Cartulaire de l'abbaye de Moissac
Cartulaire de l'abbaye de Moissac Cartulaire de l'abbaye de Moissac
ACTE SANS MENTION D’ABBATIAT (première moitié du XI e siècle) 41. [1024/1032] Lettre du pape Jean XIX à Sanche-Guillaume, comte de Gascogne, lui demandant d’intervenir auprès d’Arnaud Addon, vicomte de Lomagne, en vue de la restitution à l’abbaye de Moissac des églises de Saint-Martin d’Auriol et de Saint-Saturnin de Flamarens. A. Original perdu. B. Copie dans un fragment de cartulaire du milieu du XII e siècle: ADTG, G 569 II, f. 11v. C. Copie de la fin du XIV e siècle dans la Chronique d’Aymeric de Peyrac, f. 175ra-rb. Indiqué: Jaffé, t. 1, n. 4100 (3120). Editions: Migne, PL 141, col. 1155-1156; Zimmermann, Papsturkunden, nr. 314; HGL, t. 5, col. 396- 397. B. Iohannes episcopus, servus servorum Dei, 1 domno Guillermo glorioso comiti, 2 karissimam salutem et apostolicam benedictionem. Mittimus ad tuam benignitatem veluti ad karissimum filium, ut audias nostram exortacionem et benefacias monasterio Sancti Petri de Moyssiaco, ut ipse beatus Petrus, qui est pastor et nutritor omnium fidelium benefaciat de te cum a presenti vita subtraxeris. Arnaldus Oddo, vicecomes Gasconie, miles tuus, possidet iniuste duas ecclesias que pertinent jam dicto monasterio Sancti Petri. Una est edifficata ad honorem Sancti Martini in loco qui dicitur Orriolo, alia Sancti Saturnini in Flamalingis. Manda Arnaldo ut reddat Sancto Petro duas ecclesias, cum omnibus pertinenciis illarum, ut fratres commorantes in predicto monasterio habeant de eisdem ecclesiis quod rectum est, et propter tuam animam cothidie supplicent Domini clemenciam, ut cum per divinam vocacionem de hac luce deportaveris ab angelis sanctis, eternam habeas requiem. Quod si non peregeris secundum quod tibi per presentem epistolam transmisimus, ex autoritate Petri apostoli scias te esse excommunicatum, ita ut in ecclesiam non ingrediaris neque communionem accipias. Vale. 1 Jean XIX, pape de 1024 à 1032. 2 Sanche-Guillaume, comte de Gascogne de 1010 à 1032. 70
ABBATIAT D’ETIENNE (...-1048 ?) 42. [1003/1031], juin Vente par Raimond Seguin de Lalande de l’alleu et de l’église de Moncessou. A. Original: ADTG, G 570 (Andurandy 6823). Parchemin, h. 12,0/12,9 cm, l. 20,0/19,2 cm. Notice: Dufour 1972, p. 98. B. Copie du XVII e siècle d’après un “cayer de vingt-quatre feuilles” (perdu), du début du XII e siècle: Doat 128, f. 43r-44v. Ce texte présente de multiples variantes, mais est d’un bien meilleur latin. C. Analyse du XVIII e siècle: Andurandy 6823. D. Analyse du XVIII e siècle, d’après une copie du début du XII e siècle dans un fragment de cartulaire perdu: Andurandy 602, n° 97. Edition: Müssigbrod 1988, p. 177-178. A. Mention dorsale ancienne: Mons sancius Noticia guirpitoria de illo alode quę vocatur Monte Sancione cum ipsa ecclesia quę est fundata in honore sancti Petri apostoli 1 cum omnibus ajacentiis suis, tam terris quam vineis, silvis, pratis, aquis, aquarum cursibus et incursibus, quistum vel inquirendum, cum ipsas frankezas totum et ab integrum Raimundus Sequin de Lalanda 2 guirpivit contra Domino Deo et Sancto Petro de Musciaco suisque servientibus, in presentia Stephano abbate et Donadeo dekano et Isarno archiclavo et Grimardo monaco et Raimundo monaco, vel cuncti congregatione seu et alios omnibus, quorum hoc sunt nomina: Digneberto de Sancta Tecla, 3 et Ugo de Iniciago, 4 et Raimundo de Colonicas, 5 et aliorum bonorum ominum qui ibi aderant, et dederunt ei monachi unum ecum per quinquaginta sollidos et L solidos in argento, in tale ratione veniat ipse Raimundus et firmet eam, et faciat firmare per filios suos Raimundo et Siguino et Wilelmo, et filias suas Beliard , in tale vero ratione ut teneant monachi in comunia. Et si est ullus omo aut ulla potestas qui tollere voluerit de comunia, aut in fevo aut in ulla ratione, veniant filii sui aut unus de propinquis parentibus et donet sancto Petro XX solidos, et faciat quicquid facere voluerit sane. Facta carta ista in mense Iunii regnante Rotberto rege Francorum. Sig + Raimundo qui carta ista scribere rogavit et manibus firmavit. Sig + guani. Sig + Bernardo de Monciaco. Sig + Digneberti Mauri. Sig + Stephano Crela. Sig + Wilelmo Andreo. Bernardus scripsit. 1 Moncessou, église Saint-Pierre-ès-Liens, diocèse d’Agen, dans la vallée de la Séoune, aujourd’hui sur la commune de Lauzerte. Cf. Gayne, p. 134. 2 Lalande, lieu-dit sur la commune de Goudourville (Tarn-&-Garonne, arr. Castelsarrasin, canton Valence). 3 Sainte-Thècle, village de la commune de Montesquieu (Tarn-&-Garonne, arr. Castelsarrasin, canton Moissac II). 4 Najac ou Nazac, lieu-dit et église à 1 km au sud de Miramont-de-Quercy (Tarn-&-Garonne, arr. Castelsarrasin, canton Bourg-de-Visa), sur la Barguelonne. Saint-Pierre de Nazac est l’église paroissiale de Miramont: Gayne, o.c., p. 116. 5 Colonges, lieu-dit sur la commune de Saint-Clair (Tarn-&-Garonne, arr. Castelsarrasin, canton Valence), dans la vallée de la Barguelonne. 71
- Page 19 and 20: a. ipsius] le formulaire ajoute: lo
- Page 21 and 22: Facta cessio ista mense Majo, anno
- Page 23 and 24: Cedo et in Villalonga, 1 in villa s
- Page 25 and 26: testamentario jure concessit, pro a
- Page 27 and 28: ABBATIAT D’HUGUES I er (début du
- Page 29 and 30: abeas, Stephanus, possideas et faci
- Page 31 and 32: 10. [936/954], juin Donation par le
- Page 33 and 34: ACTES SANS MENTION D’ABBATIAT [95
- Page 35 and 36: In mense Septembris, sub die tertio
- Page 37 and 38: Montebetone 1 sive Montogio, et per
- Page 39 and 40: ABBATIAT D’ARNAUD (seconde moiti
- Page 41 and 42: ABBATIAT DE GAUSBERT (seconde moiti
- Page 43 and 44: ACTES SANS MENTION D’ABBATIAT (se
- Page 45 and 46: Donation par Asnarius, prêtre, d
- Page 47 and 48: 22. s.d. [vers 969] 1 Donation par
- Page 49 and 50: 24. [955/985], 31 juillet Donation
- Page 51 and 52: 26. [955/986], janvier Donation par
- Page 53 and 54: 28. [X e siècle] Donation par Dura
- Page 55 and 56: precipimus; ne tantę cupiditatis e
- Page 57 and 58: 31. [X e -XI e siècle] Donation pa
- Page 59 and 60: 33. [X e -XI e siècle] 1 Donation
- Page 61 and 62: ABBATIAT D’HUGUES II (1003) 35. 1
- Page 63 and 64: et suos super positos, et in Gissan
- Page 65 and 66: ABBATIAT DE RAYMOND (première moit
- Page 67 and 68: 39. [1003/1031], mars Cession par R
- Page 69: * * * [confirmation par Pons, comte
- Page 73 and 74: 43. (1042 ?) Nomination d’un abb
- Page 75 and 76: 45. [1031/1048 ?], août, samedi Do
- Page 77 and 78: 47. [..-1048 ?] Donation par Rainal
- Page 79 and 80: 49. [1047], 17 juin Bulle du pape C
- Page 81 and 82: 51. 1052 Donation par Bernard et Gu
- Page 83 and 84: (Texte original, d’après l’éd
- Page 85 and 86: 53. [vers 1053] Notice sur la donat
- Page 87 and 88: 54. 1056, septembre Approbation par
- Page 89 and 90: 56. 1059, juin, dimanche Notice sur
- Page 91 and 92: 57. [1059], mercredi Donation par l
- Page 93 and 94: 58. 1059 Notice sur la donation fai
- Page 95 and 96: 59. [1048/1059] Cession par Gauzber
- Page 97 and 98: 61. [1048/1059/1072 ?] Notice sur l
- Page 99 and 100: quamdiu terrę imminet celum, scili
- Page 101 and 102: 64. 1061 (style pisan), 12 novembre
- Page 103 and 104: capitiscole firmavit. Bernardus Gau
- Page 105 and 106: 67. 1062, 12 juin Conversion d’Hu
- Page 107 and 108: dederim post finem meum. Hac de cau
- Page 109 and 110: 69. 1063 Donation par Aiguine de Du
- Page 111 and 112: 71. 1066, mai, vendredi Oblation pa
- Page 113 and 114: 73. 1067, 11 avril Donation par Fou
- Page 115 and 116: 75. 1071 Donation par Guillaume IV,
- Page 117 and 118: 77. 1072, janvier Donation par Segu
- Page 119 and 120: 79. [1060/1072] Notice sur la donat
ABBATIAT D’ETIENNE<br />
(...-1048 ?)<br />
42.<br />
[1003/1031], juin<br />
Vente par Raimond Seguin <strong>de</strong> Lalan<strong>de</strong> <strong>de</strong> l’alleu et <strong>de</strong> l’église <strong>de</strong> Moncessou.<br />
A. Original: ADTG, G 570 (Andurandy 6823). Parchemin, h. 12,0/12,9 cm, l. 20,0/19,2 cm.<br />
Notice: Dufour 1972, p. 98.<br />
B. Copie du XVII e siècle d’après un “cayer <strong>de</strong> vingt-quatre feuilles” (perdu), du début du XII e<br />
siècle: Doat 128, f. 43r-44v. Ce texte présente <strong>de</strong> multiples variantes, mais est d’un bien<br />
meilleur latin.<br />
C. Analyse du XVIII e siècle: Andurandy 6823.<br />
D. Analyse du XVIII e siècle, d’après une copie du début du XII e siècle dans un fragment <strong>de</strong><br />
cartulaire perdu: Andurandy 602, n° 97.<br />
Edition: Müssigbrod 1988, p. 177-178.<br />
A.<br />
Mention dorsale ancienne: Mons sancius<br />
Noticia guirpitoria <strong>de</strong> illo alo<strong>de</strong> quę vocatur Monte Sancione cum ipsa ecclesia quę est fundata in honore<br />
sancti Petri apostoli 1 cum omnibus ajacentiis suis, tam terris quam vineis, silvis, pratis, aquis, aquarum<br />
cursibus et incursibus, quistum vel inquirendum, cum ipsas frankezas totum et ab integrum Raimundus<br />
Sequin <strong>de</strong> Lalanda 2 guirpivit contra Domino Deo et Sancto Petro <strong>de</strong> Musciaco suisque servientibus, in<br />
presentia Stephano abbate et Dona<strong>de</strong>o <strong>de</strong>kano et Isarno archiclavo et Grimardo monaco et Raimundo<br />
monaco, vel cuncti congregatione seu et alios omnibus, quorum hoc sunt nomina: Digneberto <strong>de</strong> Sancta<br />
Tecla, 3 et Ugo <strong>de</strong> Iniciago, 4 et Raimundo <strong>de</strong> Colonicas, 5 et aliorum bonorum ominum qui ibi a<strong>de</strong>rant, et<br />
<strong>de</strong><strong>de</strong>runt ei monachi unum ecum per quinquaginta sollidos et L solidos in argento, in tale ratione veniat<br />
ipse Raimundus et firmet eam, et faciat firmare per filios suos Raimundo et Siguino et Wilelmo, et filias<br />
suas Beliard , in tale vero ratione ut teneant monachi in comunia.<br />
Et si est ullus omo aut ulla potestas qui tollere voluerit <strong>de</strong> comunia, aut in fevo aut in ulla ratione,<br />
veniant filii sui aut unus <strong>de</strong> propinquis parentibus et donet sancto Petro XX solidos, et faciat quicquid<br />
facere voluerit sane.<br />
Facta carta ista in mense Iunii regnante Rotberto rege Francorum.<br />
Sig + Raimundo qui carta ista scribere rogavit et manibus firmavit. Sig + guani. Sig + Bernardo<br />
<strong>de</strong> Monciaco. Sig + Digneberti Mauri. Sig + Stephano Crela. Sig + Wilelmo Andreo.<br />
Bernardus scripsit.<br />
1<br />
Moncessou, église Saint-Pierre-ès-Liens, diocèse d’Agen, dans la vallée <strong>de</strong> la Séoune, aujourd’hui sur la commune <strong>de</strong><br />
Lauzerte. Cf. Gayne, p. 134.<br />
2<br />
Lalan<strong>de</strong>, lieu-dit sur la commune <strong>de</strong> Goudourville (Tarn-&-Garonne, arr. Castelsarrasin, canton Valence).<br />
3<br />
Sainte-Thècle, village <strong>de</strong> la commune <strong>de</strong> Montesquieu (Tarn-&-Garonne, arr. Castelsarrasin, canton <strong>Moissac</strong> II).<br />
4<br />
Najac ou Nazac, lieu-dit et église à 1 km au sud <strong>de</strong> Miramont-<strong>de</strong>-Quercy (Tarn-&-Garonne, arr. Castelsarrasin, canton<br />
Bourg-<strong>de</strong>-Visa), sur la Barguelonne. Saint-Pierre <strong>de</strong> Nazac est l’église paroissiale <strong>de</strong> Miramont: Gayne, o.c., p. 116.<br />
5<br />
Colonges, lieu-dit sur la commune <strong>de</strong> Saint-Clair (Tarn-&-Garonne, arr. Castelsarrasin, canton Valence), dans la vallée <strong>de</strong><br />
la Barguelonne.<br />
71