altornavil corani noi)is loco suo Johaïuieni de Vien-<br />

na '<br />

el rnagistimn Reniardiiin de Testa sub alt(n-<br />

naciiine, ad Inciandnin vel perdeiidum,iu omnibus<br />

placilis el qiierelis iiiolis vel inovendis |)i-ii i]>sn<br />

Gnillehno vel conlca ipsnin, in qnibiisciini(]iie<br />

cnriis


[A.H.xviii'-iago] ROLES G<br />

176^1. Pro Guitlelmo de La Devise '. — Hexdi-<br />

lecto sibi Johunni de Gandeure, colleclori reddi-<br />

liuim suuriiiu in Agonensi, salLilem. Mandanuis<br />

vol)is quod de cxilibus roddiliiiim iiostronuu pro-<br />

dictoruni iiberari faciatis (iiiillehiiode [-a Devise vel<br />

certo altornato ejusdem sexagiiita et unam libras el<br />

duodecini denarios sterlingoruni , pro Iriginta el<br />

iiiio doiiis viui ab eodeiii (iuillehiio niiper per ili-<br />

iecluiii servientem nostrum Matheum de Golum-<br />

bariis ad ojius nostrum captis. Et nos dictarn pe-<br />

cnnie sunimani vobis in conipolo vcstro pi-ccipiiniis<br />

aliocari. T. ut supra. IVr niajfistnuti (iuiiielinuni<br />

de I,uda, tliesaurariuni {jarderobe.<br />

1763. Pio Mclwlao Min/fosc , mercalore. — Hex<br />

dileclo clerico suo Iterio de Engolisnia, coiislabu-<br />

lario suo Curdegalc, saluteni. Mandatnus vobis<br />

(juod de evitibus b;diive vcstre iiberari l'acialis Mi-<br />

cbolao Mingose, incrcatori de socielate de Luica,<br />

vi'i lleynero Guidiclionis de Luka ', centurn et octo<br />

libras et oclu solidos, uuum denariuni el ununi<br />

oboium sterlingorura ,<br />

pro quinquaginta el duobus<br />

doiiis vini nupor a predicla socielate de Luka per<br />

dilectuin servientem nostrum Matiieum de Goium-<br />

bariis ad opus nosirum Loadonie captis, reci-<br />

pientes a predicto Niciiolao et Ueiiiero, vel eorum<br />

allero cui illam pecunie suinmam lii)eraverilis, bt-<br />

tcras suas patentes seu tailias recepcionein dicte<br />

pi'runie lestidranles. ¥A nos vobis predirtani siim-<br />

iiiam prciinic in comimto vestro precipimus aliocari.<br />

T. 1!. apuil \\ estmonaslerium . .\ij. die Efebruarii.<br />

176(5. Pro in/iffisiro (Jsherto de Hn/re.itoii. — llex<br />

univereis ad tpios , etc. , salutem. Quia inleileximus<br />

«piod dilectus clericiis noster, niagisler Osbertus de<br />

Bageslon', receptor etvendilor bonurum Judeorum<br />

Burdegale nu|)er per nos licenciatorum extra ducji-<br />

luni noslruni predicluni, ronipotum suniii corani<br />

dileclo clerico nosiro Jolianne de lîeda ', ad hoc<br />

specialiter per nos depulato, reildid( rat compelen-<br />

' La Dft\ôze ((îers.arr. Mirande, c. Marciar ï.<br />

^ Mpiiliouné plusieurs fois dans In ('.ateudar oj patent rolU<br />

(p. iS.Î, a/i/i, ?()(;).<br />

' Voir plus baul, n° i63S.<br />

* Jean de Larée a i-le souveul inenlioniié plus haut.<br />

ASGOiNS. )'il<br />

1er, vobis sigiiilicainiis quod prelatum magisti-uni<br />

Osbertum, heredes et executores suos quoscumque<br />

de omnibus receplis, expensis et misis, seu liberu-<br />

cionibus in dicio compoto contenus absolviuius et<br />

quitanius perpetuo per présentes. Et ideo vobis<br />

onniibus et siiigulis mandamus (piatinus a pre-<br />

diclo magisiro (Isberto, lieredibus suis seu exe-<br />

cutoribus (piibusciun([uo,


542 ROLES<br />

Ouoruiu piscium recepcii)neni voliimiis et precipi-<br />

nnis quod dictus magisler Stophanus libère habeat<br />

cl percipiat toto tempore vite sue, ut predictiiin<br />

est, sine contradictioue seu perturbacione aiiijuo-<br />

ruin ininistrorum nostrorum. Et in compotn seu<br />

firnia bajuli uostri dicte passerie nostre delibera-<br />

cioneiii iiuiusmodi piscium ailocare volumus etpre-<br />

cipinuis ])er piesinles. In cujus, etc. T. R. apud<br />

Westmonastei'iuDi , .xv. die Fl'ebruarii.<br />

1768. De cas! ris, Icrris et Iciiciiieiilis iji/r fiieruiil<br />

.lohaimis de Greilldco . lihevniidis Johaïuii Riisselli. —<br />

Rex dilectd et fideli suo Jiibiiimi île Haveiinjf . , se-<br />

nescallo suo Vasconie, saiiileni. Cuiii nuper ante<br />

morleiii Pelri do Greiliaco' ((incosseiimus eideni<br />

ijuod de omnibus dcijilis in (piibus Johnnnes de<br />

(jieiliaco,patersuus, nobis,die tpiu versus Terraui<br />

Sanclani lier a^ripuit^ tenebatur, uobis solverel<br />

per annuni septingentas libias Burdegaiensiuni<br />

(juouscpic uobis (le prediclis debitis esset plenarie<br />

salislacluin, ac nos castia et onines terras et tene-<br />

nienta que fuerunt |)re('ati .lobannis die predicto el<br />

que per niortem prelali l'etri jani sunl in manu<br />

nostra, dilecto et lideli noslro Jobanui RnsseP<br />

comniiserinuis teiieiida iiomine nostro, quamdiu<br />

nosire placiierit volunla(i, reddendo nobis de exi-<br />

libus caslroriuri .<br />

lei rarum et lenemenlorum predic-<br />

lorum per auimm seplingentas libras Rurdegalen-<br />

sium, unaiTi xidebcel medielatem in lesto sancti<br />

Micliaelis et aiiam nieilietatem in lesto Pasclie,<br />

prout prel'alus Petrus nobis Inde reddere consuevit<br />

ita tamen (juod idem Jobannes de residuo exituuni<br />

predictorum débita prelali Pelri sohat' et execu-<br />

cionem testamenti ipsius Pétri inde fieri faciat,<br />

prout saluti anime ejusdem magis viderit expedire,<br />

vobis mandamus quod predicto Johanni castra,<br />

terras et teneinenla predirta cuiii pertinenciis sine<br />

' I-n présente charte prouve que Pierre de Grîlly. lils di»<br />

Jean, ninurut vers i-îSy. (]'r'^t (loric par erreur (pie ie P. An-<br />

selme {t. III, p. 3ru|) ie fait \ivrr encore en 1291 et pins<br />

arti.<br />

- Jeau de Griliy aecompajfna ie prinee tldouard dans son<br />

expédition en Palestine (le P. Anseinu', ibiiL, p. 31)81.<br />

'' Jean<br />

Souvent mentionné dans le Calcmlar ojpatent rolh.<br />

de (irilly avait rloni- survécu à son fils.<br />

,<br />

GASCONS. [\.R. vvur-iagoj<br />

dilacione iiberetis, tenenda nomine noslro in forma<br />

predicta. T. R.apiid Elackeidiam'. .xxvij.dieMarcii.<br />

Et sunl patentes.<br />

Et niandatiun est Maurieio de Gredonio, leneiiti<br />

locnm régis in ducatu Aquitannie. quod prediclum<br />

Jobannem Russel, castra, terras el tenementa pre-<br />

dicta tenere pennittal in forma predicta , et quod<br />

sibi in biis ipsum contingentibus coram eo consi-<br />

lium et auxUium iinpendat, etc. Et fuit brève elau-<br />

snm.<br />

1769. Pi(i Jiihtiiiiie (le Greijliaen. — Rex di-<br />

leclo clerico suo llerio de Engolisma, coiislabulario<br />

suo Rurdegale, saliitem. ('.uni Jobannes de Greyliaco,<br />

anteipiani versus Terram Sanclam arripuil iler<br />

sMiim, eniisset lerram tpie fuil Hugonis do Gaslro<br />

Moronis\ videlicel sub liac forma quod terrain<br />

illam ab eodem Johanne, cum nobis placerel, pro<br />

prccio |)roquo eara eniil baljerenius, el terra illa ad<br />

raanus noslraseadecaiisadevenorit, nullaailocacione<br />

eidem Johaimi de eodoni precio adiiiic facta , vobis<br />

mandamus quod precium illud in solucione debito-<br />

rum que prefatus .loliunnes nobis debuil die pre-<br />

dicto, in presencia diiecli et lidolis iio^itri .lobaimis<br />

Ru.ssei, cui castra, lerras el teiicmenla prelali Jo-<br />

bannis de Grciliaco coiiimisimus, tenenda nomine<br />

noslro vel ojus cerli allornali, ailocari laciatis ; et,<br />

cum sciverimus ([iiaiiltim pro precio illo fuoril allo-<br />

calinii, voiiis id laciemusin vestrocompolo ailocari.<br />

T. R. apud l'iekeiibam, .xxvij. die Marcii. Et sunl<br />

patentes.<br />

1770. Pro ahbate ('Aari[a\c[ensi\' , diocesis yige-<br />

iiensis. — Rex dilecto et lideli suo Reymundo de<br />

Campania', senescallo suo Agenensi, et tbesaïu'ario<br />

suo, ibidem, saluleni. Quia de gracia nostra spe-<br />

ciali lemisinius el perdoiiavinms dilecto nobis in<br />

Christo abbali Glari|acensiJ, diocesis Ageuensis,<br />

cenlum et quini|uagiiila libras Arnaldensium ad<br />

' Fakenham,<br />

'"<br />

' Gaillard<br />

comté de Norfolk.<br />

Voir plus haut, n"*' 'iig et iiati.<br />

de Laroque, abbé de Saint-Pierre-de-lilairac<br />

iOallia christ., t. II, col. 9/12).<br />

' liainiond do Campagne, sénéchal dAgenais, est 50uvent<br />

mentionne plus haut.


[A. R. xvin'-i 290]<br />

([lias per vos, prefate seiiescalle, racioin' (iiionim-<br />

«laiii excessuum quos fecisse dicohatur luiper extitit<br />

(•on(lcrii|)ii,'.tiis. vobis manJamus quod prelalum<br />

abhatem de pi'edictis cenliim et quiiicpiaginla libris<br />

quitituiii esse penitus faciatis, nicliil al) eo iiide de<br />

celero exigentes; et, si quid ah eo post recessum<br />

smim a parlibiis illis ad nos in Anglia vel a lidejus-<br />

soribus suis indo receperitis, id ei sine dilacionc<br />

reslitiii faciatis. T. K. apnd Wodeslok ', .ix". die<br />

\pnbs.<br />

1771. Rex dilectoetfldeH Johanni dellavering.,<br />

senescallo suo Vasconie, saiiiteni. Qiiia dileclus<br />

iiobis in Cin-islo abbas ('.lariac[pnsisj , (bocesis Age-<br />

uensis, nobis graviter est conquesdis quod sibi et<br />

convontui suo qiieilam giavarnina per bnjuluni et<br />

universitatem bastide castri nosiri Senhorn' contra<br />

justiciam inl'eruutur, vobis comrniltiinus et nian-<br />

danuis ut de coiitrovcrsiis et qucstioiiibus que ver-<br />

lunlur inler nos et consulcs ac universitateiu bas-<br />

tide predicte, ex parle una, et predictos abbatem<br />

et convenliiiii. ex altéra, racione qunrumdam coii-<br />

vcncionuni duiluni habiturum siqiei' conlinibus ju-<br />

risdiclionuin et aliis inter predecessures nosiros et<br />

cuiisules et universitatem predictos ac abbatem<br />

tpiondani et convenlum loei [)rcdicti, de cjuibus<br />

extanl littere Al|)bonïi, qu


su<br />

eidpni senescallo sulvntis et reddalis \eliu suis com-<br />

[lolibns allocetis. Nos enim quicquid eidem solveritis<br />

vel allocaveritis modci prediclo racione prodicla<br />

voluiniis et precipiiiuis in vestris eoinjmtibus allo-<br />

cari. In cujiis, etc. Uatuin apud Aiubresbur. ',<br />

Aviij. die Aprilis.<br />

i77'i. Pin Willi'liiKi lie Vigen, mercatmr . —<br />

Rex dilecto rlfrirn suo Itorio Biichnid", conslabu-<br />

lario Rnrdi'jralc, sahitem. Quia VVillplniiisde Vigea,<br />

nieicalor, dudiini, duni essonins apud Burdep;a-<br />

lam, solvit Peiro le Brun el Jnhanni le Caicere.<br />

drapaiiis de Proviiiria , pro stipendiis suis, dnm<br />

Inerunlin Burdegala ad faciendum ibi pannos. du-<br />

renlas iibras Turonensium nigroruin, sicut in<br />

oonipntoipsiiisVVillebni conlinolur, vobis niandamiis<br />

ijuod predicfns ducentas Iibras Turonensium nifjro-<br />

runi Tadinn, frairi ipsius Wilieimi, bas litleras<br />

nostras deferenti, ad opus ejusdem VVillehni sine<br />

dilarione liberari faciatis , recipientes jiriusab eodem<br />

Tadino iilleias suas patentes receptioneni dicte<br />

pecunie continentes. Et nos pecnniam iilam in com-<br />

poto vestro vnbis allocari faciemus. lu cujus. etc.<br />

T. R. apud Wyiiloiiiani, .\x. die Aprilis. Ouia tes-<br />

tilicatiim est prr inanislruiii \\ . de jjuda, cusiodeiii<br />

;'ai'derol)i' rejjis.<br />

177.'). Pin \li'.iiiiiili(i lie La Peveree^. de cniiliii<br />

ilrnxlel/aiiiii de Pndin (ruillelmi' sibi cornmisxis iid<br />

leiiiiiiiiiiii vile. — iiex omnibus, etc. Noveritis nos<br />

concessisse el bac carta iioslra confirmasse diiecto<br />

et lideji nnsiro Alexandro de I^a l'everee castium<br />

Tiostrum etcasiellaniam de PodioGuilielmi.liabenda<br />

ad totani vilani ipsins Aiexandi'i de nobis et lieie-<br />

dilnis nostris cum onniilius ad dicta castrum el cas-<br />

lellaniam' spcclanlibus ; ila quod posi mortem<br />

ipsius Alexandri caslruin illiid el casiellauia" pre-<br />

dicla cuni suis porliueuciis ad nos et bcredcs nos-<br />

' .^mesbui-), comté de Wilu.<br />

" Lo mi'mi' qiiitier (l'.\n|;oul^me, coniiélable de Bordeaux<br />

^i souvent luentiuuiié jdus liaut.<br />

' Voir pins liant , ii" latj.<br />

' Ms.<br />

' Pnvguilliem (Itordofjne. arr. Berfjerac, c. Sijfoulès).<br />

Ms. cnstvUianniii.<br />

cdslelliiiiiit.<br />

,<br />

ROLES GASCONS<br />

[A. R. xviii°-i açjo]<br />

tros in statu tali vei meliori quo fuerit tempore<br />

concessionis noslre predicle sibi facte intègre rever-<br />

tatur, sine contiudictione Leredum predicii Alexan-<br />

dri vel aiterius eujuscumque; ita videlicet quod<br />

nec heredes sui vel aiiquis nomine ipsorum in Cas-<br />

tro vel castellania' predietis vel pertiiienciis suis<br />

aliquidjurisvelclamiipost mortem ipsius Alexandri<br />

exigere poterunt vel aliqualenus viudicare. lu cujus<br />

rei testimoiiiiuu bas litteras uostras in juoduiu<br />

cyrografTi confectas, quaruni una pars sidi sigillo<br />

predicii Alexandri residet in tbesauraria nostra,<br />

eidem Alexandro iieii fecimus patentes. Teste me<br />

ipso apud Westmoiiaslerium , quinto die Maii , auno<br />

regni nostri decimo octavo.<br />

Et ego, prediclusAlexauder, |)ronie etberedibus<br />

mets prolestor et boiia fide proiiiitto ipiod in ctislro<br />

\el in castellania predietis heredes vel executores<br />

niei vel aiiquis alius nomine meo non possinl aliquid<br />

jiH-is vei clamii exigere seu viudicare aliqua racione,<br />

set (juod intègre et quiète reverlanlur ad prel'alum<br />

domiuum regem et beredes suos. In cujus rei lesli-<br />

nionium ego, predictus Alexander, liuic scripto sigil-<br />

lum nietimapposui.DatumapudWestmonasleriiuu,<br />

qiiintu die Maii, anno Domini .ni"".cc'"°. iionage-<br />

siuio.<br />

\iiriil,


[A. H. I<br />

a()o' ROLES GASCONS. 5'i5<br />

Slf|)liano iii liriiiu iircdida singiilis annis allocari<br />

laciat in forma siiperius annolala , recipiens ab eo<br />

lilteras re{fis [)ateiile.s de denariis pro robis suis<br />

prediclis porcipiendis [ostinioiiium poi-liibonlcs.<br />

Uex euiin oidem predic(asc(>nliini lii)ras iii compolo<br />

siio vult allocare. T. ut suprn. El sunl paU'iiles.<br />

1777. Pio limmntbus (piestalibu.s llerirandi de<br />

Insulti. — li('\ (lilecio et lidcii suo Revinundo de<br />

(lampaiiia, seiiescailo suo Ajjcnensi , saluleui. \Iaii-<br />

danius vobis (piod iioii perniillalis lioniincs ipios-<br />

laies dilecti vailelli noslri, Herlranili de lusula,<br />

reoipi .seii admlHi in basiidas noslras cnnlr.i s(atnin<br />

et libertalos cjusdeui. Daliiiii apud Westniona-ile-<br />

riiini , .vj. die Maii.<br />

1778. Pro WillrliiKi (le Monle Rcvelli' . ha IHuis et<br />

mini.tlri.i suis. — Rex omnibus adquos, etc., sabi-<br />

tem. Quia tcstiflraluni est poram nobis per diieetnm<br />

et (idelem nosli'iun liufjnuemdeRrok ', «piem iiuper<br />

una rum Miiioiao le (îi'as jani deluneto el diliilis<br />

rlei'iris nostris mafjistro Bnnellode Sanrio Quinlinn<br />

et Iterio de Enjynbstna , nobi-; (une exislenlibus in<br />

Vasfonia, assi{jnavimiis ad quasdani iiirpii.siciones<br />

in partibus inler duo maria de quibusdam Irans-<br />

[fressionibus lam noiiis (|nani abis ibidem ilbilis<br />

fariemlas, ipiod dilertus et lidebs nosler Willebnus<br />

de Monte Reveili, ballivi et mini^lri siii paiiium<br />

earinndem de bujusmodi lran^j|ressionibiis penilus<br />

suut inniuni's. nos eundem Willeimum, ballivos et<br />

n\inistros snos prediclos orcasione transjjressionnm<br />

bnjusnioib nolenles imposleniiii abfjiiatenus molcs-<br />

lai'i, ipsos de lransj|ressionibus predirlis nscjne a. Adbiicpropreilicto A'e.rniidi(i(le lu Pereree,<br />

de predictis ciisiro el cnslelhinin sihi liberiindis. —<br />

Rcx dilerto et (idclii suo \u;[eno WoU' . inibfi,<br />

sahilem. Ouia conre-^sinius diieclu et (ideb noslro<br />

' Voir plus lioiil, II" i(')3ô.<br />

^ Menlioiinc plusieurs fois dans ic l'.nlcndar (>[ patent i-ntls.<br />

BÔLES GASCOSS. II.<br />

Alexandro de la Peveree, militi, castrum noslrum<br />

Podii Cnilleimi cnm casiellania et omnibus suis<br />

pertinenciis, habendum et lenendum ad lerminuni<br />

vite suo, quod castrum vobis iiuper (nnhTeceranHis<br />

ad quenid:ini (erminum lere jani elapsiini, iu par-<br />

leni sobuionis cnjusdam debili in qiio ^enilori<br />

vesiro el vobis lenebamur, proul recobtnus, vobis<br />

mandamus (pialinus cum diieclis(>l (idrlibusnoslris<br />

senescallo noslro Vasconie et conslaiiulaiio iioslro<br />

RurdejTale de (b^bilo in (pio dicluni caslrtnn adbuc<br />

vobis exislil olilijjalmn compulelis; qiiibiis luanda-<br />

vimiis (piod viibiscnni rompuleni el de debilo in<br />

(|uo eis conslileiil (b'ctum casirum adluic vobis esse<br />

oi)b|falum vobis salisfacianl in jiecimia nnnierala.<br />

antisali(pianiaiiam castellaniani, baliivaui<br />

scu preposilnram voi)is compelentem Iradant' et<br />

bbeieni usque ad salislaclionem dicti debili. Quarc<br />

vobimus et vobis precipimus (pialiims dictuiu cas-<br />

li'um ciun casiellania el omnibus suis pi rliucnciis<br />

prefalis senescallo el conslabidario iioslrisaul eoruui<br />

alleri anl alicuieorum cerlo niandalo sinedilacione<br />

(jualibet liberelis, jiredido Alexandro liberanduni<br />

secundnm formani carie noslre quam sibi inde i'e-<br />

cinnis : el lioc nullo modo omiUalis'. lu rujus, elc.<br />

Ilaliim .'ipiid Weslmonaslerium. .\ij. die Maii.<br />

17H0. Rex senescallo suo \asc(inic et conslaiiu-<br />

laiio suo Rurdejfale vel coriiin alleii, salulem. (juia<br />

nupercoucessimus diledo et lidelj noslro \iexandro<br />

de la lV\eiei", niilili, caslruiu noslium l'odii (iuil-<br />

lelmi cum casiellania el omnibus juribus ad diclum<br />

casirum pei'liueulibus ad tennlnuni \ile sue.tpiod<br />

casirum cnm casiellania et jinibus suis jjnîdiclis<br />

ilileclo et lideli nostro Augerio Mole, juuioii, prius<br />

Iradi feceramus , in partem solucionis cujusdani<br />

debili in (pio domino Augerio Mole, genilori suo,<br />

lenebamur. liabeiidunL el lenendum usque ad linem<br />

quatuor annorum, quorum duo ,-iiu)i il amplius<br />

suut jam elapsi, videlicet qnolibel anno pro .ccl.<br />

libris lîurdegaiensis monele, vobis niaudannis<br />

qualinus cum dicio Angerio Mole juuioii de debito<br />

in quo dicluiu casirum sijji adbuc exislil obligahnu<br />

' \ls. IrmlfUt.<br />

' Ms. dinntlat'Ji.<br />

llirOIULBIC ^ATI'1^ALE.


5^6<br />

locuiii (f'iiiMili (lund predictus cciifiiiii libras prefato<br />

coiii|)iilPtis: et quud inveneritis ex hoc sibi adhuc<br />

deberi de exitibus ducalus nostri predicti in pecunia<br />

numerata sibi solvatis seu soivi faciatis, aulaliquam<br />

aliaiii taslcllaiiiaiii. bailivain seu prepositurain<br />

nostram sibi eompi'teiilem tanli vaioris prêter re-<br />

siduo (iicli debiti iisfjue ad ejusdem satisfaclionem<br />

Iradatis seu Iradi lacialis. Kt quiwjuid in hai- pai'le<br />

solveritis vel nrdiiiaverilis volumus el preci[)iinus<br />

in compoto veslii, conslabularius, per présentes<br />

allocari. retinentes peues vos litteras acquielancie<br />

loeius debili una cum lilteris de iiberacione castri<br />

predicti ; el


|A. R. wiir-iago] IKM.ES ( ASCO.NS. S.'i?<br />

1 78'j. De denariis liberandis niviculoiibiis de LuLa<br />

ad négocia régis inde expediendii. — l\o\ conslabu-<br />

lario Burdc{;ale, saliitem. M;iii(laiiiiis vdIus (irmiler<br />

injuiiffenlosquatiuus totani |)eciiniatii [uoMmientem<br />

(le exilibus ducntus noslri predicli ullra cxpensas<br />

necessarias [ad] vadia et feoda dicluiii diiratuni<br />

fonliiiffencia ' Mcholao<br />

Myiigosii el sociis suis,<br />

niercatoribiis Lucanensibus, ad ([uedatii ardua né-<br />

gocia nostra inde expedienda que eis iiijunxinius,<br />

liberari facialis, retipientes ab l'is liltcras acqiii(,'-<br />

tancic de recepcionc tanle ppcunie. Quaiii j)ecuni(><br />

suiiiiiiani, ciim earii sic bberaveritis, volunius ot<br />

procipinius in vestro compolo allocari. Daluin<br />

ut s".<br />

1785. [dhiic pro predictix Hilteliiio de Moule<br />

— liex uiii\ei'sis, etc.,<br />

Hiicllirl \\ illelmo ,filio ejus'- .<br />

sakilem. Sciatis nos pro nubis et heredibus nosliis<br />

concessisse dilcctu ot lideb iiostro Willobno de<br />

Moiili' Uevelli, mditi, et VVillelnio, lilio et heiedi<br />

suo, tolaiii lerram nostrain que vocalur teri'a de<br />

Dydona^ iiiler duo maria iii Vasconia, in diocesi<br />

Burdigalcusi , cxisti'nlem in parochiis de Cary nan \<br />

Ffarges' et eorinn ronfinibus ubicumipie, cum<br />

omnibus boniinibus, boniagiis, vineis, terris,<br />

landis, ni'inoribus, censibus, obliis, dcveriis, al-<br />

licigalis, et cuni onuii jurisdiclione. usi|ue ad<br />

summam sexaginta et quin([uc snli


)'i8 ROLES GASCO^S.<br />

condein|inariciiiil)iis ( I iom|iosicioniljus Jiulaismi<br />

Ijoclore et Lt'oiiiaiiiiie, allocetis. Qiiain pecuiiic<br />

suniinani silii sic allocatam \olumus et precipiinus<br />

in ((impolo vestro allocari. Daluui apuil Westrno-<br />

naslciiiiin. .xix". die Mali.<br />

— lîcx iiriiversis et singtilis comilibiis, vicecomi-<br />

1 787. Pro (ji'orgio cl Hahciio Aurfd-, Lumbiirdix.<br />

liliiis, l),iionil)iis. senescallis, inajoribus ot prepo-<br />

silis, et aliis(î(lelibiissiiisiii Vasconia ad quos, etc.<br />

saliiterii. Univcrsitatcm vesiram reipiiriimis nichi-<br />

liiniiiiiis et iiiaiidanius (jiiatiiiiis Georgio et lioberlo<br />

Aiivar, liiimiiaiilis, fi-ati'ibiis comiiiorantibus apud<br />

IStirdeo-alaiii, (pios ouin lainilia et bonis ipsoruiii<br />

siib ])ifilrctiniii' iKisIra reecpinuis per terras nos-<br />

ti'a.s Icgitiriic suas iiiereaiidisas excei'cendo, super<br />

debitis (pii' debc'iitur eisdem iu terris nostris el<br />

abis que eorani vobis expcdiie habebunt, euni<br />

favore betiivoio facialis céleris juslieie complemen-<br />

tuiu;ila quoil prviplei- vesIruMi dereclum ipsos non<br />

oporleat ad nos babere leciusuuî, presentibus<br />

posl trienniurii uiiniiue vaiituris. T. lî. apud West-<br />

monasleriuiri, .xx. die Maii.<br />

MKMIÎIi .<br />

1788. /'/() \\ illcliiiii [iiiiddi (le Tiniliilùuc' et<br />

i][in-Li'siii , soriirc rrli> /c CJtniimhrrlriin , scrrienlc<br />

rrifis, dr coiiqmto audiriido. — Rex conslabulario<br />

sLio Rurdegale, saluleni. Qnia inlellexinius (piod<br />

dilectus clericus noster Jobannes de Reda, nnper<br />

existens pro nobis in ipso ducatu uostro, Iradidil<br />

in commendam seu custodiam castrum nostrum<br />

Tlialomonis- el caslellaniani cum suis pertinenciis<br />

lioberto le Cbaumberleyn, servienti nostro, et sibi<br />

injunxit quod domos nostras, mariscum, vineas et<br />

balas, el alias res nostras ibidem existentes que<br />

eraul quasi destructe, de exitibus ejusdem caslel-<br />

lanie re]>arari et emendari faceret, vobis mandamus<br />

qnalinus cunqiotnm suuni audialis et onines custus<br />

el nusr.s quos iu reparacione prediclornm posueril,<br />

' Sans douto un membre de la famille do I^adils.<br />

" Talmonl-sur-Gironde (Cbarente-lnfcrieure, arr. Sainles,<br />

canton Clozes^).


|A. li. xvin°-i -ujo]<br />

[)iout l'acionabilitcr corain voLis ostondere polerit,<br />

iii dicto compoto siio allocetis. Kt si iiivoneritis<br />

ipsiim sullicienler respoiidcre de pxilibiis prodicto<br />

castellaiiie el prediclas les sic esse roparatas, lune<br />

dictuni caslruin fiim castellania el suis portinenciis<br />

anno fiituro, modo quo ipse tempoie prclciito ea<br />

tenuit , tenere pemiittnlis ; ol , si conlrarium invene-<br />

ritis, de diclis caslro et caslollania oiiliiielis. prout<br />

vobis melius videhitur ail comiiinduiii nostriim<br />

farioiidum. Daluiu ut supra.<br />

1791. De senescallis et siibseitescallis et aliis mi-<br />

iiiiliix re/[i.i in Vascoiiin iiisiiffiriciilibiis et inohedien-<br />

Itbii.s (iinorendis , et atiisloco enrum coiislilueiidls' —<br />

.<br />

\\c\ dilecto el lideli coiisanguineo siio Mauiicio de<br />

(Jiedonio. tenenli locum suiiiii in ipso ducal u. sa-<br />

luiciii. Quia in eodoni ducalu noslro quaiiiplurcs<br />

senescalli el suhsenescalli et (piidani alii iiiinislri<br />

nostri assignai! diversis senesralciis cl aliis olliciis<br />

noslris per lilteras uostras ^ijfillalas cuni magno<br />

sigillo noslro minus nobis suUicieTUor cl scnescallo<br />

noslro Vasconie in ali(piibus inobedionics exisUnil,<br />

prout ex lelalu quoruindani iiuper intcilexiuius,<br />

vobis maudamus qualinus in proxinio advcnlu<br />

veslro in ipso ducalu de luijusmodi senescallis el<br />

subseuescallis et céleris ndiiistris noslris per pre-<br />

diclum senescallurn noslrum Vasconie ol fonstabu-<br />

laiiiiii: noslrum Burdegalc el pei' alios lideles<br />

nosiros dilijfcnler iiiquiralis" : el , si qnos taies in-<br />

vcneiitis, luiic non iibstanle aliqua liltera iiosira de<br />

bujusiiiodi assifjnacione ipsos auiovealis , el alios per<br />

consdiunidiclorum senescalli cl conslabularii , tpiales<br />

videnlis ad noslrum CDinmodum el terre nosli-e<br />

prediclc uldiores el meliores in suis olliciis seu<br />

senescalciis , loco eoruin ponatis el constiluatis. lit<br />

ad lioc iaciendum voiiis vices nosiras in bac parle<br />

loUdiler comniitlinius per j)reseules. Dalum ut<br />

supra.<br />

1792. ProAyca)-dol')orloiiis^,biir/fense de liurffo'.<br />

' Publié par Champollion, Lctirct île rois tl rcinct, t. I,<br />

p. 373.<br />

^ Ms. ûiquirant.<br />

^ Voir plus IkiuI, n"' 907, iyiti.<br />

" Bourf;-sui-i\lcr (Girundi').<br />

.<br />

ROLES GASCONS. iW<br />

— lic\ ciinstabubirio siio lîui'degale, saiutcm.<br />

MandaiMiis vobis (pi al i nus de ejusdeniducalus nostri<br />

cmUIius dilccli) nobis Aycarilo Kioi'lonis, buruoiisi<br />

de liurjfi), siilvalis scii solvi l'aeialis triginla libras<br />

l'urdegalciisis luonele pro l'codo suo de lermino<br />

INalalis Domiui ullimo prelerito. Item , solvalis eidem<br />

quindecim libras ejusdcm monel(! in {|uibus sibi<br />

leuebanuH- de veteri debilo, |)rout ))alet pcriitleros<br />

nosiras quas inde liabet. Item, solvalis eidem de<br />

exilibus Judaismi nosiri Vasconie cenluni et ipiinque<br />

lii)i-as ejusdcm moiietc, quas niqior sibi conluliiims<br />

pro laixiiiinis el expensis s\ns i'arlis in ncffocio<br />

noslro ejusdcm Judaismi el


tueritis. vobis in coiiipoto vestro voluiuus allocari.<br />

T. IL apud Westmonastpi-iiim, primo die Junii.<br />

'179i. Pro Rdbirlij Pisturr, piincturio régis. —<br />

Rex ililccto clpiico suo Joluinni iIp Can(lo\erp,<br />

recpploii suo Agenoiisi, saliilciii. Maudamus vobis<br />

quatiiins de exilibiis ballive vestie solvatis scu solvi<br />

faciatis dileclo senienli nosiro Roberto Pislori,<br />

panetario nostro ,<br />

seu ejiis certo procuratori, nomiiie<br />

nosiro, ducentas libras Arnaldeiisium in quibus<br />

sibi tenebamur pro quodam debilo in quo dileclus<br />

et lidciis noster doininus Eschavetus, quondam<br />

cornes Bigorre', sibi lenebatur et in quibus ducentis<br />

libris nos eideni curaili lenebaniur pro feodo suo<br />

unius anni, (buti vi.xeral: recipienles ab ipso \c]<br />

suo certo |)iocuialore blleras obiigaforias et acquie-<br />

lancie de pndiclo dcbito, una cum litterisde l'ecep-<br />

eione ejiisdeni pecnnie. Et nos pecuniani iliaiii,<br />

cum eani sic soiveritis, vokimus et preci|iiniiis in<br />


( \. I{. xviii°-i a 90]<br />

vos pei'sonnaliler ad premissa l'acienda nullo modo<br />

vacarepoterilis, tune aliquibus discretis viris ipsius<br />

ducalus iiostri neutri parli suspectis ad omnia et<br />

sinfyula premissa facieiida et complenda vices vestras<br />

coinmiltatis. Mes vero voLis et illis quos ad hoc<br />

"legeritis faciendum vices noslras lolaliter cominit-<br />

limuB in hac parte: set, si ali([iia siiit lam dillieiiia<br />

ipie per vos aut per vestros assijjnatos deterniiiiari<br />

lion polerunt, tune ea una cum ronsilio vestro<br />

super hiis per iilleras vestras nohis remittere curetis<br />

lit ipsa dillieiiia riiediante vestro consilio saiie et<br />

pure ad debitum possimus dueere elFectum. In<br />

eujus, etc. Datuni apud Westmonasterium . .iiij. die<br />

Juoii.<br />

I7fl7. Pro Ffiilcone ih' Sorit'. cIitico. — Uex<br />

senescallo suo l'elrafforicensi et Caturceiisi et omni-<br />

bus aliis, etc., salutem.Cum oliiu concesserimus di-<br />

leo(o nostro Ffuleoni d(! Soyriz, clerieo, seribaniani<br />

terre noslre Calureensis iuter Oiliiin" et Dordo-<br />

uiam el de Villa Ffranca in Petrafjoricensi^, con-<br />

ressionem prcdictarn ratain et ffratam habemns, el<br />

volumns qnod diclus Fl'ulro piedietam scribaniam<br />

rt ejus lacionabiles exilus habcat et percipial.<br />


552 P.OLES G<br />

179'J. Pro Priro Iloiii. — Rex (lilecto ol fideli<br />

siio ac consiiiiffuiiiPO, domino MaiiricindeCrcdonio,<br />

saliileiii. Gurii dileeluiii H fidclrm nuslruin Tlioniaiii<br />

de Saiidewico ad dii'in liaroimni jaiii iustanleni in<br />

parliamento Parvsiiis li'ansniiKainiis, jironl et se-<br />

ciindom lorinaiii ijuani vos et dilcclus et fidelis<br />

noster niagisler fieyinuiidus de La Fereie nol)is<br />

scripsislis, volnrmis et cidem Thoine iujnnximus<br />

quod, si jani dicto paiiianiento restituaniur ad pos-<br />

sessionem et jurisdictioneni majorie Ijmdegalensis,<br />

quod idem Thomas revertatur liurde^falam ad reci-<br />

pienduni jiiii^diclionemetofliciuni ejusdera majorie<br />

et in eodeiJi ollicio siet et nioram l'aciat per .xv. (lies<br />

ve] circa, |iroiit voliis et consiiio veslro niagis vide-<br />

bitur expedire; ita ipiod, piciia possessioue lialiila<br />

et l'estiliu'ione ollicii pivdicti, siihsiilualin' loco<br />

ejusdein Tliome in ollic'io pi-ediclo dilectns el (idelis<br />

ncster Petius Ileiii rpiem in recessu nostro a parli-<br />

l)us Vasconie per litleras nostros ad idem otlicinni<br />

recipiendiun depnta\iiims et adluie depulainiis.<br />

In rujiis.elc.r. ii. ajiiiil Weslmona^li'iium, .x\". die<br />

.liinii.<br />

liSOO. !(/ Iiiir jnii Tlioiiiii (le Saiiilivi/m. — lie\<br />

dileclo et lidi'li cleriro sno llrrio de l'înjfolisina<br />

constaliidario castii sui Biirdejjale, salnleni. Clam<br />

alias vohisscripseiimus (piod a lemponMpio dilectns<br />

et lidelis noster Thomas de Saiiduicn oUicinm ma-<br />

jorie lîurdegalensis teniiit de preceplo nostro, el<br />

qnam


[A. R. wm'-iai.o] ItlU.HS (iASCONS<br />

(lentes, quaindiu dictas ballivias Icimeril. In ni-<br />

jus, etc. Daliim ul supra.<br />

MKMBH. '^.<br />

1 802. Pro Guillelino de Podio , burfjense. Olevoim.<br />

— Uex conslabnlario suo Burflo(|ale, saluleni. (luiii<br />

iluJiiiii ex gracia nostra spécial! coiicesserinuis<br />

dilecto consaiiguineo et (ideli nostro Gastoni , vice-<br />

coniiti Byeriiensi, (piod lieredes seu execiilores sui<br />

illa diiu liiilia libranini lîiird(>j;aleiisis inonde (|uas<br />

siln ad ipsius \itain juins dnli'i-.iinus pusscnl |)er-<br />

cipcre post sui morlein in maji^na cnstnnia nostra<br />

Biirdegalc, per inanns constahnlarii nosiri ejnsdeni<br />

ioci qui |>ro lempore fuerit, per ununi anniun, ac<br />

de eisdera duoims niilibns libiis nnpir per- liltecas<br />

iiostras concesseiinius eidem (iasioni (|uiii(jentas<br />

libras ejnsdeni inonete solvendas pei- inanus vcstras<br />

pro eodem (lastone Gnilldnio de l'odio, biu'jfcusi<br />

Oleronis, et \obis niandaveriinus (piod eideni<br />

(luillebuo dictas (juinfrenlas libras lei-inino preleiito<br />

solveretis, ipiani solucionem bncus([ue facore dis-<br />

tulistis, pront intelleximus, in ipsius (inillelnii<br />

niaxinuini dainpnnmet gravanien, \obisniandaiuus<br />

lirinilcr injungentes qualinus eidem GuilJelmo vel<br />

ejus certo niaudato dictas ([uinffentas libras. sine ul-<br />

teriori dilTujjio, de exitibns cnstunie nostie predi


554 ROLES GASCONS<br />

sleterit iii ollicio seiiescaicie predicle, unam vide-<br />

licet mediptalem ad festtmi Assumpcionis beafe<br />

Mario Virginis et aliam nndielatem ad fesluin l'u-<br />

rificacionis ejusdem ^'ilgillis, nos, eidem Jobanni<br />

graciam facere vnlentes uberioiem, concessimiis ei<br />

quod loco predictornm diioruiii miiium bbrarum<br />

Buidegalcnsiun) percipiat singulis aanis, quamdiii<br />

luerit in offii-io predicto, per niaïuis constabularii<br />

predicti,duo miiia bbrarum nigronim turoaensium,<br />

pro vadiis suis predictis. per eqiiales porciones ad<br />

terniinns supradictos, fl quoil de tolo leraporequn<br />

slelit in oflioio preibcto, de eo quod minus recepit<br />

per annirm pro vadiis suis pieibclis in monela<br />

Burdegaiensi ronfra valorem duomm miiium libra-<br />

rum turonensium ,<br />

eidem satisfial permanus consla-<br />

buiarii piedieti de eadem monela turonensi usque<br />

ad valorem duorum miiium librarum luronensium;<br />

ita quod de tolo lempore jjredirto tam preterito<br />

quam fuluro singnlis annis percipiat duo milia li-<br />

brarum tunmensium pro vadiis suis predictis. In<br />

cujus, ele. T. R. apud Ilavering. ,<br />

.xxviij.die Junii.<br />

Et mandalum est Ilerio ije Aiigolisma, ronsta-<br />

bulario Bunlegale, el eeleris constabnlariis qui pro<br />

lempore fiierint ihidem, quod eidem Jolianni sin-<br />

gulis annis, dimi ollicio predicto inlenderit, sine<br />

fblaeioue seu (lilliiultale ipialiliel liberari faciant<br />

duo milia libr.irum lin-oMeiisium pro vadiis suis<br />

predictis ad terniinns supradiclos. El de eo (juod<br />

eidefiieril deduobus niililius librarum turonensiiim<br />

pei' annuiu, pro eisdem vadiis suis de lempore pre-<br />

leiito quo sietil iii i)Hicio predicto, sibi in monela<br />

luronensi satislieri l'aeiant. El re\ pecuniam quam<br />

ei sic liberaverint, cum régi indeeonstiterit, eis in<br />

conqioto suo faciel alloeari. T. ut supra. Et sunt<br />

patentes. Et duppliraiilur.<br />

180G. Pro re/jc, île ciislfl/nrc seu fnrUilicin iilii<br />

Rex senescallo<br />

assifto IcnrrI possinil . ciiiciiiln' . —<br />

Mio i'etragoricensi el ("alurcensi, sabitem. (Juia, ut<br />

pro cerlo didicimus, in terra nostra Caturcensi,<br />

que de no\o ad ninnum nostram pervenit\ miiii-<br />

mas seu iiullas [iroprielales babeiiuis, maxime in<br />

' Publié pur (jliampollioii . Lcltrcx ilr rois il i-eines , I. I.<br />

p. :!73.<br />

Viiir Boutai-io, in h'ranre sniis l'iiillpp,- le Bel. p. 67.<br />

[A. R. \v11f-1a90]<br />

iocis competentibus in quibus senescalli et bajuli<br />

nostri possent tenere assisas, ut deceret, et aba<br />

que ad jurisdictionem aitam et bassam pertinent<br />

facere seu eciam exercere, vobis precipinnis et<br />

mandanius quatinus de consilio et assensu dilecti<br />

et specialis cleiici nostri, magistri Stephani de<br />

l'Tita'. providere et emere velitis bonum castellare<br />

seu forlaliiium ubi ad opus nostrum basiida possit<br />

(ieri, in qua minislri nostri possint tenere assisas<br />

et alia que ad juiisdictioaem perlinent exercere,<br />

danti's nicbilominus in mandalis omnibus ministris<br />

nosiris in ducatu nostro Aquilanuie ut in premissis<br />

et premissa tangentibtis vobi'* pare.inl et intendant.<br />

In cujus. etc. T. R. apud Westmonasleriuiu, sep-<br />

timo die Julii.<br />

1807. Pro F/nrIanrrio , doiiniio


|A. W. \viii''-ia9o]<br />

Rex otniiihui^ ad (jiios, etc., salutein. iNovcrilis<br />

ijuod nos, jiHendcntcs landnliilia el grata siTvicia<br />

per Guiilelinuiii de Garboneriis, clericum, nobis<br />

iuipeiisa, voleiiles eideiii (acere j[iaciam .s|)ec.ialeni<br />

euiidein clericuni carlidiniiim >ivfi iiolariuiii [)ii-<br />

blicuni fariinus ,<br />

ac ofricium tabellionaltis in civilali!<br />

et diocpsi Burdejfaleiisi eidcm clcrico coiicedinuis<br />

tenore presenciuni et doiiamus, coiiccdenles iiisii-<br />

per prediclo clericô ut cailis sive inslniincnlis jun'<br />

ipsuiii clericum recipii-ndis et con(icioii(bs lidcs<br />

ubiqueperpeluohabeatur. (ncujus,etc. T. ut supra.<br />

1800. Pro maffistrn [rnaldode La Oi-se. — Rex<br />

coiistabulario suo Burdejfalc, saluleiu. Cuni tiuper<br />

coricesserinius dileclo clerico iiostro, niagistro Ar-<br />

naldo fie La Case', cenlum libras pcrcipicndas<br />

aiiuualitn de exilibiis cjusiloiii diicalus nosli'i ijuaiii-<br />

diii in ipso slelcril olisei|uio, |)roul palcl per lilli--<br />

ras nostras quas Inde sibi fieri fecinius', nos, pro<br />

suo laudabili servicio volenles sibi facere (jraciani<br />

specialcm, do soluciono dirtaruni centuiii librarum<br />

annualiuin assi^nainiis siiii oxitus prcposiluraruin<br />

noslrarum de Leylminia et de \ illa Fliaiica' juxta<br />

i'o


:^:^6<br />

Buidegjilo , saliiti'Ui. Quia in conipoto per vos el<br />

JoliaiiiiPin (le lidlja], clericuin nostrum, iiuper<br />

i-pceplo (lo (lilecto et lideli nostro Eiia de Caupeniia<br />

de teinpore qiio linbuit castrum noslrum Mali<br />

Leonis in cusiodia ex coniniissione nostra, volnnius<br />

qiiod diicente libre monetfi Burdeg-aiensis de primo<br />

aniio quo in Vasconiam idlinio aeeessiniiis ' ailo-<br />

centiir eidem de jjracia iiostia spécial! ,<br />

.<br />

RÔLES GASCONS<br />

vobis man-<br />

damus quod ipsum Eliani de predictis ducenlis<br />

libris qnielum esse et cas in compolo suo predicto<br />

aIJocari facialis eidem ;<br />

ita quod de tempore subsé-<br />

quent! de firma predicti castri nobis respondeal ,<br />

tenetnr. Nos enini [ireiliclas ducentas libras, euni<br />

predictum Eliani inde (piietum esse feceritis, vobis<br />

in vestro cnmpoto volumus allocari. T. R. apud<br />

Lang.' .xwiij. dii; Julii.<br />

181 'i. Pro AIcMdiiIro lie La Pcvcrcll. — Rex di-<br />

lecto coiisuijriiiiieo et (ididi suo Mauricio de Gre-<br />

donii), leneiili jocuin suuni in ducnlu Aquitannie,<br />

salutem. Gum luqier dederiinus et concesserimus<br />

dileclo et lideli iioslro Alexandre de La Peverell.<br />

castrum nostrum l'odii Guillelmi' cum castellania<br />

et bastida et aliis suis perlinenciis, pront in litleris<br />

nostris ei inile confectis pleiiius conlineltn-, ac in<br />

donaeione illa impeilimcnta per bomines ejusdera<br />

castellanie jain sint interposila in enervacionein<br />

donacionis ejusdeni, ipie* [ler vos, si boneste lieri<br />

valeat, adnullari cupimus et scdari, vobis luanda-<br />

nius quod liomines predictos, cauciori modo quo<br />

videritis, inducalis el partes vestras erga eos inter-<br />

ponalis ut ab bnjusmodi impedimentis désistant,<br />

de cetero lacienles ila quod dicta donacio nostra<br />

eidem Alexandro locuiii teneat, ut optamus, vei<br />

saltein eundem Alexandrum ibidem nostro [nominej<br />

baUivum seu pre|>ositum preficintis, si abscpie |)e-<br />

riculo et dampno nosiri et ipsitis Alexandri illud<br />

fore videritis faciendum ; et si per viani aliquain<br />

honestam idem Alexander premissa tenere nequcat<br />

juxLa lorniani litleratum predictaruni, tune de ré-<br />

bus nostris in pai-tibus illis ad valcnciam donacionis<br />

' En issii.<br />

Lan{;ley, ouiiiU'' de lîiickiriijlinin.<br />

' l'iijj;iiiiliein (llciiilu;,'iie, aiT. Bei'gerao , c. Sigouiès).<br />

" Ms. qilllS.<br />

ut<br />

[A. R. \viii"-i2()o]<br />

nostre predicte , una cum dampuis que inde sustinuit<br />

a tempore date concessionis nostre predicte , vice et<br />

nostro nomine, assignari faciatis eidem. Mandavimus<br />

enim senescallo nostro Vasconie et dilecto clerico<br />

nostro llerio de Engolisma, constabulario nostro<br />

Burdegale, quod de consilio et avisaraento vestro<br />

circa premissa partes snas interponant, prout pro<br />

nobis et comodo predicti magis viderint expedire.<br />

T. ut s".<br />

VartH q\iiu restitutiim fuit


ROLES GASCONS. 557<br />

1817. Pro fiairibus predicatoribus Bntone'. — Va ideo vobis omnibus et singulis tenore presencium<br />

[A. 1{. \v11f-1a90]<br />

Rex senescallo suo Vasconie et conslabulario casiri<br />

siii liiiidcjfale, scilutem. Dilcctorumnobis iulJiristo<br />

IVatrum |ii-c(]icaloruin Baioiie slatui, super ccclesio<br />

ornameiilonim et libroruin incendio', pin cornpa-<br />

cientes afl'eclii, vnbis iiiaudamus (piod (liiceiilas<br />

libras mouete nosti-e Buixlegalensiseisdcmlfalribus<br />

de denariis nostris liberaii l'aciatis de doiio nostro<br />

ad aili'viacioneiu eorund>in super amissioiie pre-<br />

dicla. El lioo nullatenus oiuitlatis. Et nus pecuniani<br />

illain, cuin eam eis liberaverilis, vobis,prefalu coii-<br />

slabularius, in coinpoto vestro voluiiius allocari.<br />

T. l'i. apud Lanjfui., .xxvj. die Julii.<br />

1<br />

8<br />

1 H. De polpslale data Joliaimi de Caiulovere ad<br />

fciiiteiidum sru dimiUendum suh aitiiuo cnisii ad lein-<br />

pim seu alio modo incunciiienla re.fji coinpclencia xcu<br />

compeliliiiv , etc. — licx senescallo, |)i'eposilis,<br />

majoribus, bnjulis cl omnibus lidelibus suis iii du-<br />

catu Acpiitaiiiiic ad cpios présentes littere pervene-<br />

rinl, saiiitem. Scialis quod coastituiuuis pro nobis<br />

et loco noslri dilectum clericuni noslruin, Jiihan-<br />

neni de (Jandovere, receptorein uostruni in A|fe-<br />

ncsio, ad vendendum scu diiniltendum sub annuo<br />

censu,ad leinpus seualio modo, incuirenientii nobis<br />

coinpetencia seii cotnpelilura ubi(jui; in dicta lerra<br />

uostra Ajjeiiesii ae in terris nostris Caturccnsi , Le-<br />

niovicensi et coinitatus (îaverc, per consiliuni el<br />

testinioniuni dilerli clerici riostri niajyislri lîerlrandi<br />

arcbidiaciini Agcm^nsis'; el ad lio(' plenario farien-<br />

dinn eidetn Johanni plenariain potestatem danius<br />

el conccdirnns |)er présentes, proniitlentcs (piod<br />

(juieipiid per eundein Jnlianneni per consiliuin el<br />

teslimoniuni dieli inagislri Bertrandi fueril in iiac<br />

parle facluni seu ordinalum, siriil appareiiil in lil-<br />

leris eornnidein palentibus (juas super eisdeni sunt<br />

faeturi seu daluri, ralum babebimus el arce[)Uirn.<br />

' Publié pnr Cliaropollion , Lettres de roix et rcineê, t. I,<br />

p. 37'!, et dans les Arcliivet liisloriqucs de ta Gironde, t. Il,<br />

p. 307.<br />

' Voir Ralasquc, Eludes sur Uaijonw , t. Il, p. 49.!. Les<br />

inccndii'S (|ui dcv.isiRrcnt ISayonne eu 1190 provoquèreiil<br />

une ordonnnnro de la commune concernant la construction<br />

et la couverture des maisons ( Livre des Etablissements , n" 79 ).<br />

' \'oir plus haut, ir iu6ô.<br />

,<br />

injungimus etmandamus quod eidem clerico noslro<br />

in preinissis si lis inlcndenlos el res|)ondentes. In<br />

oujus, etc. T.l'i. a[)iid Weslmouasteriuni, .xviij. die<br />

Jiilii.<br />

1819. Pru Aijcardo de Fforloiic. — Rex dileclis<br />

et lidelibus suis senescallo suo Vasconie el consla-<br />

bulario suo Burdcgale tpii pro tempore fuerinl,<br />

salutein. Quoniani dudurii per cariant noslrani cou-<br />

cessiinus dileclo el lideli nostro Aycardo Ft'ortonis,<br />

tune inajori nostro de Burgo, triginta libras Bur-<br />

degalensis inoneleannualini percipiendas de magna<br />

ciistuma uoslra lîurdegali; permanum cujiiseiiiiKjui'<br />

conslabularii casiri noslri Burdegale, quousque<br />

eidem in etiuivaienli reddilu vel uberiori aliunde<br />

provideri:nus. nos, volenles graciant lacère sibi<br />

specialein, vobis niandainus qualinus eidem Aycardo<br />

dictas trigijita libras aiinuas sine impediiiienlo<br />

aliquo suivi lacialis de cnsluma nostra de Biirgo,<br />

terminis in dicta caria riuslra conl(Milis, per iiiamis<br />

collectoris ejusilcm cnslume (pii pro tempore l'iterit,<br />

(pioustpie eidem pro\iderimus, ul pretlicluin esl.<br />

litcujus, etc. Uatuin ul siqjia.<br />

MKMRIl. 1.<br />

1820. De .lerilmnia super affrctnctonc navium<br />

Hurdcjiale. — Rex dileclis et lidelibus suis Jobanni<br />

do llavering, senescallo suo Vasconie, Ilerio Bo-<br />

eliardi, constabulario Burdegale, el magislro Ro-<br />

beilo de Levscte, clerico, saliilem. Ex iclalii ([uo-<br />

riimdam intellevirtius cpiod Guillelmus Jobannis de<br />

Streiielon., ciii nuper concesseramus scribaniam<br />

super affretacione navium Bitrdegale, niiiiis exlor-<br />

(piet pro scripliira inslriunenlorum dicle ailVela-<br />

cioiiis, in majfinim dam[)mim naularum el mer-<br />

calurum ibidem veuienciuni ac noslri dedecus<br />

id gravamen : (piare vobis iiiandamus qualinus de<br />

bujiismodi exlorsioue per dictum Willelmum, si<br />

l'acla sil, diligenler ini[uiralis, et, si ipsum culpa-<br />

bdem in bac parle invenerilis, lune dielaiit scri-<br />

baniam ad manum nnstiam capialis et alicui dis-<br />

crelo vifo eam tradalis ciislodiendam el l'aciendam<br />

et inde constabulario nostro Buidigale nomine


affretacionc iiavium Buideg.ile consignanda sigiilo<br />

nosli-o qun ulimur de coiitractibus in Burdrgnla<br />

si videritis expedire, de cetero i-onsignari facialis et<br />

fieri ordinetis , el cirtani porcioncru pro siii[itura<br />

et pro sigiilo cujnsiii)et iiislrumeiili coiiferendam<br />

j)er consilium dilocloriiiii clciicurain noslroruni<br />

magistri Heymundi de Fferariis et alioruni de con-<br />

silio nostro stalnatis, et statutuni tenere faciatis.<br />

Et ad oninia et singula premissa faciendum, vobis<br />

et vestre discredoni vices nostras in Lac parte<br />

comniitlimus per présentes, lu cujus, etc. Datum<br />

apud Wpslraonastorium , .xviij. die Julii.<br />

1821. Pro Gcrardo deCumiind, vallcito régis.—<br />

Rex dileclo clerico suo Johanni do Candovre, re-<br />

ceptori suo Agenesii, saluleiii. Mandauius vobis<br />

quod dileclo valletto uostio, Gerardo deCuniuud',<br />

liberari facialis dcceni niarcas sterlingoruiii pro<br />

qualuor doliis vini nuper per dilectuni sprvi(mlein<br />

noslriuu Matbeuni de Colurabariis, piucornaiu nos-<br />

Irum, ab eodem (ierardo captis ad opus nostrura.<br />

Et nos vobis pi-ediclo peounie siuninani in conipoto<br />

veslro precipimus allocari. T. H. ajnid Leglilon",<br />

primo die Augusti. Per billaui de garderoba.<br />

1822. /*;o uiiipislri) Ànifililu dr Lu (lasa. — liex<br />

dilecto et fideli suo Iterio de Engolisnia, conslabu-<br />

lario suo Burdegale, saluteru. Mandaïuus vobis lir-<br />

miter et districte (piatinus dilecto clerico nostro<br />

magislro Arnaldo de La (lasa, canonico Sancli Seve-<br />

rini Burdegale, a die recessus soi a Burdejfala<br />

causa xenicndi ad nos in Angliam us(pie ad dieni<br />

reditus sui apud Burdegalam, viginti solidos turo-<br />

neiisium pi'o fpiolibet die ipia abseus luit a Bunle-<br />

gala et erit ex causa preilicta, pro expensis suis;<br />

item unuiia debila in i|uilms eideni cum litteris<br />

noslrisleuemureideni siueiuore(liiriigio|)ersolvalis.<br />

Et nos quicipiid ex causis |)redictis eidem pei'sol-<br />

veritis, volumus et precipimus in veslro coni|)olo<br />

allocari. Datum ajiud Selveslou '. .x. die Augusti.<br />

' Le l'oi lui arcordc des lettres de proleclioii valables |joui-<br />

ciiiqaiiiR'es.le a8 jiiilli't 1290 (Calendar nfpnteiil rolls, p. 379).<br />

- Lci(;liton , comté do Bedl'ord.<br />

* Silvorslone, comté de Xnrthampton.<br />

,<br />

558<br />

ROLES GASCONS. [A. B..xviii''-i99o]<br />

nostro respontlendum. Et omnia instrumenta super 1823. Pro p. , episcopo Adtircnsi ' .— Rex dileclo<br />

et fideli suo Jobanni de Havering. , senescallo suo<br />

Vasconie, salulem. Manda mus vobis Crmiter etdis-<br />

Iricle quatinus dileclam consanguiueam noslram.<br />

vicecomilissam^ Marciani, per capcionem dotalicii<br />

sui et aliorum bonoruni suorum sine more diffugio<br />

disirictius compellatis ad solveudum el reddendum<br />

reverendo patri in Ghiislo P., episcopo Adurensi,<br />

totam illain pecunie quanlilalem in qua eadem<br />

Constancia eidem episcopo tenetur per quaudam<br />

composicionem seu condempnacionem factam per<br />

consortem noslram, pro eodem episcopo et contra<br />

consanguiueam noslram supradictam, racione facti<br />

de Mansso Adurensi et Saucte Quiterie. Datiuii ut<br />

supra.<br />

182'l. Pio Jdhniiiir di' Hiireriiiijii-. — Rex di-<br />

leclo suo Iterio de Engolisnia, conslabulario suo<br />

Burdegale, salutem. iMaiidaniiis vobis firmiter in-<br />

jungenles iptalinus mille libras morlauorum quas<br />

dilectus et fideiis nosler J. de Havering., miles,<br />

seuescallus noster Vasconie, pro terra de Riberia '<br />

ad opus noslri ad cerlimi tenipus retenta persolvit<br />

dilecle consanguineenostre,GuillelmedeMontcada*,<br />

' PiciTC III, év^iiue d'Aire de ij8ô à lagi environ<br />

(Gallia christ., l. I, col. 11 58).<br />

^ Ms. Bïisccomiticem.<br />

^ Hivière-Basse e>l une ancienne seigneurie comprise au-<br />

jourd'hui en i;rande partie dans le département des Hautes-<br />

Pyrénées, où elle forme les cantons de Caslelnau et de Mau-<br />

liour(|uet.<br />

* Guilleraelle, quatrième fdle de Gaston de Béarri. A la<br />

mort de son père {3l> avril 1990), elle hérita delà seigneu-<br />

rie de. Moncadeet des fiefs cal:dans ( Marca, llisi'iire de Bèaru,<br />

|). 793, 790). Une supplique d'elle au roi d'Angleterre<br />

(sans date) est ainsi conçue: «Begie majestati singniQcat<br />

nobilis Guitlhelma de .Monte Catano, filia condam nobilis<br />

viri, domini Guastonis de Beariiio,quod olim, ad instantiam<br />

douiini Johannis de Ilaveling. , militis et senescalli vestri<br />

Vasconie. ohligavil eidem, vestro nomine recipienti, lerram<br />

mejun vocatam de lîiperia , ])ro cerln sumnia pecunie de qua<br />

seciuidiim cou\enlionis furmaiu est vobis jamdiu salisfactum.<br />

Ouai-e sujjpiicat diclam Icrrani juxta pri'dictani lonveutionem<br />

sibi reddi et per vos seu nomine vestro vei niandati vesiri<br />

prediclam suuimam. . . sibi reddin. Le roi fit réponse: rSoit<br />

mandé au senescbal qu'il regarde les b-tlres des convenances<br />

et, solonc ceo, face reason, a ceo appelle le dcft-ndeor le<br />

roji (\loreau, vol. G'io, fol. 78; copie de Bn'quigny "ex


[A. R. xviii'-iQgo]<br />

sine more dilTiigcio persolvatis, aut in siio compolo<br />

recipiatis easdem, si de nostra pecunia fuerint par<br />

ipsum exsolute. Kt nos eas voliiinus et precipinius<br />

in vestro compote aHocari. Datuni nt snpra.<br />

1825. Rex senescallo siio Vasconie, salutem.<br />

Si Vivianns di; Lavizone', jjnrfjensis de Recula,<br />

vol aliquis alias velit nliqnid petere in


560 ROLES GASCONS.<br />

auflitorii prcdicli eidem Bernardo absqiie dilacionis<br />

incominodo faciatis persolvi. Datum ut supra.<br />

'1829. Pro magisUn Anuildo de La Casn'. —<br />

Rex senescallo suo Vasconie et constabulario suo<br />

Burdejoalc, salutem. Cuiii nuper concesserimus di-<br />

lecto clerico nosiro Anialdo de La Casa, canonico<br />

Sancti Severini Burdeîjalo, centuni libras perci-<br />

piendas annuatim do exitibus ejusdem ducatus<br />

nostri (juamdiu in nostro stoterit obsequio, proiit<br />

patet per litteras nostras ([lias inde sibi fieri l'eci-<br />

inus, nos, pro siio laudabiii servicio sibi volonles<br />

facere firaciani sprc-ialein, pro eisdoni cenlum iibris<br />

et pro sobicione dictarum centuni lilirarum annua-<br />

lium damus,concediinus et assig-namns sibi exitus.<br />

rodditus viilarum et pre|)nsituraruin iiostraruni de<br />

Leyijurnia el de Villa Klranca juxla l'odiuni Nor-<br />

nianni. a l'eslo Omnium Sanctorum anno Domini<br />

.m°.cc". nonagesimo us(|ue ad finrin quatuor an-<br />

noruni pioxitno se([ueiiliuni completorum pleno.<br />

Qnare vobis et vestrum ruiiibet mandamus quatinus<br />

dictas villas et preposituras ])ro eisdem centuni<br />

Iibris annualibus tencre pacifiée permittatis juxta<br />

i'ormam preseulis mandali nosiri. \oliinius tamen<br />

(piod de incurramentis et aliis super balliviis in<br />

eisdem prcposituris et villis per idem tempiis pro-<br />

venientibus vobis, conslabulario jircdicto, nomine<br />

nosiro lideliler respondeat, prou( ceteri ballivi<br />

nostri l'aceiv tenentni-. El nos predictas centuni li-<br />

bras aniniali's pro dictis iialliviis vnliinuis et jire-<br />

cipimns in compolo vesti'i, conslabniarii, allocari.<br />

In cujiis, etc. Dalum apnd Seiveslon", .x. die An-<br />

gnsli.<br />

1830. Pro Raipiimulû (Inillelmi tir Saubiaco', iiiitile.<br />

— Rex senescallo suo Vasconie, salutein.<br />

Mandamus vobis liiniiter injungenles quatinus super<br />

dainpnis et expensis factis et receptis per dilectum<br />

et fidelem nostrum Rayniundum Guillubni de Sau-<br />

biaco, miiilem nostrum, lani in eqnis quam in<br />

aliis, l'acione Guallicorum i'ratrnm iiiinornm de Va-<br />

' Ms.<br />

,/ucHs« , ii'.i comjiicî ([uiilre lignes plus loin. (Voir lu<br />

11° 1809.)<br />

* Silverstone, comté de Noitbaïupton.<br />

^ Sauviap (Gironde, arr. el c. Bazas).<br />

[A. R.xviii''-i29o]<br />

sato, et Arnaldi de Ladils' et consorciuin suornin,<br />

diligentem apprisiam faciatis el vos <strong>info</strong>rmetis sine<br />

inora snper premissis, ipsum indempiiem conser-<br />

vetis et eidem de nostro restituatis indilate. Item,<br />

centuni librasturonensiumquas pro quadani emen-<br />

da senescallo Petragoricensi persolvit sibi in suo<br />

compote allocari faciatis. l'remissa ad securitalem<br />

majorem qnani poteritis, ad opus dicti niililis et<br />

lionorem nostrum et ad indempnitatem nostram<br />

conservandam , bene et celeriter faciatis ; et , si quod<br />

danipnumperfaclnm predictoruui Gnallicoriim nii-<br />

norum et Arnaldi de Ladiis", ex iiuiic sustineret,<br />

i|isuin snper liiis per vos indempneni servari voln-<br />

mus et mandamus. Dalum ni supra.<br />

1831. P7-0 Jolifiimc lie Ilareriii/f. — Rex Iterio<br />

de Engolisma, coiislabnlario suo Burdegale, salu-<br />

lem. Mandamus vobis firmiter et districle quatinus<br />

snper expensis faclis in adventu reguin FIrancie et<br />

Yspanic in Vasconiam' jier dilecliun et lidelem<br />

nostrum Johannem de Havering. , senescallum nos-<br />

trum Vasconie, tam in Lostibus, porlacione arnio-<br />

runi, quani in aliis, conipolnm ipsius senescalli et<br />

parcellas carumdeni expensariini audiatis, et quic-<br />

quid per ipsum expensum in [iremissis fuerit sibi<br />

persolvalis. Et nos quiiquid ex causa [iredicla eidem<br />

solverilis volumus el preci(iiiiuis iii vestro compolo<br />

allocari. Dalum a[ind \erdele, .xij. die Aiigusli.<br />

1832. Pro \nialdo Itayi/niiidi tic Solariis , cire<br />

Btirde/iii/e. — Rex dilecto et lldeli suo Jolianni de<br />

Havering., senescallo suo \asconie, saliiteiii. Man-<br />

damus vobis firmiler injungenles qualinus dilecto<br />

el lidell nosiro Arnaldo Reymundi de Solariis, civi<br />

nostro Rurdegali', copiam iii([iiesle fade de raan-<br />

dalo nostro super facto debitorum quod a nobis<br />

petit, el judicium super ea sine ulteriori dilacione<br />

faciatis, taliter facienles quod ullerius dictus Ar-<br />

naldus Reymundi racione dicti negocii non fatigelur<br />

laboribus et expensis [et] non careal jure suo. In<br />

ciijiis, elc. Datiiiii apud Seiveslon, .x. die Augusti.<br />

' Ms. /,( Dilhis.<br />

- Ms. la Dilhs.<br />

' Allusion à l'enlrevue de Philippe 111 le llaidi avec Al-<br />

fonsc X de Castill.0 en 1280. (Voir plus haut, n" 5oi, ôoa.)


[A.Ii. \\ jit" laijoj<br />

1833. Pro preceptore clj'ralribu.-i hospilaiis Sancli<br />

Jacobi de Baulac^. — Rcx sencscallo Vnscoiiie et<br />

oniiiilius ballivis cl (idoliljus suis iii diicalu Aqni-<br />

taniiio ad qiios, etc., salutoni. Sciatis (|iiod, ciiin<br />

celebris inomorie dominus II. rcx, pater iiosler,<br />

suscepcrit in prolectioneiu et defcnsioiiiîm suani<br />

precoplorem et fralrcs hospiliilis Sancli Jacobi de<br />

lîaulac, liomiiies, t(M'i-as, rcs, rcddiUis cl onines<br />

possesfiones suas in partibus predictis, iuliibcndo<br />

univcisis et siugulis bailivis et minisifis suis par-<br />

liiun illaiinii no (]uis cis infcn-ct iiijuriani, nioles-<br />

liani,


-)62 ROLES GASCONS<br />

sp cniilra |)ioiiiiss:i non venLuruni, raeione minoris<br />

f'tatis sen eciarn qnaeuniqiie aiia racionp. Et nos<br />

pioniissis assensiiin nosirum dpflinuis, oi qnitacio-<br />

iioni et flonacionpni pipdictas confinnavimus. In<br />

dijiTs, ptc. Daliirn apnil .Norhaniplon, .xxvij. die<br />

Anjjnsti.<br />

J(S.')7. Pifi J'riro (Ici Tri-ncli., clciico'. — I5ex<br />

omnilnis Ijallivis pI lideliljns suis in dncatn Aqni-<br />

fannie ad qiios, elr., saiuleni. Atlendeiites niprila<br />

lidplilalis Fclri dpl 'IVench.. clerici, Iiphp nali, (pii<br />

de vila pl roiivprsacioMP hindaliililer ("omniPiidalin'.<br />

i|isiiiii aolaiitini spii lalipllioiiem pnhlicnni l'acinuis<br />

in ipso dncaln, et pidpiii conlif:ipndi instrnmpnla<br />

pniiiira in (piil)usi"niii;pip coiilracliiins licilis con-<br />

rpilinins polpslalprn, n'cpplo ai) po pi-ius tidpiilalls<br />

jnramenln qnod per aiios noiarios jn'pstari solel in<br />

sni crpacione ; volentes et coiicedenles qnod earlis<br />

sivp iiislrnmenlis pnlili(ns pei' Puni p\ nune conli-<br />

l'ipndis plena (Ides adiiiliealnr in jndiciis et extra,<br />

qnalpnns fides est inslmnipiilis |)ui)licis adliihenda.<br />

In cnjus, etc. T. !'. apnd Norliaiiiplon , .xwj. die<br />

\n;|iisli.<br />

'18)58. Pio \i)uil).<br />

' consueliidineni<br />

TA. R. x\iii°- 1 -jgo]<br />

paicinni illai'nm. In cnjns, etc.<br />

T. ut snpra.<br />

1839. De potesidie dnla Hcijmundo de Fferraria<br />

nd i)crjiciendum quand/m cniiiposicioiiein prdocntam<br />

inter refrem el Gtnlle/muin de Moule Guidonia'. —<br />

Rex dilecto rlerico et fideli snn Reymnndo de Ffer-<br />

raria, decano Sauiii Severini Bui-dp;fa|p, salnleni.<br />

Dileclus noin's Willelinus de Monte Gnidoais, pi-o<br />

confirnianda ijnadain ponijiosicione inter nos per<br />

penlps no?lras et enndeni \\ illeiinuni, duin ullimo<br />

l'ninnis in pai'lihns transniarinis, preloenla, ad nos<br />

in Aneliani nnper venil , (piod farfnm lienp nostis;<br />

veruni, quia aliqnos ad latns nostrnin super hujns-<br />

modi ooniposicione salis instruotos liar. vice non<br />

hahninins, ipsnni ad vos dnxiinus reniillendum,<br />

dantos vidtis poteslalein ad perlieipndnni composi-<br />

cioneni iinjnstnndi jnxia tpiod ])relocutinn fnit super<br />

l'aclo illo, pronl inelins viderilis expedire ; formam<br />

eciani (jnain inde ordinaverilis noliis niitfalis sul)<br />

si^illo vesiro, ut eam snli sijjillo nosiro faciamns<br />

roborari. In cnjns. pIc. T. i'. apnd Kini;esrlipslon*,<br />

.xviij. die ()cl(diris.<br />

MKMr.lt. 1 .<br />

IS'iO. /')() llfiin de lùi/nilixiiKi^. — Hp\ uili-<br />

vprsis ad conipolnni dili'i-li clcricl rpjjis llprii dp<br />

l'irijjfdisina, conslalinlaiii casiri rp[;is Rin'dpjj-alp,<br />

andipndniii depntalis vel dppnlandis, salntpni et<br />

prpsentibns dare (idem. Onines expensas et misas<br />

(pias dirtus clericus et constabniarius noster racio-<br />

nabilitcr feccrit vel misent pro nunciis missis in<br />

Arrajyoniarn, eundo. nioramlo et redcnndo, pro<br />

nnnciis missis in Anp,liam , pro runcino et rolta<br />

Iradilis Jolianni de Mavnliaco, pro snmplibiis faclis<br />

circa nejjocinm ap|)ellacionis lînrdegale, pio evlien-<br />

niis factis régi Ffrancornni et snis, et pio passajjiis<br />

ejusdem et snornnl .<br />

pro evlieimiis factis rejfi ( lastelle,<br />

]iro expensis dicti conslabniarii cl aliorum de con-<br />

' ^lonljjiiyoïi ( (^Iiarente-Iiifi'rieure , an*. Jonzao).<br />

- CIip>tonc, dans la for


[A.R. vviii'-iago]<br />

ROLES<br />

silio et eciam aliorum eiinciuin \>vo npgociis re


2<br />

C»|IYWII«>' w»— . • ^i_I tl V<br />

PLEASE DO NOT REMOVE<br />

CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET<br />

UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY<br />

DC Michel, Francisque Xavier<br />

611 (éd.)<br />

G25M^ <strong>Rôles</strong> <strong>gascons</strong><br />

1885<br />

t.<br />

6/

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!