enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ... enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

30.01.2013 Views

jajRani _ es sityva ar aris etimologiur leqsikonSi, sabasTan mxolod erTi maTgania ganmartebuli or adgilas, oRond odnav gansxvavebuli agebulebiT: `diacTa yayansa Z i Z g i n i da j i j g i n i~; `jijgini _ uSveri laparaki, ZiZgini~. principi kargadaa daculi, aRniSnuli sityva CamonaTvalSi aqvs naxsenebi da Semdeg calkecaa gamotanili, Tanac absoluturad identuri mniSvnelobiT. Tumca dRevandel qarTulSi fexmokidebulia msgavsi agebulebis aSkara onomatopoeturobiT gamorCeuli sami sityva: jajRani-jijRini-jujRuni, romlebic gansxvavebuli elferiT gamoirCevian da ramdenadme Tavisebur metyvelebas gamoxataven. qeglSi asea ganmartebuli: jajRani _ xmamaRla, ukmayofilo kiloTi laparaki, _ buzRuni; jijRini _ 1. ukmayofilo laparaki, _ buzRuni; jiyjiyi _ ulazaTo, gaurkveveli laparaki, _ jiRjiRi; jujRuni _ 1. cxvirSi laparaki, _ dudRuni 2. igivea, rac buzRuni. am sityvebs Soris Zalian mcirea sxvaoba, magram mainc aris. jajRani da jijRini _ orive ukmayofilebas gamoxataven erTgvari buzRuniT, magram jajRani xmamaRlobis faqtorsac Seicavs, gansxvavebiT jijRinisgan, romelic ufro dabal tons gulisxmobs. jujRunis meore, Cveni azriT, gviani mniSvneloba aseve buzRunia, magram pirveli mniSvneloba gaurkveveli laparakia, rasac gvian unda mimateboda buzRunis mniSvneloba, radgan misi warmoTqma Zalian hgavs am mniSvnelobis mqone wina or sityvas (etimologiur leqsikonSi gvxvdeba aSkarad onomatopoeturi agebulebis RijRij-eb-s (*Rij- Ziridan), rac uTavbolos laparaksa da sicils niSnavs, megruli Sesatyvisia i-Rinjg-in-an-s `icinis, iRriWeba~. rogorc Cans, am formam mogvianebiT dakarga metyvelebis gageba da sicilis, Rrejis mniSvneloba SeiZina). `yayani _ mravalT laparaki, RaRadeba~; _ sabas ganmarteba zustad emTxveva yayanis dRevandel gagebas, e.i. SegviZlia vTqvaT, rom mas saerTod ar Seucvlia mniSvneloba. ganmartebiT leqsikonSi msgavsadaa ganmartebuli (yayani _ xmamaRla da uTavbolod laparaki bevrisa), oRond ratomRac dakargulia bevri adamianis xmianobis gageba, radgan mocemuli ganmarteba bevr laparaks ufro niSnavs, vidre bevri adamianis erTobliv yayans. ganmartebiT leqsikonSivea gamotanili sityva yaryari _ 1. yayani, xmauroba; 2. igivea, rac yaSyaSi (arwivis, orbis da misTanaTa xmauri, yivili); saliteraturo enaSi naklebaa gavrcelebuli da ufro meore mniSvnelobiT ixmareba, Tumca dialeqturma masalam SeiZleba sul sxva suraTi gviCvenos. qarTul-frangul leqsikonSi yayanis Sesatyvisi aRmoCnda _ vociférer (gamxecebuli adamianis Rriali), faire du boucan (xmauris atexva); pirveli mniSvneloba mxolod xmis simaRliT Seesabameba yayans, arc intensivoba da arc adamianTa simravlis xmianoba aq gaTvaliswinebuli ar aris, meore mniSvneloba ufro Seesabameba azrobrivad, magram, rogorc vxedavT, igi erTi sityviT ar gadmoicema. 292

`CiCini _ maradis idumal saqmes urCevdes da ara saanmjmnod (sajarod)~; rogorc vxedavT, es sityva sabas metad saxasiaToda aqvs ganmartebuli, dRes CiCins igive mniSvneloba aqvs, magram ratomRac gafermkrTalda arasajaroobis elementi, amas ganmartebiTi leqsikonic adasturebs: CiCini _ erTisa da imaves daJinebiT laparaki (raimes Cagonebis mizniT); aseve ar Sescvlia mniSvneloba CifCifs _ flafniT laparaki, flafna, ukbilos saubari; identuria Tanamedrove ganmartebac: CifCifi _ ukbilo adamianis gaurkveveli laparaki; am SemTxvevaSi sabaseul da Tanamedrove leqsikonis ganmartebas Soris sxvaoba xelSesaxebia, flafnis ganmarteba Cven moviZieT calke, xolo sabaseuli midgoma sainteresoa, radgan sulac ar gulisxmobs mxolod `ukbilos saubars~, aramed _ `ukbilosaviT saubarsac~, gansxvavebiT dRevandeli leqsikonisagan. Cvens Temas pirdapir ar exeba da sruliad gansxvavebul problemad gveCveneba defeqturi metyvelebis aRmniSvneli sityvebi, magram mainc mogvyavs isini, Tumca klasifikaciisa da calke gamoyofis gareSe. erT-erTi aseTi sityvaa Clifini, romelic mxolod ganmartebiT leqsikonSi moviZieT da metyvelebis (warmoTqmis) naklia, rodesac s-s magivrad S-s warmoTqvamen. am sityvas zogadad enamoCleqilobis aRsaniSnavad xmaroben da Cveni azriTa da gamokiTxviT sulac ar aris aucilebeli metyvelebaSi mxolod s-s S-d Secvla, raTa Clifini vuwodoT. qarTul-frangul leqsikonSi CifCifis Sesabamisia _ marmotteur, euse; rac zmna marmotter-danaa nawarmoebi da CifCifs, burtyuns niSnavs, etimologiur leqsikonSi misi Sesabamisi ver vipoveT. roxroxi _ uSno, boxi xmiT xmamaRla laparakia. Tumca Zvel leqsikonebSi ver moviZieT da, Sesabamisad, mZafri xmabaZviTobis gaTvaliswinebiT gvian unda iyos Semosuli raxraxis gavleniT. sabas aRniSvniT, Wartali/Wardali somxuria, `mravalmetvyels kacsa hqvian~. xolo ganmartebiT leqsikonSi vkiTxulobT _ Wartali igivea, rac enis Wartali _ gauTaveblad da uadgilod laparaki, tartari. dRes es sityva konteqstis gareSe saerTod ar gamoiyeneba (enis Wartali). qarTul-frangul leqsikonSic enasTan konteqstSi moipoveba, misi Sesabamisi sityvebia _ le bavardage, le verbiage, le caquet, jaser (la jaserie), l`babillage, le babil (bavSvis); le bavardage (bavarder). TargmniT frangulqarTul leqsikonSi ki laybobas, `laqlaqs, ybedobas~ niSnavs, aqvs wamoroSvisa da wamocdenis mniSvnelobac. igi XIV saukuneSi Semovida frangul enaSi xalxuri laTinuridan, misi pirveladi forma iyo baver da `laybobas~ aRniSnavda, dRevandeli formis miRebamde mravalferovani saxe hqonda. le verbiage _ fuWmetyvelebas, laybobas niSnavs, sainteresoa misi Ziri verbe, romelic laTinuri forma verbum-dan miviReT frangulSi; Tavdapirvelad niSnavda `sityvas~, Semdeg _ warmoTqmul sityvebs, e.i. 293

`CiCini _ maradis idumal saqmes urCevdes da ara saanmjmnod (sajarod)~;<br />

rogorc vxedavT, es sityva sabas metad saxasiaToda aqvs ganmartebuli,<br />

dRes CiCins igive mniSvneloba aqvs, magram ratomRac gafermkrTalda<br />

arasajaroobis elementi, amas ganmartebiTi leqsikonic adasturebs:<br />

CiCini _ erTisa da imaves daJinebiT laparaki (raimes Cagonebis<br />

mizniT); aseve ar Sescvlia mniSvneloba CifCifs _ flafniT laparaki,<br />

flafna, ukbilos saubari; identuria Tanamedrove ganmartebac: CifCifi _<br />

ukbilo adamianis gaurkveveli laparaki; am SemTxvevaSi sabaseul da Tanamedrove<br />

leqsikonis ganmartebas Soris sxvaoba xelSesaxebia, flafnis<br />

ganmarteba Cven moviZieT calke, xolo sabaseuli midgoma sainteresoa,<br />

radgan sulac ar gulisxmobs mxolod `ukbilos saubars~, aramed _<br />

`ukbilosaviT saubarsac~, gansxvavebiT dRevandeli leqsikonisagan. Cvens<br />

Temas pirdapir ar exeba da sruliad gansxvavebul problemad gveCveneba<br />

defeqturi metyvelebis aRmniSvneli sityvebi, magram mainc mogvyavs isini,<br />

Tumca klasifikaciisa da calke gamoyofis gareSe. erT-erTi aseTi sityvaa<br />

Clifini, romelic mxolod ganmartebiT leqsikonSi moviZieT da metyvelebis<br />

(warmoTqmis) naklia, rodesac s-s magivrad S-s warmoTqvamen. am<br />

sityvas zogadad enamoCleqilobis aRsaniSnavad xmaroben da Cveni azriTa<br />

da gamokiTxviT sulac ar aris aucilebeli metyvelebaSi mxolod s-s S-d<br />

Secvla, raTa Clifini vuwodoT. qarTul-frangul leqsikonSi CifCifis<br />

Sesabamisia _ marmotteur, euse; rac zmna marmotter-danaa nawarmoebi da<br />

CifCifs, burtyuns niSnavs, etimologiur leqsikonSi misi Sesabamisi ver<br />

vipoveT.<br />

roxroxi _ uSno, boxi xmiT xmamaRla laparakia. Tumca Zvel leqsikonebSi<br />

ver moviZieT da, Sesabamisad, mZafri xmabaZviTobis gaTvaliswinebiT<br />

gvian unda iyos Semosuli raxraxis gavleniT.<br />

sabas aRniSvniT, Wartali/Wardali somxuria, `mravalmetvyels kacsa<br />

hqvian~. xolo ganmartebiT leqsikonSi vkiTxulobT _ Wartali igivea,<br />

rac enis Wartali _ gauTaveblad da uadgilod laparaki, tartari. dRes<br />

es sityva konteqstis gareSe saerTod ar gamoiyeneba (enis Wartali).<br />

qarTul-frangul leqsikonSic enasTan konteqstSi moipoveba, misi Sesabamisi<br />

sityvebia _ le bavardage, le verbiage, le caquet, jaser (la jaserie),<br />

l`babillage, le babil (bavSvis); le bavardage (bavarder). TargmniT frangulqarTul<br />

leqsikonSi ki laybobas, `laqlaqs, ybedobas~ niSnavs, aqvs wamoroSvisa<br />

da wamocdenis mniSvnelobac. igi XIV saukuneSi Semovida frangul<br />

enaSi xalxuri laTinuridan, misi pirveladi forma iyo baver da<br />

`laybobas~ aRniSnavda, dRevandeli formis miRebamde mravalferovani saxe<br />

hqonda. le verbiage _ fuWmetyvelebas, laybobas niSnavs, sainteresoa misi<br />

Ziri verbe, romelic laTinuri forma verbum-dan miviReT frangulSi;<br />

Tavdapirvelad niSnavda `sityvas~, Semdeg _ warmoTqmul sityvebs, e.i.<br />

293

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!