Papsturkunden in Venezien und Friaul
Papsturkunden in Venezien und Friaul
Papsturkunden in Venezien und Friaul
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Mis dcii Nacbrichteo der K. Gesellschaft der Wissenschaften zu Gôtt<strong>in</strong>gen.<br />
Phiiologiseh-historische liasse. 1899. Heft 2.<br />
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Venetien.<br />
Berielit über die Forscbungeii L. Scliiaparellls.<br />
Von<br />
P. Kehr.<br />
Vorgeiegt <strong>in</strong> dot Sitzuitg vom 22. Joli 1899.<br />
Gloichzeitig mit demi Fortgang unserer Arbeiten im Sflden<br />
Italiens haben wir die schon frilher <strong>in</strong> Norden der Ha.lb<strong>in</strong>sel begonnenen<br />
Forsehungen fortgesetzt. Nachdem ich selbst <strong>in</strong> Venedig<br />
<strong>und</strong> Padua, Dr. Kl<strong>in</strong>kenborg <strong>in</strong> Verona <strong>und</strong> Mantua gearbeitet<br />
hatten, bat dann 1k. L. Schiaparelli <strong>in</strong> W<strong>in</strong>ter 1898 auf<br />
1899 diese Arbeiten ergi<strong>in</strong>zt <strong>und</strong>. weitergefUhrt. Se ktsnnen wir<br />
non zwei an jonc jilteren Mitteilungen sich ansch]iel3ende Berichte<br />
liber se<strong>in</strong>e Forsehungen vorlegen, den ersten liber Venetien <strong>in</strong><br />
engeren S<strong>in</strong>n, den zweiten Uber <strong>Friaul</strong>.<br />
DaB wir auch dieses Mai se vie! noues. Materiai mitzuteilen<br />
<strong>in</strong> der Lage s<strong>in</strong>d, verdanken wir auBer dem Fleifie, der Ausdauer<br />
<strong>und</strong> der Erfabrung unseres Mitarbeiters der Untersttitzung, die<br />
ih<strong>in</strong> anS der ganzen Reise niemals gefehlt bat.' Vorzflglich s<strong>in</strong>d<br />
wir dem Card<strong>in</strong>al S a r t o Patriarchen von Venedig Dank schuldig,<br />
der durch s<strong>in</strong>e an die geistiichen Archive <strong>und</strong> Bibliotheken<br />
semer Prov<strong>in</strong>z geriebtete Empfehlung die Arbeiten Schiapareilis<br />
auflerordentlich gefôrdert bat. Wir dauken weiter ail don Herren,<br />
die ilberail unserm Mitarbeiter ibre fre<strong>und</strong>iiehe Unterstiitzung<br />
geliehen haben.<br />
FUr die folgenden Zusammenstellungen sei noch un Augeme<strong>in</strong>en<br />
h<strong>in</strong>gewiesen auf die Statistica degli archivi doua regione<br />
Veneta. I—III. Venezia 1880-81.<br />
Document<br />
D IlI l l lu DIII III! I Ili IIl<br />
0000005626045
198 P. Kehr,<br />
3iantua.<br />
Vgl. :I3cthmann im Archiv XII 627; Schum im N. Àrchiv I<br />
128; Bresslan im N. Archiy ffl 95.<br />
Dank der Giite des .Bischofs Mous. Paolo Carle O ri g o Land<br />
1k. Schiaparelli sogleicli Zutritt zu den geistiichen Archiven.<br />
Bas Archjvjo della Mensa vescovije (Mons. Carle<br />
S b u il i - B o na t t i) entMlt e<strong>in</strong>e schjne Serie von Kaiserurk<strong>und</strong>en,<br />
c<strong>in</strong>e Samm]ang der Priviiegien des Bistums von 1602 noter dem<br />
Titel Pi-i vileqia episcopalus Mantu, e<strong>in</strong>e stattiiche Reihe von Volunzi<br />
di <strong>in</strong>vstiiur vom 1.3. Jahrh<strong>und</strong>ert ab, von Papsturk<strong>und</strong>cn aber<br />
mir die beiclen schon von y . Pflugk-Harttuzig [ter p. 52 verzcichneten<br />
Orig<strong>in</strong>ale (<strong>in</strong> Busta I)<br />
Nr. 5 Lee IX, 1052 VII 27. J-L. 4279.<br />
Nr. 9 Innocenz II. 1136 IX 8.J-L. 7788.<br />
Das Archivio della Curia veseovile beg<strong>in</strong>nt erst<br />
mit Aliten <strong>und</strong> Urk<strong>und</strong>en des 17. Jahrhnnderts.<br />
Bas Archivio capitolare (Mons. Carlo Sbudil-i3on<br />
a t t j) ist reieh an Kaiserurk<strong>und</strong>en ; (lie e<strong>in</strong>zige, schon von<br />
y . Pflugk-Harttung Iter p. 52 angefiihrte Papsturk<strong>und</strong>e<br />
Eu.-en IIi. 1151 V 6. J-L. 9477 Ong. <strong>und</strong> Cop. y . 1350<br />
ist jetzt aber mcht mchr hier, sondern bef<strong>in</strong>det sich im Besïtz des<br />
D. Çjaetano Scard ovelli Pfarners zu S. Antonio di Porto<br />
des Bruders des verstorljenen Canonicus ScardoveUi, bei dem e<strong>in</strong>st<br />
Zimerman des Copialbueh von S. Ruff<strong>in</strong>o fand (Mitth. des Usterr.<br />
Instituts I 434 if.).<br />
Atis dem reichen Copienmateriai des A r eh i y i o G- o n z a g a<br />
Oder d i s ta t o (Gay. D u va ri) mit vielen Kaiserurk<strong>und</strong>en ergal)<br />
sieh auch Liii die <strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> e<strong>in</strong>iges Neue.<br />
Paschal 11. 1116 II 25. J-L. -. Cop. s. flV (E. LIV 5).<br />
S. Anhaiig.<br />
Eugon III. 1151 V 6. J-L. 9477. Cop. von 1762 (P. II 1).<br />
Hadrian IV. 1157 V 15. J-L. 10274. Cop. s. X1V (E. LIV ô).<br />
Hadnian IV. 1159 V 13. J-L. 10567 im Ms. E. XLII Nr. 4<br />
S. XV f. 12.<br />
Alexander III. 1176 VII 10.J-L. 12723. Cop. von 1485<br />
(E. LIV 5).<br />
Ilrban Ill. 1187 X 13. M. 16010. Cop. von 1618 im Ms.<br />
Abbatiq s. Zenonis de Verona priviicgia f. 1 <strong>und</strong> zwei Cop. s. XVIII<br />
(B. X 1-3).<br />
Die Biblioteca comunale (Prof. Petelli <strong>und</strong> Herr<br />
M an g il] i) besitzt vicie Handschriften ans S. Benedetto di
Papsturk<strong>und</strong>eii <strong>in</strong> Vcnetien. 199<br />
Polirone <strong>und</strong> S. Giust<strong>in</strong>a di Padova. darunter c<strong>in</strong> Chartujar des<br />
15. Jahrh. Privilegia mon. S. Benedieti de Padolirone, cod. chart.,<br />
Sig. B IV 18, das genau die gleichen Tlrk<strong>und</strong>en enthiiit wie das <strong>in</strong><br />
dci- Comnnalbibliothek zu Verona (Ms. 736, vgl. Nachr. 1896 S. 297)<br />
bef<strong>in</strong>diiche Chartular von S. Benedetto. Auflerdem mehrere wichtige<br />
llss. canonistischen InhalEs.<br />
• Vicenza.<br />
Vgl. Bethmann im Archiv XII 664; BreBlau im N. Archiv ifi 92;<br />
W<strong>in</strong>kelmann im N. Archiv V 12; y . Pfiugk-Harktung lier p. 829.<br />
Pas bisher wenig beachtete Archivio della Canèellaria<br />
y e s e o vile (Pott. Antonio de Ma r eh i) besitzt aul3er den mit<br />
1200 beg<strong>in</strong>nenden Urk<strong>und</strong>en des Klosters S. Croce <strong>in</strong> der reichen<br />
Sammiung der Feudi von 1185 ab <strong>und</strong> <strong>in</strong> den Prozeflakten der Curie<br />
gegen das Kloster S. Pietro wichtige Materialien. FUr uns kommen<br />
<strong>in</strong> Betraeht die drei Z 42. Z 43. Z .44 signirten Prozeakten.<br />
• Z 42 entMlt e<strong>in</strong> Faszikel Libre L mit Cakxt II J-L. 7084 <strong>in</strong><br />
• Copie von 1678, e<strong>in</strong> zweites Faszikcl Libro A mit derselben<br />
Urk<strong>und</strong>e <strong>in</strong> Copie des 18. Jahrh. (sus Copie von 1,375 VIII 23).<br />
Z 43 enthiiJt don Libro B, wo f. 2 c<strong>in</strong>e Copie des 18. Jahrh. von<br />
Alexander III. J-L. 11291 (aus Copie von 1186 XII 12), <strong>und</strong><br />
c<strong>in</strong> Faszjkel Extra. .11fonasterjo di S. Felice e Foi-tu noto. Docu<strong>in</strong>enfi<br />
di deci<strong>in</strong>e, wo f. 2' dieselbe Urk<strong>und</strong>e <strong>in</strong> Abschrift<br />
saec. XVIII.<br />
Z 44 cntMlt zWei Faszikcl. Guria vescovile contra monache di<br />
S. Pietro mit vier Copien des 18. Jahrh. von Calixt H. J-L.<br />
7084 <strong>und</strong> Belle pontifie ver tutte le chiese beneficii et ijnntunità<br />
del monastero mit drei Copien derselben Urk<strong>und</strong>e von 1741.<br />
Pas Arehivio capitolare (Mons. Bortolan) bat e<strong>in</strong>en guten<br />
Index des vorigen Jahrh<strong>und</strong>er€s, dus Catastied Lasagna <strong>in</strong> 8 Bnden.<br />
Die Orig<strong>in</strong>ale <strong>und</strong> àllteren Copien s<strong>in</strong>d im Volume 1 der Pergamene.<br />
Orig<strong>in</strong>ale:<br />
Alexander III. 1177 IV 23. J-L. 12806 (Nr. 13.)<br />
Urban III. 1186 XI 15. J-L. 15695 (Nr. 22.)<br />
Copien:<br />
Tirban III. 1186 XI 15. J-L. 15695. Copie von 1298 (Nr. 23)<br />
<strong>und</strong> Copie von 1372 (Nr. 24).<br />
Copialbiieher:<br />
Libro B d'istrotnenti vecehi, cod. membr. saee. XIII sq. (vol. 16):<br />
f. 53 Nr. 27 Urban Tu. 1186 XI 15. J-L. 15695. Copie<br />
von 1492 (mit XJJLri kal. dec.).
200 1 P. Kchr,<br />
Indice e raccolta di varie carte cornprovauti le giurisdizioni del<br />
rev"° Gopitolo de Siyî Ganonici, Ms. chart. saec. XVII (vol. 17):<br />
f 82 Nr. 22 Urban III. 1186 XI 15. J-L. 15695. Copie<br />
von 1647 (mit Xliii kai. dcc.).<br />
Privik'yia et jura rev" Gapiluli, Ms. chart. suce. XVIII (vol. 24):<br />
f. 2 Alexander III. 1177 IV 23. J-L. 12806.<br />
f. G Urban JI[. 1186 XI 15. J-L. 15695.<br />
Ueberhaupt ist die Sono don Copiaiblicher sehr reich]ialtig.<br />
Se enthi1t vol. 14 don Libro rosso tiovo, don Libro y oyo <strong>und</strong> don<br />
Libro verde, vol. 16 don Liber albus liveilorum, don Libre giallo, don<br />
Libro A : <strong>in</strong>strumenta publica antiqua. Auch mehrere Bhnde Jura<br />
capitv.h <strong>und</strong> e<strong>in</strong>e stattiiche Sono von Frocessi s<strong>in</strong>d vorbanden. -<br />
Biblioteca eomnnale (Mons. D. Bortolan).<br />
Ilierher ist dits reiche Matenial sus don aufgehobenen K]Àistern<br />
Vicenzas, von S. Pietro, von S. Feice, von S. Silvestre, von<br />
S. Tommaso, von S. Maria Nova, von S. Maria Maddalena, von<br />
S. Francesco, von S. Corona, von S. Biagio, von S. Domenico, von<br />
Carm<strong>in</strong>e, von Ogni santi u. s. w., gekommen. Aile diese Fonds<br />
harren noch imiter e<strong>in</strong>er neuen diirchgreifenden Ordnung. Dank<br />
der Gâte des Mons. Bortolan bat Br. Schiaparelli die Mazzi direct<br />
durchnehmen 1-,i5nnen, sich aber dabei, uni niât e<strong>in</strong>e Arbeit von<br />
Woehen zu verlieren, auf die flteren beschni<strong>in</strong>ken miissen. Fur<br />
uns kom<strong>in</strong>en wohl nur <strong>in</strong> Betracht der Fond von S. Pi e t r o t)<br />
<strong>und</strong> dey von S. Felice, Voit ersteren ist e<strong>in</strong> Catastico von 1701<br />
da, <strong>in</strong> dem mehrere Copien von Calixt 11. J-L. 7084 <strong>und</strong> Lucius 111.<br />
J-L. 15235 citirt wcrden. Das Catastico von 55. Police e Fortunato<br />
von 1728 kennt tut die Bulle Alexanders UI. J-L. 11419.<br />
Bas glcichfafls hier bendliche cigentiche Comunalarchiv, dos ArchivioeomunaleanticO,<br />
dettoarehivio Torre (mit emem<br />
Catastico von 28 Bi<strong>in</strong>den) bat niehts fur uns.<br />
Orig<strong>in</strong>ale:<br />
Alexander III. (1173-76) 11129. J-L. 12634 (carteUa a parte).<br />
Copien:<br />
Calixt II. 1123 XI 20. 11-L. 7084. Cop. saee. XIII (S. Pietro<br />
mazzo 144) <strong>und</strong> Cep. von 1.752 im fasc. A: Baccolta di<br />
donazioni, privilcgi f. 6 (5. Pietro mazzo 149).<br />
licher die Handschniften der eigentlichen Bibiothek s. Mazzat<strong>in</strong>ti<br />
Inventari II 3-103. Fur uns s<strong>in</strong>d von erheblicherer Bedcutung<br />
nur die beiden grossen Sammiungen Vigna <strong>und</strong> Macc..<br />
I) \rg. auch Bortolan 1 privilegi antichi del monastero di S. Pietro <strong>in</strong> Vicenza.
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Vcnetien. 201<br />
Die Zibaldoni Vigna des 17. Jahrh., <strong>in</strong> 13 Bnden, enthalten,<br />
ihnlich wie Brunaccis Paduaner Sammiungen, zahireiche Abschriften<br />
von Tlrk<strong>und</strong>en der Vicent<strong>in</strong>er KIster, deren Orig<strong>in</strong>ale verloren<br />
oder doch zur Zeit nicht aufl'<strong>in</strong>dbar s<strong>in</strong>d. So<br />
vol. IX p. 201 Alexander M. (1173-76) V 9. M. 12644.<br />
vol. XI p. 45 Alexander III. 1168 IX 12. J-L. 11410.<br />
p. 215 Lucius III. (1184-85) VIII 18. J-L. 15235.<br />
p. 247 Caijxt II. 1123 XI 20. J-L. 7084,<br />
vol. XII p. 219 u. p. 452 Urban III. 1186 XI 15. J-L. 15695.<br />
Aehnlicher Art, besonders wichtig weil <strong>in</strong> ihnen die privaten<br />
Archive von Vicenza ausgebeutet s<strong>in</strong>d, s<strong>in</strong>e. die 13 Bi<strong>in</strong>de Misccllanea<br />
des 18. Jahrh. von Jlfaccù, wor<strong>in</strong><br />
vol. I p. 391 Alexander III. 1168 IX 12. J-L. 114197<br />
Daraus ergab sich, daB die Familienarchive Losehi-Zileri,<br />
Porto-Colleoni, Porto-Fiovene, Capra-Colleoni, Conti, Nies'o, Ferro-<br />
Fracanzan u, A. nichts fur uns haben. Ebenso blieb chie Anfrage<br />
<strong>in</strong> der Biblioteca del Sem<strong>in</strong>ario erfolgios.<br />
.Padua.<br />
Ueber die Archive von Padua vgl. Nachr. 1897 S. 349-355.<br />
Zeit <strong>und</strong> TJmst<strong>in</strong>de erlaubten damais nicht, auch die B ib 1 o tee a<br />
delia R. U n i v e r s i t à (vgL das Verzeichni6 bei Bethmann Archiv<br />
XII 669) anszubeuten. Dr. Schiaparelli hat dies non naehgeholt<br />
<strong>und</strong> folgende fur unsere Arbeiten <strong>in</strong> Betracht kommende Handschriften<br />
verzeichnet: -<br />
end. 364: .Notizie e docunienti per Gividale di Eriuli, Ms. chart.<br />
s. XVIII:<br />
f. 10 Alexander III. (1177) VII 13. J-L. -. S. Papsturk.<br />
<strong>in</strong> <strong>Friaul</strong>, Anhang.<br />
cod. 603: Privilegia Cas<strong>in</strong>ensia (ans S. Maria de Praglia), end.<br />
membr. saec. XVI mit 0op. von 1604 V 22 von<br />
Urban II. 1092 IX 14. J-L. t 5467,<br />
cod. 1208: Varia. Ms. chart. saec. XVI:<br />
f. 61' Urban 11. 1091 IV 1. J-L. t 5447.<br />
f. 63' Benedict VIII. 1022 VI 28. J-L. f 4040.<br />
f. 137 0-regor I. 600 X 5. J-E. -. Ed. Chron. sacri Cas<strong>in</strong>.<br />
eenobii (Venetiis 1513) f. 211.<br />
end. 1235: Privilegia Cas<strong>in</strong>en., Ms. chart. saec. XVI:<br />
f. 61' Urban II. 1092 IX 14. J-L. t 5467.<br />
Es foigen dann von f. 159' ab Citate der Papstprivilegien fur<br />
S. Just<strong>in</strong>a zu Padua (Gregor IV. J-E. t 2572; Calixt II. J-L.<br />
7023; Eugen III. J-L, 8771; Alexander III. J-L. 11157.. M. 12166.<br />
KgI. 0o8. C. SVias. Naobricliten. Fhilolug.-biotor. K1ae. 1829. BoIt 2. 14
P. Kcbr,<br />
J-L. 12936); auf f. 1.61 Excerpte atis den Papsturknnden flirS. Giorgio<br />
maggiore zu Venedig (Calixt II. J-L. 7070; Honorius II. J-L. 7211<br />
(auf f. 201); Tnnocenz II. J-L. 7598); auf f. 161' CiLate dcx' beiden<br />
Privilegien Paschals II. <strong>und</strong> Innoeenz' II. fflr S. Benedetto di Pclirone;<br />
auf f. 162' Auszllge ans den Urk<strong>und</strong>en flir Bobio Theodor I.<br />
J-E. 2053 <strong>und</strong> Lucius II. J-L. 8518 oder J-L. 8519; auf £ 165'<br />
e<strong>in</strong> Citat von Hadrian IV. fUr 58. Nazaro e Celso di Verona J-L.<br />
10410; von f. 166 ab Auszilge ans den Privilegien fUr La Cava<br />
von Urban lI. J-L. t<br />
6467 <strong>und</strong> Alexander III. J-L. 11589; auf fol.<br />
215 c<strong>in</strong> Citat von Nicolaus II. fur S. Maria di Cesena (s. Nachr.<br />
1898 S. 30 Nr. 1).<br />
cod. 1302: Frivilegia congregationis s. Just<strong>in</strong>ae, Ms. chart. suce.<br />
XVI '):<br />
f. 60 Urban II. 1092 IX 14. J-L. t 5467.<br />
cod. 1588: h-iviiegia eongrcgationi9 Cass<strong>in</strong>ensis, Ms. chart. sace. XVI:<br />
f. 153 Urban 11. 1092 IX 14. J-L. t 5467.<br />
f. 159' Urban II. 1093 I 14. J-L. 5479 oder J-L. t 5480.<br />
f. 162' Alexander III. 1169 I 30. J-L. 11589.<br />
f. 167' Alexander III. 1169 1 30. J-L. 11590.<br />
eod. 1625: Ms. chart. suce. XVIi—XVIII 2):<br />
£ 249' Alexander III. 1181 V 13. J-L. -. S. Auhang.<br />
f. 351 Pasehal II. 1108 1X 25, J-L. 6205 (ex tomo archivii<br />
S. Mariae Novae de Urbe cui titulus Miscellanea: item<br />
laesa et corrosa membrana Nt. 42; item ex archivo Proric<br />
generalis <strong>in</strong> eodem monasterio S. Mai-jan None tomo 374<br />
pag. 1).<br />
f. 383 Leo IX. 1051 VI 19. J-L. -. S. Anhang.<br />
cod. 2221: Vene2ia. Eclazioni di consultori e docurnenti ccciesiasf ici<br />
per la StÙ e prov<strong>in</strong>cia, Msl saee. XVIIi:<br />
f. 89 Anastasius IV. 1153 XII 1- J-L- 9761 3).<br />
Adria.<br />
Vgl. Bethmann <strong>in</strong> Archiv XII 665.<br />
Bas Bistum besaB e<strong>in</strong>st e<strong>in</strong>e Reihe alter Papstprivilegion,<br />
niirnlieh:<br />
1) Solcher Iiss. gibt es nicht wdnig. Auch <strong>in</strong> Monte Cass<strong>in</strong>o (Caps. V tir. 113<br />
<strong>und</strong> tir. 114) f<strong>in</strong>den sich zwei Exemplare dieser Sammiung.<br />
2) Der Codex entMlt viols Absehriften ans dent ehemaligen Archiv von Monte<br />
Oliveto zu Neapel.. Auch zwei Kaiserurk<strong>und</strong>en stelien hier, beide von Friedrich If.<br />
von 1219 X (cd. Scheffer-Boichorst im N: Arcbiv XXIV 192) <strong>und</strong> von 1221 V.<br />
S) Ong, <strong>in</strong> Treviso.
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Vcnetien. 203<br />
Nicolaus I. (863?) J-E. 2848. S. Anhang.<br />
Johannes X. 920 V. J-L. 3561.<br />
Mar<strong>in</strong>us II. 944 VI li. J-L. t 3627.<br />
Wir kennen sic aber nur ans dm Catasticuni episcopakts Adrie,<br />
cod. membr, <strong>in</strong> fol. saec. XIII—XVII, der 1843 <strong>in</strong> der M<strong>in</strong>chdner<br />
Bibliothek aufgef<strong>und</strong>en wurde, ohuc daB Jemand etwas liber die<br />
llerkunft der wïehtigen Handschrift '<strong>in</strong> sagen wuf3te, <strong>und</strong> jetzt ais<br />
Cod. lat. 27312 c<strong>in</strong>gereiht ist ').<br />
In Adria seibst ist niehts von der alten Ueberlieferung erhaiten.<br />
Pas Archivio della Curia veseoviie ist ungeorduet,<br />
bat aber aueh nur jllngere Papierurk<strong>und</strong>en. Pas A r eh iv j o e ap<br />
i o are ist ganz unhedeutend, beg<strong>in</strong>ut aueh erst mit dem 15.<br />
Jahrh<strong>und</strong>ert; dus Archivio e.omunale ist modem. Wiehtiger<br />
ist das Arehivio Boechi. Per Professor Franeesco Boechi bat<br />
Mancheriei gesammeit, se<strong>in</strong> Sohn der Oomunaliehrer Bocehi erlaubte<br />
bereitwillig die Benutzung des Manuscripts Memoric e documenti<br />
spettanti alla citlà di Adria prvncipaimente alla sua calledrale e vescovado<br />
1747 3 vol., mit Nachtrii.gen von Fr. Boechi, meist ans Drueken,<br />
darunter:<br />
vol. I Nr, 43 Johannes X. 920 V. J-L. 3561.<br />
vol. II p. 50 Silvester IL 1001 IV 4. J-L. I p. 499.<br />
p. 237 Calixt II. 1123 III 6. J-L. 7019.<br />
p. 269 Alexander III. (1168-69) V 10. J-L. 11530.<br />
p. 309 Lucius III. 1185 VII 26. J-L. 15452.<br />
p. 311 Lucius III. s. d. J-L. 15189.<br />
p. 313: 1191 Geiestit2vs 111. (a. 1) accorda a Giocolo de'<br />
(Jiocoli .Fcrrarese di edificare una c<strong>in</strong>esa della B. V.<br />
<strong>in</strong> fonda Guarda, die sia battesimale e soggetta al solo<br />
papa: .Pcrcib paght due libre di cera ah' anno alla<br />
S. S. (Regest von Fr. Boechi).<br />
Die andern Manuseripte Fr. Boachi's haben ke<strong>in</strong>en orig<strong>in</strong>alen<br />
Worth.<br />
Ven&dig.<br />
Me<strong>in</strong> erster Bcrieht liber Venedig (Nachr. 1896 S. 277 if.) gait<br />
lediglich dem Staatsarchiv <strong>und</strong> der Biblioteca Mareia.na; e<strong>in</strong>en Nachtrag<br />
dazu <strong>und</strong> e<strong>in</strong>en Bericht liber das Musco civico (Corre) habe<br />
ieh e<strong>in</strong> Jahr da.rauf (Nachr. 1897 S. 370) h<strong>in</strong>zugefligt. Jetzt kann<br />
ich e<strong>in</strong>en kurzen Bericht liber das mir semer Zeit nieht zugngJieh<br />
1) Auøerdem enthait er Alexander III. J-L. 11530 <strong>und</strong> mebrere Copien von<br />
He<strong>in</strong>rieh III. St. 2448.<br />
14*<br />
M
204<br />
P. Kehr,<br />
gewesene Archivio capitolare di S. Marco (Archivar Mons.<br />
G. Bortol<strong>in</strong>i) folgon Jassen, <strong>in</strong> das Dr. Schiaparelli Dank der Intervention<br />
des Fatriarchen Ca.rd<strong>in</strong>as Giuseppe S art o E<strong>in</strong>tritt fand.<br />
Bethmanns (Archiv XII 649) Aigabcn s<strong>in</strong>d also ungenau. Allerdïngs<br />
haben die i1testen lJrk<strong>und</strong>en nichts mit San Marco selbst<br />
zu thon, sondera entstamrnen dom Arcliiv der Kreuzherren. Die<br />
Pergamene werden <strong>in</strong> 7 Buste aufbewahrt, <strong>in</strong> husta 7 bef<strong>in</strong>den<br />
sïch die vier Orig<strong>in</strong>ale von<br />
Lucius III. (1185) I 15. I-L. - S. Anhang.<br />
Urban 11L (1186-87) IV 29: J-L. -. S. Anhang.<br />
Urban HI. 1187 111 26, J-L. 15960 (auch <strong>in</strong> Copie von 1480 V 19).<br />
Celest<strong>in</strong> III. 1196 VIII 1. J-L. -. S. Anhang.<br />
Auch ira Muse o Cor r e r fand Dr. Schiaparelli noûh E<strong>in</strong>iges,<br />
was der Aufmerksamkeit Dr. Kl<strong>in</strong>kenborgs entgangen war.<br />
(Jicogna 4208, (Joli. 3150 cnthâlt Pergamene vom 10. Jahrh<strong>und</strong>ert ah<br />
fur Brondolo ans dem Besitz der Familie Widman, darunter<br />
zwei Copien des 12. Jahrh. von<br />
Celest<strong>in</strong> Et. 1194 XII 5. J-L. -. S. Anhang.<br />
Gicogna 2121, (Joli. 2746 enthlt<br />
Loo VIII. 963 XII 13. J-L. 3701. Cop. saec. XVI.<br />
Alexander Et. 1176 VII 7. J-L. 12722. Cop. suce. XVIII.<br />
Chioggia.<br />
Cav. V<strong>in</strong>cenzo Bel! emo machte den gefiflligen Fflhrer durch<br />
die Samnilungen der Stadt, die uns freilich gar nichts botûn. Se<br />
bat das Archivio della Caria vescovile iiberhaupt ke<strong>in</strong>e<br />
Pergamene; auch die Serie der Actorum mit dom Liber iuriunz des<br />
17. Jahrh. <strong>und</strong> dem Liber actorum vetustorum des 18. Jahrh. enthLtlt<br />
ke<strong>in</strong>e ulteren <strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong>. Bas Archivio capitolare wai'<br />
unzugànglich, soil aber nach den Versicherungen des k<strong>und</strong>igen<br />
Herrn Be]lerno alto Materialien nicht besitzen. 1m Arc hi vi o<br />
cornu n ale (mit c<strong>in</strong>e<strong>in</strong> Inventar von 1881) wdre nur der Lib,-o dci<br />
privilegi n notiren, aber auch or chue <strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong>.<br />
'Jjreviso.<br />
Vgl. Bethmann ira Archiv XII 670 f?. Brelllau im N. Archiv<br />
III 85.<br />
Ber Bischof Mons. Giuseppé A p 011 o ni o gab auf das bereitwihigste<br />
die Erlaubnifl zur Bernitzung der geist]ichen Archive;<br />
der bisch5ffiche Kanzler D. Ferd<strong>in</strong>ando F e r r e t t on <strong>und</strong> der<br />
bischfliche Archivar Can. D. Ernilio Bon, der Archivar <strong>und</strong><br />
Bibliothek-ar (les Kapitels Prof. Mons. Angelo Ma r eh es an <strong>und</strong>
Papsturk<strong>und</strong>eu <strong>in</strong> Venetien. 205<br />
der Director der Comuna.lbibliothek Prof. B a io haben sich dureh<br />
fre<strong>und</strong>iiebstes Entgegenkommen <strong>in</strong> besonderm Maafle unsern Dank<br />
verdient.<br />
Archivio della Curia veseovjle.<br />
Pas beseheidene Archiv bat e<strong>in</strong>ige Pergamene des 12. Jahrh<strong>und</strong>erts,<br />
darunter die Orig<strong>in</strong>ale von He<strong>in</strong>rich V. Stumpf 3131 <strong>und</strong><br />
Friedrich I. Stumpf 3783, an <strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> aber nur<br />
Orig<strong>in</strong>al:<br />
Lucius III. s. d. J-L. -. Fragment (Diversorum A). S. Anhang.<br />
Copien:<br />
Alexander M. 1177 X 8. J-L. 12949. Cop. von 1304 J 21.<br />
Cilemens III. 1188 IV 9. .1-L. 16203. Cop. von 1276 IV S.<br />
Copialbiieher:<br />
C. Pro episcopatu Taruisii contra preposituram Naruisiç, Papierfaszikel<br />
des 18. Jahrh., mit den TJrh<strong>und</strong>en flir Kioster Nervesa:<br />
f. 1 Alexander II. (1062). J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 6' Calixt H. 1122 XI 22. J-L. 6994.<br />
L 9' <strong>in</strong>noeenz 11. 1134 IV 21 J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 13 Eugen III. 1148 VIII 25. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 29 Lucius ifi. (1185) IV 15.J-L. -. S. A.nhang.<br />
f. 31' Celest<strong>in</strong> ifi. 1194 XI 15. J-L. -. S. Anhang.<br />
E<strong>in</strong>e Abschrift von diesem Prozel3akt authentizirte 1768 XII 28<br />
Gio. Batt. de Rubeis bischbflieher Kanzler <strong>und</strong> zwar von den ersten<br />
vier Privilegien. Von denselben fanden sieh Extracte, aueh diese<br />
im Jahre .1768 XII 28 authentizirt, <strong>in</strong> der Busta Rarvesa B. E<strong>in</strong><br />
anderer Àkt, den A. Seoti (s. Biblioteca capitolare) mit dem Titel<br />
Liber A O. Beneficia et pensiones voyantes existesis <strong>in</strong> cancel aria<br />
episcopaU citirt, liefi sich dagegen nicht auff<strong>in</strong>den. - Dafiir besitzt<br />
das Archiv noeh e<strong>in</strong>e Reihe Deductionssehriften <strong>in</strong> Sachen des<br />
Kiosters Nervesa, <strong>in</strong> denen jene Privilegien auszugsweise gedruckt<br />
s<strong>in</strong>d.<br />
Arehivio della Mensa vescovile.<br />
Enter dem Titel Tituli antielti werden die ljrknnden <strong>in</strong> 49<br />
Buste aufbewahrt, <strong>in</strong> denen sich aile e<strong>in</strong>st von Bethmann verzcichneten,<br />
hernach von den Ji<strong>in</strong>gern vergeblich gesuchten Kaiserurk<strong>und</strong>en<br />
befanden; die erste busta enthdlt die Builen..<br />
Orig<strong>in</strong>ale:<br />
Eugen III. 1152 V 1 J-L. 0570.<br />
Anastasius 1V. 1153 XII 1. J-L. 9761.<br />
Lucius ifi. 1184 X 1. J-L. 15087.
206<br />
P. Kehr,<br />
Copien:<br />
Eugen ifi. 1152 V 3. .1-L. 9570. Cop. s. XIII.<br />
Anastasius IV. 1153 XII 1. J-L. 9761. Cop. S. XVI (Basta VII<br />
Nr. 70 f.34) <strong>und</strong> 5 Copien von 1623 (Busta VII Nr. 68 f. 4;<br />
Busta XXVII Nr. 31.6 f. 4 <strong>und</strong> f. 7; Busta XLVIII fasc. A<br />
Nr. 4 <strong>und</strong> fasc. B f. 3).<br />
Lucius III. 1134 X 1. J-L. 15087 <strong>in</strong>ser. <strong>in</strong> lJrban 1V. 1263 XI 2<br />
Ong. (Busta I), Cep. s. XIII (Fragment zugleich mit Friedrich<br />
I.. Stumpf 3698), <strong>und</strong> 3 Copien von 1623 (Busta VII<br />
Nr. 68 f. 8, Busta XXVII Nr. 316 f. 10; Busta XLVIIII<br />
fasc. A 1fr. 7).<br />
Copialbllcher:<br />
AC. Libre delle renovationi de feudi del vescovao di Treviso (con<br />
moltissimi privitegi raccolti <strong>in</strong> quattro iibri e distribuiti <strong>in</strong> buon<br />
ord<strong>in</strong>e dalla vigiianza di Mons. Sanudo veseovo) von 1316<br />
f. 28 Anastasius IV. 1153 XII 1. J-L. 9761.<br />
f. 28' Lucius III. 1184 X 1. J-L. 15087 <strong>in</strong>ser. <strong>in</strong> Urban IV.<br />
1263 XI 2.<br />
f. 29' Eugen III. 1152 V 3. J-L. 9570.<br />
L 30 Lucius III. 1184 X 1. J-L. 15087.<br />
f. 31 Hadrian IV. 1156 I 2. J-L. 10120.<br />
A. Libre de feudi del vcscovato di Treviso von 1360<br />
f. 135' Lucius Ui. 1184 X 1. J-L. 15087 <strong>in</strong>ser. <strong>in</strong> Urban IV.<br />
1263 XI 2.<br />
Archivio capitolare.<br />
Pas ilberans reiche Ai-chiv bedarf dr<strong>in</strong>gend e<strong>in</strong>er durcligreifendcn<br />
Ordnung. E<strong>in</strong>e seiche bn<strong>in</strong>gt vielleicht noch das e<strong>in</strong>e oder<br />
andere, von Avanz<strong>in</strong>i <strong>und</strong> Scoti bcnutzte Orig<strong>in</strong>al an tien Tag.<br />
Orig<strong>in</strong>ale:<br />
Eugen Ui. (1.150-1153) VI 6. J-L. -. S. Anhang.<br />
iladrian IV. 1154 XII 14. J-L. -. S. Anhang,<br />
Alexander III. (1174-78) I 3. J-L. -. S. Anhang.<br />
Alexander fi.. (1171-81) III 18. J-L. -. S. Anhang.<br />
Alexander Ui. (1171-81) UI 19. J-L. -. S. Anhang.<br />
Urban M. 1187 Vifi 25. J-L. 15996.<br />
Clemens M. 1188 IV 9. J-L. 16203.<br />
Clonions Ui. 1189 VI 2. J-L. -. S. Anhang.<br />
Copien:<br />
Victor II. 1055 XI 2. J-L. 4340. Cop. s. Xlii <strong>und</strong> Cop. von<br />
1304 III 21, hoMe mit 1111. non. oct.<br />
Alexander Ui. 1171 11 11. J-L. 11880. Cop. s. XVIII.
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Venetien. 207<br />
Alexander M. 1171 XI 19. J-L. iioio. cap, s. XIII.<br />
Alexander III. 1181 VII 19, J-L. 14414. Cap. van 1212.<br />
Copialbiielier:<br />
Catasticum .Rev. Capituli ecciesie Tarvis<strong>in</strong>e, cad. membr. s. XV]<br />
-XVIII:<br />
£ 2' Alexander III. 1181 VII 19. J-L. 14414. Cop. s. XVI.<br />
f. 3' Lucius III. 1184 X 1. J-L. 15088. Cop. s. xvi:.<br />
f. 5' Urban ifi. 1187 VIII 25. J-L. 15996. cap, s. XVI.<br />
f. 57' Alexander ifi. 1171 11 11. J-L. 11880. 0op. von 1613<br />
Vifi 3.<br />
Ecclesiac Tarvis<strong>in</strong>ae privilegia et statuta, Ms. chai-t. (t)<br />
f. 3 Alexander ifi. 1171 11 11. J-L. iisso. Cap. s. XVII.<br />
£ 6 Alexander III. 1181 VII 19. J-L. 14414. Cap. s. XVII.<br />
f. 8 Lucius III. 1184 X 1. J-L. 15088. Cop. van 1651 V 28.<br />
f. 14 Urban III. 1187 VIII 25 J-L. 15996. Cop. van 1651<br />
V28.<br />
Fit4npo Avans<strong>in</strong>i, Oollectio docurnentoruni <strong>in</strong> supplementum ad seriem<br />
comitum de Scotis eorrectam et auctauz a hefiemerito comite Rambaldo<br />
de Actiônibus acivocatis primieerio, Tervisii 1792, vol. 6.<br />
• vol. I Ni-. 1 Alexander 11. (1.062). J-L. -. S. Aihang.<br />
Nr. 2 Calixt II. 1122 XI 22. J-L. 6994.<br />
Nt. 3 Innacenz II. 1134 IV 22. J-L. -. S. Anhang.<br />
Nt. 4 Eugen ifi. 1148 VIII 25. J-L. -- S. Anhang.<br />
Ni-. 6 Alexander III. 1177 VIII 10. J-L. 12913.<br />
Nt. 7 Urban III. 1187 VI 12. J-L. 15990.<br />
Nt. 15 Lucius III. 1185 I 3. J-L. -- S. Anhang.<br />
Nt. 27 Victor II. 1055 XI 2. J-L. 4340, mit IV.<br />
non, oct.<br />
Nr. 28 Alexander III. 1177 X 8 J-L. 12949.<br />
Ni-. 73 Anastasius IV. 1153 XII 1. J-L. 9761,<br />
Nr. 75 Hadrian IV. 1156 I 2. J-L. 10120.<br />
Ni-. 76 Eugen III. (1150-53) VI 6. J-L- -. 2 Copien.<br />
S. Anhang.<br />
Nt. 78 Hadrian IV. 1154 ni: 14. J-L. -- S. Anhang.<br />
Nt. 81 Alexander III. (1171-81) III 18. J-L. - S.<br />
Anhaiig,<br />
Nr. 86 Alexander III. 1171 II 11. J-L. 11880,<br />
Nr. 87 Alexander III. 1177 X 8.J-L. 12949.<br />
Nt. 94 Alexander III. 1.171 XI 19. J-L. 11910.<br />
Ni-. 96 Alexander III. 1181 VII 19. J-L. 14414 Regest.<br />
Ni-. 97 Lucius ifi. 1184 X 1. J-L. 15087.<br />
Nt. 99 Lucius III. 1184 X 1. J-L. 15087 Regest.
208<br />
P. Kebr,<br />
vol. I Nr. 100 Alexander III. (1171-81) III 19. J-L. -.<br />
S. Anhang.<br />
Nr. 102 Lucius III. (1182) iX 18. J-L. -. S.Anhang.<br />
Nr. 108 Olemens III. 11.89 VIII 2. J-L. -. S. Anhang.<br />
Nt. 124 Clonons M. 1189 IV 15. J-L. 16400.<br />
Nt. 127 Luc<strong>in</strong>s ifi. (1186) IV 15. J-L. -. S.Anhang.<br />
Nr. 128 Celest<strong>in</strong> III. 1194 XI 15. J-L. -. S.Anhang.<br />
vol. VI Nt, 771 Clemens III. 1189 VI 2. J-L. -. S. Anhang.<br />
Nt. 772 Gregor VII. 1076 XII 28. J-L. 5015.<br />
Ni'. 775 Alexander ifi. (1174-78) I 3. J-L. -. S.<br />
Anhang.<br />
Docurnenti 1100 s<strong>in</strong>o 1300, Ms. chart. s. XVIII, wohl e<strong>in</strong> Teil<br />
dci' Coilectio des Avanzhui.<br />
f. 15 Anastas<strong>in</strong>s IV. 1153 XII 1. J-L. 9761.<br />
f. 17 <strong>und</strong> f. 39 Alexander III. (1171-81) iII 19. J-L. -.<br />
S. Anhang.<br />
f. 37 Alexander III. (1174-78) I 3. M. -. S. Anhang.<br />
f. 40' AJexaiîder III. 1177 X 8. J-L. 12949 Regest.<br />
f. 44 Alexander III. 1177 X S. J-L. 12949.<br />
f. 47 Alexander UI. 1171 XI 19. J-L. 11910.<br />
f. 57 Alexander III. (1171-81) III 18. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 58 Alexander m. 1181 vu: 1.9. J-L. 1.4414.<br />
f. 61 Lucius ifi. 1184 X 1. J-L. 15088.<br />
f. 74 Clemens 111. 1189 VI 2. J-L. -- S. Anhang.<br />
f. 75 Clemens III. 1189 VIII 2. J-L. -. S. Anhang.<br />
Biblioteca cap itolare.<br />
1 66: Torvis<strong>in</strong>orum episcoporum series oeucta et emendata nec non<br />
veterum dccv,, entorum eollectio ... ouctore et collectore co,nite<br />
Antonio Seoti cartonie.o Tarvis<strong>in</strong>o (t 1740).<br />
f. 31' Alexander ifi. 1181 VII 19. J-Ii. 14414.<br />
f. 34 Lucius III. 1.184 X 1. J-L. 15088.<br />
f. 37' Tirban UI. 1,187 Vifi 25. J-L. 15996.<br />
f. 70' Alexander ifi. 1.177 X S. J-L. 12949.<br />
f, 81' Clemcns ifi. 1188 IV 9. J-L. 16203.<br />
f 95 Victor Il. 1055 XI 2.1-L. 4340.<br />
f. 1.1.0 Alexander 111. 1171 II 11. J-L. 11880.<br />
L 113' Eugen III. 1152 V 3.J-L. 9570.<br />
f. 11.6' Anastasius IV. 1153 XII 1. J-L. 9761.<br />
f. 120 Hadrian IV. 1156 I 2. J-L. 101.20.<br />
f. 127 Lucius III. 1.184 X 1. J-L. 15087.<br />
11 123: Tarvis<strong>in</strong>orum cpi scoporum scries «b Antonio Scoto Tarvis<strong>in</strong>o<br />
conc<strong>in</strong>nata, quo morte <strong>in</strong>unatura subiato, collectionctn docu-
Papsttirk<strong>und</strong>cn <strong>in</strong> Venetien. 209<br />
mcnloru?n complevil Vider fraler aune 1741. Descripsit additiotzibus<br />
sue loco po&itis . . .Rambaidus Actionus S. Tarvisanç ecetesiç<br />
advocatus et presbyter canonicus. Mit vielen Citaen,<br />
H. 327: Tarvis<strong>in</strong>orum episcoporum series ab Antonio Scoto conc<strong>in</strong>nata<br />
. . complevit Victor frater anno 1742.<br />
.Docunienti:<br />
p. 1 Nr. 1 Alexander 11. (1062). J-L. -. S. Anhang.<br />
p. 4 Nr, 2 Calixt M. 1122 XI 22. J-L. 6994.<br />
p. 6 Nr. 3 Iimocenz M. 1134 IV 22. J-L. -. S. Anhang.<br />
p- 10 Nr. 4 Eugen ifi. 1148 VIII 25. J-L: -. S. Anhang.<br />
p - 16 Nr. 6 Alexander III. 1177 VIII 10. M. 12913.<br />
p. 20 Nr. 7 Tlrban ifi. 1187 VI 12. J-L. 15990.<br />
p. 47 Nr. 15 Lucius ifi. 1185 I 3. J-L- ---. S. .Anhang.<br />
p- 69 Nr. 27 Victor II. 1055 XI 2. M. 4340.<br />
p - 71 Nr. 28 Alexander III. 1177 X 8. J-L. 12949.<br />
p 148 Nr. 73 Anastasius IV. 1153 XII. 1. M. 9761.<br />
p. 154 Nr. 75 iladrian IV. 1156 I 2. J-L, 10120.<br />
p: 157 Nr. 77 Hadrian IV. 1154 XII 14: J-L. -- S. Anhang.<br />
p. 165 Nr. 100 Alexander III. (1171-81) III 19. J-L. -.<br />
S. Anhang.<br />
p. 166 Nr. 102 Lucius III. 1182 IX 18. J-L. -. S. Anhang.<br />
p - 168 Nr. 108 Clemens ifi. 1189 VIII 2. J-L. -. S. Anbang.<br />
p. 175 Ni,. 124 Clemens III. 1189 IV 15. J-L. 16400.<br />
p. 178 Nr. 127 Lucius III. (1185) IV 15. J-L. -. S. Anhang.<br />
p. 178 Nr. 128 Celest<strong>in</strong> III. 1194 XI 15. J-L. -- S. Anhang.<br />
p. 388 Nr. 76 Eugen III. (1150-53) VI 6. J-L. -. S.<br />
Anliang.<br />
III 231: Docurnenti Trivigiani cd «titi raccolti dal conte Raniboldo<br />
Assoni Avogaro, vol. 6.<br />
vol. I p. 91 Alexander III. 1171 XI 19. J-L. 11910.<br />
p. 103 Innocenz H. 1132 X 12. J-L. 7599.<br />
p. 105 Hadrian IV. 1156 XII 10. J-L. 10222.'<br />
vol. IV p. 16 Nr. 11 Lucius III. 1184 X 29. J-L. 15103.<br />
p. 76 Nr. 57 Alexander ifi. (1171-81) III 18. J-L.<br />
-- S: Anhang.<br />
p- 77 Nr. 58 Clemens ifi. 1189 VI 2. J-L. -. S.<br />
Anhaug.<br />
vol. V p. 337 Alexander ffl 1176 IX 2. J-L. 12733 (ex<br />
arch. Sapientiae Tarvis.) f).<br />
1) Von dieoem Archiv der Sapienza ni Treviso haben wir ke<strong>in</strong>e Spur ge.<br />
f<strong>und</strong>en.
210<br />
P. Kebr,<br />
p. 337 Clemens III. 1190 VI 6. J-L. 16500.<br />
III 305: De .Faveri Ab. Jynaslo, Docun?enti rdativi alla storia<br />
1evgiana doit' a. 755 ai 1300, Ms. s. XiX, mit violon IRegesten.<br />
Biblioteca comunale.<br />
cod. 109: &ripf vrac et <strong>in</strong>st?-vn1en•ta spectantia abbatiae Sanclac<br />
JJfariac Sacrac Valus dictac della Fou<strong>in</strong>a per Donunicum Ballar<strong>in</strong>u1n<br />
et ,Franciscurn Ca,-boni tt'ansumpta et cxenplata o. 1694.<br />
5 vol.<br />
vol. liii p. 141 Nr, 677 Lucius III. (1184-85) VIII 23.<br />
J-L. 15239.<br />
vol. V p. 1.21 Ne. 1534 Lucius IIL 1184 IX 19. J-L. 15082.<br />
cod. 474: Sloria dcll'ord<strong>in</strong>c dei Grociferi, Ms. chart. sace. XVII:<br />
f. 1 Alexander III. (1167-69) XII 20. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 9 Lucius III. (1185) I 21. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 9' Tirban ifi. (1185-86) XII 20. J-L, -. S. Anhang.<br />
f. 10 Urban III. (11.86-87) IV 29. J-L. -. S. Anhang.'<br />
f. 131 Lucius III. (1181-82) IX 19. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 131 Urban ifi. (1186-87) IV 29. J-L. -. S. Anbarig.<br />
f. 173 Urban ifi. 1187 III 26. J-L. 15960.<br />
f. 173 Alexander III. 1169. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 176' Celest<strong>in</strong> III. 1195 VIII 1. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 182' Urban III. (1186-87) II 20. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 305 Celest<strong>in</strong> III. 1196 VI S. J-L. -- S. Anhang.<br />
f. 363 Clemens III. 1188 VI 2Ç J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 371 Alexander III. 1173 XI 1.8. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 459 Urban III. (1186-87) VI 9. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 559 Urban III. (1186-87) I 21.. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 559 k Urban ifi. (1186-87) I 15. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 583 Alexander III. 1173 XII 20. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 587 Lucius III. (1186) XII 22. -T-L. 15147. S. Anhang.<br />
f. 587' Urban III. (1185) V 4. J-L. 15599. S. Anhang.<br />
f. 595 Clemens III. 1188 VII 26. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 600 Alexander III. s. d. J-L. -. S. Anhang.<br />
coU. 498: Peregr<strong>in</strong>i Frisciani, Ferrariensium historiarum Liber I<br />
<strong>in</strong>teger et pars sce<strong>und</strong>i. Accedit cronica parva de rebus Ferrarien.sium<br />
(Copie des Oetavianus de Bucehis de Adria) 1722 ist<br />
e<strong>in</strong>e Abschrift des <strong>in</strong> der Bibilothek von Ferrara (INr. 50 =<br />
388 ND 2) befirnUichen Exeniplars (s. Nachr. 1.897 S. 358).<br />
cod. 513: E<strong>in</strong>e andere Abschrift desselben Ottaviano de Bocehi.<br />
coU. 594: Agnoletti, Iriiscdllaneac notatione.s enriosac <strong>in</strong> civitatem<br />
al que territorium Ta,-uis<strong>in</strong>urn 1741 (transscriptae per N.N.,1754).
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Venetien. 211<br />
p. 110 Eugen III. 1152 V 3. J-L. 9570.<br />
p. 115 Anastasius IV. 1153 XII 1. M. 9761.<br />
p. 117 Lucius Ill. 1184 X 1. J-L. 15087.<br />
p. 123 Urban IV. 1263 XI 2 mit <strong>in</strong>ser. Lucius III. M.<br />
15087.<br />
p. 255 Alexander III. 1177 X 8. J-L. 12949.<br />
cod. 957: Documenti Trivigiani raccoiti da Vittore Seoti, 12 vol.<br />
vol. I p. 21 Nr. 11 Lucius III. 1184 X 29. J-L. 15103').<br />
p. 84 Nr. 57 Alexander III. (1171.-81) III 18. J-L.<br />
-. S. Anhang.<br />
p85 Nr. 58 Olemensifi. 1189 VI 2. J-L.-. S. Anhang.<br />
cod. 959: Antonio Scoti, An.iica condisione di Santa Maria di Asolo.<br />
f. 280' Eugen BI. 1152 V 3. J-L. 9570.<br />
f. 283 Anastasius IV. 1153 XII 1. J-L. 9761.<br />
f. 284' Looks III. 1184 X 1. J-L. 15087.<br />
£ 294 Alexander III. 1181 VII 19. J-L. 14414.<br />
f. 295' Alexander III:. 1171 II 11. J-L. 11880.<br />
f. 298' Lucius III. 1184 X 1.. J-L. 15088.<br />
f. 299' Ui-ban TU. 1187 VIII 25. J-L. 15996.<br />
cod. 1060: Antiqua nwnurnenta Cenetensium atiorum que ad -,Id,".<br />
R. D. Carolo Doglioni muita ex authenticis alia exanplis acterait<br />
descriipta, Ms. chart. saec. XVIII.<br />
Das mit dci' Bibliothek verc<strong>in</strong>igte S t a d t a r e b i y bat <strong>in</strong>sbesondere<br />
<strong>in</strong> der Abteilung Arehivio delle corporazioni religiose <strong>in</strong><br />
Treviso (hwentar von 1882) alte Bes€nde schon von 11. Jabrh<strong>und</strong>ert<br />
ab, Papstbullen aber erst ans dom 13. Jahrh<strong>und</strong>ert.<br />
Auch das Archivio dell'ospedale (Katalog von Paci <strong>in</strong><br />
4 l3i<strong>in</strong>den) bat Urk<strong>und</strong>en schon veut 11. Jahrh<strong>und</strong>ert ab, aber<br />
ebenfails ke<strong>in</strong>e Papstbullen ver 1200.<br />
Conegliano.<br />
Ueber das Stadtarchiv vgl. D. V<strong>in</strong>cenzo Botteon Arebivio<br />
vecchio comunade di Conegliano, Relazione con note storiehe<br />
illustrative. Conegliano 1898. Es enthlt home <strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong><br />
unserer Periode.<br />
Zum Arclijvib del Conte Ottaviano Collalto ii,<br />
Castello di S. Salvatore vcrscbaffte e<strong>in</strong>e Empfchlung des Rerrn<br />
Staatsarchivars Cav. G ion o <strong>in</strong> Venedig, der dan Archiv nouer-<br />
1) Ans »un libre delta cancellaria del Comune segnato 1430: Qucstio de<br />
conf<strong>in</strong>ibus <strong>in</strong>ter districtum Feltri et ValemdobIad<strong>in</strong>i." l<strong>in</strong> Inventar des Stadtarchivs<br />
registrirt, land es sich <strong>in</strong>dessen niclit.
212<br />
P. Kehr,<br />
d<strong>in</strong>gs geordnet bat, an dcii Herrn Proenrator Gay. Tommaso<br />
dell'Armi <strong>und</strong> an dcii Hernn Archivar Pietro Miotti unserm<br />
Mitarbeiter Ziitritt. Ueber die ]Caiserurknnden v.-I. y. Ottenthal<br />
<strong>in</strong> Mitth. des bsterr. Instituts 1 615 if.). Aeltere <strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong><br />
<strong>in</strong> Orig<strong>in</strong>alon oder Pergamenteopien sud nicht da. Wohl aber<br />
zahireiche ji<strong>in</strong>gere Abschriften der Urk<strong>und</strong>en fur das Kioster Nervesa,<br />
nâmlieh <strong>in</strong><br />
Basta 14: Antichi documenti Goliatciani e chirografi, privilegi imperiali<br />
, ducali Vencte, botte pontificie . . . registrate net 1574 da<br />
Angeto de Vicari Vende, Ma. chart., wo von p. 144 if. sic copirt<br />
s<strong>in</strong>d untor dem Titel .Privilegia antiqua abbatic S. Eustachii mart<strong>in</strong>s<br />
de Narvisia <strong>in</strong> Montetto.<br />
p. 147 Calixt H. 1122 XI 22. J-L. 6994.<br />
p. 148 Innocenz B. 1134 1V 22. J-L. -. S. Anhang.<br />
p. 151 Eugen 111. 1148 VIII 25.3-L. -. S. Anhang.<br />
p. 153 Alexander III. (1177) IV 6. J-L. -. S. Anhang.<br />
p. 165 Lucius III. (1185) IV 15. J-L. -. S. Anhang.<br />
p. 166 Celest<strong>in</strong> ifi. 1194 XI 15. J-L. -. S. Anbang.<br />
Busta 26: Privitegi e docunienti annedoti Goltalciani raccolti net<br />
1758 dal Co. Giacomo Massimiliano, Ms ehart., wo dioselben<br />
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> copirt sïnd, aufierdem noch<br />
p. 139 Alexander 11. (1062). J-L. -. S. Anhang.<br />
Biista 25: Frivilegi e documenti anedoti Gollalciani, Ms. ebart.<br />
saec. XVI—XVffl mit Copien des 17. Jabrh<strong>und</strong>erts dci' Privilegien<br />
Calixts II., hnnocenz' II., Eugens III., Alexanders III.<br />
Busta 466 Nr. 1: Frivilcgia abba tic LÇisjc Ms. chart. saoc. XVI<br />
sigu. EE, mit den Privilegien Alexanders II., Calixts 1.1.,<br />
Eugens III., Lucius III. <strong>und</strong> Celest<strong>in</strong>s III.<br />
Basta 466 Nr. 2 enthitit ciii anderes Papierfaszikel mit Absehriften<br />
derselben Tlrk<strong>und</strong>èn <strong>und</strong> Regesten der Privilegien<br />
Alexanders lI., Calixts II., lnnocenz' II. <strong>und</strong> Eugens ifi. mit<br />
Rota <strong>und</strong> Boue Valete.<br />
- Docunjenti famiglia Gollatto con 19-adu2ione, Ma. suce. XIX, mit<br />
Copien der <strong>in</strong> J3usta 14 copirten Urk<strong>und</strong>en, also ohne Werth.<br />
Feltre.<br />
Vgl. Bethmann im Archiv XII 673.<br />
Pas Archivio capitolare bat mur jt<strong>in</strong>gere Materialien<br />
vom 15. Jahrh<strong>und</strong>ert ab. Auch dos Archivio della Curia<br />
y e se o y il e sche<strong>in</strong>t nichts vor dem 14. Jahrh<strong>und</strong>ert zu besitzen;<br />
dis Gai astrutn 1 A verzeichnot ais erste Urk<strong>und</strong>c cime seiche von
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Venetien. 213<br />
1386, die Acta cpiscopalia I B e<strong>in</strong>e soiche von 1346. Das Arc hiy<br />
i o e 0111 u n ale ist neuerd<strong>in</strong>gs geordnet; ans dem lnventa.r ergibt<br />
si eh, da g die Bestllnde iiirgends liber 1200 . lieraufgehcn. Die<br />
Bi b li o te e a e o m un al e beim Stadtgymnasium endiieh besitzt<br />
nieht e<strong>in</strong>mal Manuscripte.<br />
lldflun.o.<br />
Vgl. Bresslau <strong>in</strong> N. Archiv III 83; y . Pfiugk Harttung Iter<br />
p. 802 <strong>und</strong> Mazzat<strong>in</strong>ti Inventari I 16 f.<br />
Wir s<strong>in</strong>d vorziiglich dem Bisehof Mons. Salvatore B olog n es j<br />
<strong>und</strong> Herrn Professer B. Francesco Pelle g r mi zu Banhe verpfiichtet.<br />
Die Pergamene des Archivio capitolare (Archivar Con.<br />
Cesare J u ri s) s<strong>in</strong>d jetzt bei der Biblioteca Loll<strong>in</strong>iana (Sem<strong>in</strong>ario<br />
Gregoriano) deponirt 1).<br />
Orig<strong>in</strong>ale:<br />
Jiadrian IV. 1166 X 5. J-L. 10208.<br />
Lucius III. 1185 X 18. J-L. 15466.<br />
IJrban ifi. 1186 111 4. J-L. 15541. S. Anhang.<br />
Copien:<br />
Hadrian IV. 1156 X 5. J-L. 10208. 0op. von 1386.<br />
Urban 111. 1186 III 4. J-L. 15541, Cop. saec. XIII.<br />
Auflerdem stehen ji<strong>in</strong>gere Copien dieser Bullen <strong>in</strong><br />
Dec<strong>in</strong>?c d'Oltrardo, cod. membr. von 1434.<br />
J?riviiegi del Capitolo e disposizioni discipliari, Ms. saec. XVII.<br />
Mattco Carrera, Yotzzic ccclesiastichc di Belluno e Feltre, Tifs.<br />
suce. XVII.<br />
D. Monte Branwzza, Ms. saee. XVII<br />
A. Per 1& Capitolo de C<strong>in</strong>ti di Belluno. C. Curia veseovile di<br />
d" Città, Ms. saec. XVIII.<br />
Bas Archivio della Curia vescovile ist nur e<strong>in</strong><br />
li-le<strong>in</strong>es Archiv mit Papierurk<strong>und</strong>en von 15. Jahrh<strong>und</strong>ert ab.<br />
Ebenso ergaben die wenigen Handsehriften Lier Biblioteca<br />
L o 1h n jan a (v.-I. Mazzat<strong>in</strong>ti Inventari II 118-128) <strong>und</strong> der<br />
G r cg o ri ana (beide im Sem<strong>in</strong>ario Gregoriano) uns ke<strong>in</strong>e Ausbeute.<br />
Wielitiger ist dus unter Lier Leitung des verdienten Prof.<br />
Pellegr<strong>in</strong>i stehende Museo civico (vgl. Mazzatmnti Inventari<br />
1) Du alteste Document von 882 (Cep. s. XI!) jet jetzt cmos Prozesses<br />
wegen bol Avv. Andrich laBelluno.
214<br />
P. Ke1r,<br />
J]. 128-131) mit den Archiven der Corporazioni soppresse <strong>und</strong><br />
se<strong>in</strong>en fur die Geschiehte von Belluno bedentenden Sammiungen<br />
Lucie Doglioni, Documenta varia ecelesiac Bclluneizsis; lfrancesco Aipago<br />
Coilezion.e misceilanca di memorie, note, atti )mbb titi, docu<strong>in</strong>enti<br />
etc. rujuardanti il conzunc di Belluno cd il territorio 1717-86; Samm-<br />
]ungen des Girolamo Campana, Matteo Carrera <strong>und</strong> des L'an. Giov.<br />
Antonio Egregis; G. Piioni, Documenti delta .çtoria di Bctiu.no i?uccoita<br />
huart <strong>in</strong> G vol.; Erancesco Peileqr<strong>in</strong>i, Documcnti a4ztic/di.çsim dal<br />
VI all'anno 1200.<br />
Ceneda.<br />
Vgl. Bethma.nn im Arehiv XII 673; Bresslan im N. Arehiv<br />
111 82.<br />
Weder das mit e<strong>in</strong>em Katalog vrnn Can. Gio. Batt. Borto]uzzi<br />
von 1832 ansgestattete Archivio della Caria vescovile<br />
noeh das mit Pergamenturk<strong>und</strong>en des 14. .Jalirh<strong>und</strong>erts heg<strong>in</strong>nendo<br />
Arehivio della Mensa vescovile noeh endlich das Archivi<br />
o capit 01 are (mit Index <strong>in</strong> 3 Bi<strong>in</strong>den) haben ifitere <strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong>.<br />
Nur ji<strong>in</strong>gere Abschriftcn von Kaiserurk<strong>und</strong>en s<strong>in</strong>d<br />
vorhanden. 'Auch die Manuscripte der Bi b li o tee a del S e m<strong>in</strong>ario,<br />
ji<strong>in</strong>gere Sammiungen zur Geschichte von Ceneda, wie die<br />
des Geroknno Mord<strong>in</strong>i, Di aicunc votisic di Ceneda Cenedese e Cenedesi,<br />
des Di Mar<strong>in</strong>o Zuliani di Cencda, Memorie di Ceneda , des Carle,<br />
Loiti, Soies episeoporum. <strong>und</strong> Documenta ail st)?em episcoporum Cenetensium<br />
illustrandan, die Fra,nmenti stori ri di Ceneda <strong>und</strong> (lie<br />
Opuscoli rani <strong>in</strong>terne , a Ceneda <strong>und</strong> des Lioni, hJlem.onie wiederholen<br />
immer nur, tiberdies meist. ans Drueken, die bekaunten Kaiserprivilegien<br />
fuir Ceneda.
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Venetien. 215<br />
1.<br />
Nieoiaus I. bestàtigt dent Biseliof lace von Adria (ncf Bittes Kaiser<br />
Ludwigs <strong>und</strong> der .Kaiser<strong>in</strong> Inqeiberqe aile Redite <strong>und</strong> Pritiiegien <strong>und</strong> vcrleiht<br />
ihm Besitzungen der rô,nischcn KirS <strong>in</strong> der Grafschaft Gaveilo <strong>und</strong> andere<br />
Vorreej,.te. 863 lJIilrz 14(?)<br />
Ahschrift des 13. Jahrls<strong>und</strong>efls im Cat.asticarn episcop(itus Adrie f. 1<br />
Mqïnchc,i, Siaatsbibliothek (Cl<strong>in</strong>. 27312).<br />
JE. 2848 nacli gifler Notis von 1V. Meyer. Der Terd ist grossenteils<br />
abgerieben, doeh hat sick sehliesslielt noch cm zusarnmenliàngender Tcd herstel]en<br />
lassen. Die Datierung ist verderbt.<br />
NICOLAVS seruusa) seruorum dei episeopus. Leoni reucrentissimo<br />
Âdriensi epicopo et per te tueque ecelesie tuisque successoribus <strong>in</strong> perpetuum.<br />
1 Propter amorem aC preces Lodouuici imperatoris augusti arque<br />
Ingelberge dilecte coniugis regnique clac consortis per presentis nostri priuikgii<br />
I auctoritatem concedimus nique largimur tibi tuisque successoribus tue<br />
dirute ecclesie <strong>in</strong> perpetuum honorera et priuilegium sec<strong>und</strong>um antiquam<br />
con su ctu ld<strong>in</strong> em , id est omnes honores oc jus legato sou potestatem de<br />
omnibus relus 5) suis mobilibus et immobilibus titoribus maris pedicarum nique<br />
riparum [eum] monasteriis ergasteriis atque mercatis atque omnibus iuribus<br />
<strong>in</strong> <strong>in</strong>tegrum, et niebil remaneret uel reliqueretur de bonis omnibus que anteriores<br />
augusti imperatores quam 1 pontifices apostolice sedis Romane tais,)<br />
contulerunt decessoribus tom per precepta quam per priuilegia. Et concode<br />
tibi tuisque successoribus <strong>in</strong> perpetuum quod nullam 1 de<strong>in</strong>eeps ageres<br />
expedicionem seâ liceret tibi tuisque successorihus quiete don seruire et<br />
errata corrigere et correcta roborare ta<strong>in</strong> tua quam subiectorum 1 clericomm<br />
et iaicorurn. Insuper coneedo tibi tuequc ecclesie <strong>in</strong> perpetuum de<br />
bonis soucie nostre Romane ecelesie hoc est castru<strong>in</strong> unum situm <strong>in</strong> f<strong>in</strong>ibus<br />
Adriensis extra 1 ciuitatcm <strong>in</strong> comitatu nostro Gauelliensi cum oasis casalibus<br />
fondis sibique pert<strong>in</strong>entibus et eum omnibus appendiciis suis sen<br />
omnibus ad se pert<strong>in</strong>entibus ditionis territoiriis Adriensis sen siluam maiSrem<br />
asque fossam de TiIlio persistente usque flumen Tartari atque f<strong>und</strong>um<br />
Br<strong>und</strong>ei et Arcerem ubique sen f<strong>und</strong>um <strong>in</strong> d) Conceradi (P) et 1 flumen<br />
quoi1 dicitur Fissura usque Pedices sen ullumen quod dicitur Fisitula, <strong>in</strong>super<br />
quantacumque per anterioma precepta <strong>in</strong>iperatomum sou per antiqna<br />
priullegia pontilicum I dicte ecelesie concessa et largita fuerunt. Roc<br />
quoque concedimus tibi tueque ecclesie <strong>in</strong> perpetuum habendum tenondura<br />
possideudu<strong>in</strong> ord<strong>in</strong>andum <strong>in</strong> restaurations et reedificatione tue<br />
dirute ecclesie et fuuditus destructe itemque confirmamus eidem ceclesie<br />
a) seuus. b) rebus über der Zeile nachyctragen. e) tibi. 4)111 ibergesclirieben.
216<br />
P. ltchy,<br />
tu nuiÏum ripaticum <strong>in</strong> quocumque loco aitt collectionem sou fodrum<br />
siue aliquod tolloneum penitus a uobis uel n ues(ris hom<strong>in</strong>ibus erigatur<br />
s<strong>in</strong>e angarias et nem<strong>in</strong>i liccat <strong>in</strong> uestris robus aut personabus <strong>in</strong>gredi<br />
risque per co<strong>in</strong>rnendaltione m nec per hospitalitatem ne1 aliquam uiolentiam<br />
facere presumat. Vos uero uestr4ne hommes tam laid quam<br />
elerici stare quietc et pacifice uiuere debeatis absque 1 omnium hom<strong>in</strong>um<br />
rernota controuersia et sub beaU Petri apostolorum pr<strong>in</strong>cipis et nostra<br />
nostrorumque predecossorum protectiolle salai atque illesi .permaneatis, ita<br />
sans ut s<strong>in</strong>gulis quibusque annis tu tuique successores uico pensionis Adrienscm<br />
rehedificaro occlesiam, preshiteros ac diacones ceterorumque ord<strong>in</strong>um<br />
clericosC ord<strong>in</strong>are sou ecclesias consecrare. Si quis notera temerarie ausU<br />
magne parueque persouc contra hoc nostrum priuilegium agere presumpserit,<br />
sciat se anathematis u<strong>in</strong>dulo esse <strong>in</strong>iiodatum s<strong>in</strong>e damnaudum et n regno<br />
1<br />
dei alienum et cum omnibus lupus eterno <strong>in</strong>cendie uel supplicie condomnandum<br />
et <strong>in</strong>super, nisi 1 a malo resipuerit, sciat se compositurum auri<br />
lUiras centum, mcdietatem nostro sacro palacio, medietatcm predicte ecclesie.<br />
Qui uero p<strong>in</strong> <strong>in</strong>tuitu obserulator <strong>in</strong> omnibus etiterit 1 benedictionis graciam<br />
uitamque eternam 011m omnibus sanctis s<strong>in</strong>e f<strong>in</strong>e habere mereatur <strong>in</strong> secula<br />
seculonim amen.<br />
t Scripta per menus Ioliannis protonotarii sancte sedis apostolice et<br />
cnm bulla muniuit.<br />
Anno dom<strong>in</strong>icc <strong>in</strong>carnationis oct<strong>in</strong>gentesimo octuagesimo tercio, die<br />
quartodecimo menais mardi, data per <strong>in</strong>dictionem duo4ecimam.<br />
cl) clericos [cliii; (ciao i-et wohi auch debeatis z-u ergi<strong>in</strong>sen.<br />
2.<br />
Leo IX. best5tiØ dota Ji7ostcr S. Maria di Pieciano t<strong>in</strong>ter dem Abt<br />
Tede<strong>in</strong>ar aRe» J3e8itz, don Zehnten <strong>und</strong> t<strong>in</strong>s Redit c<strong>in</strong>en Bitchof fûr die<br />
bi.sclUi/tichen Funetionen su wiLTilen.<br />
1051 juni 19.<br />
Copie sage. XVIIi. im Mc. 1025 f. 383 dcv Universil4tebibliotlidi <strong>in</strong> -Padua.<br />
In diesem Me. heiset es: La sudetia bolla ski regiitrata <strong>in</strong> un libre<br />
lutte <strong>in</strong> caria pecora con caratiere antidtissimo; il guai -libre -contiene le copie<br />
di stro,nenti di fondazione etc., cd i l registre non arriva a1 accole XIII.<br />
NeiM carte ehé ercviw date <strong>in</strong>soiate bianche avanti e dope, ri SOnO oleuni stro-<br />
menti dei secolo XIII autenticati <strong>in</strong> forma probante etc." Vies esar das aile<br />
'Chart,dar des Kiotters S. Maria de Suceursu, clac «ni Bande tezeichnet mird<br />
»Ecc regetto LXXII face. 10 Ardciv-ii mou. M(ontis) O(liveti) Neap(ôlitanO",<br />
welehcs audi die Quelle Ant<strong>in</strong>oris war, vyl. 'Nachr. 298 S. 311 &r. 1.<br />
Leo episcopus seruus seruorulfl dei. Dilcto fiJjd") Tedemario ribbali<br />
.monasterii sancte Marie quod -est <strong>in</strong> :Ioco ulji dicitur Picianum, quod<br />
a) dilectis fiflis.
N<br />
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Venetien. 217<br />
etiam Casanoua neçatiir, tuisque suecessoribus <strong>in</strong> perpetuum. Conuenit<br />
apostolatul nostro digne petentibus ber,iuola compassions succurrere atque<br />
pesccntjurn) nuirai s qlleri deuotione impertiri suffragium. Ex hoc enim<br />
lueni potissimum prernium a eonditore omnium deo procul (lubie promerebirnur,<br />
diun plis petitionibus annuentes, ea que distorta uci <strong>in</strong> juste sub]ata<br />
suit, nostro pio fuer<strong>in</strong>tt) s<strong>in</strong>e dubio moderam<strong>in</strong>e restituta adque directa.<br />
Quapropter tibi, ditecte fUi, quem magis bonn ecclesie tue, <strong>in</strong> quantum<br />
possibilitas tua opt<strong>in</strong>et, augere quam m<strong>in</strong>uere uel distruere nouirnus, caritatiun<br />
ut oportet dilections, <strong>in</strong>tenta tua pulsatione aperimus hostium <strong>in</strong>isericordic<br />
apostolice, confirmantes et corroborantes per sauctum somme nostre sedia<br />
pni<strong>in</strong>legium s<strong>in</strong>e muni lesione nel aliqua perturbations obt<strong>in</strong>ere ecelesiam<br />
tuam mania que usque modo possedit uel modo possidet nei possessura est <strong>in</strong><br />
perpetuum. Concedi<strong>in</strong>us etiam tibi tuisque successoribus omnem dec<strong>in</strong>iationem<br />
terrarumt) uni mortuorum de omnibus bonis ecelesie tue et consecrationem<br />
ecelesiarum sen altarium, ord<strong>in</strong>ationem monachorum sen clenicorum<br />
licentiam habeatis n catholicis episcopis iuste <strong>in</strong>trantibus reeipiendarni.<br />
Interdicimus etiam ut nullus episeopus ybi s<strong>in</strong>odum celebret, mille ex<br />
apostolica apostolorum pr<strong>in</strong>cipis Petri et' nostra, co<strong>in</strong>s nions gerimusu),<br />
auctonitate pnecipimus atque iriterdieimus, ut nutius sub nostri apostolici<br />
regirn<strong>in</strong>is lune degentium'O, scilicet imperator. rex aux marehio archiepiscopus<br />
episcopus cornes uel uiceeomes aut aliquis exnctor) alicu<strong>in</strong>s roi ta<strong>in</strong><br />
laicorum pla<strong>in</strong> et clericorum aut magna aut pansa cuiusdam eouditionis<br />
persona <strong>in</strong>uadcre distraero uiotare aut perturbare presumat prepliate<br />
bonak) ecclesie <strong>in</strong> cellis <strong>in</strong> eastellis <strong>in</strong> uillis ac prediis nel possessionibiis<br />
et que ubique <strong>in</strong> pagis uel territoniis quibuslibet per seripta legalia uci<br />
per regalia precepta nef per fidelium possidet <strong>in</strong>strumenta. Si quis aute<strong>in</strong><br />
contra liuius nostre0 preeeptionis pniullegium agere presumpserit nut prenitentibus<br />
consdnsenit aut fauter extiterit et non pot<strong>in</strong>s obseruare <strong>in</strong> <strong>in</strong>tegrum<br />
studuenit et nostram apostolieam banc predeptionis traditione<strong>in</strong><br />
trnusgredi prcsumpserit, sciat se anctoritate beati Petri apestolorum pr<strong>in</strong>cipis<br />
eelorunn regni clauigeri nostroque anathematis u<strong>in</strong>culo <strong>in</strong>nodatum<br />
et a regno dei alienaturn atque co<strong>in</strong> diabolo et o<strong>in</strong>s atrocissimis pompis<br />
transgresseront sanctorum patrum canonica .traditione deputatum, quonia<strong>in</strong><br />
scniptum est: Term<strong>in</strong>es patrum nostrorum nulla auctoritate illicite terneritatis<br />
transgredi presumite) et quia oportunitatis exigit ratio, proteruos<br />
ne transgressones canenice correctionis dehere freno constr<strong>in</strong>gi, illius sp<strong>in</strong>tuali<br />
iaenlo perdit animam, euius temporali glndio Malehus amisit nui-ieulam.<br />
Qui autem obseruator extiterit, ditetur donc apostcilice benedietionis.<br />
Dat. iii. ka]. joUi per manne Fredenici diaconi et bibliothecarii ne<br />
b) poscentum. o) tuent. d) terrarum ('chfl. e) recipiendum. f) ex.<br />
y) ieri'nus. h) deientiu<strong>in</strong>, i) exauctor. k) boue. 1) are. ra) presumi.<br />
J{gI. Go,. d. W<strong>in</strong>. Nachriobton. Pbilolog.-hfstor. Klaen 1899, Hoft 2. 15
P. ltehr,<br />
a<br />
caueellarii canote apostolice sedis uice domni ilerimanni Coloniensis arehiepiseopi<br />
et archieaneellarii, anno domul Leonis noni pape 111 0, <strong>in</strong>dietione<br />
quarta.<br />
3.<br />
Alexander D. nimmt clac van dent Grafen Ranibaki rend se<strong>in</strong>e, Mutter<br />
Gicla gegrûndete rend dent h. Petrvs dargehraehte Klost.er des h. Eustadvius <strong>in</strong><br />
Nervesa ,tnter de<strong>in</strong> Abt Gicuif <strong>in</strong> den apostolischen Sehuts, bestiiligt ihm alleu<br />
Besiiz rend verleiht ihm dos Redit, amen Bisciiof fûr die bisehôfticken Eune-<br />
tionen su wakien toul dos Waldredit.<br />
1062 (Mors 9?),<br />
C. Pro episeopatu Taruisii contra prqposituran Naruisiq gaas. XVIII<br />
f. 1 Trevico Ardv. della Grena vescovile [B]. — A. &oti Tarvis<strong>in</strong>orum ej}-iSCOportent<br />
series, cont<strong>in</strong>. u Vietore, Mc. suce. XVIII, JJoe. I p. 1 Tret'iso Bibi.<br />
capitolare [C]. - F. Avans<strong>in</strong>i Collectio docunientoram 1792 vol. 1 NT. I Tre-<br />
,,igo Arch. capilolare [D] — Copie von 1768 XII 28 Treifiso Ardi, delta<br />
Guria vesoovile [ E I. - J4<strong>in</strong>ilegia abbatiq I\Taruisie S. XVI f. 1 S. Salvatore<br />
Arch. de? Gante O. Collalto (Busta 466 Nt. 1) [F]. - Fri&egi e documenti<br />
aneddoti Collakiani 1758 p. 139 ebenda (Iiusta 26) [G].<br />
Extrade dieser wichtigen Urk<strong>und</strong>e c<strong>in</strong>d ged'neckt <strong>in</strong> den Trevisanisehen<br />
Dednctionssdtriften ,,Per Mous. Veseovo di Tretiiso contra ?'abbate di Narvesa<br />
e YiN. HIT COCO. Colla?to" P. 7 rend ,,Stampa Mous, Vescovo di Treniso" p. 5<br />
Die Quelle von B rend F war t<strong>in</strong> Notariats<strong>in</strong>strwment von 1353 IX 13<br />
avis dent Orig<strong>in</strong>al (proS <strong>in</strong>eceni <strong>in</strong> orig<strong>in</strong>a2i pniuileggiorwrn billa piumbea et.<br />
eo,-da elba pendenti). CD gehen auf s<strong>in</strong>e gemo<strong>in</strong>came Quelle zuri1cic, die <strong>in</strong><br />
D bezeidvnet wird ais antiqutent apographunt ciste,s <strong>in</strong> archiva episcapali. E<br />
ist Copie von ii, aber ,,ach de,n Text von CD ,,crbessert. G endiide, obwohl<br />
von gen<strong>in</strong>gem Werth, ont stamrnt dent Orig<strong>in</strong>al selbst (priuilegium Alercatzdni<br />
secu'ndi conf<strong>in</strong>enans predieta omnia can<strong>in</strong>s piunvbo netustatis bac signa rnwnitit)1)<br />
rend bietet daraus Rota rend Benevaleto.<br />
Ortlwgraphiseke Vanianten s<strong>in</strong>d wvbeadvtet geblieben. Aride sa<strong>in</strong>t smnd<br />
nier die wesentlichen Lesanten des versehiede,ven Copien verecid<strong>in</strong> et. - (Jebrigens<br />
stimmt die Urk<strong>und</strong>e s. Th. wôrtlich ilbere<strong>in</strong> mit dent Pnioileg Alexanders il.<br />
fût Nonantrela J-L. 4634.<br />
Alexander episcopus seruits seruorum dei. Gisuipho") abbati monasterii<br />
saneti Eustachii de Naruisia b) diicesis Taruis<strong>in</strong>ç suisque suecessoribus<br />
<strong>in</strong> perpetuum. Suscepti regim<strong>in</strong>is cura constr<strong>in</strong>gimur, ut code-<br />
o) Josepho B. b) Neruisia CD.
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Venetien. 219<br />
siarum (lci utiiltatibus eV) defensionibus prouide <strong>in</strong>uigilare debeamus et<br />
poscentium uotis dictante ') histitia clernenter annucre. Unde quia tu, Ci-<br />
suiphe O abbas, postulasti a nobis, ut monasterium sancti Eustaccluif) cul<br />
preesse dignoscers, piod uldelicet u) 1-tambaldus cornes et dus mater Gisla<br />
zelo religionis feruenti spe futurç rernunerationis <strong>in</strong> possessione sua prope<br />
castellu<strong>in</strong> nuod dicitur" 3 Naruisia ' <strong>in</strong> eomitatu Taruis<strong>in</strong>o construxit atque<br />
apostolicq sedi deuouit ne pro cc pensionern sex solidorum denariorum<br />
Venetorum aunuatim') eldem sedi esse reddendarn'" 3 constituir, <strong>in</strong>el<strong>in</strong>ati<br />
precibus titis ipsum rnonasterium sub tutela et defensione sanct sedis<br />
aposto1ic suSeipimus 0 et quicquid m<strong>in</strong>e juste possidet 11el de<strong>in</strong>ceps possi-<br />
dere uidebitur 'O, apostolica auctoritate eouflnnamus. Quapropter auctori-<br />
bite beati Petri apostoli , cul a dom<strong>in</strong>o dec rostre cQlorum regni chues<br />
traditç sunt et potest.as ligandi atque soluendi eçlo terraque concessa est,<br />
prornulgantes' decernirnus et firma stabilitatis censura statuimus, ut ipsum<br />
monasteritim cum omnibus locis niansis f<strong>und</strong>is casalibus domibus atque<br />
farniliis sentis orig<strong>in</strong>ali bus simu4iie rebus ') et possessionibus et frugibus<br />
et decimationibus nec non aquis <strong>in</strong>olend<strong>in</strong>is oliuetis net quicquid <strong>in</strong> quibus-<br />
curnque locis habere uel tenere uidetur uel si quid <strong>in</strong> posterum' lega!iter<br />
dosiatu<strong>in</strong> uel h&giturn fuerit aut quolibet ) modo juste euenerit 3 , tenere<br />
et possidere s<strong>in</strong>e qualibet controuersia perpetuis temporibus naleat. Et<br />
nulli unquam liceat regiim episeoporu<strong>in</strong>t) ducum uel actorum w) neque ipse<br />
cornes net sui Iiçredesa) <strong>in</strong> prdicto nionasterio uel <strong>in</strong> ois quç eidem <strong>in</strong>o-<br />
nasterio pert<strong>in</strong>ere noseuntur quocumque modo <strong>in</strong>cunibere aut <strong>in</strong>uasionem<br />
faeere, quatenus hue quod ad laudem dei et stabilitatem Y) prçdieti mo-<br />
nasteril') stat-uimus, firma stabilitate permanent" ) , <strong>in</strong>terdicentes orun<strong>in</strong>o<br />
episeopo Taruis<strong>in</strong>o b) , <strong>in</strong> cuius paroebia esse uidetur o) supradictumtfl ,no<br />
naster<strong>in</strong>m constitutirni , ut nihil contra tenorem presentis deereti pia p0-<br />
stulatiene iudu!ti quidquarn t attemptet) neque ullo modo eius baptismales<br />
eeeles<strong>in</strong>s sihi uendicet neque ipse suique O successores prqsumant prohibita 'O<br />
cont<strong>in</strong>gere. Chrisma igituri) nel quicquid ad sacra misteriaO pert<strong>in</strong>et"O, si<br />
a parte monasterii ') fuerit postulatum, a quibuseumque prouiderit°) prsulibus,<br />
C) se CD. d) dictans B. e) Joseph B. f) Heustaehii C.<br />
g) ipso B. h) nom<strong>in</strong>atur CD. i) Neruisia ODE k) donauit CD.<br />
1) annualiter CD. <strong>in</strong>) reddendum CD. n) hier fehit cM ganser Passas,<br />
ctwa euh nostra tuitione susciperemus o. Ù. o) suscepimus B. p) debet B.<br />
q) stabilitate . . C; stabilitate D; stabilitate concessum G. r) omnibus add. B.<br />
s) <strong>in</strong> postea B; postes G. t) quomodolibet B. so) tenuerit B; euener<strong>in</strong>t C.<br />
r) procerum B. w) aliorum B. r,) cornes suisque beredibus CD. !,) stahilitate<br />
B. z) prçdicta monastcriurn B. u) persuaneant D. b) Taruisiensi CD.<br />
e) uidetur esse CD. o!) prqdietum G. e) eonstruetum CD. f) quicquid B.<br />
M attentat B.<br />
k) igitur ont. B.<br />
k) u<strong>in</strong>dicet CD. j) neque sui B. ii) prqbabita B.<br />
1) m<strong>in</strong>isteria ODE. n.) pert<strong>in</strong>ent B. n) aperte a monasteric<br />
B. o) quidesit B; prouidori E; preuiderit E; ont. G.
220<br />
P. JCehr,<br />
eonceÈlimus tribuenda, sed neque deei<strong>in</strong>as usquam q) tiare concedimus. Et<br />
boc statuimus <strong>in</strong>uiolabili sanctions et apostolica auctoritate confirmamus r),<br />
ut nuilus aliquando <strong>in</strong> prQdicto monasterio de alus nionasteriis sou quibuscumque<br />
ceclesuis s) s<strong>in</strong>e lods abbas esse prçsumat ucque n qilacuni que<br />
potestate hi ois <strong>in</strong>troducatur, sed cum diu<strong>in</strong>a uoeatione abbas prfati<br />
monasterii pertransierit' et résoltitions tempiis aduenerit, de propria<br />
semper congregatione eligatur abbas, qui ah omnium monachorum cousensu<br />
iii ois iv) constituatur ad augmentant et solertissimam gubernatione<strong>in</strong><br />
eorum pro dei amore <strong>in</strong>orantium mouastico ord<strong>in</strong>o militantiumque. Nihulom<strong>in</strong>us)<br />
bac nostri pontificii° <strong>in</strong>terdictfonc <strong>in</strong>hibenius aUquam seripturam<br />
ne) conflrmationem de prQdicti' ) monasterii rebits uci de prQnom<strong>in</strong>ataa)<br />
abbatia quoquo b) <strong>in</strong>genio contra lice nostrum 1ir(ceptum potere; si qua<br />
ucro scriptura ) iiol petitio impetrata fuerit' ueJ <strong>in</strong> relique apparuerit, bas<br />
irritas esse uaduasque muni robore') lubemus. Si quis préterea, quod non<br />
erèdimus, prçsumpserit boc nostrum apostolicum priullegium constitutu<strong>in</strong><br />
<strong>in</strong> aliquo traiisgredi aut contemnere, sciat se auctoritate beatorum Petri<br />
et Pauli apostolorum pr<strong>in</strong>cipum et trecentorum decem et octo patrum sanctorum<br />
anathematis u<strong>in</strong>ciilis esse <strong>in</strong>nodatum et cum diabolo et cuis titracissimis<br />
pomis f atque catit luda traditore dom<strong>in</strong>i nostri Jesu Christi çtcrni<br />
<strong>in</strong>cendii supplicio conerernaudum dcputatum° et n rogne dei penitus segregatum<br />
4)• Porro qui obseruator j) et custos extiterit, benedictionis gratiam<br />
n misericordissimo dom<strong>in</strong>o dec nostro et uitam perpetuam consequaturi).<br />
Scriptum per manuus [. . . . J ser<strong>in</strong>iarii sanctç t) llomanQ eèclesiç, <strong>in</strong>dictione<br />
decima qu<strong>in</strong>tam).<br />
R.<br />
BV.")<br />
p) decimam CD. q usque B. r) firmamus 0V. s) monasteriis G.<br />
t) atque CD. u) predicti CD. y) perc<strong>in</strong>cserit B; pret<strong>in</strong>xerit F; preext<strong>in</strong>scrit G.<br />
W) co G. xxx) omnibus add. G. y) nostra pontificia G. z) predietis V.<br />
a) nom<strong>in</strong>ata CD. b) quaque B. c) scripta B. d) fuit D. e) omnium C;<br />
omn<strong>in</strong>o D. f) sociis G. g) deputatus B. h) segregatus B. z) consertiator<br />
CD. k) consequetur CD. 1) manum secretarii sacrç B ; manum Seucri<br />
(cari, <strong>in</strong> R. scr<strong>in</strong>iarii) C; manum R. scriuiarii saucte D. <strong>in</strong>) G. Md. die<br />
9a martii auno 1062. n) 11 tend B V fehten <strong>in</strong> ; <strong>in</strong> CD stcht t Bene valete<br />
G bietet Rota tend BV nack dciii Orig<strong>in</strong>al. In B folgt In nom<strong>in</strong>e sanctQ et<br />
<strong>in</strong>diuiduç tr<strong>in</strong>itatis. Henricus diu<strong>in</strong>a fauente clementia anno deo propitic pontificatus<br />
dom<strong>in</strong>i Alexandri omnium pontificis et un<strong>in</strong>ersalis pape <strong>in</strong> sacratissima sede<br />
beati Petri apostoli. Bene mile.<br />
4
Papcturk<strong>und</strong>en <strong>in</strong> Venetien, 221<br />
4.<br />
Pûsehalis II nirnntt dûs Kioster &s h. Apoflonius <strong>in</strong> Canossa uuter dam<br />
Abte Hugo <strong>in</strong> dan apostotisdzeu Sehu.tz <strong>und</strong> bestdtigt ihm die namentlieh aufgeffchrten<br />
Besitzun yen wn.d dia ihm. von Gs'egor VII veriiehene Freih cii.<br />
Lateran 1116 Februar 26.<br />
Copie Raee, XiV. Mantua Areh. Goneaga (E. LIV. 5. saris 1).<br />
Vas <strong>in</strong> unserer Uric<strong>und</strong>e aitirte Prieifr,y Greyors VII. isi aller IVahrsehc<strong>in</strong>.<br />
lidikait s1ach die Hachr. 1697 S. 226 aus dam Orig<strong>in</strong>al <strong>in</strong> Reggio her(4usgegebene<br />
Urkjwnde Gregors VIL von 1077 Februar 11. - Ebenda isa Arehirjo<br />
Gosvzaga bef<strong>in</strong>det sich <strong>in</strong> Absehrîft des 14 €Tahrh. c<strong>in</strong> Privileg Innocens 111.<br />
son 1199 fani 19, <strong>in</strong> welehem dam Kioster Canossa die Privilegien Honorius IL,<br />
Innocenz II., Had'rians IV. (J-L. 10274), Aicreanders III., Urbans 111.,<br />
Uregors VIII. <strong>und</strong> Cdest<strong>in</strong>s III. be qMtigt werdea.<br />
PASCALIS" ) EPISCOPVS senne seruorum dei. DILECTO fluo Vgoni<br />
abbati VENERABJLTS monasterii beati Apollonii quod <strong>in</strong> Regensi paroelua<br />
Canusii situm est ciusque successoribus rcgtilariter substituendis<br />
imperpctuum. Ad hoc <strong>in</strong> apostolice seclis regimen promoti dom<strong>in</strong>o<br />
disponente Conspicimur, ut ipso prestante religionem aligere et eius scruis<br />
tuitionem impendere debeamus. Tuis igitur, dilecte <strong>in</strong> dom<strong>in</strong>o fui abbas<br />
Hugo, iustis petitionibus annuentcs, beati Apollonii monasterium, cul deo<br />
auctore presides, <strong>in</strong> tutelam et protectionem beati Petri suscipimus et<br />
contra prauorum liom<strong>in</strong>um nequiciam auctoritatis eius priuilegio communimus.<br />
Presenti itaquc decreto statuimus ut queeumque bonn quascumquc<br />
possessiones idem monasterium <strong>in</strong> presenti VIIIP <strong>in</strong>dictione b) legitimec)<br />
possidet et qnedumque <strong>in</strong> futurum largiente deo juste atque canonice p0terit<br />
adipisci , firma tibi tuisquo successoribus et illibata permaneant. In<br />
quibus bec propriis duximus nom<strong>in</strong>ibus annotanda: medietatem ipsius<br />
castri Canusii cura capella sancti Mart<strong>in</strong>i et cnn ceteris pert<strong>in</strong>enciis suis,<br />
castellum d) Sarçanum cula capella et eurte, castellum Filme cura capellis<br />
et carte, castellum C) nouum cum capella et curte, monasterium sancti Michaolis<br />
de Monte cure suis, ecclesiam saneti Ioliannis de<br />
Itoarolo, ecclesiam sancti Ab<strong>und</strong>ii, ceclesiam saneti Ioliannis de Gurgo, et<br />
<strong>in</strong> alpibus hospitale sancti Laurencii. Nulli crgo omn<strong>in</strong>o hom<strong>in</strong>um liceat<br />
idem monasterium temere perturbare aut possessionos cius auferre uel<br />
ablatas ret<strong>in</strong>ere m<strong>in</strong>ucre uci temerariis ucxacionibus fatigare, sed Omnia<br />
<strong>in</strong>tegra conseruentur, corum pro quorum sustentations et gubernatione<br />
concessa sunt, usibus omnimodis profutura. In ceteris libertatem illam<br />
ci) PASOASJVS. b) <strong>in</strong>clitus. e) legiptime. d) castelua.
222<br />
P. Kehr.,<br />
tibi tuispie successoribus confirmamus, quam predecessor noster Miels memono<br />
papa Gregorius scptimus per pr<strong>in</strong>ilegium sunna uestro monasteriO<br />
concessisse cognoscitur. Ad <strong>in</strong>dicium autem perccpte a Romana ecclesia<br />
libertatis Lucensis monete solidos nig<strong>in</strong>ti quotannis Lateranensi palacio<br />
persoluetis. Si qua igitur <strong>in</strong> futurum ecclesiastica secularisue persona<br />
banc nostro constitutionis pag<strong>in</strong>am scions contra eam teniere uenire temptaucrit,<br />
sec<strong>und</strong>o tcrciouc commonita, si non satisfactione congrua emendauerit,<br />
potestatis honorisque sui dignitatc careat reamque se diu<strong>in</strong>o iudicio<br />
existera de perpetrata <strong>in</strong>iquitate cognoscat et a sacratissi<strong>in</strong>o corpore ac<br />
sangu<strong>in</strong>e dei et dom<strong>in</strong>i redemptoris Issu Christi aliena flat atque <strong>in</strong> exam<strong>in</strong>e<br />
extremo districto ulcioni subiaccat. Cunctis autem aidera iust.a<br />
seruantibus sit pax dom<strong>in</strong>i nostri Jesu Christi , quatenus et hic fruetum<br />
bone actionis percipiant et apud distrietum iudicem promis, eterne<br />
<strong>in</strong>ueniant. AMEN. AMEN. AMEN.<br />
R. Ego Pasehalis catholicp, Qcc1esi episcOpus as. EV.<br />
Dat, Laterani per manum Jobannis sanctQ R(o<strong>in</strong>ane) Qcclesiç diaconi<br />
card<strong>in</strong>alis ac bibliotheearii, V. ksi . martii, <strong>in</strong>dictione IX-, <strong>in</strong>carnationis<br />
dom<strong>in</strong>ice, anno I1CXVI°, pontificatus domni Pasehalis sec<strong>und</strong>i pape anno<br />
XV"0.<br />
5.<br />
Innoeens .11. nj,nrnt d.as IQoster des h.- .Eustachiws <strong>in</strong> Nen,esa renter de<strong>in</strong><br />
AU Giso <strong>in</strong> elen apostotisehen Schutz, bestiitigt ihvz die Besitnenyei n,d die<br />
Sehenkungen des Grafen Bcernbcdd tend se<strong>in</strong>es Bruders Gnido, ncementlieh die<br />
Ka pelle des k Odoricus <strong>in</strong> Mestre, des Beyriibni/Jreclit, die Walil des Bisehofs<br />
fur die bisehôfiichen Funetionen, des Wald- tend Aufnahmereeht tord die Zelenten.<br />
Bisa 1184 April 22.<br />
C. Pro episeopatu Taruisii contra prçpositurave Naraisiq s. XVIII f. 9'<br />
Tresiso Areh. dellec Caria vescovile [13]. - A. &oti TuriS<strong>in</strong>onon episcOpOflttfl<br />
series, cont. e Victore, M. s. XVIII, Doc. ITT P. G Treviso Bib?. capitolare M.<br />
- E Aeanziq,i Collectio docu,nentorutn 1792 vol. I 2fr 3 Treeiso Arc)'. capi-<br />
toUera [D]. - Copie von 1768 XII 28 Treviso Arch. dde Caria vescovile [E].<br />
Pririlegia a7ibatiç Naruisie s. XVI f. 2' S. Salvat are Are!.. dvi Conte O. Collaho<br />
(Basta 466 Nr. 1) [F]. - Antield documenti Collalciani s. XViII P. 148<br />
ebenda (Bust(c 14) [0]. - Privileqt e docievietti aneddoti Collakiani 1758<br />
p. 143 ebenda (Basta 26) [1-J]. - Ausse-rdene s<strong>in</strong>e Copie saec. XVII <strong>in</strong> Busta<br />
25 p. 225 ebenda.<br />
Die Urkwndc ist <strong>in</strong>, Aussuge <strong>in</strong> den tenter 1Y. 3 genaunten Deduaionssderiften<br />
des Bisdwfs von Trernso qegen Nervesa tend Collalto qedruci:t (p. 2<br />
tend p. 7). Ver Text wiederho?t stem Teil die Vorurku,uie C&ixts .11...T-L.<br />
6994. - Tfebor die Ueber?ieferung S. 1*. 8. -
Papaturk<strong>und</strong>en <strong>in</strong> Venetien. 223<br />
Innocentius episcopus seruus seruorum d.ei. Dileetiis fuis ï) Gio<br />
ibbati t) et fratribus <strong>in</strong> monasterio sancti Eustacbii de Naruisia dom<strong>in</strong>o<br />
famuhntibus tam presentibus quam futuris <strong>in</strong> perpetnum. Quotienscunque<br />
illud a nobis petitur qnod rationi noscitur conucnire, animo d) nos decet<br />
libenti ) concedere et petentium desideriis eongruum impertiri) sufl'ragium.<br />
Pro<strong>in</strong>de, di)ecti ;n dom<strong>in</strong>o fui, per <strong>in</strong>teruentionem ucnerabilis fratris nostri<br />
Giberti ) Feljrensis episeopi nestris precibus clementius h) annucutes et'3<br />
beati Eustaelni monasterium <strong>in</strong> quo diu<strong>in</strong>is estis obsequiis niancipati,<br />
quod utiquek) ex dono 0 Rambaldi comitis et' ) matris eius Gis1m) beato<br />
Petro oblatum est tanquam proprium jus sanctQ RomanQ ecclesiQ patroc<strong>in</strong>io<br />
eonfbuendum ") atque apostolice sedis o) priuilcgio duximus P) muniendum.<br />
Per presentis) itaque priailegli pag<strong>in</strong>am apostolica auctoritate<br />
statuimus, nt universa quç uel ex ipsius eomitis nel matris o<strong>in</strong>s<br />
donatione, concessione pontificum uel aliorum largitione fl.delium <strong>in</strong>prescntiarum<br />
ad eumdem boum iuste et eanoniee pert<strong>in</strong>ere noscuntur, quçeumque<br />
etiam <strong>in</strong> futuru<strong>in</strong> eidcm loco auxiliante dom<strong>in</strong>o rationabiliter conferri<br />
contigerit, firma uobis ï) <strong>in</strong> perpetunm O et 'O illibata seruentur, quidquid ")<br />
uidelicct <strong>in</strong> ecelesiis mansis fondis casalibus domibus atque famuliis semis<br />
et orig<strong>in</strong>alibus simulque rebus et possessionibus frugibns et dceimationibus<br />
nec non aquis molend<strong>in</strong>is oliuctis uel etiam <strong>in</strong> ,") quibuseunique louis habere<br />
uel tenere uidetum. .Ad I'e oblationes et beneficia qq a Rambahbo prfati<br />
z) oomitis fluo et Guidojie fratre YY o<strong>in</strong>s pmçdicto sancti Eustachui monastemio<br />
oblataz) sunt, nobis nestrisque" successoribus quiete imposterum<br />
liabenda fimmamus, capcllam 5) uideliectt) sancti Odorici de Musestre et alias<br />
omues eapellas quas <strong>in</strong> suis Qdifieatas prdiis uestmo monasterio conccssere.<br />
Deeerni<strong>in</strong>us etiam ut quicumque <strong>in</strong> eimiterio saneti Eustachui uel eeelesial)<br />
saneti Pelagii de Sp<strong>in</strong>eta sepelimi deliberauer<strong>in</strong>t, libere et s<strong>in</strong>e alieuius<br />
<strong>in</strong>quietnd<strong>in</strong>e sepc1iantur 3 , nie1 anathematis u<strong>in</strong>culo teneantum' 0. Obrisma<br />
et relique episcopalia a Tamuisicnsi' aeeipietis episcopo k) , siquidem catholftus<br />
fuerit et gmatiam t atqne co,nmunionem apostolic sedis habuerit et<br />
si ca" gratis et" chie prauitate ucluerit exhibere; alioqu<strong>in</strong> a quocunque<br />
maluoritis o) eatholicc P) suseipictis episeopo. Obeunte nero eiusdem loci<br />
n) diloeto fluo B. b) Geso E; Gilfo B. c) priori CD. d) omn<strong>in</strong>o B.<br />
e) libentius B; libenter CD. f) impartiri B. g) Gilberti B; Gisberti CD.<br />
h) clemeuter B. 2) no E. k) ont. GUI. Z) domo B. ni) Ghislç ET.'.<br />
n) defendeudu<strong>in</strong> CD. o) apostolieo B. p) iussimus H. q) presentem E.<br />
r) dignoseuntur pert<strong>in</strong>ere GH.$) nobis B. t) <strong>in</strong> perpetaum cm. E. u) et<br />
0m. CD. s) qucqu B. w) <strong>in</strong> 0m. B. s) predieti B. y) patre .13.<br />
z) coBata CD. n) suisque B. b) capellaniam B. o) uidelieet om. B.<br />
il) et GH. e) . <strong>in</strong> cimiter<strong>in</strong> M. B. f) ecelesiç B. g) scpeliant B. h) teneatur<br />
EG. i) Teruisiensi G. k) episcopo accipietis CD. 1) et gratiam<br />
0m. B. m) en cm. B. n) cc Ç». o) rnaluerisB; uolueritis H p) ca add.B.
224<br />
P. Kehr,<br />
abbate, nullus iM' qnalibet subreptionis astutia scu uiolentia prcponatur',<br />
nisi quem fratres communi consensu nel fratrum pars sanioris consi1il sec<strong>in</strong>dum<br />
dei timore<strong>in</strong> et beati Benedicti regulam elegeriut t) a Romano poutifice<br />
coûsecrandum. Laicos sane" s<strong>in</strong>e e!ericos sec<strong>und</strong>u<strong>in</strong> beati Benedicti<br />
constitutionem ad couuérsioneln suscipere licentiam habeatis. Dceimas<br />
fructuurn uestrorrnn quos sumptibus propriis o) hiboribusue ,i) co1igitis, uobis<br />
absque aheu<strong>in</strong>s episcopi contradictione Itabendas censcmus'. Nulli ergo<br />
omn<strong>in</strong>o bom<strong>in</strong>um fas sit idem monasterium temere perturbare aut o<strong>in</strong>s<br />
possessiones auferre nel ab1atas ret<strong>in</strong>ere m<strong>in</strong>nere t) ucl temerariis nexationibus<br />
fatigare, sed olmilno a) <strong>in</strong>tegr conseruentur, eorum pro c) quorum<br />
substentatione et gubernatione concessa sent usibus omnimodis profutura.<br />
Ad <strong>in</strong>dicium il) uero e) Itomanq ecclesiç iuris et proprietatis sex solidos denariorum<br />
Venetorumf) annis s<strong>in</strong>gulis Lateranensi pa]atio persoluctis. Si<br />
quis igitur <strong>in</strong> futunim archiepiscopus episcopus imperator aut rex pr<strong>in</strong>ceps<br />
sut dux cornes uiceeomes marchio sut castaldio ii) sou quçiibet ecelesiastica<br />
seeularisne persona banc nostrç constitutionis pag<strong>in</strong>ant scions contra eam<br />
temere fleure temptaucrit sec<strong>und</strong>o tertione commonita h), si non satisfactione<br />
congrusO emendauerit, potestatis honorisque sui dignitate eareat reamque<br />
se diu<strong>in</strong>o iudicio existere de perpetrata <strong>in</strong>iquitate coguoscat et ti sacratissimo<br />
5) corpore et sangu<strong>in</strong>e dei et dom<strong>in</strong>i redemptoris nostri Jesu<br />
Christi al.ena fat atque <strong>in</strong> extrema exam<strong>in</strong>e distrietç ultioni subiaccat.<br />
Cunctis entera ) cidem loco iusta seruantibns sit pax dom<strong>in</strong>i nostri .Issu<br />
Christi, quatenus et hic factum n) bonç aetionis percipiant et apud districturn<br />
iudicern prçmid" ) çternc pacis anuemant. Amen. Amen. Amen.<br />
R. 0) Ego Innocentius catholicç ccc)esi(, episcopus ss.P) BY. o)<br />
t P) Ego Guilelmus ) Prenost<strong>in</strong>us episcflpfl5 qs.<br />
f Ego Matheus Albanensis episcopus ss,<br />
tEgo Lictifredus r) prçsbyter card<strong>in</strong>alis tituli Vest<strong>in</strong>e as.<br />
tEgo Lucas prçsbyter card<strong>in</strong>alis titnli sanctorum s) Ioliaauis et Pauli 8g.<br />
tEgo Johannes prçsbyter card<strong>in</strong>alis tituli O sanctç Pudcnt<strong>in</strong>nç sa.<br />
t Ego Stephanus diaconus card<strong>in</strong>alis sanctç Luciç <strong>in</strong> Orpheat) as.<br />
q) ibidem B. r) proponatur ODE. s) consilii sanioris CD. t) alegent<br />
B. u) uero H. r) propniis ont. E. iv) flanc Md. CD. x) constituimas<br />
CD. s') oblates .11. g <strong>in</strong>humera ont, G. (É) omnia H. b) <strong>in</strong>tegra<br />
H. e) lJrà 0m. CD. d) iudicium B. e) autem CD. fl Venetiarum B.<br />
g) castaldi CD. h) canonica B. i) condigna CD. 7c sanctissimo B.<br />
» autem 0m. B. - <strong>in</strong>) fructus B. n) prqmium B. o) R <strong>und</strong> B nur <strong>in</strong><br />
F; <strong>in</strong> 01) bioJi Banc valets. p) as. <strong>und</strong> die E*euzc [chien hier <strong>und</strong> <strong>in</strong> dc,'<br />
I'olgc durchwerj; nu,' F bidet sic, q) Guiclmnus B; Gilemus ODE r) Banfredus<br />
B ; Retrifredas C; Licafredus 1g'; Berifredus EGH. s) sancti B.<br />
t) tituli ont. B. u) Ofrens. B; Ortom F; Orfen. G.
Papaturkuwlen <strong>in</strong> Venetien.<br />
t Ego Guido card<strong>in</strong>alis diaconus sancti Adriani sa.<br />
t Ego Vassallus diaconus card<strong>in</strong>alis sancti Eustacebil 88.<br />
Datum Pisisv) per manum le,) Âimer;cj z) sancte RornanQ ocelesiQ diaconi<br />
card<strong>in</strong>alis et eàncellarii, dcc<strong>in</strong>io kalendas maui, <strong>in</strong>dictioue duodeeirnav), 1n<br />
carnationis dcrn<strong>in</strong>ic aune MCXXXV, pontificatus domni z) Innoccntii papQ<br />
sec<strong>und</strong>i aune qu<strong>in</strong>to.<br />
s) Lais CD. w) nianus F x) Almericj B-IL y) decima sec<strong>und</strong>a B.<br />
Z) domui oa. B.<br />
6.<br />
Iftgen IIL n<strong>in</strong>ln?t des K108t65 des h. .Eustuchjus <strong>in</strong> .ZVcraesa unter dem<br />
AU Januarius <strong>in</strong> den. apostohsehen &hutz <strong>und</strong> bestiitiqt ihm die I3esitzunyen<br />
<strong>und</strong> lisSe.<br />
Brescia 1148 Angust 25,<br />
C. Pro episcopatsz Taruisii con tra prqposituram .Naruisie scec, XVIII<br />
f. 13 [freviso Arch. della Curia tusses ils. - .4. Senti Tarvjsjnorum epise. series,<br />
coni<strong>in</strong>. a Vie tore s. XVIII Doc. IV P. 10 .Treviso Bibi, capitolare u.nd F. 'A sentz<strong>in</strong>i<br />
Colleio docu,nenjornrn 1702 ml. I dV. 4 Treviso Arch. capitolare. - (Jtïpie<br />
ton 1768 XII 28 TresSe Areh. della Curia veseos-iie. - Privilegia abbatiç Naruisiç<br />
B. XVI f. 3' (Busta 460 Ni, . 1) S. Sakatore Arek. del Conte O. Coilalto, - Antichi<br />
docwnzenti Collalejani p. 151 ebenda (Buste 14). - Privilegj e doeunientj Collaiciani<br />
P. 146 (Buste 26) <strong>und</strong> p. 226 (Buste. 25) ebenda.<br />
Die Uric<strong>und</strong>e ist (fflncgsweise gedruekt <strong>in</strong> den unter .N. 3 genannten<br />
Deductionssrijrifte,i des Biscliofs van Treviso •qegen Nervesa <strong>und</strong> Collalto (p. 3<br />
<strong>und</strong> P . 9). Bis nef den E<strong>in</strong>gang ist die Urk<strong>und</strong>e s<strong>in</strong>e wôrt?ieJte Wiederltojztng<br />
des Privilege <strong>in</strong>nocens' II. von, 1124 April 22 (Nt. 5).<br />
lieligiosis desideriis.<br />
Datum Brixiç per manum Guidonis sauetç Romanç occlesie diaconi<br />
card<strong>in</strong>alis et cancellarii, VIII, kalendas septembris, <strong>in</strong>dietione XI, <strong>in</strong>carnationis<br />
dom<strong>in</strong>ic+ aune MCXLVIII, , pontificatus uero donrni Eugenii iII.<br />
pape anuo 1111.<br />
Card<strong>in</strong>ale: Hubaldus von S. Prassede, Aribertus von S. Anostasia, Julius<br />
von S. Marcello, (Iusdo 507?. S. Pestas; Octav'ianus son S. .Mccolà <strong>in</strong> Caresse.<br />
225
226<br />
,P.Kehr,<br />
7. -<br />
Eugen III. verbietet den IÇano,viLern von Tretiso von den Mtbwhen von<br />
Pire h<strong>in</strong>fort dot Zehnten zu fordern.<br />
- Rom S. Peter (1153) Juni 6.<br />
Ong .Jcviso Ascii. capitolane. - A. Scoti Tanvis<strong>in</strong>or, episcopor serie.s,<br />
goyim. u Yietore s. XVIII Doc,383 2i. 76 Treviso Bibi. capitolare <strong>und</strong> F.<br />
A.oanz<strong>in</strong>i Càllectio docunteniorunt 1792 vol. I Kv. 76 (zwei Copien) Treviso A7 ch.<br />
capitolave, beidc mit V. id mn.<br />
Es saure auch 1160 màglich, aber 1153 is( wahrsche<strong>in</strong>licher.<br />
EVgeuius episeopus seruus seruorum dei. Dilectis Mils canonicis<br />
Taruis<strong>in</strong>is salutem et apostolicam benedictionem Apostolica sedes j iarn<br />
diu statuisse d<strong>in</strong>oseitur, ut religiosi uiri Jaborum suorum p105 propriis<br />
manibus u1 sumptibus excoTunt, dare 1 decimas non cogantur. Vos autem,<br />
sicut ex conqucstione rdligiosorum fratrum de Piro nuper accepimus, contra<br />
statu ltum ipsum etiam noualium suorum decimas ah eis exigitis. In quo<br />
non solum cas offonditis, set etiam apostolijce sedi, cure constitutiones<br />
ihfr<strong>in</strong>gitis, <strong>in</strong>iuriam procul dubio irrogatis. Quocirca per presentia 1 uobis<br />
scripta mandamus, quatenus predietis fratribus nullam de cetero super<br />
ipsis decimis molestiam nel <strong>in</strong>iuriam iiifcratis, set quemadmodum a Romania<br />
pontificibus I<br />
coiistitutum esse d<strong>in</strong>oscitur, dccimas suorum noualium<br />
tenere pacifies. permittatis. 1 Quod si nostris negiexcritis obtcmperarc mandatis,<br />
pena docente poteritis experiri quarto 1 grauc sit apostolice sedis stabita<br />
iiifriugerc et cius preccptionibus contumaciter refragari. j Dat, Rome<br />
apud sanctum Petrum VIII. id . mn.<br />
B.<br />
8.<br />
Hadrian IV. befichit dem Bischof Tohannes von Padua, die Bürger son<br />
Padua, die sich widcrreehtiich gewisser Bcsitzungen der Eanonik'er von Treviso<br />
beivacittigt, sur Ruickgabe su veraniasseii.<br />
Boni S. Peler (1154) Deternber 14.<br />
Oniq. Treviso Arck. capitolare. - A. ScoU Tarnis<strong>in</strong>or. cpisco,por. stries,<br />
goyIm. a Viciore s. XVIII Doc. 157 Kv. 77 Treviso Bibi. carpiolare <strong>und</strong> F.<br />
Avans<strong>in</strong>i Coileetio docsaneiiloru,n 1792 vol. 1 Xv. 78 AntIs. capitolare, mit XV.<br />
kal. lan.<br />
lias St,ûch ist g<strong>in</strong>s Littera dansa. Auf dent R&ken ais Adresse Paduano<br />
episcopo. - iohl identisci. mit J-L. 9948.<br />
Adrianus episcopits seritus seruorum dci. Vcnerabili fratri 1. Paduano<br />
episcopo salutem et apostolicam beneclictionem. Quidam 1 ex dilectis
Papsturkuaden <strong>in</strong> Venetien. 227<br />
fuis iIosris ecelesie Teruis<strong>in</strong>e canonicis ad sedem apostolicam nenientes<br />
<strong>in</strong> audien(tia nostra doposuere querelam, asserentes qnod quidam dues<br />
tui qunsdam possessiones ipsorum 1 ausu temerario <strong>in</strong>uaserunt et cas per<br />
uiolentiam et contra iustitiani dct<strong>in</strong>ere presumunt. Quia 1 igitur ceclesias<br />
nobis colnrnissas sua jure frandari pat1 nec possumus nec debemus per<br />
apostoui Éca seripta fraternitati lite mandamus, quat<strong>in</strong>us cos <strong>in</strong>stanter ac diligenter<br />
studeas ammo[nere] 1 ut, si ita esse constiterit, easdem posscssiones<br />
et q uecumque ipsis abstuuisse noseuntur, 1 <strong>in</strong>emoratis canonicis co<strong>in</strong> <strong>in</strong>tcgritatc<br />
restituant Quod si facere forte contempser<strong>in</strong>t, cos, quousque rosipiscaut,<br />
u<strong>in</strong>culo toncas oxcommunicationis astrictos. 1 Dat. Borne apud sanctum<br />
Petrum XViII. kal. lan.<br />
B.<br />
9.<br />
Alexander 111 ni,n,nt den Orden der Xrevztrâger u,tter dent JPrior Geratd<br />
<strong>in</strong> den apostolisdtcn Sehutz <strong>und</strong> bestUigt ihnt die Regel.<br />
Benevent (1167-70) Dezember 20.<br />
&or•ia ddll'ord<strong>in</strong>e dei (Jroeiferi, fils. s. XVII, f I Treviso Bibi. eornunaie<br />
(cati. 474).<br />
Die Absclzrifl stamrnt eus dent Orig<strong>in</strong>al .neii'arehivio di Bologna. Theile<br />
diescs Ardivs sche<strong>in</strong>en jctzt <strong>in</strong> Mailanel su se<strong>in</strong>. Die fier die Geselticitte des<br />
Ordens <strong>und</strong> fur die Gescltichtc der Ordensrcqeln iWcrhaupt se<strong>in</strong> widUige lJrku'ndc<br />
scibet ist ôfter citirt (,'gt. Benedetto Leoni L'orig<strong>in</strong>e et fondatian.e deil'ord.<strong>in</strong>e de'<br />
Grociferi. Venetia 1599 f. 4. <strong>und</strong> f 26'), aber me<strong>in</strong>es Vissons nidit <strong>in</strong>t soUcis<br />
lVorllawt beka.nnt.<br />
Alexander episcopus serons seruornm dei. Dilectis fuis Gerardo<br />
priori et fratribus luxta discipl<strong>in</strong>am bon memori p, Oleti n<strong>in</strong>entibus salutem<br />
et apostolicam benedictionem. Quod calcatis den auctore carnalibus desideriis<br />
omnipotenti dom<strong>in</strong>o <strong>in</strong> religionis studetis liabitu militare et regularibns<br />
discipi<strong>in</strong>is <strong>in</strong>strui postulatis gaudium et lititiam ex<strong>in</strong>de obt<strong>in</strong>emus<br />
et ut nos sibi <strong>in</strong> corde perfecto seruire concedat et desiderium uestrum<br />
de bonn <strong>in</strong> mel<strong>in</strong>s semper prouehat et producat, redemptorom nostrum<br />
attentius exoramus. Nos siquidem paci et quicfi nestr( et animarum nostraru<strong>in</strong><br />
sa<strong>in</strong>ti <strong>in</strong>terna sollicitud<strong>in</strong>e prouidere uolentcs, nos pariter et domos<br />
iiestras cnn omnibus quç <strong>in</strong> prQseotiarum juste et kgitime possidetis ont<br />
<strong>in</strong> futurum iustis modis deo propit<strong>in</strong> poteritis adipisci, sub beati Petri et<br />
nostra protectione s'iscipimns et prsentis scripti patroc<strong>in</strong>io comim<strong>in</strong>imns.<br />
Ad petitionem auten nestram regulam, sec<strong>und</strong>u,n quota niuere debeatis et<br />
omnipotenti deo sernire; duximus constituendam. In primis siquide<strong>in</strong> statuentes<br />
, ut professionem maicii priori cannes laici faciant <strong>in</strong> manu clos,<br />
absque proprio niilere promittentes et cont<strong>in</strong>entiam , quantum permiscrit
228<br />
P. IKehr,<br />
grat<strong>in</strong> diu<strong>in</strong>a, seruare; oui siquidem priori tam elerici quant laid aient<br />
proprio magistro et animarum suarum rectori debitam <strong>in</strong> omnibus obedientiani<br />
promittant et reuerentiam et subiectionem exitibeant. Nec alicui <strong>in</strong>ter<br />
nos professa ') iiceat ad alium ord<strong>in</strong>em absque prions sui licentia ullo<br />
modo transire, niai forte ad religionent rnigrauenit arctiorem. Nullus s<strong>in</strong>e<br />
maioris piQpositi licentia hospitale audeat fucere. Nulles qui sub rectore<br />
alieulus nestrorum hospitalium manet, absque rectonis consilio <strong>in</strong> alium<br />
locum transmigrane prqsumat; qnod si u prçfato rectore se <strong>in</strong> aliquo granari<br />
presenserit, tune cour ipso eodem rectore ont cura alio fratre, quem<br />
rector mittendum elegerit, ad majorent pnpositum suam querimoniam defe<strong>in</strong>t,<br />
ut quidquid illu(l fuenit, ipsius maioris prçpositi iuditio legitime<br />
term<strong>in</strong>etur. Nullus proprium halent, sed si quid aquisicrit, suo rectori<br />
<strong>in</strong>cunctanter assignet. Nullus clericus siue laicus l<strong>in</strong>eis uestimeutis prçter<br />
bracas utatur et nemo nestrum iaceat nisi uestitus. Nulles uestrum alicui<br />
uobiscum esse uolenti crucem tribuat, sed per medium annum prias , si<br />
coguitus fuenit, - si ucro <strong>in</strong>cognitos, per unurn annirni <strong>in</strong>tegrum uobiscum<br />
permaneat; tune maiGri priori n rectore hospitalis riel ab allis duobus site<br />
tribus fratnibus presentetur, ut ah ipso non ab alio enilcem suscipiat. Eum<br />
uero quem noueritis seruili conditioni astrictum, abaque permissions dom<strong>in</strong>i<br />
sui <strong>in</strong>iTio modo <strong>in</strong> consortio uestro reeipiatis et, si quempiam talera per<br />
ignorantiam receperitis, eum .statirh , si a dom<strong>in</strong>o suo fuerit repetitus, sibi<br />
abaque tilla contradietione reddatis, nisi forte ipsum cd sacres ord<strong>in</strong>es ex<br />
ignorant<strong>in</strong> fratrum et episcopi , u quo ord<strong>in</strong>atus est, eontigerit esse promotum.<br />
Uxoratum b) mit oui s<strong>in</strong>e licentia propr.iÇ axons <strong>in</strong>ter uns nullatenus<br />
recipiatis, quç ita <strong>in</strong>tegrç famQ et op<strong>in</strong>ioflis existat, quod nulla merito<br />
suspitio habeatur, saur ad see<strong>und</strong>a nota uelle <strong>in</strong>igrare uel flood m<strong>in</strong>us<br />
cont<strong>in</strong>enter debeat uiuere ; quç si, prout dietum est, taus extiterit, mante<br />
eius <strong>in</strong> consortio uestro recepto, ipso publiee <strong>in</strong> conspectu eccles½ cont<strong>in</strong>entiam<br />
professa <strong>in</strong> domo propria cura fuis suis familiaque potenit perniauere;<br />
si autem talis fuerit quq suspitione non eareat, note cont<strong>in</strong>entiç<br />
cdebrato a sçculariitm hom<strong>in</strong>um se conuersatiolle remoueat et <strong>in</strong> loeo, ubi<br />
religiose deo seruiat, perpetuo commoretur. Nullus iiestritm aliquam mulierem<br />
audeat tonsorare nel ad habitandum secam assurant. Nemo uestnum<br />
alieui corenam <strong>in</strong> eupite facial Statuimits <strong>in</strong>super ut omni tempore quarta<br />
et sexta feria per hobdomadam iciunetis <strong>in</strong> cibis quadragesimalibus et<br />
liera canoniea comedatis, nisi <strong>in</strong>fra octanes paschQ et natiuitatis dorn<strong>in</strong>i<br />
et nisi sit fçstiuitas alicu<strong>in</strong>s apostoli et sancti bannis baptistQ, sanct<br />
MariQ, sancti Laurentii et Omnium sanctorum et epiphaniQ et illiits sancti,<br />
<strong>in</strong> cuius honore ecclesia uestra çdificata fuerit, et ann<strong>in</strong>ersarium diem dedicationis<br />
cius&em eceIesi, si <strong>in</strong> feriis supradictis euenen<strong>in</strong>t. In tribus<br />
a) profesio. b) uxoratus.
Papaturk<strong>und</strong>en <strong>in</strong> Venctien. 229<br />
autem qitadragesimis, majore ' iiidelicet, pentecostes et sarteti Mart<strong>in</strong>i, comuniter<br />
ieiunantes quadragesimalibus cibis utarn<strong>in</strong>i prqter pueros et <strong>in</strong>firmes,<br />
qui, quotiens neccesse habuer<strong>in</strong>t, cornedant et carnibus, si opus<br />
fuerit, cum honestate tamen, sed uoi <strong>in</strong> refeciorio uescantnr. In quadragesima<br />
nero peutecostes Iiii qui exterioribus laboribus <strong>in</strong>tender<strong>in</strong>t ne1 <strong>in</strong><br />
it<strong>in</strong>ere fuer<strong>in</strong>t, quarta et sexta feria ici<strong>in</strong>ient; cum tutem prandium uci<br />
cçnam feceritis, prçmissa gratiarum actions silentiurn teneatis. <strong>in</strong>firmi<br />
ucro, si fuer<strong>in</strong>t litterati, <strong>in</strong>atut<strong>in</strong>um si poterunt c ontent, s<strong>in</strong> aute<strong>in</strong>, ab ah0<br />
si foerit. qui ei cantet andiant ; alioqu<strong>in</strong> uig<strong>in</strong>ti sen quatuordeoim psalmos<br />
decautent aut orationem dom<strong>in</strong>icam juxta facultatem suam toticus<br />
dicaut; ifliterati uero orationem dom<strong>in</strong>icam trig<strong>in</strong>ta uicibus dicant. <strong>in</strong><br />
ccc]esia quoquc, dormitorio et refectorio non Ioquam<strong>in</strong>i et pont conipletorium<br />
osque ad primam boram alterius diei silontium teneatis, niai liii<br />
qui ad recipiendos hospites fuer<strong>in</strong>t deputati, aol pro alia euidenti necessitate.<br />
Ad matut<strong>in</strong>um omucs prtor <strong>in</strong>firmes surgant. Oum u]iquis nestrum<br />
de prQsenti uita migrauerit, illius loci prier obi ,nortuus fucrit, uictualia<br />
quç per totum annum uiuus deberet recipere, pauperibus largiatur. Si<br />
hospitalem dornum absque oratorio feceritis , liberum uobis sit absquo licentia<br />
episcopi, <strong>in</strong> co<strong>in</strong>s parocliia fuerit, ipsam dornum construere. In<br />
s<strong>in</strong>gulis domibus uestris septem fratres ad m<strong>in</strong>us <strong>in</strong>ter clericos et laieos<br />
ad dei seruitium commorentur. Mandamus prqterea, ut ad çdificationem<br />
fratrum per s<strong>in</strong>gulas domus uestras semel <strong>in</strong> quacunque liebdomada pr-<br />
Scripta regula <strong>in</strong> commuai fratrum audientia recitetur. Ad bqc adiicientes<br />
statuimus ut, si quando aliquis de magistris ord<strong>in</strong>is uestri amotione dignus<br />
fuerit, magister major qui pro tempera fuerit, <strong>in</strong> generali capitulo eiusdem<br />
ord<strong>in</strong>is "e l cum eonsilio quatuor ne1 trima de melioribus magistris domor1m<br />
uestrarurn, adhibita <strong>in</strong>aturitate qua decet, ipsum ah adm<strong>in</strong>istratione<br />
rernoueat et loco eius de assonsu fratrum domus, cui prflciendus est, alium<br />
uirum idoneum <strong>in</strong> priorem ord<strong>in</strong>et 1), qui prçpositum, celerarium et m<strong>in</strong>isteriales<br />
alios <strong>in</strong> ipsa domo ord<strong>in</strong>al et fratrum suorum correctionem habeat,<br />
Si qui ucro de magistris ne1 fratribus domoruni uestrq iurisdictionis conqueruntur<br />
per magistrum maiorem <strong>in</strong>debita uexatione t) uel molestatione<br />
grauatos, propter hoc eidem magistro debituni honorera reùereutiam<br />
subtrahere 11011 prQsumant, sed pot<strong>in</strong>s ipsum ad domum corum uenicntem<br />
sicut patrom et geueralem magistrum ord<strong>in</strong>is <strong>in</strong> sede magistri <strong>in</strong> choro<br />
et capitulo reuerenter et deuote recipiant sibique debitam reuerentiam exhibeant<br />
et honorem. Insuper notera auctoritate apostôhica 'proliibemus et<br />
aretius <strong>in</strong>tordicimus, ne quis do fratribus ord<strong>in</strong>is uestri Rhum hàbitum,<br />
niai quem tolus ordo comuniter gestat, de ctero gestare prçsumat. Decernimue<br />
ergo ut nulli omn<strong>in</strong>o hom<strong>in</strong>um liceat liane nostrQ constitutionis<br />
C) maiori. d) ord<strong>in</strong>et f eMt. e) uexassione.
230<br />
P. Kehr,<br />
et protectionis pag<strong>in</strong>ant ausu temerario <strong>in</strong>friugere nel ci aliquatenus contraire.<br />
Si quis autem hoc attemptare prçsumpserit, <strong>in</strong>digiationem omnipotcntis<br />
dei et beatonun Petri et Pauli apostolorum dus se nouent <strong>in</strong>cursurum.<br />
Dat. Bencuenti XIII. kal. ianuanii.<br />
f) contrahire.<br />
1.0.<br />
,,Âlcssandro terso pontefice concesse facoltà di poter fabricare una<br />
chiesa nella città di Bologna conforme a quclia concesse per fabnicare il<br />
uoco di Verona e cosi fu il prcdetto hospitaic di Bologna <strong>in</strong>com<strong>in</strong>ciato<br />
a fabricare il prcdctto anno 1160 et Lu f<strong>in</strong>ita la fabnica del 1186 al<br />
tempo di Urbauo terze clic le concesse nuovi privilegi".<br />
Rcgest <strong>in</strong> der Sioria dell7ord<strong>in</strong>c dei Crociferi, Me. sacc. XViI f. 173<br />
i !,.e iyjso Bibi. co,nunaie (ceci. 474) mit dey Uebcrschri/1 Boloqna. Foltdazionc<br />
del luoco di S. Maria di Mordllo del 1169'. Cit. Leoni f 4'.<br />
II.<br />
Alexander III. n<strong>in</strong>unt die Kirche (der Krcuztriïgcr) S Maria bet Mailand<br />
miter dent Procurator facobus <strong>in</strong> demi uposiolischcn &hutz, hefreit sic<br />
von dur Zaldun9 dei- Ze.hntcn, ver&i et et dent Proi;st mord den JCierilccrn von<br />
S. Em.sorqimv.s, S Pe<strong>in</strong>ts lei Lodi (<strong>in</strong> campo Landensi) <strong>und</strong> von S. Laurentitis<br />
das Pfaor.redut (Iaseibst <strong>in</strong>Ansprueh zu neh,nen mord gewâhrt demi Briidern<br />
dus Recht, demi Meister <strong>und</strong> .Proewrator en . ,u,ihlen.<br />
Anagni 1173 Nmcnzbcr 28.<br />
Storia ddPord<strong>in</strong>e dei Cvocifcri, Mv. suce. XVII f. 371 T,-eviso Bibi. co-<br />
snwn&c (cod. 474).<br />
Dei- T'erfavscr bcmerkt dont: La prcdctta chiesa de S. Maria della Uista<br />
fit dnata du. consoli della Bepubiica Miimneve al padre magistro Giaconto de<br />
Crociferi miel 1172". lTql. aucit Leoni f. 32.<br />
Viros religiosos.<br />
Dat. Anagniq per manum Gratiani S. R. E. subd.iaconi et notanii,<br />
XTIJJ. hi. dcccmbris, <strong>in</strong>dictione sept<strong>in</strong>ia, poutificatus nostni anno qu<strong>in</strong>to<br />
decimo.<br />
Card<strong>in</strong>?ik: (ibaldue von Ostia, Bernardus von Porto wnd S. un flua,<br />
Gualterius von Albano; Johannes von S. Ano.sta.sia, G',dielmws von S. Pietro <strong>in</strong><br />
V<strong>in</strong>coli, Parus von S. Lorenzo <strong>in</strong> Damase, .Tohanncs von S. Marco, flanfredus<br />
von S. (Jecilia, Petrus von S. G'risogono; Ode von S. .Niecolè <strong>in</strong> (Jarccre<br />
Tulliano, (1go von S. Eustachio, (1go von S. Angclo, Loberons [von S. Maria<br />
<strong>in</strong> Fortiori].
Papsturknnden <strong>in</strong> Venetien. 231<br />
12.<br />
Alexander 11f. nimmt dm Hospitol der Krcuztr/iger su Verona uni ev<br />
dent Meister Ventura auf dessen persônlich vorgetragene Bitte <strong>in</strong> den<br />
Sehtts, gewàltrt iitm dos Redit e<strong>in</strong>e Kirehe <strong>in</strong> dent Hoapitai su erbauen<br />
tazd bestdtiqt jhm die Zehnten.<br />
Anagni 1173 Dezenzuer 20.<br />
Storja deWordjne dei, Crociferi, Mc. saec, XVII f. 533 Treniso Bibi. coniunale<br />
(cod. 474).<br />
Cit. Leoni f. 26 <strong>und</strong> f. 26'.<br />
Attendentes uota et desideria.<br />
Pat. Ânagniç per nn<strong>in</strong>nm Gratiani sanctç Roman ecclesiç subdiaconi<br />
[et] notarii XIH. kal. ianuarii <strong>in</strong>dictione septima, pontiflc.atus nostri<br />
anno XV.<br />
Card<strong>in</strong>jk: Ubaldus von Ostia, Bernardus von [Porto <strong>und</strong> S. Ruf<strong>in</strong>a],<br />
Cualterizts van Albano; ,Jolsanncs van S. Anastasia, Willelmus e) van S. Prassede I),<br />
Rosa von S. Pudentiana », Parus von S. Lorenzo <strong>in</strong> l)aniaso, Johannes von<br />
S. .lffarco, Petrus von S. Susannd, Petrus von S. Gtisogon.o, Fetru. q von S.<br />
.Niccolô <strong>in</strong> Carcere Tulliano 2), O<strong>in</strong>tk jus 0 von S. Adriano, Hugo von .5 Eustaeitio,<br />
Vitellus von 55. &rgio e Bacco, Ugo von S. .Angelo, Laborans von • S. Maria<br />
<strong>in</strong> Portion.<br />
a) Vvl. b) tit. sancti Flores. e) Emilius.<br />
I) Bicher nicht bekaunt<br />
2) Nach don Zusamnienstellungen bai Jafl'é war von 1159-1174 Odo Card<strong>in</strong>al<br />
von S. Niccolô; vielloicht s<strong>in</strong>d hier zwei Subseriptionen zu eiuer zusammengezogen.<br />
13.<br />
A lescander Iii nimnit das Kran.kenitaus van S. Jacob <strong>in</strong> TresSa <strong>in</strong> de,,<br />
apostoiùc7sen Schutz <strong>und</strong> besMtigt ihvz die su Jij<strong>in</strong>den des Card<strong>in</strong>ais ilildebrand<br />
von 55. Aposteli gemachLe Sehenkung der (irafen von Tressa.<br />
Venedig an, Jlialto (1177) Api-il 6.<br />
A,,tichi documenti Collalojani 1574 P. 153 S. Salvatore Arch. del Conte<br />
O. Collalto [B]. - Privilegi e docurnenti Colla lojani p. 149 (Busta 26) <strong>und</strong><br />
p. 223 (Basta 26), ebenda [C].<br />
Die (Jebersdrift lantet: Protectio doutai Alexandri episcopi monasterli<br />
s. lleustachii de Naruisia (1158) s<strong>in</strong>e domni S. lacobi de Schiriali Teruisiense.<br />
Alexander episeopus senne seruorum dol. Dilectis mils <strong>in</strong>firmis sancti<br />
Tacobi Toruisli") salutem et apostolicam benedictionem. Peraturn est ad<br />
audientiam nostram a uod dilecti Mii nostri nobiles uiri 'l'aruisienses co-<br />
g) Taruisij C.
232<br />
P. Kehr,<br />
mites diu<strong>in</strong>o amure acensi, f<strong>und</strong>u<strong>in</strong> <strong>in</strong> quo clornus uestra clim ecclesia constructa<br />
est, per marnim dilecti fui nostri lldebrarnli basilice XII apostelorum<br />
presbiteri card<strong>in</strong>ails beato Petro et nobis obtulerunt et ide, censum<br />
na<strong>in</strong>s libre eert constituerunt annuatim soluendum b) quant c) utique oblatione<strong>in</strong><br />
gratam acceptamque tenentes, ta<strong>in</strong> ips<strong>in</strong>n quant ecelesmam <strong>in</strong><br />
jus et dom<strong>in</strong>ium I) ac tutelam 4 beati Petri et nostram sucipimus. Statheifles<br />
ut nulli preterquam Romano pontifici licitum sit <strong>in</strong> dus jus sibi aliquid<br />
uendieare nec nos libertatis prerogatiita gaudentes tencam<strong>in</strong>i aic'n nisi<br />
RomanQ ecelesie subiectianem ailquam!) exibere. Declaramus ergo ut nulli<br />
omn<strong>in</strong>o homirnim liceat liane pag<strong>in</strong>a<strong>in</strong> nostrç protcctionis et constitutiûnis°)<br />
mnfdngere'0 aut ci aliquatenus 0 contraire. Si quis ) autem bon attemptare<br />
presumpserit 0 , <strong>in</strong>diguationem omnipotentis dei et beatorum Petri eè Pauli<br />
apostolornm chia se nouent <strong>in</strong>dursurum. Dat. w) Venetiis <strong>in</strong> Riiio alto<br />
VIII." idus apnibs.<br />
b) soluendam BU. e) q1ï73 B. d) dom<strong>in</strong>um C. e) tutela C. f) aiquant,<br />
B. g) constitntionibus B. fl) <strong>in</strong>fn<strong>in</strong>gere cm. B. i) aliquandiu C.<br />
L') signis B. i) presupserit B. sa) data B. n) octane B.<br />
14.<br />
.Àlexasu2er III. heflehit tic,,,. BisckoJ von Treviso, se<strong>in</strong>e Parro&ianen sien<br />
Herausqabe der u<strong>in</strong>eehtrniijig <strong>in</strong> Besits geiwii<strong>in</strong>ienefl Gièter tend Ze/vnien der<br />
lû<strong>in</strong>cniker von Treviso anrnd,alten. -<br />
Anagni (1174:-78) Janwn' 3.<br />
Oriji. Treviso Ard,-. capitolare. - 1)oesanenti 1100 8mb 1300 S. XVIII<br />
f, 37 ,end F. Avansîni Coflectio docurnentoru,n 1792 vol. VI Nr. 775 ehenda.<br />
An sich wâren auclv die Inl<strong>in</strong>e 1160 <strong>und</strong> 1161 mdqlich, tIt&s6dilidi kovi-<br />
ȍjsj vie aber nieht <strong>in</strong>. Betrachi. - Die Urktende ist ei,ie bittera dausa<br />
sait der Ilièekenadresse Taruis<strong>in</strong>o episeopo pro canon<strong>in</strong>is Taruis<strong>in</strong>is super<br />
possessioni bus.<br />
Alexander episcopus serrure seruonuni dei. Venerabili fratri ..Taruis<strong>in</strong>o<br />
episcopo salutem et apostolicam benodietienem. Quc!relam canonicorum<br />
ecelesie tue nobis transmissam accepimus, qued quidam parrochiani<br />
1 tui terras et decimas eiusdem ecclesie <strong>in</strong>juste non s<strong>in</strong>e Sue salutis<br />
perieulo dct<strong>in</strong>ent 1 oecupatas. Quoniam igitur :nostra <strong>in</strong>terest ceclesiarum<br />
<strong>in</strong>ra defendere et, ne aliquorum direptionibus exiponantiir, , sollicite proui-<br />
Licre, fraternitati tue per apostolica scripta precipiendo mandamus qnat<strong>in</strong>us<br />
1,arroehianos tans quos tibi eonstitenit terras et deeimas prescripite ecclesie<br />
illicite det<strong>in</strong>ere, studiose commoneas et sub excommunicationis distrietione<br />
eomjpellns , ut cas <strong>in</strong>emoratis canonicis <strong>in</strong>fra tiig<strong>in</strong>ta dies post harum<br />
susccptionem, ornai conjtradietione et appeliatione cessante, restituant et <strong>in</strong><br />
puce et quiets dirnittant. 1 Dat. Anagnie III. non. lanuar.<br />
B.
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Venetien.<br />
15.<br />
Alexander III. beficldt de»i Biselwf, de<strong>in</strong> Deoen <strong>und</strong> dem Kapitel von<br />
Trvoiso .wch e<strong>in</strong>rnal, den von ibm ernpfohlenen Sol<strong>in</strong> des Grafen von Tiet'iso<br />
ais Kanoniker aufzunehmcn.<br />
Tusonlum (1171-1181) Marz 17,<br />
Ong. Treviso Ara. capitolore. - F. Avan2<strong>in</strong>i Coiiectio dooun,.entorum s. XVIII<br />
vol. 1 Ni'. 81 <strong>und</strong> Dooument.i 1100 s<strong>in</strong>o 1300 f 57, beide mit XV. hi. april.<br />
abonda; Banibaldo Avzoni Doeztrnenti Tritigiani s. XVIII volt IV p. 76 Ni'. 57<br />
Treviso Bibi. capitolare tend V<strong>in</strong>. &oti Documenti Trivigiani s. XVIII vol I<br />
p. 84 Ni'. 57 Treviso Bibi. comunale (Cod. 957).<br />
Alexander episcopus seruus seruorum dei. Venerabii fratri . . cpiseopo<br />
. . decano et capitule 1 Taruis<strong>in</strong>(is) salutem et apostolicam benedietionem,<br />
l'ro dilecto flUo nostro fille nobilis niri j comitis de Teruisio<br />
affectuosas preces uniuei'sitati uestre porreximus, s<strong>in</strong>e dubitatione credentes<br />
, nos tante celerius mandatum aosto1iciim impieturos 1 quam<br />
......]m de quo ager ecelesie nestre conrnod[a] prouentum<br />
credajntur. Unde q[uia <strong>in</strong> ex]edutione mandati nostri, presertim qnod ad<br />
obsequium et 1 honorera ecclesie [uestr]e pert<strong>in</strong>et, neg[Ii]g[eu]tes existere<br />
non de[b]etis, uniuersitati 1 uestre per iternt.a s[cjripta rogando m[a]ndamus<br />
atque precipimus, quatenus ilium prefati eomitis <strong>in</strong> canonicuma) pro<br />
reuerent<strong>in</strong> precepti nostri et eo[n]sideratione sui ipsius j benigno recipiatis<br />
aft'ectu, ita quod ad <strong>in</strong>stantiam nostram locum se gandeat 1 et beneficiuni<br />
ecelesiasticum assecutum et nos obedientjaui uestram mente pessijmns<br />
cum audienimus conmenda[re]. Dat. Tusculan. X[VI] b) hi.<br />
apnilis.<br />
B.<br />
ci) canto auf Basur.- b) oder aucis X[V]. -<br />
16.<br />
Aleccander III. beflehit dam Bisehof, dam Decan tend dam Kapitel von<br />
Treviso, b<strong>in</strong>nen zicei Monaten die Fropetai tend das Arehid'iaeonat dom lierkommen<br />
entaproehand au besetaen.<br />
Dasculum (1171-81) 21f&s 19.<br />
Ong. Treviso Arch. capitolare. - F. .Avanz<strong>in</strong>i Collectio doc..anentonnm<br />
S. X VIII vol. I Ni'. 100 ebenda tond 2 Copiait <strong>in</strong> Docutnenti 1100 s<strong>in</strong>e 1300<br />
f. 17 rend f. 89 abondes; A. &ofri Tarvis<strong>in</strong>or. epi,st. sanies, cont<strong>in</strong>. a Victoire<br />
s. X Viii Doc, p. 165 Ni'. 100 Treviso Bibi. capitolare.<br />
Alexander episcopus seruus seruonum dei. Venerabili 'fratri O. cpiscopo<br />
et dilectis fuis . . deca <strong>in</strong>o et capitule Teruis<strong>in</strong>ensibus salutem et<br />
XgI. Go,, â. Wis. Naoliriobton. Philolog..hi,to,, R1a,se. 1899. Rets 2. 16<br />
233
234<br />
P. Kehr,<br />
apostolicam benedictionem. Pluribus referentibus <strong>in</strong>telleximus, quod<br />
ecclesia 1 uestra contra antiquam cunsuetud<strong>in</strong>em, quibuadûm querentibus<br />
que sua saut non que Issu Christi, non 1 habcnt" prepositum, archidiaconi<br />
1 quoque obsequio et cura fraudeur, <strong>und</strong>e cont<strong>in</strong>git quod <strong>in</strong> spiritualibus<br />
et temporalibus patitur non modieum detrimeitum. Quoniam igitur de<br />
statu eclelesiarum pro suscepto tenemur rn<strong>in</strong>isterio cogitare, uniuersitatem<br />
uestram monemus attenitius et precipimus, quat<strong>in</strong>us conuenientes <strong>in</strong> unum<br />
preposituram et arehidiaconatum personis 1 honestis et litteratis et alias<br />
1 idoneis sec<strong>und</strong>um antiquam et rationabilem consiLetud<strong>in</strong>em, dilations et<br />
appellatione postposita, <strong>in</strong>fra duos menses post liarum susceptionem con- 1<br />
feratis, seituri quod si <strong>in</strong> executione precepti nostri fueritis negligentes,<br />
committemus, si damions uoluerit, alus peragendum, quoil per nos ipsos<br />
1<br />
u longis retro temporibus nobis tacentibus 1 debuissetis implere. Dut.<br />
Tuseulan. XJHJ. kal. aprilis.<br />
B.<br />
a) W. b) <strong>in</strong> ncwlzgetragen.<br />
17.<br />
Alexander 111 nirnrnt auf Bitte,; des Grafen Tancred von Lecce dos<br />
Kioster des hit. Ricolaus tend Cata1dus bei Lecce dent Abt Octavien <strong>in</strong><br />
den apoetolischen Sehuts, bestàtigt ihrn die Regel des h, lienedict tend die<br />
Besittungen, die ihni rom Bischof Parus Mn Lecce tend dent Grafen Tanered<br />
veriiel,enen Freiheiten rend Imnw.nitâten, die Zehnten, dm Aufnahmerecht, Fraihuit<br />
vont Interdict, die Wald des Bi.schofs fûr die bisehi5ftidven Fwnctionen,<br />
des Begrôhnifireeht rend des Wahlrecht.<br />
'flsoulum 1181 Mai 13,<br />
Copie des 18. Jahrh. ira (Yod. 1625 f. 249' Padua Bibt. della R. Uni-<br />
versità.<br />
Die Copie ist dam Orig<strong>in</strong>al (LXXXIII 2&. 39) est nommen. Danaeh<br />
war die Bulle an gelber &ide befestigt,<br />
Religiosam uitam eligentibus.<br />
Dut. Tusculan. per menus Alberti suante Romane ecclesie presbiteri<br />
card<strong>in</strong>alis et caneellarii, III. idus niaii, <strong>in</strong>dictione Xliii, <strong>in</strong>carnationis<br />
dom<strong>in</strong>iee anno gôf2CXk, pontificatus nom dom<strong>in</strong>i Alexandri pupe iII.<br />
anno XXiI.<br />
Card<strong>in</strong>ale! .Hubaldus" von Ostia ,nid Velletri, 1'heod<strong>in</strong>'us von Porto tend<br />
S. lIuf<strong>in</strong>a, Paulus Mn Palestr<strong>in</strong>a; Johannes von S. M[arw], Parus von S.<br />
Busanna, C<strong>in</strong>thius vol, 8. Cecilia, liugo von S. Clernente, Matthetes von S. Miredo,<br />
Laborans von S. Maria <strong>in</strong> Trastevere; Jacirethus von S. Maria <strong>in</strong> Cas-<br />
Media, Ra<strong>in</strong>erius von S. Giorgio <strong>in</strong> Velairo, G'ratian.us von 88. Cos<strong>in</strong>a e lia-<br />
ntiano, .Tohannes von S. Angelo, Matheus von 8. Maria Nuova.<br />
a) Bertaldus,
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Venetien. 235<br />
18.<br />
Akxander III gewàhrt den ICirefien <strong>und</strong> Rospitidern der Krenztrager,<br />
namentlidh der Kirche des h. Christoforua sa Porto gru.aro Indulgent.<br />
Storia deWord<strong>in</strong>e dei Crociferi, Me. s. XVII f, 600 Tresiso Bibi. comunate<br />
(eod. 474).<br />
Ver .Anfruf mas' <strong>in</strong> den Kreatzherrenkirehen angesehlagen, mie die<br />
Ueberse/irift: ,,Not(i die sta affissa nette sagrestia di ,nolte nosfre chies; doue<br />
Ai&qsandro papa 30 alloggiô, e qui si pone guelte di Portogruas'o" <strong>und</strong> die<br />
Ne.eltse/irift • Questa ,nedesima nota <strong>in</strong> lettere antiejiissime si trova anso net<br />
monasterio di Atieona, <strong>in</strong> Verona et altri ,nonasteri. In Bologna et alls'i luoehi<br />
delta Marco. et Unbs'ia eoriosa ddl tempo è andata a male" angibt. Vas beleannte<br />
OeseJichtchen von de, Flucht Atexanders 111. <strong>in</strong> die JCreusherrenhospitaler mird<br />
hier bcstimmt bezogen eut S. R<strong>in</strong>oldo di Montolmo, jetzt l'ausuta lui Maee,'ata.<br />
Notum sit omnibus liatic presentem pagluam <strong>in</strong>specturis, qualiter<br />
banc ecciosiam sancti Christofori <strong>in</strong> oppido Portas Gruaril ord<strong>in</strong>is Cruciferorum<br />
Alexander papa tortius cura muitis alfls ecelesiis eiusdem ord<strong>in</strong>is<br />
per diuersas m<strong>und</strong>i partes dotauit ac otiam prçfacto ord<strong>in</strong>i mollum uiuendi<br />
<strong>in</strong>stituit, qui fugiens porsecutiones .F'edorici pri<strong>in</strong>i imperatoris, depesito<br />
habita ac comitiva papal1 , so<strong>in</strong>s et <strong>in</strong>cognitus <strong>in</strong> loco sancti Ra<strong>in</strong>aldi<br />
Montis Virai nuncupato eiusdem ord<strong>in</strong>is et nonnullis allis circurnuje<strong>in</strong>is<br />
hume rel.igionis xenojochiis eharitat<strong>in</strong>o susceptus soit clandest<strong>in</strong>e 00mmoratus<br />
est, subsequenter per illustrera dom<strong>in</strong>u<strong>in</strong>") Venetum ilium imperatorem<br />
deuicit. Dictus dom<strong>in</strong>as Alexander papa plenariam <strong>in</strong>duigentiarn<br />
cidem loco et allia <strong>in</strong> quacunque c<strong>in</strong>itate et lods existentibus n uesperis<br />
sec<strong>und</strong>is domiuic primç quadragesimç usque ad uesperas sequentis dici<br />
1un perpetuis ternporibus duraturam eoncessit et <strong>in</strong>duisit. Qui pontifex<br />
Alexander <strong>in</strong> domo propria RomQ constituta <strong>in</strong> vice Patritio hospitale<br />
sub sancti Mattei apostoli uocabulo huic religioni tradidit.<br />
e) dom<strong>in</strong>ium.<br />
19.<br />
Lucius 11f. bestdtigt dem Grojimeister <strong>und</strong> den Brfdern des' Krenetriiger<br />
die ilanen voit den, Biscjwf Rudoif mn A.neona <strong>und</strong> m<strong>in</strong>ent Kapitet<br />
verliehne Kirche S. Leonardi de ponte Conoeeile.<br />
Vdlletri (1187-82) September 29.<br />
Storia delt'ord<strong>in</strong>e dei (irociferi, Ms. saee. XVII f. 131 Treuiso Bibl. eomuncile<br />
(Cod. 474).<br />
Gis. Leoni f . 32.<br />
16*
236<br />
P. Xehr,<br />
Lucius episcopus semas seruorum dei. lillectis Mils . generali<br />
magistro et fratribus dou tes Oruciferorum salutem et apostolicam benedictionem.<br />
lustis petentium desideriis dignum est nos facilem a) probers<br />
consensum et nota quç a rationis O tramite non discordant, effectu<br />
proscRuente complere. Eapropter, dulecti <strong>in</strong> dom<strong>in</strong>o fui, uestris iustis<br />
postulationibus grato concurrentes assensu, ecclesiam sancti Leonardi iuxta<br />
pontera a neneribili fratre nostro R. Anconitano episcopo et<br />
èanonicis suis domui nestn collatam, sicut canonice et pacifice possidetis,<br />
ut <strong>in</strong> scripte eorum antentico cont<strong>in</strong>etur, nobis uestrisque successoribus<br />
auctoritate apestolica confirmamus et presentis scripti patroc<strong>in</strong>io comunimus,<br />
statuentes ut nuii omn<strong>in</strong>o hom<strong>in</strong>um liceat liane pag<strong>in</strong>am nostrÇ confirmationis<br />
<strong>in</strong>fr<strong>in</strong>gere ne' ci ausu temerarlo contraire. Si quis autem etc.<br />
Dot. Velletri XIII. kal. octobris.<br />
a) facile, b) rations.<br />
20.<br />
Lucius III benaclirielitigt tien Bisekof <strong>und</strong> die Kanoaiker von Treviso,<br />
daji «r auf tien Ber ieht des Gesandien P. s<strong>in</strong>e Uni ersuehung der tenter<br />
dan? Verdacia der Fâlsehung steitenden Urk<strong>und</strong>en angeordnet haie, (tuf (Jt'wnd<br />
deren der Soit" des Grà.fen S. ciii Kanonikat <strong>in</strong> Treviso su erlangen ver sucltt<br />
halte.<br />
Vdietri (1182) September 18.<br />
À. Scoti Tarrôitwrnm epise. series s. XVIII .Doc. CII p. 166 Trcviso<br />
Bibi. capitolare [B]. - F. Àvanz<strong>in</strong>i Collectio docurnentorn<strong>in</strong> s. XVIII vol. 1<br />
Nt. 102 Treviso Arche. eapitoiare [C].<br />
Lucius episcopus semas seruorn<strong>in</strong> dei. Venenbili fràtri C. èpiseopo<br />
et dilectis fuis canonicis Taruis<strong>in</strong>is sa1ucrn et apostolicam benedictionem.<br />
Constitutus <strong>in</strong> prsentia nostra P. nunc<strong>in</strong>s uester, quem ad nostram prçsentiam<br />
dest<strong>in</strong>astis ) , rescriptum quarudam litterarun, nobis obtulit,<br />
occasione quaruni fil<strong>in</strong>s nobilis uiri comitis S., ut <strong>in</strong> uestra ecclesia canonicus<br />
fleret, conatus est, aient ipso nuntius nobis exposait, obt<strong>in</strong>cre.<br />
Quoniam uero litterç ipse, ex reseripto quod uidijnus suspecte saut falsitatis,<br />
nolumus aliquid agi de receptione ju<strong>in</strong>s earum obtentu, sed litteras<br />
ipsas ad nos sub fideli nolurnus consignatione trans,nitti et portitorem i) ac<br />
prsefttatorm illarum nobis expresse isignari, ut quid supôr hoc agendum<br />
ait manifestius cognoscere ualeamus. Oportet enim tale e) flagitium ha<br />
puniri, ut ex une facto et prQteritorum pçna et cautela prQueniat C futurorurn<br />
Datum Velletri t) XLIII. kal. octobris.<br />
a) dest<strong>in</strong>atis C. b) porritorem BC. e) talera BC. à) perueniat Ô.<br />
e) Valleni C.
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Venetien. 237<br />
21.<br />
Lucius III. bestâtigt deni Hospital des, h. Eveuzes <strong>in</strong> Vieenza rom Orden<br />
der Kreuefrâqer die Freiheiten, Immunit5ten, Pri&egien, In&dqenzen u,i4<br />
.Exe mptionen.<br />
Verona (1184) Dezeniber 22.<br />
Storja defl'ord<strong>in</strong>e dei Crociferi, lifs. case. XVII f. 587 Treviso BibI. en-<br />
,nnst&e (eod. 474).<br />
Cit. J'-L. 15147.<br />
Lucius episcopus sernus seruorum dei. flilectis fuis priori et fratribus<br />
hospitalis sanctç Orueis de V<strong>in</strong>ceiitia ad Romanani ecclesiam nullo<br />
mediante pert<strong>in</strong>entis a) ord<strong>in</strong>is Crueiferorum su<strong>in</strong>tera et apostolieam benedictione<strong>in</strong>.<br />
Cum ab) nobis petitur quoci <strong>in</strong>stum est et honestum, tara uigor<br />
equitatis quam ordo exigit rationis, ut id per sollieitud<strong>in</strong>em officil nostri<br />
'ad debitum perducatur effectum. ?ropterea, dilecti <strong>in</strong> dom<strong>in</strong>o fui, nestris<br />
ilistis postulationibus grato coneurrentest) asscnsu, omnes libertates et<br />
immunitates a prdecessoribus nostris Romanis pontificibus s<strong>in</strong>e per pr<strong>in</strong>ilegia<br />
sen alias <strong>in</strong>dulgentias uobis et bospitnli uestro concessas nec non<br />
libertates et exemptiones sçculariu<strong>in</strong> exemptionum a regibus et pr<strong>in</strong>cipibus<br />
uel alus Christi fldclibus rationabiliter uobis uci bospitali prçdieto<br />
<strong>in</strong>dultas, sicut cas <strong>in</strong>ste et pneifice obt<strong>in</strong>etis, et per nos cidem hospitali<br />
auctoritate apostolica eonfirmamus et presentis scripti patroeiuio communirnus.<br />
Nulil ergo omn<strong>in</strong>o bom<strong>in</strong>u<strong>in</strong> liceat banc pag<strong>in</strong>era nostrç confirmationis<br />
<strong>in</strong>fr<strong>in</strong>gere unI ci ausu temerario contraire. Si quis autem hoc<br />
attemptare prçsumpserit, <strong>in</strong>dignatione<strong>in</strong> o<strong>in</strong>nipotentis dei et beatorum<br />
Petri et Pauli apostoloru<strong>in</strong> dus se nouent <strong>in</strong>eursurum. Dat. Veronç<br />
XL kal, ianuarii.<br />
o) modo pert<strong>in</strong>entes, b) a [chU. c) concurrente.<br />
22.<br />
Lucius IIL nirnrnt des Kloster der h. Euphemia eu Villa nova t<strong>in</strong>ter<br />
dent Abt Albert nach dem Vorganqe Alex<strong>und</strong>e,'s Hi <strong>in</strong> den apostotisehen &lwtz,<br />
bestûtigt ihrn die Regel des h. Benediet, die na,ncntlich aufqefiihrten Besitzsnqen,<br />
dos Aufn&znmree/tt, Freiheit von Interdict, die Wahl des Bisejiofs for die<br />
bisehôfliclien Functionen, des Begriilmis- <strong>und</strong> W&dreeM.<br />
Verona 1185 fanuar 3.<br />
Â. Senti Tan,is<strong>in</strong>orurn epise. series s. X VIII Doc. XV p. 47 Treviso Bibi.<br />
capitolare. - F. .Avanz<strong>in</strong>i Colledio documentorsim s. XVII! vol. I Nr. 15<br />
Treviso Arch. capitolare.
238<br />
P. Kebr,<br />
Gedr <strong>in</strong> der Deductionssclwift Ilions. Furietti abbate di S. En.fcrnia di<br />
Villa nova cendre , commun di Tombola (s. XVIII) p. M. - Die Urkwnde<br />
A le.xatulers lU. ist nicit erliajten.<br />
Effectum iusta postutantibus.<br />
Datant Veronq per manu<strong>in</strong> Alberti sanctQ Romane, ceclesiQ presbyteri<br />
card<strong>in</strong>alis et cancellarii tertio nonas ianuarii, <strong>in</strong>dictiono tertia, <strong>in</strong>carnationis<br />
dom<strong>in</strong>icac anno MCLXXXIIII pontiftcatus nove donnai Lucli pape<br />
ITT. armo quarto.<br />
Card<strong>in</strong>iile Theod<strong>in</strong>us (Theodorus) von Porto <strong>und</strong> S. Enf<strong>in</strong>a Henricus<br />
von Aflèano; johan,zgs von S. Marco, Laborans von S. Maria <strong>in</strong> Trasti,tere,<br />
îiùbcrtus von S. Lorenzo <strong>in</strong> Dama ge, l'andnlpkus von 88. Apostoti; A rdieio<br />
(Veuditio) von S. Teodoro, G.ratianus (Granantes) von 85. Cosma e Damuuw,<br />
Soft'redus (Goffredus) von S. Maria <strong>in</strong> Via Lofa, .A?b<strong>in</strong>us von S. Maria<br />
Nuovu.<br />
23.<br />
TAtOius JIL fl.i7Z9flt dos Ilospitat vu Padua <strong>in</strong> den apostolisclten Schutz.<br />
Verona (llSi) januar 15.<br />
Oriy. Venediçj Arch. capitolare di S. Jlfarco.<br />
LVOIVS episcopus seruus seruorum dei. Dilectis fuis . . priori et<br />
fratribus hospitalis 1 devons de Padua salutem et apostolleam benedictionom.<br />
Ad gerendum liospitalitatis officium neeessarium 1 noble est apostolice<br />
protectionis subsidium, quia non potestis receptioni fidelium et I ohsequiis<br />
pauperum conuenienter <strong>in</strong>tendere, nisi fiieritis tt malignantium <strong>in</strong>cursibus<br />
apostoliea defensione muniti. Eapropter, dulecti <strong>in</strong> dom<strong>in</strong>o fui,<br />
nestris iustis pestulationibus gratum imperitientes assensum, dom<strong>in</strong>a uestram<br />
cura omnibus bonis et possessionibus suis, puas <strong>in</strong> presentiarum 1 legitime<br />
possidet ont <strong>in</strong> futurum <strong>in</strong>stis modis prestante dom<strong>in</strong>o poterit adipisci,<br />
sub beati Petri et nostra protectione suscipimUs et presentis scripti pu-<br />
1<br />
troe<strong>in</strong>io eo<strong>in</strong>munimus. lamper etiam presenjti pag<strong>in</strong>a prohibernus, ne guis<br />
ti uobis de noualihus uestris que propriis manibus uci sumptibus colitis<br />
ont 1 de nutriirientis an<strong>in</strong>ialium nestrorum decimas extorquere presu<strong>in</strong>at.<br />
Decernimus orge ut uull[i] I omu<strong>in</strong>o liom<strong>in</strong>um liceat banc pag<strong>in</strong>am nostre<br />
protectionis et eoneessionis <strong>in</strong>fr<strong>in</strong>gere ne1 [eu] I aliquatenus contraire. Si<br />
quis autem lioe attemptare presumpserit, <strong>in</strong>digriationem o<strong>in</strong>nipotentis dei<br />
et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se nouent <strong>in</strong>cursurum.<br />
Dat. Verone XVIII. kal. febr.<br />
B. dep.
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Venetien. 239<br />
24.<br />
<strong>in</strong>dus Iii heflehit ils Erzhischàfen <strong>und</strong> Biechôfen der Marken <strong>und</strong> der<br />
Lo,nbardei, ihre Pa.rroc/tirtnen von etwairjen Feii4sdiqkeiten qqen die Kreuztrâger<br />
aiwuhaiten <strong>und</strong> gegen die UcbdAdter e<strong>in</strong>znsekreiten.<br />
Verona (1185) Januar 21.<br />
Storia de2ord<strong>in</strong>e dei Crociferi, Mg. saee. XVII f. 9 Treso Bib!. cornunaic<br />
(eod. 474).<br />
Lucius episcopus scruus seruorum dei. Venerabilibus fratribus archiepisco1iis<br />
et epise.o1is per Marclilam et Lombardiam constitutis salutem<br />
et apostolicam benedietionem. Cmii omnibns' simus <strong>in</strong> guis iustitiis debitores,<br />
i'iros religiosos tante debemus manutenere propensius et fouere<br />
quanto a strQpitn seculari remoti orationum suarum libam<strong>in</strong>a offerunt dom<strong>in</strong>o<br />
gratiora. Eapropter uuiuersitati uestr prsentium significatione maildamus<br />
piat<strong>in</strong>us paroebianos uestrç potestati subiectos, ne dilecto fille<br />
nostro priori Cruciatorum uel fratribus e<strong>in</strong>s <strong>in</strong>hiriam <strong>in</strong>férant aut grauamcii,<br />
auctoritate apostolica moneatis, cos autem de quibus uobis prdicti<br />
fratres querclam detuler<strong>in</strong>t., nisi admoniti satisfaetionem exhibuer<strong>in</strong>t tompetentcm,<br />
per canouicam sententiam corrigatis quam faciatis auctoritate<br />
nostra usque ad satisfactionem congruam limiter obseruari. Dat. Voron<br />
XII. kal. februarii.<br />
25.<br />
Lucius III. bestâtigt dcvi AU Albert velu .?Çe,ve.ca don zwisdien dciv Klosler<br />
unti dciv Bi.schof Odoricu.s von Treviso liber die zum Kioster qehôren&n Kapelien<br />
<strong>und</strong> die dcvi Bisciwf zu leistende .7!eve7-enz gesc1dos.enen Vergicieh.<br />
Verona (1185) Aprii 15.<br />
C. Pro episwpatie Taruisii contra prçpositurarn Naruisiç s. XVIII f. 29<br />
Treviso Arch. delta Curie vescovile [B I. - A. &oti Tarvis<strong>in</strong>or. episo. series,<br />
cont<strong>in</strong>.. a Vidore s. XVIII, .Doc. CXXVII p. 178 Treviso Bibi. capitolare [C]. -<br />
F Avanzirii Coiiectjo docu,nentorurn s. XVIIi vol. I 1W. 127 Treviso Ardu. capitotare<br />
[D]. - Antidzi docu,nenti Collalciani 1754 p. 165 (Bustcu 14) S. Saivatore<br />
Arek. dol Conte O. Colialto [E]. - Priviiegi e docurnenti Collaiciani p. 149<br />
(Buste 26) cbenda [F].<br />
(Mir. Stampa lIN. Mons. Abbate di Narvesa e CoCo. di Collaito e S.<br />
Salvatore s. XVIII r. 9.<br />
Die Copie <strong>in</strong> B tend. E geM auf vive Abschrift von 1311 III 6, C au)'<br />
dcii Libro A. O zuriicic.<br />
Lucius episcopus scruus seruorum dei. Dilcetis fuis Alberto ) abbati<br />
et eonuentui de Neruisiab) salutem et apostolicam benedictionem. Justis<br />
a) Alberto 0m. B. b) Naruisia B.
240<br />
P. Kehr,<br />
petentium desideriis facilem nos conuenit prqbere consensum et nota quç<br />
es rationis c) tramite non discordant effectu 4) prosequente n) complere. Eapropter,<br />
dilecti iii dom<strong>in</strong>o fui, nestris t) matis postulationibus grato concurrentes<br />
o) assensu, compositionem quç <strong>in</strong>ter nos et uenerabilem fratrem<br />
nostrum Odoricum 5) rlmaruismnum episcopum super capellis ad nestrum monasterium<br />
pert<strong>in</strong>entibus ne 4) reuerentia cpiscopo exhibenda et qnibusdarn allis<br />
cajitulis de consensu k) partium <strong>in</strong>tercessit aient O absque prauitate facta<br />
hue <strong>in</strong>de recepta est er <strong>in</strong> scripte publico cont<strong>in</strong>etur, nobis et successoribus<br />
uestris apostolica auttoritato confirmamus n) et pnsentis scripti patroc<strong>in</strong>io<br />
comirnuirnus. Nulli ergo omniuo° bom<strong>in</strong>um liceat banc pag<strong>in</strong>am<br />
nostrq confir<strong>in</strong>ationis <strong>in</strong>fr<strong>in</strong>gere uel ci r) ausu temerario contraire). Si quis<br />
autem hoc) atteniptare prsumpserit, <strong>in</strong>dignationem omnipotentis dei et<br />
beatorum Petri et Pauli apostolorum e<strong>in</strong>s se nouent <strong>in</strong>dursluum.<br />
Datura-') Veronç XVII. kal. mali.<br />
c et •rationi B. d) affectu ODEF e) prosequenter B. f) uestris<br />
ors. B. g) concurrente B. fl) electum B. il et B. k) assensu B.<br />
1) surît B. ni) etiam B. n) confirmamus auctoritate B. o) omn<strong>in</strong>o ont. B.<br />
p) et B. g) contrauenire B. r) 4e CVEF. s) data CVEF.<br />
26.<br />
Lucius III nimrnt die Kirelie der Ait. Piorzig mt Gr<strong>in</strong>t<strong>in</strong>a bei Treviso<br />
<strong>in</strong> de» apoîtoliscltoi Schutz ,aid bestijtigt iitr die Besitcscngen tend Redite.<br />
Fiaq nient des Oriqiiwis Tresiso Areit. ddJa Cwrio. vesee&e (Diversorum A).<br />
Ver obere Teil des Ter qa<strong>in</strong>ent.s ist abgesehnitten, $0 da/3 die garce erste Ildifle<br />
feuil, Vas St,icJc sdbst ist ùbriqrens gar niciit volizoqeit worden; <strong>in</strong> der Rota<br />
felilt die Devisedie lJntersehriften des J?apstes tend dat Card<strong>in</strong>àle situ? ansgebtiebeu;<br />
Vatirunq tend Sic gel fehien. Dafi disse lfrk<strong>und</strong>e [1fr die Kirehe<br />
dey 40 iiiârtyrer ansqestdlt wat; ser<strong>in</strong>erht cire Jlicekennotic saec, XIV: Priullegium<br />
prions sanctorum XL. Ueberdies stimme der eriwjtene Tezt wô.rtlich<br />
bere<strong>in</strong> mit der Voruric<strong>und</strong>e Akuanders M. vexil 1171 Xi 19f-L. 11910.<br />
27.<br />
Urban III. beflehk den .Erzbi.schôfen ntzd Biseleâfen <strong>in</strong> den Marken tend<br />
der -Lo,nbdrdei, ihre 'Parrochianen von etwaigen Fe<strong>in</strong>dseligkeiten •qe qen die Kreuetràger<br />
absuhalten tend qeqen die Ucbelthiiter e<strong>in</strong>zusehreiten.<br />
Verona (2185-86) Dezember 20.<br />
Storia dell'&rd<strong>in</strong>e dei .Croci.feri,<br />
Ms. suce. XVII f. 9''Tresiso Bib?, cornuraie<br />
(Cod. .474).
(Nr. 24).<br />
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Vonetieii. 241<br />
JJas Mandat wiederholt w&tiieh dasjeniye Lut<strong>in</strong>s III. von 1195 Januar 21<br />
Cum omnibus simus.<br />
Dat, Verou XIIT. liai, ianuarii.<br />
28.<br />
Urban III. nimmt die Kirehe su Belluno unter don A rchipresbgter Baldu<strong>in</strong><br />
nach dcvi Vargange Hadrians 1V. <strong>in</strong> den apostolisehen Seituts <strong>und</strong> be-<br />
stiitigt ihr die Besittungert.<br />
Verona 1186 Mdrz 4.<br />
Ong. Belluno A-reh. capitdare. - Cap. s. XIII ebenda <strong>und</strong> Copien Von<br />
1434 <strong>in</strong> Deoi.rne d'Oltrardo f. 27', von 1690 <strong>in</strong> Priviieqi dd Copitolo s. XVIII,<br />
bei Matico Carrera <strong>und</strong> <strong>in</strong> A. Per 11cv. Cap. di Belluno ebenda; endlich bei<br />
L. Doglioni p. 6, Fr. Alpaga p. 41 <strong>und</strong> G. A. Egregis p. 201 Belluno<br />
Museo eh'ieo.<br />
Die Urk<strong>und</strong>e wiedei'holt wôrtlieh des angezogene Pniviicg JIadrians IV.<br />
J-L. 10208. Vgl. J-L. 15541.<br />
Effoctum iusta postulantibus.<br />
Pat. Verone per manum Alberti sancte Romane ecclesie preshyteri<br />
card<strong>in</strong>alis et cancellarji, 1111. non. mardi, <strong>in</strong>dictione qu<strong>in</strong>ta, i!lcarnationis<br />
don,<strong>in</strong>icc anno M°C°LXXX°VJ°, poutifleatus uero domni VRBANI pape III.<br />
auna ll.<br />
B.<br />
Card<strong>in</strong>ale: Ileniricus von Albano; Petrus rie Boue von S. Susanna, Labojans<br />
von S. Maria <strong>in</strong> Trastcvcre, Panduifus von 38. .Apost&i, Melior von<br />
38. Giovanni e l'aolo; .Jaanthus Mn S. Maria <strong>in</strong> Cosmyd<strong>in</strong>, Gratianus von<br />
88. Cosma e l)aniano, Bofiandus von S. Maria <strong>in</strong> Portion, Petrus Mn 8'<br />
Niceolà <strong>in</strong> Carcere, Rad(uifus) von S. Giorgio <strong>in</strong> Velabro.<br />
29-<br />
Urban ILI nim<strong>in</strong>t die Kreuztr/iger su Vicenza <strong>in</strong> den apostoliseizen Serais<br />
<strong>und</strong> bcstàtiqt ilynen die Zehnten <strong>und</strong> rias Aufnahrnerecht.<br />
Verona (usa) Mai 4.<br />
Storia drJJ'ordirre dei Crociferi, Mc. s. XVII f587' Treviso Bibi. contatarie<br />
(ceci. 474).<br />
Oit. J-L. 15599.<br />
Vrbanus episcopus seruns seruorum dei. Diloctis fuis generali magistro<br />
et fratribus domus -Cruciferorum de V<strong>in</strong>centia salutem et apostolicam
242<br />
P. Kelir,<br />
benedietionem. Plis postulationibus nestris benigno uolumus animo con-<br />
4escendere et <strong>in</strong> bis quç prçllia rotions requiritis, tan <strong>in</strong>c<strong>und</strong>um quam<br />
gratuitum nos «) conuenit itnpertiri faucrem. Lapropter, dilecti <strong>in</strong> dom<strong>in</strong>o<br />
fui , uestris iustis postulationibus gratum impertientes assensum , domum<br />
nestram <strong>in</strong> qua diu<strong>in</strong>o catis obscquio mancipati , cum omnibus bonis et<br />
possessionibus suis, quas <strong>in</strong>prçsentiarum legitime possidetis et <strong>in</strong> futurum<br />
iustis media prçstante dom<strong>in</strong>o poteritisb) adipisci, sub beati Petri et nostra<br />
protectione suscipimus et prçsentis script1 patroc<strong>in</strong>ie communimus, statuentes<br />
ut de noualibus quç propriis manibns aut sumptibtis colitis s<strong>in</strong>e<br />
de siittrimentis animalium uestrorum nullus a uobis deci<strong>in</strong>as exigere sen<br />
extorqnere prçsumat. Liceat quoque uobis clericos uel Jaicos e scuIo<br />
fugientes liheros ac absolutos ad conuersionem uestram recipere et eos<br />
abaque contradietione aliqua ret<strong>in</strong>ere. Nulli ergo omn<strong>in</strong>o hom<strong>in</strong>um etc.<br />
Dot. Veronç 1111. nonas mali.<br />
a) nos. b) poterit.<br />
3D.<br />
U,'han III. errn,.hnt aile (Jiijubigen <strong>in</strong> Ve>netien, dcv,> Prier <strong>und</strong> rien<br />
Briidern fier Kreurtràqer eu S. Maria Al,nosen eu spenden.<br />
Verana (1186-87) Dezember 15.<br />
Storia ddil'ord<strong>in</strong>e dei Crociferi, Ms. s. XVIi f. 559' Tr&iso Bibi, cornunaZe<br />
(cor?. 474).<br />
Ais Quelle itt anqeqeben Orig<strong>in</strong>ale Venetiis". Die Urk<strong>und</strong>e itt 'rad, fier<br />
bekanntcn Formel fur Indnlgen2en stilisii't,<br />
Quoniam ut ait apostolus.<br />
Dat. Veron XVIII. kal. ianuarii (pontificatus nostri aune prime).<br />
31.<br />
Urban. III, hefleldi de,c Patriarche,, von Urado <strong>und</strong> se<strong>in</strong>en Su/fraqanen,<br />
ihre Parrochianen von etwaigerv Fc<strong>in</strong>dsdiqkeitcn gegen den Prier tend die Rrider<br />
fier .Kre,cztriiger eu S. Maria <strong>in</strong> Venedip abz,thaltc,,> nui] gegen die Uebclthâter<br />
e<strong>in</strong>zuselereiten.<br />
Verona (1186-87) .Tanuar 21.<br />
Stol-<strong>in</strong> dsil'ord<strong>in</strong>.e dei Crociferi, Ma. suce. XVII f.559 Treviso Bibi. comunals<br />
(coi]. 474).<br />
W&rtlich qleieh rien Mandater Lucius I11. 1185 I 21 (1*. 24') uni] 1frbans<br />
fIL 1185-86 XiI 20 (Nr. 27) uni] 1186-87 VI 9 (Ni'. 34). Ale<br />
Quelle wird hie,' anqegeben ,, Orig<strong>in</strong>ale Venetiis".<br />
Cum omnibus simus.<br />
Dat, Veronç XII. kal. februarli (pontificatus nostri anno primo>.
Papstarltuadcn <strong>in</strong> Venetien. 243<br />
32.<br />
Urban. M. ern,ahnt die G1?iubigcn im Erzbistuvz Bavenna <strong>und</strong> <strong>in</strong> der<br />
Diô2ese Ferrara, den Krcuztraqe,n ta Bologna A<strong>in</strong>wsen tu geben.<br />
Verona (1186-87) Februar 20.<br />
Storia ddl'ord<strong>in</strong>e dei Crociferi, Mx. saec. XVII f. 182' Trcsiso Bibi. ce.<br />
'IIU,iak (cod. 474).<br />
Vrbanus episcopus serons seruorum dei. Vniuersis Christi fidelibus<br />
per arebiepiscopatum Rauennatensem et Ferrariensem dheesim constitutis<br />
salutem et apostolicam benedictionem. Quoniam <strong>in</strong>ter narios humanç<br />
fragititatis euentus non est facile habitantibus super terram <strong>in</strong>cnrsus ruadore<br />
delictorum, proposita sont nobis opera pietatis, quibus tante aniplius<br />
unleamus deum haijere propitimn ,1iiant o ca denot<strong>in</strong>s <strong>in</strong> neccessitatibus<br />
exereiterimus proximorum. Oum igitur omnibus testante apostolo si<strong>in</strong>us<br />
debitores, bis tanien tenemur spetialiter subuenire qui sont obseqiuo panperum<br />
doputati. Unluersitatem ucstrarn bortamur, <strong>in</strong> dom<strong>in</strong>o monemus et<br />
<strong>in</strong> remissionem peccatorum nobis <strong>in</strong>iungimus, quatenus Cruciferis qui 13ononiç<br />
cornorantur, de bonis nobis n deo eollatis, cum ab ois fueritis reqiusiti,<br />
charitatis auxilium m<strong>in</strong>istretis , ha quod et ipsi de ab<strong>und</strong>antia<br />
nestra pauperibus ualeant subuenire et nos per bc et alia bonn qu<br />
dom<strong>in</strong>o <strong>in</strong>spirante feceritis, ad Qternç f1icitatis gaudia meream<strong>in</strong>i ponte-<br />
Dire. Dot- Veronç X. hi. martii (poutificatus nostri anno).<br />
33.<br />
Urban III. n.immt den Mei.ster tend die Kreuzherrenbrider <strong>in</strong> den opostoitschen<br />
Bdtiaz tend bestôtigt ibnen besondera die Kirclien des h. Magnif tend<br />
des h. Leonard.<br />
Verona (1186-87) April 29.<br />
Ong. Venedig Arch. capitoiare di S. Marco. - Storia dell' ond<strong>in</strong>e dei<br />
Crociferi, Ms. S. XVII f . 10 tend f. 131 Trcei.so Bib?. comuna?e (cod. 474),<br />
aber mit kal. mai.<br />
VJtBANVS episcopus seruus seruorum dei. Dilectis luis . . [m]agistro<br />
et fratribus Cruciatoru<strong>in</strong> salutem et apostolicam benedictionem. luistis<br />
petentium desideriis dignum est nos faeile<strong>in</strong> prebere consensum et tiota<br />
quo n rationis tramite non 1 discordant, effectu prosequente complere. Eapropter,<br />
dilecti <strong>in</strong> dom<strong>in</strong>o fui , nestris iustis postulationibus grata 1 concurrentes<br />
assensu, domum et personas nestras cum omnibus bonis que impresentiarum<br />
rationabiliter possidetis 1 uel <strong>in</strong> futurum iustis modis prcstante<br />
dom<strong>in</strong>o poteritis adipisci, sub beati Petri et nostra protections suscipimus.<br />
1 Speeïaliter autem ceclesias sancti Magulfi et sancti Leonardi cuni<br />
omnibus pert<strong>in</strong>enciis suis, sicut cas juste et s<strong>in</strong>e 1 controuersia possidetis
244<br />
P. Kehrj<br />
et <strong>in</strong> scriptis publicis cont<strong>in</strong>entur, uobis et per nos domui uestre auctoritate<br />
apostolica confirmamus et presentis scripti patroc<strong>in</strong>io communimus. Statuentes<br />
ut de nutrirnentis animallium uestrorum ortorum uci pomorum<br />
fructibus nulli teneam<strong>in</strong>i decimas exhibera. Nulli ergo omn<strong>in</strong>o holm<strong>in</strong>um<br />
liceat han; pag<strong>in</strong>am nostre protectionis confirmationis et constitutionis <strong>in</strong>friugere<br />
uci ci alisti tcmerario contraire. Si quis autem hoc attemptare<br />
presumpserit, <strong>in</strong>dignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli<br />
apostolorum eïus se nouent <strong>in</strong>cursurum. 1 Dat. Verone [JI]I. kal. maiL<br />
B. dep.<br />
34.<br />
Urban III. befleldi den Biechiifen ron Osimo, Fermo, Ancona, Umana<br />
<strong>und</strong> .Te&i, jure Purrocl,iancn von etu'aiqet Fe<strong>in</strong>dseiiqkciten gcqen den .Prior ioul<br />
die Brfider des (Kieuztrdqer-) Hospitals Pans Potenza abzuhaitcn uS qeqen die<br />
Uebeit/tiiter e<strong>in</strong>zuschreiten.<br />
Verona (1186-87) Jcni 9.<br />
Storia defl'ord<strong>in</strong>e dei Crociferi, 311e. suce. XVII f. 459 Treviso Bibi, wmustek<br />
(end.<br />
Wârtlich qleieli den Uvk<strong>und</strong>en L'ueius' III. 1285 1 21 (Nr. 24) <strong>und</strong><br />
Urbans 111. 1185-86 XII 20 (1fr. 27) tend 1188-87 I 21 (M. si).<br />
Oum omnibus simus.<br />
Dat. Veronç V. idus iunii
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Venetien. 245<br />
modis poteritis adipsei, sub bcati Petri et nostra protcctionc suseipimus<br />
et prscntis scripti patroe<strong>in</strong>io communimus, statueutes ut milli orfln<strong>in</strong>o<br />
hom<strong>in</strong>em liceat uns aut domum nestram uel ecclesiam uestram temere perturbare<br />
uel banc pag<strong>in</strong>am nostr protectionis <strong>in</strong>fr<strong>in</strong>geré son ausu tenerario<br />
contraire. Si quis autem hoc attentare prçsnmpscril, <strong>in</strong>dignationem<br />
omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum o<strong>in</strong>s se nouent<br />
<strong>in</strong>eursurum. Dat. Laterani V. e) non. iunii pontificatus nostri anno primo,<br />
C) sic.<br />
36.<br />
Ciernens III n<strong>in</strong>,rnt die Kirche des h. Fi reuses bei Zara senter dent Prior<br />
Mat7zeus sont Orden der .Kvewarager <strong>in</strong> den apostolisehen Sdrutz srnd testàt.iqt<br />
rien <strong>in</strong> dent Streit darûber zwisclren rien Kreuztrdyern <strong>und</strong> rien Tempie•rn çjefiditen<br />
&hiedsspruch.<br />
Lateran 1188 ,Tzdi 26.<br />
Storia ddl'ord<strong>in</strong>e dei Crociferi, JJfs. saec. XVII f . 595 Treviso Bibi, cetunnels<br />
(cod. 474).<br />
Die Uth<strong>und</strong>e wurde svàrtiich bestjiiigt von Cekst<strong>in</strong> lIt 1191 Ani 21,<br />
dessen Teat Naclo-. 1898 S. 40 N,. 16 ans dent Orig<strong>in</strong>al <strong>in</strong> S. &ver<strong>in</strong>o abqedntskt<br />
isi.<br />
Controuersija iuditio uci.<br />
Dat. Laterani VII. liai. augusti pontificatus nostri aune. primo.<br />
37.<br />
Clenzen.s XII. beflehit dc,i Bisehof une! rien Kanonikeru son Treniso gern6JJ<br />
se<strong>in</strong>em fndreren n<strong>in</strong>d se<strong>in</strong>es Vorqi<strong>in</strong>gers Gebot, rien Subdiaeon T. .lI!auracenns<br />
ais Kanonjia&s aufzuneh,,ujn.<br />
Lateran 1189 Juni 2.<br />
Ong. Treviso Àre)v. capitolare.<br />
Clemens episcopus-seruns seruorum dei. Venerabili fratri .. episcopo<br />
et dilectis fuis canonicis Tarnis<strong>in</strong>ensibus salutem et apostoli[cam lieuedictionem.<br />
Licet folicis recordationis Vrbani pape predecessoris nostni<br />
litteras et nostrum <strong>in</strong>andatum receperitis 1 et preceptum, ut T. Mauracenum<br />
subdiaconum nostrum <strong>in</strong> canonicum uestrum recepenitis et fratrem, preceptum<br />
1 nostrum surdis aunibus, q<strong>und</strong> grauc gerimus, pertran[s]istis. Quia<br />
igitur, quod a prefato predecessore nostro 1 et a nobis de predicto subdiacono<br />
laudabiliter noseitur <strong>in</strong>choatum , rel<strong>in</strong>quere nolumus imiperfectum,<br />
discretio[n]i uestre per iterata scripta [m]andamùs atqie precipimtts qua-<br />
Mans -prdieItum subdiaeou<strong>in</strong>u <strong>in</strong> fratrem a canonicum uestrtim 1ibcralitet<br />
admittentes pro reuerentia beati 1 Petri et nostra ei stallum [iju choro t
246<br />
P. Kehr,<br />
boum <strong>in</strong> capIit]UlO assignetis, ita quod saltem bac uice m an i datum apostolicum<br />
eongruunl sorciatur offectum et per alium exequi lion cogamur,<br />
i1uod per nos 1 exequutioni mandari cum <strong>in</strong>stantia postula[<strong>in</strong>]us. Dat.<br />
Lateran. 1111. non. 1 maiL pontificatus nostri anno sec<strong>und</strong>o.<br />
B.<br />
38.<br />
Ck;nens M. beauftraqt den Bisohof von Tieriso, die Bcsitztauyen der Xc-<br />
noniker geqen unzulâssi.yt Belàstiqnnqen su schiitscn.<br />
Lateran 1189 August 2.<br />
A. Scoti Tar1,ir<strong>in</strong>onon epiec. series s. X Viii, Doc. CVIII p. 168 Treviso Bibi.<br />
capitotare [B]. - F. Avans<strong>in</strong>i Colieciio (loc?one,Uorn,n s. XVIII sol I .?ft. IOS<br />
TreSo Arch. capitotare [C]. - Dozoneni 1100 s<strong>in</strong>o 1300 s. XVIII f. 75<br />
ebe,,da [Dl.<br />
Clemens episcopus semas seruorum dei. Venerabili fratri ..'.l'aruiSiflO<br />
episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Conqucrentibus<br />
dilectis MUs nostris canonicis Taruis<strong>in</strong>is aecepimus , quod quidam parech<strong>in</strong>ai<br />
tui possessiones quasdam ad proprietatem canonicç pert<strong>in</strong>entes pro<br />
sua uoluntate facere tributarias et sub conditione ponere molirentura).<br />
Quocirca fraternitati tue,per apostolica scripts, mandamus ( 1uat<strong>in</strong>us hom<strong>in</strong>es<br />
ilion quos tibi duxer<strong>in</strong>t exam<strong>in</strong>andos ) ab buiusmodi pressura r)<br />
dciistere per censuram ceclesiasticam, sicutd) justu<strong>in</strong> uideris , appellatione<br />
cessante, compellas. Datum Latcrani hIT, nouas augusti pontificatus<br />
nostri aune sec<strong>und</strong>o.<br />
a) moliuntur D. b) nom<strong>in</strong>andos D. e) prescriptions D. d) sicuti 1).<br />
39.<br />
Cet est<strong>in</strong> III. bestiLtigt dem Abt von .lQèrsesa nach denz Vorgange Lucius' 111<br />
die zvjisehcn dcvi Kioster <strong>und</strong> dent verstorbenen Bischof Odoricus von Treriso<br />
gesdaosse,u Ueberei.nkunft.<br />
Lateran 1194 November 5.<br />
C. Pro episeopatu Taruisii contra prçpositurarn Narui8il s. XVIII f. 31'<br />
Treeiso Arch. delta Cwria vescovile [B]. - A. Seoti Tarvis<strong>in</strong>or. episc. soTies, cont<strong>in</strong>.<br />
Victore s. X VIII, Doc. CXXVIII p. 178 Treso Bibi. capitolare [C]. -<br />
F. AvanzMi Collectio documentorum S. X ViII 7,01. 1 Nr. 128 Treviso Arc14. cajyitotare<br />
[J)]. - Anticiti docu,nenti Collalciani 1574 p. 166 S. Salvato're Areli. dot Conte<br />
O. Collaito [E]. - Privikgi e docurnenti Coltaloianii p. 150 (Busta 26) ebenda [F].<br />
Gcrne<strong>in</strong>t ut die Urkndc Lucius M. von 1185 April 15 (Ni. 25). -<br />
B nord E gehen auf Sic Abscftrift von 1311 III Si suriick, C tord D au/<br />
den Libre ÀO,
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Venetieu. 247<br />
Oelest<strong>in</strong>us episcopus seruus seruorum dei. Dilecto fluo abbati<br />
<strong>in</strong>onasterii Nerusensis a) su<strong>in</strong>tera et apostolicam bcrtedietionem. Ea qu<br />
iudicio uel concordia b) amicabiliter statuuntur, ne <strong>in</strong> recîdiuc contemptionis t»<br />
scrupulum rdabantur, upostolica sedes sauna deUet patroc<strong>in</strong>ium impertiri4).<br />
Eapropter, dilcete <strong>in</strong> dom<strong>in</strong>o fili tais iustis postulationibus annamites,<br />
transactionem quq <strong>in</strong>ter monasterium tibi commissum et Odoricum t) bon<br />
memoriç quondam 'l1aruis<strong>in</strong>um episcopum rationabiliter <strong>in</strong>tercessit, sicutt)<br />
juste et s<strong>in</strong>e detrimento ipsius monasterii facta est et ab utraque parte<br />
recepta et bactenus obseruata, ad exemplum felicis°) recordationis Lucii<br />
papg predecessoris nostri auctoritate aposto)ica confirmumus et presentis<br />
scripti patroc<strong>in</strong>io communimus. Nulli ergo omn<strong>in</strong>o hom<strong>in</strong>um t» uiceat hune<br />
pag<strong>in</strong>era nostrç confirmationis <strong>in</strong>fr<strong>in</strong>gere uel ci ausu temerario') contraire.<br />
Si quis autem hoc attemptare prsumpserit, <strong>in</strong>dignationem omnipotentis dei<br />
et beatorum Petri et Pauli apostolorum s<strong>in</strong>e ) se nouent <strong>in</strong>cursurunt<br />
Datum Laterani nonis nouembris pontificatus nostri anno quarto.<br />
e) Naruisienais B. b) concorde B. e) contemptatoris D. d) impartiri<br />
B. e) . . B. f) sic B. g) fe]ici s 0m. ODEF. h) hom<strong>in</strong>em<br />
ouat<strong>in</strong>e B. j) tecneranio <strong>in</strong>su B. k) beatorum apostolorum eius P. et P. B.<br />
40.<br />
CeleM<strong>in</strong> M. beanflraqt den J3iseJzof Gerard von Padua, die van. dem<br />
Bisehof Isaak- von Adria <strong>in</strong> de,: Streitfraqe zwisehen dcvi AU van S. Tr<strong>in</strong>ità<br />
zu Brondolo <strong>und</strong> genannten JeSen liber des Quart i.sium der Villa Baqnoli<br />
ycgen jans ausyesprochene Exeomnzunication zu verki<strong>in</strong>dan.<br />
.Lateran 1194 Deze,nber 5.<br />
Zwci Copien des 12. Jahrh, Venedig Jifusco Carter (Gicogna 4209, Cal.<br />
siso) [A <strong>und</strong> 23]<br />
Auf die Copien folgen dann die Execntionssehreiben des Bjselwfs von Padua<br />
an die genannten Uebelthiiter.<br />
Oelest<strong>in</strong>us episcopus seruus seruorum del. Venerabili fratri G. Faduano<br />
episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Sicut <strong>in</strong> tuis et<br />
aliorum quor<strong>und</strong>am perspeximus o) litteris cont<strong>in</strong>eri, quartisium uille que<br />
dicitur Bagnoli ecclesie sancti Michaelis <strong>in</strong> ipsa ailla constructe ad mo<br />
nasterium sancte Tr<strong>in</strong>itatis de Br<strong>und</strong>ulo b) jure spectauti pro necessitatibus c)<br />
fratrum ipsius cenobji releuandis misericorditer concessisti et super collatione')<br />
ipsius quartisii condi fecisti publica<strong>in</strong> <strong>in</strong>strumentum quod nostro<br />
fuit conspectui presentatu<strong>in</strong>. Verum quia Marsûius de Carrure, Sandonius,<br />
Blasius, Iohannes de Girardaço, Tanselgard<strong>in</strong>us, Miletus, Armannetus,<br />
e) prospexi<strong>in</strong>us 423. b) Brudulo A; Br<strong>und</strong>olo B. e) necessitabus A.<br />
d) colacione<strong>in</strong> B.
248<br />
P. I{ehr,<br />
Vgutio, Giihonus e), Tr<strong>und</strong>e', Mous, Daniel, Iordan<strong>in</strong>us, Wi11ehn<strong>in</strong>us,<br />
Mart<strong>in</strong>us, OrdaaI<strong>in</strong>us h) et Martius tue donation; se quasi possessores ceperunt<br />
opponere 1h), dilectua fil<strong>in</strong>s noster Fid(antius) tituli saneti 1farce1Ii<br />
presbiter card<strong>in</strong>alis, dum <strong>in</strong> Loubardie partibus legationis officie fungeretur,<br />
questionem ipsam nenerabili fratri nostro YsôAk Adriensi O episeopo,<br />
prout suis nobis litter.is <strong>in</strong>timauit, rationabiliter cognoscendam k) qua fungebatur<br />
auctoritate co<strong>in</strong>rnisit ; qui licet utrarnque partem ad suam audicutiam<br />
conuocanerit, dilecto fluo nostro abbnte prescripti cenobii pro eeelesia<br />
saneti Michaelis sui copiam faciente, preseripti hommes 'lui ex parte alia<br />
contenifebant, se m<strong>in</strong>ime supradicto iudiei presetitarunt. Qua de causa<br />
idem episeopus excommunieatiOnis <strong>in</strong> cos sententiam promnlgauit. Quo -<br />
ciron, fraternitati tue per apostoliea scripta mandamus et districte precipimus<br />
quatenus, si res ila se habet, predictos hommes tam diii s<strong>in</strong>e appelletionis<br />
obstaculo sicut excomunicatos nuuties ah omnibus artius cuitandos,<br />
douce memoratum quartisium e prescripta saneti Michaclis eeelesia et roctore<br />
ce <strong>in</strong><strong>in</strong>istris ips<strong>in</strong>s sou abbate ac fratribus predicti cenobli permiser<strong>in</strong>t<br />
quiete" ) pereipere ac tenere. Dat. Lateran. non.' 9 deeembr. pontifieatus<br />
nostri aime quarto.<br />
e) Gillanus B. f) Tronda B. g) Wilmnus A; Wilielmus B. h) Ord&afus B.<br />
hit) apponere 413. j) Adrigensi B. k) cognoasendam A; cognosendam B<br />
L) scententiam A. sa) quite A. n) nono AB.<br />
41.<br />
Celest<strong>in</strong> III. nimmt des Hospital der Kreuetriiger <strong>in</strong> Bologtia imiter dent<br />
Meister jolsannes ,iaeh dent Vorgange Akuanders III. <strong>und</strong> Urbane lIT, <strong>in</strong><br />
den apostolisehen Schutz tend bestàtigt ihnt se<strong>in</strong>e Besitzwngen <strong>und</strong> 1Leehe.<br />
Lateran 1195 Auçjnst 1<br />
Ong. Venedip Arcli. cap itolare di S. Marco. - Storia dell'ard<strong>in</strong>e dei<br />
Orocifeni, 31s. s. XVII f. 176' TreSo BeU cent unale (Cod. 474).<br />
Die Urk<strong>und</strong>e sciedcrholt im Ganzen wârtlieh die Vorurk<strong>und</strong>e Urbans III<br />
J-L. 16960.<br />
Cum auteeessor tans.<br />
Dat. Lateran. per manum Centii sancte Lucie <strong>in</strong> Ortliea diaconi card<strong>in</strong>alis<br />
domui pape eamerarii, kal. aug. , <strong>in</strong>dietione XIII, <strong>in</strong>carnationis<br />
dom<strong>in</strong>iee anno M.°O.°XC.°V°, pontificatus uero domni CELESTJNI pape III.<br />
auno qu<strong>in</strong>to.<br />
B. dep.<br />
Cord<strong>in</strong>tile: Alb<strong>in</strong>us van Albano, Ociavi anus von Ostia tend Vefletri, Jehannes<br />
von i'alestr<strong>in</strong>a, Petrus von Porto «,,d S. ILuf<strong>in</strong>a; Pandulfus son 55.<br />
Apostoli, Petrus von S. Cec,lia, Guida von S Maria <strong>in</strong> Trastesene, Tiugo von
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> Venetien. 249<br />
S. Silvestro. Johannes von S. &cfano <strong>in</strong> Celïo monte, Centius von S. Lorenzo<br />
<strong>in</strong> .L'no<strong>in</strong>a, Bervardus von S. Pietro <strong>in</strong> V<strong>in</strong>coli, Fidantius von S. Marcel2o,<br />
Joha unes von S. Pnisca; Oerardus von S. Adriano, (ire gorius von S. Maria<br />
<strong>in</strong> Portion, Gregormu.s von S. Maria <strong>in</strong> A.quiro, (kegor<strong>in</strong>s son S. Uiorgio <strong>in</strong><br />
Velabro, iYieolaus von S. Maria <strong>in</strong> Cos<strong>in</strong>idjjn, Petrus von S. Maria <strong>in</strong> Via lata.<br />
42.<br />
Celest<strong>in</strong> III. bestiitigt den von dcvi Bisc.hof Gerard von Boloqna <strong>in</strong> dem<br />
Streit zwisehen .Jolca unes Prior des HospitaLs der Krenzirdqer su liologna <strong>und</strong><br />
dcvi Bisrjcof von Faenza über die Kirche <strong>und</strong> dos iloapital su Roncodorjo su<br />
(Junsten, des Hospitals gefiiliten Sprueh.<br />
Latcra.n. 1196 Api! S.<br />
Storia dcll'ord<strong>in</strong>e dei Crocifcri Mn. 50cc. XVII f. 305 Trcî,iso Bibi comunale<br />
(cod. 474).<br />
Ais Quelle gibt der Cop<strong>in</strong>t an: Orig<strong>in</strong>ale Venetiis".<br />
Celest<strong>in</strong>us episcopus venus seruorum dci. Dhlecto fiLio banni<br />
priori Cruciferoru<strong>in</strong> Bononiensi salutem et apostolicam benedietionem. Ut<br />
perpetu firmitatis robur obt<strong>in</strong>eant quç per fratres nostros et episcopos<br />
statuuntur et, ne questiones quç f<strong>in</strong>e debito deeiduntur, donne suscitentur<br />
<strong>in</strong> lites, qu aguntur apostolico sunt munienda prsidio et nostrarum litterarum<br />
robore confirmanda. Sane ad apostolatus nostri audientiam uenerabili<br />
fratre nostro G. ]3ononiensi episcopo significante peruenit qnod,<br />
cura causa quç <strong>in</strong>ter hospitale Crueiferorum de Bononia, cuius prioratum<br />
[tu nideris] obt<strong>in</strong>ere, et uenerabilem fratrem nostrtim Fauent<strong>in</strong>um episcopum<br />
super ceclesia et hospitale posilis <strong>in</strong> Jloucodorio prope ]i'auentiam et<br />
cius possessionibns uertebatur, ex delegatione sedia. aposto1ic cognouisset,<br />
reeeptis attestationibus partium et eorum rationibus diligenter <strong>in</strong>spectis,<br />
pro ipso hospitali sententiam promulgauit, nos igitur sententiam ipsaul,<br />
nient rationabiliter luta est nec Iogitima appellatione suspSsa, ut <strong>in</strong> ipsius<br />
episeopi scripte autentico ex<strong>in</strong>de confecto cont<strong>in</strong>etur, auctoritate apostolica<br />
confirmamus et prQsentis seripti patroe<strong>in</strong>io communimus. Nulli ergo 0mf<strong>in</strong>e<br />
hom<strong>in</strong>u<strong>in</strong> liceat etc. Pat. Laterani VI. idus aprilis pontifleatus<br />
nostri aune qu<strong>in</strong>to.<br />
lCgl. 0e,. 5. WIos. Nachrichton. PblIolog.-histor. KIe,e 1899. Beft 2. 17
Ans don Nachriebten der K. Gesellscliaft der Wissenschaften zu Gtt<strong>in</strong>gen.<br />
Phulologisch-historjsche Masse. 1899. Heft 3.<br />
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>Friaul</strong>.<br />
Bericht über die Forsclmngen L. Scliiaparellis.<br />
Von<br />
P. Kchr.<br />
Vorgelegt <strong>in</strong> der Sitzung vo<strong>in</strong> 22. Juli 1899,<br />
Nach Beendigung semer Arbeiten f<strong>in</strong> Venetianisehen, von<br />
denen der vorausgehende Berieht handelte, wandte sich Dr. Se hi apareil<br />
j naeh <strong>Friaul</strong>, wo es hauptsiichlich gait, das alte Arehiv<br />
von Aquileja (<strong>in</strong> Ud<strong>in</strong>e <strong>und</strong> Cividale) auszubeuten <strong>und</strong> die groflen<br />
Sammiungen Foutan<strong>in</strong>i's, B<strong>in</strong>i's <strong>und</strong> Guerra's durchzusehen. Trotz<br />
der grofien Zersp]itterung des Materiais bewegt sieh der Forseher<br />
hier auf sieherm <strong>und</strong> hauptsàehlieh dnrch Zahus e<strong>in</strong>gehende Reiseberiehte<br />
(BeitrLge zur K<strong>und</strong>e steiermiirkischer G-eschichtsquellen<br />
VII 56 if.) bekanntem Boden. Im<strong>in</strong>erh<strong>in</strong> gewann Schiaparelli noch<br />
e<strong>in</strong>ige noue Materialieii, die <strong>in</strong> e<strong>in</strong>em besondern Beriehte vorzulegen<br />
sieh verlohnten <strong>und</strong> spteren Reisenden Nachforsehungen<br />
<strong>in</strong> <strong>Friaul</strong> erleichtern m6chten.<br />
UcUne.<br />
Vgl. l3ethmann im Archiv XII 677; ]3ressiau im N.Archiv 11181.<br />
Mous. Tito Missctt<strong>in</strong>i Archivar des Kapitels, B. NicolA<br />
Po iani Bibliothekar <strong>und</strong> Archivar der erzbischflichen Curie<br />
<strong>und</strong> Cav. V<strong>in</strong>cenzo J op pi, der so manchem deutschen Gelehrten<br />
c<strong>in</strong> liebenswiirdiger Führer gewescn ist, haben durch ihr Entgegeukommen<br />
an dem Erfolge der Forschungen <strong>in</strong> Ud<strong>in</strong>e e<strong>in</strong> groBes<br />
Verdienst. Vorztiglich hat llerr .Dr. Joppi unser<strong>in</strong> Sendboten<br />
den Zugang zu versehiedenen Privatarchiven vermitteit <strong>und</strong> ibn<br />
mit Rat <strong>und</strong> That unterstfltzt.<br />
KgI. Gos. 8. Wiss. NaclsrlcI,ton. PhiloIog.-hl.ior. Klaoso 1899. son S. 1.8
252<br />
P. Kehr,<br />
Archivio capitolare.<br />
Pas Archiv bef<strong>in</strong>det sich zum gr6l3eren 'lei! im Dom liber<br />
der Capela doua Purità, cia kle<strong>in</strong>erer Teil, darunter die Sammb<strong>in</strong>g<br />
des Can. Tritonio, ist liber der Sakristei untergebracht. Ber<br />
moderne Index ist ungeniigend. Die Orientirung liber die <strong>in</strong> grofie<br />
Folianten geb<strong>und</strong>enen Orig<strong>in</strong>ale ist leicht - die unsrigen s<strong>in</strong>d <strong>in</strong><br />
vol. I —; un so schwieriger liber die Manuscripte. Die hier bef<strong>in</strong>dlichen<br />
Sa.mmluiigen F ont a n <strong>in</strong> i' s enthalten nichts fUr uns.<br />
Von denen der beiden B<strong>in</strong>i s<strong>in</strong>d die wichtigeren von Guise pp e<br />
B<strong>in</strong>i; se<strong>in</strong> Neffe Giovanni B<strong>in</strong>i bat sicli hauptsiichlich an sic<br />
gehalten, daneben auch Drucke benutzt. Von diesen Sammiungen<br />
der B<strong>in</strong>i besitzt Dr. V. Joppi chien Index, der aucli uns gute<br />
Dienste geleistet hat. Doch lieB sich niclit ailes auff<strong>in</strong>den, z. B. das<br />
dort verzeicknete Manuseript von G. B. B<strong>in</strong>i, Comitatus Belyradi<br />
documenta jura que, <strong>in</strong> dom Celest<strong>in</strong> 11. 1197 11 9. J-L. 17494 steht.<br />
Auch andere Manuscripte so]Jen jetzt fehlen. Vgl. aueh Mazzat<strong>in</strong>ti<br />
Inventari III 237 <strong>und</strong> Zahn a. a. O. S. 89.<br />
DaB du Archiv (neben dom von Cividale) die Reste des alten<br />
Archive von Aquileja enthMt, gibt ihm se<strong>in</strong>e grofle Wichtigkeit.<br />
licher dessen Bestand im 16. Jahrh. orientirt e<strong>in</strong> lnventario dcli'<br />
archivio copitolare di Aquileja., Ms. chart. s. XVI. Danach waren<br />
die Urk<strong>und</strong>en <strong>in</strong> Capsulae geordnet <strong>und</strong> zwar enthielt Caps. A<br />
Nr, 1 Alexander ifi. 1176 X 10 (s. Anhang); Nr. 2 Alexander III.<br />
1176 VII 7. J-L. 12722; Nr. 4 <strong>und</strong> 5 Lucius ifi. 1184 XI 12. J-L.<br />
15113 (Ong. <strong>und</strong> Copie) '). In Caps. E waren Nr. 9 TJrban III.<br />
(1188-87) I 19, J-L. 15771; Nr. 10 Alexander III. (1174-76)<br />
VI 29 (s. Anhang); Nr. 17 Urban HI. (1186-7) 111 3. J-L. 15803.<br />
In Caps. II Nr. t Johannes XiX. 1027 IV 6. J-L. I p. 617. In<br />
Caps. K Nr. 2 Alexander ifi. 1176 VU. 7. J-L. 12722 2). AuBerdem<br />
war vorhanden ciii Liber transsumptorum <strong>in</strong> pergameno seriptus<br />
manu Alexandri de Ceneta notanii Ut<strong>in</strong>i, sign. T, mit don beidon<br />
BuBon Alexander III. J-L. 12722 <strong>und</strong> Lucius II.. .J-L. 15113e)<br />
Wahrsehe<strong>in</strong>lich ist der Cod. X (s. unten) e<strong>in</strong>e Abschrift dieses<br />
ilteren jetzt venlorenen Chartulars. Von don T.Jrku.nden selbst<br />
ist jetzt nur noch cia kic<strong>in</strong>er 'leil vorhanden; die meisten kennen<br />
1) Ais Datum des scion damaIs arg mitgenommenen orig<strong>in</strong>ale wird irrig<br />
idibus novembris angegebea. Die unter Nr. 5 verzeichnete Copie bat sicis niclit<br />
f<strong>in</strong>den lassen,<br />
2) Aber mit 1186.<br />
O) VgI. Blanchi Thesaurus ceci. Aquil, Ud<strong>in</strong>e 1847.<br />
'J
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>Friaul</strong>. 253<br />
wir nur sus des Can. Tritonio Sammlung <strong>und</strong> Fontan<strong>in</strong>is Absehriften<br />
<strong>in</strong> S. Daniele.<br />
Orig<strong>in</strong>ale;<br />
Iimocenz 11. 1132 VI 29. J-L. 7576.<br />
Alexander III. 1176 VII 7. J-L. 12722.<br />
Lucius fil. 1184 XI 12. J-L. 15113.<br />
Copien;<br />
Johannes XIX. 1027 TV 6. J-L. I p. 517. Cap. s. XII.<br />
Alexander III. 1180 VII 30. J-L. 13687, Cop. s. XII.<br />
Copialbiicher etc.<br />
Frivilegia ccci. Aquilciensis, cod. membr. s. XV (sign. X) die<br />
Copien s<strong>in</strong>d autiientizirt vom Notar Joannes de Belgrade<br />
civis Ut<strong>in</strong>i.<br />
f. 3 Alexander III, 1176 VII 7. J-L. 12722.<br />
f. 4' Lucius III. 1184 XI 12. J-L. 15113.<br />
Bull. pontifie. privilegiorum ccci. Aquileicnsis, cod. niembr. s. XV<br />
(sign. XI) ist e<strong>in</strong>e Copie des Cod. X.<br />
Documenta circa abbatiam Bcl<strong>in</strong>eq et capitulum .Aquileicnsc del<br />
eanonico Trilonio, Ils. chart. S. XVi;<br />
f. 8' Urban III. (1186-87) I 19. J-L. 15771.<br />
f. 8' Alexander III. (1174-76) VI 29. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 11' Urba.n III. (1186-87) III 3. J-L. 15803.<br />
f. 34' Alexander III. 1175 X 10.3-L. -. S. Anhang.<br />
f. 35' Alexander III. 1176 VII 7. J-L. 12722.<br />
f. 37 Lucius ifi. 1184 XI 12. J-L. 15113.<br />
(Giuseppe J3<strong>in</strong>i) Varia documenta antiqua, vol. 3.<br />
vol. III £ 67 Alexander Ifi. 1174 IV 27. J-L. 13747.<br />
Cop. s. XVIII, - S. Anhang.<br />
f. 77 Cclest<strong>in</strong> IIL 1197 II 9.J-L. 17494.<br />
(Gttiseppc B<strong>in</strong>i) Varia patriarc/a1ia Aquilciensia <strong>in</strong> particulari.<br />
vol. I f. 38 Alexander III. 1180 VII 30. J-L. 13687.<br />
(Giovanni B<strong>in</strong>i) Documenta historica; vol. 1: 48-395; vol. II:<br />
406-796; vol. III: 801-1081; vol. IV: 1101-1199. Die<br />
hier copirten <strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> stammen entweder aus dem<br />
Cod. Trevsan., ans Ughelli oder don Sammiungen se<strong>in</strong>es<br />
Oheims Giuseppe B<strong>in</strong>i oder andern abgcleiteten Qudilen.<br />
Documenta varia ab a. 369-1396:<br />
p. 63 <strong>und</strong> p. 81 Leo Vifi. 963 XII 13. J-L. 3701. Cop.<br />
s. XVI <strong>und</strong> Cop. von 1588.<br />
p. 135 <strong>und</strong> p. 141 Alexander III. 1176 VII 7. J-L. 12722.<br />
Cop. S. XVII <strong>und</strong> XVIII. r<br />
18 *
254<br />
P. Kchr,<br />
p. 138 <strong>und</strong> p. 253 Lucius III. 1184 XI 12. J-L. 15113.<br />
Cep. S. XVII <strong>und</strong> XVIII.<br />
p. 259 Celest<strong>in</strong> LII. 1197 L[ 9. J-L. 17494.<br />
(Giuseppe .l3<strong>in</strong>i) Colle quia et generalia de prov<strong>in</strong>cia .Foroiuliensi<br />
mit den Kopien der Kaiserdiplome.<br />
Die <strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> Alexander III. J-L. 12722 <strong>und</strong> Lucius III.<br />
J-L. 15113 s<strong>in</strong>d auch sonst hufig abgesohrieben, Copien davon<br />
ans dem 16. 1 17., 18. Jahrh. f<strong>in</strong>den sich <strong>in</strong> Bivi's Miscellanca<br />
(21 vol.) vol. XV f. 9 <strong>und</strong> f. 17; <strong>in</strong> Decreta ccelesiae <strong>in</strong>etropolitanac<br />
Aquilcien., Ms. s, XVIII, p. 97 <strong>und</strong> p. 100, im Sommario del copilote<br />
metropolitano di Ud<strong>in</strong>e s. XIX p. 151 <strong>und</strong> p. 158 <strong>und</strong> <strong>in</strong> Sezione IV<br />
Busta 1 Capiluli Aquil. privilegia ne iurisdietio (mir Lucius ID),<br />
Sezione 1V Busta 31: Baccolta di varie cose <strong>und</strong> Sezione XiV<br />
vol. 43: Coilazioni dclii vicariati curati, Fasz. B. f. 3 <strong>und</strong> f. 5. Zn<br />
notiren ist endlich das Fan. chart. s. XVIII Processo A. 1?evtf0<br />
capitolo di Ud<strong>in</strong>e, wo<br />
f. 1' Clemens ifi. 1188 XII 9. J-L. - Cop. von 1761. S. Anhang.<br />
Archivio della Curia arcivescovile.<br />
Altos orig<strong>in</strong>ales Material besitzt das Archiv nicht, (lafilr ist<br />
es um se reicher an Copien, besonders ans don Kiosterarchiven.<br />
So enthlt<br />
Capitolo d'Aquiieia vol. II Fasz. A. Pro patrùrc1zatu Aquilciac<br />
contra. capitulurn Aquiieiensc<br />
E 53 Alexander III. 1176 VII 7. J-L. 12722, Cap. von<br />
1636.<br />
f. 57 Lucius rn. 1184 XI 12. J-L. 15113: Cop. s. XVII.<br />
Bosazzo vol. II<br />
Alexander III. s. â. M. 14238.<br />
Biblioteca arcivescovile.<br />
Vgl. Mazzat<strong>in</strong>ti Inventari III 217E. Far unsere Zwecke<br />
kommen alle<strong>in</strong> <strong>in</strong> Betracht:<br />
F 46: Docuntenti dcii 1000 ai 1398 (vgl. Zahn a. a. 0. S. 87):<br />
Celest<strong>in</strong> III. 1197 III 11. J-L. 17504. Cop. von 1770 1).<br />
F55: Monumenta ccci. Aquiieiensis, 3 vol. (vgl. Zahn a. a. 0. S. 85):<br />
vol. I f. 241 Pelagius II. 585 III. J-E. t 1053. Cop. s.<br />
XVI.<br />
f. 242' Alexander ifi. 1177 VII 10. J-L. 12880,<br />
Cop. S. XVL<br />
I) Ong, <strong>in</strong> dot Marciana.
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>Friaul</strong>. 255<br />
f. 247 Johannes XIX. 1025 IX. J-L. 4071. Cop.<br />
S. XVI<br />
E 55: Ecclesiac Ut<strong>in</strong>el1sis olim Aquilciensis monumcnta, 3 vol.<br />
Ber 3. Baud enthklt u. A. zwei Indizes von Moggio s. XVIII<br />
f. 676 <strong>und</strong> f. 579: Index documentorum abbatiae Mosacensis<br />
(Nr. I <strong>und</strong> II) mit den Regesten der folgenden <strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong>:<br />
Lucius III. 1184 IX 19. J-L. 16082 (zu X 19).<br />
Gregor VIII. s. d., wohl G-regor DC,<br />
Celest<strong>in</strong> III. 1197111 11. J-L. 175041).<br />
Mit der erzbischbflichen Bibliothek ist vere<strong>in</strong>igt die Biblioteca<br />
Bartol<strong>in</strong>i mit Katalog ans der ersten H1fte dieses Jahr-<br />
Ii<strong>und</strong>erts. Ber Auszug bei Mazzat<strong>in</strong>ti Inventari III 234 sou un.<br />
vo11stiudig se<strong>in</strong>. Uns bot die Bibliothek nichts.<br />
Biblioteca comunale.<br />
Hierher s<strong>in</strong>d die Besti<strong>in</strong>dc des ehemaligen Fijianzarchivs gekommen<br />
mit den Kiosterarchiven von S. Maria di Aquileja, von<br />
S. Maria di Sesto, von S. Maria <strong>in</strong> Valle u. a., <strong>in</strong> Bânde geb<strong>und</strong>en.<br />
Sehwierig ist aie Orientirung liber die zahireichen Manuscripte<br />
irnd Akten, da eh Katalog nicht existirt <strong>und</strong> Nazzat<strong>in</strong>tis (Inventari<br />
III 173 if.) Angaben ganz unzurei(-hend s<strong>in</strong>d. Hier ist jetzt<br />
aucli die Sammiung des Abbate Pirona, die Zahn a. a. o. S. 124<br />
ausflihrlich beschriehen bat.<br />
Chartnlariunz rnonast. Aquil. 1041-1789 mit den Orig<strong>in</strong>alen fUr<br />
S. Maria di Aqui]eja2):<br />
Alexander III. 1174 IV 27, J-L. 13747. S. Anhang.<br />
Urban III. (1186-87) V 7. J-L. -. S. Anhang.<br />
Olemens III. (1188-90) XI 28. J-L. -. S. Anhang.<br />
Oelest<strong>in</strong> III. 1193 VI 21. J-L. -. S. Anbang.<br />
G/tartulariunz abbatiae &xtensis 706-1360 mit dom Orig<strong>in</strong>al<br />
Lucius III. 1182 XII 13. J-L. -. Oit. Degani La diocesi<br />
di Concordia p. 53 N. 2 <strong>und</strong> Nachr. 1896 S. 305 Nr. 10.<br />
Pcrgamcne Friulane vol. 1: 792-1341 mit<br />
Innocenz 11. 1132 VI 29. J-L. 7576. Cop. s. XII.<br />
Gividale: ]Jfanas(cro S. Maria <strong>in</strong> Vahle vol. I. II.<br />
Von den Manuscripten verzeichne ich<br />
1) Ong. <strong>in</strong> der Marciana.<br />
2) Innoceoz HI. 1199 VI 6 citirt ais Vorurk<strong>und</strong>en Alexander III., Lucius JE,<br />
Urban III., Clemens HI. <strong>und</strong> Celestiit III. Es fout also jetzt diejenige Lucius III.
256<br />
P. 1{ehr,<br />
Codice diplotnatico .Friulano s<strong>in</strong>o ai 1350:<br />
Leo VIII. 963 XII 13. J-L. 3701. Cep. s. XVIII ex<br />
membrana quae <strong>in</strong> sacrario ecel. Aqnileiensis servatur.<br />
Lucius III. (1185) Ill 1. J-L. -. Cop. s. XVIi. S. Anhang.<br />
Celest<strong>in</strong> III. 1192 XI 24. JL 16930.<br />
Codex diploniaticus us que M u. 1598, 4 vol., angelegt vom<br />
G-rafen C. Frangipane:<br />
vol. I Nt. G Alexander III. (1170-80) X 28. J-L. 13517.<br />
Nt. 7 Lucius III. 1184 XI 12. J-L. 15113.<br />
Nr. 9 Celesti.n III. 1194 111 24. J-L. -. S. Anhang.<br />
- Diplomi Friulani, raccolti da G. D. Guerra:<br />
p. 205 sq. werden ans e<strong>in</strong>e<strong>in</strong> Liber variorum registrirt<br />
aie Tlrk<strong>und</strong>en Alexanders III., Lucius' III., Urbaus ifi.<br />
fllr Aquileja, bezw. fflr Beligne.<br />
Doeu,nenti storici Friulani 974-1715:<br />
L 13 Alexander III. 1176 VII 7. J-L. 12722. Cop. s. XYII.<br />
Docurnenti per la storia del Friuli 949-1620, 2 vol.<br />
Celest<strong>in</strong> III, 1197 ifi 11. M. 17504. Zwei Copien s. XVIII ...<br />
Liruti Apographa de rerum Foroi.uliensium historia:<br />
Nt. 508 Johanne.s XIX. 1,025 IX. J-L. 4071 ex ms. Margar<strong>in</strong>i.<br />
Nt. 526 Innncenz Il. 1132 VI 29. J-L. 7576 ex Cep. 1719.<br />
Nt. 627 IIi-ban 111. (1186) XI 23, J-L. 15698.<br />
Nr. 828 Tlrban III. (1186-87) I 16, J-L. 15770,<br />
Nr 629 Urban III. (1186-87) 111 11. J-L. -. S. Anhang.<br />
Nt. 663 Sergius 11 .(844=47). 844-47). J-E. 2592 ex ms, Fonn<strong>in</strong>i. fa<br />
Nr. 668 Johannes XIX. 1027 1V 6. J-L. I p. 517.<br />
Nr. 708 Alexander Ill. 1174V 26. J-L. 12381. S. Anhang,<br />
Nicoletti Storia del Friuli sotto i patriarehi:<br />
p. 50G Celest<strong>in</strong> III. 1197 Ill 11. M. 17504.<br />
Vienna Copie di documenti dell' archivio di sta to:<br />
Alexander BI. 1177 IV 6. J-L. 12798 ex Cap. 1446.<br />
Wichtig fr die Diplome s<strong>in</strong>d die Mss. Documenta historica<br />
Foroi.ulien.sia 983-1660 - Giuseppe Prodolone, Cronache e doccmenti<br />
E? <strong>in</strong>! auj - Farlamento del Friuli: Documenti dal 1195 al<br />
1739 - Girgio di Mds, Diplomi e regesti - Friuli feudi e giurisdizioni<br />
- Abbazia di Sesto, .Proeesso con docu<strong>in</strong>enti <strong>und</strong> Frivilegi<br />
<strong>in</strong>vestiture - Cividaic Miscellanea - De patriarcha Aquilciensi -<br />
Frivilegia et statuta civ. Ut<strong>in</strong>i u. a., aber fût die Pa.psturk<strong>und</strong>en<br />
ergaben sie ke<strong>in</strong>e Ausbeute.
Papsturknnden <strong>in</strong> <strong>Friaul</strong>. 257<br />
Biblioteca dei conti Florio.<br />
T<strong>in</strong>ter den wenigen flir uns <strong>in</strong> Betraeht kommenden Mss. 1)<br />
(s. Mazzat<strong>in</strong>ti Inventari III 215 f.) notirte Pr. Schiaparelli e<strong>in</strong>e<br />
Misccllanliandschrift ohne Titel mit<br />
Alexander 111. 1174 IV 27. J-L. 13747. Cop. s. XVIII.<br />
Diplomata Aqt4ilciensia, Ms. chart., mit versehiedenen Faszikeln, darouter<br />
Privilegia..pracpositurae s. Siepitani Aquilegiac (ans e<strong>in</strong>em<br />
ProzeBact):<br />
Alexander M. 1174 V 26. J-L. 12381. S. An.hang.<br />
Celest<strong>in</strong> III. 1196 IV 27. J-L. -. S. Anhang, ferrer<br />
Alexander III. 1174 IV 27. J-L. 12372. Cop. s. XVIII.<br />
Celest<strong>in</strong> III. 11.97 11 9. J-L. 17494 Extr., endlieh<br />
Alexander BI. 1174 IV 27. J-L. 13747. Cop. s. XVIII.<br />
Raccolta del Pi. V<strong>in</strong>ccnzo Joppi.<br />
Ber treffliche Kenner der Geschichtc <strong>Friaul</strong>s besitzt selbst<br />
e<strong>in</strong>c Sarnmlung von l?ergamenen von 1.096 ab, darunter<br />
Urban fi. 1187 III 4. J-L. - Cop. von 1438. Ed. Begani<br />
La diocesi di Concordia p- 54.<br />
Von hervorragender Wichtigkeit aber ist se<strong>in</strong>e Sammiung von<br />
Documenten zur G-escbichte <strong>Friaul</strong>s, Copien nieist jhngerer Zeit<br />
oder von ibm selbst genornmene Ab.schriften <strong>und</strong> Regesten. Auch<br />
w.ir liaben von diesen nmfassenden IViaterialiensammiungen (s. Mazzat<strong>in</strong>ti<br />
Inventari III 210 if) den grafiten Nutzen gehabt.<br />
Raccolta del Di. Federico Barnaba.<br />
Per Conservator des Archivio notarile zu Ud<strong>in</strong>e, Pi-. F. Bar.<br />
naba, besitzt e<strong>in</strong>e schdnc Sa<strong>in</strong>mlimg von Pergamenen vom 13. Jah:rh.<br />
ab, meist ans dem Comunalarchiv von Buia. Auch historjsche<br />
Manuscripte gehuren zu dieser Sammiung, die, wenn sic uns auch<br />
ke<strong>in</strong>e Ausbente gewiihrte, doch hier mit gansant werden mag.<br />
Ueber das Archivio notarile s. Zahn a a. O. S.121ff. <strong>und</strong><br />
V. Joppi's Regestensammiung (Mazzat<strong>in</strong>ti Nr. 20).<br />
Porpetto.<br />
Vgl. MazzatiMi GB archivi I p. 11. Conte Luigi F r an g ip<br />
an e war die Gille selber; er 6ifnete nieht nur auf das Bercit.<br />
willigste se<strong>in</strong>e Sehittze, sonde:rn brachte sic z. T. unserm Nitarbeiter<br />
zu bequemerer Benutzung nach Ud<strong>in</strong>e.<br />
1) Zabn, Urknndenb. des Herzogt. Stciermark druckt Urban III. J-L. 15771<br />
ans dieser Bibilothek 3 diese Copie ist Schiaparelli entgangen.
258<br />
P. Kehr,<br />
Orig<strong>in</strong>al:<br />
Celest<strong>in</strong> ifi. 1194 11 24. J-L, - S. Anhang.<br />
Varietà .Fri&anc, mit dan Copien des G-raf'en Gerolamo Asqu<strong>in</strong>i<br />
S. XVII:<br />
vol. I Nr. 2 Leo VIII. 963 XII 13 M. 3701.<br />
Nr. 4 Johannes X. 1027 IX. J-L. 4085.<br />
Nr. 12 Celest<strong>in</strong> III. 1197 III 11. J-L. 17504.<br />
vol. V mit e<strong>in</strong>em Faszikel .Privilcgi del Friuli s. XVI:<br />
f. 3' Alexander 111. 1176 VII 7. J-L. 12722.<br />
£ 5 Lucius III. 1184 XI 12. J-L. 15113.<br />
Bcrtoi Delle Antichità d'Aquiieia. Bas Orig<strong>in</strong>al soU <strong>in</strong> S.<br />
Vito beim Grafen Rota se<strong>in</strong>. Iii vol. III<br />
Leo VIII. 963 XII 13. J-L. 3701. Cap. von 1588.<br />
Codice diplomatico cd ancddoti del Friuli, zusammengestelit von<br />
Conte C<strong>in</strong>tio Frangipane:<br />
vol. I Johannes XIX. 1027 1X1. J-L, 4085.<br />
Alexander III. 1174 V 26. J-L. 12381.<br />
Celest<strong>in</strong> III, 1196 IV 27. J-L. -. S. Anhang.<br />
Innocenz 11. 1132 VI 29. J-L, 7576.<br />
Alexander ifi. 1174 V 26. J-L. 12381.<br />
Alexander 111. 1176 VII 7. J-L. 12722.<br />
Alexander III. (1170-80) X 28. J-L. 13517.<br />
Lucius III. 1184 XI 12. J-L. 15113.<br />
Celest<strong>in</strong> 111. 1192 V 10. J-L. 16869.<br />
Celest<strong>in</strong> ifi. 1194 II 24. J-L. -. S. Anhang.<br />
TJrban iII. 11813 XI 23. J-L., 15698.<br />
Celest<strong>in</strong> III. 1197 III 11. J-L. 17504.<br />
Carte esttancc, vol. I (973-1520):<br />
Celest<strong>in</strong> ifi. 1194 11 24. J-L. -- S. Anhang.<br />
Cividale.<br />
Vgl. Bethmann bu Archiv XII 679; Mazzat<strong>in</strong>ti Gli archivi I<br />
p. 7 <strong>und</strong> Inventari ifi 161 if.<br />
Bas Kapitelarchiv, das Stadtarchiv <strong>und</strong> die mit 1210 beg<strong>in</strong>nenden<br />
Pergamene Boiani s<strong>in</strong>d jetzt bu Reg i o Blasco, dessen<br />
Director Conte Alvise Z or z i unserm I\litarbeiter wahrhaft fre<strong>und</strong>schaftliche<br />
Untcrsttitzung mit Rat <strong>und</strong> That gewihrte.<br />
Exarchivio capitolare.<br />
Die Urk<strong>und</strong>en, geordnet <strong>und</strong> registrirt von dem Can. Micheic<br />
conte della Torre e Valsass<strong>in</strong>a 1'837, s<strong>in</strong>d geb<strong>und</strong>en. Die <strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong><br />
besouders ais Bullae pontificiae ad Rev" capitulai» civi-
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>Friaul</strong>. 259<br />
tatis Foriiulii spectantes <strong>in</strong> duos tomes distributae, Je. Andrea<br />
Andriuzzi de S. Daniele collectore. 1755.<br />
Orig<strong>in</strong>ale:<br />
Alexander lU 1177 VII 13. J-L. - (p. 25). S. Anhang.<br />
Alexander lU 1177 VII 13.J-L. - (p. 27). S. Auhang.<br />
Lucius UI. (1184-85) X 30. J-L. - (Perg. vol. II Nr. 46).<br />
Tlrban III. 1186 XI 23. J-L. 15698 (p. 33).<br />
Tlrban 111. (1186-87) I 16; J-L. 15770 (p. 29).<br />
Tlrban III. (1186-87) III 11. J-L. - (p. 31). S. Anhang.<br />
Tlrban III. (1186-87) IX 12. J-L. - (p. 35). S. Anhang.<br />
Clemeiis III. 1188 IX 18. J'-L. - (p. 37). S. Anhang.<br />
Celest<strong>in</strong> III. 1196 III 30. J-L. - (p. 45). S. Anhang.<br />
Celest<strong>in</strong> III. 1196 IV 26. J-L. - (p. 47). S. Anhang.<br />
Celest<strong>in</strong> III. 1.196 XII 1.3-L. 17296 (p. 41). Ed. Leicht Biritto<br />
Romano e diritto Germanico (Ud<strong>in</strong>e 1897) p. 80.<br />
Copien:<br />
Alexander III. 1174 1V 27. J-L. 13747. Cop. y . 1810 (Perg.<br />
vol. II Nr. 35).<br />
Lucius III. 1182 XII 13. J-L. - Cop. y . 1804 (Perg. vol. Ii<br />
Nr. 48). S. Nachr. 1806 S. 305 Nr. 10.<br />
Celest<strong>in</strong> III. 1192 fl 24. J-L. 16930. Cop. y . 1207(Bull. p. 39).<br />
Copialbitcher etc.:<br />
Exempiaria bullarum oriq<strong>in</strong>alium pro Rev"'° ('apitulo Givitatensi,<br />
Ms. eh. S. XVIII (CCV):<br />
f. 1 Nr. 1 Alexander UI. 1177 VII 13. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 1 Nr. 2 Alexander III. 1177 VII 13. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 1 Nr. 3 Celest<strong>in</strong> III. 1192 XI 24. J-L. 16930.<br />
f. 1' Nr. 4 Celest<strong>in</strong> ifi. 1196 XII 1. J-L. 17296.<br />
f. 14' Nr. 10 Celest<strong>in</strong> III. 1196 11130. J-L. - S. Anhang.<br />
Celest<strong>in</strong>s III. Schutzbrief fur die Kanoniker von Cividale<br />
1192 XI 24. J-L. 16930 kehrt <strong>in</strong> eïner groflen Zabl von Manuseripten<br />
wieder, die die Reehte dci' Kirche von Cividale behande<strong>in</strong>,<br />
so <strong>in</strong> den Documenti varii raccolti da Giorgio Modena vol. I<br />
f. 1 <strong>und</strong> f. 64, im Processus sive acta vigore litterarum compulsorialium<br />
generahum von 1560 (sign. OXXII5 , sog. Ms. Romano) f. 5, ira<br />
Sunzmario I (sign. CCXLVIfl') f. 2' <strong>und</strong> dessen beiden Abschriften,<br />
<strong>in</strong> den Statuta R. capituli (sign. CCX) f. 75', <strong>in</strong> den Jura capitoli,<br />
ducali ed altri f. 1, <strong>in</strong> den Titoli cd esereizio Capitolare (sign. CCVIII)<br />
f. 3', <strong>in</strong> der Raccolta di docunienti antichi per l'<strong>in</strong>signe clnesa di S.<br />
Maria di Cividale del ,Friuii, <strong>in</strong> den Preceden,se vol. II f. 1 <strong>und</strong><br />
f. 123, vol. IV f. 1, vol. V f. 1, vol. XIV f. 1, <strong>in</strong> den Collectanca
260<br />
P. Kohr,<br />
variarum rerum (sign. CCVII) . <strong>und</strong> <strong>in</strong> der Discussione storico - cononica<br />
del Et-. Luigi P<strong>in</strong>zani 1834 p. 33. Auch <strong>in</strong> der handsehriftlichen<br />
G-eschichte der Kirche von Cividale von Michele della Poire<br />
e Valsass<strong>in</strong>a von 1834 (Storia del capitolo dcli' <strong>in</strong>signe Collcgiata di<br />
S. Jfarjct a Gividaic del Ft-iuli) steht p- 72 Celest<strong>in</strong> III. J-L. 16930<br />
<strong>und</strong> p. 99 Alexander III. J-L. 13747.<br />
Mit dem Familienarchiv De Port j s ist auch des Can. Do<strong>in</strong>enico<br />
Guet-ra grofies Sammelwerk Otium Eoroiulicnse (vgl. Zahn<br />
a. a. Q. S. 133; Mazzat<strong>in</strong>ti Inventari III 169) <strong>in</strong> das R. Museo<br />
gekommen. Daraus ergab sich fflr uns<br />
vol. XIV p. 1 Alexander 111. 1174 IV 27, J-L. 18747.<br />
p. 5 Urban III. (1186-87) V 7. J-L. -. S. Anhang.<br />
p. 6 Clemens ifi. (1188-90) fl 28. J-L. -. S.<br />
Anhang.<br />
p. 7 Celest<strong>in</strong> ifi. 1194 lI 20. J-L. -. S. Anhang.<br />
vol. XXI p. 338 Leo VIII. 963 XII 13. J-Ii. 3701.<br />
vol. LVII p. 5 Celest<strong>in</strong> III. 1192 XI 24. J-L. 16930.<br />
Viflanova dci .Jndri.<br />
Conte L ui g j Pu i pi besitzt e<strong>in</strong>e nicht unbedeutende Sanimlung<br />
von Pergamenen <strong>in</strong> 3 Bi<strong>in</strong>den vom 13. Jahrh<strong>und</strong>ert ab, zu<br />
dey Conte Lnigi Frangipane den Zntritt vermi.ttelte. Von Bedeutung<br />
111v uns ist e<strong>in</strong> Pergamentfaszikel: lioltolo delle ontrate di<br />
S. Felice d'A.quilcia del 1359 (vol. I Ni. 21), mit notariellen Copien<br />
von 1360 Vil 1.4 von<br />
f. 1 Alexander III. 1174 IV 27. J-L. 12372. S. Anhang.<br />
f. 2' Celest<strong>in</strong> III. 1197 11 9.3-L. 17494. S. Anhang.<br />
San .Danicle.<br />
Vgl. Bethmann ira Archiv XII 674 L, Mazzat<strong>in</strong>ti <strong>in</strong>ventari<br />
III 100 if. nach L. Narducei's Notjzje storiche.<br />
Conte Danieie Con ci na kam cigens nach S. Daniele, uni<br />
M.itarbeiter se<strong>in</strong>e J3ibliothe]i zu 6ifnen; ibm <strong>und</strong> dom Abate<br />
Luigi N ardu cci, Bibliothekar der Comunale, s<strong>in</strong>d wir zu grt5Btem<br />
Danke verpflichtet.<br />
Bibijoteca Cone<strong>in</strong>a.<br />
Die schdne Sammlung der UrkuiHen beg<strong>in</strong>nt schon mit 1122,<br />
die â1teste Papsturk<strong>und</strong>e ist <strong>in</strong>dessen erst von Innocenz III. Von<br />
don Manasc.t-ipten erwiesen sich als wichtig fur unsere Zwecke<br />
die grolle Sammiung der 104 BAnde Varia manuscripta, deren<br />
vol. IX f. 17' Alexander 111 1174 IV 27. J-L. 13747 <strong>und</strong> f. 24
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> ht <strong>Friaul</strong>. 261<br />
Célest<strong>in</strong> III. 1197 II 9. J-L. 17494 <strong>in</strong> Copien s. XVIII enthiilt,<br />
<strong>und</strong> 3 Bndc Mi,çcellanea Pontan<strong>in</strong>i; <strong>in</strong> dom e<strong>in</strong>en Baud steM:<br />
p- 583 Johannes XIX. 1025 IX. J-L. 4071 (ans Ms. Margar<strong>in</strong>is)<br />
im andern:<br />
£ 28' Urban III. (1186-87) DC 12. J-L. -- S. Anhang.<br />
f. 44 Urban III. 1186 XI 23. J-L. 15698.<br />
£ 44' Urban ifi. (1186-87) I 16. J-L. 15770.<br />
f. 51' Urban III. (1186-87) III 11. J-L. -. S. Anhang.<br />
f. 52 Clemens ifi. 1188 IX 18. J-L. -- S. Anhang.<br />
Der Band Trieste ed istria 1)ipiomi entMlt u. A. unter Nr. 7<br />
Alexander III. 1161 VI 14. J-L. 10666. Cop. s. XVIII.<br />
Biblioteca Comunale.<br />
Sie ist vorzliglich wichtig durch die Sammiungen Fontan<strong>in</strong>i's,<br />
die zum gr5Bteu Toile hierher gekommen s<strong>in</strong>d.<br />
ViIi Varia rnc4nuscripta mit Copien saec. XVffl von<br />
p. 475 Urban UI. (1186-87) I 19. J-L. 15771.<br />
p - 476 Alexander III. (1174-76) VI 29. J-L. -- S. Anbang.<br />
p. 477 Urban TIL (1186-87) III 3. J-L. 15803,<br />
ferner drei Tengnagels Monumenta contra schismaticos IT 387<br />
Nr. 31. 32. 33 entnommene Mandate Alexander III.<br />
XII Varia manuscripta, mit Tjrk<strong>und</strong>en fil r Adria<br />
p. 340 Johannes X. 920 V. 3-L. 3561. Cop. s. XVI.<br />
p. 343 Mar<strong>in</strong>us 11. 944 VI 11. J-L. t 8627. Cop. s. XVI.<br />
XXIV Chronicon et «lia; mit Copien Fontan<strong>in</strong>i's<br />
p. 189 Urban III. (1186-87) IX 12. J-L. -. S. Anhang.<br />
p. 190 Urban III. (1186-87) III 11. M. -. S. Anhang.<br />
p. 190 Clemens III, 1188 IX 18. J-L. -. S. Anhang.<br />
p. 196 Alexander 11I. 1174 IV 27. J-L. 12372.<br />
p. 201 Celest<strong>in</strong> lIT. 1197 11 9. J-L. 17494.<br />
p. 249 Urban III. 1186 XI 23. J-L. 15698.<br />
p. 249 Tlrban ifi. (1186-87) I 16. M. 15770.<br />
XXX Varia manuscripta mit Copien Folies Conteloris ans don<br />
Registern G-regors IX., angefertigt fUr Fontan<strong>in</strong>i, die Urk<strong>und</strong>en<br />
J-L. 3535. 4110. 4366 f tir Silva Candida enthaltend,<br />
ferner mit Abschrifteji Fontan<strong>in</strong>is von<br />
p. 423 Hadrian I. 780 ifi 9. 31E t 2430.<br />
p. 452 Johannes X. 920 V. .1-L. 3561.<br />
L XXIII Varia manuscnpia<br />
p. 383 Lucius III, 1182 XII 13. J-L. -. S. S. 259.<br />
P. 474 Alexander III. 1177 VIII 28, J-L. 12931.
262<br />
P. Kehr1<br />
p. 507 Innocenz 11. (1138-42) XI 3. J-L. -; S. Aaihang.<br />
LXXV Varia manuscripta, mit Fontan<strong>in</strong>is Copien der Urk<strong>und</strong>en<br />
fur Moggio, S. Donato di Murano, Aquileia, Sesto<br />
p. 43 Celest<strong>in</strong> III. 1197 III 11. J-L- 17504.<br />
p. 347 Alexander ifi. 1180 VII 30. J-L. 13687.<br />
p. 356 Alexander III. (1174.-76) VI 29. J-L. -. S. Anbang.<br />
p. 357 Alexander III. 1175 X 10. J-L. -. S. Anhang.<br />
p. 362 Alexander III. 1.176 VII 7. J-L. 12722. Cit.<br />
p. 363 Urban 111. (1186-87) I 19. J-L. 15771.<br />
p. 404 Urban III. (1186-87) III 3. J-L. 15803.<br />
p. 405 Lucius III. 1184 XI 12. J-L. 15113.<br />
p. 617 Gregor VIII. 1187 XI 12. J-L. 16049.<br />
LXX VIIi Diplomata tna.nuscripta et alia, Abschriften Fontan<strong>in</strong>is<br />
p. 187 Urban 111. (1186-87) IX 12. J-L. -. S. Anhang.<br />
p. 188 Urban III. (1186-87) 111 11. J-L. -. S. Anhang.<br />
P. 189 Clemehs III. 1188 IX 18. J-L. -. S. Anhang.<br />
p. 240 Imiocenz H. 1132 VI 29. J-L. 7576.<br />
p. 336 Gregor Ii. 725 III 1. J-E. 2172 ex cod. Trevisan.<br />
p. 347 Gregor III. rs. d. J-E. 2232 ex eod. Trevisan.<br />
P . 349 Grogor III. s. d. J-E. 2256.<br />
p. 351 Stephan III. s. d. J-E. 2390.<br />
p, 421 Sergius IL s. d. J-E. 2592.<br />
p. 423 Leo IV. 852 IV 1. J-E. 2616.<br />
p. 428 Benediet III. 858 III 30. J-E. 2672.<br />
p. 433 Nicolaus I. 863. J-E. 2747.<br />
p. 487 Johannes XIX. 1024 XII. J.L. 4063.<br />
p. 496 Benedict IX. 1044 IV. J-L. 4114.<br />
p. 592 Johannes XIX. 1027 IV 6. J-L. I p. 517.<br />
p. 604 Joharmes XII. 956 III 21. M. 3677.<br />
LXXXI Varia manuscripta mit Extracten von 1706 VI 21 von<br />
p. 643 Alexander III. 1176 VII 7. J-L. 12722.<br />
p. 643 Lucius III. 1184 XI 12. J-L. 15113.<br />
Auch die CoUectanca mss. der Brtider Goluta enthalten e<strong>in</strong>ige<br />
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong>, vie Alexander ifi. J-L. 12722 (vol. B p. 691),<br />
Johannes X. J-L. 4071 (vol. N f. 113) <strong>und</strong> Leo vm. J-L. 3701<br />
(vol. N f. 425), aber ans abgeleiteten Q,uellen, entweder ans Fontan<strong>in</strong>is<br />
oder ans Guarneris Mss.<br />
Unter Jeu Mss. Guar,jcrj's kom<strong>in</strong>t aije<strong>in</strong> Ms. CXXXVII =<br />
Mazzat<strong>in</strong>ti Nr. 130 (chart. s. XV) <strong>in</strong> Betracht, wo neben mehreren<br />
Kaiserurk<strong>und</strong>en Leo VIII. 963 XII 13. J-L. 3701 steht.<br />
Envâl<strong>in</strong>t <strong>in</strong>ag hier auch der zu Fontan<strong>in</strong>is Nachlass geh5rende
Papsturkandcn <strong>in</strong> Frianl. 263<br />
Codex XIV Varia Mss. cod. jne<strong>in</strong>br. s. XII <strong>in</strong> 40 werden, e<strong>in</strong>e<br />
Collectio canonum (von Mazzat<strong>in</strong>ti unter Nr. 203 aIs Lucii I. canenez<br />
citirt), daun e<strong>in</strong>e Epitorne des Liber pontificalis, e<strong>in</strong>en Catalogus<br />
imperatorum Roma.norum <strong>und</strong> .Decrctalen enthaitend, darunter<br />
auch die Urk<strong>und</strong>en des Wormser Concordats Stumpf 3181 <strong>und</strong><br />
J-L. 6986.<br />
Pas Archivio comunale ist reich <strong>und</strong> wohigeordnet, beg<strong>in</strong>nt<br />
aber erst mit 1213.<br />
Porto gruaro.<br />
Vgl. Bethmann im Archiv XII 676. Hier s<strong>in</strong>d auch die Archive<br />
von Concordia (vgl. E. . Degani La diocesi di Concordia),<br />
deren Zutritt der gelehrte Canonieus Mons. Ernesto D egani vermittelt&<br />
Archivio della Mensa vescovile.<br />
Pergamene von 1192 ab. 't<strong>in</strong>ter dcii Mss. ist wichtig Nr. 1.67<br />
Jura cpiseopSus Coneordicusis, cod. membr. s. XV (der Liber censuum<br />
Ughelli's?) '), wo<br />
f. 23 Iirban iII. (1186 .-87) III 12, J-L. 15812 (ans Cop. y . 1336),<br />
ferner Nr. 193 Privilegi concessi et vescovo di Concordia, Ms. s.<br />
XVIII mit Âbschrift derselben Tirk<strong>und</strong>e.<br />
Archivio capitolare.<br />
Pergamene seit dcx» 13. Jahrh<strong>und</strong>ert ais Pergamene sciolte,<br />
aber auch <strong>in</strong> der Sammiung des Antonio Nicoletti von 1767. von<br />
den Mss. kommt nur <strong>in</strong> Betracht Cod. III: Copie notarili di tulle<br />
le pergamene del 1?cvfb capitolo, cod. membr. s. XV (der Liber privilegioru<strong>in</strong><br />
Ughellis P), wo<br />
f. J. Alexander III. 1179 V 4. J-L. 13412.<br />
f. 2 Celest<strong>in</strong> III. 1193 IV 5. J-L. -. S. Anhang.<br />
Ferner besitzt das Archiv e<strong>in</strong>e Serie von Buste mit Copien<br />
<strong>und</strong> Faszjkeln. In Busta I Nr. 8: Fascicolo di tnernoric sioriche e<br />
docurnenti s. XVII stehen neben BM 378 <strong>und</strong> DO III 226 zwei,<br />
<strong>und</strong> <strong>in</strong> Fasz. D: Pro copitulo Concordiensi contra laicos Coneordiç<br />
habitantes Concordiq s. XVII, chie Copie von<br />
Urban III. (1186-87) III 12. J-t. 15812.<br />
1m M n s e o C on e o r die s e suchte Dr. Schiaparelli erfolgios<br />
den von Siekel Pipi. 11 640 angefiihrten Prozessakt; die Angaben<br />
miissen auf Irrtum beruhen. Auch die wenigen hier verwahrten<br />
Ras. s<strong>in</strong>d fUr uns ohne Interesse.<br />
1) E<strong>in</strong> anderes Exoniplar ist <strong>in</strong> der Marciana CI. IV c. 52.
264<br />
P. Kelir,<br />
Ueber die Archive von (Jemona <strong>und</strong> Maniago genflgt es<br />
auf die Mitteil.ungen bei G. Mav;zatiiiti Gli archivi I zu verweisen,<br />
Uber Rosazzo <strong>und</strong> Codroipo auf Zahn a. a. o. S. 134.<br />
1.<br />
Innocens II. boflehit don Kierileern <strong>und</strong> Luien von S. Maria di<br />
Gresana, juron im piipstiiclzen Schufs stc/cn don Arehipresbylor C. citronvoli<br />
auf2unehmen <strong>und</strong> i/tm se<strong>in</strong>e Auslaçjen fit..die Beige nack Rom<br />
nus dom Kireiiengut su ersetse,i. -<br />
Lateran (1138-42) .Novernber 3.<br />
G. Fontan<strong>in</strong>i, Varia manuscripla vol. L XXIII p. 507 Son lianieie<br />
Bibi. co<strong>in</strong>unole.<br />
Fontan<strong>in</strong>i fand dos Mandat .,,<strong>in</strong>• pi<strong>in</strong>cipio di un eodice mernbrnaceo<br />
del saiterio lat<strong>in</strong>o <strong>in</strong> foglio di Nons. Donzenico Passioizei'. lien<br />
Ort deutete or auf Gresanct im Val Paltenna <strong>und</strong> ais Jahr gab et<br />
1138 an.<br />
Innocentius episcopus seruns seruorum dei. Dilectis filiis oiericis<br />
et laicis de plebe sanctae Mariae de 0-reciana salutem et<br />
apostolicam benedictionem. Bonorum fihiorum est praclatis suis<br />
hu<strong>in</strong>iliter obedire eosque tanquam patres spirituales et animaru<strong>in</strong><br />
suarum custodes diigere attentius et honorare. Eaproptcr dilectioni<br />
uestrae per apostolica scripts, <strong>in</strong>andamus quatenus dilecto<br />
fluo nostro C. archiprcsbytero uestro debitam obedientiam et reuerentiam<br />
exhibeatis ipsumque, utpote quem eum bonis suis sub beati<br />
Petri et nostra protectione suscepimus, benigne suscipiatis houerificeque<br />
" tractetis. Expensas quoque quas ad sedem apostolicaxu<br />
neniendo pro eiusdem plebis seruitio fecisse se asserit, de bonis<br />
ecclesiae ci restaurare curetis. Dat.b) Laterani III. non. nouembris.<br />
n) honorificetis. b) data.<br />
2.<br />
Alexander IiI. n<strong>in</strong>mt dos Kioster S. Maria <strong>in</strong> Aquileja t<strong>in</strong>ter<br />
dot Aebtiss<strong>in</strong> Ilermerenda <strong>in</strong> don apostoliselsen Schutz, bestiitigt ibm<br />
die Besittungen, veri&it ihm Frciiwit vom Interdiet, dos BeqrdbniJi<strong>und</strong><br />
Wahireeht.<br />
Anagni 1174 Aprit 27.<br />
Oriq. Ud<strong>in</strong>e Bibi. eomnnale (C/iartuiar. tnonast. AquiL).
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>Friaul</strong>. 265<br />
Oit. J-L. 13747 ni 1159-81 nach Xaitenbrunner Wiener 813.<br />
Xciv S. 678. Vyt. auck Manzano Annali del Friuli p. .161.<br />
Die Uric<strong>und</strong>e ste/zt auck <strong>in</strong> don Sarnmlungen von De flubais,<br />
tan<strong>in</strong>i, B<strong>in</strong>i, Guerra, fcrner <strong>in</strong> Cod. Marcian. Cl. IX e. 56 f. 187<br />
<strong>und</strong> Cl. XIV e. 183 j. 108, cndiich S ifs. der Bibi. Florio.<br />
Virg<strong>in</strong>ibus sacis.<br />
In quibus hec propriis duximus exprimenda uocabulis:<br />
boum ubi monasterjum uestnum situai est cum de[c<strong>in</strong>ia] f[am]u].oru<strong>in</strong><br />
uestrorum et cum terra que uoeatur Piuli et Faidas, et quicquid<br />
est a maligno Hum<strong>in</strong>e usque ad flumen magnum, sicut currit fiumen<br />
Rubedole, <strong>in</strong> Aquilegensi eiuitate duas carias, stationes ires, cellanos<br />
duos, aillas quoque non longe a ciuitate, uiiam uidelicet de<br />
Tertio, uillam de Ciru<strong>in</strong>ia, uillam de sancto Mart<strong>in</strong>o, uillam de<br />
Musclo, uillam de Mortic<strong>in</strong>o, uul]am de Altuta, <strong>in</strong> ailla de Sacio<br />
mansos duos, uillam de Pe:rtegais cum omnibus pert<strong>in</strong>entiis earum<br />
que sunt a lacu qui est <strong>in</strong> somma silua asque <strong>in</strong> terra de Castellouc,<br />
a prato Frascano asque ad. Cabuenzan, â casa Sualdana, sicut tenet<br />
Rouedula et Amphora, rectum <strong>in</strong> Cornio, sicut tenet Çumefl(us),<br />
cum canipis pratis pascuis siluis uenationibus aquis aquarumqiie<br />
decursibus paludibus piscationibus cuitis et <strong>in</strong>cultis, nillam quoque<br />
de Casell(is) cum pert<strong>in</strong>entiis suis, uiilam de Suzen, uillam de Gosano<br />
dimidiam, cappellas etiam cum famulis <strong>in</strong> eisdem uullis habi.<br />
tantibus, <strong>in</strong> Carnea quoque de uico Medigas LX formas casei, <strong>in</strong><br />
comitatu Istnicnsi locum qui nocatur Insula cran placitis suffragiis<br />
et omnibus anganiis publicis et omnibus pert<strong>in</strong>entiis suis, ires<br />
aillas, seilicet Malathupicam, Pontiganic et Belianum, quas Sigeardus<br />
patriarcha eidem monasterio pro amore soronis sut Vnder<strong>und</strong>e<br />
nom<strong>in</strong>e, quam <strong>in</strong> codera <strong>in</strong>onasterio abbatissam ord<strong>in</strong>auit,<br />
concessit aiim omnibus pert<strong>in</strong>entiis suis, ex concessione Vderici<br />
patriarche baptisterium decimas terre sue omnia parrochialia<br />
iura, sicut ah antecessore suo Iohanne patniarcha eidem monasterio<br />
concessum esse d<strong>in</strong>oscitur, cappellas quoque <strong>in</strong> pert<strong>in</strong>entiis eiusdcm<br />
ecelesie sitas cum publico baptistenio sepultura dècimationibus<br />
quartasiis oblationibus et cum ornai parrochiali iure, decimas et<br />
cappellam sancti Petri de Insula quam Tergest<strong>in</strong>us episcopus ccclesie<br />
sancte Marie perpetuo habendam tradidit, cuniam <strong>in</strong> Aquileia guam<br />
Regenardus de Monto") cidem ecclesie contulit, qu<strong>in</strong>que mansos <strong>in</strong><br />
Malfat, <strong>in</strong> Furnel duos mansos, <strong>in</strong> ailla que dicitur Riet ires<br />
mansos, <strong>in</strong> ailla de sancto Vite unum mansum, <strong>in</strong> Tergesto predium<br />
uidelicet u<strong>in</strong>eam et famulos, <strong>in</strong> Plecio quattuor b) mansos, <strong>in</strong> Uivar<br />
a) con. <strong>in</strong> Montona. b) «tif Rasur.
266<br />
P. Itehr,<br />
unuru mansum, <strong>in</strong> uilla de Puiresso duos mansos, <strong>in</strong> Carsto<br />
unum mansum, <strong>in</strong> Frico duos mansos, <strong>in</strong> Gem<strong>und</strong>o duos mansos,<br />
uillam quoque de Melareto htegram cum pertiientiis suis, jus<br />
quoque auocatie super omnes possessioncs quam Hengelbertus<br />
Aquileie aduocatus ejdem rnonasterio, aient <strong>in</strong> autentico scripto<br />
ex<strong>in</strong>de facto cont<strong>in</strong>etur, contulit, <strong>in</strong> Faithenstem unum rn(ansum),<br />
prouentus decimarum de Insula, qu[as] nobilis uir cornes Hengelbertus<br />
de Goriza a Tergest<strong>in</strong>a e[cclesia i]n feodum habuit et <strong>in</strong><br />
manibus uenerahilis fratris nostri Ov . .Aquil(eiensis) patriarche apostolice<br />
sedis legati resignauit, aient cas uenerabiis frater [noster]<br />
Tergest<strong>in</strong>us episcopus rnonasterio uestro rationabiliter contulit et<br />
predictus patriarcha confirmauit uobis et per nos monasterio uestro<br />
<strong>in</strong> perpetuum oie.<br />
Pat. Anagnie per manum Gratiani sancte Romane ecclesie subdiaconi<br />
et .notarii, V. kal. maii, <strong>in</strong>dictione V11, <strong>in</strong>carnationis dorniuice<br />
anno M°.C°.LXX°llll°, pontificatus uero domni ALEXÂND1tI<br />
pape III. anno XV°.<br />
B. dep.<br />
Oard<strong>in</strong>We: Hubaldus von Ostia, Bernardus von Porto <strong>und</strong> S. Ruf<strong>in</strong>a,<br />
Gualterius von Albano; Johannes von 85. Giovanni e Poole,<br />
Johannes von S. Anaslasia, Albertus von S. Lorenzo <strong>in</strong> Luc<strong>in</strong>a, Guilelmus<br />
von S. Piciro <strong>in</strong> V<strong>in</strong>eoli, Boso von S. Pudentiana, Johannes<br />
von S. Marco, Poli-us von S. Susanna; Ardicio von S. Teodoro,<br />
Hugo von S. Eustaehio, Vitellus von 55. &rgio e Bacco, Hugo von<br />
S. Angolo, Laborans von S. Maria <strong>in</strong> Porticu.<br />
8.<br />
Alexander 111. nimrnt die Kirdie des h. FeUx ais Aquileja t<strong>in</strong>ter<br />
dom Propst Jonathan <strong>in</strong> don apostolisciten &huta <strong>und</strong> besttigt ihr<br />
die Besitaungen, das Begriibnijirecht <strong>und</strong> Freiheit vont Interdict.<br />
Anagni 1174 April 27.<br />
Copie von 1560 VII 14 im Roltolo doue entrate di S. Fetice<br />
d'Aquileja del 1359 (vol. I Er. 21 f. 1) Vitianova del Judri Areh. del<br />
Conte Puppi.<br />
Oit. J'-L. 12372 nach Kaltenbrunner Wiener SB. XCIV p. 672<br />
aus De Bubeis Scliedae <strong>in</strong> der Marciana Cl. IX e. 56 f. 210. Auch<br />
<strong>in</strong> den Sammiungen Fonlan<strong>in</strong>i's ist die Uric<strong>und</strong>e copirt.<br />
Ad hoc surnus.<br />
In quibus heu propriis duximus exprirnenda uocabulis: locum<br />
ipsum <strong>in</strong> quo ecclesia ipsa sjta est cum pèrt<strong>in</strong>entiis suis, quatuor<br />
farnulis cum uxoribus et progenie eorum, uillam que uocatur Asiola
Papsturknnden <strong>in</strong> <strong>Friaul</strong>. 267<br />
eum duodecium famulis euni uxoribus et progenie eorum et tres<br />
massarios Fambricum eum omnibus pert<strong>in</strong>entiis suis emn agris<br />
u<strong>in</strong>eis pratis pascuis culturisque, cum siluis et uenationibus, cum<br />
aquis aquarumue decursibus <strong>in</strong> paludibus, cum molend<strong>in</strong>is et piscationibus,<br />
uilam <strong>in</strong>tegram de Puteo Sicho cum omnibus pert<strong>in</strong>entiis<br />
suis que saut a Lacucia que est iuxta uilam Cacil<strong>in</strong>i osque<br />
ad cumulum terre iuxta uillam que dicitur Lastiza et asque ad<br />
Talmasones et <strong>in</strong>de usque ad aquam que uocatur Sediliana, ubi<br />
habitant quatuor famuli, uiliam saneti Viti <strong>in</strong>tegram, ufilam de<br />
Wirco dimidiani con omnibus pert<strong>in</strong>entiis suis, <strong>in</strong> plebe de Treueixi<br />
<strong>in</strong>ter liberos et famulos trig<strong>in</strong>ta massarios, de quibus octo<br />
saut famuli, cnn omnibus pert<strong>in</strong>entiis suis, decimas de Succolles<br />
et de B'ayo et de Striago, sicut ad presens tenero uidentur, uiliam<br />
Sumerderecam eum omnibus pert<strong>in</strong>entiis suis, plebem de Annentuntio<br />
<strong>in</strong>tegram cum septem famulis, <strong>in</strong> Allesio sex massaritias,<br />
tres ampoehalas, qu<strong>in</strong>quag<strong>in</strong>ta quoque amplioras niai <strong>in</strong> ciuitate<br />
Capriensi<br />
Datura Anagnie per mar<strong>in</strong>s G. Romane ecc1esie subdiaconi et<br />
notarii, V. liai. maii, <strong>in</strong>dictione Vil, <strong>in</strong>carnationis dom<strong>in</strong>ice anno<br />
3ICLXXI1II, pontific'atus uero domni Alexandri pape 111. anno<br />
qu<strong>in</strong>todecimo.<br />
Gard<strong>in</strong>dic: Hubaidus voit Bernardus von Porto <strong>und</strong> S. Ruf<strong>in</strong>a,<br />
Gualterius voit Johanncs von 28. Giovanni e Paolo,<br />
Joliannes von S. Anastasia, Albertus von S. Lorenzo <strong>in</strong> Luc<strong>in</strong>a,<br />
Guileln i usa von S. -Pietro <strong>in</strong> V<strong>in</strong>coli, Boso voit Pudenziana, J'obannes<br />
von S. Marco, Petrus von S. Susanna, Petrus von S. [. . . j;<br />
[Ardieio] von S. Teodoro, Hugo von S. Eustachio, J"itellius ) voit<br />
Sergio e Bacco, Hugo t) von S. Angelo, Laborans von S. Maria <strong>in</strong><br />
Portion.<br />
a) Brui, b) Vitelus, C) bois,<br />
4.<br />
Alexander fiL nimntt die Kirche des h. Stephan su Aquileja<br />
unter dent Dietrieh <strong>in</strong> don apostolisehen Schuts, bestdtigt ihr<br />
die Regel des h. August<strong>in</strong>, die namentiich aufgesdhlten Besitzun yen<br />
<strong>und</strong> dits Waitirce/it.<br />
Anagni 1174 Mai 26.<br />
Liruti Apographa de reruni Foroiuiien. historia ,Nr. 708 Ud<strong>in</strong>e.<br />
Bibi. comunale ex processu ado a. 1505 <strong>in</strong>ter Laurentium de Lege<br />
prqpositum s. Stepliani et nobifem dorn<strong>in</strong>um Job annen de Areolonianis<br />
Kg]. Gos, à, Wios. Nachrieliten. I'IiiloIog.-Idstor. Muse. 1890. loft 3. 19
268<br />
P. Kehr,<br />
existente apud twbiles dom<strong>in</strong>os Arcolonianos lJt<strong>in</strong>i". - .Privilcgia<br />
pracposzturae s. Stcpltani Aquilegiac <strong>in</strong> Dipiomata Aquilciensia Mg.<br />
eh. Ud<strong>in</strong>e Bibi. dei conti Florio (ans derseiben Quelle). Auch bci De<br />
Bubeis <strong>in</strong> der Marciana Cl. XIV e. 133 f1 117 «<strong>in</strong>! im Lad. dipi. del<br />
Friuli vol. I Porpetto Arck. Frangipane.<br />
Oit. J-L. 12381 mach Kaltenbrunner Wiener SB. XCIV S. 672<br />
aus Cod. .Marcian.<br />
Quotiens illud a nobis.<br />
Bat. Anagnie per manum Gratiani S. R. E. subdiaconi [et]<br />
notarii, Vil. ka]. iunii, <strong>in</strong>dietione VI, anno <strong>in</strong>carnationis dom<strong>in</strong>ice<br />
MCLflIIIJ, pontificatus uero domni Alexandri pape III. anno XV.<br />
Card<strong>in</strong>ale: Huhaldus von Ostia, Bernardus von Porto <strong>und</strong> S.<br />
Jiuf<strong>in</strong>a, Guaitcrius von Albano; Johannes von 88. Giovanni e Paolo,<br />
,lotionnes von S. Anasiasia, Albertus von S. Lorenzo <strong>in</strong> Luc<strong>in</strong>a, auile<strong>in</strong>tus<br />
(Guiel<strong>in</strong>us) von S. Pietro <strong>in</strong> V<strong>in</strong>coii, Boso (Bartholomeus) von.<br />
S. Pudeniana, Johannes von S. Marco; Ardilius von S. Teodoro,<br />
L'yntk<strong>in</strong>s von S. Adriano, Ugo von S. .Luslachio, Vitellus (TJnellus)<br />
von 88. Sergio e Bacco, Ilugo (Angeri) von S. Angelo, Laborans<br />
von S. Maria <strong>in</strong> Porticu.<br />
Alexander iIi. nirnmt die Kanoniker von Aquileja unter dent<br />
Propst Ouldricus <strong>in</strong> den apostolisehen Schutz <strong>und</strong> bestdtigt ihnen die<br />
Besitzungcn <strong>und</strong> Rectite.<br />
Ecrent<strong>in</strong>o 1175 Oletober 10.<br />
1itonio, Documenta circa abbatiam Bel<strong>in</strong>eç et capitulwn A quiiciense,<br />
Ms. s. XVi f. 34' Ud<strong>in</strong>e Arehivio capitolare. - Fontan<strong>in</strong>i,<br />
Varia mes. vol. LXXV p. 357 S. Daniele Bibi. comuna?e.<br />
Die Uric<strong>und</strong>e laulet ii» Wesentliehen dent spàteren Privileg<br />
Alexanders Iii. J-L. 12722 glcieh.<br />
Quotiens il<strong>in</strong>d a noMs,<br />
Bat. Ferent<strong>in</strong>i per manum Gratiani sanctae Romanae eccksiae<br />
subdiaconi et notarii, VI. idus octobris, iudictioiie VIii, <strong>in</strong>carnationis<br />
dom<strong>in</strong>icae anno M.C.LXXV, pontificatus uero dornirii<br />
ALEXANDJU pape III. anno XVII.<br />
Card<strong>in</strong>ale: Johannes von S. Giovanni e Paolo, Johannes von S.<br />
Anastasia, Aibertus von S. Lor gna <strong>in</strong> Luc<strong>in</strong>a, Boso von S. Pudenziana,<br />
Johannes von S. Marco, Manfredus von S. Ceeiiia; Jac<strong>in</strong>thus<br />
von S. Maria <strong>in</strong> Cosmidyn, Ardicio von S. Teodoro, liugo von S.<br />
Eustachio, Laborans von S. Maria <strong>in</strong> Portieu, Raynerius von S.<br />
Giorgio <strong>in</strong> Velabro.
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>Friaul</strong>. 269<br />
6.<br />
Alexander Iii. nimnèt dos Kioster Bclignc <strong>in</strong> den apostolischen<br />
Schuts <strong>und</strong> bestûtigt ibm die durcit den Patriarclien von Aquileja ibm<br />
zuqesproehene Kapelic su W<strong>in</strong>dischgratz.<br />
Anagni (1174-76) Juni 29.<br />
Tritonio, Documenta circa abbatiam Bciïneq et capitulum Aquilciense,<br />
lits. s. XVi f. 8' Ud<strong>in</strong>e Areliitio capitolure. - Fontan<strong>in</strong>i, Varia<br />
mss. vol. Viii P. 476 <strong>und</strong> LXXV p. 356 S. Daniele Bibi. comunale.<br />
Oc,ne<strong>in</strong>t S unter de; Urb<strong>und</strong>e des Patriarehen von Aquileja<br />
ofl'enbar der &leicdssprueh Uirichs von 1174 J 5 (Zaltu UB. des<br />
ifersoyt. Sleicrmark 1 525 37 ; 554). Danack gehôrt die ïJrb<strong>und</strong>e<br />
Alexanders 1-II. wobi su 1174 <strong>und</strong> nieht su 1160 VI 19, wie Liruti<br />
Notizic delle case del Eriuli iii 171 angibt. Sic wurde erneuert von<br />
Urban III. J-L. 15777.<br />
ALEXANDER episcopus serties seruorum dei. Dilectis ffluis<br />
abbati et fratribus de Belegna salutem et apostolicam benedietionem.<br />
Sacrosancta Romana ecclosia deuotos et hu<strong>in</strong>iles fihios<br />
ex assuctad pietatis offitio propensius diigere consueuit et, ne pro.uorum<br />
hom<strong>in</strong>um molestiis agitentur, eos suae protectionis munim<strong>in</strong>e<br />
tanquam pia mater est solita confouere. Eapropter, dilecti<br />
<strong>in</strong> dom<strong>in</strong>o fui, deuotionem quam erga sacrosanctam Romanam<br />
ecelesiam et specialiter erga personam nostram habere noscim<strong>in</strong>i,<br />
diligentius attendentes et uestris iustis postulationibus congruum<br />
nihilom<strong>in</strong>us assensum irupertientes, monasterium uestrum cum omnibus<br />
quae <strong>in</strong> prqsentiarum canonice possidet uel <strong>in</strong> futurum iustis<br />
modis praestante dom<strong>in</strong>o poterif adipisci, sub beati Petri et nostra<br />
protectione suseipimus et praesentis scripti patroc<strong>in</strong>io cornmunimus.<br />
Specialiter autem capellam quac dicitur de Graze cum decimatione<br />
et alus tam spiritualibus quant temporalibus quae ad ipsa<strong>in</strong> pert<strong>in</strong>ere<br />
noscuntur, quemadmodum con rationabiliter possidetis et<br />
sicut uobis per autenticum scriptun uenerabilis fratris nostri Aquileiensis<br />
patriarehae apostolicac sedis legati confirmata est, uobis<br />
et per nos monasterio uestro auctoritate apostolica confirmamus,<br />
statuentes ut, si <strong>in</strong> aliquo nos grauari presenseritis, libere uobis<br />
liceat sedem apostolicam appellare. Nulli ergo on<strong>in</strong><strong>in</strong>o hom<strong>in</strong>um<br />
liceat banc pag<strong>in</strong>am nostrae protectionis et constitutionis <strong>in</strong>fr<strong>in</strong>gere<br />
uel ci aliquatenus contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit,<br />
<strong>in</strong>dignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et<br />
Pauli apostolorum o<strong>in</strong>s se nouent <strong>in</strong>cursurum. Datum Anagniae<br />
III. kal. mlii.<br />
19*
270<br />
P. Kelir,<br />
7.<br />
Alexander IiI. beau firayt dan apostolischen Legaten Udalrielz<br />
Patriarchen von Aquileja, payait die Sôhne des Raz de Garisaco nt<br />
Gunsten des Propstes <strong>und</strong> der Kanoniker von Cividale <strong>in</strong> ikrc<strong>in</strong> ,Streit<br />
liber vie .Hufen bai Per seset e<strong>in</strong>euschreiten.<br />
Venedig am Rialto (1177) Juli 13.<br />
Ong. Cividale R. Musco (Arch. eapitolarc Bullaniuirn vol. I p. 25).<br />
- Absehrift 1m cod. 364 f. 10 Padma Biblioteca delta R. Università.<br />
Littera clamsa; die Adresse auf dan Riickseite verklebt. Die Bulle<br />
an Hanfscknur ist jetat ki<strong>in</strong>stlich befcstigt.<br />
Alexander episcopus sernus seruorum dei. Venerabili fratri<br />
Aquilegensi patriarche apostolice sedis legato I salute<strong>in</strong> et apostolicam<br />
benedictionem. itecepimus querelam prepositi' » et canonicorum<br />
Ciuitatensis ecclesie quod, cnn ipsi quattuor mansos 1 apud<br />
Perseset rationabiliter possiderent, fui Raz de Carisaco eos a<br />
possessiore mansoru.m ipsorum per uijolentiam eiecerunt et sic<br />
eosdem mansos det<strong>in</strong>ent occupatos. Quoniam igitur compescenda<br />
est malignorum improbitas, si quando <strong>in</strong> ecclesiarum bona temere<br />
debachantur, fraternitati tue per apostolica scripta precipiendo<br />
man i damus quat<strong>in</strong>us, <strong>in</strong>quisita super hoc diligentius ucritate, si<br />
lia tibi constiterit, fihios predicti R. I moneas et, si opus fuerit,<br />
sub excoxnmunicationis districtione compellas, ut prenom<strong>in</strong>ato preposito<br />
et canoniCcis prescriptos niansos cuxu fructibus mdc ierceptis<br />
<strong>in</strong>fra trig<strong>in</strong>ta dies post harum susceptionem, contradictione<br />
et appellajtione cessante, restituant et de<strong>in</strong>de, si aduersus cos<br />
ex<strong>in</strong>dc agere uoluer<strong>in</strong>t, causarn audias et 1 concordia nel <strong>in</strong>stitia<br />
mediante decidas. Dat. Venetiis <strong>in</strong> Riuo alto III. id. mlii.<br />
B.<br />
a) recepimus querclam pro <strong>in</strong> ras, b) dies post <strong>in</strong> ras.<br />
8.<br />
Alexander III. beau ftragt dan apostoliseken Legaton Udalnick<br />
Patrianchen von Aquileja, gegen se<strong>in</strong> en M<strong>in</strong>istenialen Die tnicus de<br />
Saeilo su Gunsten des Propstes <strong>und</strong> dan Kanoniker von Cividale <strong>in</strong><br />
ihrem Streit liber swansig Hufen bai Scnilac e<strong>in</strong>zuschrciten.<br />
Venedig am Riatto (1177) Juli 13.<br />
Ong. Cividale R. Musco (Arak. capitolare Bullanium vol. 1 p. 27).<br />
Littera clamsa; die Adresse auf der Riiekscite ver/debt.<br />
[Alexander episcopujs seruus seruorum dei. Venerabili fratri<br />
Aquilegcnsi patriarche apostolice sedis 1 le[gato salutem' et]
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>Friaul</strong>. 271<br />
apostolicam benedietionem. Significauit nobis dilectas fil<strong>in</strong>s noster<br />
prepositus et canonici C<strong>in</strong>itatensis I ecclesie quod Dietritus u) de<br />
Sache rn<strong>in</strong>isterialis taus eis apud Scrilac uig<strong>in</strong>ti manses uiolenter<br />
et 1 <strong>in</strong>juste dct<strong>in</strong>ere contendit. Quoniam igitur jura prescripte<br />
ecclesie negligere non possumus nec debemus, I qui sumus ad omnium<br />
ecclesiarum jura tuenda Jicet immeriti deputati, fraternitati<br />
tue per apostolica sonfpta precipiendo mandanus quat<strong>in</strong>us prefatum<br />
D. moneas et ecclesiastica et etiam temporali distrietione, I<br />
si fuerit necesse, compellas, ut prescriptos mansos cum fructihus<br />
mdc pereeptis memorato preposito et canoJnicis <strong>in</strong>fra duos menses<br />
post harum susceptionem s<strong>in</strong>e difficultate restituat et <strong>in</strong> puce<br />
dimittat uel j ipsis ex<strong>in</strong>de coram te, occasione contradictione et<br />
appellatione cessante, iustjtie non differat 1 plenitud<strong>in</strong>em exhibere.<br />
Dat. Venetiis <strong>in</strong> Riuo alto 1.11. id. iulii.<br />
B. dep.<br />
a)sic.<br />
9.<br />
Liwius III. nùnmt don Arohidiacon Perogr<strong>in</strong>us von Aquileja <strong>in</strong><br />
don apostolisciten &hulz <strong>und</strong> bosiàtiyt ikrn dus Archidiaconat <strong>in</strong><br />
Aquileja.<br />
Verona (1184-85) Oletober 80.<br />
Ong. G'ividalc R. Jllusco (Arch. capitolare Pergamene vol. IJnr. 46).<br />
LVCWS episeopus serons seruorum dei. Dilecto filio Peregr<strong>in</strong>o<br />
Aquilegensi arcl)idiacono salutem et apostolicam benedictionem.<br />
Sacrosancta Romana ecclesia deuotos et humiles Mies ex assuete I<br />
pietatis officie propensius diligere consueuit et, ne prauorum hom<strong>in</strong>um<br />
molestiis agitentur, cos tanquam p<strong>in</strong>, mater sue protectionis<br />
munim<strong>in</strong>e solita est confouere. Eapropter, dilecte <strong>in</strong> dom<strong>in</strong>o Mi,<br />
deuotionem quam erga nos et Romanam ecclesiam habere I d<strong>in</strong>oscens<br />
attcndentes, personam tuam cum omnibus bonis tam ecclesiasticis<br />
b) [quam] I mnndanis que <strong>in</strong> presentiarum juste et pacifice<br />
possides uel <strong>in</strong> futurum [jus] Itis modis prestante dom<strong>in</strong>o poteris<br />
adipisci sub beati Petri et n[ostra j prote]etione suscipimus et<br />
presentis scnipti patnoc<strong>in</strong>io communimus. Spe[cia]Jlitcr autem anchidiaconatum<br />
Aquileiensem cura pert<strong>in</strong>entiis suis, sicut ipsum<br />
juste 1 et pacifice possides, deuotioni tue auctoritate apostolica<br />
confirmamus. Stajtuentes ut, si te <strong>in</strong> aliquo grauari presensenis,<br />
libere tibi liceat sedem apostolicam j appeliare. Nulli ergo on<strong>in</strong><strong>in</strong>oc)<br />
a) das ente a corr. aus p (= patriarche), b) ecelasticis. c otniuo.
272<br />
P. Kelir,<br />
hom<strong>in</strong>um fas sit personam tuam uel bona temere perturbare<br />
seu banc pag<strong>in</strong>am nostre protectionis et confirmationis <strong>in</strong>fr<strong>in</strong>gere<br />
uel j ci ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare<br />
presumpserit, <strong>in</strong>;: dignationent omnipotentis dei et beatorum Petri<br />
et Pauli a.postolorum cius se nouent <strong>in</strong>cursurum. I Bat. Verone<br />
M. kaL nouemb.<br />
B. dep.<br />
10.<br />
Lucius III. bestiitigt dent Kioster .Rosazzo Freilicit von der Leistung<br />
der Zehnten.<br />
Verona (1185) Mït'z 1.<br />
Copie des 17. Jahrh. mm Codicc tipi. Friulano s<strong>in</strong>o al 1350 Ud<strong>in</strong>e<br />
Bibi. comunale.<br />
Ais Quelle wird anyegebez: n ez auctentico suo plumbeo pendenti<br />
tnunito existente penes nobilem dom<strong>in</strong>um Perthoidum ohm dom<strong>in</strong>i bannis<br />
de .Manzano de ciuitate Austrie".<br />
Lucius episcopus seruus seruorum dci. Bilectis ffluis abbati<br />
et conuentui Rosacon(eusi) salutem et apostolica<strong>in</strong> benedictionem.<br />
Tante neligiosa loca debemus arctiori cantate diligere se .fauere,<br />
quanto dignior <strong>in</strong> eis exhibetur dom<strong>in</strong>o famniatus. Eapropter<br />
quieti et co<strong>in</strong>moditati uestre protiidere uolentes, nos auctoritate<br />
presentium, sicut a quadrag<strong>in</strong>ta annis a prestatione decimarum<br />
de labonibus terrarum uestrarnm quas propniis sumptibus colitis<br />
et uestrorum animaliu<strong>in</strong> nutrimentis immunes et liberi extitistis,<br />
ita <strong>in</strong> future decernimus permanere. Nuffi orge omn<strong>in</strong>o bom<strong>in</strong>um<br />
liceat banc pag<strong>in</strong>am nostre constitutionis <strong>in</strong>fn<strong>in</strong>gere uel ci ausn<br />
temeranio contraire. Si quis antem boc attemptare presumpsenit,.<br />
<strong>in</strong>dignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostoloriim<br />
eius se nouent <strong>in</strong>cursurum. Bat. Verone kal. mart.<br />
11.<br />
1Jrhan Iii. befiehit tien Suffraganbischôfcn von Aquileja, dent<br />
danvit beauftrugten Fatriarchen c<strong>in</strong>e ausrcichende eidlic/te Caution liber<br />
die Inde,nnitât des .Kirehcnyutc.s eu icisten.<br />
Verona (1186-87) Mâre 11.<br />
Ong. Gividale B. Museo (Areh. capitolare Buhlarium .1 p. 31). -<br />
L<strong>in</strong>uti Apoyrapha de rerum Foroiulien. historia lVr. 629 Ud<strong>in</strong>e Bibi,<br />
comunale <strong>und</strong> Fontan<strong>in</strong>i Miscellanea vol. iI f. 51' S. Dan.iele Bibi.<br />
Conc<strong>in</strong>a, Diplomata (LXX Viii) p. 188 <strong>und</strong> Chron. (XXIV) p. 190<br />
S. Dan ide Bibi. coniunale.
Papsturkuudcn <strong>in</strong> <strong>Friaul</strong>. 273<br />
Urbanus episcopus seruns seruorum dei. Venerabilibus fratribus<br />
un<strong>in</strong>ersis Aquilegensis ec F clesie suffraganeis salutem et apostolicam<br />
benedictionem. Venerabili fratri a) nostro . . patriarche<br />
uestro 1 dedimus i[n] mandatis, ut uobis ad suam presentiam conuocatis<br />
a quolibet uestrnm 1 de <strong>in</strong>demp<strong>in</strong>tate ecclesiasticarum reruru<br />
sufficientem et <strong>in</strong>ratoriam accipiat cautionum. Mecque fraternitati<br />
uestre presentium auctoritate mandamus atque I precipimus quatenus,<br />
cum ah eo fueritis requisiti, ad ipsius presentiam I accedatis<br />
et de <strong>in</strong>de<strong>in</strong>pnitate ecclesiarum uestrarum sufficientem b) cidem et<br />
iuratoriam J cautionem, appellatione remota, prestetis, de possessionihus<br />
ecclesiarum nestrarum feuJ do nel alus illicitis n) modis nichil<br />
alienare <strong>in</strong>terea presumentes. Bat. I Verone V. id, martii.<br />
B.<br />
a) con. aus Veaerabilis fratrjs. b) s con. ans <strong>in</strong>. e) il corr. aus U.<br />
12.<br />
Urban <strong>in</strong>. nimnil das Kloster S. Maria su Aquileja unter der<br />
Aebtiss<strong>in</strong> .Ucrrnel<strong>in</strong>de <strong>in</strong> den apostoUsclwn Schutz <strong>und</strong> bestùtigt nach<br />
dent Vorgange Alexai ders IiI. ilim <strong>in</strong>sbcsondere den Hof su Montona<br />
<strong>und</strong> die Zchnien von Jugula.<br />
Verona (1186-87) Mai 7.<br />
Ong. Ud<strong>in</strong>e Bibi. comunale (Chartular; nonast. Aquil.).<br />
Don sweite l'ail dan Unh<strong>und</strong>e ist dom Privileg Alexanders 11L<br />
J.-L. 13747 (s. 1fr. 2) entiehnt.<br />
VRBÂNVS episcopus scruus seruoruni dei. Dilectis <strong>in</strong> Christo<br />
filiabus llerrnel(<strong>in</strong>de) abbatisse ac sororibus monasterii sancte<br />
MaJrie Aquilegensis salutem et apostolicam benedictionem. Ea<br />
que rationabili prouidentia et pro utilitate ecclesiarum statuta<br />
esse 1 noscuntur, apostolica debent auctoritate muniri et, ne praforum<br />
<strong>in</strong>olestiis perturbentur, eius presidio roboJrari. Eapropter,<br />
dilecte <strong>in</strong> dom<strong>in</strong>o fille, uestris iustis postulationibus grato concurrentes<br />
assensu, domum 1 uestram cum omnibus bonis que <strong>in</strong><br />
presentiarum juste et canonice possidet aut <strong>in</strong> futurum iustis<br />
modis deo propitio poterit adipisci, sub beati Petri et nostra protectione<br />
suscipimus. Specialiter autem curiaru I de Monton(a) cum<br />
omni <strong>in</strong>re suo a Regenhardo quondam Aquileiensi ciue monasterio<br />
uestro concessam et a uenerande 1 memorie) Wld(rico) quonda<strong>in</strong><br />
Aquileiensi patriarcha confirmatam, prouentus decimarum de Insala<br />
quas nobilis uir 1 Engelbertus cornes de Goriza a Tergest<strong>in</strong>a<br />
a) ude memorje auf Rasur.
274<br />
P. ICehr,<br />
ecclesia <strong>in</strong> feodu<strong>in</strong> habuit et <strong>in</strong> manibus bone memorie dieti WT1d<br />
(rici) I tune apostolice sedis legati resignauit, sicut cas recolende<br />
memorie . . quondam Tergest<strong>in</strong>us episcopus monasterio uestro<br />
rationabiliter contulit et predictus patriarcha confirmauit et nos<br />
s<strong>in</strong>e controuersia possidetis, ad <strong>in</strong>star felicis <strong>in</strong>eniorie Alexandri<br />
pape predecessoris nostri uobis et per nos monasterio uestro <strong>in</strong><br />
perpetuum auctoritate apostolica confirmamus 1 et presentis scripti<br />
patroc<strong>in</strong>io communimus. Decernimus ergo ut nulli omn<strong>in</strong>o hom<strong>in</strong>um<br />
liceat banc pag<strong>in</strong>am nostre I protectionis et' ) confirmationis<br />
<strong>in</strong>fr<strong>in</strong>gere nel ci ausu tcmerarixs contraire. Si quis autem lice<br />
attemptare prcsampserit <strong>in</strong>jdigntionem omnipotentis dei et heutorum<br />
Petri et Pauli apostolorum eius se nouent <strong>in</strong>cursurum.<br />
Bat. Verone non. maii.<br />
B. dep.<br />
b) et auf Rasur (statt ce?).<br />
13.<br />
Lhban III. eridiirt dem Kierus <strong>und</strong> Volic von Just<strong>in</strong>opolis, duji<br />
durcit die Gri<strong>in</strong>dung des Bistums daselbst don Reciden der Kire lie<br />
von Aquileja he<strong>in</strong> E<strong>in</strong>trag geschekcu sotie.<br />
Verona (1186-87) &ptember 12.<br />
Ong. Cividale B. .Museo (Areli. capitolare Bullarii.tm 1 y. 35). -<br />
Fonionivi, ifiscelianea vol. II f . 28' S. Daniele Bibi. Oortc<strong>in</strong>a <strong>und</strong><br />
liiplomata (LXX Viii) p. 187 <strong>und</strong> Ckron. (XXIV) p. 189 S. Danicie<br />
Bibi. comunaic.<br />
Tjrbanns opiscopus seruus seruorum dei. Dilectis fuis . . clerc<br />
et populo J.ust<strong>in</strong>opolitano salutem 1 et apostolicam benedictionem.<br />
Sic Romana ecclesia que <strong>in</strong>ter alias disponente dom<strong>in</strong>o obt<strong>in</strong>ere<br />
meruit pr<strong>in</strong>ci lpatom , deuotos et humiles fihios consueuit gratuitis<br />
douane muneribus, ut alionam jura 1 seruanentur iliesa. Licet<br />
igitur imper uos feceri<strong>in</strong>us cathedrali sede gaudere et electum<br />
ad 1 uos cum plenitud<strong>in</strong>e gratie sedis apostolice a uenerabii fratre<br />
rostre Aqnileiensi patriarcha, cum 1 tempus affuerit, transmiserimus<br />
consecrandum, nolui<strong>in</strong>us tamen ex h[oc] futuris temponibus I Aquileiensi<br />
ecclesie aliquod preiuditium gcnerar[i] quom<strong>in</strong>us elcctio<br />
illius qui pro tempore I [i]n uestra ecclesia electus fuenit, Aquileiensi<br />
patriarche prcsentari debeat et ab eu, si canonilce fuerit<br />
conftrmata, et <strong>in</strong> omnibus alus a uobis et episcopo nestro reucrentia<br />
sibi debout et j obedicntia debita exliiberi. Dat. Verone<br />
U. id. scptembr.<br />
B. dep.
Papsturk<strong>und</strong>cn <strong>in</strong> <strong>Friaul</strong>. 275<br />
14.<br />
Clemens III. seltroibt dom Patriarclien Gottfried von Aquileja das<br />
Verfabren bd Appellationeiz vor.<br />
Rom S. Maria liiaggiore 1188 S,tember 18.<br />
Ong. Cividaic R. Musco (Arelz. copitoiare Builarium I f. 37). -<br />
Font an<strong>in</strong>i, Miscellanea vol. Ii f. 52 S. Daniele Bibi. Concilia, Dipiomata<br />
(LXX VIII) p. 189 tend Qhron. (XXIV) p. 190 S. Danicle Bibi.<br />
comunale. Vyl. J-L. 15770.<br />
Ciemens episcopus .seruus seruorum dei. Venerabili fratri G.<br />
Aqnileiensi patriarche salutem et aposto]icam henedietionem. Ad I<br />
audientiam nostram peruenit quod mu]ti <strong>in</strong> eaiisam cora.m te nocati<br />
<strong>in</strong> appellationis uocem frustratorie dila(tionis occasione prorumpunt<br />
et quandoque term<strong>in</strong>um aliquem quandoque nul]um appellationi<br />
sue prefigunt 1 nec tamen eam, licet diem prefixer<strong>in</strong>t,<br />
prosequntur. Unde quoniam <strong>in</strong>dignum est ut per subterfugium (<br />
illorum alteri parti sua iusticia subtrahatur, cura nem<strong>in</strong>i debeat<br />
sans dolus prodesse, fraternitati tue 1 per aposto]ica scripts, mandamus<br />
quat<strong>in</strong>us, si aliqui eoram te causas habuer<strong>in</strong>t et .certa die<br />
prefixa ad seldem a.postolicam appellaner<strong>in</strong>t, tu ipsos appellationem<br />
suam <strong>in</strong>fra ter<strong>in</strong><strong>in</strong>um exequi moneas diligentius t et compe]Jas. Si<br />
autem eam prosequti non fuer<strong>in</strong>t, tu files super lus que <strong>in</strong> questione<br />
uertuntur, iudicio 1 tue parsec appe]latione remota constr<strong>in</strong>gas.<br />
11Es uero o qui nullum appellationi sue term<strong>in</strong>um prefixerunt,<br />
diem t conuenientem assignes, <strong>in</strong>fra quem cos aut appelationem<br />
prosequi aut iudicio tue super controuertsia, sicut dictant<br />
est, remoto appellationis obstaculo, parere compellas, nisi more<br />
sue rationabilem tibi t excusationem ostendant. Dat. Borne apud<br />
sanctam Mariam maioreni XTIIT. kal. oetob. pontificatus nostri<br />
anno primo.<br />
B.<br />
e) 011e - ne auf .flasur.<br />
15.<br />
Clonions IJL bestiiligt dom Plcban P. von Ud<strong>in</strong>e die Kappelle<br />
S. Giovanni Evangelista de Lovanio.<br />
Lateran 1188 Dezenzber. 9.<br />
Copie von 1761 X11 im Pnoeesso A Rev"'0 Capitoio di Ud<strong>in</strong>e<br />
1' Ud<strong>in</strong>e Arch. eapitoiare.<br />
f.<br />
Clemons episcopus seruus seruorum dei. (Dilecto 11ko) P.<br />
plebano de Vt<strong>in</strong>o salutem et apostolicam benedictione<strong>in</strong>. Justis<br />
petentium desiderfis facilem nos conuenit prçbere consensum et
276<br />
P. Xehr,<br />
nota pq a rationis tramite non discordant, eft'ectu prosequente<br />
camphre. Eapropter, dilecte <strong>in</strong> dom<strong>in</strong>o fihi, tuis iustis postalationibus<br />
grato concurrentes assenu, capeflam sancti bannis<br />
euaiige1ist de Louario, sicut eam juste ac pacifice nosceris possidere<br />
tibi et ecc1esh tuç auctoritate apostolica confirmamus et<br />
presentis scripti pag<strong>in</strong>a comunimus. Nulli ergo etc. Si quis autem<br />
etc. Datum Laterani V. Mus decembris pontificatas nostri<br />
anno primo.<br />
16. -<br />
(Jiemens III. nirnrnt das Kiostet S. Maria 224 Aquilaja <strong>in</strong>ter<br />
der Aebtissun Ermit<strong>in</strong>de <strong>in</strong> dcii apostolisclicu Schutz <strong>und</strong> bestiitigt ihm<br />
nacli dent Vorgange Alexanders fiL, Lucius' iII. <strong>und</strong> Urbans III.<br />
unsbcsondre die Zc/tnteu von <strong>in</strong>sula.<br />
LaIerais (1188-90) .Novcmbcr 28.<br />
Ong. Ud<strong>in</strong>e Bibi. comunaic (Ohartulan, monast. Aquil.).<br />
Die Urk<strong>und</strong>e wieder/tolt <strong>in</strong> der Haupisaclie dus Priviieg Urbans<br />
fIL von 1186-87 3Mai 7 (s. 1fr. 12). Sic ist ilirer Ausstattung nacit<br />
ciii fcicriichcs Fniviieg, darbt aber der Rota, des Bene Valete, der<br />
Unterscltnific)b mml der groJ3en Datirung.<br />
Eterni regis talamum.<br />
Bat. Lateran. 1111. hal. decemb.<br />
B. dep.<br />
17.<br />
Celest<strong>in</strong> III. n<strong>in</strong>unt die Iûrche su Oiv idale <strong>in</strong> don apostolise/ien<br />
Schutz <strong>und</strong> besttitigt ihr die Besitzungen.<br />
Pont S. Pietro 1192 .November 24.<br />
Copie von 1207 Cividale R. Masco (Arch. capitolare liuiianium I<br />
p. 39) [4]. - Cop. s. XV <strong>in</strong> Preeedcnze lib. II f. I (ans Copie von<br />
1193 127) ebenda [B]. - Zahirciche Copien <strong>in</strong> dcii JWss. des R. Musco<br />
su Cividale, bei Fontan<strong>in</strong>i, Buni <strong>und</strong> Guerra.<br />
Oit. f-L. 16930 nack Kaitenbnunncr Wiener SB. XCIV S. 693<br />
aus Fontan<strong>in</strong>i Cod. mise, 648 p. 304 des Staatsarchivs su Venedig.<br />
Gedr. <strong>in</strong> der Peduetionsschnift J?ideli.ssimo Cap itolo de' Canonici di<br />
Cividal del Fniuli p. 3.<br />
Ce]est<strong>in</strong>us episcopus. seruas seruoru<strong>in</strong> dei. Dilectis filiis P.<br />
preposito, B. decano et capitulo Ciuitatensis ecclesie salutem et<br />
apostolicam benedictionem. Ad hoc sumus <strong>in</strong> apostolice sedis<br />
specula permittente dom<strong>in</strong>o constituti, ut ecclesiarum quieti pro-
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>Friaul</strong>. 277<br />
spicere delieamus et, ne persone <strong>in</strong> eis dom<strong>in</strong>o famulantes a prauorum<br />
<strong>in</strong>cursibus agitentur, apostolicum ipsis conuenit presid<strong>in</strong><strong>in</strong><br />
impertiri. Eapropter, dilecti <strong>in</strong> dom<strong>in</strong>o fihi, tranquillitati uestre<br />
prouidere uolentes, ecclesiam uestram, personas etiam et bona que<br />
<strong>in</strong> presentiarum rationabiliter possidetis et alias possessiones pas<br />
a quadrag<strong>in</strong>ta retro annis <strong>in</strong>concusse actenus tenuistis, sub beati<br />
Petri et nostra protectione suscipimus. Specialiter autem ecclesiam<br />
de (3-aizana') cum capellis suis, ecclesiam de Plez cum capellis<br />
suis, eeclesiam sancti Viti cum capellis suis, ecclesia<strong>in</strong> sancti<br />
Petri de Algida) cùm capeflis suis, eccIesim de Yplis, ecclesiarn<br />
de Gallano, ecclesiam de Vrsaria, ecclesiam de Premeriaco , d)<br />
ecclesiarn de leraco ) ecclesiam de Faedis, ecclesiam de Remenzaco,<br />
ecclesiam de Muimaco, ecclesiam de Toflano,') ecclesiam de<br />
Prestento, ecclesiam de Tauriano, ecclesiam de Rub<strong>in</strong>aco et alias<br />
<strong>in</strong> ciuitate nel extra sen dignitates nel libertates ecclesie uestre<br />
hactenus obseruatas, aient cas canonice ac s<strong>in</strong>e controuersia possidetis,<br />
auctoritate nobis apostolica confirmamus et presentis scripti<br />
patroc<strong>in</strong>io communimus. Nulli ergo omn<strong>in</strong>o liom<strong>in</strong>um liceat personam<br />
uestram uci bona temere perturbare sen liane pag<strong>in</strong>am nostre<br />
protectionis et confirmationis <strong>in</strong>fr<strong>in</strong>gere uel ci ausu temerario contraire.<br />
Si quis autem hoc attemptare presumpserit, <strong>in</strong>dignationem<br />
omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum cius se<br />
nouent <strong>in</strong>cursurum. Bat. Rome apud sanctum Petrum VIII.<br />
ka]. decemb. pontificatus nostri anno sec<strong>und</strong>o.<br />
a) GuMçana B. h) Aiçida B. e) Galliano B. 4) Premariacho B.<br />
e) Geraco B. f) Tog]iano B. -<br />
18.<br />
Celest<strong>in</strong> IIi. beskitigt don Xanonilcern von Concordia die von<br />
dirent Biscitof civ gcfWlzrte <strong>und</strong> vont Patriarehe,a von Aquileja beskitigle<br />
Vita comunis.<br />
Lateran 1193 April 5 (?.<br />
Copie von 1457 111 17 im Cod. iii: • Copie notarili di Mie le<br />
pergamene del Ber. Capitolo f . 2 Portogruaro At&t, capitolare.<br />
Oit. .Dcgani La diocesi di Cancordia r. 123 1V. 2. - Auch der<br />
24. Miirz wc'ire ais Dai.unz n?i)glieh.<br />
C[ELIDSTI]NV[S] episcopus serons seruorum dei. Dilectis fuis<br />
conuentui Concordiensis [ecclesie salut]em et [a]postolicam b[enedictionem].<br />
lustis filiorum ecclesie precibus c]emcnter condescendere<br />
nos oportet [ ...... J .postulationibus efl'ectwn") congruum impartiri,<br />
e) affectum.
278<br />
P. Kehr,<br />
ut tanto deuotiores nobis et Romane ecclesie s{<strong>in</strong>t], quanto 4e] uider<strong>in</strong>t<br />
a pobis benignius et celerius exauditos. Cam igitur comunis<br />
ui[ta per uenelrahiern fratrem nostrum .. episcopum uestrum prouide<br />
sit <strong>in</strong> uestra ecclesia <strong>in</strong>stituta et per uen4rabilem] frat[rem<br />
no]struxn . . Aqiiilegiensem patriarcham scripto autentico roborata,<br />
cognoscentes bec ad F......J ecclesiastica pert<strong>in</strong>e:re, predictam<br />
<strong>in</strong>stitutione<strong>in</strong>, sicut rationabiliter facta est et concorditer a nobis<br />
[<strong>in</strong>]cep{ta], auctoritate apostolica con{irxna[mu]s et presentis scripti<br />
patroc<strong>in</strong>io communimus, statuentes ut eomunem uitam ducere perpetuis<br />
temporibus debeatis. Nufli ergo omn<strong>in</strong>o hom<strong>in</strong>um liceat<br />
hane nostre pag<strong>in</strong>am confirmationis et constitutionis <strong>in</strong>fr<strong>in</strong>gere uel<br />
ci ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit,<br />
<strong>in</strong>dignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et<br />
Pauli apostolorum eius se [noue]rit <strong>in</strong>cursurum. Bat. Lateran.<br />
non.@ apriis pontificatus nostri anno sec<strong>und</strong>o.<br />
b) IX., a1so auch IX. [lrnl.] wiirc danach môg?ick,<br />
19.<br />
Ceiostià 11.1. nimmt dos Kioster S. Maria zu Aquileja un ter der<br />
Aebtiss<strong>in</strong> Ernzil<strong>in</strong>da <strong>in</strong> dcii aposto?ischen Schutz <strong>und</strong> bestiuigt ihm<br />
die Bcsit2ungen, <strong>in</strong>sbcsondcre nacli dcm Vorganqe Alexanders III,<br />
Lucius' 1111, Urbans III <strong>und</strong> Clemens' 111. die Zehnten von Insuta.<br />
Lateran 1193 Juni 21.<br />
Ong. Ud<strong>in</strong>e Bibi. comunaic (Cliartular. rnonast. A qui?.).<br />
Prudentibus uirg<strong>in</strong>ibus.<br />
Bat. Lateran. per manum Egidii sancti Nicolai <strong>in</strong> carcere<br />
Tulliano diaconi card<strong>in</strong>alis, XI. kal. iuilii, <strong>in</strong>dictione <strong>und</strong>ecima,<br />
<strong>in</strong>carnationis dom<strong>in</strong>ice anno M°C°XC°ffl°, pontificatus uero domni<br />
CELESTITNI pape M. anno tercio.<br />
B. dep.<br />
Card<strong>in</strong>ile: Aib<strong>in</strong>us von Aibano, Oetavianus von Ostia <strong>und</strong> Vdlletni,<br />
Joliannes von Palestr<strong>in</strong>a, Petrus von Porto <strong>und</strong> S. Buf<strong>in</strong>a; Pandulfus<br />
von 88. Apostoli, Petrus von S. Cecilia, Jordanus von S. Pudentiana,<br />
Johannes von S. Clernente Biscliof von Toscanella, Johannes Feux<br />
von S. Susanna, .Ro,nanus von S. Anastasia, Guido von S. Maria <strong>in</strong><br />
Trastevere, Johannes von S. Stefano <strong>in</strong> Cclio monte, ,S'offredus von<br />
S. Prassede, Bernardus von S. Pietro <strong>in</strong> V<strong>in</strong> cou; Gratianus von 88.<br />
Cosnia e Dannano, Gregonius von S. Maria <strong>in</strong> .Porticu, G-rcgorius<br />
von S. Maria <strong>in</strong> Aquiro, Gregonius von S. Giorgio <strong>in</strong> Velabro, Lotanius<br />
von 88. Sergio e Bacco, Petrus von S. Maria <strong>in</strong> Via tata.
<strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>Friaul</strong>. 279<br />
20.<br />
(Jelest<strong>in</strong> III. nimmt das ICloster S. Noria zai Aquileja t<strong>in</strong>ter der<br />
Aebtiss<strong>in</strong> Erniel<strong>in</strong>de nae/& dent Vorgange Alezanders III. <strong>in</strong> den<br />
apostolise lien &1,utz, besuitigt ihnt die Besittungen, <strong>in</strong>sbesondere na ch<br />
dent Vorgange Lucius' iii., Urbans Ill <strong>und</strong> Clemens' III . den Vergleich<br />
zwisclien dem Biscliof Algigerus von Just<strong>in</strong>opolis <strong>und</strong> dent Kioster,<br />
<strong>und</strong> die Vorreehte.<br />
Lteran 1194 Februar 24.<br />
- Ong. Porpetto Arehivio del Conte L. Frangipane. - Ebenda<br />
Cap. s. XVIII im Codiee dipi. del Friuli vol. I <strong>und</strong> <strong>in</strong> den Carte<br />
estrance vol. I; ferner Si Godiec dipi. - 1598 vol. 1 Rr. & Ud<strong>in</strong>e<br />
Bibi. eoniunale <strong>und</strong> bci D. (rserra Otiuni Forojuliense vol. XIV p. 7<br />
Cividale R. Museo.<br />
Die Uric<strong>und</strong>e wiederbolt z. T. dos angezogene Privileg Alexanders<br />
III. J-L. 13747 (s. 2*. 2). Vyl. auck Jifanzano 1, e. p. 187.<br />
Virg<strong>in</strong>ibus sacris.<br />
Dut. Lateran. per manuni Moysi sancte Romane ecclesie subdiaconi<br />
Lateranensjs canonici, VI. hil. a) njart,ii, <strong>in</strong>dictione duodecima,<br />
<strong>in</strong>carnationis dom<strong>in</strong>iee anno 31 000XC0llIo, pontifleatus uero<br />
domni b) CELESTLNI pape tertii anno tertio.<br />
B. dep.<br />
Card<strong>in</strong>ale: Aib<strong>in</strong>us von Albano, Oetavianus von Ostia <strong>und</strong> Velletni,<br />
Joleannes von Palestr<strong>in</strong>a; Panduifus voit 88. Apostoli, Pe<strong>in</strong>ts von S.<br />
Gecilia, Joltannes von S. Clciacnte Biscbof von Viterbo <strong>und</strong> Toseaneila,<br />
1?omanus von S. Anastasia, Hugo von S. JJfart<strong>in</strong>o, Johannes<br />
von S. BIef ano <strong>in</strong> Geiio monte, G<strong>in</strong> thius von S. Lorenzo <strong>in</strong> Luc<strong>in</strong>a,<br />
Boffredus von S. Prassede; G-natianus von 88. Gos<strong>in</strong>a e liamiano,<br />
Gregorius von S. Maria <strong>in</strong> Portieu, Gregonius von B. Maria <strong>in</strong><br />
Aquiro, Gregorius von S. Giorgio <strong>in</strong> Velabro, Lotanius von 58. Sergio<br />
e Bacco, .Nycolaus von S. Maria <strong>in</strong> Cosnzid<strong>in</strong>, Petrus von S. Maria<br />
<strong>in</strong> Via lata.<br />
a) Lateranen. - ka]. auf Rasttr. b) donni.<br />
21.<br />
Gelest<strong>in</strong> IIL bestiitigt dent Patriarelien .Peregr<strong>in</strong>us von Aquileja<br />
auf Lebenszeit die ihm bei semer Erhebu.ng durcit piipsttiehe Dispen.<br />
sation zugestandene Propste'i <strong>in</strong> Gividale <strong>und</strong> die toi-lier besessenen<br />
E<strong>in</strong>k'i<strong>in</strong>fte.<br />
Lateran 1196 Mdrz Bo.<br />
Ong. Cividale R. Mnseo (Arek. eapitolare Builanium I p. 45).
280<br />
P. Kehr,<br />
CELESTrNVS episcopus seruos seruorum dei. Venerabili fratri<br />
patriarche Aquilegensi salutem et apostolicam benedictionem.<br />
Sicut ad ea que preter canonici iuris 1 cont<strong>in</strong>entiam postulantpr, a<br />
nobis non s<strong>in</strong>e certa ratione <strong>in</strong>ducimur <strong>in</strong>dulgenda, sic que frafribus<br />
et coepiscopis nostris de solita sedis apostoli[cej 1 fuer<strong>in</strong>t benigifitate<br />
<strong>in</strong>dul.ta, nufla pati posumus ratione <strong>in</strong>fr<strong>in</strong>gi aut [oce]asione qualflbet]<br />
reuocari. Mem<strong>in</strong>imus siquidem quod <strong>in</strong> tue promotion[is]<br />
<strong>in</strong>itie, attenden[t]es honora debitorum, quibus Aquilegensis ecôlesia<br />
premebatur, et quod preposituram Ciuitatensis ecclesie tua sollicitud<strong>in</strong>e<br />
<strong>in</strong> redditibus et I alus plurimum [au]gmentaras, ad nienationem<br />
e<strong>in</strong>sdem Aquileg[ensis ecc]lesie se, ne dicta prepositura<br />
<strong>in</strong> spiritualibus uel temporalibus aliquam I reciperet lesionem, si<br />
alu eam cont<strong>in</strong>geret assignari, post multam <strong>in</strong>st[anti]am nun[ci]Ôrum<br />
tuorum, quos propter hoc ad sede<strong>in</strong> apostolicam dest<strong>in</strong>a}ras, ipsam<br />
tibi ex dispensatione duximus concedendam, redditus etiam quos<br />
<strong>in</strong> alus locis prius perceperas, tibi osque ad certum term<strong>in</strong>um<br />
reseruatos. Ne igitur quod tibi ab apostolica fuit sede <strong>in</strong>dultum,<br />
<strong>in</strong> irritum ualeat reuo[cari], fraternitati tue per apostolica scripta<br />
mandamus J et <strong>in</strong> u[irtute] ob[edie]ntie d[ilst[ri]cte precipi<strong>in</strong>us, ne<br />
prepositura.m [ipsam a]ut dict[os] redditus quos ante tuam fue[ras]<br />
pro[moti]one[m] I adeptus, [alc]ui confer[as] uel assignes, sed de<br />
ipsis debita studeas Aq[ui]legensi ecclesie r[e]le[ua]re. Nos enim<br />
[de]uotionem quani erga nos et 1 beatum Petrum hab[ere] d<strong>in</strong>o]sce-<br />
[ris] attenden[tes], nom<strong>in</strong>atos re[ddit]us, sicut preposituram ipsa<strong>in</strong><br />
tibi, quoad nixeris, do nostra benignitate I concedimus confirmamus<br />
et presentis scripti patroc<strong>in</strong>io conimun[imus, stlatuentes ut, si contra<br />
tenorem mandati apostolici aut preposituram I ipsam aut redditus<br />
memoratos duxeris conferendos, donat[io] t[ua] n[o]n teneat[ur], sed<br />
irrita potius habeatur penitus et <strong>in</strong>anis. Nulli er[go] omn<strong>in</strong>o hom<strong>in</strong>um<br />
liceat hane nostre concessionis confirmationis et consti--.<br />
tutionis pag<strong>in</strong>am iiifr<strong>in</strong>gerc uel ci ausu temerario conf traire. Si<br />
quis autem hoc attemptare presunipserit, <strong>in</strong>dignationem omnipotentis<br />
dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum cius se nouerit<br />
1 <strong>in</strong>cursurum. Pat. Lateran. III. kal. april. pontificatus<br />
nostri anno qu<strong>in</strong>to.<br />
B.<br />
22.<br />
Celest<strong>in</strong> Iii. schreibt don Kauficuten Bagalot, Girat-dus <strong>und</strong> 0enossen<br />
von .Piacenza ii ber die Iiiiciczablung c<strong>in</strong>er dent Patriarehen<br />
.Peregr<strong>in</strong>us . von Aquileja ge!.ie/zenen Su;nme.<br />
Lateran 1196 Aprit 26.
Papsturkirnden <strong>in</strong> <strong>Friaul</strong>. 281<br />
Ong. Cividale B. Museo (Areh. capitolare Bullariuni 1 1) . 47).<br />
Dos Fergament luit durcie Feuchtiglceit derart gelitten, dafi ciii<br />
zusatnnwnlu<strong>in</strong>gender Text nicltt sieher wiederlienjestellt werden kann.<br />
Celest<strong>in</strong>us episcopus serons seruorum dei. iDilectis fuis Bagalet<br />
et G-irardo et eorum sociis <strong>in</strong>ercatoribus Placent<strong>in</strong>is salutem<br />
et apostolicam benedictionem. Presentibus literis duxirnus denotandum,<br />
quod dilecto I [fil<strong>in</strong>] R. nuncio uencrabilis fratris nostri<br />
• . Aquilegensis patriarche tantam pecunie q[uanititat]em tradid<br />
[i]st [is I mutuo pro eiusd[em] patriarche et ecclesie suc negociis<br />
[prom]ouendis, quod idem I [patriarc]ha [ex]<strong>in</strong>de [<strong>in</strong>] d[ie]b[us<br />
....]m [..........1m primo preteritam I se[pt]uag<strong>in</strong>[ta]<br />
marchas d[enajriorum et [..........]umet[ .....]gorum<br />
Q) uobis apud [Bon]oniam [ten]etur exolftuo]re, tred[e]cim<br />
[so]1[i]d[is et] quatuor [den]ariis pro marcis s 5ng[iilis ] deputats].<br />
Quod si forte pecun[ia] I [] term<strong>in</strong>[o] u[o]bis porsolut[a n]on<br />
fue[ri]t, [ ....... J septem marcas pro retorno de feria j <strong>in</strong> fèriam<br />
[uo]bis exo Uujet. Bat. L[at]eran. VI. kal. maii pontifleatus<br />
nostri anno sexto.<br />
B. dep.<br />
a) st[erl<strong>in</strong>jgcrum?<br />
23.<br />
Cetest<strong>in</strong> iII. ni tn mi die .Kirehe des h. Stepli anus <strong>in</strong> Aqniieja<br />
tenter dem Fropst Leonard <strong>in</strong> den apostoliselien Schutz <strong>und</strong> bestatigi<br />
iltr die Regel des h. August<strong>in</strong> <strong>und</strong> die Besiisun yen.<br />
Lateran 1196 April 27.<br />
Copie voie im Godice dipi. Frangipane vol. I .Porpetto Arekivio<br />
del conte L. Frangipane. - .Priviiegia praepositurae S. Stephani Agniieyiae<br />
<strong>in</strong> Diplomata Aquilciânsia, .2ifs. eh. Ud<strong>in</strong>e Bibi. del conte Plano.<br />
Ais Quelle gibt Frangipane an da varii fogli volanti uniti <strong>in</strong>sieme<br />
esisienti <strong>in</strong> libre sensa titolo pressa il conte Giaeopo Belyrado<br />
di Ud<strong>in</strong>e". In den Pnivilegia" isi die unvolisu<strong>in</strong>dige Copie entnonnnen<br />
ans Processus <strong>in</strong>ter .11ev. prepositum s. Stephani de Aquilejia<br />
ex una et nob. Joannem de Hereoloneanis de Ut<strong>in</strong>a ex aitera<br />
et <strong>in</strong>tus Bcrnardjnus Lovariensis not. eausae, existens penes nobile<strong>in</strong><br />
dom<strong>in</strong>ant eonzite,n Carolum Areoloneanum Ut<strong>in</strong>ensem",<br />
Die Urle<strong>und</strong>e wiederholt das Frivileg Alexanders 111. J-L. 12381.<br />
Quotiens a nobis petitur.<br />
Batum Lateraui per manum Cencii") sancte Lucie) <strong>in</strong> Jiortea<br />
a) Coueni. b) Lutie.
282<br />
P. Kchr, <strong>Papsturk<strong>und</strong>en</strong> hi <strong>Friaul</strong>.<br />
diaconi card<strong>in</strong>alis dom<strong>in</strong>i pape camerarii, V. kalendis mail, <strong>in</strong>dictione<br />
XiV, anno <strong>in</strong>carnationis dom<strong>in</strong>ice MCXCVI, pontificatus nero<br />
dom<strong>in</strong>i Celest<strong>in</strong>i pape ifi. anno VI..<br />
24.<br />
Celest<strong>in</strong> III. nimnit die Kirchd des h. Feux <strong>in</strong> Aquileja t<strong>in</strong>ter'<br />
dern Frojst Ilc<strong>in</strong>rich nach dent Voigange Alcxanders IiI. <strong>in</strong> den<br />
apostolis/wn Schutz <strong>und</strong> hcstdtigt ihr die Besitzungcn, dos Bcgrtibnijirceht<br />
<strong>und</strong> Freiheit vont Interdiet.<br />
Lcdc,an 1197 .Fcbruar 9.<br />
Copie von 1360 VII 14 mi Boltolo delle eu traIe di S. .Fclice di<br />
Aquileia del 1359 (vol. 1 Nr. 21 f. 2') Vilianova del Judri Arels. del<br />
Conte Puppi. - Danach tnehrere Gopien <strong>in</strong> don Sarnnilungen .Fontan<strong>in</strong>i's<br />
<strong>und</strong> B<strong>in</strong>i's <strong>in</strong> S. Daniele tond. Ud<strong>in</strong>e.<br />
Cil. J-L. 17494 nach Kaltenbrunner Wiener 513. XCJV S. 696<br />
ans De Rubeis Sehcdae <strong>in</strong> der Marciana CI. IX e. 56 f 211.<br />
Die Urh<strong>und</strong>e wiedcrholt wârtlich dos Priviley Alexanders 111.<br />
J-L. 13272, fiigt aber oui Scidusse der Bcsitzungen neu k<strong>in</strong>zu Puludem<br />
que est post sanctum Felicem cnn decursu aque et locum<br />
molend<strong>in</strong>i a boue memorie Godefrido Aquilegensi patriarcha ecclesie<br />
uestre concessa, quod <strong>in</strong> ipsius patriarche auctentico confecto ex<strong>in</strong>de<br />
plenius cont<strong>in</strong>etur.<br />
Ad hoc sumus.<br />
IJatum Laterani per manum Centii saucte Lucie <strong>in</strong> Orthea<br />
diaconi card<strong>in</strong>alis domni pape camerarii V. ides februarii, <strong>in</strong>dictione<br />
XV, <strong>in</strong>carnationis dom<strong>in</strong>ice anno MCXCVI, pontificatus nero domni<br />
CELESTJNJ pape tercii anno sexto.<br />
- Gard<strong>in</strong>iile: .Konrad Er2bisehof von Mo<strong>in</strong>e <strong>und</strong> Bischof von Bob<strong>in</strong>a,<br />
Octaviait von Ostia <strong>und</strong> Velletri, Petrus von Porto; Melior von 88.<br />
Giovanni e Paolo, Petrus von S. Gecilia, Jordanus von S. .Pudcniana "<br />
Johann es von S. Cle<strong>in</strong>ente Biscliof von Viterbo <strong>und</strong> Toscan dia., Guido<br />
von S. Maria <strong>in</strong> Trastevere, Hugo von S. .Mart<strong>in</strong>o, Jo/iannes von S.<br />
Stefano <strong>in</strong> Cclio, Cml hi us b) von S. Lorenzo <strong>in</strong> Lue<strong>in</strong>a, Boffredus von<br />
S. .Prassede, Bernardus von S. .Pietro <strong>in</strong> V<strong>in</strong>eoli; Gratianus von 55.<br />
Cos<strong>in</strong>a e Darniano, Gerardus von S. Adriano, Gregorius voit Maria<br />
<strong>in</strong> .Porticu, Gregorius von S. Maria <strong>in</strong> Aquiro, c) (iregorius von S.<br />
Giorgio <strong>in</strong> Velabro, Lotarius von 55. Sergio e Bacco, .Nicoiaus von<br />
S. Maria <strong>in</strong> Cosmed<strong>in</strong>, Bobo von S. Teodoro.<br />
ci) Luden. b) Cunth. e) Agurie.<br />
J