enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...
enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ... enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...
ana xaranauli enaTmecnierebis sakiTxebi _ I-II, 2009 fsalmunTa qarTuli Targmanis leqsika 1 qarTuli enis istoriuli gramatika jer kidev dasaweria da Zveli qarTuli enis dokumentirebuli leqsikoni – Sesadgeni. erTsac da meoresac qarTuli werilobiTi wyaroebis dawvrilebiTi analizi unda edos safuZvlad. zurab sarjvelaZis mravalmxrivi moRvaweobis erTi mimarTuleba swored es iyo: wyaroebis, rogorc Tavisi epoqis enobrivi nimuSebis avTenturi gamocema, maTi niuansuri da statistikuri Seswavla, cocxali enis istoriis Seqmna, leqsikis mis bunebriv diskursSi kvleva. z. sarjvelaZe Zvel qarTul samwerlobo enas, rogorc cocxal movlenas, ise uyurebda da axasiaTebda. es iyo misi, rogorc Zveli qarTuli enis mkvlevaris saetapo Rvawli. cocxali ena cocxal garemoSi arsebobs – z. sarjvelaZe wlebis manZilze nergavda am enas universitetSi, Tbilisis sasuliero akademiasa da seminariaSi. igi am qveynidan maSin wavida, rodesac mis saqmes misi mowafeebic unda gahyolodnen... qristianobis Semosvlam saqarTveloSi msoflmxedvelobriv cvlilebebTan erTad sruliad axali cnebebi, axali gamomxatvelobiTi sistema Semoitana enaSi da ubiZga mas neologizmebisken, derivaciuli sistemis ganviTarebisken, axali sintaqsuri konstruqciebis Seqmnisken. qristianoba saqarTveloSi Semovida berZnuli eniT, misi enobrivi TaviseburebebiT da simdidriT, magram im berZnuliT, romelic ukve Tavad iyo gajerebuli ebrauli saazrovno sistemiT da misi Sesabamisi gamomxatvelobiTi saSualebebiT (danelia 1998). dRes Znelia imis warmodgena, Tu ramdeni da ramdennairi amocanis winaSe idgnen wmida werilis qarTveli pirvelmTargmnelebi, rogor xdeboda qarTuli enis emansipacia da adaptireba axal saazrovno sistemasTan (Dobordžginidze 2003). qarTuli samwerlobo enisa da misi istoriis kvleva swored im enobrivi viTarebis aRdgenas ukav- Sirdeba, romelic am pirvelmTargmnelebs daxvdaT. amisaTvis ki, pirvel rigSi, is wignebi unda iqnes Seswavlili, romlebic, savaraudod, qristianobis SemosvlisTanave iTargmna qarTulad. erT-erTi pirveli amaTgan fsalmuni unda yofiliyo. axali religiuri azrovneba, pirvel rigSi, leqsikur fonds unda dastyoboda. amdenad, wmida werilis Targmanebis kvleva enis leqsikogra- 1 statia nawilobriv eyrdnoba adre gamoqveynebul masalas (Ckaranauli 2000). 264
fiuli kuTxiT SeswavlisaTvis gansakuTrebiT aris saWiro da gasaTvaliswinebeli. saWiroa, pirvel rigSi, enis istoriis Sesaswavlad: im qar- Tulis `aRsadgenad~, romelic jer ar iyo Sexvedrili ama Tu im saTargmni TxzulebiT Semosul cnebiT sistemasTan da, meore mxriv, im qar- Tulis Sesaswavlad, romelic am sistemas ukve gaecno da mis asaTviseblad sxvadasxva enobrivi saSualeba gamoimuSava. ase rom, Targmanebis leqsikografiuli kuTxiT Seswavla mniSvnelovania Tavad wmida werilis enis Sesaswavladac da mis safuZvelze warmoqmnili literaturis enis sakvlevadac. 2 leqsikuri mniSvnelobebis dadgena Targmanis mixedviT, erTi mxriv, ufro obieqturia, vidre am mniSvnelobebis dadgena originaluri mwerlobis safuZvelze, rac, Cveulebriv, imazea damokidebuli, Tu rogor esmis leqsikografs konteqsti. TargmanSi mocemuli leqsikuri ekvivalentebis mniSvnelobaTa dadgena originalis daxmarebiT xdeba: Cven im mniSvnelobas vaniWebT TargmanSi gamoyenebul ekvivalents, rac aqvs mis Sesatyviss originalSi (cxadia, imis gaTvaliswinebiT, rom es mniSvneloba didi da kargad Seswavlili masalis safuZvelzea dadgenili). es meTodi gansakuTrebiT sarwmunoa iseTi sityvasityviTi Targmanebis SemTxvevaSi, rogoric wmida werilia. ase rom, originalis leqsikoni erTgvari sakontrolo saSualebaa TargmanSi gamoyenebuli leqsikis mniSvnelobebis dasadgenad. magram, meore mxriv, isic angariSgasawevia, rom TargmanSi gamoyenebul, enaSi arsebul sityvas SesaZloa Targmnis momentSi arc hqonoda zustad is mniSvneloba, romelic mis originals aqvs da es mni- Svneloba man mxolod mere, swored Targmanis zegavleniT miiRo. Sesabamisad, sityvaSi unda gavarCioT mniSvneloba, romelic hqonda sityvas Targmanis enaSi da – mniSvneloba, romelic mas mianiWa mTargmnelma saTargmni teqstis zegavleniT. magram arc amosaval sityvasTan mimarTebiT SegviZlia calmxrivi saubari: sxvaa mniSvneloba, romelic aqvs sityvas teqstis avtorisTvis (Tu mTargmnelisTvis – wm. werilis berZnuli Targmanis SemTxvevaSi) da sxva – mniSvneloba, romelic man mogvianebiT, teqstis interpretaciis Tu egzegezis safuZvelze SeiZina(Tov 1999:85- 87). amdenad, ama Tu im teqstis leqsikografis saqmea gaiTvaliswinos sityvis mniSvnelobis ganviTarebis yvela es done. cnobilia, rom sityvis mniSvnelobis ganmsazRvreli (gansakuTrebiT wmida werilis SemTxvevaSi) ama Tu im molaparake enobrivi jgufis diskursia (Dorival... 1988:251). amdenad, da, gansakuTrebiT, wminda werilis leqsikis Seswavlisas, gaTvaliswinebuli unda iyos sociolingvisturi 2 Zveli aRTqmis leqsikis mravalmxrivi analizi mocemulia ezekielis wignis gamocemisTvis darTul T. cqitiSvilis gamokvlevaSi (cqitiSvili 1976:291 da Smd.). 265
- Page 214 and 215: literatura i. abulaZe, Zveli qarTul
- Page 216 and 217: a nomeriT, p. ingoroyva ar azustebs
- Page 218 and 219: Cemi wakiTxva: r a [mar] b 20. ...
- Page 220 and 221: [ars x̃ Rĩ]gan yo ars, xolo RmrT
- Page 222 and 223: teqsti TiTqmis ar ikiTxeba, mxolod
- Page 224 and 225: latalis da sinis leqcionarebi: da v
- Page 226 and 227: H-1445: da ganixa[res] mowafeT[a],
- Page 228 and 229: Sophio Sarjveladze Two Khanmeti Pal
- Page 230 and 231: enaTmecnieruli argumenti damajerebe
- Page 232 and 233: zmniswini lukas TavSia, radgan luka
- Page 234 and 235: gakecil furcelze; es orfurcela mogv
- Page 236 and 237: saTvis saerTo nawilebSi. es safuZve
- Page 238 and 239: 135a 1* maTe12,14 teqsti A135b 1 2
- Page 240 and 241: 5 10 15 20 25 [J65rb] [romlisaTOsca
- Page 242 and 243: 5 10 15 20 25 mas sabelica, aramed
- Page 244 and 245: A138a da xityodes osa na r‚i xa(r
- Page 246 and 247: A140a (x‚ igi maT xetyoda) (r‚i
- Page 248 and 249: Mzekala Shanidze The Homily "On Jea
- Page 250 and 251: ebiTis niSnad -a sufiqsi gvxvdeba g
- Page 252 and 253: juanSerisave Txzulebis sxvadasxva x
- Page 254 and 255: sarTiT iwarmoebda; xolo is uniSno d
- Page 256 and 257: � gaikrtnas, Cajdes vards Sua, ma
- Page 258 and 259: aseve ar aris motivirebuli -e da -a
- Page 260 and 261: � va Tu gaviWre, gaWrilsa sada, g
- Page 262 and 263: q. cx. I _ qarTlis cxovreba, I, teq
- Page 266 and 267: faqtorebic, romlebic zemoqmedebas a
- Page 268 and 269: saTargmni sityvis semantikas. 3 amg
- Page 270 and 271: eu;cesqai aRTquma 2, euvch, aRnaTqu
- Page 272 and 273: zemoCamoTvlili semantikuri jgufis s
- Page 274 and 275: paralelur adgils (3421, 8011) eyrdn
- Page 276 and 277: Ana Kharanauli The Vocabulary of th
- Page 278 and 279: amave leqsikonSi literaturul wyaroe
- Page 280 and 281: xis erovnuli xasiaTis gamosavlenad.
- Page 282 and 283: gancalkevebul erTeulTa Tavgadasaval
- Page 284 and 285: (30): mas uSmago vin miendos, vin m
- Page 286 and 287: gavixsenoT akakisY`gamzrdeli~: `Sen
- Page 288 and 289: "Freundschaft" ist eine der wichtig
- Page 290 and 291: vania da mravalferovani (Sinaarsis
- Page 292 and 293: jajRani _ es sityva ar aris etimolo
- Page 294 and 295: `metyvelebas~; 1220 wels odnav Secv
- Page 296 and 297: dialeqtSi RurRuli `gajavrebas, Cuma
- Page 298 and 299: maRal tonalobas gamoxatavs; sainter
- Page 300 and 301: amaz qurdaZe enaTmecnierebis sakiTx
- Page 302 and 303: saerTod kavkasielis da, bunebrivia,
- Page 304 and 305: arc am sityvebis ganmartebisas da a
- Page 306 and 307: ЧОНГУРИ - гей, приех
- Page 308 and 309: usudan asaTiani enaTmecnierebis sak
- Page 310 and 311: seriebs Soris arsebuli sxvaobebi. u
- Page 312 and 313: manis rigis piris niSnebi. axla, Tu
fiuli kuTxiT SeswavlisaTvis gansakuTrebiT aris saWiro da gasaTvaliswinebeli.<br />
saWiroa, pirvel rigSi, enis istoriis Sesaswavlad: im qar-<br />
Tulis `aRsadgenad~, romelic jer ar iyo Sexvedrili ama Tu im saTargmni<br />
TxzulebiT Semosul cnebiT sistemasTan da, meore mxriv, im qar-<br />
Tulis Sesaswavlad, romelic am sistemas ukve gaecno da mis asaTviseblad<br />
sxvadasxva enobrivi saSualeba gamoimuSava. ase rom, Targmanebis<br />
leqsikografiuli kuTxiT Seswavla mniSvnelovania Tavad wmida werilis<br />
enis Sesaswavladac da mis safuZvelze warmoqmnili literaturis enis<br />
sakvlevadac. 2<br />
leqsikuri mniSvnelobebis dadgena Targmanis mixedviT, erTi mxriv,<br />
ufro obieqturia, vidre am mniSvnelobebis dadgena originaluri mwerlobis<br />
safuZvelze, rac, Cveulebriv, imazea damokidebuli, Tu rogor esmis<br />
leqsikografs konteqsti. TargmanSi mocemuli leqsikuri ekvivalentebis<br />
mniSvnelobaTa dadgena originalis daxmarebiT xdeba: Cven im mniSvnelobas<br />
vaniWebT TargmanSi gamoyenebul ekvivalents, rac aqvs mis Sesatyviss<br />
originalSi (cxadia, imis gaTvaliswinebiT, rom es mniSvneloba<br />
didi da kargad Seswavlili masalis safuZvelzea dadgenili). es meTodi<br />
gansakuTrebiT sarwmunoa iseTi sityvasityviTi Targmanebis SemTxvevaSi,<br />
rogoric wmida werilia. ase rom, originalis leqsikoni erTgvari sakontrolo<br />
saSualebaa TargmanSi gamoyenebuli leqsikis mniSvnelobebis dasadgenad.<br />
magram, meore mxriv, isic angariSgasawevia, rom TargmanSi<br />
gamoyenebul, enaSi arsebul sityvas SesaZloa Targmnis momentSi arc<br />
hqonoda zustad is mniSvneloba, romelic mis originals aqvs da es mni-<br />
Svneloba man mxolod mere, swored Targmanis zegavleniT miiRo. Sesabamisad,<br />
sityvaSi unda gavarCioT mniSvneloba, romelic hqonda sityvas<br />
Targmanis enaSi da – mniSvneloba, romelic mas mianiWa mTargmnelma saTargmni<br />
teqstis zegavleniT. magram arc amosaval sityvasTan mimarTebiT<br />
SegviZlia calmxrivi saubari: sxvaa mniSvneloba, romelic aqvs sityvas<br />
teqstis avtorisTvis (Tu mTargmnelisTvis – wm. werilis berZnuli Targmanis<br />
SemTxvevaSi) da sxva – mniSvneloba, romelic man mogvianebiT,<br />
teqstis interpretaciis Tu egzegezis safuZvelze SeiZina(Tov 1999:85-<br />
87). amdenad, ama Tu im teqstis leqsikografis saqmea gaiTvaliswinos<br />
sityvis mniSvnelobis ganviTarebis yvela es done.<br />
cnobilia, rom sityvis mniSvnelobis ganmsazRvreli (gansakuTrebiT<br />
wmida werilis SemTxvevaSi) ama Tu im molaparake enobrivi jgufis diskursia<br />
(Dorival... 1988:251). amdenad, da, gansakuTrebiT, wminda werilis<br />
leqsikis Seswavlisas, gaTvaliswinebuli unda iyos sociolingvisturi<br />
2 Zveli aRTqmis leqsikis mravalmxrivi analizi mocemulia ezekielis wignis gamocemisTvis<br />
darTul T. cqitiSvilis gamokvlevaSi (cqitiSvili 1976:291 da<br />
Smd.).<br />
265