enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ... enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

30.01.2013 Views

esiyvaruleba eamxanageba,.. da sxva (meliqiSvili 2001, paradigma #11(45), romelSic aseTi 500-ze meti zmnaa) 3 , Tu amaT ricxvs i- prefiqsian e.w. deponensebs davamatebT (rogorebicaa ilanZReba, iloceba, igrixeba da sxva, romelTa raodenoba 100-mde aRwevs) aseve, axteba, acxreba (Tavs) (da)adgeba da sxva aseTebi, amaT emateba aseve, R-eb-i struqturis i-/e- prefiqsiani ( imaleba/emaleba tipis) zmnebis didi raodenoba, romelTa subieqti aqtiuria. ase rom, am tipis zmnaTa umravlesoba aqtiursubieqtiania, e.i. ar aris vnebiTis Sinaarsisa da, aqedan gamomdinare, ver vityviT, rom i-/e- prefiqsebi vnebiTi gvaris niSnebia: i- prefiqsi refleqsivis, moqmedebis subieqtisken ukuqcevis, sasubieqto mimarTebis, versiis niSania, xolo e- prefiqsi ki saobieqto mimarTebisa.… 2. II da III tipi, anu -d sufiqsiani da uniSno dinamikuri zmnebis formebi ar aris R-0 struqturis konversiuli: piriqiT, `Tbeba~ tipis fuZe TviTonaa amosavali aqtiursubieqtiani a-Tb-ob tipis kauzatiuri warmoebisaTvis. amasTan, am tipis zmnebi SinaarsiT refleqsivebia, maTi subieqti TviTmoqmedia, „avtoaqtiuria~ (moxuci mzeze/RumelTan Tbeba). am tipis zmnebis fuZidan mxolod m- prefiqsiani mimReoba iwarmoeba, romelic subieqts miemarTeba, sasubieqto Sinaarsisaa (Tbeba-dan > ga-m- Tb-ar-i aris is, rac gaTba TviTon. aTbobs > gaTbob-il-i _ rac gaaTbes, anu gaTbobil iqna sxvis mier). qeTevan lomTaTiZem sagangebo statia miuZRvna am zmnebs (e.w. III tipis vnebiTebs) da swored imis safuZvelze, rom maTi fuZidan nawarmoebi mimReoba konversiis gziT miRebuli zmnebisagan gansxvavebuli warmoebisaa (radganac es ukanasknelni iyeneben Sesabamisi aqtivis saobieqto mimReobis formebs: malavs > damal-ul-i axmobs > gaxmob-il-i). arn. Ciqobava am tipis zmnebs istoriulad ugvaro dinamikur zmnebad miiCnevs, Tumca ki Tanamedrove qarTuli enis sistemaSi maT vnebiTi gvaris zmnaTa rigSi aTavsebs, radganac R-i struqtura masac vnebiTis maxasiaTeblad miaCnia. aseve, konversiis Sedegad ar aris miRebuli -d sufiqsiani dinamikuri zmnebi. maTi subieqti, iseve, rogorc „Tbeba~ tipis zmnebisa, TviTmoqmedia (anu misi moqmedeba Tavisi Taviskenaa mimarTuli). isini Ziri- Tadad saxelisganaa nawarmoebi -d sufiqsis darTviT, romelsac madinami- 3 aRsaniSnavia, rom am R-i struqturis orpirian e- prefiqsian formebs, rogorc wesi, Seesatyviseba R-0 struqturis erTpiriani refleqsivebi (elaparakeba _ laparakobs, esaubreba _ saubrobs, ejajgureba – jajgurobs, eamxanageba – amxanagobs, edavba – davobs..), rac kidev erTi argumentia erTi mxriv imis sasargeblod, rom es e- prefiqsi pirTa relaciis iseTive niSania, rogorc u- da i- prefiqsebi, xolo meore mxriv, R-0 struqturis erTpiriani (laparakobs, kankalebs..) formebi istoriulad i- prefiqsiani refleqsivebia: elaparakebi ise Seefardeba laparakob formas, rogorc e-malebi _ i-malebi formas (magram amaze cota qvemoT). 86

kurebeli, maintensivebeli, procesis, moqmedebis dawyebiTobis funqciis gamoxatva akisria, anu saxelisagan moqmedebis, procesis aRmniSvneli sityvis warmoqmna SeuZlia (meliqiSvili 2001: paradigma #10 (44)), iseTive funqcia aqvs, rogoric -ob sufiqss ergatiuli konstruqciis nasaxelari refleqsivebis, avtoaqtiebis (mefe>mefobs tipis) warmoebisas da a-eb konfiqss nasaxelari (TeTri > a-TeTr-eb-s) aqtivebis warmoebisas. SemTxveviTi ar aris, rom igive -d sufiqsi awarmoebs awmyosagan „uwyvetlisa~ da „myofadis xolmeobiTis~ formebs, romelnic aSkarad intensiur moqmedebas, process gamoxataven. amasTan dakavSirebiT niSandoblivia da aRsaniSnavi is, rom Tanamedrove qarTulSi -d sufiqsiani warmoeba axasiaTebs mTel rigs zmnebisa, romlebic Zvel qarTulSi i- prefiqsiT iwarmoeboda (ix. l. nozaZe 2008, gv. 6. mag.: raÁTa daimarilos, SeierTnes ÃZmani, Seizavebis qristes mier, daimegobrnes urTierTas..), rac damatebiTi sabuTia imisa, rom es -d sufiqsi ukuqceviTobis SinaarsiTaa datvirTuli. rom e.w. D`doniani~ da „uniSno~ „vnebiTebi~ marTlac aqtiursubieqtiani refleqsivebi, anu „avtoaqtivebia~, amas mxars uWers da adasturebs svanuri da megruli masalac, sadac am tipis zmnebs i- prefiqsiani formebi Seesatyviseba (danelia 2006, aseve, n. futkaraZisa 4 da T. bika- Svilis 5 samagistro naSromebi). megruli: iWiTarebu „wiTldeba~, iabragebu `abragdeba~, ianTasebu „aTasdeba~, isiristebu „nestiandeba~, ijanyebu `janydeba~, ijveSebu „Zveldeba~; irtuafu „lbeba~, igemuanebu „tkbeba~, itibuafu „gaTbeba~; svanuri: ibgi „magrdeba (jiutdeba)~, ikerZix „naTesavdebian, moyvrdebian~, ilRedi „fasdeba~, imbJi „ocdeba~, imCi „berdeba~, ifSiri „mravldeba~, isyi „keTdeba~, ixrini „brazdeba~, iWreli „Wreldeba~, iwrŽni „wiTldeba~, ibzi „Zreba~, igni „dgeba~, inyi „cxveba~, itbidi „Tbeba~, iWkni „Wkneba~ da sxv. amgvarad, Tu i-/e- prefiqsian formebs mivumatebT -d sufiqsian da uniSno dinamikur zmnaTa did raodenobas, romelTa subieqti aseve aqtiuria da ara pasiuri, aRmoCndeba, rom awmyos R-i struqtura ar yofila (an yvelaze naklebad yofila) vnebiTis maxasiaTebeli. am struqturas iyeneben avtoaqtivebic da aqtivebic, xolo pasiur Sinaarss igi yvelaze iSviaTad gadmoscems. Zvel qarTulSi vnebiTis Sinarsis gamoxatvis saWiroeba berZnulisaTvis damaxasiaTebeli pasiuri konstruqciebis adekvaturad gadmocemis moTxovnilebam gamoiwvia. magram pirdapirobieqtiani sasubieqto versiis 4 n. futkaraZe, I da II diaTezis avtoaqtivebis Sesatyvisi zmnebi megrulSi, samagistro Sroma, 2009. 5 T. bikaSvili, I da II diaTezis avtoaqtivebis Sesatyvisi zmnebi svanurSi samagistro Sroma, 2009. 87

kurebeli, maintensivebeli, procesis, moqmedebis dawyebiTobis funqciis<br />

gamoxatva akisria, anu saxelisagan moqmedebis, procesis aRmniSvneli<br />

sityvis warmoqmna SeuZlia (meliqiSvili 2001: paradigma #10 (44)),<br />

iseTive funqcia aqvs, rogoric -ob sufiqss ergatiuli konstruqciis<br />

nasaxelari refleqsivebis, avtoaqtiebis (mefe>mefobs tipis) warmoebisas<br />

da a-eb konfiqss nasaxelari (TeTri > a-TeTr-eb-s) aqtivebis warmoebisas.<br />

SemTxveviTi ar aris, rom igive -d sufiqsi awarmoebs awmyosagan<br />

„uwyvetlisa~ da „myofadis xolmeobiTis~ formebs, romelnic aSkarad<br />

intensiur moqmedebas, process gamoxataven.<br />

amasTan dakavSirebiT niSandoblivia da aRsaniSnavi is, rom Tanamedrove<br />

qarTulSi -d sufiqsiani warmoeba axasiaTebs mTel rigs zmnebisa,<br />

romlebic Zvel qarTulSi i- prefiqsiT iwarmoeboda (ix. l. nozaZe<br />

2008, gv. 6. mag.: raÁTa daimarilos, SeierTnes ÃZmani, Seizavebis qristes<br />

mier, daimegobrnes urTierTas..), rac damatebiTi sabuTia imisa, rom es -d<br />

sufiqsi ukuqceviTobis SinaarsiTaa datvirTuli.<br />

rom e.w. D`doniani~ da „uniSno~ „vnebiTebi~ marTlac aqtiursubieqtiani<br />

refleqsivebi, anu „avtoaqtivebia~, amas mxars uWers da adasturebs<br />

svanuri da megruli masalac, sadac am tipis zmnebs i- prefiqsiani<br />

formebi Seesatyviseba (danelia 2006, aseve, n. futkaraZisa 4 da T. bika-<br />

Svilis 5 samagistro naSromebi). megruli: iWiTarebu „wiTldeba~, iabragebu<br />

`abragdeba~, ianTasebu „aTasdeba~, isiristebu „nestiandeba~, ijanyebu<br />

`janydeba~, ijveSebu „Zveldeba~; irtuafu „lbeba~, igemuanebu „tkbeba~,<br />

itibuafu „gaTbeba~; svanuri: ibgi „magrdeba (jiutdeba)~, ikerZix<br />

„naTesavdebian, moyvrdebian~, ilRedi „fasdeba~, imbJi „ocdeba~, imCi<br />

„berdeba~, ifSiri „mravldeba~, isyi „keTdeba~, ixrini „brazdeba~, iWreli<br />

„Wreldeba~, iwrŽni „wiTldeba~, ibzi „Zreba~, igni „dgeba~, inyi „cxveba~,<br />

itbidi „Tbeba~, iWkni „Wkneba~ da sxv.<br />

amgvarad, Tu i-/e- prefiqsian formebs mivumatebT -d sufiqsian da<br />

uniSno dinamikur zmnaTa did raodenobas, romelTa subieqti aseve aqtiuria<br />

da ara pasiuri, aRmoCndeba, rom awmyos R-i struqtura ar yofila<br />

(an yvelaze naklebad yofila) vnebiTis maxasiaTebeli. am struqturas<br />

iyeneben avtoaqtivebic da aqtivebic, xolo pasiur Sinaarss igi yvelaze<br />

iSviaTad gadmoscems.<br />

Zvel qarTulSi vnebiTis Sinarsis gamoxatvis saWiroeba berZnulisaTvis<br />

damaxasiaTebeli pasiuri konstruqciebis adekvaturad gadmocemis<br />

moTxovnilebam gamoiwvia. magram pirdapirobieqtiani sasubieqto versiis<br />

4<br />

n. futkaraZe, I da II diaTezis avtoaqtivebis Sesatyvisi zmnebi megrulSi, samagistro<br />

Sroma, 2009.<br />

5<br />

T. bikaSvili, I da II diaTezis avtoaqtivebis Sesatyvisi zmnebi svanurSi samagistro<br />

Sroma, 2009.<br />

87

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!