Erreaktibo organolitikoak sintesi asimetrikoan, aminen ...

S. Arrasate Doktorego-Tesia
protoi α-metilenikoen arteko selektibitatea handia delarik. s-BuLi/(–)-esparteina
erabiltzen bada, estereoselektibitate hau igo daiteke, horrela pro-S protoiak ateratzeko
lehentasuna erakusten baitu. Zentzu honetan, s-BuLi/(–)-esparteina-z burututako (R)-2-
(N,N-dibentzilamino)alkil karbamatoen desprotonazioa–ordezkapena segidak,
enantioselektibitate maila altuaz gertatzen da eta elektroizeleekin erreakzionatu
ondoren, dagozkien aminoalkoholak (es >%95) eratzen dira. Hidrolisiaren ondoren β-
aminoalkoholak eratzeko, erreaktibo organolitiko gisa, α−aminokarbanioiak ere erabil
daitezke aldehido edo zetona prokiralen gaineko adizio-erreakzioan. Honela, Beak-ek 29
(–)-esparteinaren aurrean gauzatutako litiazioa–ordezkapen asimetrikoa segida aplikatu
du, β-aminoalkoholen sintesi asimetriko kontrolatua egiteko, N-Boc-N-(p-
metoxifenil)bentzilaminatik eta bentzaldehidotik hasita. Prozedura hau, elektroizale
bezala N-bentziliden-p-metoxianilina imina erabilita, diamina bizinalen sintesira
zabaldu da. Era berean, Martens-ek 30 imina biziklikoen gaineko s-BuLi/(−)-esparteina
konplexuaz eratutako N-Boc-pirrolidin-2-litioaren erreakzioa aztertu du. Hala ere,
aipatzekoa da, imina prokiralen gaineko α-oxikarbanioien adizioaren bidezko β-
aminoalkoholen sintesi asimetrikoak deskribatzen dituen metodorik ez dagoela.
Batez ere, sintesi asimetrikorako bideak garatzea da Doktorego-Tesi honen
helburu orokorra, zeinetan, tartekari organolitikoak erabilita, karbono-karbono loturak
estereoselektibitate altuaz lor daitezkeen. Alde batetik, estekatzaile kiralen aurrean
gauzatutako iminen gaineko adizio asimetrikoetan oinarritzen diren aminen eta β-
aminoalkoholen sintesirako metodo berriak garatzea nahi da. Bestalde, N-aziliminio
ioien bidezko eta Parham ziklazio estereoselektiboetan oinarritzen diren heteroziklo
28 a) Schwerdtfeger, J.; Hoppe, D. Angew. Chem., Int. Ed. Engl. 1992, 31, 1505. b) Guarnieri, W.; Grehl,
M.; Hoppe, D. Angew. Chem., Int. Ed. Engl. 1994, 33, 1734. c) Hense, T.; Hoppe, D. Synthesis 1997, 176.
d) Hense, T.; Hoppe, D. Synthesis 1997, 1394. e) Hense, T.; Hoppe, D. Synthesis 1998, 1287.
29 Park, Y. S.; Boys, M. L.; Beak, P. J. Am. Chem. Soc. 1996, 118, 3757.
30 Keyserlingk, N. G. V.; Martens, J. Eur. J. Org. Chem. 2002, 301.
12