GAVARO - Cindy

3. Ĉu ne estas troige preni plurajn vortojn por unu sama gavara
ksenismo ?
Ksenismoj estas fremd(aspekt)aj kaj multenombraj el ĉiu ajn
vidpunkto. Tiel estas en la naciaj originaloj; tiel neeviteble devos
esti ankaŭ en Esperanto. Estas ja ilia naturo kaj ilia celo. Mi
mem, pronecese devis antaŭvidi por tradukado 3 ksenismajn
radikojn por ĉiu nocio kaj eĉ tiel estis fojfoje malfacile traduki
ĉiujn renkontitajn sinonimojn en absolute kontentiga maniero.
Oni ja provu traduki abundojn kiaj en la franca: aspic, fric, grisbi,
aspine, pognon, artiche, oseille … por la nura signifo “mono”.
Koncernaj romanoj fojfoje aldonas cetere glosareton por ke laikoj
povu kompreni la ksenisman slangon en sia propra gepatra
lingvo! La deveno de tiuj vortoj estas cetere malgrava por uzantoj
de slango; kontraŭe ilia multeco jes. Tamen, ĉe aplikado de
Gavaro, tio ne malhelpas ke oni relative baldaŭ al-kutimiĝas al
ofte revenantaj vortoj por nocioj kiaj : manoj, koiti, ŝteli, polico,
trompi, stulta, karcero kotopo. Kaj oni ankaŭ ne subtaksu la
klarigan subtenon de la kunteksto rilate al pasiva kompreno.
4. Ĉu ne estas tro limige preni kiel fonton por gavaraj ksenismoj nur
ses fontlingvojn ?
En la komenco mi planis kaj elprovis kreadon de ksenismoj el nur
unu aŭ du nekutimaj fremdlingvoj (Volapük kaj Sŭahilo), sed tre
baldaŭ mi devis konstati ke en praktiko oni vere bezonas pli
vastan aron da fontlingvoj. Okazas ja ne malofte ke tuta vico de
lingvoj prezentas saman aŭ ege similan radikon por donita nocio
(pro familia interrilato, kaj sur kiu fakto ja apogiĝas naturalismaj
planlingvoj). Aliflanke, vortoj el la kutimaj eŭropaj kultursferoj
latinidaj estas ofte tro bone konataj aŭ eĉ identaj al normala
Esperanto-vorto, por ke ili povu kontentigi la bezonon je ksenismeco.
Oni do vole nevole devas serĉi ankaŭ en fontlingvoj ne
tuje familiaraj aŭ parencaj al Esperanto. Mi rezonis, ke, se mi
prenus lingvojn kiuj estas fremdaj al Esperanto kaj kiuj ĉiu por si
kovras grandan areon de la mondo, ke tiam la ŝanco estos relative
granda por ke iu gavara ksenismo estos senplie komprenata de
konsiderinda nombro da Esperantistoj el la celata mondoparto.
Tra la tuta iama Sovjet-Unio kaj la Orient-Eŭropa Bloko, la rusdevena
vorteto ploĥa (malbona) estos tuje klara, dum la
hispandevena delgada (dika) en tuta Mez- kaj Sud-Ameriko, kaj
araba tawila (longa) en ĉiuj islamaj landoj.
55