enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ... enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

30.01.2013 Views

juanSerisave Txzulebis sxvadasxva xelnawerSi igive zmna orive sufiqsiTaa warmodgenili. `qmnes~ forma gvxvdeba 1633-1646 wlis mariamiseul nusxaSi, romelsac XVIII saukunis dadianiseul nusxaSi `qmnas~ enacvleba: � da ubrZana, raTa gamonaxos Ãevsa mas Sina adgili samonastre da aRaSenos eklesia, da qmnes monastrad (q. cx., I. 178, 1). aqve, anaseul (XV s.) da dadianiseul (XVIII s.) xelnawerebSi aris `giÃxsnes~ zmna, romelsac ramdenime sxva xelnawerSi (WalaSviliseuli (XVI s.-is II naxevari), mariamiseuli (1633-1646 ww.), maCabliseuli (1736 w.), janaSviliseuli (XVIII s.-is Sua wlebi)) -a sufiqsiani forma cvlis: � maSin gixilos Sen Wirsa Sina da giÃsnes RmerTman (q. cx., I, 162, 19). amave fuZis mqone zmnebi -e sufiqsiT dasturdeba leonti mrovelis istoriaSi: � da madlobda RmerTsa da evedreboda, raTa moxednes wyalobiT ersa mas SecTomilsa da iÃsnes eSmakisagan (q. cx., I. 92, 16); � man gixilos Wirsa Sina da giÃsnes Sen (q. cx., I. 105, 21). `samarTlis ZeglebSic~, kerZod, moses samarTalSic vnaxeT moqmedebiTi gvaris -e sufiqsiani forma: � romelman qmnes boroti winaSe uflisa RmrTisa Senisa da gardahÃdes mcnebaTa misTa (sam. Zegl., I. 109). moqmedebiTi gvaris formebi II kavSirebiTis -e bolosarTiT gvxvdeba Teimuraz I-Tan da Teimuraz II-sTan. Teimuraz I `mijnurT ambavSi~ -e sufiqss leqsis sazomisaTvis unda mimarTavdes: � maT misi cxeni mihyvandaT, netar misTana Sesva ra! sxva msgavsi iosebisa, veWob, dedaman Sves ara! (T. I, gv. 65. 40, 4). Teimuraz II-is poemaSi `sarke TqmulTa~ saxarebiseuli Tematika unda ganapirobebdes Zveli qarTulisaTvis damaxasiaTebeli warmoebis gamoyenebas: � Sen muclad iRo da Sve Ze, ieso ewodisao (T. II, 27. 216, 4). sxva avtorebTan igive zmna mxolod -a bolosarTiT gvxvdeba. magaliTad, daviT guramiSvili, roca iesos Sobaze gviambobs, aRniSnul zmnasTan -a sufiqss moixmars: � ocdaxuTs marts gabriel angelozman axara, zegardmo mokiTxva hrqva: yrma Svao patara (daviTiani, 117). sulxan-sabasTanac -a bolosarTiT gvxvdeba es zmna: � mamaman Svili Svas eseTi da mzrdelman aRzardos msgavsi amiso (saba, s.s., 66). arCilic mxolod -a sufiqsian warmoebas mimarTavs: � aha, miudges qalwuli, Svas Zeo-gankvirvebuli (arC., II, 138, 2); � sxva am bediTa nuRar Svas, riT raebada maT visi (arC., I, 173. 312, 2). 252

Tu gaviziarebT gamoTqmul Tvalsazriss imis Sesaxeb, rom `viec~ zmnaSi e sayrdeni morfemiseulia, maSin kavSirebiTis `vice~ formaSi -e mawarmoeblis arseboba logikuria da rusTaveli am SemTxvevaSi amgvar warmoebas mxolod riTmis saWiroebiT ar mimarTavs: � gnaxe sulTan gauyrelman, fici asre davamtkice: aw damexsen, sikvdilamdis vitiro da Tavsa vice (vefx., 863, 3). � arvis uTxra suliersa, saficari momec mtkice, fici fica saSineli: `Tavicao kldeTa vice!~ (vefx., 1141, 4). saleqso sazomiT ver avxsniT -e bolosarTis gamoyenebas sxva taepSi: � modi da gavxsnaT, SevigneT, saWurWle Tu ra zomia (vefx., 1352, 2). `vefxistyaosanSive~ igive zmna -a mawarmoebliT gvxvdeba: � ra Semoviden indoeTs, Sevigna maTi gvaroba, vuCveno Cemi Zal-guli da Cemi meomaroba (vefx., 534, 2). � mefe brZanebs: `ra SevignaT, guli Cveni raT ixsnebis? (vefx., 1171, 1). `Sevigna~ formebia Teimuraz II-is `TimsarianSi~ da sulxan-sabas `sibrZne sicrueSic~: � anu movkvde anu Sevigna mizezi mwuxarebisa misisa (T., II, 140, 8). � me ugunuri nu ggonivarT, vera Sevigna ra (saba, s.s. 130). aRniSnuli zmna e bolosarTiT dasturdeba `visramianSic~. rogorc cnobilia, `visramianis~ qarTuli xelnawerebi gviandeli xanisaa. Tumca, aqac auxsnelia jer kidev am periodisaTvis iSviaTi warmoebis formaTa gamovlena: raca SemiZlia, moviWirveb, romel gulisa Cemisa nadebi ver Seignes (vis., 132, 14). zemoT ganxilul formaTagan yvelas, rogorc Zveli qarTulisaTvis iyo Cveulebrivi, sayrden morfemaSi -e xmovani aqvs gauCinarebuli (-qmen-, -Ãsen-, -ec-, gen-, -Sev-). gairkva, rom saSual qarTulSi moqmedebiTi gvaris I da II yalibis zmnebi II kavSirebiTs axali qarTulis msgavsad iwarmoeben. TiTqmis yvela ZeglSi -a sufiqsi gvxvdeba mawarmoeblad. -e bolosarTi ki, romelic Zvel qarTulSi Cveulebriv gamovlindeboda iq, sadac Zireul sayrden morfemaSi e xmovani iyo gauCinarebuli, Cven mier mokvleul masalaSi sakmaod iSviaTia. am iSviaT formaTagan zogierTis gamoyenebas Tu leqsTwyobis mizeziT an Tavad Zeglis TematikiT avxsniT, ramdenime maTganis arseboba zogjer amgvari mizezebis miRma rCeba. sayrdeni morfemiseuli xmovani Seapirobebda -a da -e II kavSirebi- Tis sufiqsTa ganawilebas prefiqsian vnebiTebTan Zvel qarTulSi. aq mkafiod iyo gansazRvruli -a da -e bolosarTTa gamovlenis areali. ker- Zod, uniSno da -i elementiani wyvetilis mqone zmnebi, romelTa fuZiseul sayrden morfemaSi e xmovania gauCinarebuli, II kavSirebiTs -e bolo- 253

Tu gaviziarebT gamoTqmul Tvalsazriss imis Sesaxeb, rom `viec~<br />

zmnaSi e sayrdeni morfemiseulia, maSin kavSirebiTis `vice~ formaSi -e<br />

mawarmoeblis arseboba logikuria da rusTaveli am SemTxvevaSi amgvar<br />

warmoebas mxolod riTmis saWiroebiT ar mimarTavs:<br />

� gnaxe sulTan gauyrelman, fici asre davamtkice:<br />

aw damexsen, sikvdilamdis vitiro da Tavsa vice (vefx., 863, 3).<br />

� arvis uTxra suliersa, saficari momec mtkice,<br />

fici fica saSineli: `Tavicao kldeTa vice!~ (vefx., 1141, 4).<br />

saleqso sazomiT ver avxsniT -e bolosarTis gamoyenebas sxva<br />

taepSi:<br />

� modi da gavxsnaT, SevigneT, saWurWle Tu ra zomia (vefx., 1352, 2).<br />

`vefxistyaosanSive~ igive zmna -a mawarmoebliT gvxvdeba:<br />

� ra Semoviden indoeTs, Sevigna maTi gvaroba,<br />

vuCveno Cemi Zal-guli da Cemi meomaroba (vefx., 534, 2).<br />

� mefe brZanebs: `ra SevignaT, guli Cveni raT ixsnebis? (vefx., 1171, 1).<br />

`Sevigna~ formebia Teimuraz II-is `TimsarianSi~ da sulxan-sabas<br />

`sibrZne sicrueSic~:<br />

� anu movkvde anu Sevigna mizezi mwuxarebisa misisa (T., II, 140, 8).<br />

� me ugunuri nu ggonivarT, vera Sevigna ra (saba, s.s. 130).<br />

aRniSnuli zmna e bolosarTiT dasturdeba `visramianSic~. rogorc<br />

cnobilia, `visramianis~ qarTuli xelnawerebi gviandeli xanisaa. Tumca,<br />

aqac auxsnelia jer kidev am periodisaTvis iSviaTi warmoebis formaTa<br />

gamovlena:<br />

raca SemiZlia, moviWirveb, romel gulisa Cemisa nadebi ver Seignes<br />

(vis., 132, 14).<br />

zemoT ganxilul formaTagan yvelas, rogorc Zveli qarTulisaTvis<br />

iyo Cveulebrivi, sayrden morfemaSi -e xmovani aqvs gauCinarebuli (-qmen-,<br />

-Ãsen-, -ec-, gen-, -Sev-).<br />

gairkva, rom saSual qarTulSi moqmedebiTi gvaris I da II yalibis<br />

zmnebi II kavSirebiTs axali qarTulis msgavsad iwarmoeben. TiTqmis yvela<br />

ZeglSi -a sufiqsi gvxvdeba mawarmoeblad. -e bolosarTi ki, romelic<br />

Zvel qarTulSi Cveulebriv gamovlindeboda iq, sadac Zireul sayrden<br />

morfemaSi e xmovani iyo gauCinarebuli, Cven mier mokvleul masalaSi sakmaod<br />

iSviaTia. am iSviaT formaTagan zogierTis gamoyenebas Tu leqsTwyobis<br />

mizeziT an Tavad Zeglis TematikiT avxsniT, ramdenime maTganis<br />

arseboba zogjer amgvari mizezebis miRma rCeba.<br />

sayrdeni morfemiseuli xmovani Seapirobebda -a da -e II kavSirebi-<br />

Tis sufiqsTa ganawilebas prefiqsian vnebiTebTan Zvel qarTulSi. aq mkafiod<br />

iyo gansazRvruli -a da -e bolosarTTa gamovlenis areali. ker-<br />

Zod, uniSno da -i elementiani wyvetilis mqone zmnebi, romelTa fuZiseul<br />

sayrden morfemaSi e xmovania gauCinarebuli, II kavSirebiTs -e bolo-<br />

253

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!