enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ... enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

30.01.2013 Views

� gaikrtnas, Cajdes vards Sua, maSin hkravs rast-muRamebsa (arC., I, 139. 41, 3). amgvari warmoeba xSiria samarTlis ZeglebSic. vaxtang VI-is mier Sedgenil samarTlis wignTa krebulSi, saxeldobr, berZnuli samarTlis qarTul versiaSi dasturdeba aseTi -a bolosarTiani formebi: � ukeTu vinme qalwuli qali, dauniSnavi visganme, ganixrwnas, cotas xans SeiCvenos kaci igi (sam. Zegl., I, 152); � ukeTu Tavis Sua ezoSi xe edgas visme da imisma fesuma mezoblis saxlis saZirkvels avnos rame, brZanebiTa mTavrisaTa ZiriTurT aRmoifxuras (sam. Zegl., I, 189). aseTi formebis damowmeba kidev SeiZleboda, Tumca, Cven mier mokvleul masalaSi ufro sainteresoa formobrivi paralelizmi, romelic dasturdeba zmnebTan, romelTa sayrden morfemaSic e xmovani monacvleobs nulTan. -a da -e bolosarTTa paraleluri gamoyeneba yvelaze xSiri `qmen~ zmnis II kavSirebiTSia. Tavidanve aRvniSnavT, rom -a bolosarTiani warmoeba aSkarad sWarbobs -e sufiqsian formebs. -a bolosarTiani warmoebis damowmeba SesaZlebelia Cven mier Seswavlili Zeglebis udides nawilSi, mxatvrulsa Tu aramxatvrul teqstebSi, poetursa Tu gauleqsav TxzulebebSi. magaliTad, `vefxistyaosanSi~, `visramianSi~, `daviTianSi~, `sibrZne sicrueSi~, `samarTlis ZeglebSi~ aRniSnuli zmnis mxolod -a sufiqsiani formebi gvxvdeba: � me waval da Sen dagagdeb, iqmnas Seni saqadeli! (vefx., 880, 4); � Seundobeli risxva movides Tquengan mas zeda da agreca iqmnas neba da wadili Tqueni (vis., 33, 18); � sjobs, rom Cven erTni SeviqnaT, ageb gveRirsos Zilebi (davi- Tiani, 60. 240, 4); � maT yvelas eqmnas wylis gamo danTqma, me SenTan Cemi vamkvidro aRTqma! (daviTiani, 253. 523, 1); � ukeTumca odesme aRdgnebul iqmnas axali raÁme qalaqi samefosa Sina imereTisasa, ... visargeblo meca romelimesa nawiliTa misgan SemosvlisaTa (sam. Zegl., II, 562); � raTa srul iqmnas wyaloba da wadili patronisa tkbilisa da saxierisa laSqarTa da spaTa misTa zeda (q. cx., II, 35, 11); � da mivida Zisa Tana lang-Temurisa, da evedreboda, raTamca Tana- Semwe eqmnas mamisa misisa (q. cx., II, 467, 28); � amisTÂs hyo saqme igi, raTa sacnaur iqmnas cixisa myofTa mier kadniereba maTi (q. cx., II, 470, 25). `qmen~ zmnis II kavSirebiTis paraleluri warmoeba dasturdeba `qarTlis cxovrebaSi~. kerZod, leonti mrovelisa da juanSeris TxzulebaTa sxvadasxva xelnawerSi sxvadasxva formiT vnaxeT dasaxelebuli zmnis II kavSirebiTi. magaliTad, -a bolosarTiani forma vnaxeT leonti 256

mrovelis Txzulebis erT-erT CanarTSi, romelic XVIII saukunis I meo- Txedis Teimuraziseul xelnawerSia da agreTve juanSeris istoriis erT-erT CanarTSi, romelic 1803 wliT TariRdeba: � raTa me viyo ganmgebel cxovrebisa maTisa, xeli aRupyra da Sevewio maT, da aravin mterTagani mZle eqmnas maT (q. cx., I, 38, 13); � da ukeTu ara gza geqnas, iyav saxlad da sarwmunod mnebebelad (q. cx., I. 211, 3). -e sufiqsian warmoebas vxvdebiT leonti mrovelis TxzulebaTa da `matiane qarTlisas~ sxvadasxva nusxaSi: � Cueneba ese Seni ars, rameTu adgili ese Sen mier iqmnes samoTxe (q. cx., I, 102, 4); � ukeTu uRono iqmnes yofa Cueni, umjobes ars, raTa SevideT saberZneTad da mivmarToT qristianeTa, vidreRara Seiginos Svili Cueni warmarTTa mier (q. cx., I, 249, 10). sainteresoa, rom paraleluri formebi erTsa da imave nusxaSi aRmoCnda. magaliTad, leonti mrovelis WalaSviliseul xelnawerSi `iqmne~ zmnas anaseuli xelnaweris `iqmna~ forma cvlis. aseve leonti mrovelisave istoriaSi anaseuli nusxis `iqmnas~ zmna enacvleba mariamiseuli xelnaweris `iqmnes~ formas: � rameTu Senve gÂpyren da Senve yav ese Cuen zeda, da ubralo iqmne sisxlisa Cuenisagan, axovano (q. cx., I. 73, 9); � esreTve iyos waryvaneba Seni, odes ege ekali, romeli ars garemos Sensa, yoveli iqmnes vardis furcel sulnel (q. cx., I, 85, 2). maSin roca juanSeris istoriis anaseuli xelnaweri `eqmnes~ formas inaxavs, am ukanasknels broseseul, WalaSviliseul, dadianiseul variantebSi `eqmnas~ zmna cvlis: � da evedreboda, raTa ipyras Svili misi mamulsa Sina missa, da mourav eqmnes igi sparsTa mefesa winaSe (q. cx., I, 144, 16). aq broseseul, WalaSviliseul, dadianiseul variantebSi `eqmnas~ formaa damowmebuli. ioane batoniSvilis `kalmasoba~ da sulxan-saba orbelianis `swavlani~ saukeTeso magaliTebia imisa, roca aRniSnuli zmnis paraleluri formebi erTi avtoris erTsa da imave TxzulebaSia. Tumca, konkretuli safuZveli -e da -a bolosarTian formaTa gadanawilebas ar moeZebneba sulxan-sabas nawarmoebSi, sadac xsenebuli zmnis II kavSirebiTis Zveli (-e sufiqsiani) formebi raodenobrivad CamorCeba -a sufiqsian formebs: � ukeTu ara aRasrula sawadeli Seni, ixile, Tu viTar gulklebul misa iqmne da kvnesiT RmerTsa Seasmino (saba, swavl., 96, 268); � da saSvebelni sasufevlisani dausrulebelni ukunisamde maSin ixilo Sen, ukeTu sofelsa amas sZlio da eSmaksa mre eqmna (saba, swavl., 165, 507). 257

mrovelis Txzulebis erT-erT CanarTSi, romelic XVIII saukunis I meo-<br />

Txedis Teimuraziseul xelnawerSia da agreTve juanSeris istoriis<br />

erT-erT CanarTSi, romelic 1803 wliT TariRdeba:<br />

� raTa me viyo ganmgebel cxovrebisa maTisa, xeli aRupyra da Sevewio<br />

maT, da aravin mterTagani mZle eqmnas maT (q. cx., I, 38, 13);<br />

� da ukeTu ara gza geqnas, iyav saxlad da sarwmunod mnebebelad<br />

(q. cx., I. 211, 3).<br />

-e sufiqsian warmoebas vxvdebiT leonti mrovelis TxzulebaTa da<br />

`matiane qarTlisas~ sxvadasxva nusxaSi:<br />

� Cueneba ese Seni ars, rameTu adgili ese Sen mier iqmnes samoTxe<br />

(q. cx., I, 102, 4);<br />

� ukeTu uRono iqmnes yofa Cueni, umjobes ars, raTa SevideT saberZneTad<br />

da mivmarToT qristianeTa, vidreRara Seiginos Svili Cueni<br />

warmarTTa mier (q. cx., I, 249, 10).<br />

sainteresoa, rom paraleluri formebi erTsa da imave nusxaSi aRmoCnda.<br />

magaliTad, leonti mrovelis WalaSviliseul xelnawerSi `iqmne~<br />

zmnas anaseuli xelnaweris `iqmna~ forma cvlis. aseve leonti mrovelisave<br />

istoriaSi anaseuli nusxis `iqmnas~ zmna enacvleba mariamiseuli<br />

xelnaweris `iqmnes~ formas:<br />

� rameTu Senve gÂpyren da Senve yav ese Cuen zeda, da ubralo iqmne<br />

sisxlisa Cuenisagan, axovano (q. cx., I. 73, 9);<br />

� esreTve iyos waryvaneba Seni, odes ege ekali, romeli ars garemos<br />

Sensa, yoveli iqmnes vardis furcel sulnel (q. cx., I, 85, 2).<br />

maSin roca juanSeris istoriis anaseuli xelnaweri `eqmnes~ formas<br />

inaxavs, am ukanasknels broseseul, WalaSviliseul, dadianiseul variantebSi<br />

`eqmnas~ zmna cvlis:<br />

� da evedreboda, raTa ipyras Svili misi mamulsa Sina missa, da<br />

mourav eqmnes igi sparsTa mefesa winaSe (q. cx., I, 144, 16).<br />

aq broseseul, WalaSviliseul, dadianiseul variantebSi `eqmnas~<br />

formaa damowmebuli.<br />

ioane batoniSvilis `kalmasoba~ da sulxan-saba orbelianis `swavlani~<br />

saukeTeso magaliTebia imisa, roca aRniSnuli zmnis paraleluri<br />

formebi erTi avtoris erTsa da imave TxzulebaSia. Tumca, konkretuli<br />

safuZveli -e da -a bolosarTian formaTa gadanawilebas ar moeZebneba<br />

sulxan-sabas nawarmoebSi, sadac xsenebuli zmnis II kavSirebiTis Zveli<br />

(-e sufiqsiani) formebi raodenobrivad CamorCeba -a sufiqsian formebs:<br />

� ukeTu ara aRasrula sawadeli Seni, ixile, Tu viTar gulklebul<br />

misa iqmne da kvnesiT RmerTsa Seasmino (saba, swavl., 96, 268);<br />

� da saSvebelni sasufevlisani dausrulebelni ukunisamde maSin<br />

ixilo Sen, ukeTu sofelsa amas sZlio da eSmaksa mre eqmna (saba, swavl.,<br />

165, 507).<br />

257

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!