Cartulaire de l'abbaye de Moissac

210.
1120, 22 février – Valence
Bulle du pape Calixte II, écrite à la demande de l’abbé Pons, confirmant les privilèges de l’abbaye
de Cluny.
A. Original dans les archives de l’abbaye de Cluny.
B. Copie dans un manuscrit du XIIe siècle provenant de l’abbaye de Moissac: Paris, BN, ms. lat.
1708 (manuscrit moissagais contenant des actes transcrits vers le milieu du XII e siècle), f. 116v.
C. Extrait du XVIIe siècle d’après “des copies escrites en parchemin lune asuite de lautre”: Doat
128, f. 309v-310r *** faux !
Indiqué: Jaffé 6821.
Edition: Bibliotheca Clun. col. 573-574; Mansi, 21, p. 208; Migne, PL ...., col. 1164-1166.
B.
Calixtus episcopis, servus servorum Dei, charissimo in Christo filio Pontio Cluniacensi abbati, ejusque
successoribus regulariter substituentis in perpetuum.
Religionis monasticæ modernis temporibus speculum, et in Galliarum partibus documentum, Beati
Petri Cluniacense monasterium, ab ipso suæ fundationis exordio sedi apostolicæ in jus proprium est
oblatum. Proinde Patres nostri sanctæ recordationis Joannes XI, item Joannes XII, Agapitus II,
Benedictus VI, item Benedictus VII, Leo VII, item Leo IX, Gregorius VI, item Gregorius VII,
Alexander II, Stephanus, Victore III, Urbanus II, Paschalis II et Gelasius II, Ecclesiæ Romanæ
pontifices, locum ipsum singularis dilectionis ac libertatis prærogativa donarunt, et universa ei
pertinentia privilegiorum suorum sanctionibus muniverunt.
Statutum est enim ut omnes ecclesiæ, coemeteria, monachi et laici universi infra terminos habitantes
qui sunt a rivo de Salnai, et ab ecclesia Rusiaci, et cruce de Lornant, a termino quoque molendini de
Tornasach, per villam quæ dicitur Varentiæ, cum nemore Burseio, a termino etiam qui divitur Perois, ad
rivam usque ad Salnai, sub apostolicæ tantum sedis jure ac tuitione permaneant. Neque ipsi Cluniacensis
loci presbyteri, aut etiam parochiani, ad cujuslibet, nisi Romani Pontificis et Cluniacensis abbatis,
cogantur ire synodum vel conventum. Sane pro abbatis, monachorum seu clericorum infra prædictos
terminos habitantium ordinatione, pro chrismatis confectione, pro sacri olei, ecclesiarum, altarium et
coemeteriorum consecratione, Cluniacense monasterium, quem maluerit, antistitem convocet.
Cluniacenses monachos, ubilibet habitantes, nulla omnimodo persona, præter Romanum Pontificem,
et legatum qui ad hoc missus fuerit, excommunicet aut interdicat. Porro si monachus, clericus, aut laicus,
sive cujuslibet ordinis professionisve persona, nisi forte certa de causa excommunicata sit,
Cluniacensium claustrorum mansiones elegerit, absque contradictione alicujus suscipiatur, et quæ de suo
jure attulerit, libere a monasterio habeatur. Altaria, coemeteria, et decimæ Cluniacensium monachorum
et quæcumque juris eorum sunt, a nemine auferantur vel minuantur. De monachis aut monasteriis
Cluniacensibus, nulli episcoporum, salvo juro canonico, si quod in eis habent, liceat judicare, sed ab
abbate Cluniacensi justitia requiratur. Quam si apud eum invenire nequiverit, ad sedem apostolicam
recurratur.
In abbatiis, quæ cum suis abbatibus ordinationi Cluniacensis monasterii datæ sunt, videlicet Sancti
Martialis Lemovicensis, Sancti Eparchi Engolismensis, Monasterii Novi Pictavis, Sancti Joannis
Angeliacensis, monasterii Lesatensis, Moysiacensis, Figiacensis, et Sancti Ægydii Nemausensis; in
Arvernia, Mausiacensis, Tiarnensis, Menacensis; in episcopatu Eduensi, Vizeliacensis; in
Antissiodorensi, Sancti Germani; in Cameracensi, Hunoldi Curtis; in Rothomagensi, abbatia apud
Pontisaram; in Tarvanensi, Sancti Bertini et Sancti Wimari; in Italia, Sancti Benedicti super Padum, sine
Cluniacensis abbatis præcepto nullatenus eligant.
Pro altaribus et ecclesiis sive decimis vestris, nulli episcoporum facultas sit, gravamen aliquod vobis
aut molestias irrogare. Sed sicut eorum promissione quædam ex parte, quædam ex integro habuistis, ita
295