30.01.2013 Views

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

unvis niSani gamoxatavs rogorc mimarTulebas, aseve – gamosvliTobas.<br />

erTi enobrivi qvesistemis/sistemis farglebSi erTi morfemis alomorfebisgan<br />

(fonetikuri variantebisgan) damoukidebeli morfemebis warmoqmna<br />

yvela enobriv sistemas axasiaTebs.<br />

-iSa > -iSe da -da > -de fonetikuri procesebis daSvebis Sem-<br />

TxvevaSi asaxsnelia bolokiduri a-s e-d transformaciis mizezi.<br />

kvlevis am etapze mxolod imas aRvniSnavT, rom qarTvelur<br />

kiloebSi (imerulSi, leCxumurSi, TuSurSi...) Cveulebrivia bolokiduri<br />

-a segmentis e-d qceva; Sdr.: emfatikuri -a > -e: Zirsa – Zirse, kaciskena<br />

> kaciskene; sufiqsiseuli -a > -e: *Zira > Zire; nacvalsaxeliseuli -a<br />

> -e: Sena > Sene, Cvena > Cvene (ucfaTa/ucfaTe tipis mravalricxovani<br />

masalisaTvis ix., agreTve, t. futkaraZe 1986)... ufro niSandoblivia is,<br />

rom qvemoimerulSi arsebobs -ize alofoni: kacize `kacisTvis~<br />

(jorbenaZe, kobaiZe, beriZe 1988:113-114, 226).<br />

kidev erTi arsebiTi kiTxva:<br />

Tanamedrove qarTvelur qvesistemebSi (saxesaxeobebSi) saerToqarTveluri<br />

-isa, -isad formantebs 10-ze meti alomorfi Tu meoreuli<br />

varianti udasturdeba: -isa, -sa, -iSa, -Sa, -iSe, -iSen, -isad, -isda, -<br />

izda, -iza, -izan, -za (Cem-za), -ize, -iS-d, -aSd, -Sd, -iSvd... -isTvis, -<br />

iTvin, -Tvin, -ad... erTi enobrivi sistemis Tu mocemuli qvesistemis<br />

farglebSi ramden morfemad SeiZleba ganvixiloT isini?<br />

rogorc wesi, ori Tu meti morfologiuri elementi erTi morfemis<br />

alomorfebad miiCneva, Tuki es elementebi erTgvarad miemarTebian<br />

Sinaarsis struqturis erTsa da imave wertils (msjelobisaTvis ix., t.<br />

futkaraZe 1997:164); Sesabamisad, qarTveluri dialeqtebis mixedviT<br />

sxvadasxvagvarad realizebuli alomorfebi sinqroniul doneze oTxi<br />

brunvis niSnad (morfemad) gvevlinebian; maTgan sami aris saerTo-qarTveluri<br />

movlena (viTarebiTi, daniSnulebiTi da mimarTulebiTi), erTi ki<br />

damaxasiaTebelia zanuri kiloebisaTvis 30 . kerZod, sxva brunvebTan erTad,<br />

saerTo-qarTvelur enaSi aRdgeba viTarebiTi (fuZe+d/ad), daniSnulebiTi<br />

(fuZe+isad/-iSoT) da mimarTulebiTi (fuZe+a: fuZe+d: fuZe+isa/-iSa)<br />

brunvebi; aseve, zanur kiloebSi calke brunvad Camoyalibda -iSe<br />

formantiT nawarmoebi daSorebiTi (fuZe+iSe) brunva.<br />

30 Sdr., v. Tofuria, 2002:143-144: `mimarTulebiTi, dawyebiTi (daSorebiTi) da<br />

daniSnulebiTi specifikuri brunvebia megrul-Wanurisa. amitom isini, rogorc<br />

brunvebi, qarTulsa da svanurSi ar gvxvdeba da verc winareqarTulSi vivaraudebT<br />

maT~.<br />

125

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!