30.01.2013 Views

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

usudan gersamia<br />

<strong>enaTmecnierebis</strong> <strong>sakiTxebi</strong> _ I-II, 2009<br />

qarTveluri enebi<br />

iotizaciis sakiTxisaTvis megrulSi<br />

Á, rogorc distinqturi funqciis matarebeli damoukidebeli fonema,<br />

megrulSi ar arsebobs, is mxolod calkeul fonetikur poziciebSi<br />

dasturdeba rogorc romelime sxva fonemis monacvle varianti, an kidev<br />

rogorc garkveuli fonetikuri procesis Sedegi. gavrcelebuli mosazrebiT,<br />

`Á megrulSi ise xSiri ar aris, rogorc WanurSi. Mmxolod<br />

senakuri kilokavis martvilur-banZuri Tqma aZlevs mas gasaqans – l-s<br />

(zogjer r-s!) dasustebis procesSi viRebT Á–s~ (Ciqobava 1936:19).<br />

aucilebelia: a) dazusteba im fonologiuri poziciebisa, sadac<br />

xdeba iotizacia; b) iotizaciis gavrcelebis aris dadgena, scdeba Tu<br />

ara igi senakur-martviluri dialeqtis farglebs.<br />

l > Á process pirvelad Seexo al. cagareli. rogorc mkvlevari<br />

aRniSnavs, l sustdeba Á-ad gansakuTrebiT banZasa da mis mimdebare<br />

soflebSi da araiSviaTad salipartianoSic, anu am process lokaluri<br />

xasiaTi aqvs (Цагарели…1880, IV). i. yifSiZe l > Á process monacvleobas<br />

uwodebs da aseve Tvlis dialeqtur movlenad (Кипшидзе 1914:010). misi<br />

msjeloba cagarlisas mihyveba, mxolod im gansxvavebiT, rom mkvlevari<br />

damatebiT SeniSnavs Á–is sabolood dakargvas. mas procesi ase warmoudgenia:<br />

l > Á > 0 (Кипшидзе 1914:05). Sdr. l > lÁ > Á (JRenti<br />

1953:346).<br />

Oo. qajaiam daadgina fonetikuri poziciebi am procesisaTvis da daaskvna,<br />

rom banZurSi l, yvela poziciaSi, rogorc TanxmovnebTan, ise<br />

xmovnebTan, gvaZlevs Á-s, an sruliad uCinardeba (qajaia 1957:278). l ><br />

Á gadasvlas sistemis saxe aqvs a, o, u xmovnebis mezoblobaSi, xolo e<br />

xmovanTan ikargeba kidec, anu dasturdeba paraleluri variantebi: iotiani<br />

da nulovani. am saerTo kanonzomierebidan gamonaklisad miiCneva<br />

V1lV2 pozicia, sadac V1=e/i, xolo V2=u. mosalodneli elu/ilu-s<br />

nacvlad gvaqvs eÁu || iÁu (qajaia 1957:278).<br />

l > Á procesis gavrcelebis are dRevandel megrulSi gafar-<br />

Toebulia da igi moicavs ara mxolod banZasa da mis mimdebare soflebs,<br />

aramed mTlianad martvilurs, agreTve senakisa da Cxorowyus im soflebis<br />

metyvelebas, romlebic esazRvreba martvilis soflebs. Tumca l-s<br />

32

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!