enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ... enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

30.01.2013 Views

z s Z c w zי sי Zי cי wי _ S j C W rogorc vxedavT, aseTi sistema sruli iqneboda sisin-SiSina rigSi da xarveziani _ SiSina rigSi. aseTi viTareba tipologiuri TvalsazrisiT dauSvebelia. yvelgan, sadac gvaqvs sisin-SiSina fonemebi, isini periferiul mdgomareobas ikaveben sibilantur sistemaSi. Aar arsebobs ena, romelSic SiSina napralovnebis rigSi gveqneboda xarvezi, xolo sisin-SiSina napralovnebis rigi ki uxarvezo iqneboda.Aam tipis sibilantur sistemaSi xarvezi pirvel rigSi mosalodnelia sisin-SiSina rigSi. givi maWavarianiseuli sistema ki uxarvezoa swored sisin-SiSina rigSi, xolo xarveziania SiSina rigSi. xolo Tu SesatyvisobisaTvis qarT. SiSina: zanur-svanuri sibilanti+velari tipis kompleqsi saerTo-qarTvelurSi kompleqsebs aRvadgenT, miviRebT sruliad kanonzomier viTarebas fonologiuri tipologiisa da qarTvelur enaTa fonotaqtikis TvalsazrisiT: xarvezi gveqneba *zg/Jg kompleqsTa adgilas. es kompleqsebi dResac Zalze SezRudulia qarTvelur enebSi. qarTulSi /zg/ kompleqsisaTvis erTaderTi meoreuli forma dasturdeba: mzgavsi (

genili. Sesabamisad warmoiSva xarvezi SesatyvisobaTa sistemaSi qarT. J: zan.svan. zg/Jg fardobis adgilas. saerTo-qarTveluri sistemis transformaciis Sedegad uZveles qar- TulSi (bgeraTgadawevis Semdeg) savaraudoa etapi, rodesac sistemaSi ara gvqonda an Zalze iSviaTi iyo /J/ fonema: saerTo-qarTveluri qarTuli *z > z *J > z *s > s *S > s [*zg/*Jg] > [J] *sq/Sq > S aseTi sibilanturi sistema _ sruli sisina rigiTa da xarveziT mJReri SiSina napralovanis adgilas _ sruliad dasaSvebia tipologiuri TvalsazrisiT. qarTul enaSi /J/ dResac yvelaze iSviaTad xmarebuli fonemaa. mis meoreul xasiaTs giorgi axvledianma jer kidev 1923 wels miaqcia yuradReba. statiaSi `SeniSvna ‘vJarebi, Jares’ Sesaxeb~ igi miuTiTebs Á>J gadasvlaze, rogorc /J/ fonemis wyaroze qarTuli enisaTvis. igi wers: `radganac J-bgeriani sityvebi saliteraturo qarTulSi SedarebiT cotaa, amitom SesaZloa vifiqroT, rom igi (J bgera) ar iyo im kilos kuTvnileba, romelic safuZvlad daedo saliteraturo qarTuls~ (axvlediani 1923:80). SemdgomSi /J/ fonemis warmoSobis wyaroebiT dainteresda T. goniaSvili. igi muTiTebs im bgerweriT fonosemantikur jgufebze, romleb- Sic vlindeba es fonema. pirvel yovlisa es aris sisvelis, siTxiT gaJRenTvis amsaxveli leqsikur-semantikuri jgufebi: Jonva, Juri,NnaJuri, JuJRa//zuzRa `Cirqi~, gur. leJeri `Wyapi tyeSi~, liJriani `sveli, cvariani~, JRenTa; Jvinti //JRvinti, JRvintli, JRinti saba: `wveTi~, JuJuni `wvrili wvima~, Janti `sineste~; am masalas Cvenis mxriv SeiZleba davumatoT: JinJRvla `wvrili wvima~, duJi, qarTl. Jvani `naJuri, naJoni~, JRintli `wylis wveTi~; imer. Jvapi `didi da xangrZlivi wvima~, JRenTxi `WuWyiani, wyliani Tovli~, Jvepri `qafi~, gur. Jvanqi `cvari, wveTi~, gur. JinJRli `cota ofli~, javax. JinJo `wunwuxi~, aWar. JiJina `surdo~, Juri `mkvaxe yurZnis wveni~; qiziy. JRinti `wveTi~, Judi `duJi~, JuJRo `wylulis nadeni, Cirqi~, leCx. JReri, xevs. Janti, `nedli, sveli Zna~ (masala amoRebulia al. Rlontis „qarTul kilo-TqmaTa sityvis konidan“, II, 1974). sayuradReboa, rom sisvelis, siTxis, siTxiT gajerebis aRmniSvnel 101

genili. Sesabamisad warmoiSva xarvezi SesatyvisobaTa sistemaSi qarT. J:<br />

zan.svan. zg/Jg fardobis adgilas.<br />

saerTo-qarTveluri sistemis transformaciis Sedegad uZveles qar-<br />

TulSi (bgeraTgadawevis Semdeg) savaraudoa etapi, rodesac sistemaSi<br />

ara gvqonda an Zalze iSviaTi iyo /J/ fonema:<br />

saerTo-qarTveluri qarTuli<br />

*z > z<br />

*J > z<br />

*s > s<br />

*S > s<br />

[*zg/*Jg] > [J]<br />

*sq/Sq > S<br />

aseTi sibilanturi sistema _ sruli sisina rigiTa da xarveziT<br />

mJReri SiSina napralovanis adgilas _ sruliad dasaSvebia tipologiuri<br />

TvalsazrisiT.<br />

qarTul enaSi /J/ dResac yvelaze iSviaTad xmarebuli fonemaa. mis<br />

meoreul xasiaTs giorgi axvledianma jer kidev 1923 wels miaqcia<br />

yuradReba. statiaSi `SeniSvna ‘vJarebi, Jares’ Sesaxeb~ igi miuTiTebs Á>J<br />

gadasvlaze, rogorc /J/ fonemis wyaroze qarTuli enisaTvis. igi wers:<br />

`radganac J-bgeriani sityvebi saliteraturo qarTulSi SedarebiT cotaa,<br />

amitom SesaZloa vifiqroT, rom igi (J bgera) ar iyo im kilos<br />

kuTvnileba, romelic safuZvlad daedo saliteraturo qarTuls~ (axvlediani<br />

1923:80).<br />

SemdgomSi /J/ fonemis warmoSobis wyaroebiT dainteresda T. goniaSvili.<br />

igi muTiTebs im bgerweriT fonosemantikur jgufebze, romleb-<br />

Sic vlindeba es fonema. pirvel yovlisa es aris sisvelis, siTxiT<br />

gaJRenTvis amsaxveli leqsikur-semantikuri jgufebi: Jonva, Juri,NnaJuri,<br />

JuJRa//zuzRa `Cirqi~, gur. leJeri `Wyapi tyeSi~, liJriani `sveli,<br />

cvariani~, JRenTa; Jvinti //JRvinti, JRvintli, JRinti saba: `wveTi~,<br />

JuJuni `wvrili wvima~, Janti `sineste~;<br />

am masalas Cvenis mxriv SeiZleba davumatoT: JinJRvla `wvrili<br />

wvima~, duJi, qarTl. Jvani `naJuri, naJoni~, JRintli `wylis wveTi~;<br />

imer. Jvapi `didi da xangrZlivi wvima~, JRenTxi `WuWyiani, wyliani<br />

Tovli~, Jvepri `qafi~, gur. Jvanqi `cvari, wveTi~, gur. JinJRli `cota<br />

ofli~, javax. JinJo `wunwuxi~, aWar. JiJina `surdo~, Juri `mkvaxe<br />

yurZnis wveni~; qiziy. JRinti `wveTi~, Judi `duJi~, JuJRo `wylulis<br />

nadeni, Cirqi~, leCx. JReri, xevs. Janti, `nedli, sveli Zna~ (masala<br />

amoRebulia al. Rlontis „qarTul kilo-TqmaTa sityvis konidan“, II,<br />

1974). sayuradReboa, rom sisvelis, siTxis, siTxiT gajerebis aRmniSvnel<br />

101

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!