enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ... enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

30.01.2013 Views

faqtorebic, romlebic zemoqmedebas axdenen leqsikuri erTeulis zemoT naxseneb semantikur doneze (originalis, mTargmnelis, misi Tanadrouli Tu momdevno xanis, bilingvuri Tu mxolod mSobliur enaze molaparake mkiTxvelis doneze). rodesac qarTvel pirvelmTargmnelTa winaSe mdgar sirTuleebze vlaparakobdiT, da, aqedan gamomdinare maT Rvawlze qarTuli enis leqsikuri fondis semantikur Tu formalur gamdidrebaSi, vgulisxmobdiT, magaliTad Semdeg viTarebas: sxvadasxva enas sxvadasxva semantikuri jgufisaTvis sityvaTa sxvadasxva raodenoba aqvs. Sesabamisad, enas SeuZlia cneba an diferencirebulad gamoxatos, an zogadad. aqedan gamomdinare, originalisa da Targmanis Sesatyvisobis ama Tu im doneze misaRwevad mTargmneli sxvadasxva gadawyvetilebis winaSe dgas. garda amisa, leqsikur ekvivalentebs sxvadasxva enaSi sxvadasxva semantikuri veli aqvT, amdenad maTi ekvivalenturoba, faqtobrivad, konteqstzea damokidebuli (Dorival... 1988:245) . imis mixedviT, Tu sityvasityviTobis ra xarisxis miRweva unda mTargmnels, xdeba enaSi arsebuli viTarebis – sityvis semantikis – cvla. amdenad, Zveli qarTuli enis leqsikuri fondis Seswavla wmida werilis Targmanis teqnikis SeswavlasTanaa dakavSirebuli. statiaSi Cvenc am kuTxiT warmovadgenT fsalmunTa wignis leqsikis suraTs. ucxo semantikis teqstis leqsika, sazogadod, sxvadasxvagvarad gadmodis TargmanSi (Tov 1999): 1. transliteraciiT: aseTia ebrauli da berZnuli sityvebi, romlebic an sakuTar saxelebs gadmoscemen, an teqnikur terminebs, an mTargmnelisaTvis gaugebar sityvebs, umetesad hapax legomenon-ebs. 2. nasesxebi sityvebiT: sityvebiT, romlebic mocemuli teqstis Targmnamdea nasesxebi da damkvidrebuli enaSi. es sityvebi SeiZleba momdinareobdes, an ar momdinareobdes im enidan, saidanac xdeba mocemuli teqstis Targmna. 3. homofonuri, msgavsi JReradobis sityvebiT, romlebsac zogjer erTi da igive mniSvneloba aqvs Targmanisa da saTargmn enaSi. 4. Targmanis enis leqsikiT, romelic sxvadasxva TvalsazrisiT SeiZleba Seesabamebodes dedans: semantikurad da formalurad (danelia 1998:58-75). pirveli, semantikuri Sesabamisoba iSviaTad aris sruli, umetes SemTxvevaSi adgili aqvs saTargmni an Targmanis sityvis semantikis Seviwroebas an gafarToebas. aseT SemTxvevaSi konkretuli mniSvnelobis mini- Weba sityvisTvis mxolod konteqstiT xdeba. amgvari Sesatyvisobebi semantikuri neologizmebic SeiZleba iyos. semantikur neologizmebs xSirad adgili aqvs ucxo idiomebis sityvasityviT gadmotanisas, anda maSin, rodesac mTargmneli myarad icavs leqsikuri ekvivalenturobis princips da 266

erTxel moZebnil ekvivalents uCveulo Tu Seuferebel konteqstSic xmarobs. meore SemTxvevaSi mxedvelobaSi gvaqvs saTargmni sityvis semantikuri kalki da mis yalibze Sedgenili Tu nawarmoebi sityvebi. am Sem- TxvevaSi sruli semantikuri Sesabamisobis arseboba ufro mosalodnelia, radganac saqme, rogorc wesi, gvaqvs 1. neologizmebTan saTargmn teqstSi, romelsac is mniSvneloba umkvidrdeba SemdgomSi, romelsac mas mTargmneli an mkiTxvel-interpretatori aZlevs da 2. TargmanSi arsebul formalur neologizmebTan, rodesac mTargmneli cdilobs enaSi arsebuli Ziris afiqsaciis gziT awarmoos axali sityva. amgvari neologizmebi xan Zalian gamWvirvalea da, amdenad, gasagebia konteqstis gareSec, xan ki imdenad ucvlis Zirs mniSvnelobas, rom axali sityvis Sinaarsi konkretul konteqstzea mibmuli. fsalmunTa qarTul TargmanebSi transliteraciiT mxolod sakuTari saxelebia gadmotanili: toponimebi (mag. sioni, babiloni). anTroponimebi (mag. daviTi, asafi) da Tavad fsalmuni da misgan nawarmoebi sityvebi. amiT sruliad cxadia mTargmnelis tendencia – qarTuli enis resursebiT SeZlos teqstis gadmotana. rac Seexeba homofonias, es movlena qarTul TargmanebSi gamovlenili da Seswavlili ar aris. erTi SexedviT, fsalmunTa Targmans igi ar axasiaTebs, Tumca, mag., avlalagmo,j – RaRadeba, cai,rein – xareba, avgalia,w – galoba Sesatyvisobebi albaT aseTad SeiZleba miviCnioT. aseve Sesaswavlia nasesxobebis da, gansakuTrebiT, somxuri nasesxobebis da maTi qronologizaciis sakiTxi fsalmunis qarTul TargmanebSi, radganac igi Targmanis warmomavlobis kvlevas- Tan aris xolme dakavSirebuli. magram, sanam fsalmunTa Targmanis leqsika ase diferencirebulad iqneba Seswavlili, me Sevecdebi mis zogad daxasiaTebas Targmanis teqnikidan amosvliT. radganac Targmanis teqnika – mTargmnelis damokidebuleba dednisadmi da Targmanis adekvaturobis miseuli gageba _ ganapirobebs leqsikuri ekvivalentebis sxvadasxva saSualebiT Ziebas. pirobiTad fsalmunTa Tavdapirveli Targmanis Cvenamde moRweul uZveles Sred im teqsts miviCnev, romelic saerTo aqvT giorgi mTawmidelamdeli teqstis erTmaneTisagan gansxvavebul wyaroebs – sinur xelnawerebsa (Sin. 42, Sin. 22, Sin.29, Graz, Georg.2 ) da e.w. mcxeTur fsalmuns (A 38) da am teqsts pirobiTad Geo´-iT aRvniSnav. fsalmunTa Targmanis erT-erTi maxasiaTebeli isaa, rom masSi ekvivalentebis SerCeva xSir SemTxvevaSi konteqstidan amosvliT xdeba. amas- Tan, konteqsti, romelsac mTargmneli angariSs uwevs, an isaa, romelSic uSualod ixmareba saTargmni sityva, an – misi paraleluri periodi (ix. qvemoT, 935). konteqstze dayrdnobiT ekvivalentebis SerCevisas mTargmneli an srul leqsikur Senacvlebas axdens, an afarToebs (//aviwroebs) 267

faqtorebic, romlebic zemoqmedebas axdenen leqsikuri erTeulis zemoT<br />

naxseneb semantikur doneze (originalis, mTargmnelis, misi Tanadrouli<br />

Tu momdevno xanis, bilingvuri Tu mxolod mSobliur enaze molaparake<br />

mkiTxvelis doneze).<br />

rodesac qarTvel pirvelmTargmnelTa winaSe mdgar sirTuleebze<br />

vlaparakobdiT, da, aqedan gamomdinare maT Rvawlze qarTuli enis leqsikuri<br />

fondis semantikur Tu formalur gamdidrebaSi, vgulisxmobdiT,<br />

magaliTad Semdeg viTarebas: sxvadasxva enas sxvadasxva semantikuri jgufisaTvis<br />

sityvaTa sxvadasxva raodenoba aqvs. Sesabamisad, enas SeuZlia<br />

cneba an diferencirebulad gamoxatos, an zogadad. aqedan gamomdinare,<br />

originalisa da Targmanis Sesatyvisobis ama Tu im doneze misaRwevad<br />

mTargmneli sxvadasxva gadawyvetilebis winaSe dgas. garda amisa, leqsikur<br />

ekvivalentebs sxvadasxva enaSi sxvadasxva semantikuri veli aqvT,<br />

amdenad maTi ekvivalenturoba, faqtobrivad, konteqstzea damokidebuli<br />

(Dorival... 1988:245) . imis mixedviT, Tu sityvasityviTobis ra xarisxis<br />

miRweva unda mTargmnels, xdeba enaSi arsebuli viTarebis – sityvis semantikis<br />

– cvla. amdenad, Zveli qarTuli enis leqsikuri fondis Seswavla<br />

wmida werilis Targmanis teqnikis SeswavlasTanaa dakavSirebuli.<br />

statiaSi Cvenc am kuTxiT warmovadgenT fsalmunTa wignis leqsikis<br />

suraTs.<br />

ucxo semantikis teqstis leqsika, sazogadod, sxvadasxvagvarad<br />

gadmodis TargmanSi (Tov 1999):<br />

1. transliteraciiT: aseTia ebrauli da berZnuli sityvebi, romlebic<br />

an sakuTar saxelebs gadmoscemen, an teqnikur terminebs, an mTargmnelisaTvis<br />

gaugebar sityvebs, umetesad hapax legomenon-ebs.<br />

2. nasesxebi sityvebiT: sityvebiT, romlebic mocemuli teqstis<br />

Targmnamdea nasesxebi da damkvidrebuli enaSi. es sityvebi SeiZleba<br />

momdinareobdes, an ar momdinareobdes im enidan, saidanac xdeba mocemuli<br />

teqstis Targmna.<br />

3. homofonuri, msgavsi JReradobis sityvebiT, romlebsac zogjer<br />

erTi da igive mniSvneloba aqvs Targmanisa da saTargmn enaSi.<br />

4. Targmanis enis leqsikiT, romelic sxvadasxva TvalsazrisiT<br />

SeiZleba Seesabamebodes dedans: semantikurad da formalurad (danelia<br />

1998:58-75).<br />

pirveli, semantikuri Sesabamisoba iSviaTad aris sruli, umetes<br />

SemTxvevaSi adgili aqvs saTargmni an Targmanis sityvis semantikis Seviwroebas<br />

an gafarToebas. aseT SemTxvevaSi konkretuli mniSvnelobis mini-<br />

Weba sityvisTvis mxolod konteqstiT xdeba. amgvari Sesatyvisobebi semantikuri<br />

neologizmebic SeiZleba iyos. semantikur neologizmebs xSirad<br />

adgili aqvs ucxo idiomebis sityvasityviT gadmotanisas, anda maSin, rodesac<br />

mTargmneli myarad icavs leqsikuri ekvivalenturobis princips da<br />

266

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!