30.01.2013 Views

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Rvrelis formantiseuli -S sakmaod xSirad sustdeba Á-ad, xolo xSir<br />

SemTxvevaSi saerTod ikargeba~ (lomTaZe 1954:220, 223). anu megrulisa-<br />

Tvis procesi ase warmogvidgina: S > Á an S > Á > 0, xoloQqarTvelur<br />

enaTa masalaze dakvirvebiT daaskvna, rom `sazRvrulis win naTesaobiTSi<br />

dasmuli msazRvrelis formantiseuli Tanxmovnebis s, S-s dakargva qar-<br />

Tveluri enebis ganviTarebis saerTo tendencias warmoadgens. Ees tendencia<br />

maqsimumamde SezRudulia normaTa yalibSi moqceul saliteraturo<br />

qarTulSi, samagierod, farTo gasaqans poulobs qarTulis aranormirebul<br />

cocxals kiloebsa, zanursa da svanurSi~ (lomTaZe 1954:230).<br />

S, s dasustebisa da dakargvis umTavres mizezad msazRvrel-sazRvrulis<br />

Taviseburi ganlageba miiCnia. rogorc mkvlevari aRniSnavs, `morfologiuri<br />

formantis funqcias SesityvebaSi sintaqsuri wyoba, ufro<br />

zustad, msazRvrelis adgili asrulebs; azris sworad gagebisaTvis misi<br />

adgilic sakmarisia; naTesaobiTis afiqsis saWiroeba ar igrZnoba. amis<br />

Sedegia misi moduneba: metyveli ar miiCnevs aucileblad mis gamokveTiT<br />

warmoTqmas. Sedegad winaenismieri napralovani s, S jer Á-s saxes iRebs,<br />

xolo Semdeg sruliad ikargeba~ (lomTaZe 1954:230).<br />

e. lomTaZis TvalsazrisiT, S-s dakargva mxolod da mxolod msaz-<br />

Rvrelis naTesaobiTiseuli S-s xvedria (lomTaZe 1954:231), magram<br />

gamoyofs calkeul SemTxvevebs, roca sustdeba ara naTesaobiTis, aramed<br />

sxva kvalifikaciis mqone -S fonema, is asaxelebs Semdeg leqsikur<br />

erTeulebs: uCaSi > uCaÁ `ufrosi~, jveSi > jveÁ `Zveli~, oSi > oÁ<br />

`asi~ (rTul ricxviT saxelebTan garkveul fonetikur poziciebSi), boSi<br />

> boÁ `biWo~, aSo / aSi > aÁ `aqeT~. iotiani formebi senakuris kuTvnilebaa<br />

(lomTaZe 1954:237-239).<br />

1. rogorc mkvlevari aRniSnavs, u-C-aS-i da jv-eS-i formaSi S ar<br />

aris naTesaobiTis afiqsi, misi varaudiT, bolokiduri i-s dakargvis Semdeg<br />

S-s dasustebiT miviReT Á. u-C-aS-i nawarmoebia xarisxis mawar‐<br />

moebeli u- -aS cirkumfiqsiT, romelic qarTuli u- -es-is Sesatyvisi<br />

morfemaa, sayovelTaod cnobilia, rom uCaSi formis segmentireba xdeba<br />

ase: u-C-a-S-i, u- -a-S formanti zusti Sesatyvisia ZvelqarTuli u- -e-Ás<br />

formantisa, sadac e wyvetilis mawarmoebelia (SaniZe 1923:410) da a-s<br />

Sesatyvisi, -Ás naTesaobiTis niSani (fenrixi, sarjvelaZe 1990:307) da<br />

S-s fonetikur-morfologiuri ekvivalenti. vfiqrobT, naTesaobiTis istoriuli<br />

formantiseuli S gadavida Á-Si. analogiurad unda aixsnas<br />

meore magaliTic. kerZod, jv-eS-i formaSi jv- Zireuli morfema kanonzomieri<br />

Sesatyvisia qarT. Zv- (Zv-el-i) [imave mniSvnelobiT laz. jv- (mjv-eS-i<br />

// n-jv-eS-i // m-jv-e), svan. ju- (ju-in-el)] Zirisa (fenrixi,<br />

sarjvelaZe 2000:625). Tu gaviziarebT mosazrebas, rom megrul-lazuri<br />

-eS diaqroniulad naTesaobiTis morfemaa, romlis fonetikur-morfologiuri<br />

ekvivalentia qarT. -el-ic (< *en) (Tofuria 1941:194), maSin<br />

38

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!