enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ... enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

30.01.2013 Views

manis rigis piris niSnebi. axla, Tu sxva argumentebsac gavaanalizebT am niSniTa da semantikuri rolebis mixedviT, cxadi gaxdeba, rom qarTulis- Tvis ufro adekvaturia piris niSanTa analizi funqcionaluri kvalifikaciebis gareSe. maTi kodirebis meqanizmebis dadgena SesaZlebelia semantikur rolebze dayrdnobiTa da argumentebis ‘Tavisufali nebis’ semantikuri niSnis daxmarebiT. es niSani marTlac Rirebul rols TamaSobs piris niSanTa marTvis procesSi da gansazRvravs, Tu romeli rolis saxeli romeli niSniT (manisa Tu vinis) iqneba warmodgenili zmnaSi. kodirebis sxvadasxva SesaZleblobebi garkveuli regularuli wesebis saxiT SeiZleba Camoyalibdes: I wesi: zmnasTan dakavSirebul saxelTagan is saxeli, romlis ‘Tavisufali neba’ moqmedebaSi CarTuli araa (an ar aris cnobili, misi neba Car- Tulia Tu ara), yovelTvis markirebulia manis rigis niSnebiT (aseTebia: Ad, perfeqtul droTa Ag, afeqtur zmnaTa Exp.); II wesi: zmnasTan dakavSirebul saxelTagan is saxeli, romlis ‘Tavisufali neba’ moqmedebaSi CarTulia, yovelTvis markirebulia vinis rigis niSnebiT (aseTebia: Ag, afeqtur zmnaTa St.); III wesi: zmnasTan dakavSirebul saxelTagan is saxeli, romlis ‘Tavisufali neba’ moqmedebasTan mimarTebaSi yovelTvis gamoricxulia * (aseTia mxolod P), markirebulia: 1. viniT, Tu masTan erTad zmnasTan araa dakavSirebuli sxva saxeli; 2. viniT, Tu masTan erTad zmnas ukavSirdeba saxeli, romlis ‘Tavisufali neba’ araa CarTuli moqmedebaSi; 3. maniT, Tu masTan erTad zmnas ukavSirdeba saxeli, romlis ‘Tavisufali neba’ CarTulia moqmedebaSi; 4. nuliT, Tu masTan erTad zmnas ukavSirdeba orive saxeli, romelTagan erTis neba CarTulia, meoresi ki – ara; es wesebi ierarqiulad mowesrigebulia: I>II>III-1/III-2/III-3/III-4; e.i. jer moqmedebs pirveli wesi da Tu rolebis Sesabamisad ver xerxdeba piris * Ad da P rolebi, orive, Ag-sgan gansxvavebiT, moqmedebaSi CarTulebi arian ‘Tavisufali nebis’ gareSe. gansxvaveba maT Soris isaa, rom Ad semantikurad SeiZleba iyos Tavisufali nebis matarebeli, P ki prototipulad yovelTvis ‘nebis’ armqone rolia, im SemTxvevaSic ki, rodesac is semantikurad aqtiuria (e.i. ‘nebis mqone’), Tumca, rogorc moqmedebis qveS myofi argumenti (resp. undergoer), ‘neba warTmeulia’. 312

niSanTa miniWeba, gadavdivarT meoreze da a.S. magaliTad, forma m-iyvar-s miiReba Semdegi generaciuli procesiT: mas Seewyoba ori roli – Exp. da St. amaTgan Exp. aris roli, romelic ver moqmedebs Tavisi Tavisufali nebis Sesabamisad. amdenad, I wesis Tanaxmad is zmnaSi markirebuli unda iyos manis rigis niSnebiT (meore arguments rCeba vinis rigis niSnebi _ III-3 wesi); da a.S. magaliTebi: s-civ-a ––– I>II cxovrob-s ––– II ixateb-a ––– III-1 xatav-s ––– II>III-3 v-uxatav ––– II>III-2 m-ixatav-s ––– I>II >III-4 g-axatvineb-s ––– I>II>III-4 v-uyvar-var ––– I>II ase rom, qarTulis piris niSanTa ganawileba orientirebulia ara sintaqsur funqciebze (subieqti/obieqti), aramed semantikur rolebze, sadac gadamwyveti mniSvneloba aqvs semantikuri rolebis mTavar ganmasxvavebel niSans, ‘Tavisufal nebas’. 2.2. dominanturi kategoria axla gasarkvevia, Tu im kategoriaTagan, romlebic gansazRvraven ergatiul konstruqcias, romelia ierarqiulad ufro Zlieri, dominanturi. aseTad migvaCnia I/II:III piris diqotomia da am Tvalsazrisis gasamyareblad warmovadgenT Semdeg argumentebs: 1. brunvaTa modelebi: I/II piri arasodes dairTavs brunvis niSnebs (e.i. ar ibrunvis), maSin rodesac III piris nacvalsaxelebsa Tu saxelebs aqvT metad ganviTarebuli, Svidbrunviani sistema; 2. zmnuri piris niSnebi: I/II piri zmnaSi yovelTvis markirebulia prefiqsebiT, III piri ki ZiriTadad sufiqsebiT; 3. III piris niSanTa alomorfTa siWrele: I/II piris alomorfebi erTgvarovania da ZiriTadad fonetikur variantebs warmoadgens, maSin rodesac III piris alomorfebi mravalferovania da sxvadasxva morfologiuri niSnebiT ganpirobebuli: sulieroba, dro-kiloTa formebi, aqtiv-pasivis dapirispireba; 4. ricxvSi SeTanxmeba: I/II piri yovelTvis upirobod iTanxmebs zmnas ricxvSi, maSin rodesac III piri am TvalsazrisiT SezRudulia: mxolod sulieri subieqti iTanxmebs zmnas ricxvSi; 313

niSanTa miniWeba, gadavdivarT meoreze da a.S. magaliTad, forma m-iyvar-s<br />

miiReba Semdegi generaciuli procesiT: mas Seewyoba ori roli – Exp.<br />

da St. amaTgan Exp. aris roli, romelic ver moqmedebs Tavisi Tavisufali<br />

nebis Sesabamisad. amdenad, I wesis Tanaxmad is zmnaSi markirebuli<br />

unda iyos manis rigis niSnebiT (meore arguments rCeba vinis rigis<br />

niSnebi _ III-3 wesi); da a.S.<br />

magaliTebi:<br />

s-civ-a ––– I>II<br />

cxovrob-s ––– II<br />

ixateb-a ––– III-1<br />

xatav-s ––– II>III-3<br />

v-uxatav ––– II>III-2<br />

m-ixatav-s ––– I>II >III-4<br />

g-axatvineb-s ––– I>II>III-4<br />

v-uyvar-var ––– I>II<br />

ase rom, qarTulis piris niSanTa ganawileba orientirebulia ara<br />

sintaqsur funqciebze (subieqti/obieqti), aramed semantikur rolebze,<br />

sadac gadamwyveti mniSvneloba aqvs semantikuri rolebis mTavar ganmasxvavebel<br />

niSans, ‘Tavisufal nebas’.<br />

2.2. dominanturi kategoria<br />

axla gasarkvevia, Tu im kategoriaTagan, romlebic gansazRvraven ergatiul<br />

konstruqcias, romelia ierarqiulad ufro Zlieri, dominanturi.<br />

aseTad migvaCnia I/II:III piris diqotomia da am Tvalsazrisis gasamyareblad<br />

warmovadgenT Semdeg argumentebs:<br />

1. brunvaTa modelebi: I/II piri arasodes dairTavs brunvis niSnebs (e.i.<br />

ar ibrunvis), maSin rodesac III piris nacvalsaxelebsa Tu saxelebs aqvT<br />

metad ganviTarebuli, Svidbrunviani sistema;<br />

2. zmnuri piris niSnebi: I/II piri zmnaSi yovelTvis markirebulia<br />

prefiqsebiT, III piri ki ZiriTadad sufiqsebiT;<br />

3. III piris niSanTa alomorfTa siWrele: I/II piris alomorfebi<br />

erTgvarovania da ZiriTadad fonetikur variantebs warmoadgens, maSin<br />

rodesac III piris alomorfebi mravalferovania da sxvadasxva morfologiuri<br />

niSnebiT ganpirobebuli: sulieroba, dro-kiloTa formebi,<br />

aqtiv-pasivis dapirispireba;<br />

4. ricxvSi SeTanxmeba: I/II piri yovelTvis upirobod iTanxmebs zmnas<br />

ricxvSi, maSin rodesac III piri am TvalsazrisiT SezRudulia: mxolod<br />

sulieri subieqti iTanxmebs zmnas ricxvSi;<br />

313

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!